01.05.2013 Views

Saskia Del Zotto_L'Italia - Lia Rumantscha

Saskia Del Zotto_L'Italia - Lia Rumantscha

Saskia Del Zotto_L'Italia - Lia Rumantscha

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

L’Italia<br />

Ins scriva igl onn 1932. Igl ei primavera ella Cadi e tut ils purs ein vid sesemtgar per ir a<br />

squitrar la grascha sils praus. Peppina ei giuadora e fa termagls cun ses fargliuns pli pigns.<br />

“Peppina”, cloma la mumma ord casa. “Neu fai schi bien e gida mei da purtar ils sacs da<br />

truffels.” ”Jeu vegn grad, mumma.” Quei vegn segir ina buna stad per ils purs da Mustér.<br />

Suenter ver gidau la mumma da purtar ils sacs da truffels ord tschaler, sto ella aunc ir a<br />

pender si il resti on curtgin. “Pina vegns in tec cun nus a far da famiglia?”, damonda il pign<br />

Michel. “Suenter lu nevé.”<br />

Igl ei sera, denton aunc ditg buca temps per ir a letg, ussa che las seras vegnan puspei pli<br />

liungas fuss quei toch donn. Aschia va Peppina aunc vi tier sia amitga Gada che stat sper<br />

els en ina pintga casa da purs. “Oh dieus Gada, sas ti che nus mein questa stad en plazza<br />

egl exteriur! Quei vegn ina aventura mo ti ed jeu tut persulas zanua denter jasters, quei ei<br />

enzaco tuttina in tec inquietont, mo nus duas tegnin en tuttacass ensemen, nevé Gada?”<br />

“Ah gie constat! Nus mein questa stad en plazza, nus mein questa stad en plazza, juhu<br />

juhe!!” Ed aschia saultan ellas duas aunc giuadora entuorn tochen ch’ei vegn stgir e<br />

Peppina sto ir a casa. Ella scriva mintgaton en siu diari persunal. Oz scriva ella: ‘5.4.1932.<br />

Oz era in bi gi, jeu sun stada tier Gada, mia amitga, e nus vein selegrau ensemen silla<br />

plazza egl exteriur. Jeu saiel strusch spitgar.’ Aschia varga la primavera jamna per jamna.<br />

Peppina vegn adina pli nervusa, pli datier che la data dil viadi vegn. Finalmein ha siu<br />

spitgar ina fin. La damaun d’ina sonda splunta ei vid esch casa, Peppina ei immediat ord<br />

letg, en pei ed arva igl esch. Avon ella stat ina veglia dunna. In temps ditg miran ellas mo<br />

in sin l’autra, lu damonda la veglia: “Sun jeu cheu endretg tier famiglia Berther?” “Ehm<br />

gie”, sbarbutta Peppina. “Saveis Vus spitgar spert in mument cheu? Jeu mon spert a far<br />

levar la mumma.” Peppina cuora tgei ch’ella po en combra dalla mumma, mo leu ei mo il<br />

bab vid runcar. Ord cuschina auda ella la mumma. “Peppina, has viu tgi ch’ei vegnida?”,<br />

damonda la mumma, “quei ei tia viseta.” “Mia, daco?” “Quella dunna veglia accumpogna<br />

tei en tia plazza. Fai schi bien Peppina buca bragia uss, ti eis bein ina gronda mattatscha,<br />

has gie schon 14 onns.” Mo Peppina sto dar suenter allas larmas, ella embratscha sia<br />

mumma. Ella sa ch’ella vegn buc a veser ella per in liung temps.<br />

Ed aschia entscheiva l’aventura per Peppina. Sesend silla carrotscha, vesa ella el stgir dalla<br />

damaun ch’ella ei buca persula. Gada ed aunc in pèr auters affons ein leu. “Gada! Tgei<br />

cletg che ti eis era cheu”, scutina Peppina. “Jeu hai in tec tema Peppina, jeu sai buca nua<br />

che nus vegnin menai.” “Jeu era, mo ei vegn segir tut bien, nus vegnin tier ina cara<br />

famiglia cun flots affons.” ,,Ti has segir raschun, Peppina.” La carrotscha meina els tras<br />

