samegrelo-zemo svaneTis mxare pasporti

A
samegrelo-zemo svaneTis mxare
(foTis, abaSis, senakis, zugdidis, martvilis, walenjixis, xobis, Cxorowyus, mestiis
administraciul-teritoriuli erTeulebi)
pasporti
2007 weli
1

Sinaarsi
gverdi
1 mxaris zogadi daxasiaTeba 3
2 xelisufleba 3
3 mosaxleoba da dasaqmeba 4
4 ganaTleba da kultura 8
5 kulturuli RirsSesaniSnaobnebi 10
6 mxaris ekonomika 13
6.1 ekonomikis zogadi daxasiaTeba 13
6.2 biujeti 14
6.3 mrewveloba 16
6.4 soflis meurneoba 17
6.5 eqsporti 18
6.6 transporti 19
6.7 vaWroba da momsaxureba 20
6.8 jandacva 20
6.9 energetika 22
6.10 sabanko da sadazRvevo momsaxureba 23
6.11 sastumroebi 23
7 mineraluri da rekreaciuli resursebi 23
8 mxaris saerTaSoriso ekonomikuri TanamSromloba 28
9 ekonomikis ganviTarebis indikaturi maCveneblebi 32
10 sainvesticio potenciali 32
2

teritoriis farTobi – 7.4 aTasi kv. km
administraciuli centri – zugdidi
1. mxaris zogadi daxasiaTeba
manZili administraciul centrsa da Tbiliss Soris _ 339 km
klimati _ regioni xasiaTdeba subtropikuli klimatiT, xolo regionis CrdiloeT
municipalitetebi subalpuri da alpuri klimatiT.
wylis ZiriTadi arteriebi: xobiswyali (150 km.), texuri (101 km.), enguri (94 km), rioni
(88 km.), abaSiswyali (66 km), cxeniswyali (44 km). miwisqveSa wylebis moculoba Seadgens
regionis wylis resursebis saerTo maragis 25%.
2. xelisufleba
samegrelo-zemo svaneTis regionSi aRmasrulebel xelisuflebas ganaxorcielebs
saqarTvelos prezidentis saxelmwifo rwmunebuli. misi funqciebia uzrunvelyos
regionSi sazogadoebrivi wesrigis dacvis koordinacia, resursebis mobilizeba,
administraciul-teritoriuli erTeulebis socialur-ekonomikuri ganviTarebis
programebis SemuSavebisa da ganxorcielebis organizeba, investiciebis mozidvisa da
reformebis ganxorcielebis xelSewyoba, adamianis uflebebis dacva da sxv.
3

egionSi adgilobrivi TviTmmarTveloba xorcieldeba warmomadgenlobiTi
(sakrebulo) da aRmasrulebeli (gamgeoba, meria) organoebis mier Semdegi
administraciul-teritoriuli erTeulebis mixedviT:
_ foTis meria;
_ abaSis municipaliteti;
_ senakis municipaliteti;
_ zugdidis municipaliteti;
_ martvilis municipaliteti;
_ walenjixis municipaliteti;
_ xobis municipaliteti;
_ Cxorowyus municipaliteti;
_ mestiis municipaliteti.
3. mosaxleoba da dasaqmeba
samegrelo-zemo svaneTis demografiuli mdgomareoba 2003-2005 wlebSi
wlebi 2003 2004 2005
cxrili 1.
dabadebulTa raodenoba 3652 3817 4408
4

gardacvlilTa raodenoba 4803 3682 4193
migracia
bolo sami wlis ganmavlobaSi regionSi Semosuli mosaxleobis raodenobam
gadaaWarba regionidan gasul mosaxleobas.
mosaxleobis ricxovnoba 1/01-2006 w. – 471716
maT Soris: qalaqis _ 183531; soflis _ 288185
mosaxleobis simWidrove 1/01-2006 w. – 63.3
mosaxleobis mTliani raodenobidan:
- dasaqmebulia ekonomikaSi – 211.8 aTasi;
- umuSevarTa ricxovnoba _ 20.6 aTasi.
mosaxleobis eTnikuri Semadgenloba:
qarTveli _ 465230;
afxazi _ 423;
osi _ 163;
somexi _ 476;
rusi _ 4163;
5

azerbaijaneli _ 142;
berZeni _ 86;
ukraineli _ 528;
iezidi _ 2.
mosaxleobis ricxovnoba msxvil dasaxlebebSi:
q. zugdidi _ 68894
q. foTi _ 47200
q. senaki _ 28400
q. abaSa _ 6323
q. martvili _ 6696
q. xobi _ 5782
q. walenjixa _ 11509
q. jvari _ 4794
daba
mestia _ 2775
Cxorowyu _ 5952
6

samegrelo-zemo svaneTis regionSi mosaxleobis raodenoba
raioni weli
sul mosaxleoba
cxrili 2
sul qalaqi sofeli
1 2 3 4 5
foTi 2006 47200 47200
abaSa 2006 28500 6323 22177
martvili 2006 47333 6696 40637
walenjixa 2006 40360 11509 28851
mestia 2006 14270 2775 11495
Cxorowyu 2006 32662 5952 26710
senaki 2006 52002 28400 23602
xobi 2006 41749 5782 35967
zugdidi 2006 167640 68894 98746
sul regionSi 2006 471716 183531 288185
უმუშევრობის დონე
სამეგრელო-ზემო სვანეთის რეგიონში შრომითი რესურსი 232.4 ათას კაცს შეადგენს, რაც
მოსახლეობის 49.3% უდრის. აქედან დაუსაქმებელთა რაოდენობა დაახლოებით 20.6 ათასი, ანუ
სამუშაო ძალის – 8.9%. ეკონომიკის დარგში დასაქმებულია 211.8 ათასი კაცი, ანუ საერთო ოდენობის
91.1%.
7

დასაქმებულთა რიცხვში დიდი ხვედრითი წილი უჭირავთ თვითდასაქმებულებს (84.1%), ეს არის
ძირითადად სოფლების მოსახლეობა, ვისაც აქვს 1 ჰექტარი ან მეტი ფართobi მიწის ნაკვეთი.
საშუალო ხელფასი
საშუალო ხელფასი სახელმწიფო სექტორში aSS dolarze გაანგარიშებით 95 შეადგენს,
კერძო სექტორში – 120 დოლარს.
საშუალო წლიური შემოსავალი ერთ სულ მოსახლეზე გაანგარიშებით, ექსპერტული
გათვლების თანახმად, დაახლოებით 300 dolars შეადგენს.
4. ganaTleba da kultura
samegrelo-zemo svaneTis regionSi funqcionirebs umaRlesi saganmanaTleblo
dawesebulebebi:
1. q. quTaisis ak. wereTlis saxelobis saxelmwifo universitetis foTis sainJinro-
ekonomikuri instituti;
2. saqarTvelos niko nikolaZis saxelobis universitetი;
3. iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis foTis filiali.
4. senakis humanitarul-ekonomikuri instituti;
8

