Grammatica d'instrucziun dal rumantsch grischun - chattà.ch
Grammatica d'instrucziun dal rumantsch grischun - chattà.ch
Grammatica d'instrucziun dal rumantsch grischun - chattà.ch
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
44<br />
Remartga:<br />
I vegn fatg en quest <strong>ch</strong>apitel ina differenza tranter terminaziun e desinenza. Terminaziun<br />
vegn numnà tut quai <strong>ch</strong>e suonda il ts<strong>ch</strong>ep <strong>dal</strong> verb, senza resguard d’in’ulteriura<br />
analisa; desinenza è la part da la terminaziun, a la quala ins po attribuir ina funcziun<br />
specifica, p.ex. d’inditgar l’infinitiv u la persuna. Exempels: en la furma (el) gratules<strong>ch</strong>a<br />
è -es<strong>ch</strong>a la terminaziun, -a la desinenza da la 3. sg., cf. gid-a, gidav-a euv. En la furma<br />
(els) gidassan è -assan la terminaziun, -an la desinenza da la 3. pl., cf. gid-an, finiv-an<br />
euv. Terminaziun e desinenza pon esser identicas, cf. gid-a, gid-an, èn dentant differentas<br />
ina da l’autra en la plipart <strong>dal</strong>s cas.<br />
100 Cun la midada da la posiziun da l’accent po er il ts<strong>ch</strong>ep <strong>dal</strong> verbs sa midar. Sin basa <strong>dal</strong><br />
cumportament <strong>dal</strong> ts<strong>ch</strong>ep en la conjugaziun distinguan ins trais gruppas da verbs:<br />
– verbs <strong>ch</strong>’han adina il medem ts<strong>ch</strong>ep:<br />
vénder el vénda nus vendáin<br />
– verbs <strong>ch</strong>e midan il vocal u il diftong <strong>dal</strong> ts<strong>ch</strong>ep:<br />
purtár el pórta nus purtáin<br />
ludár el láuda nus ludáin<br />
– verbs <strong>ch</strong>’han pli <strong>ch</strong>e dus ts<strong>ch</strong>eps.<br />
ir el va nus giain<br />
101 Ils verbs <strong>ch</strong>’han adina il medem ts<strong>ch</strong>ep en il linguatg da scrittira numn’ins verbs regulars.<br />
infinitiv 3. sg. pres<strong>ch</strong>ent 1. pl. pres<strong>ch</strong>ent<br />
gidar el gida nus gidain<br />
temair el tema nus temain<br />
vender el venda nus vendain<br />
partir el parta nus partin<br />
Sco verbs regulars valan era ils verbs <strong>ch</strong>e vegnan furmads cun -es<strong>ch</strong>-, damai <strong>ch</strong>’il ts<strong>ch</strong>ep<br />
na sa mida er betg tar quests verbs:<br />
gratular el gratules<strong>ch</strong>a nus gratulain<br />
finir el fines<strong>ch</strong>a nus finin<br />
Remartga:<br />
Ts<strong>ch</strong>erts verbs regulars pon dentant avair in particip irregular, p.ex. far - fatg (§ 129).<br />
102 Ils verbs <strong>ch</strong>e midan il vocal u il diftong en il ts<strong>ch</strong>ep entaifer la conjugaziun numn’ins<br />
verbs alternants. En RG datti ils suandants tips da midadas vocalicas (ordinads tenor<br />
lur frequenza):<br />
alternanza infinitiv 3. sg. pres<strong>ch</strong>ent 1.pl. pres<strong>ch</strong>ent<br />
1. u - o crudar el croda nus crudain<br />
o - u (3. cl.) morder el morda nus murdain<br />
2. a/e - ai pasar el paisa nus pasain<br />
palesar el palaisa nus palesain<br />
ai - a/e (3. cl.) baiver el baiva nus bavain<br />
taisser el taissa nus tessain<br />
3. a - o clamar el cloma nus clamain<br />
4. u - au ludar el lauda nus ludain<br />
au - u (3. cl.) sclauder el sclauda nus scludain
Change language