Rabius e tras l’entira Surselva. Siu viadi va dus gis e duas notgs. Igl ei baul la damaun che<br />

zatgei fa vegnir neunavon Peppina. Dus affons ch’ella enconuscha buca bandunan il carr e<br />

van en direcziun d’in vitg. “Nua van els dus?”, damonda Peppina la veglia. “Quei va tier a<br />

ti nuot!”, rispunda lezza en in tun aschi nausch che Peppina ughegia buca da dumandar<br />

vinavon.<br />

Ei varga aunc in di che in pèr affons van, cu ei para dad esser la fin dil viadi. Mo lu<br />

schabegia enzatgei nunspitgau. “Ti cheu mattatscha”, camonda la veglia a Gada, “ti has<br />

dad ir en quella direcziun el vitg!” Ella muossa cul det enzanua. Peppina leva era<br />

descender, che la dunna tschappa ella pil bratsch. “Ti stas cheu, mia buna!” Peppina vul<br />

sedeliberar ed ir tier Gada, mo la veglia strenscha mo aunc pli fetg siu maun. “Gada ei mia


amitga, jeu vi era ir cun ella sil bein puril a luvrar!! Schei dar mei, jeu vi uss ir cun Gada,<br />

Lai dar mei immediat, ti tuppa caura!!!”, sgregna Peppina e cauldas larmas dalla gretta e<br />

dalla violenza cuoran ad ella dalla vesta giu. Ella dat culs pugns e culs peis suenter alla<br />

dunna. Mo lu tucca enzatgei dir siu tgau – ella piarda la schientscha ed ei vegn tut ner<br />

entuorn ella.<br />

Peppina sa buca con temps ch’ella ha durmiu, mo ei sto esser ualti ditg – il sulegl va schon<br />

da rendiu. “Nua sun jeu?”, leva Peppina dumadar la veglia, mo ella ei buca pli leu. Enstagl<br />

ei uss in um sin la carrotscha. “Ah, è svegliata!”, cloma quel, mo tgei munta quei? In auter<br />

um contempla ella da surengiu: “Sì, sì allora abbiamo ancora ca. mezz’ora finché arriviamo<br />

a Venezia.” “Tgei lungatg tschintscheis vus insumma?”, vul Peppina saver dils dus. Mo<br />

lezs miran mo crutsch sin ella e din: “Ma di dov’è quella bambina, non è sicuramente<br />

italiana!”,,E mi hanno detto che lei è svizzera.” “Ah, una svizzera.” “Tgei vuleis vus da<br />

mei? Jeu vi ir a casa.” A casa – cheu vegn tut puspei endamen ad ella, ch’ella ei ida naven<br />

da casa cun ina carrotscha e ch’ella ha stuiu prender cumiau da Gada.<br />

Gl’emprem ein els i encunter vest e lu engiu, also el sid. Aschia ei quei! Ella sesanfla<br />

ell’Italia, tgei cletg ch’ella ha dau bein adatg en scola en geografia. “Capis vus dus lu<br />

insumma buca romontsch gnanc in tec? Jeu vess numnadamein in pèr damondas.” “Che<br />

cosa ha detto la bambina?” “Io ho capito qualcosa di capire romancio o qualcosa così!”<br />

“Noi non capiamo il romancio cara mia.” Oje tgei ha el ussa puspei paterlau? Enzatgei da<br />

‘no capire’. Aha els capeschan buca romontsch!<br />

Miarda! Tgei fetschel jeu ussa pomai? Mo ei resta buca temps ad ella da sefar patratgs sur<br />

dil lungatg e sia situaziun, perquei che gest en quei mument vesa ella in marcau ch’ei<br />

nundetg bials, cun ina baselgia aschi biala e gigantica ch’ella ha aunc mai viu. “Allora<br />

signorina, siamo arrivati a Venezia.” Mhm... Venezia, in bi num per in marcau, patratga<br />

ella. Els carreschan cumadeivel atras il marcau vegl, cheu seferma la carrotscha. “Ecco ci<br />

qua. Devi scendere adesso e andare in questa casa, bambina.” El muossa sin ina casa avon<br />

siu nas. Aha mia plazza. Ella gi aunc spert adia als dus umens e va lu en direcziun<br />

mussada. Ella splunta vid igl esch casa. Nuot. Ella splunta quella gada schi fetg che ses<br />

