gilgameSiani - Reso Kiknadze

gilgameSiani - Reso Kiknadze gilgameSiani - Reso Kiknadze

reso.kiknadze.de
from reso.kiknadze.de More from this publisher
02.02.2013 Views

gilgameSiani gilgameSiani

<strong>gilgameSiani</strong><br />

<strong>gilgameSiani</strong>


qarTuli wignis mxardaWeris fondi<br />

Georgian Book Support Foundation


Gilgamesh<br />

The Ancient Mesopotamian Epic<br />

From Akkadian and Sumerian translated<br />

by Zurab <strong>Kiknadze</strong><br />

Tbilisi<br />

Memkvidreoba<br />

2009<br />

mxatvari<br />

nugzar meZmariaSvili<br />

qarTuli wignis mxardaWeris fondi<br />

“memkvidreoba”<br />

fondis saqmianobas nivTierad uzrunvelyofs<br />

giorgi leJava<br />

© zurab kiknaZe, 2009<br />

ISBN 978-9941-9106-0-9 © “memkvidreoba”, 2009


qalaqi<br />

gilgameSis eposi<br />

“<strong>gilgameSiani</strong>s” _ Suamdinaruli eposis asparezi moicavs qalaqs<br />

da mis gareT Soreul sivrces, teritorias qveynis kidis miRma. gmiris<br />

gza qalaqSi iwyeba da qalaqSive, mis galavanTan mTavrdeba. aseve<br />

Zveli epikosi Tavis poemas qalaqis qebiT iwyebs da qebiTve amTavrebs.<br />

amitomac, sanam uSualod eposze da mis personaJebze daviwyebdeT<br />

saubars, visaubroT Sumeris qalaqze da qalaqebze, sadac namdvilad<br />

dairwa civilizaciis, SesaZloa, pirveli akvani.<br />

IV aTaswleulis bolosTvis, roca damwerloba pirvel nabijebs<br />

dgamda, Sumeris 2-3 milioniani mosaxleoba TxuTmetiode mcire da mozrdil,<br />

erTmaneTisgan damoukidebel qalaq-saxelmwifoSi iyo ganawilebuli.<br />

sakuTar landSaftTan, sakulto da kulturul tradiciebTan<br />

erTad, rac maT erTmaneTisgan ganasxvavebda, maTTvis saerTo iyo:<br />

tipuri sistema qalaq-saxelmwifos Sida mowyobisa; yvelasaTvis<br />

saerTo kulti enlilisa nipurSi, romelic warmoadgenda mTeli<br />

Sumeris religiur da nacionalur centrs; saerTo saxelwodeba mTeli<br />

mosaxleobisa – “SavTavianebi” (Sum. sang-giga), rac Semdgom semituri<br />

modgmis xalxzec gavrcelda da, bolos, mTeli kacobriobis<br />

saxelwodebad iqca; saerTo ena da saerTo warmoSobis damwerloba,<br />

5<br />

vuZRvni<br />

lamara gvaramaZes<br />

ana aSaTi ina xud libbi


omelsac, farTo arealze gavrcelebis miuxedavad, identuroba ar<br />

daukargavs, masTan erTad saerTo ganaTlebis sistema, skolebis (eduba)<br />

qseliT warmodgenili, cxadia, adgilobrivi Taviseburebebis<br />

gaTvaliswinebiT; bolos, rac mTavaria, erTiani sarwyavi sistema,<br />

romelic yvela qalaq-saxelmwifos sazrunavi iyo, radgan am erTiani<br />

qselis wesrigze da gamarTulobaze iyo damokidebuli TiToeuli<br />

maTganis keTildReoba.<br />

qalaqi, romelsac am Cvens narkvevSi movixilavT, zogadic aris<br />

da kerZoc, saxeldobr uruqi _ Cveni eposis gmiris samSoblo. igi,<br />

rogorc yvela sxva qalaqi, mdinarisa Tu arxis napirzea gaSenebuli,<br />

gars akravs daba-soflebi, Ria dasaxlebani, romelTaTvisac qalaqi<br />

warmoadgens religiur, ideologiur, ekonomiur da politikur centrs.<br />

qalaqis struqtura, Tu mas TvalsaCinoebisTvis koncentruli<br />

wreebis saxiT warmovidgenT, Semdegi iqneba:<br />

pirveli wre _ es aris sakuTriv qalaqi (uru), romelsac realuradac<br />

daaxloebiT wris forma aqvs: igi SemozRudulia galavniT,<br />

romelic misi imedi da siamayea: igi icavs mas momxduri momTabare<br />

tomebis Semosevisgan da aZlevs mas xilvad formas, ganasxvavebs ra<br />

da gamoyofs mas usazRvro garesamyarosgan. galavani qalaqis Rirs-<br />

SesaniSnaobaa, misi SesaZleblobis maqsimumi, rac mas qalaqad aqcevs.<br />

galavans SigniT da galavans gareT _ gansxvavebuli sivrceebia. erTerTi<br />

Sumeruli qalaqis uruqis ori epiTeti ori sxvadasxva kuTxiT<br />

gansazRvravs mas, rogorc qalaqs: “galavniani uruqi” da “moedniani<br />

uruqi”. wre centrs moiTxovs da es centri, Tumca am SemTxvevaSi ara<br />

geometriuli, qalaqSi taZris saxiT aris warmodgenili. taZris gar-<br />

Semo Tavs ikrebs ara mxolod sakulto-religiuri, aramed sameurneo<br />

cxovrebac. arqaul xanaSi yvelaferi, rac qalaqs abadia _ savargulebi,<br />

saqoneli, baR-venaxebi, saZovrebi, arxebi sataZro sakuTrebaa.<br />

6


TiToeul qalaqs Tavisi sakuTari panTeoni aqvs qalaqis mTavari<br />

mfarveli RmerTiT saTaveSi, romelic, rogorc wesi, enlilis Zea.<br />

yovel qalaqs hyavs mfarveli deda-qalRmerTi, romelic ganasaxierebs<br />

qalaqs, moqalaqeni ki _ misi Svilebi arian. iseve, rogorc bevr<br />

sxva civilizaciaSi, SumerSic qalaqi dedruli saxiT aris warmodgenili,<br />

romelic Tavis kalTaSi ifarebs moqalaqeebs. am aspeqtSi qalaqis<br />

qalRmerTis epiTetia “mravali Svilis deda” (ama-dumu-dumu-ne).<br />

“Svili” (dumu) SumerSi, iseve rogorc yvelgan, Tavisufali adamianis<br />

metaforaa, Tavisuflebas mxolod dedis (resp. qalaqis) wiaRSi hpoveben.<br />

amitomac am enaSi Sesityveba “dedasTan dabruneba” (ama-ar-gi)<br />

“Tavisuflebis” aRmniSvnel idiomad iqca. sanam tyveobas Tavdaxsnili<br />

dumu ar SeaRwevs qalaqis kedlebs SigniT da simbolurad ar dadebs<br />

Tavs dedis (ama) kalTaSi, ar CaiTvleba Tavisuflad. amrigad, yoveli<br />

qalaqi dasaxlebulia misi SvilebiT anu Tavisufali moqalaqeebiT<br />

da sxvadasxva gradaciis araTavisufali xalxiT, romlebic sxva-<br />

Ta da sxvaTa garemoebaTa (gaRatakeba, valis gadauxdeloba, tyveoba,<br />

motaceba, ltolvileba...) mizeziT gadadian am kategoriaSi. amrigad,<br />

qalaqs hyavs mis wiaRSi, qalRmerTis kalTaze, dabadebulni RviZli<br />

Svilebi, mkvidrebi, romlebic floben sakuTrebaSi uZrav qonebas da<br />

monawileobas iReben qalaqis politikur cxovrebaSi, da qalaqs hyavs<br />

gerebi, xiznebi, monebi Tu moxarkeni, romelTac ar gaaCniaT amgvari<br />

memkvidreobiTi sakuTreba, ris gamoc moklebulni arian mkvidrobis<br />

statuss. mkvidroba anu Tavisufleba dabadebiT eniWeba adamians,<br />

magram igi SeiZleba ewyalobos mas sagangebo ritualiT, romelic<br />

dedis saSodan dabadebis imitaciaSi mdgomareobs (Svilad miRebis rituali<br />

aRwerilia “gilgameSianSi”).<br />

Tavdapirvelad, winaredinastiur an damwerlobamdel da Semdgom<br />

adredinastiur xanaSi (Zv. w. XIX s.-mde), qalaqs (uru) marTavda<br />

7


sakrebulo (unqen), romelic Sedgeboda ori “palatisgan” _ senatisgan<br />

anu uxucesTa (abba) sabWosgan da moymeTagan (guruS). uxucesebi,<br />

rogorc saxeli mowmobs (abba Sum. “mamebi”), didi ojaxebisa Tu sagvareuloebis<br />