5. saqarTvelos subtropikuli meurneobis saxelmwifo universitetis Jiuli
Sartavas saxelobis senakis filiali;
filiali;
6. ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis zugdidis
7. zugdidis damoukidebeli universiteti;
8. sportis akademiis zugdidis filiali.
ekonomikaSi dasaqmebulTa Soris umaRlesi ganaTleba aqvs 40.5 aTas kacs,
profesiuli _ 44.2 aTas kacs, xolo sruli zogadi ganaTleba _ 127.1 aTas kacs.
samegrelo-zemo svaneTis regionSi saswavlo-aRmzrdelobiT dawesebulebaTa raodenoba
da profili
cxrili 3
# qalaqi skolamdeli D dawyebiTi sabazo 9-wliani sruli zogadi
1 foTi 17 _ _ 11
2 abaSa 16 _ 10 15
3 martvili 3 12 16 28
4 walenjixa 25 _ 13 23
5 mestia 16 _ 5 18
6 Cxorowyu 30 _ _ 27
7 senaki 18 3 14 19
9

8 xobi 23 4 14 23
9 zugdidi 38 _ 2 51
10 regioni 186 19 74 215
5. kulturuli RirsSesaniSnaobebi
(Teatri, muzeumebi, kulturuli memkvidreobis Zeglebi da sxv.)
istoriuli: 1. sof. ruxSi mdebare cixe-simagre, sof. anakliaSi mdebare cixe-simagre,
sof. jixaSkarSi mdebare cixe-simagre.
svanebi qarTvelTa tomia, isini TavianT politikuri da kulturuli warsuliT
danarCen qarTvelebTan qmnian qarTveli eris erTian istorias. istoriuli kolxeTis
Zveli didebis amsaxveli arqeologiuri masalebi (sakulto salocavebis, rkinis qura-
saxelosno, mZivebis saxelosno, qvevrsamarxebi 150-ze meti brinjaos eqsponati madanTan
da saxelosnosTan erTad. xobis monasteri, wminda sofios taZari, zemo biis wminda
mTavarangelozis eklesia, xeTis cixe, xeTis wminda mTavarangelozis eklesia, zemo
qvalonis wminda giorgis eklesia, Zveli xibulis jixa-cixe. mweral akademikos
konstantine gamsaxurdias saxl-muzeumi;. sof. faxulanis md. oloris marcxena mxares,
koSkis naSTi (Sua saukuneebi): 2. sof. muJava, najixari (Sua saukuneebi). 3. sof. muJava, md.
iloris marcxena napiri, maRal koncxze, sakulto-safortifikacio, daTariReba adre Sua
10

saukuneebi. 4. sof. muJava md. iloris marcxena napirze cixe-simagre, daTariReba Sua
saukuneebi. 5. jvari, maganas xeoba, nasoflari xudoni, TavdacviTi xasiaTis koSkis
nangrevi, Sua saukuneebi. 6. mazandara, adgili `najixu” Sua saukuneebi. cixis naSTi. 7.
jaRira md. Waniswyalis marcxena napirze kompleqsis eklesia. daTariReba XV-XVII ss. 8.
sof. jgali squris konuseburi koSki XIII-s. 9. jgali. lesalis cixe-simagre. XV_XVI. 10.
sof. lia nacixaris kompleqsi. enguris xeobaSi `didqqirse”. 11. sof. medani Waniswylis
marcxena sanapiroze. cixe-koSkis nangrevebi, gviani Sua saukneebi. 12. jvari. maganas xeoba
“nakas” midamoebi. koSkis nangrevi. 13. Cqvaleri. md. “inwiras” marcxena sanapiros kldeze
koSkis nangrevi.
arqiteqturuli
dadianebis sasaxle-eklesiis samonastro kompleqsi, ioane naTlismcemlis eklesia, q.
senakis Teatri, nosiris romauli tipis abanos nangrevebi. zemo svaneTi mdidaria saero
da sakulto daniSnulebis arqiteqturuli ZeglebiT. dRemde SemorCenilia 342
sacxovrebeli kompleqsi da 208 koSki. saukunis legersames eklesia, XI saukunis
osindales eklesia Cv. w.aR.-mde IV_II saukunis xomakardes. aseve arqiteqtorulia xobis
rkinigzis sadguri da kulturis sasaxle. abaSis municipalitetis sakrebulos Senoba;
abaSis saraiono kulturis centri; sof. faxulani md. iloris marjvena mxares, fermebis
Tavze, SemaRlebul borcvze arqiteqturuli kompleqsi, safortifikacio tipis (Sua
saukuneebi) 2. sof. Wale. sasaflaoze eklesia “Coxvame” saxeoba arqiteqturis tipis
11

sakulto, daTariReba gviani Sua saukuneebi. 3. sof. muJava. md. iloris marcxena napirze
arqiteqturuli kompleqsis darbazi. (gviani Sua saukuneebi). 4. saCino mamukias koSki. Sua
saukuneebi. 5. obuji. jaRira md. Waniswylis marcxena napirze (kompleqsis eklesia). cixe-
simagris kompleqsi. cixe simagre. sakulto tipis. daTariReba XVII-XVIIIs. 6. obuji md.
Waniswylis xeoba. obujis jixa (TavdacviTi) XIII-XIV.
xelovnebis obieqtebi
_ zugdidis raioni: zugdidis dadianebis sasaxleTa istoriul-arqiteqtoruli
muzeumi, XIX saukune;
_ senakis raioni: didebis memoriali _ `gaxleCilio kubi” 9 aprilis memoriali;
_ mestiis raioni: svaneTi mdidaria saxviTi xelovnebis sxvadasxva dargis
nawarmoebebi, xatweris, oqromWedlobis, xelnaweris wignis morTulobis da gamoyenebiTi
xelovnebis nimuSebiT, maTi Sesrulebis qronologiuri diapazoni sakmaod farToa (IX-XII
saukuneebi).
_ Cxorowus raioni: Cven welTaRricxvamde VIII-VI saukunis mZivebi, osindales
eklesiis vazis kari inaxeba xelovnebis muzeumSi, oqros barZimi _ inaxeba xelovnebis
muzeumSi.
_ abaSis raioni: qalaqis centrSi aRmarTulia stela `dideba Sromas” avtori zurab
wereTeli. mweral akademikos konstantine gamsaxurdias biusti, avtori badri sxuluixia.
saqarTvelos erTianobisaTvis daRupulTa memoriali.
12