mauns fan mal. Uss auda ella pass. La porta sesarva ed ina fumitgasa cumpara. Ella<br />

contempla Peppina per in mument da sum tochen dem, lu gi ella: “Ah tu devi essere la<br />

bambina svizzera.” E meina ella ell’emprema alzada. Co quei vesa ora nobel cheu, patratga<br />

ella per sesezza. E lu pér il tschabergal tut ord bronz. Ella vegn strusch da serrar la bucca<br />

dil surstar. “Qui è la tua cameretta”, di ella. Peppina va en e metta sia coffra sper il letg. La<br />

combra ei ualti pintga ed ha en bunamein neginas mobiglias, mo quei ei gie buca schi<br />

nausch, ina combra tut mo per ella, a casa ha ella stuiu parter la combra cun ses fargliuns.<br />

“Vieni dopo giù che ti dico cosa devi ancora fare oggi”, gi la fumitgasa. “Oje mine. Tgei<br />

ha ella ussa detg a mi?” In mument: “Enzatgei da vegnir giu fare. Ah, i giu a far enzatgei.<br />

Peppina semetta sin via dad ir engiu, mo ella ha ditg, perquei ch’ella sto contemplar tut,<br />

ella streha culla detta sur ina bellezia fatscha orda gep vi.<br />

Puspei leugiu vegn la fumitgasa schon encunter ad ella. “Non toccare mai le cose qui in<br />

casa capito!?” “Eh... gie capito.” “Allora qui ci hai i tuoi vestiti di lavoro.” Ella tegn<br />

encunter a Peppina ina rassa che vesa ora sco sch’ella fuss schon vegnida purtada d’in pèr<br />

persunas. Suenter ver tratg en quella rassa orda glin, vegn la fumitgasa, che hagi num<br />

Francesca, e fa schubergiar ella la cuschina da sum tochen dem. Igl ei tard la sera cu<br />

Peppina ha finalmein finiu la cuschina. Ella seschlueta anavos en sia combra. En letg vegn


siu diari endamen ad ella. Ella pren neunavon siu cudischet e scriva en: ‘28.5.1932. Oz sun<br />

jeu arrivada cun ina carrotscha a Venezia – il liug da mia nova plazza. Igl ei aschi<br />

marveglius cheu ell’Italia. Mo ussa stos jeu calar, jeu sun stauncla.’ Peppina patratga aunc<br />

in tec sur da siu temps en quella casa e selegra schon sil proxim di e spera che quel vegni<br />

era schi interessants sco il vargau. Zatgei ha Peppina sepriu avon: Ella vul anflar zanua in<br />

vocabulari, forsa silmeins in sin tudestg-talian, in techelin tudestg sa ella gie.<br />

Il di ha entschiet e Peppina ha survegniu il pensum dad ir sin posta per las brevs. Ella ha<br />

survegniu ina descripziun nua che la posta seigi. Mo detg eisi lev. Ella sedamonda atras<br />

entir Venezia, e gliez era buca schi lev, sch’ins patratga co ei stat cun siu talian, entochen<br />

ch’ella anfla la posta. Sper la posta, e lezza ei plitost ina baracca che ina casa, stat ina<br />

bellezia caplutta. Ella mira mo pli sin lezza, cu ella petga ensemen cun enzatgi. “Oh scusa,<br />

attenta signorina.” Avon ella stat in mat circa en sia vegliadetgna. “Ti ho fatto male?”<br />

,,Ehm, ich kann nicht sprechen italienisch”, gi Peppina. “Aha von wo bist du denn?” ,<br />

damonda il mat sin tudestg. “Ich komme aus Schweiz”, rispunda ella. “Ach so. Ich bin<br />

Giorgio. Und wie heisst du?” “Ich heisse Peppina.” “Also Peppina, willst du ein<br />

Stadtrundgang machen, ich könnte dir Venedig zeigen?”, vul el saver. “Ich weiss nicht ob<br />

ich darf.” “Ach komm das geht nicht so lange, nur ein bisschen die Stadt ansehen.” “Ja ich<br />

komme, aber ich darf nicht zu lange, sollte eigentlich nur die Post holen.” Els spassegian<br />

tras il bellezia marcau da Venezia. Giorgio muossa ad ella la mar e di co mintga punt ha<br />

num. Els visetan aunc la baselgia che plascheva aschi grondius a Peppina. L’ura baselgia<br />

tucca gia da miezdi, cu Peppina senta co il temps varga. Ella gi spert tgau a Giorgio e cuora<br />

tgei ch’ella po a casa. Arrivada, auda ella gia dalunsch co Francesa sevila tgei ch’ella po.<br />