meTaurebi anu maTi warmomadgenlebi iyvnen. xolo<br />

moymeni, guruSebi _ es sityva zogadad axalgazrda mamakacs aRniSnavs<br />

_ iaraRis tarebis SemZleni. Tu uxucesebis bageTagan rCeva gamodioda,<br />

guruSebi realurad axorcielebdnen am rCevas. uxucesTa<br />

iaraRi sityva iyo, moymeTa ki _ fizikuri Zala. rogorc romaeli<br />

patriciebi (mamaTa mcodneni) iyvnen qalaqis mamaTa Svilebi, aseve<br />

moymeni qalaqis uxucesTa memkvidreebi iyvnen. moymeobis asakis (anu,<br />

socialur planSi: statusis) gasvlis Semdeg isini uxucesTa sabWo-<br />

Si TavianTi mamebis adgilebze gadainacvlebdnen. eqstremalur da<br />

krizisul viTarebebSi sakrebulo irCevda winamZRols, belads, mxedarTmTavars,<br />

lugals anu “did kacs”, romelic, rogorc wesi, moymeTa<br />

wridan iyo.<br />

lugali qarizmatuli winamZRoli iyo: erTaderTi niSani, risTvisac<br />

mas xalxi irCevda, mxneoba da siqvele iyo, rac adamianebSi ndobas<br />

da darwmunebulobas iwvevda, rom arCeuli adamiani qveyanas krizisidan<br />

gamoiyvanda. magram amomrCevelma isic icioda, rom es Tvisebebi<br />

ara imdenad misi Tandayolili pirovnuli Rirsebebi iyo, ramdenadac<br />

qalaqis panTeonis wyaloba mis mimarT. qalaqis RvTaebebi, TiToeuli<br />

maTgani Tavis sferoSi, lugals aniWebdnen yvelafer imas, rac aucilebeli<br />

iyo winamZRolisTvis. xarizma am niWTa erTobliobaa, romlebsac<br />

is atarebda, vidre qalaqis panTeoni swyalobda mas.<br />

qalaqis mefes religiuri funqciebic akisria. zogierT qalaqSi es<br />

funqciebi win aris wamoweuli anu ar aris mkveTri zRvari samoqalaqo<br />

da religiur xelmZRvanelobas Soris. aseTi gamgebeli ensis wodebas<br />

atarebs. en-si(g) SeiZleba niSnavdes etimologiurad “saZirkvlis<br />

8


ufals”, igulisxmeba taZris saZirkveli, rac imas niSnavs, rom qalaqis<br />

miwieri patroni taZars uyris safuZvels; is principulad taZris mSenebelia<br />

(uZvelesi romis qurumis saxelwodeba pontifeqs, rac “xidis<br />

mSenebels” niSnavs, aseve religiur moRvaweobasTan aris dakavSirebuli:<br />

qurumi agebs simbolur xids, romelic amqveyniur da miRmur<br />

samyaroebs akavSirebs erTmaneTTan).<br />

garda RmerTebis samsaxurisa, mefe-qurums aqvs kidev ori funqcia,<br />

romelic asaxavs Sumeris qalaq-saxelmwifoTa meurneobis<br />

saxeebs: igi Tavisi xalxis, romlis patronadac panTeonis mTavarma<br />

RmerTma (qalaqis zeciurma patronma) ganawesa, erTdroulad mwyemsic<br />

aris da miwaTmoqmedic. aman asaxva hpova mis titulaturaSi: igi<br />

aris, Sesabamisad, sipa da engar. rogorc mwyemsi (si pa), is valdebulia,<br />

saukeTeso sacxovrisi mouZios Tavis samwysos (“SavTavianebs”).<br />

arqauli xanis sabeWdavebze Zroxebis win gamosaxulia lugali<br />

Tu ensi, romelsac maTken TavTavebi aqvs gawvdili. is aris Tavisi<br />

xalxis “WeSmariti mwyemsi” (sipa-zi). rogorc engari (miwismuSaki),<br />

mefe-qurumi axorcielebs qveynis guTnisdedis movaleobas, am sityvis<br />

farTo azriT. mas ara mxolod pirveli xnuli gahyavs yana-<br />

Si, aramed axali arxis gayvanac an arsebulis ganaxlebac evaleba.<br />

arxebze zrunva qveynis keTildReobaze zrunvis realuri da simboluri<br />

gamoxatulebaa. mefis koronaciis teqstSi prioritetulad<br />

swored es saqmianobaa wamoweuli (“vin gaTxris arxs, vin gaTxris<br />

arxs?” am ritorikuli sityvebiT iwyeba teqsti, romelic axali mefis<br />

gamefebas auwyebs). mSvidobiani xanis mwyemsi da guTnisdeda<br />

omianobis dros samxedro meTaurad evlineba xalxs.<br />

arqaul xanaSi arCeuli lugali, rogorc ki krizisi daiZleoda,<br />

rigiT moymeobas ubrundeboda. magram droTa ganmavlobaSi, gamudmebuli<br />

saSiSroebis pirobebSi, arCeviTi lugaloba (nam-lugal) memkvi-<br />

9


dreobiT mefobaSi gadadis. safuZvlianad icvleba mefobis koncepcia:<br />

am dros panTeonis mier arCeuli lugalis xarizma mis memkvidreebzec<br />

gadadis da ukve dinastiac xarizmebiT aRWurvili xdeba. dinastiis xarizma<br />

gadadis mis yovel wevrze TaobebSi. amrigad, yoveli pirmSo<br />

dabadebiTve ziarebulia mefobis xarizmas. da isev, sanam panTeoni an<br />

misi meTauri swyalobs da keTili TvaliT uyurebs dinastias, misi yoveli<br />

warmomadgenlis warmateba garantirebulia. da rogorc yovel<br />

mefes aqvs imTaviTve gansazRvruli bala (zeobis xangrZlovoba), aseve<br />

yovel dinastias aqvs sakuTari bala, romlis manZilze is axorcielebs<br />

qveynis patronobas.<br />

mefobis institutma sasaxle (e-gal “saxli didi”) daupirispira ta-<br />

Zars (e-dingir “saxli RvTisa”), romelic warmoadgenda qalaqis yvela<br />

ganzomilebis centrs, da sabolood misi uzurpacia moaxdina. sataZro<br />

meurneobis gverdiT gaCnda samefo meurneoba, ris Sedegadac qalaqis<br />

Svilebi (dumu-dumu), romlebic rogorc Tavisufali meTemeni, Cabmuli<br />

iyvnen mis meurneobaSi, mefis uuflebo da umkvidro msaxurebi aRmoCndnen.<br />

droTa viTarebaSi lugali RvTaebrivi auriT imoseba. SuamdinareTis<br />

istoriam icis gaRmerTebuli mefeebi da dinastiebi. gaRmerTebulni<br />

iyvnen aqadis dinastiis mefeebi _ Sar-qali-Sari (“mefe yvela<br />

mefeTa”), naram-sini (“mTvaris RmerTis nandauri”), romelic “aqadis<br />

RmerTadac” iwodeba. GgaRvTaebrivebulia uris III dinastiis mefe<br />

Sulgi (Zv. w. XXI s.) da yvela misi momdevno mefe am dinastiidan. Tu<br />

lagaSis ensis gudeas warweraSi misi xarizmatuloba tradiciis obieqturi<br />

faqtia, romelic misi pirovnuli TvisebebiT ar aris ganpirobebuli,<br />

RvTaebis rangSi aRzevebuli Sulgi Tavs nebas aZlevs, iamayos<br />

am xarizmebiT, rogorc Tandayolili madliT:<br />

10


“me mefe var, (dedis) saSoTganve gmiri var,<br />

Sulgi var, SobiTganve Zlieri mamri var...<br />

brwyinvale anis (cis RmerTis) gulSi arCeuli var,<br />

enlilis mier bedgadawyvetili var...”<br />

qalaqis meore wre. galavans gareT qalaqs uSualod ekvris savargulebi<br />

_ saxnav-saTesi, samiwaTmoqmedo teritoria (a-gar, gana)... qalaqi<br />

