ESPERANTO

134 ĈAPITRO 5. EL LA VIVO KAJ SCIENCOJ
bone, ol ekzemple la Berlinano la Londonanon aŭ la Parizano la Holandanon.
La naturo de la diversaj dialektoj de ˆ Hinujo havas nenion komunan kun
la “patois” aŭ la simpla “dialekto de la ordinara vivo”: ili estas parolataj
de la plej altaj statoj, kiel ankaŭ de la simpla popolo, de la instruituloj,
kiel ankaŭ de la malklera amaso, de la oficisto, kiel ankaŭ de la “kuli”. La
dialekto estas aparta lingvo, unu el la multaj kaj tre malsamaj inter si lingvoj,
kiujn oni trovas en ˆ Hinujo. Estas vero, ke ili estas parencaj inter si kaj
trovas sin inter si reciproke en tia sama rilato, kiel ekzemple la araba al la
hebrea, sira kaj aliaj semitaj lingvoj, aŭ kiel la germana al la angla, holanda,
dana, sveda k. t. p. Tiujn ĉi multegajn “dialektojn” oni povus laŭ la
“Orient-Azia Blojdo” dividi en la sekvantajn ok ĉefajn klasojn: la Kantona,
Hakka, Amoja, Svatana, ˆ Sanˆ haja, Ningpoa, Hajnana kaj Mandarina. El
tiuj ĉi lingvoj la lasta estas la plej juna; tio ĉi renversas la tre vastigitan
opinion, ke la Mandarina dialekto estas la lingvo de ˆ Hinujo kaj ke la ceteraj
lingvoj estas nur dialektoj. La Kantona lingvo pli ol la Mandarina estas
simila al la antikva lingvo de ˆ Hinujo, kiu estis parolata antaŭ ĉirkaŭ 3000
jaroj. La plej multe vastigita lingvo estas la Mandarina, kiu en tia aŭ alia
formo estas parolata en dek kvar aŭ dek kvin el la dek naŭ provincoj, en
kiujn ˆ Hinujo estas dividita. Malgraŭ la diversaj dialektoj oni povas per la
lingvo Mandarina komprenigi sin ĉie, kie tiu ĉi lingvo estas parolata. Se
oni kalkulos, ke la loˆgantaro de ˆ Hinujo estas 360 000 000, oni povas diri, ke
ĉirkaŭ 300 000 000 el ili parolas la lingvon Mandarinan.
Ĉiuj mandarinoj
devas koni tiun ĉi lingvon, kaj ĉiuj, kiuj ˆgin ankoraŭ ne parolas, devas ˆgin
lerni. La aliaj lingvoj de ˆ Hinujo estas parolataj de pli malgranda nombro
da homoj, tamen en ĉia okazo tiu ĉi nombro estas ankoraŭ sufiĉe granda.
Tiel ekzemple ĉirkaŭ 20 milionoj parolas la lingvon Kantonan en tiu aŭ alia
formo. La enkonduko de unuforma lingvo en ˆ Hinujo anstataŭ la multegaj tiel
nomataj dialektoj estas, almenaŭ por la plej proksima tempo, ankoraŭ nur
revo. Antaŭ ĉirkaŭ 200 jaroj la imperiestro Kang-Hi ordonis aranˆgi por tiu
ĉi celo en diversaj partoj de la regno lernejojn, tamen la plano donis nenian
rezultaton. Ke ˆ Hinujo en la estonteco havos ian unuforman lingvon, estas
tamen tre kredeble, kaj la lingvo Mandarina kredeble fine fariˆgos la regna
kaj nacia lingvo de la tuta Ĉiela Imperio.
Kiel elrigardas la norda poluso? La Amerika astronomo Jonson, supozante,
ke la ekspedicio de Nansen havos sukceson, priskribas la aperojn, kiujn
vidos la esplorantoj sur la norda poluso. Tiel, ekzemple, la taga lumo daŭros
sen interrompo de la 21 de Marto ˆgis la 22 de Septembro, la tuta resta parto
de la jaro konsistos el malluma nokto, simila al niaj aŭtunaj noktoj. La steloj
estos vidataj, sed Nansen ne vidos ilian leviˆgon nek malleviˆgon. Ĉirkaŭe
regos silento premanta. Poste en tiu ĉi maro glacia komenciˆgos ventegoj kaj
huraganoj. Inter senlima mallumo oni aŭdos la bruadon de ventegoj, ˆgemojn,