“Dove sei stata? Devi ancora pulire i piatti in cucina. Dai, vieni dentro e fai cosa ti ho<br />

detto.” “Gie, mondel jeu grad a far.” Ed aschia schubregia ella e fa uorden gl’entir<br />

suentermiezdi. Mo propi seconcentrar sa ella buca silla lavur, ella sto trasora patertgar vid<br />

Giorgio. Con honzelis e tgei bi giuven ch’el ei, e quels bials egls brins plaschevan schon<br />

dall’entschatta enneu a Peppina.<br />

La sera ha Peppina l’emprema gada la honur dad entupar la signura dalla casa. Ella ha detg<br />

bien di, mo la signura ha mirau anetg agradora ed ei ida vinavon. Peppina damonda<br />

Francesca nua ch’igl um seigi lu. Francesca di che lez seigi adina a luvrar, el lavuri tier la<br />

canzlia dil marcau da Venezia, e mondi la damaun baul e tuorni la sera tard, ins vesi<br />

bunamein mai el. Peppina tema che Francesca mondi a gir alla signura ch’ella seigi stada<br />

naven igl entir avonmiezdi, mo ella gi tgei cletg nuot. Atgnamein ei Francesca tuttina aunc<br />

in cara, patratga Peppina. Perquei ch’ella leva entscheiver ad enconuscher sia collega<br />

meglier, di ella: “Francesca, vul dar cun mei in giug?” “Cosa dici? Non ti capisco!” “Un<br />

giugo fare?” “Ah così, vuoi dare un gioco con me?” “Sì, un gioco.” Aschia muossa<br />

Peppina a Francesca in pèr giugs ch’ella sa aunc da casa. Ellas han dau schach sin in pupi<br />

ch’ellas han malegiau en cun las colurs ner ed alv. A Francesca han quels giugs plaschiu<br />

fetg bein. “Con veglia eis ti atgnamein, Francesca?” “Cosa vuoi dire, quanti anni che ho?<br />

Beh, sono diciassette. E tu?” “Quitordisch.” “Quattordici?” Peppina dat il tgau. Lu vegn ei<br />

endamen a Peppina ch’ella vul gie encurir in vocabulari. Ella damonda Francesca nua<br />

ch’ella sappi anflar in vocabulari da talian en tudestg. Ella anfli in ella biblioteca dil<br />

marcau, la via ha Francesca era grad dau cun. Peppina schai en letg e selegra ch’ella ha<br />

anflau cheu egl jester ina cara amitga. Denton lai ella per l’emprema gada encrescher dapi<br />

ch’ella ei cheu ell’Italia. Ses fargliuns, culs quals ella ha fatg termagls avon casa, la


mumma che tedlava adina tier ad ella cu ella duvrava ina ureglia aviarta. Schizun pil tgaun.<br />

Im pèr larmas roclan dalla vesta giu.<br />

L’auter gi semetta Peppina schon la damaun baul sin via tier la biblioteca. Mo cu ella vul<br />

entrar, eis ei serrau giu. “Die Bibliothek öffnet erst am Nachmittag.” Peppina semeina tut<br />

surstada entuorn e mira direct els egls da Giorgio. “Ah, hallo Giorgio, schön dass dich<br />

sehe. Schade, ich komme dann halt erst Nachmittag.” “Was willst du denn für ein Buch aus<br />

der Bibliothek?”, damonda Giorgio. “Ein Wörterbuch.” Giorgio ed ella han fatg giu ch’els<br />

enquerien ensemen il suentermiezdi il vocabulari. Peppina selegra schon gl’entir<br />

avonmiezdi silla sentupada cun Giorgio.<br />

Ella sto haver mirau ualti semiau entuorn, perquei Francesca damonda: “Cos’hai Peppina,<br />

sei innamorata, vero? Chi è?” “Siu num ei Giorgio.” “Ah, Giorgio. Ma com’è il suo<br />

cognome?” “Gliez sai jeu era buc”, di Peppina tut sfundrada en ses siemis. “Raccontami un<br />

pò, forse lo conosco!” “El ei gronds, ha bellezia egls, ei honzelis, ed ha cavels brins e<br />

tschuors ed el ei fetg simpatics.” “Allora, vediamo se ti ho capito giusto: lui ha bials, elgs??<br />