galavniT aris SemozRudul-daculi, xolo saxnav-saTesi miwebi daucvelia.<br />

isini momTabare urdoebis mudmivi samiznea: isini moiswrafvian<br />

yanebisken, vidre miwismuSakebs mosavali ar auRiaT, raTa Serekon TavianTi<br />

jogebi yanebSi. Cveulebriv, yanebSi qalaqis an dabebis mkvidrTa<br />

saqoneli mosavlis aRebis Semdeg Zovs. am TiTqos simboluri aqtiT<br />

qalaq-saxelmwifos farglebSi mSvidobianad Tanaarsebobs meurneobis<br />

ori fundamenturi sfero _ mwyemsoba da miwaTmoqmedeba. mwyemsobam<br />

didi xania ukan moitova momTabaruli xana da mkvidrobaze gadavida.<br />

magram Sumeris qalaq-saxelmwifo, gansakuTrebiT, Tu is qveynis ganapiras<br />

mdebareobs, magaliTisTvis, evfratispira ganTqmuli uri, nomaduri<br />

tomebis Semosevis mudmivi safrTxis winaSe iyo.<br />

da, rac yvelaze metad aris mosafrTxilebeli da gansakuTrebuli<br />

zrunvis sagani, es arxebia, Suamdinaruli civilizaciis udidesi, Tumc<br />

efemeruli monapovari, romelic seravs qalaq-saxelmwifos mTels teritorias<br />

da qmnis mis ganumeorebel landSafts, rasac yvelaze metad<br />

atyvia adamianis xeli. maTi funqcionirebis saukeTeso xanaSi arxebi<br />

Tavisi mravalricxovani ruebis Tu rusxmulebis meSveobiT ara mxolod<br />

arwyulebdnen marCenal niadags, aramed qalaq-saxelmwifos SigniT<br />

da qalaq-saxelmwifoTa Soris komunikaciis saukeTeso saSualeba<br />

iyo. arxebiT ukavSirdebodnen erTmaneTs ara mxolod adamianebi<br />

Temidan TemSi, dabidan dabaSi, qalaqidan qalaqSi, aramed RmerTebic<br />

11


arxebis meSveobiT stumrobdnen erTmaneTs (am stumrobaTa amsaxveli<br />

Janric ki Seiqmna Sumerul literaturaSi).<br />

qalaqis mesame wre. yanebi gadadis saZovrebSi... es udabnos piria,<br />

sadac miwas mwiri mcenareuli safarveli mosavs. aq cxovroben mwyemsebi<br />

zustad imgvaradve Tav-TavianT binebSi, rogorc dRes, sadac<br />

mwyemsuri kultura jer kidev boginobs.<br />

qalaqis meoTxe wre. saZovrebs iqiT sanadiro sanaxebia: aq Zoven<br />

qurcikis, kanjaris jogebi. monadires am adgilebSi gaTxrili aqvs ormoebi,<br />

dagebuli aqvs xafangebi... es xelsawyoebi mis samonadireo ostatobasTan<br />

erTad, aris kulturis is minimumi, romliTac qalaqi udabnos<br />

pirze amkvidrebs Tavs da ukacriel tramalebs upirispirdeba.<br />

qalaqis mexuTe wre. udabno (eden). sanadiro adgilebi SeumCnevlad<br />

gadadis udabnoSi... es unayofo zonaa, aq mkvdaria sicocxle.<br />

qalaqs, mis Semogarens, aqedan moelis xifaTi rogorc adamianTagan,<br />

ise mxecTagan da stiqiisgan, rogoric aris samxreTis xorSaki<br />

qari, romelsac moaqvs mxurvaleba da qviSa. bunebas maTi saxiT<br />

ieriSi moaqvs kulturaze, romelsac qalaqi Tavisi zonebiT ganasaxierebs<br />

da am zonebiTve icavs Tavs. aq binadroben, Tu miTosSi<br />

gadavinacvlebT, demonebi, itimebi da udugebi, romlebic Tavs esxmian<br />

adamianebs da asneuleben.<br />

istoria<br />

Sumeris qalaq-saxelmwifoTa istoria SeiZleba ramdenime periodad<br />

daiyos:<br />

idiliuri warsuli, romelic miTosma Semoinaxa. Sumereli “istoriosofi”<br />

amgvarad uyurebs warsuls: Tavdapirvelad qalaqebi<br />

12


erTmaneTTan TanxmobaSi iyvnen, cidan Camosuli mefoba, romelic<br />

moicavs kulturis cnebasac, mSvidobianad gadadioda erTi qalaqidan<br />

meoreSi: eridudan badTibiraSi, badTibiradan larakSi, larakidan<br />

siparSi, siparidan SurupakSi. Zveli koncepciiT, mefoba er-<br />

Tia da amitomac gamoricxulia erTdrouli mefobani. mefobas qalaq<br />

SurupaqSi mouswro warRvnam. warRvnis Semdgom mefoba kvlav<br />

cidan Camovida da pirveli qalaqi, sadac aRdga igi miwis pirisagan<br />

warxocil civilizaciasTan erTad, iyo qiSi. civilizacia ki aRdga,<br />

magram amieridan mefoba brZoliT gadadis erTi qalaqidan meore-<br />

Si. morigeobis warRvnamdel saSualebas _ Tanxmobas cvlis iaraRi<br />

_ rkina.<br />

metoqeobis periodi. qalaq-saxelmwifoTa urTierTobaSi Cndeba<br />

bzari: hegemoniis pretenziiT morigeobiT Tavs wamoyofs xan erTi,<br />

xan meore qalaq-saxelmwifo. Tumca damoukidebel qalaq-saxelmwifoTa<br />

erTi xelmwifebis qveS moqcevis mcdelobebi warumartebelia.<br />

verc erTi qalaqi amas ver axerxebs. erT-erTi dawinaurebuli qalaqis<br />

_ umas mefe mxolod droebiT ipovebs qveynis mefis tituls<br />

(lugal-qalama). metoqeoba, urTierTundobloba, gauTavebeli br-<br />

Zola yvelasi yvelas winaaRmdeg, urTierTawiokeba (ris magaliTad<br />

ikmarebs teqsti, romelic mogviTxrobs uma-qalaqis mier lagaSis<br />

aklebas), sabolood, katastrofis winaSe ayenebs arxebis sistemas,<br />

romlis simrTele TiToeul qalaqSi gamaval arxzea damokidebuli.<br />

sxva obieqtur da subieqtur faqtorebTan erTad, romlebic saer-<br />

Tod iwvevs imperiis warmoSobas, SumadinareTis pirobebSi aranaklebi<br />

iyo faqtori arxebze zrunvisa, rac axal pirobebSi centralizebuli<br />

xelisuflebis gareSe SeuZlebeli iyo. Sumeris qveyana<br />

unda gamoTxoveboda damoukidebel qalaq-saxelmwifoTa mamapapur<br />

sistemas. roca damwerlobis meoxebiT istoriis konturebi gamoCn-<br />

13


da, werilobiTma dokumentebma aCvena omis mdgomareoba, romelSic<br />

Sumeris qalaq-saxelmwifoebi imyofebodnen.<br />

imperiis periodi. qalaq-saxelmwifoTa erTi xelmwifebis qveS<br />

gaerTianeba mxolod gareSe ZaliT moxerxda. pirvelad aqadeli sargoni<br />

(daaxl. Zv. w. 2316-2261) ipyrobs Sumerul qalaqebs da aarsebs<br />

pirvel imperias, romelic as wels gastans. meored uris III dinastia<br />

(Zv. w. XXII-XXI ss.) itvirTavs am amocanas. mis dros adgilobrivi<br />

mefeebi da ensiebi imperators damorCilebuli “gubernatorebi” xdebian.<br />

Sumeris qalaq-saxelmwifoTa TavisTavadoba im saxiT, rogoradac<br />

klasikur xanaSi arsebobda, samudamod Cabarda warsuls.<br />

rac ar unda iTqvas qalaq-saxelmwifoTa TviTkmarobis da damoukideblobis<br />

sasargeblod, istoria Zalauflebis erT xelSi moqcevis<br />

mxareze iyo. Sida da gare procesebi imperiebis warmoqmnas uwyobda<br />

xels. istoriis suli gansxvavebuli saSualebebiT aRwevda amas _<br />