6. samegrelo-zemo svaneTis mxaris ekonomika
6.1. ekonomikis zogadi daxasiaTeba
mTliani regionaluri produqtis dargobrivi struqtura.
dargis dasaxeleba 2004 w. 2005 w. 2006 w.
mrewveloba 26910.4 60441.2 61500.4
mSenebloba 15248.2 75512.9 125250.9
cxrili 4.
soflis meurneoba 209031.0 246898.1 278560.4
vaWroba 55476.9 73661.4 84644.5
momsaxureba m/S 149275.4 163140.7 170144.7
1. transporti 129094.7 138137.9 167014.2
2. kavSirgabmuloba 3147.7 3067.9 3130.5
sul: 455941,4 619654,3 720100.5
mTlianma regionulma produqtma mosaxleobis erT sulze (mrewvelobis,
mSeneblobis, soflis meurneobis, vaWrobis momsaxurebis) Seadgina 2004 wels _ 966.6
lari; 2005 wels _ 1313,7 lari.
13

6.2. biujeti
ტერიტორიული ერთეულების ნაერთი ბიუჯეტის ხარჯები (2002-2006 ww.)
cxrili 5
ხარჯები 2002 2003 2004 2005 2006
საერთო კომუნალური მომსახურება 2235.6 2728.3 3778.3 4559.5 6075.2
სამხედრო კომისარიატებisa და სამოქალაქო
თავდაცვis ხარჯები
51.8 56.7 96.2 94.1 164
საზოგადოებრივი წესრიგი და უსაფრთხოება 606.2 2785.0 696.6 1086.9 1301.8
განათლება 12014.2 11902.4 20665.6 15999.9 2101
სამედიცინო მომსახურება 983.9 945.1 2396.7 1384.6 1463.2
მოსახლეობის სოციალური კეთილდღეობა 811.5 965.0 2203.8 2224.0 _
საცხოვრებელი-კომუნალური მომსახურება 2337.3 3253.8 5620.2 7308.8 _
რეკრეაციული აქტივობები (კულტურა, სპორტი და
რელიგია)
1635.6 1506.9 2279.0 2249.0 3256
სოფლისა და სატყეო მეურნეობა 79.0 82.2 164.8 136.5 _
ეკონომიკური საქმიანობა 217.2 207.7 121.8 245.3 220.0
სხვა მომსახურება, რომელიც არ არის
დაკავშირებული ფუნქციონალურ ხარჯებთან ან
სხვა დეპარტამენტებთან
1851.2 2170.0 2966.1 2124.5 1307.9
სპეციფიkური წყაროები 766.6 423.9 _ _ _
საერთო ჯამი 23590.1 24817.1 40989.1 37413.1 22701.1
14

ტერიტორიული ერთეულების ნაერთი ბიუჯეტის შემოსავლები (2002-2006 წწ.)
cxrili 6
საბიუჯეტო შემოსავლები 2002 2003 2004 2005 2006
საერთო შემოსავლები 24171.8 24712.5 42255.7 37090.0 20718.0
1. ადგილობრივი შემოსავლები 14261 1426.8 23217.9 24651.0 19112.3
I. მათ შორის:
საგადასახადო შემოსავლები
12740.4 13030.2 21815.4 22582.2 16085.8
II. არასაგადასახადო შემოსავლები 1505.7 1216.6 1402.5 2068.8 3026.5
მათ შორის:
სარეზერვო ოპერაციები
2. სხვა შემოსავლები (ტრანსფერები, ფინანსური
ნებართვა და სხვა ერთობლივი გაანგარიშება, გრანტები
და სხვ.): მათ შორის:
248.0 229.8 257.1 354.5 _
9925.7 10465.7 19037.8 12439.0 1605.7
I ტრანსფერები (ფინანსური ნებართვა) 8142.0 9744.0 13675.0 11823.9 1605.7
II. ერთობლივი გაანგარიშება, სუბსიდიები, გრანტები
და სხვ.
1783.7 721.7 5362.8 615.1 _
15

N დასახელება
საწარმოთა რაო-ბა
6.3. mrewveloba
samrewvelo sawarmoTa ZiriTadi maCveneblebi
მცირე საწარმოები
(20 კაცამდე)
დასაქმებულთა რაო-ბა
წარმოებული პროდუქცია
(ათ. ლარი)
საშუალო საწარმოები
(20-100 კაცი)
საწარმოთა რაო-ბა
მსხვილი საწარმოები
(100-ზე მეტი კაცი)
cxrili 7
სულ მოქმედი
საწარმოები
წარმოებული
პროდუქცია
(ათ. ლარი)
1 foTi 26 94 1010 3 113 663.8 3 413 2990 32 4664.0 620
2 zugdidi 79 812 5216 29 1024 6579.0 4 468 3008.0 112 32945.9 2304
3 senaki 20 93 1597.9 3 125 581.7 2 299 9073.2 25 11252.8 517
4 abaSa 18 98 570.0 _ _ _ _ _ _ 18 98 570.0
5 martvili 15 120 802.0 _ _ _ _ _ _ 15 120 802.0
6 walenjixa 19 150 336.2 4 194 1816.2 _ _ _ 23 2152.4 344
7 Cxorowyu 11 45 144.4 1 31 338 _ _ _ 12 76 482.4
8 xobi 55 169 1942.0 18 1942.0 169
9 mestia 10 51 90.0 1 40 796.6 11 886.6 91
10 sul mxareSi 253 1632 11708.5 41 1527 10775.3 9 1180 15071.2 266 54137.7 5899.4
დასაქმებულთა რაო-ბა
წარმოებული პროდუქცია
(ათ. ლარი)
საწარმოთა რაო-ბა
დასაქმებულთა რაო-ბა
წარმოებული პროდუქცია
(ათ. ლარი)
საწარმოთა რაო-ბა
2006
წელი
დასაქმებულთა
რაოდენობა
2006
წელი
16

egioni
samegrelo-zemo
svaneTi
6.4. soflis meurneoba
wamyvani saxeobis sasoflo-sameurneo produqtebis warmoeba 2006 wels
cxrili 8
marcvleuli
(aTasi tona)
kartofilis
warmoeba
(aTasi tona)
bostneulis
warmoeba
(aTasi
tona)
xilis
warmoeba
(aTasi
tona)
yurZnis
warmoeba
(aTasi
tona)
xorcis
warmoeba
(aTasi
tona)
rZis
warmoeba
(aTasi
tona)
kvercxis
warmoeba
(milioni
cali)
90000.0 4.4 9.2 31.2 8.2 25.3 138.2 80.2
_ sasoflo-sameurneo savargulebis moculoba saxeebis mixedviT
sasoflo-sameurneo savarguli sul: 270.5 aTasi ha;
saxnavi _ 69.6 aTasi ha
mravalwliani _ 38.4 aTasi ha
nasveni _ 385.0 aTasi ha
saTibi 270.4 aTasi ha
saZovari _ 152.533
_ sasoflo-sameurneo miwebis privatizebis mdgomareoba 2007 wlis 01/01-saTvis
(raionebis WrilSi):
aTasi ha;
samegrelo-zemo svaneTSi saprivatizebo miwebis saerTo raodenoba Seadgens 32.7
privatizebuli miwebi pirdapiri miyidvis formiT Seadgens 4.5 aTasi ha;
17