Ah ha degli occhi belli, ha i capelli ricci ed è simpatico?” “Sì, molto simpatico!” Francesca<br />

patratga empau, lu cloma ella tut agitada: “Giorgio Seguso! Lui è il figlio del Signor<br />

Ludovico Seguso!! Mamma mia, e tu lo hai incontrato? Il suo papà e uno dei più famosi<br />

medici a Venezia!!” “Spetga in mument, Francesca! Tgei tscontschas cheu?? El ei in reh<br />

giuven da Venezia?” “Eh... sì sì è molto famoso – tutti lo conoscono. E tutte le signorine<br />

lo vogliono come marito.”<br />

Aschia han las duas mattaschas aunc paterlau ditg e liung sur da Giorgio, e Peppina senta<br />

spert, che sco fumitgasa aud’ins bia tgei tschontschas che circuleschan en in marcau sco<br />

Venezia.<br />

Peppina ha cuschinau la marenda, mo nuot vuleva gartegiar ad ella: ella suppa ha ella mess<br />

memia bia sal, ils spaghettis ein vegni bia memia loms ed il sugo ei vegnius ina catastrofa<br />

nundetga. “Mamma mia! Che disastro, che cosa fai Peppina? Aspetta che ti aiuto.” “Jeu<br />

level cuschinar e lu ei semplamein tut iu dasperas!” Peppina ei cuort avon las larmas, ella<br />

veva messa avon sia plazza tut auter! Ed uss eis ella cheu tut persula en ina tiara<br />

nunenconuschenta cun in lungatg jester, ella sa buca pli retener las larmas, ellas cuoran e<br />

cuoran e vulan buca calar. “Ma Peppina, non devi piangere, non è cosi grave, ci sono io<br />

che ti posso aiutare!” Francesca embratscha Peppina e consolescha ella, tochen che las<br />

larmas calan da cuorer, ella gida Peppina nua ch’ella sa ed ellas fan ina buontad marenda.<br />

Schizun la signura fa in cumpliment ad ellas pil da magliar.<br />

“Jesses, igl ei gie schon las duas! Jeu vaiel fatg giu cun Giorgio che nus s’entupeien avon<br />

la biblioteca per encurir il vocabulari!”<br />

“Allora vai, prima che la signora sente cosa succede!” Peppina cuora tgei ch’ella po.<br />

Arrivada avon la baselgia, trai ella flad sc’in bov; ella ha mal il culiez dil cuorer. Peppina<br />

mira entuorn ella, mo negin Giorgio. Ella spetga in’uriala. Ella ei trumpada da Giorgio, ella<br />

ha sperau ch’el vegni e selegrau l’entir gi. Ella vul sefar sin via encunter casa, cu ella auda<br />

ina vusch enconuschenta: Giorgio! Ella semeina entuorn e cuora encunter a Giorgio ed<br />

embratscha el. Lez seperstgisa en grond stil – cun ina rosa. “Diese Rose ist wunderschön<br />

Giorgio, danke.”<br />

Els dus van patgific ella biblioteca. Els dus passentan in bellezia suentermiezdi denter<br />

cudischs ed in carstgaun ch’ei vegnius d’impurtonza. Igl ei gia stgir cu la bibliotecara sefa


udir e vul serrar la biblioteca. Peppina e Giorgio van cumadeivel tras las bialas streglias da<br />

Venezia. Arrivai avon la casa da Peppina, miran els dus els egls in a l’auter e sentan il<br />

medem. Cheu vegn la fatscha da Giorgio pli e pli datier ed el dat ina liunga buna a<br />

Peppina.<br />

“Igl ei stau las pli bialas uras en mia veta tochen uss. Nus vein tschintschau sur da nossa<br />

veta – el sur da sia a Venezia ed jeu dalla Svizra. Igl ei stau marveglius ed aschi romatic!!<br />

