Grammatica d'instrucziun dal rumantsch grischun - chattà.ch

27 Il predicat ha ina posiziun fixa en la proposiziun, dependenta dal tip da la frasa. En frasas
communicativas (§ 11) stat el en segunda posiziun. Las autras parts da la proposiziun
pon vegnir spustadas. Per eruir quellas parts vegn fatg diever dal test da spustada
(permutaziun). Ils pleds u las gruppas da pleds che pon vegnir spustads mo ensemen,
senza che la proposiziun midia significaziun, èn las autras parts da la proposiziun. Sintacticamain
han ellas la funcziun da cumplements.
24
Mia sora scriva mintga di in SMS a ses ami.
Mintga di scriva mia sora in SMS a ses ami.
In SMS scriva mia sora mintga di a ses ami.
A ses ami scriva mia sora mintga di in SMS.
Cumplements: mia sora / mintga di / in SMS / a ses ami
Remartgas:
– Avant la furma verbala finita po star mo in cumplement (cun excepziun da pronoms
objects nunaccentuads). Il pled u la gruppa da pleds che stat avant la furma verbala
finita è damai in sulet cumplement.
– I dat cas, nua che l’object direct na po betg vegnir mess a l’entschatta da la
proposiziun per rumantsch, senza che quella midia significaziun (L’um vesa il
chamutsch. ≠ Il chamutsch vesa l’um.) u daventia nuncorrecta.
28 Ils cumplements pon consister d’in pled singul u d’ina gruppa da pleds. Sin basa da la
spezia dal pled singul u dal pled principal (il nuschegl) da la gruppa da pleds che furma
il cumplement, pon ins distinguer las sequentas gruppas da pleds:
spezia dal pled
(principal)
gruppa da pleds exempels
nomen (subst.) gruppa nominala Ils uffants / han mangià / gugent / la turta.
Il film / ha durà / duas uras.
preposiziun gruppa preposiziunala Ella / raquinta / in’istorgia / a ses figl.
Il crap / è rudlà / da la spunda giu.
Quai / fiss / insatge / per tai.
adjectiv gruppa adjectivala Las vias / èn daventadas / fitg glischnas.
adverb gruppa adverbiala El / curra / vaira svelt.
Remartga:
La gruppa nominala po vegni remplazzada cun pronoms:
Ils uffants / han mangià / gugent / la turta. Els / han mangià / gugent / quella.
29 Las differentas gruppas da pleds pon avair differents dievers sintactics. Uschia po la
gruppa nominala esser:
subject: Ils uffants han mangià gugent la turta.
object direct: Ils uffants han mangià gugent la turta.
predicativ: Ella è scolasta.
adverbial: Il film ha durà duas uras.
Ina tabella da las gruppas da pleds e lur funcziuns sintacticas è da chattar al § 41.