privatizebuli miwebi auqcionis wesiT 2.0 aTasi ha.
_ samegrelo-zemo svaneTis regionSi mciremiwiani (1,25 ha-mde farTobi) glexebis
raodenoba regionSi Sedagens 172.0 aTas kacs;
_ samegrelo-zemo svaneTis regionSi msxvili fermeruli meurneobebis, fermerTa
asociaciebis kooperativebisa da sxva gaerTianebebis raodenoba Seadgins 90 erTeuls;
_ samegrelo-zemo svaneTis regionSi soflis meurneobis momsaxure agrocentrebis,
serviscentrebis raodenoba Seadgens 4 erTeuls da maTi masalebiTa da teqnikiT
aRWurvilobis done Zalze mwiria.
6.5. eqsporti
samegrelo-zemo svaneTis regionidan eqsportirebuli produqciis moculobam
Seadgina 2004 wels 35.8 milioni lari. 2005 wels 47.6 milioni lari. 2006 wels 33.2
milioni lari (ZiriTadi saxeobebisa da qveynebis WrilSi).
regionidan eqsportis saxiT gatanil iqna Semdegi saxis produqcia: damuSavebuli
Txili, Rvino, dafna, citrusi, Cai, xe-tye. eqsporti ganxorcielda Semdeg qveynebSi:
18

useTi, CexeTi, germania, italia, estoneTi, safrangeTi, bulgareTi, poloneTi, somxeTi,
slovakeTi, ukraina, litva, saberZneTi da erayi.
6.6. transporti
satransporto komunikaciebis daxasiaTeba: satransporto arteriebi, transportis
saxeebi maTi mniSvnelobis mixedviT.
regionSi moqmedebs 109 satransporto organizacia;
_ sarkinigzo gzebis sigrZe regionSi Seadgens 150 km-s;
_ saavtomobilo gzebis sigrZe _ 1888 km-s;
_ Sida gzebis mniSvnelovani nawili moiTxovs reabilitacias.
19

6.7. vaWroba da momsaxureba
cxrili 9
dargis dasaxeleba 2004 w. 2005 w. 2006 w.
vaWroba 55476.9 73661.4 84644.5
momsaxureba m/S 149275.4 163140.7 170144.7
1. transporti 129094.7 138137.9 167014.2
2. kavSirgabmuloba 3147.7 3067.9 3130.5
6.8. jandacva
amJamindeli regionis janmrTelobis dacvis struqtura damkvidrebulia sabWoTa
periodSi. saqarTvelos Sromis, janmrTelobis dacvisa da socialuri uzrunvelyofis
saministros regionaluri departamenti koordinacias uwevs yvela saxis janmTelobisa
da socialuri uzrunvelyofis saqmianobebs regionSi. samegrelo-zemo svaneTis regionSi
janmrTelobis dacvis yvela tipis dawesebulebaTa raodenoba Seadgens 162 sabazo
erTeuls. maT Soris ambulatoriul-poliklinikuri qseli warmodgenilia 120
ambulatoriiT da 5 poliklinikiT. aseve funqcionirebs 2 damoukidebeli ambulatoria.
TiToeuli raioni marTavs municipaluri janmrTelobis fonds. regionis TiToeuli
20

aioni da qalaqi foTi valdebulia mxari dauWiros municipaluri janmrTelobis 5
savaldebulo programas.
regonis janmrTelobis dacvis dawesebulebebi moicavs saavadmyofoebs,
ambulatoriul-poliklinikur gaerTianebebsa da stomatologiur poliklinikebs. am
dawesebulebaTa umravlesoba imyofeba avariul mdgomareobaSi da saWiroebs kapitalur
dabandebas. saavadmyofoTa umravlesobas ar miewodeba wyali da moiTxovs WaburRilis
gaTxras, magram amisaTvis ar gaaCnia ekonomikuri resursebi.
zogierT raionSi regionis socialuri momsaxurebis sistema adekvaturia, xolo
zogierTSi ki an mwiria, an saerTod ar arsebobs. umweo ojaxebisaTvis es momsaxureba
SezRudulia an xelmiuwvdomeli. zogierT raionSi axalgazrdebs Soris tuberkulozis
SemTxvevebi izrdeba mwiri da araadekvaturi socialuri pirobebis gamo. zogierT
raionSi gavrcelebulia onkologiuri daavadebebi da mosaxleoba saWiroebs
onkologiuri centris arsebobas janmrTelobis dacvis momsaxurebis gasaumjobeseblad
da avadmyofobis gavrcelebis mizezebis gamosavlenad.
regionis zogierT nawilSi dafiqsirebulia malariis gamavrcelebeli koRoebi.
avadmyofobis gavrcelebis SemTxvevebi gamovlenil iqna mezobel regionSic. saWiroa
sadezinfeqcio samuSaoebis Sesruleba im adgilebSi, sadac koRoebi budoben da
acilebuli unda iqnes infeqciis gavrcelebis saSiSroeba.
regioni saWiroebs janmrTelobis dacvis prevenciuli zomebis ganxorcielebas
gulis daavadebaTa da sikvdilianobis Sesamcireblad, raTa vebrZoloT infeqciur da
21

socialurad saSiS daavadebebs da davamkvidroT janmrTeli cxovrebis pirobebi. garda
amisa saWiroa dedaTa da bavSvTa janmrTelobis dacvis momsaxurebis gaumjobeseba.
6.9. energetika
enguris hidroeleqtrosadguri, romelic aSenda 1984 wels, mdebareobs samegrelo-
zemo svaneTisa da afxazeTis teritoriebze da saqarTvelos eleqtroenergiis
produqciis naxevars awvdis, romelic Seadgens 4.5 milion kilovat saaTs weliwadSi.
misi kaSxali, romlis sigrZe 800 da simaRle 271.5 metria, yvelaze maRali TaRovani
kaSxalia msoflioSi da yvelaze masiuri struqtura kavkasiaSi. roca rezervuari savsea,
aqvs SesaZleblobis maqsimumi, 1.1 miliardi kuburi metri da SeuZlia awarmoos 1.300
megavati energia saaTSi. enguri awarmoebs Tavisi potenciuri SesaZleblobis mxolod 40
procents. enguris xuTi generatoridan samuSao mdgomareobaSi mxolod oTxia da sakmaod
xSiria maTi mwyobridan gamosvla. mTavari hidroeleqtrosadguri, romelsac es kaSxali
emsaxureba mdebareobs afxazeTis avtonomiur respublikaSi. uaxloes periodSi
saqarTvelos mTavroba regionSi meore hidroeleqtrosadguris, xudonhesis ganaxlebas
gegmavs. garda amisa, regionSi funqcionirebs martvilisa da Cxorowyus mcire
eleqtrosadgurebi.
22