Sumeris qalaq-saxelmwifoTa SemTxvevaSi es iyo arxebze zrunva, rac<br />

mefeTa erT-erTi miucilebeli movaleoba iyo. istoriam aCvena, rom<br />

tigros-evfratis auzSi irigaciis SenarCunebis erTaderTi piroba<br />

qalaq-saxelmwifoTa Soris mSvidobiani urTierToba iyo. saocnebo<br />

mSvidoba ki erTi mbrZanebeli xelis gareSe miuRweveli iyo.<br />

imperias SuamdinareTis politikur istoriaSi Seuqcevadi xasiaTi<br />

mieca. sargonis, uris III dinastiis, babilonis, aSuris, kvlav babilonis,<br />

aqemeniduri iranis, aleqsandre makedonelis imperiebi memkvidreobis<br />

principiT erTmaneTs enacvlebian am miwaze. TiToeuli imperia<br />

iyo civilizaciis erTgvari Sejameba Secvlil viTarebaSi da, amavdroulad,<br />

misi axali safexuric, erTgvari pasuxi warsulis mimarT.<br />

TiToeul maTgans Tavisi ganmsazRvreli niSani hqonda.<br />

14


galavniani uruqi da misi mefeni<br />

mdinare evfratis qvemo welze, mis marjvena napiras, mdebareobda<br />

Zveli Sumeruli qalaqi uruqi (unug). igi idga qveynis ganapiras:<br />

samxreTiT da dasavleTiT mis sanaxebs ukacrieli udabno ekra, cxeli<br />

qarebisa da momTabare urdoebis saTareSo, magram es ar abrkolebda<br />

am qalaqs, rom uxsovari droidan vidre Zveli welTaRricxvis dasasrulamde<br />

intensiuri kulturuli cxovrebiT ecxovra. adgilobrivi<br />

gadmocemis Tanaxmad am qalaq-saxelmwifos mefes, legendarul enmerqars,<br />

mzis Svilad wodebuls, Seuqmnia damwerloba _ “naTqvami sityva<br />

solebad uqcevia, Tixis zedapirze aRubeWdavs”, _ damwerloba, romelic<br />

mTels Sumers moedo da mis farglebsac Sors gascda. am soliseburi<br />

(sxvanairad: lursmuli) niSnebiT Caiwera, oRond gacilebiT<br />

gvian, ukve istoriul xanaSi, Sumeruli miTosi da Tqmulebebi, romel-<br />

Ta umetesoba swored uruqis sazogadoebasTan aris dakavSirebuli.<br />

uruqi gamorCeulia Sumeris sxva qalaq-saxelmwifoTagan, pirvel<br />

rigSi, imiT, rom misi patroni qalRmerTia, qalaqi inana-iSTaris kal-<br />

Tas aris Sefarebuli, riTac konceptualuri igiveoba dedasa da qalaqs<br />

Soris aq praqtikulad aris xorcSesxmuli. qalRmerTi aris uruqis<br />

civilizaciis damafuZnebeli, rogorc mogviTxrobs miTosi inanas mogzaurobisa<br />

okeanis siRrmeSi, sibrZnis RmerTis enqis samflobeloSi,<br />

saidanac mas Tavisi sapatronebeli qalaqisTvis moaqvs civilizaciis<br />

sawyisebi.<br />

meore Tavisebureba am qalaqisa is aris, rom qalaqis mefe Cabmulia<br />

sakraluri qorwinebis miTosur dramaSi. uruqis mefe, miTosuri<br />

dumuzis rolSi, euRleba inanas taZris qurum-qals, romelic am dros<br />

qalRmerTs ganasaxierebs. maTi yovelwliuri SeuRleba qalaqis samomavlo<br />

keTildReobis saimedo garantiaa. dumuzi-inanas miTosi uru-<br />

15


qis mefobis legitimaciis mwvervalia. uruqis mefes SeeZlo dumuzis<br />

sityvebi gaemeorebina: “me ubralo kaci ar var, me inanas qmari var”.<br />

mesame niSani uruqis gamorCeulobisa misi literaturuli (epikuri)<br />

tradicaa.<br />

uruqelma rafsodebma mTels SumerSi gauTqves saxeli mis mkvidrT<br />

_ enmerqars, lugalbandas da gilgameSs, _ romelTa saxelebi erTmaneTis<br />

miyolebiT ixsenieba uruqis e. w. I dinastiis mefeTa siaSi.<br />

am sami mefis garSemo sinamdvilisa da miTosuris erTmaneTTan SezavebiT<br />

droTa viTarebaSi dajgufda epikur TqmulebaTa ciklebi. magram<br />

maT Soris ukanasknels _ gilgameSs xvda wilad gamxdariyo gmiri<br />

msoflio mwerlobaSi pirveli eposisa, romelic daiwera aqadurad<br />

Sumeruli poemebis safuZvelze daaxloebiT oriaTasi wlis Semdeg<br />

im xanidan, roca istoriuli gilgameSi uruqis qalaq-saxelmwifoSi<br />

mefobda. ratom maincdamainc gilgameSi gamoirCa am samSi, roca sxvebs<br />

aranakleb warmtaci Tavgadasavali hqondaT, kerZod, lugalbandas,<br />

miuval mTebSi anazdeulad dasneulebuls da martod darCenils,<br />

roca Tanamgzavrebs mkvdari egonaT da Sua gzaze miatoves (im imediT,<br />

rom ukanmobrunebisas waasvenebdnen uruqSi), is ki, gulSeRonebuli,<br />

sasicocxlo sunTqvas evedreboda mzis RmerTs, uTus _<br />

“deda ar maxlavs, mama ara maxlavs,<br />

Zma ar maxlavs, megobari ar maxlavs,<br />

deda ar metyvis: Svilo Cemo,<br />

Zma ar metyvis: Zmao Cemo”.<br />

ratom ara enmerqari, Ze uTusi, mTianeTis yviTeli furis rZiT gamokvebili,<br />

romelsac sami epiuri poema mieZRvna Sumerul enaze, ratom<br />

ar gascilda Sumerul enas misi dideba, rom araferi vTqvaT yru<br />

16


cnobaze, rom man inana cidan Camoiyvana da mis miwier taZarSi daamkvidra?<br />

ratom ara mesqiagaSeri, Ze uTusi, da mama enmerqarisa, romlis<br />

qmedebani oTxiode sityvas (“zRvaSi Cavida, mTaze avida”) SemorCa?<br />

arc erTi poeti aqaduri xanisa ar dainteresebula mesqiagaSeris,<br />

enmerqarisa da lugalbandas pirovnebebiT da RvawliT. erTaderTi<br />

gilgameSi iyo, romelmac miizida igi.<br />

gilgameSi<br />

ratom maincdamainc gilgameSis Tqmulebebi Sekra erT eposad aqadelma<br />

poetma, Znelia am kiTxvaze pasuxis gacema. is ki faqtia, rom<br />

sanam gilgameSi aqaduri eposis gmiri gaxdeboda, manamde misi saxeli<br />

Sumeris istoriaSi erT mniSvnelovan dinastias daukavSirda. uris<br />

axalSumeruli saxelmwifos mefeni (Zv. w. XXII-XXI ss.) didebis SaravandiT<br />

mosaven gilgameSis saxels, Seracxaven TavianT “did Zmad”<br />

(SeS-gal), raki eamayebaT uruqeloba da gilgameSis dedis, ninsunas,<br />

wiaRidan warmomavlad Tvlian Tavs; dumiliT gverds uvlian didebul<br />

enmerqars an masze adreul mesqiagaSers, unda vifiqroT, rom<br />

uris ukanaskneli, III dinastiis, mefeebma _ urnamum, Sulgim da sxvebma<br />

_ xeli Seuwyves gilgameSis saxelis gandidebas aqadurenovani kulturis<br />

wreSic. swored maT xanaSi iqna Cawerili Tqmulebebi gilgameSze,<br />

romelTagan mxolod xuTma moaRwia Cvenamde.<br />

Cvenamde SemorCenili mxolod xuTi Sumeruli TqmulebiT vicnobT<br />

uruqeli mefis sagmiro Tavgadasavals. esenia: “inana, alvisxe da gilgameSi”,<br />