E mett’avon, la fin ha el schizun dau ina buna a mi!! Dieus Francesca, jeu sai aunc adina<br />

buca crer ei!!” “Ma bellissimo!! Mi rallegro per te!”<br />

Francesca e Peppina patarlan l’entira sera sur dall’amur e sia bellezia. Ed ellas emprendan<br />

era cul vocabulari ils plaids dad A e B.<br />

L’auter gi vegn Peppina neunavon e selegra gia sil gi. Ella schubregia e lavura tgei ch’ella<br />

po.<br />

Francesca ei tut surstada da Peppina con luvrusa ch’ella ei oz. E sch’ella sepren inagada<br />

ina pausa, lu pren ella neunavon siu vocabulari ed empren talian. In bellezia lungatg sco<br />

ella sa constatar suenter cuort temps. Ella nezegia mintga pusseivladad per ir giuadora ed<br />

entupar Giorgio. Cul temps ha ei dau per els dus sc’in liug discus che mo els dus<br />

enconuschan e nua ch’els sentaupan mintga gi.<br />

Peppina gauda mintga minuta cun Giorgio; els van lu ensemen tras il marcau e patarlan.<br />

Mo il pli bi ei ch’ella sa ussa s’entelgir cun Giorgio sin talian. Dapi sia arrivada a Venezia<br />

ein ussa vargadas 3 jamnas, ellas qualas ella ha empriu cugl agid da Francesca e Giorgio<br />

intensivamein talian. Aschia ch’ella sa ussa discuorer pli u meins bein talian. Las<br />

dumengias gauda Peppina cun Francesca e Giorgio ell’aria frestga, ina gada cun ina barca<br />

sur ils canals da Venezia, ni era ina patgifica spassegiada tras il marcau vegl.<br />

Ella s’entaupa ussa mintga gi cun Giorgio tier siu liug. Els gaudan il temps ensemen.<br />

Denton il pli bi ei per Peppina las bunas, ella sa buca survegnir avunda da quels bials<br />

muments.<br />

Pér ussa senta Peppina con costus ch’il temps ei. E per l’emprema gada sa ella capir las<br />

giuvnas da siu vitg a Mustér che raquintavan adina discus, denton dad ault avunda che<br />

Peppina saveva udir, con bi ch’ei seigi da passentar il temps cun mats. Leu ha Peppina<br />

adina tertgau con tuppas che quellas ein e con ditg ch’ellas savevan paterlar dad in ed il<br />

sulet tema.<br />

Ella careza Giorgio sur tut, mo igl atun rucchegia adina pli datier e Peppina sa ch’ei vegn<br />

gleiti temps per ella dad ir a casa, ella Svizra. Ella emprova da declarar quei a Giorgio, mo<br />

igl ei aschi grev da dir aschi’ina tresta caussa ad in carstgaun ch’ins careza. Giorgio ed ella<br />

ein fetg trests, mo els vulan aunc guder il temps communabel che resta aunc.<br />

Mo mintga gada ch’ella arriva avon esch-casa, spera ella ch’ei detti negina reacziun dalla<br />

signura ni dalla famiglia ella Svizra. Mo mintga gada eisi tut usitau ed ella entscheiva a<br />

cuschinar la tscheina. Inagada denton lai la signura Bruni clamar ella en sia stanza. Peppina<br />

trembla, ella ha gronda tema ch’ella stoppi uss ir a casa. Ella pren plaz visavi la signura che<br />

gi: “Peppina, dovesso spedirti a casa, però ci ho tanto lavoro qui in casa e Francesca non<br />

può fare tutto da sola. Ho deciso che puoi stare ancora fino la primavera.”<br />

“Juhuiiiiiii, Francesca dove sei!!!!?? Devo dirti qualcosa d’importante.” “Ma perché gridi<br />

così, Peppina?” “Posso ancora stare qui fino la primavera, è così bello!!!” “Ma è<br />

bellissimo!! Dai Peppina, andiamo adesso da Giorgio per dirlo cos’è successo!”


Ellas cuoran tgei ch’ellas pon tier il liug discus!! E plein legria resdan las duas ad el la<br />

buna nova. Giorgio embratscha ella e dat ina fetg liunga buna ad ella.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!