6.10. sabanko da sadazRveo momsaxureba
regionSi sabanko da sadazRveo momsaxurebas axorcielebs 23 bankisa da sadazRveo
kompaniebis filialebi.
odenoba.
regionSi funqcionirebs rva sastumro.
6.11. sastumroebi
7. mineraluri da rekreaciuli resursebi
_ sasargeblo wiaRiseuli saxeebisa da adgilmdebareobis mixedviT maTi maragebis
wiaRiseulis daxasiaTeba da dajgufeba aTvisebis xarisxis mixedviT:
Termuli wylebis sabadoebia walenjixis, Cxorowyus, zugdidis, xobis, martvilisa
da senakis raionebSi. saerTo maragi Seadgens 35 aT. m 3 /dR.R. yvelaze mZlavri, detalurad
daZiebuli da saeqspluataciod momzadebuli aris zugdidi-caiSis sabado. dReisaTvis
23

sabados saeqspluatacio maragebi Sefasebulia 14300 m 3 dR.R. odenobiT 80 0 -100 0 C
temperaturiT.
regionSi arsebobs torfis 4 ZiriTadi sabado: anakliis – zugdidis raionSi,
Wuriisa da nabadis – xobis raionSi, ocancaleSis – martvilis raionSi. garda amisa,
regionSi cnobilia torfis mciremasStabiani gamovlinebebi – CaTaukalis – zugdidis
raionSi, Cxofisa da eweris martvilis raionSi, wakipulis – walenjixis raionSi.
saerTo maragi Seadgens 48 mln tonas. sul am sferos ekonomikuri potenciali
Seadgens 333.2 mln dolars.
regionSi moipoveba feradi liTonebi, romelTa prognozuli resursi Seadgens:
oqrosi – 103.7 tonas, tyviis – 300 aTas tonas, TuTiis – 370 aTas tonas, spilenZis – 376
aTas tonas, kobaltis – 6 tonas, vercxlis -8.4 tonas. sul am sferos ekonomikuri
potenciali Seadgens 2985.86 mln dolars.
martvilis, mestiisa da Cxorowyus raionebSi moipoveba mosapirkeTebeli qvebi
magmuri qanebis sabadoebi, romlTa maragi Seadgens 6475 aT.m 3 , xolo maragebis
ekonomikuri potenciali Seadgens 317 mln. dolars. mosapirkeTebeli qvebi _ marmarilos
sabadoebi mdebareobs mestiis raionSi maragi Seadgens 2992 aT.m 3 , xolo maragebis
ekonomikuri potenciali Seadgens 441 mln dolars. mosarpikeTebeli qvebi – kirqvis
sabadoebia mestiis, martvilisa da walenjixis raionebSi, maragebi Seadgens 1089 aTas m 3 ,
xolo maragebis ekonomikuri potenciali Seadgens 75 mln dolars. saxerxi qvisa da
RorRis nedleuli – kirqvis sabadoebia martvilis, senakis, Cxorowyusa da walenjixis
24

aionebSi. maragebi Seadgens 25033 aTas m 3 , xolo maragebis ekonomikuri potenciali
Seadgens 248 mln dolars. samSeneblo qviSa-xreSis sabadoebia senakis, abaSis,
Cxorowyusa da walenixis raionebSi. maTi maragi Seadgens 119,162 aTas m 3 , xolo maragebis
ekonomikuri potenciali Seadgens 952 mln dolars. sakire kirqvebis sabadoebia mestiis,
senakis, zugdidisa da walenjixis raionebSi. Sefasebuli maragi Seadgens 12418 aTas tona,
xolo Sefasebuli maragebis ekonomikuri potenciali Seadgens 79 mln dolars. saagure
Tixis sabadoebia walenjixis, Cxorowyus, zugdidis, senakis, martvilis, xobisa da abaSis
raionebSi. Sefasebuli maragebi Seadgens 13267 aTas m 3 , xolo Sefasebuli maragebis
ekonomikuri potenciali Seadgens 249.8 mln dolars. TabaSiri, anhidritis sabadoebia
walenjixis raionSi. Sefasebuli maragebi Seadgens 12584 aTas tonas, xolo Sefasebuli
maragebis ekonomikuri potenciali Seadgens 319 mln dolars. barites sabadoebia mestiis,
walenjixis, martvilisa da zugdidis raionebSi. maragebis raodenoba ar aris
Sefasebuli. garda zemoT aRniSnulisa regionSi arsebobs miwisqveSa mtknari sasmeli,
samkurnalo wylebis, samkurnalo mineralebisa da qvebis maragi. regionis ekonomikuri
potenciali: balansuri maragebi Seadgens 3439.4 mln dolars. prognozuli resursebi
Seadgens 2996.9 mln dollars. regionis jamuri ekonomikuri potenciali Seadgens 6436.3
mln dollars.
_ rekreaciuli (sakurorto, turizmis, samkurnalo-gamajansaRebeli da sxv.)
resursebis daxasiaTeba.
25

turizmi
turizmi adre erT-erTi wamyvani dargi iyo regionSi. mTavari daniSnulebis punqts
warmoadgenda svaneTi. turizmi svaneTis ekonomikis ZiriTad seqtors warmoadgenda, xolo
ojaxebis umetesoba dasaqmebuli iyo saojaxo turizmiT. dReisaTvis turizmis
infrastruqtura moSlilia da reabilitacias saWiroebs.
regions gaaCnia. eko da kulturuli turizmis ganviTarebis didi potenciali.
kolxeTis erovnuli parki, romelic samegrelos dasavleT nawilSi mdebareobs
turistuli TvalsazrisiT unikalur obieqts warmoadgens. misi teritoria 26,700 heqtars
moicavs. regionSi SesaZlebelia ekoturizmis Tanmdevi saxeebis, samonadireo, saTevzao,
sacxenosno da aqtiuri turizmis sxva saxeebis danergva da ganviTareba. am miznebisaTvis
Seudarebelia enguris wyalsacavi da mdinaris Sua da zemo weli. aq aris SesaniSnavi
pirobebi sportuli naosnobisa da raftingis ganviTarebisaTvis.
regioni mdidaria arqiteqturuli da istoriuli mniSvnelobis mqone ZeglebiT.
noqalaqevi, romelic senakidan Crdilo-dasavleTiT 15 kilometriTaa daSorebuli,
dasavleT saqarTvelos erT-erTi yvelaze mniSvnelovani arqeologiuri adgilia. romaeli
da bizantieli istorikosebi miiCnevdnen Zlier administraciul centrs arqeopolisad da
iyo kolxeTis-lazikis-egrisis ZiriTadi dasaxleba Sua saukuneebSi. adgili moicavs
saqveynod cnobili arqiteqturuli Tvisebebisa da samarxebis 20 heqtars da igi ara
marto misi zomisa da istoriuli mniSvnelovnobis gamoa unikaluri adgili dasavleT
26

