Facts and Figures rumantsch - Lia Rumantscha

More documents

Recommendations

Info

Rumantsch Grischun – lingua da scrittira unifitgada sequenza da la resistenza massiva da vart da la magistraglia e da la politica regiunala ha il Departament d'educaziun dumandà ils 12-12-2003 ils represchentants da la Val Müstair da spetgar cun l'introducziun dal rg en lur scolas fin che la fasa da planisaziun e da preparaziun è terminada (2007). Gia l'october 2002 ha la vischnanca da Ziràn (Val Schons) approvà l'introducziun dal rg al stgalim superiur da la scola populara, e quai sco emprima vischnanca rumantscha Il rumantsch grischun en il context europeic La standardisaziun da linguas è dapi in pèr decennis in rom impurtant da la linguistica, entant che la normalisaziun da la situaziun linguistica e l'adiever d'ina lingua èn temas decisivs da la sociolinguistica. Suenter esser stada focusada ditg sin ils pajais en svilup, sa concentrescha la perscrutaziun dals process da standardisaziun e da normalisaziun adina dapli er sin l'Europa. La LR ha basà sia planisaziun da lingua da bell'entschatta sin las metodas ed ils process cumprovads da la planisziun linguistica moderna. Ella participescha regularmain a colloquis ed a congress internaziunals che tematiseschan la standardisaziun linguistica (p.ex. il 2002 ad Urtjëi/Dolomitas, organisà da l'Istitut Cultural Ladin/SPELL) u organisescha sezza tals inscunters (p.ex. il 1991 a Cuira/Parpan en collavuraziun cun la cumissiun naziunala da l'UNESCO, vesair Lüdi 1994; il 1998 a Cuira en collavuraziun cun l'Uniun svizra per linguistica applitgada/USLA, vesair Dazzi/Mondada 1999). Quest barat d'experientschas è impurtant. El mussa ch'il rumantsch n'è insumma betg sulet, sch'i va per dumondas da standardisaziun e porta a las minoritads linguisticas novas enconuschientschas nizzaivlas gist en la derasaziun d'ina lingua da scrittira surregiunala. Litt: Darms, G., Sprachnormierung und Standardsprache, in: Holtus, G. et al., LRL, 3 (1989), 827– 53; Darms, G./Dazzi, A.-A. et al.: Pledari Grond, Cuira 1993; Dazzi, A.-A./Gross, M./Mondada, L. (Hrsg.), Minderheitensprachen im Kontext, Bd. 1, 69/1, 1999; Decurtins, A., Die Bestrebungen zur schriftsprachlichen Vereinheitlichung der bündnerromanischen Idiome, in: Romanica Raetica 8 (1993), 341 – 63; Gloor, H. et al., Fünf Idiome – eine Schriftsprache? Die Frage einer gemeinsamen Schriftsprache im Urteil der romanischen Bevölkerung, 1996; Iliescu, M./Plangg, G.A./Videsott, P. (Hrsg.), Die vielfältige Romania, Gs. für Heinrich Schmid (1921 – 1999), 2001; Lüdi, G. (Hrsg.), Sprachstandardisierung. 12. Kolloquium der SAGW, 1994; Schmid, H., Richtlinien für die Gestaltung einer gesamtbündnerromanischen Schriftsprache RG, 1982; Schmid, H., Eine einheitliche Schriftsprache: Luxus oder Notwendigkeit?, 1982; Solèr, C., Minderheitssprachen und ihre Verschriftlichung – Das Rätoromanische, in: BJb 2004. 99
100 Il Dicziunari Rumantsch Grischun – il tesaurus da la lingua rumantscha Cun la fundaziun dal Dicziunari Rumantsch Grischun l'onn 1904 han la Societad Retorumantscha a Cuira e l'indogermanist Robert von Planta realisà in intent cuminaivel: inventarisar, preschentar ed explitgar l’entir stgazi da pleds da tut ils dialects da la lingua periclitada. Il stgazi da pleds e l’inventari dals suns d'ina part represchentativa da las 130 vischnancas rumantschas da quel temp vegnan cataloghisads sistematicamain cun l'agid da correspundents e questiunaris. Ils emprims redacturs, Florian Melcher e