Grammatica d'instrucziun dal rumantsch grischun - chattà.ch

3.1. Verbs
61 Verbs èn pleds che pon vegnir specifitgads tenor persuna, numerus, modus e temp.
Blers verbs pon er vegnids transfurmads en il passiv (§ 94). Quels pon ins er specifitgar
tenor diatesa (activ u passiv).
62 Sin basa da la funcziun dal verb en la part verbala da la frasa pon ins distinguer ils
sequents dievers dal verb.
34
– diever sco verb auxiliar
El è stà oz a Cuira.
– diever sco verb modal
El vul ir oz a Cuira.
– diever sco verb per propi
El va oz a Cuira.
63 Verbs auxiliars èn ils verbs che vegnan duvrads per furmar ils temps cumponids
(§ 72s.) ed il passiv (§ 94). Il verb auxiliar furma il predicat ensemen cun in particip u in
infinitiv d’in verb per propi. I dat trais verbs auxiliars:
avair Ella aveva gia fatg ils pensums.
esser Nus essan ids a chasa.
vegnir El vegn a turnar proximamain.
Remartga:
Ils verbs esser, avair e vegnir na pon betg mo vegnir duvrads sco verbs auxiliars,
mabain er sco verbs per propi.
El è in fitg bun scrinari.
Nus n’avain betg blera peda.
El vegn da Cuira.
64 Ils verbs modals vegnan colliads directamain cun l’infinitiv, senza la preposiziun a u
da. Cun il verb modal vegn la rolla dal subject specifitgada: Renata va cun il tren.
Renata vul ir cun il tren. Ella dastga ir cun il tren. Ella sto ir cun il tren. euv.
I dat set verbs modals: savair, pudair, vulair, dastgar, duair, stuair e manglar. Cun
quels èn p.ex. las sequentas specificaziuns pussaivlas:
verb modal exempels significaziun
savair El sa nudar fitg bain.
Jau sai gidar tai, sche ti vuls.
pudair El po ir a scola gia quest onn.
Reto ha pudì purtar il satg.
Quai po esser vair.
vulair Ella vul ir a chasa.
El vul finir quai sin damaun.
dastgar Gion dastga anc durmir in pau.
El n’ha betg dastgà dir da na.
"ha emprendì da"
"sun capavel da"
"ha la pussaivladad da"
"è stà bun da"
"igl è pussaivel che"
"ha il giavisch da"
"ha l’intenziun da"
"ha la permissiun da"
"n’ha betg gì il curaschi da"