saqarTveloSi rogorc lazika-egrisis dedaqalaqi, aramed detaluri istoriuli
informaciis gamo, romelic Senaxulia iqve arsebul muzeumSi.
yulevis arqeologiuri gaTxrebi iZleva unikalur masalas istoriuli kolxeTisa
da saerTod, uZvelesi civilizaciis Sesaxeb Cv.w.aR-mde III-VIII saukuneebSi, romlis mwiri
nawili dReis mdgomareobiT xeTis sabrZolo didebisa da mxareTmcodneobis muzeumSi
inaxeba. masalebi, romlebic dasturia Zveli kolxuri civilizaciisa, aseve uZvelesi
kolxeTisa da saberZneTis urTierTobisa, udavod mniSvnelovania kvlevis TvalsazrisiT.
muzeumis mdgomareoba araa sakmarisi imisaTvis, rom istoriul redut-kales gaTxrebis
masalebi srulad ganTavsdes. saWiroa muzeumis kapitaluri SekeTeba, saeqsponato
magidebis damzadeba da a.S.; xobis raionSi 16-mde istoriuli Zegli arsebobs maT Soris 3
aris xuroTmoZRvrebis Zegli:
xobis samonastro kompleqsi _ RvTismSoblis miZinebis saxelobis monasteri
mdebareobs xobiswylis marcxena napirze, q. xobidan 3 kilometris daSorebiT, sofel
nojixevis teritoriaze. Zvelad mas xofis, xobis monasters eZaxdnen. xobis monasteri
aris kompleqsi. ufro sworad, igi xuroTmoZRvruli kompleqsia, romelSic Sedis
taZari, sasaxle, samreklo, galavani da sxva nagebobaTa naSTebi. galavani XX saukunis
70-ian wlebSi aRadgines. gumbaTiani samreklo erT-erTi udidesia saqarTveloSi, igi
nagebia Tlili qvisagan, aqvs Svidi sarkmeli, samreklo adre moxatuli yofila, galavnis
SigniT dgas bazilikuri darbazuli tipis taZari, romelsac aqvs gviandeli minaSenebi:
27

XIV saukunis damlevis egvteri, agreTve samxreTidan da dasavleTidan Semortymuli
derefnebi. zusti TariRi aSenebis Sesaxeb ar arsebobs. dRevandeli saxe XIII-XIV
saukuneebis mijnaze miiRo. taZari damSvenebulia CuqurTmebiTa da freskebiT. freskebi
Zlier dazianebulia da saswrafod seriozul sarestavracio samuSaoebis Sesrulebas
moiTxovs.
raionis sxva RirSesaniSnav adgilebs warmoadgens wminda sofias taZari sofel
pirvel maisSi, Zveli xibulis cixesimagre _ `jixa~ _ sofel Zvel xibulaSi, VII saukunis
martvilis samonastro kompleqsi da IV saukunis abedaTis cixesimagre.
8. saerTaSoriso ekonomikuri TanamSromloba
regionSi moqmedi saerTaSoriso organizaciebis, fondebis, donori qveynebis
warmomadgenlobebisa da maT mier ganxorcielebuli programebisa da proeqtebis
Rirebaulebam Seadgina 14.2 milioni lari. investiciebi ganxorcielda: gzebis
mSeneblobisaTvis, soflis meurneobaSi, saavadmyofoebis reabilitaciaze, sasmeli wylis
milebis reabilitaciisaTvis, xidebis reabilitaciisaTvis, gabionebis mSeneblobisaTvis,
sportuli moednebis mowyobisaTvis, skolebis reabilitaciisaTvis, aeroportis
rekonstuqciisaTvis.
28

investiciebi ganaxorciela Semdegma organizaciebma:
_ UNOMIG
_ CHF INTERNATIONAL
_ Medecins Du Monde _ msoflios eqimebi
_ ACH _ moZraoba SimSilis winaaRmdeg
_ ICRC – wiTeli jvris saerTaSoriso komiteti
_ gaeros sasursaTo programa
_ evrokavSiri
_ aSS-s mTavroba
_ sazRvargareTuli investiciebi (pirdapiri investiciebi da portfeluri
investiciebi). am investiciebis geografiuli da dargobrivi struqtura. sazRvargareTis
kapitalis monawileobiT Seqmnili sawarmoebi (CamonaTvali):
xobis municipaliteti:
1. `azerbaijan-sokar-kompani~-s navTob-terminali. am droisaTvis ganxorcielebulma
investiciebis moculobam Seadgina 280 mln. dolari, xolo mTlianad mosalodnelia 330
mln dolaris sainvesticio kapitali.
29

walenjixis municipaliteti
1. ss saqarTvelos xis gadammuSavebeli korporacia~, xe-tyis gadamuSaveba
sainvesticio kapitalis moculobam Seadgina 1 mln.# lari.
q. foTi
1. ss `foTimacivarkombinati~, mosalodneli investicia 10 mln dolari. dReisaTvis
ganxorcielebuli 1,5 mln dolaris investicia. dasruleba igegmeba ivnisSi.
2. `Savi zRvis produqtebi~ (macivari da sakonservo qarxana) jer ar dasrulebula.
mosalodneli sainvesticio kapitali – 10 mln dolari. dReisaTvis ganxorcielebulia 2
mln dolaramde mimdinare wlisaTvis.
3. Sps `foTinavTobproduqti~ (zeTis gadamamuSavebeli qarxana) mimdinareobs
mSenebloba. mosalodneli sainvesticio kapitali 10 mln dolari. ganxorcielebulia 1
mln dolaramde. dasruleba igegmeba wlis bolomde.
4. `Cenelenerji~ - navTobterminali (e/s) II etapi dasrulebulia. ganxorcielebuli
investicia 30 mln dolari.
senakis municipaliteti:
1 Sps `senakuri” _ saqarTvelo-israelis erToblivi sawarmo, romelic awarmoebs
sxvadasxva markis Rvinoebs.
30

2. Sps `qsilotransi” _ saqarTvelo-saberZneTis erToblivi sawarmo, romelic
dakavebulia xe-tyis damuSavebiT.
3. saqarTvelo-holandiis erToblivi investiciebis gamoyenebiT Seqmnili
mecxoveleobis produqtebis mwarmoebeli da gadammuSavebeli sawarmoebi _ kooperativi
`tyiri” da Sps `naqoru”.
zugdidis municipaliteti
1. Sps `argonatsi~ Txilis gadamamuSavebeli qarxnis mSenebloba. sainvesticio
kapitalis moculobam Seadgina 8 mln lari.
mestiis municipaliteti
1. Sps `arTi” xis gadammuSavebeli kombinati.
martvilis municipaliteti
1. Sps `jorjian foristi~ xe-tyis gadammuSavebeli qarxnis mSenebloba, sainvesticio
kapitalis moculobam Seadgina 7 mln lari.
31