Chasper Pult, cuntinueschan a rimnar ed ordinar las datas. Ultra da quai cumenzan els ad excerpar material da tut ils geners litterars stampads e nunstampads (a partir dal 1560). Il 1939 cumpara l'emprim fascichel dal DRG, Andrea Schorta daventa schefredactur. Ils effects dal DRG sin la vitalitad da la lingua e la conscienzia dals Rumantschs daventan evidents. Il moviment linguistic profitescha pli e pli da l'Institut dal DRG sco servetsch da documentaziun e d’infurmaziun per lavurs da promoziun da la lingua: realisaziun da dicziunaris regiunals e grammaticas, creaziun da neologissems, e.u.v. Il DRG sco dicziunari naziunal vegn finanzià dal 1975 fin il 1995 principalmain dal FN (Fond naziunal svizzer), a partir dal 1996 da la ASSU (Academia svizra da las scienzas umanas). Ina Cumissiun filologica garantescha la cussegliaziun scientifica dal stab da redacziun. Quel consista, suenter la partenza Il «Dicziunari Rumantsch Grischun»: la pli impurtanta ovra da basa linguistica che inventarisescha, explitgescha e preschenta ils differents dialects ed idioms rumantschs tenor criteris fonetics, semantics, objectivs, etnologics, sociologics ed etimologics.
Page 1 and 2:
RUMANTSCH FACTS & FIGURES
Page 3 and 4:
RUMANTSCH FACTS & FIGURES
Page 5 and 6:
6 Cuntegn Administraziun e servetsc
Page 7 and 8:
8 Minoritads linguisticas en Europa
Page 9 and 10:
10 Minoritads linguisticas en l'Eur
Page 11 and 12:
12 Las linguas romanas en Europa La
Page 13 and 14:
14 Las linguas romanas en Europa Sv
Page 15 and 16:
16 Cronica dal rumantsch Temp Eveni
Page 17 and 18:
Page 19 and 20:
Page 21 and 22:
Page 23 and 24:
24 Geografia linguistica En Svizra
Page 25 and 26:
26 Geografia linguistica Rumantsch:
Page 27 and 28:
28 Geografia linguistica Dal puress
Page 29 and 30:
30 Geografia linguistica Differenza
Page 31 and 32:
32 Situaziun actuala dal rumantsch
Page 33 and 34:
Page 35 and 36:
Page 37 and 38:
38 Situaziun giuridica dal rumantsc
Page 39 and 40:
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
Page 47 and 48: 48 Domenas d'adiever dal rumantsch
Page 49 and 50: 50 Domena scola Stgalim da scola LI
Page 51 and 52: 52 Domena scola Stgalim da scola LI
Page 53 and 54: 54 Domena scola rumantsch. Malgrà
Page 55 and 56: 56 Domena scola Emprovas da scola b
Page 57 and 58: 58 Domena dretg Dretg Nivel federal
Page 59 and 60: 60 Domena dretg Dapi ils 5-12-1996
Page 61 and 62: 62 Domena administraziun e servetsc
Page 63 and 64: 64 Domena medias Meds da massa Pres
Page 65 and 66: 66 Domena medias «Agentura da Novi
Page 67 and 68: 68 Domena medias Il RR sa drizza ad
Page 69 and 70: 70 Domena medias 1980 Emprima emiss
Page 71 and 72: 72 Domena cultura Er sch’igl è o
Page 73 and 74: 74 Domena cultura Cudeschs per uffa
Page 75 and 76: 76 Domena cultura Teater Il teater
Page 77 and 78: 78 Domena cultura Sper il Chantun p
Page 79 and 80: 80 Domena usits rumantschs Mattina
Page 81 and 82: 82 Curs da lingua e scolaziun suppl
Page 83 and 84: 84 La Lia Rumantscha e sias uniuns
Page 85 and 86: 86 La Lia rumantscha e sias societa
Page 91 and 92: 92 Rumantsch grischun - lingua da s
Page 93 and 94: 94 Rumantsch Grischun - lingua da s
Page 95 and 96: 96 Rumantsch Grischun - lingua da s
Page 97: 98 Rumantsch Grischun - lingua da s
Page 101 and 102: 102 Enstagl d'in epilog Ils 16 da n
Page 103 and 104: 104 Enstagl d'in epilog En ils onns
Page 105: 106 Questa broschura è vegnida rea
show all

Facts and Figures rumantsch - Lia Rumantscha

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?