27.02.2013 Views

Ludwig Feuerbach e la natura non umana. Ricostruzione

Ludwig Feuerbach e la natura non umana. Ricostruzione

Ludwig Feuerbach e la natura non umana. Ricostruzione

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

50 CAPITOLO SECONDO<br />

al<strong>la</strong> ragione subentra sempre più l'amore. Se, ricollegandosi al<strong>la</strong> seconda':<br />

parte dell'Essenza del cristianesimo, <strong>Feuerbach</strong> riprende come momento-<br />

critico <strong>la</strong> distinzione, <strong>non</strong> omette però neppure di sottolineare, in linea-<br />

con <strong>la</strong> prima parte dell'opera 36, il momento positivo dell'unione. La;<br />

Trinità è allora, secondo un brano trascritto, l'ideale cui tende <strong>la</strong> comu­<br />

nità dei credenti:<br />

Etenim si omnium crederitium, sicut scriptum est, erat anima una et cor<br />

unum: si omnis qui adhaeret Domino unus Spiritus est, ut Apostolus dixit: si<br />

vir et uxor in carne una sunt: si omnes homines, quantum ad <strong>natura</strong>m perline!;<br />

unius substantiae sumus, si hoc de humanis scriptura dicit, quia multi unum sunt,<br />

quorum nul<strong>la</strong> potest esse cum divinis comparatio, quanto magis Pater et Filius<br />

in divinitate unum sunt, ubi nec substantiae, nec voluntatis ul<strong>la</strong> est differentia 37.<br />

Da qui <strong>la</strong> continua insistenza dei padri, colta da <strong>Feuerbach</strong>, sul­<br />

l'essenza divina come comunità, come reciprocità, come concordia nelle<br />

operazioni ad extra 38 , e <strong>la</strong> loro esclusione di ogni singo<strong>la</strong>rità in quanto-<br />

solitudine 39 . In questa prospettiva, certamente più acuta e originale, già<br />

abbozzata nel<strong>la</strong> prima parte dell'Essenza del cristianesimo 40 , <strong>la</strong> critica-<br />

del<strong>la</strong> trinità come identificazione immediata di essenza e persona appare<br />

semplicistica, parziale, astratta, giacché ignora ciò che è costitutivo in<br />

essa, <strong>la</strong> mediazione, una mediazione <strong>non</strong> intellettualistica, ma d'amore.<br />

ORIGINARIETÀ E DIPENDENZA: LA PERSONA COME RELAZIONE.<br />

Certo <strong>la</strong> definizione di Boezio del<strong>la</strong> persona come « <strong>natura</strong>e ratio-<br />

nabilis individua sub stantia » <strong>non</strong> da conto del<strong>la</strong> persona divina, ma><br />

neppure del<strong>la</strong> persona <strong>umana</strong>. La teologia contemporanea 41 , forte del­<br />

l'esistenzialismo e del personalismo, ha riscoperto nell'antica dogmatica<br />

trinitaria il concetto di persona come re<strong>la</strong>zione.<br />

A questo proposito è significativo osservare come lo stesso Feuer­<br />

bach nel momento in cui si prepara a rovesciare il primato dell'essenza-<br />

rispetto all'esistenza, coglie l'importanza di questo aspetto. Così se nel<strong>la</strong><br />

36 G. W., V, pp. 130-49.<br />

37 40c 12r-v [cfr. T. D., II, 1. IV, e. XIV, § I, pp. 438-39].<br />

38 Ivi, 14r [cfr. T. D., II, 1. IV, e. XV, SS I-VIII, pp. 444-49].<br />

39 Ivi, 10* [cfr. T. D., II, 1. IV, e. XIV, $ XI, p. 443].<br />

* G. W., V, pp. 136-41, 148-49.<br />

41 Cfr. H. Miihlen, Der heilige Geist ah Person, Miinster 1963; Una Mystica<br />

Persona, Mùnchen 1964.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!