9. ekonomikuri ganviTarebis indikaturi maCveneblebi (saprognozo parametrebi)
2007- 2010 wlebSi
10. sainvesticio potenciali
_ saxelmwifo dafinansebiT gansaxorcielebeli sainvesticio proeqtebi.
cxrili 10.
_ sainvesticio winadadebebi, romelTa gansaxorcieleblad saWiroa mozidul iqnes
investiciebi.
dargis dasaxeleba 2007 w. 2008 w. 2009 w. 2010w.
mrewveloba 72.3 80.7 87.8 95.5
mSenebloba 100.2 110.3 120.4 131.9
soflis meurneoba 300.0 330.4 365.8 390.5
vaWroba 90.4 99.3 105.4 115.9
momsaxureba 162.4 177.8 194.7 210.9
sul: 725.3 798.5 874.1 944.7
samegrelo-zemo svaneTis mxaris ganviTarebis saSualovadiani samoqmedo gegma
32

programis aucileblobis dasabuTeba
pirveli programa
agrobiznesis ganviTarebis programa
● samegrelo-zemo svaneTSi sasoflo komlebis raodenoba Seadgens 78 aTass. aq
Tavmoyrilia mosaxleobis 63.5%. maTi absoluturi umetesobis saSualo Semosavali erT
sulze gaangariSebiT dReSi 2 dolarze mniSvnelovnad naklebia (Cveni gaangariSebiT
soflad macxovrebelTa Semosavali saSualod dReSi 1 dolarze naklebia da is Seadgens
0.8 dolars, amasTan, Tu imasac gaviTvaliswinebT, rom Semosavlebi araTanabradaa
ganawilebuli maSin cxadia, rom soflad macxovreblebis mniSvnelovani nawili iRebs
Semosavals, romelic Cven mier naCveneb Tanxaze gacilebiT naklebia, rac imas niSnavs,
rom mosaxleobis absoluturi umravlesoba siRaribis zRvars miRma imyofeba. aqedan
gamomdinare umniSvnelovanes problemas warmoadgens sofelSi macxovrebelTa
Semosavlebis zrda, rac SeiZleba miRweul iqnes 1. maT mflobelobaSi arsebuli miwis
nakveTis intensiuri gamoyenebiT, magram Tu gaviTvaliswinebT imas, rom maT
mflobelobaSi arsebuli savargulebi Zalian mcirea (umetes SemTxvevaSi is ar aRemateba
erT heqtars) cxadi xdeba, rom ragind intensiurad ar unda gamoiyenos, Tu sxva
upiratesoba ar gaaCnia, ar iqneba sakmarisi Semosavlebis mniSvnelovnad gazrdisaTvis. 2.
eqstensiuri gziT, rac gulisxmobs miwis damatebiTi nakveTis SeZenas, Tumca amas xels
uSlis miwis ganviTarebuli bazris ararseboba, ris gamoc mxareSi arsebuli saxnavi
miwis 25.7% da mravalwliani nargavis 55.8% praqtikulad gamouyenebelia. aqve gvinda
33

aRvniSnoT, rom mxaris fermeruli meurneobebi awarmoeben soflis meurneobis mTliani
produqtis 99%-ze mets, es maSin, roca maT mflobelobaSia saxnavisa da mravalwliani
kulturebis mxolod 60%. ra Tqma unda, aseT SemTxvevaSi mxareSi arsebuli sasoflo
sameurneo savargulebis privatizacia saSualebas mogvcems sasoflo sameurneo brunvaSi
damatebiT CairTos 41.1 aTasi heqtari, rac iqneba piroba imisa, rom fermerulma
meurneobebma damatebiT SeiZinon sasoflo-sameurneo savarguli, es ki, Tavis mxriv, maT
saSualebas miscems gazardon rogorc TavianTi Semosavali, ise gamoiyenon damatebiT
daqiravebuli samuSao Zala, rac Tavis mxriv gamoiwvevs dasaqmebulTa raodenobis zrdas
da Semosavlebis gadanawilebas naklebad Semosavlian meurneobebze. 3. samegrelo-zemo
svaneTis mxaris soflis meurneobis dargobrivi struqturis optimizaciiT. risi miRwevac
SesaZlebeli iqneba mxolod mizanmimarTuli agraruli politikis ganxorcielebiT, rac
sxvasTan erTad gulisxmobs iseTi struqturebis Seqmnas, romlebic saSualebas miscems,
erTi mxriv, fermerul meurneobebs, misTvis xelmisawvdomi gaxdes iafi kreditis miReba
da, meore mxriv, uzrunvelyos sabanko sistemisaTvis aseT meurneobebze kreditis gacemis
mimzidveloba.
programis ganxorcielebis strategia
● biznesstruqturebis Camoyalibeba: sakredito, momaragebis, gadamuSaveba gasaRebis
kavSirebis Camoyalibeba.
34

programis miznebi
● ganadgurebuli sasoflo-sameurneo savargulebis aRdgena da sasoflo sameurneo
brunvaSi CarTva;
● aRdgenili sasoflo-sameurneo savargulebis efeqtiani gamoyeneba;
● sasoflo-sameurneo produqciis warmoebis zrda;
● sasoflo-sameurneo produqciis gadammuSavebeli sawarmoebis Camoyalibebisa da
ganviTarebisaTvis xelSewyoba;
● specializebuli fermeruli meurneobebis Camoyalibeba;
● agrobiznesSi dasaqmebulTa zrda;
● agrobiznesis produqciis zrda;
● saeqsporto produqciis zrda;
● agrobiznesSi dasaqmebulTa Semosavlebis zrda.
proeqtis realizaciis saSualovadiani Sedegi
● mxaris soflis meurneobis mTliani produqtis zrda;
● 40 aTasi heqtari sasoflo-sameurneo brunvaSi CarTva;
● 5000 aTasze meti msxvili fermeruli meurneobebis Camoyalibeba;
● soflis meurneobis produqciis zrda;
● soflis meurneobaSi dasaqmebulTa zrda;
● sakredito, momaragebis, gadamuSaveba-gasaRebis kavSirebis qselis Camoyalibeba.
35

programis realizaciis saboloo Sedegebi (8-9 weli)
1. mxaris soflis meurneobis mTliani produqciis 204 mln laridan 1 miliard
laramde zrda;
2. 40 aTasi heqtari miwis nakveTis sasoflo-sameurneo brunvaSi CarTva;
3. 5000-ze meti msxvili fermeruli meurneobis Camoyalibeba;
4. biujetis Semosavlebis zrda;
5. proeqtSi CarTuli fermeruli meurneobis Semosavlebis zrda mravalwliani
nargavebis srul msxmoiarobaSi Sesvlisas 25-100 aTas laramde;
6. agrobiznesis produqciis zrda;
7. saeqsporto produqciis zrda;
8. agrobiznesSi dasaqmebulTa zrda;
9. sakredito, momaragebis, gadamuSaveba-gasaRebis kavSirebis qselis Camoyalibeba.
ZiriTadi xelSemSleli faqtorebi
● xelmisawvdomi finansuri saxsrebis ararseboba;
● agrobiznesSi dasaqmebul menejerTa kvalifikaciis dabali done;
● fermeruli meurneobebis mcire masStabi, romelic ar aZlevT maT saSualebas
awarmoon didi raodenobiT sasaqonlo produqcia;
● fermerTa dabali kvalifikacia da cudad informirebuloba;
● maRalxarisxiani warmoebis saSualebebis ararseboba.
36

