30.04.2013 Views

Facts and Figures rumantsch - Lia Rumantscha

Facts and Figures rumantsch - Lia Rumantscha

Facts and Figures rumantsch - Lia Rumantscha

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Enstagl d'in epilog<br />

En las valladas renanas ha il «Tamagur» da Lansel in pendant en la poesia «Stai si defenda» (1887) dal<br />

poet sursilvan Giachen Hasper Muoth (1844 – 1906). La poesia da Muoth ha la medema simbolica sco<br />

quella da Lansel ed è sco quella in appel fervent al pievel <strong>rumantsch</strong> da defender sia lingua e cultura<br />

(vesair G. Deplazes, Die Rätoromanen, 1991, 123 – 26):<br />

Al pievel romontsch<br />

Stai si, defenda,<br />

Romontsch, tiu vegl lungatg,<br />

Risguard pretenda<br />

per tiu patratg!<br />

Dedesta tut cun tun sonor<br />

Dil frontsch romontsch cantau da cor!<br />

Quel tuna ferm e suna clar<br />

E cuora senza balbegiar,<br />

Gie, cuora senza balbegiar,<br />

Essend artaus dal best matern schi car.<br />

Stai si, sedosta,<br />

Romontsch, pil plaid grischun,<br />

Lai buc a posta<br />

Satrar tiu dun!<br />

Tiu cor, tiu spért ein umbrivai<br />

Dal vierv romontsch e vegnan mai<br />

A concepir in auter senn,<br />

A parturir in niev talent,<br />

Gie mai midar il scaffiment:<br />

Romontsch ei tia sort, tiu truament.<br />

Stai si e mira,<br />

Romontsch, tgei avantatg,<br />

Midond natira,<br />

Tes frars han fatg!<br />

Il vierv matern vegn emblidaus,<br />

Il plaid tudestg ei scumbigliaus;<br />

Biars plaidan mender ch'ils affons,<br />

Schizun Tudestgs da treitschien onns.<br />

Gier, tudestgai da treitschien onns<br />

Han aunc adina plaids romontschs danvonz.<br />

Stai si e senta,<br />

Romontsch, el cor sincer<br />

La vana stenta,<br />

Va buc en err!<br />

Ils schiembers creschan spels glatschers<br />

E seccan vi, plantai els ers.<br />

Ed il romontsch, lungatg alpin,<br />

Naschius el clar dil matutin,<br />

Carschius el clar dil matutin,<br />

Ruina tiu talent cun sia fin.<br />

Stai si, Giadina,<br />

Stai si, ti Sut- e Sursilvan,<br />

Tetgn car adina<br />

Tiu plaid roman!<br />

La mumma plonscha, audas ti?<br />

Vilenta quella buca pli!<br />

Mo fai siu plaid sincer udir,<br />

Che cuschentava tiu bargir,<br />

Quei plaid migeivel clar sentir,<br />

Che vos dus cors e spérts san entelgir.<br />

(La Poesia de G. C. Muoth, ediziun festiva, 1945)<br />

Entant che l'emprima strofa è in appel als Rumantschs da defender la lingua e l'ierta culturala, pretenda<br />

la segunda anc pli energicamain da sa dustar per il pled <strong>rumantsch</strong> e da betg laschar sartar ses<br />

dun. Il cor e la raschun èn animads dal sun <strong>rumantsch</strong> e na vegnan mai a pudair schendrar autras<br />

valurs culturalas. La terza strofa fa attent a quels ch'han gia midà la lingua e pers qua tras lur vaira<br />

natira, lur identitad. Il resultat è ina maschaida da linguas, udibla anc suenter plirs tschientaners.<br />

L'ultima strofa appellescha a tut ils Rumantschs d'amar lur lingua, da restar fidaivels al vierv matern<br />

che collia il cor e la raschun.<br />

103

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!