“gilgameSi da zeciuri xari” (fragmentulia), e. w. “gilgame-<br />

Sis sikvdili” (fragmentulia) da “gilgameSi da aga”. es Tqmulebebi<br />

calkeuli epizodebia gmiris cxovrebidan, romlebic ar qmnian erT<br />

17


qronologiur jaWvs. sruliad gaurkvevelia _ rusuli bilinebis msgavsad<br />

_ calke aRebul TavgadasavalTa adgili gmiris biografiaSi.<br />

TiToeuli ambavi xdeba Tavis Caketil droSi, win ar uZRvis, an ar mosdevs<br />

meores. Sumerul mwerlobaSi ar yofila cda am ciklebis gaer-<br />

Tianebisa erT TxrobiT nakadad. maTi monaduri arseboba SeiZleba SevadaroT<br />

isev klasikuri Sumeris erTmaneTisgan gancalkevebul, Tavis<br />

sazRvrebSi Caketil da damoukidebel qalaq-saxelmwifoebs, romelTa<br />

gaerTianebas amaod cdilobdnen Sumeris beladebi, vidre sargon aqadelma<br />

(Zv. w. XXIII s.) Tavis imperiaSi ar moaqcia da erTian istoriul<br />

droSi ar CarTo isini. sargon aqadelis politikuri Zalisxmeva mogvianebiT<br />

(daaxl. Zv. w. XVIII s.) ganmeorda sityvier xelovnebaSi, roca<br />

aqadelma poetma erTmaneTs daukavSira Sumeruli poemebi, gaxsna ra<br />

maTi “daxSuli kari” da erT uwyvet droJamul mdinarebaSi moaqcia.<br />

Sumerul TqmulebebSi gacxadebulma ambebma axali motivacia SeiZina:<br />

sruliad garkveuli TvalsazrisiT gadamuSavebulni, isini ganlagdnen<br />

Tanmimdevrul epizodebad, romelTagan erTi inaxavs meoris dvritas,<br />

winamavali amzadebs momdevnos da ase jaWviseburad miedineba erTiani<br />

epikuri dro, romelSic xorcs isxams gmiris Tavgadasavali. mTavari<br />

gmiri _ da es niSandoblivia aqaduri eposisaTvis _ TiTqos xelaxla<br />

ibadeba yoveli epizodis Semdeg, aRmaval gzaze gadis Tavisi ganviTarebis<br />

etapebs, vidre wertili ar daesmis mis Tavgadasavals, romlis<br />

dasasruls epikoss SeuZlia Tqvas masze, rom man “siRrme ixila”. eposi<br />

iwyeba swored am sityvebiT Sa nakba imuru. is mniSvnelovani ram,<br />

rasac gmirma miaRwia Tavisi Tavgadasavlis bolos, naxsenebia eposis<br />

dasawyisSi da amiT ikvris wre epikuri Txrobisa.<br />

ra siRrme ixila gmirma iseTi, rasac sagangebod axsenebs epikosi<br />

pirvelsave striqonebSi? Suamdinaruli miTosidan Cven viciT, ra Sinaarsis<br />

Semcvelia es sityva. “siRrme” aris wyaro sibrZnisa, romelic<br />

18


Tavis miTosur simbolod okeanis ufskruls saxavs. “siRrme” _ nakbu<br />

_ aris zedwodeba enqis, sibrZnis RmerTisa, romlis samkvidrebeli<br />

okeanis ufskrulebSia, sadac CaRrmavda gmiri siWabukis balaxis amosatanad.<br />

“siRrme” aris kacobriobis ufskero warsuli _ “Rrmaa jurRmuli<br />

warsulisa” (Tomas mani), _ saiTkenac gaemarTa gmiri, roca<br />

eZebda pasuxs adamianuri yofis ukidures saidumloze.<br />

amrigad, roca eposis dasawyisis striqonSi amovikiTxavT, rom man,<br />

romlis saxeli jer ar viciT, “siRrme ixila”, Zveli poetis Txzuleba<br />

warmogvidgeba ara ubralo saTavgadasavlo romanad, aramed filosofiur-eTikuri<br />

mimarTulebis nawarmoebad, sadac mTavari maxvili<br />

gadatanilia gmiris sulier ganviTarebaze. aq pirdapir unda iTqvas,<br />

rom werilobiT pirveldadasturebuli vrceli eposi, romlis mxolod<br />

ori mesamedia Cvenamde moRweuli, amave dros iyo pirveli fausturi<br />

yaidis Txzuleba, romelic mxolod garegnul msgavsebas iCens<br />

sagmiro-saTavgadasavlo eposebTan. aqadur eposSi, gansxvavebiT Sumeruli<br />

TviTkmari poemebisgan, sagmiro epizodebi ar aris TviTmizani,<br />

aramed TiToeuli maTgani emsaxureba gmiris pirovnebis srulyofas,<br />

TandaTanobiT sublimacias _ fizikuri gmirobidan sulier gmirobamde<br />

_ da es gamoxatulia swored dasawyis striqonSi.<br />

“avtorisaTvis, _ wers Tomas mani (gulisxmobs sakuTar Tavs, “jadosnuri<br />

mTis” avtors), _ sikvdilica da sneulebac, da yvela Semzaravi<br />

Tavgadasavali, romelsac igi Tavis gmirs SeamTxvevs, mxolod da<br />

mxolod pedagogiuri saSualebaa, riTac miiRweva uzarmazari Zalis<br />

“aqtivizacia”, Cveulebrivi gmiris amaRleba misi Tavdapirveli donidan”.<br />

im tipis nawarmoebs, sadac amgvari saSualebebiT xorcieldeba<br />

gmiris sulier-inteleqtualuri Zalebis “aqtivizacia”, mwerali “iniciaciur<br />

Txzulebebs” uwodebs. maT ricxvs ekuTvnis “<strong>gilgameSiani</strong>c”. aq<br />

iniciaciis zRurblis rols asrulebs yoveli epizodi, yoveli Tavga-<br />

19


dasavali, romlis wiaR gavliT gmiri erTi safexuriT maRldeba Tavis<br />

adrindel yofaze. Cvens eposSi iniciaciis (anu zRurblis gadalaxvis)<br />

_ siaxlis ziarebis yvelaze mniSvnelovani da qmediTi saSualebaa personaJTa<br />

Sexvedrebi, romelTac amave dros Tavisi funqcia aqvT siuJetis<br />

ganviTarebaSi. gmiri xvdeba meore gmirs da am SexvedriT TiToeulis<br />

buneba safuZvlianad icvleba: gmiri eziareba qalis saidumlos,<br />

rac Tavs daaRwevinebs siveluridan da Seqmnis adamianur arsebad; an<br />

eziareba megobrobas, risi wyalobiTac igi Tavisufldeba qvena instiqtebisgan<br />

da masSi zneobrivi kacis dabadebiT iwyeba axali cxovreba;<br />

an igi pirispir dgeba sikvdilis winaSe, romelic SeZravs mis arsebas<br />

da gaaRviZebs masSi moazrovne adamians; an igi xvdeba arsebas, romelic<br />

cdilobs gadafiqrebinos mas SeuZleblis Zieba, Tumca aseTi rCeva kidev<br />

ufro umZafrebs Ziebis wyurvils; an igi, sakvdilis wylebis gadamlaxavi,<br />

Seeyreba Tavis winapars da moismens misgan ukanasknel sityvas.<br />

epizodebisTvis amgvari motivaciis misaniWeblad aqadel poets Sumeruli<br />

masalis safuZvliani gadamuSaveba mouxda. pirvel rigSi unda<br />

SeiniSnos, rom man enqidus pirovnebasa da ambavs sruliad gansxvavebuli<br />

TvaliT Sexeda. gilgameSis erTguli msaxuri, misi Tanamdgomi<br />

da mrCeveli gasaWirSi, magram socialur kibeze erTi safexuriT dabla<br />

mdgari enqidu, romelic sxvagvarad ar ixsenieba Sumerul TqmulebebSi<br />

Tu ar gilgameSis monad (arad), xolo gilgameSi _ mis batonad,<br />

aqadur eposSi gardaiqmneba megobrad da RviZl Zmadac, Tavisi<br />

Zveli batonis Tanasworad. waiSleba socialuri gansxvaveba, daviwyebuli<br />

iqneba, rom gilgameSi uruqis mefea, xolo enqidu _ udabnodan<br />

moyvanili, ufro sworad, Semotyuebuli uruq-qalaqSi monadirisa da<br />

diacis mier. eposis saTanado adgilas sagangebod aris naCvenebi is<br />

sayovelTao zrunva, rasac gamoiCens veluri enqidus mimarT jer diaci<br />

SaSxaTi, mere mwyemsebi da uruqis moqalaqeni, romlebmac TavianTi<br />

20


mefis oreulad miiCnies gankacebis gzaze Semdgari mxec-kaci, mere gilgameSi,<br />