meore programa
samegrelo-zemo svaneTSi saavtomobilo gzebis reabilitaciis programa
programis aucileblobis dasabuTeba
● samegrelo-zemo svaneTis mxareSi or aTeul welze metia ar SekeTebula Sida
regionuli gzebis, ris gamoc saavtomobilo gzebi avariul mdgomareobaSia;
● regionis gzebze arsebuli mdgomareobis gamo gaZnelebulia avtotransportis
moZraoba rogorc mxareSi Semavali raionebsa da qalaqebs Soris, ise TviT raionis
SigniT;
● zemoaRniSnulidan gamomdinare mosaxleoba ver axerxebs sakuTar fermerul
meurneobebSi moweuli soflis meurneobis produqciis realizacias, rac garkveulwilad
aferxebs fermeruli meurneobebis ganviTarebas da soflis meurneobis produqciis
warmoebis gadidebis stimulirebas;
● saavtomobilo gzebze arsebuli mdgomareobis gamo safrTxe eqmneba mosaxleobis
jamrTelobas, ver xerxdeba avadmyofTa drouli gadayvana;
● ugzoobis gamo soflis skolebSi TiTqmis ar aris qalaqSi macxovrebeli
maswavleblebi, adgilze ki, calkeul sagnebSi, maswavlebelTa deficitia da xdeba
arakvalificirebuli kadrebiT maTi Sevseba;
zrdas
● yovelive es xels uSlis siRaribis zRvars miRma myofi mosaxleobis Semosavlebis
37

programis ganxorcielebis strategia
● mxareSi Semavali raionebisa da qalaqebis aseve Sida damakavSirebeli gzebis
reabilitacia.
proeqtis miznebi
● samegrelo-zemo svaneTis mxareSi biznesis ganviTareba;
● mxareSi Semaval qalaqebsa da raionebs, agreTve raionebs SigniT integraciuli
procesebis ganviTareba;
● gzebis gaumjobesebis safuZvelze mosaxleobis social-ekonomikuri mdgomareobis
gaumjobeseba, siRaribis daZleva;
● warmoebuli produqciis realizaciis SesaZleblobis gafarToeba;
● gamouyenebeli resursuli potencialis biznesSi CarTva;
saSualovadiani Sedegebi
● programis ganxorcieleba saSualebas mogvcems mosaxleobisaTvis xelmisawvdomi
gaxdes avtotransporti;
● fermerul meurneobebs saSualeba miecemaT gaitanon warmoebuli produqcia
rogorc raionul centrebSi, ise mxaris sxvadasxva qalaqebsa da raionebSi;
38

● SesaZlebeli gaxdeba fermerul meurneobebs miewodos soflis meurneobis
produqtebis warmoebisaTvis saWiro warmoebis saSualebebi, rac xels Seuwyobs
fermeruli meurneobebis ganviTarebasa da soflis meurneobis produqciis zrdas;
● xeli Seewyoba siRaribis daZlevis process;
● gaizrdeba fermeruli meurneobebis Semosavali;
● mosaxleobis jamrTelobis gauaresebis, gadaudebeli samedicino daxmarebis
aucileblobis dros SesaZlebeli gaxdeba avadmyofis saswrafo transporetireba an
eqimis adgilze miyvana;
● SesaZlebeli gaxdeba turizmis ganviTareba; xeli Seewyoba skolebis kvalificiuri
kadrebiT dakompleqtebisa da, mTlianad ganaTlebis donis amaRlebas;
● gaizrdeba mosaxleobis gadaxdisunarianoba;
● gaumjobesdeba satransporto momsaxureba da gaizrdeba transportis sferoSi
dasaqmebulTa Semosavali.
39

mesame programa
samegrelo-zemo svaneTSi turizmis ganviTarebis programa
programis aucileblobis dasabuTeba
● samegrelo-zemo svaneTis mxaris turistuli potenciali TiTqmis ar aris
gamoyenebuli. ar arsebobs mxareSi Semosuli turistebis aRricxva, ar funqcionirebs
turizmisa da kurortebis regionuli sammarTvelo, samoqalaqo omisa da konfliqtebis
periodSi sruliad ganadgurda arsebuli turistuli infrastruqtura, xolo momdevno
wlebSi ar ganxorcilebula realuri cvlilebebi infrastruqturis aRdgenisa da
ganviTarebis mimarTulebiT. wlebis ganmavlobaSi samegrelo-zemo svaneTs eqmneboda
arastabiluri regionis imiji;
● turizms swori organizaciis pirobebSi moaqvs swrafi mogeba ekonomikis sxva
dargebTan SedarebiT, rac aris am sferoSi dasaqmebuli mosaxleobis Semosavlebis
zrdis wyaro;
● turizmis ganviTarebiT SesaZlebelia ganxorcieldes ama Tu im saqonlis e.w.
uxilavi eqsporti;
● turizmis ganviTareba xels uwyobs momsaxure dargebis ganviTarebas (soflis
meurneoba, kvebis mrewveloba, msubuqi mrewvelobis calkeuli sferoebis, transportis,
samSeneblo industriis, vaWrobis, kulturuli momsaxureba da sxv.);
● turizmi miekuTvneba Sromatevad dargTa ricxvs. am sferoSi dasaqmebuli samuSao
Zalis udidesi nawilis (mimtanebis, mzareulebis, darajebis, mZRolebis, damlageblebis
40

da sxv.) saqmianoba naklebadaa dakavSirebuli maRalkvalificiur, maRalinteleqtualur,
an SemoqmedebiT SromasTan, Sesabamisad, araa savaldebulo mravalwliani specialuri
ganaTlebis miReba.
programis ganxorcielebis strategia
● regionis turistuli da sakurorto potencialis marketinguli kvleva;
● turistuli da sakurorto infrastruqturis aRdgena-ganviTareba;
● turistTa momsaxurebisa da gayidvebis gafarToeba turistuli obieqtebisa da
axali produqtebis Seqmnis waxalisebiT.
programis miznebi
● samegrelo-zemo svaneTis mxareSi biznesis ganviTareba;
● mxareSi Semaval qalaqebsa da raionebs, agreTve raionebs SigniT integraciuli
procesebis ganviTareba;
● gzebis gaumjobesebis safuZvelze mosaxleobis social-ekonomikuri mdgomareobis
gaumjobeseba, siRaribis daZleva;
● warmoebuli produqciis realizaciis SesaZleblobis gafarToeba;
● gamouyenebeli resursuli potencialis biznesSi CarTva.
41

saSualovadiani Sedegebi
● Semosavlebis zrda;
● mosaxleobis dasvenebisa da SemecnebiT moTxovnilebaTa ukeT dakmayofileba;
● kulturis, istoriisa da bunebis Zeglebis movla, SenarCunebisa da dacvis
mdgomareobis gaumjobeseba;
● mxaris popularizacia da integracia.
42