F. TERRANOVA, Osservazioni su Gai 2.108 pp. 281 - Università di ...
F. TERRANOVA, Osservazioni su Gai 2.108 pp. 281 - Università di ...
F. TERRANOVA, Osservazioni su Gai 2.108 pp. 281 - Università di ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
non riferisce, però, la <strong>su</strong>ssistenza <strong>di</strong> alcun contrasto fra i prudentes in<br />
merito alla <strong>su</strong>a idoneità a fungere da testimone. La letteratura più antica<br />
si è posta, in verità, il problema se il principio ‘Nullus idoneus testis<br />
in re <strong>su</strong>a intellegitur’ abbia mai trovato a<strong>pp</strong>licazione in età classica<br />
per il legatario. 91 Anche questi ha, infatti, un interesse al compimento<br />
del testamento, in quanto ricava dallo stesso un vantaggio. 92 Leggiamo<br />
<strong>su</strong>bito in argomento<br />
I. 2.10.11: Legatariis autem et fideicommissariis, 93 quia non iuris<br />
<strong>su</strong>ccessores <strong>su</strong>nt, et aliis personis eis coniunctis testimonium non denegamus,<br />
immo in quadam nostra constitutione et hoc specialiter concessimus,<br />
et multo magis his, qui in eorum potestate <strong>su</strong>nt, vel qui eos habent in potestate,<br />
huiusmo<strong>di</strong> licentiam damus. 94<br />
La ragione per cui i legatari possono essere iure adhibiti come testimoni<br />
si fonda, stando alla spiegazione fornita dalle Institutiones <strong>di</strong><br />
Giustiniano, <strong>su</strong>ll’impossibilità <strong>di</strong> considerare gli stessi, a <strong>di</strong>fferenza del-<br />
91 Il dubbio viene sollevato, in particolare, da Gothofredus e Hotomanus, il cui pensiero<br />
è riportato da A. VINNII, In quatuor Libros Institutionum imperialium Commentarius,<br />
I, cit., 271, cui riman<strong>di</strong>amo per i rilievi mossi dallo stesso autore.<br />
92 Così, ad es., E. HENRYSONIS, Commentatio in Tit. X. Libri secun<strong>di</strong> Institutionum<br />
de Testamentis or<strong>di</strong>nan<strong>di</strong>s, cit., 441; H. DONELLI, De jure civili Lib. VI. Cap. VII., in Opera<br />
omnia, II, cit., 58.<br />
93 Per quanto concerne le ragioni poste alla base della capacità a fungere da testimoni<br />
dei fedecommissari riman<strong>di</strong>amo, per tutti, a F.C. HARPPRECHTI, Disputatio XL. De testimonio<br />
testamentario fideicommissario, Stuttgard 1688, in Dissertationum Academicarum volumina<br />
duo quae exhibent opus juxta solemnem pandecta, vol. I, pars II, cit., 1458-1473. Va evidenziato<br />
che alcuni stu<strong>di</strong>osi ritengono che nel passo in questione si faccia riferimento ai fedecommessi<br />
a titolo particolare, in quanto solo essi possono essere accostati ai legati. Così,<br />
fra tutti, U. HUBERI, Praelectionum juris civilis Tomi tres secundum Institutiones et Digesta, I,<br />
cit., 190. Di <strong>di</strong>verso avviso F. GLÜCK, Commentario alle Pandette, Libro XXVIII, cit., 340 s.<br />
94 Cfr. PT. 2.10.11:Lhgataríoij dè kaì fideïkommissaríoij,æpeidÕ o÷k<br />
Þswmátou gínontai <strong>di</strong>ádocoi, kaì pâsi toîj <strong>su</strong>naptoménoij a÷toij kaJ’<br />
øpexousióthta, ÞkÍlutoj Ómarturía genÔsetai< Þllà<strong>di</strong>átaxij pròj toútoîj<br />
æstì galhnotátouÓmÏnbasiléwj,ê<strong>di</strong>kÏjæpitrépousatoútoij,tòdúnasqai<br />
lhgáta katalimpánein toîj méllousi martureîn tØ <strong>di</strong>aJÔk+, kaì pollÐ<br />
pléon toîj <strong>su</strong>nhnwménoij Þutoîj kaJ’ øpexousióthta. (Reitz: Legatariis vero ac<br />
fideicomissaris, quia juris incorporalis <strong>su</strong>ccessores non fiunt, atque omnibus qui per patriam illis<br />
conjunguntur potestatem, haud prohibitum erit testimonium: verum constitutio in<strong>su</strong>per est Serenissimi<br />
Principis nostri specialiter his permittentes, ut legata possint relinquere futuris in testamento<br />
testibus, multoque magis his qui per patriam illis coadunati <strong>su</strong>nt potestatem).<br />
320