Grammatica d'instrucziun dal rumantsch grischun - chattà.ch

48
Tar tscherts verbs è pussaivla tant la furma cun -esch- sco quella senza, p.ex. occupar: el
occupa/occupescha; exportar: el exporta/exportescha, euv. En la banca da datas electronica
dal Pledari grond è inditgà, tge verbs ch’han quest infix.
Remartga ortografica:
Ils verbs che fineschan en l’infinitiv sin -gar u -(c)car survegnan la scripziun resp.
avant l’infix -esch-: conjugar - conjughesch, delegar - deleghesch euv.; convocar -
convochesch, bloccar - blochesch, schoccar - schochesch euv.
107 La 1. persuna singular da l’indicativ n’ha per regla nagina desinenza en rumantsch grischun:
jau gid, jau tem, jau vend, jau part. Tut tenor la finiziun dal tschep u la furma dal
verb datti dentant in bun dumber d’excepziuns ch’han la desinenza -el. Adina la desinenza
-el han ils sequents verbs:
– ils verbs cun in tschep che finescha cun [ġ] ():
leger jau legel
fugir jau fugel
mangiar jau mangel
– ils verbs sin -miar e -ziar:
siemiar jau siemiel
engraziar jau engraziel
annunziar jau annunziel
Blers verbs sin -ziar han a la 1. sg. ind. prs. la furma cun -esch: jau appreziesch, jau
differenziesch euv.
– ils verbs d’ina silba cun in tschep che fineschan cun vocal:
liar jau liel
nuar jau nuel
scuar jau scuel
– ed ils verbs:
distinguer jau distinguel
giaschair jau giaschel
plaschair jau plaschel
A la fin dal pled cumparan a la 1. persuna singular da l’indicativ gruppas da consonants,
(surtut consonant + l / r) nunusitadas en quella posiziun: jau cumpr, jau dovr, jau contempl,
jau sufl, jau avd, jau numn, euv. En quests cas pon ins er duvrar la varianta cun la
desinenza -el: jau cumprel, jau dovrel, jau contemplel, jau sufflel, jau avdel, jau
numnel, euv.
108 Insaquants verbs da la 3. conjugaziun han a la 1. e 2. ind. pl. la desinenza -in, -is, sco la
4. conjugaziun, p.ex. currer - nus currin, vus curris. Questa furma han surtut ils verbs
suandants:
currer e ses cumposts concurrer, discurrer euv.
ceder e ses cumposts proceder, succeder euv.
ils verbs sin -poner deponer, disponer, exponer euv.
ils verbs sin -primer cumprimer, exprimer, imprimer euv.
ils verbs sin -sister assister, desister, exister euv.
ils verbs sin -veder proveder, reveder
ils verbs: crescher, nascher, cuser, tusser, repeter, tscherner,
curreger, diriger, eriger, rediger, negliger
Quests verbs furman consequentamain era l’imperfect, il cundiziunal ed il gerundi sco la
4. conjugaziun, damai sin -iva, -iss ed -ind.