romelmac orTabrZolis Semde daimegobra igi _ Tumca es ambavi<br />

winaswar iqna moswavebuli gilgameSis sizmrebSi, sadac man ixila<br />

ucxo kacis oranebi, varskvlavebi da najaxi, “viTarca sasZlos rom<br />

exveoda” ukiduresi siyvarulis niSnad, da dedas moutana, _ da ukanasknelad<br />

ninsuna, deda gilgameSisa, romelmac sagangebo ritualiT<br />

sabolood xeli daasxa maT Zmobas da iSvila ucxo kaci, da udabnos<br />

mkvidri uruqis moqalaqed gaxada.<br />

am ori arsebis Zmadnaficoba mTlianad aqadeli poetis Semoqmedebis<br />

nayofia (am motivs igi versad povebda Sumerul TqmulebebSi),<br />

analogiuradve, swored aqaduri xanis xelovnebaSi Cndeba motivi<br />

marCbivi gmirebisa, saxeldobr, cilindrul sabeWdavebze, sadac heraldikuri<br />

wyobiT gamosaxulia ori mamri arseba, TiToeuli Tavis<br />

kerZ nadirs Serkinebuli. ar aris aucilebeli, rom maTSi gilgameSenqidu<br />

vigulisxmoT, Tumca erT maTgans cxadi zoomorfuli niSnebi<br />

aqvs, magram aq niSandoblivia Sumeruli xelovnebisTvis ucxo motivi<br />

marCbivobisa, rac aqadur eposSi ori gmiris Zmadnaficobis saxiT gamovlinda.<br />

am axal motivs uaRresad didi mniSvneloba aqvs: misgan iRebs sa-<br />

Taves eposis mTeli eTikur-filosofiuri paTosi. Zmadnaficoba aris<br />

iniciaciis pirveli zRurbli, romlis gadalaxviT mTavari gmiri<br />

erTi safexuriT maRldeba misi “Tavdapirveli donidan”. es gilgameSs<br />

exeba ufro metad, razec Tavis adgilas iqneba naTqvami. xolo enqidus<br />

rac Seexeba, mas sakuTari Tavgadasavali aqvs am Zmadnaficobamde, da<br />

es ambavic ar ipoveba Cvenamde SemorCenil Sumerul Tqmulebebsa da<br />

miTosSi da, SesaZlebelia, arc ki arsebula.<br />

21


enqidu<br />

“gilgameSianSi” moTxrobili enqidus ambavi gamodgeboda calke<br />

eposis masalad, vinaidan mis TavgadasavalSi SekumSulad gadmoicema<br />

mTeli kacobriobis gza, imgvarad, rogorc es warmodgenili hqonda<br />

Suamdinarel miTologoss. am mxriv, aqadeli epikosi originalurs<br />

arafers qmnis _ igi eyrdnoba kacTa modgmis gaCenisa da ganviTarebis<br />

miToss. oRond siaxle imaSia, rom man kacobriobis filogenezis xangrZlivi<br />

procesi erTi kerZo kacis magaliTze aCvena.<br />

enqidu ibadeba ara imgvarad, rogorc uruqSi ibadebian ded-mamis<br />

Svilni, dedis saSodan, aramed ise, rogorc gaCnda miTosur xanaSi<br />

pirvelkaci, anu Seiqmna qalRmerTis xeliT miwis mtverisagan, gamoisaxa<br />

danerwyvili Tixisagan; Seiqmna maSin, roca kacobriobas ganvlili<br />

hqonda ganviTarebis xangrZlivi gza da mis erT mcire Stos<br />

uruqSi ukve daefuZnebina qalaquri cxovreba Tavisi sikeTiTa da<br />

ukuRmarTobiT; Seiqmna uruq-qalaqis mosazRvre udabnoSi, sadac jer<br />

ar dadgmuliyo kacis fexi, ar Sexeboda Semoqmedis xeli, ar aRsrulebuliyo<br />

Sesaqmis Rvawli _ udabno ukacrielia da msgavsadve iq<br />

Seqmnili arsebac ar aris gansrulebuli, igi naxevarkacia, romelsac<br />

moelis gankaceba.<br />

amrigad, im udabnoSi, sadac igi gamosaxa qalRmerTma arurum, ukan<br />

mobrunda miTosuri dro pirvelSesaqmisa da gaCnda drouli xarvezi<br />

uruqsa da udabnos Soris. es manZili unda daZlios enqidum, man unda<br />

gaiaros kacobriobis gza udabnodan dabamde, magram amas Tavisi ZalebiT<br />

ver SeZlebs. aq saWiro gaxdeba Sexvedra, romlis sainiciacio<br />

daniSnuleba zemoT iyo naxsenebi. swored aqedan, udabnodan, daiwyeba<br />

da Semdeg erTmaneTs mihyveba sxvadasxva sivrcul monakveTebSi Sexvedrebis<br />

mTeli seria, romelTac paralelurad sxva daniSnulebac<br />

22


aqvT: Sexvedrebi daZravs gayinuli wertilidan siuJetur dros da<br />

amasTanave warmarTavs gmiris svlas zemoxsenebul or punqts Soris,<br />

xolo Cven viciT, rom es ori punqti, udabno da uruqi, kacobriobis<br />

ganviTarebis xangrZlivi periodiT Soraven erTmaneTs. epikosi gamoiyvans<br />

enqidus udabnos uZraobidan da TiTqos “elvis siswrafiT”,<br />

ukanmouxedavad gaatarebs am gzaze.<br />

pirveli Sexvedra _ usaxelo monadirisa da enqidus Seyra udabnos<br />

piras, TiTqos SemTxveviTia da, Tumca mas ar SevyavarT ambis Suagul-<br />

Si, magram amzadebs sxva Sexvedras, ufro mniSvnelovans. amis garda,<br />

es epizodi siuJetisagan damoukideblad sagulisxmo miTosuri azris<br />

Semcvelia: aq erTmaneTs ejaxeba ara ubralod monadire da nadirT<br />

batoni, aramed maTi saxiT _ kultura, umartives formaSi gamovlenili,<br />

rogoricaa Txrilebi da xafangebi, da buneba, romelic daJinebiT<br />

cdilobs waSalos kulturis kvali, _ rogorc monadire Civis: velurma<br />

“aavso Txrilebi, Cemi daTxrili; daSala maxeni, Cemi dagebuli”,<br />

_ da aRidginos Tavdapirveli mdgomareoba. udabno moiwevs win _<br />

enqidu moulodnelad Semodis Tavis jogiTurT monadiris sanaxebSi,<br />

jer auqmebs monadiris namoqmedars, mere, SesaZloa, moadges uruqsac<br />

da udabnod aqcios misi samkvidrebeli. aseTi safrTxe emuqreboda<br />

mtkiced SemozRudul “galavnian uruqs”, amitomac gasagebia monadiris<br />

uzomo SeSfoTebac _ “SiSma daibuda mis SiganSi, saxe gauxda Sori<br />

gziT mavalis”, _ da is gulisyuric, rac gamoiCina am ucxo ambis gamo<br />

jer misma mamam, mere gilgameSma, roca urCies, diaci SamxaTi waeyvana<br />

nadirT batonis Sesacdenad. Tumca gilgameSi arc moeloda, rom is<br />

ucxo moyme mis sabediswerod iyo gaCenili.<br />

misi movlineba udabnos piras gagvaxsenebs gamoCenas sxva ucxo<br />

moymisas, romeli “jda mtirali wylisa pirsa” da romlis ucnaurma<br />

saqcielma da ukvalod gauCinarebam daasevdiana im qveynis mefe,<br />

23


odesac mis gazrdils winaTgrZnobis natamalic ar hqonia. mefis<br />

asulma moixmo Tavisi satrfo da daakisra im moymis moZebna, rom<br />

misi povniT ukuyroda mis patrons sevda da “arkacuri gardakocna”<br />

warxociliyo. uxalisod wasuli moyme moZebnis sxva moymes da<br />

mxolod amis Semdeg gairkveva, rom mefis danaRvlianeba martooden<br />

sababi iyo am oris Seyrisa da maTi samudamo daZmobilebisa. aseTive<br />

TiTqos umniSvnelo sababia aqadur eposSi monadiris marcxi, misi<br />

yofiTi sazrunavi, ris wyalobiTac udabnos piras gamoCenil ucxo<br />

moymes unda Seyroda uruqis mefe, raTa gacxadebuliyo misi bedi da<br />

gamovleniliyo masSi _ rogorc im ufliswulis rCeulSi _ manamde<br />

faruli eTosis potencia.<br />

orivegan Suamavali qalia, orivegan qalis wyalobiT aRmoCndeba<br />

megobari. magram uruqelma qalma jer velurs unda apovninos saku-<br />

Tari Tavi. monadire waiyvans udabnos piras roskip SamxaTs, romlis<br />

sakuTari saxeli gvareobiTi saxelia im diacebisa, iSTaris taZrisadmi<br />

rom arian Sewirulni da am qalRmerTis kults emsaxurebian<br />

uruqSi. SamxaTebi ewodebaT maT anu “mxiarulni”, radgan iSTarisgan<br />

STagonebuli “diacuri saqmiT” (Sifir siniSTi) sixaruli moaqvT<br />

mowifuli mamrisTvis. roskipi SamxaTi erT-erTi am diacTagania.<br />

uruqSi momzadda SeTqmuleba veluri moymis mimarT, magram monadire<br />

Tavisi martivi gonebiT verc ifiqrebda, Tu ra movlenis xel-<br />

Semwyobi gaxdeboda momavalSi misda uneburad. monadires mxolod<br />

erTi ram surda, gaeTavisuflebina Tavisi sanaxebi samonadiro saqmis<br />

mtrisagan, diacis SewevniT moeSinaurebina jogis winamZRoli da daubrkoleblad<br />

enadirna. gilgameSis fiqrebic amaze Sors ar wasula.<br />

amaT Soris yvelaze brZeni da mimxvduri is mxiaruli diaci iyo, romelic<br />

guldajerebiT gahyva monadires udabnosken, raTa aResrulebina<br />

Tavisi misia. ar iqneboda swori imis Tqma, TiTqos roskip SamxaTs<br />

24


mxolod es “mxiaruli” saqmeni, romlebic “xorcTa xvdebian”, ebara<br />

iSTarisgan.<br />

am qalRmerTis impulsi, erTi himnis umartivesi sityvisamebr, `mamakacis<br />

diacTan mimyvani, diacis mamakacTan mimyvani~, vlindeba adamianis<br />

cxovrebis erT mniSvnelovan xanaSi: dgeba iseTi asaki, roca<br />

mamri aucileblad unda Sexvdes dedrs da am Sexvedram igi unda gamoiyvanos<br />

bavSvobis asakidan, “xeli daasxas” mis mowifulobas da manamde<br />

faruli potencia sinamdviled aqcios. am misteriuli Sexvedris<br />

wyalobiT xorcieldeba veluris saboloo gankaceba am sityvis orgvari<br />

azriT: pirvel yovlisa, enqiduSi sqesis gaRviZeba moaswavebs<br />

mis Sesvlas mowifulobis asakSi; meore mxriv, iSTaris taZris mxevali<br />

SamxaTi agrZelebs enqidus RvTaebrivi gamCenis, arurus, saqmes,<br />

_ qalRmerTma Tu Seqmna enqidu viTarca xorcieli arseba, axla meore<br />

qali, mokvdavi, gardaqmnis mas gonier da zneobriv arsebad, raTa<br />

aziaros uruqis mowiful sazogadoebas. igi ver movidoda uruqSi im<br />

Sinagani da garegnuli saxiT, rogorc gaCnda udabur velze. xolo<br />

gaCnda igi gareuli jogebis batonis, sumukanis, aRiT (“banjgvlebs<br />

daufaravs sxeuli misi... tanT sumukanis samosi mosavs”). qalTan Sexvedra,<br />

romelic aRwerilia yovelgvari narTaulobisa da evfemizmebis<br />

gareSe, sruliad Secvlis mis fizikur da sulier saxes. daibadeba<br />

axali arseba, romelic veRar ivlis Zveli cxovrebis wesze. am feriscvalebas<br />

igrZnobs jogis suli da mas zurgs Seaqceven misi bunebis<br />

Tanaziari mxecebi. amieridan enqidus moeWra ukan dasabrunebeli gza,<br />

samagierod igi ganmzadda uruqSi Sesasvlelad.<br />

qali Seqmnis mas, qali zrunavs masze _ Semosavs, scxebs zeTs surnelovans,<br />

daapurebs, aswavlis qcevas “qveynis wesisamebr”, aswavlis<br />

adamianur sityvas; ucbad ar waiyvans xmaurian qalaqSi, aramed jer<br />

mwyemsebis binebTan miiyvans, raTa nel-nela SeaCvios adamianTa sa-<br />

25


zogadoebas; aq udabnodan mosuli kaci udabnos Semotevisgan ifaravs<br />

mwyemsTa sabadebels, _ xelSi iaraRi upyria da lomebs ugeriebs maT<br />

faras. gamoxdeba xani da qali Seatyobs, rom dadga dro saZovrebidan<br />

misi daZvrisa, rom metxans misi aq gaCereba aRar iqneboda, rom<br />

aq ar iyo misi samudamo samyofeli, aramed iq, sadac megobars unda<br />

Sexvedroda; qali gaumxels mas gilgameSis arsebobas da megobrobis<br />

mcnebas, xels CasWidebs da “RmerTiviT waruZRveba” uruqis gzaze.<br />

ar aris Zneli imis mixvedra, rom es mokle gza udabnodan uruqamde,<br />

romelsac enqidu gadis Cvens Tvalwin, SekumSuli gameorebaa im<br />

Soreuli gzisa, kacTa modgmam rom gaiara Tavisi arsebobis manZilze.<br />

igic qalRmerTma Seqmna miwis mtverisagan, bunebas gamostaca, moaTviniera,<br />

aswavla wesrigiani cxovreba, qalaqi aaSenebina da samudamod,<br />

SesaZloa, mis sazianodac, iq daamkvidra. enqidus cxovrebis gza udabnodan<br />

uruqamde miTosurad aireklavs mTeli kacobriobis filogenezs.<br />

Sumeruli miTosi icnobs enqidus magvar naxevarkacs, romelsac aseve<br />

qali aziarebs adamianur kulturas. es marTua, RvTaeba, romelic<br />

ganasaxierebs semituri modgmis amorevelTa momTabare toms, romelic<br />

Sumeris miTosur istoriaSi marginalurad aris miCneuli, radgan<br />

igi moklebulia fundamentur koncepts _ “adamianobas” (Sumerulad<br />

nam-lu-ulu, aqadurad ameluTu). marTus, rogorc kulturul<br />

kacobriobas mowyvetili adamianis yofa, romelic arc Tu Sorsaa<br />

enqidus cxovrebis nirisagan, qrestomaTiulia Sumerul mwerlobaSi.<br />

magram gankaceba ar aris marTus problema. misi problema kulturologiuria.<br />

marTus miTosSi gveuwyeba kacis ambavi, romelsac, rogorc mTeli<br />

tomis RvTiur eponims, Tavisi xalxi kacobriul kulturaSi<br />

Sehyavs, Tavad ki Sumer-aqadis panTeonSi imkvidrebs adgils. ai,<br />

26


ogor axasiaTebs marTus Sumeruli teqstebi. erT kosmogoniur<br />

miTosSi kacobriobis gulSematkivarma RmerTma enqim dovlaTis<br />

ganawilebisas da xalxebis bedis gadawyvetisas “marTus, romelsac<br />

qalaqi ara aqvs, romelsac saxli ara aqvs, cxovelebi aCuqa”. Sumerul<br />

teqstebSi marTus Tansdevs stereotipi: “marTu, romelmac<br />

xorbali ar icis”. am formulaSi xorbali (Se) ara mxolod miwaTmoqmedebis,<br />

mkvidri cxovrebis da civilizaciis, aramed adamianobis<br />

simboloc aris. puris codna da Wamaa, riTac adamiani sxva cocxal<br />

arsebaTagan gamoicnoba. es misi privilegiaa. ai, es privilegia ar<br />

mianiWa marTus yovlis ganmkargvelma RmerTma enqim iseve, rogorc<br />

arurum ar mianiWa enqidus adamianuri sma-Wamis unari, mxolod cxovelebi<br />

misca sapatroneblad. marTus Sumereli adamiani ar Tvlis<br />

srulyofil adamianad. “xorblis umecari” misi mudmivi epiTetia,<br />

Tan sdevs mas teqstidan teqstSi, sadac ki ixsenieba igi. samagierod,<br />

rogorc enqidus, mas aqvs didi Zala, rac SiSis zars scems civilizebul<br />

qveyanas. is eqspansiuria, miiwevs win, rogorc enqidu Tavisi<br />

jogiTurT, magram Sumeri igeriebs mas, rogorc monadire igeriebs<br />

enqidus:<br />

“mas Jams marTu, xorblis umecari, mTels Sumers da aqads Semoadga,<br />

magram uruqis kedeli frinvelTsaWer badesaviT gadaefina udabnos...”<br />

uruqma Tavisi miTosuri badiT moigeria marTu, magram is sxva<br />

gziT SeiWra Sumeris civilizaciaSi. gamoCnda qalRmerTi, Sumeruli<br />

qazalu-qalaqis mefe-RvTaebis asuli, romelmac, miuxedavad imisa, rom<br />

marTu da marTus xalxi<br />

27


“mudam udabnoSi daexeteba,<br />

tyavebiT arian Semosilni,<br />

karvebia maTi sacxovrebeli,<br />

umi xorcia maTi saWmeli,<br />

ar ician saxli, ar ician qalaqi,<br />

roca kvdebian, ar imarxebian,” _<br />

Seiyvara marTu. daqalebis kiTxvaze, roca maT amgvarad dauxasiaTes<br />

veluri, “kidev mosurveb misTxovde marTus?” qalwuli ar daubrkolebia<br />

marTus barbarosobas, misi pasuxi uryevi da lakoniuri iyo:<br />

“marTus mivTxovdebi”. da CaisiZa Tavis qalaqSi.<br />

gavyveT enqidus gzas. vidre kacobriuli bedis matarebeli es ucxo<br />

kaci udabnodan uruqs miaRwevdes, vnaxoT ra qalaqia igi da ra xdeba<br />

mis galavanSi. uruqi upiratesad qalRmerTis qalaqia. Sumerul epoqaSi<br />

am qalRmerTs inana erqva, “cis dedofali”. uruqSi idga mTeli<br />

SumerisTvis saTayvano taZari eana _ “ciuri saxli”, sadac Tqmulebis<br />

Tanaxmad enmerqaris afqals anu brZenkacs (erT-erTs im miTosur Svid<br />

brZenTagan, Cveni eposis prologSi rom arian naxsenebi) Camouyvania<br />

cidan inana. mas hyavs gulis rCeuli satrfo _ mwyemsi dumuzi, mokvdavi<br />

kaci, romelic qalRmerTis siyvarulis wyalobiT RvTaebis rang-<br />

Si amaRlda, misive sityvebiT “me ubralo kaci ara var, me qalRmerTis<br />

qmari var”. igi Zvel qalaq badTibiridan wamosuli, _ am qalaqis mefed<br />

ixseniebs mas Sumerul mefeTa sia, _ sabediswerod daukavSirda<br />

uruqs, mis mosazRvre velebs, sadac mwyemsavda inanaseul wminda faras<br />

da saidanac periodulad mihyavdaT miwis sulebs qvesknelSi. iseve<br />

rogorc miTosur xanaSi inana airCevs mwyems dumuzis Tavis qmrad,<br />

aseve istoriul xanaSi igi irCevs mefes, agreTve mwyemsad wodebuls,<br />

dumuzis kvalze, da sakraluri qorwinebiT euRleba. Tu dumuzi ambobs<br />

28


erTgan “me igi var, vinc wmida muxlebze, inanas muxlebze rokavs”, msgavsi<br />

narTaulobiT, riTac gamoxatulia SeuRlebis ukiduresi aqti,<br />

inana mimarTavs Tavis rCeuls, mefes: “brwyinvale xbosaviT irokeb<br />

Cems wmida kalTaze” sakraluri qorwinebis ritualSi, romelic pirvel<br />

biZgs aZlevda qveynis nayofierebas, inanas rolSi gamodioda ta-<br />

Zris mxevali da am dros misi saxeli iyo iSxara, ara mxolod misi,<br />

aramed yoveli qalwulisa siZesTan Sexvedrisas qorwinebis pirvel<br />

Rames. radgan iSxara warmoadgenda inanas aspeqts viTarca xorcieli<br />

siyvarulis qalRmerTisas. mis niSans, Rriankals, davinaxavT saxviT<br />

xelovnebaSi, kerZod, cilindrul sabeWdavebze, gamosaxuls sareclis<br />

qveS, romelzedac SeuRlebuli wyvili wevs.<br />

am wes-Cveulebam, rogorc mravalricxovani teqstebi mowmobs,<br />

axalSumerul epoqamde moaRwia da sruldeboda igi uris III dinastiis<br />

dros qalaq urSi, xolo misi dacemis Semdeg qalaq isinSi, sadac gadainacvla<br />

imperiis dedaqalaqma. magram igi savsebiT qreba sxva Sumerul<br />

tradiciebTan erTad babilonur xanaSi, roca nagulisxmevia gilgameSis<br />

aqaduri eposis Seqmna. am drois adamianTa SegnebaSi, rogorc<br />

Cans, igi gaazrebul iqna barbarosuli xanis amoralur Cveulebad da<br />

amgvarive negatiuri SefasebiT moxvda aqadur eposSi. igi aRar aris<br />

kurTxeuli RvTaebrivi kanoniT da mTlianad miwerilia uruqis mefis<br />

TviTnebobas, rac, eposis mizandasaxulobis mixedviT, unda aRikveTos.<br />

Txrobis dasawyisSive uruqi warmodgenilia gilgameSis barbarosuli<br />

moqmedebis asparezad. mainc ras sCadis iseTs uruqis mefe, rom misi<br />

qveSevrdomni iZulebulni gamxdaran, Seevedron RmerTebs, Seuqmnan<br />

mas Tanaswori Zalis oreuli, romelic win aRudgeba mis Zaladobas<br />

da Sveba miecema uruqs? raSi gamoixateba misi saqcieli? teqstSi ver<br />

SevxvdebiT gilgameSis moqmedebis dawvrilebiT aRweras swored imis<br />

gamo, rom epikoss bundovani warmodgena aqvs im Zvel sakralur ri-<br />

29


tualze. magram man icis, rom rituali dakavSirebuli iyo seqsualur<br />

momentTan da amitomac am motivze agebs igi gilgameSis daxasiaTebas,<br />

oRond eposis aSurul versiaSi es gadmocemulia sxvagvarTqmiT, nar-<br />

Taulad; warmoCenilia dauokebeli fizikuri energia, romelic, erTi<br />

mxriv, vlindeba brZolis JinSi, meore mxriv, Tavis wminda saxiTac:<br />

“ar uSvebs gilgameS qalwuls dedasTan, // asuls gmirisas, sasZlos<br />

moymisas”. amrigad, gilgameSis energia ori mimarTulebiT icleba,<br />

erTi saxidan meoreSi gadadis, rogorc iSTaris magaliTze vxedavT,<br />

romelic morigeobiT warmarTavda sasiyvarulo da sabrZolo saqmeebs.<br />

erTsa da imave himnSi igi warmodgenilia omis qalRmerTad _<br />

“odes me, qalRmerTi brZolaSi viyivleb” da siyvarulis gamriged _<br />

”mamris diacisTvis damamSvenebeli, diacis mamrisTvis damamSvenebeli”.<br />

iSTaris am ori aspeqtis ukidures da uzomo gamovlenas aujanyda<br />

uruqis mosaxleoba. amgvarad warmosaxavs gilgameSis TviTnebobas<br />

aSuruli versiis avtori.<br />

Zvelbabilonur versiaSi, romelic aSurulze adrindelia, ufro<br />

konkretulad aris warmodgenili es motivi. aq aSkarad ismis gamo-<br />

Zaxili sakraluri qorwinebisa, kerZod, misi erT-erTi saxecvlilebisa,<br />

romelic “pirveli Ramis uflebis” saxelwodebiT gaxda cnobili.<br />

uruqis gzaze momaval enqidus Seeyreba daRvremili uruqeli kaci da<br />

kiTxvaze, _ “ra gagWirvebiao”, aseT ambavs moaxsenebs: “sanTioboSi<br />

veravin dadis, // morCilebaa mokvdavTa xvedri. // ers daekisra godrebis<br />

zidva, // mxiarul diacebs eris gamokveba. // mxolod galavnian<br />

uruqis mefisTvis // xmianebs saqorwilo dafdafi...// sxvaTa wilxvedril<br />

sasZlos euRleba, // pirvelad igi, Semdgomad sasiZo...”<br />

enqidus feri ecvleba am ambis mosmenisas. es mniSvnelovani momentia:<br />

gulSi man ukve miiRo gadawyvetileba, igi momzadebuli Sedis<br />

uruqSi, icis, ra unda moimoqmedos, icis am adgilis zusti misamarTic,<br />

30


sadac gilgameSs unda Sexvdes. marTlac, maTi pirveli Sexvedra san-<br />

TiobosTan xdeba, sadac “gaSlilia iSxarasTvis sareceli” da sadac<br />

gilgameSi apirebs Cveulebisamebr Sesvlas, magram amjerad ver Seva,<br />

radgan enqidu Ronieri muxliT gadauRobavs sanTiobos kars. am aqtiT<br />

enqidum gilgameSis winandel cxovrebas gadauRoba gza da iSTaris<br />

amoralur kultisTvis samudamod zurgi Seaqcevina.<br />

enqidusTan damegobrebiT masSi gaiRviZa SamaSis, mziuri RmerTis,<br />

zneobrivma sawyisma, radgan swored SamaSia megobrobis sulisCamdgmeli,<br />

igia is RmerTi, romelic “martosul moymes megobars apovninebs”.<br />

mis winaSe ideba megobrobis fici, rogorc viciT etanas Tqmulebidan,<br />

sadac megobrobis mowadine gveli da arwivi maRal mTaze adian<br />

da iq, SamaSis TandaswrebiT, aRuTqvamen erTmaneTs erTgulebas. gilgameS-enqidus<br />

megobrobasac SamaSis xeli ifaravs, SamaSi miuZRveba<br />

maT sikeTis damkvidrebis gzaze. man aRZra isini xumbabasken gasalaSqreblad,<br />

raTa gaeCexaT kedaris uRrani da mzis sxivisTvis gza gaekafaT;<br />

SamaSi mfarvelobs maT am saSiS gzaze da SamaSive esarCleba<br />

maT RmerTebis winaSe, roca isini erT-erTis sikvdils gadawyveten.<br />

amieridan, rogorc ityodnen, SamaSis Zali dasadgurda “maT SiganSi”.<br />

iSTari<br />

magram dawunebuli da Seuracxyofili dedofali iSTari ecdeba<br />

aRidginos uruqSi Tavisi Selaxuli uflebebi, ufro sworad, gaaxsenos<br />

gilgameSs mis mier ukugdebuli sakraluri qorwinebis Zveli<br />

wesi. kedaris tyeSi laSqrobidan dabrunebuls, misi didebis apoTeos-<br />

Si, rodesac igi enqidusTan erTad moadgeba uruqis kedlebs, vnebiani<br />

TvaliT gadmoxedavs iSTari da SesTavazebs gaiziaros misi siyvaru-<br />

31


li. “Sen qmari iyav, me coli viqnebi!” _ ase etyvis saqorwino ritualis<br />

sityvebiT. es winadadeba moulodneli ar unda yofiliyo uruqis<br />

mefisTvis. rogorc viciT, es iyo misi ara mxolod privilegia,<br />

aramed saRvTo vali, romelic Sedioda mefis funqciebSi da usaTuod<br />

unda aResrulebina, Tuki surda qveynis mefed darCeniliyo. gmiris<br />

zneobrivi simaRlis SesanarCuneblad da srulyofilebis kidev erT<br />

safexurze asayvanad epikosma uari aTqmevina mas am winadadebaze, radgan<br />

mis TvalSi es iSTari aRar aris is didebuli qalRmerTi, dedofali,<br />

rogorc Cans igi Sumeruli xanis ZeglebSi an, Tundac, mis Tanadroul<br />

sataZro himnografiaSi. iSTaris is saxe, rasac mkvaxe sityvebiT<br />

amxels gilgameSi, modis ara saRvTo kultidan, aramed desakralizebuli<br />

miTosidan, romelic droTa viTarebaSi Seivso zRapruli<br />

epizodebiT. xalxis warmodgenaSi iSTari, rogorc Cans, gardaisaxa<br />

verag qalRmerTad, romelic boroti ganzraxviT siyvarulis qselSi<br />

abams mimndob da gulubryvilo arsebebs da mere Rupavs, TiToeuls<br />

_ sxvadasxvanairad. moaruli zRaprebis personaJebi iyvnen albaT, is<br />

arsebani, romelTa tragikul beds gauxsenebs gilgameSi misi siveragis<br />

dasamtkiceblad. esenia: “Wreli frinveli”, romelsac ratomRac<br />

frTebi daulewa; “lomi”, ToTxmeti xaro rom gauTxara; “cxeni”, WenebiT<br />

gaoflils wyali rom asva; “mwyemsi”, akteonis msgavsad missave<br />

ZaRlebs rom daaglejina; mebaRe iSulanu, romelmac maTgan gansxvavebiT<br />

uaryo misi siyvaruli, ris gamoc qalRmerTma obobad aqcia;<br />

meeqvsea _ Tamuzi (Sum. dumuzi), Suamdinaruli miTosis tragikuli<br />

figura, udrood daRupuli mwyemsi, rogorc nayoofierebis yvela<br />

RvTaeba, sezonebis gardauval wrebrunvas damorCilebuli, romlis<br />

sikvdilSi aranaklebi wvlili miuZRvis mis satrfo qalRmerTs, Tavis<br />

sanacvlod rom Cagzavna qvesknelSi, Tumca Tavadve marTavs weliwdeul<br />

glovas daRupulze. magram am epizodSi, sadac sekularuli<br />

32


miTosi eposis logikas aris damorCilebuli, Tamuzi iSTaris umizezo<br />

msxverplia: “Tamuzs, sayvarels Seni siyrmisas, // wlidan wlamde glova<br />

gaduwyvite”. ratom, risTvis? _ ar azustebs epikosi.<br />

aq unda SevniSnoT, rom daRupulTa ricxvi eqvsia, arasruli ricxvi.<br />

sakraluri (Cvens epizodSi: zRapruli), azriT igi arc aris namdvili<br />

ricxvi, damoukidebeli odenoba. igi miiswrafvis Sesavsebad uaxloesi<br />

ricxvisaken. meSvide daRupuli gilgameSi unda iyos. iSTari iwyebs<br />

TamuziT da unda daasrulos gilgameSiT, romliTac Seikvreba misi<br />

avbediTi sasiyvarulo wre. magram, rogorc zRaprebSi xdeba, swored<br />

is imarjvebs, visi cdac sakralur ricxvze modis, iqneba es ricxvi<br />

sami, Svidi, cxra Tu Tormeti. am gardauvali wesis ZaliT gilgameSi<br />

uaryofs qalRmerTis siyvaruls. magram eposSi am aqts sxva motivic<br />

udevs safuZvlad. pirvel rigSi, es aris misi Tavisufali nebis gamovlineba,<br />

radgan igi ara mxolod uaryofs iSTaris siyvaruls, aramed<br />

gmobs kidec, aginebs moaruli andazebiT _ “RriWe kari xar, qaris<br />

verdamWeri, // sasaxle _ mamrTa damRupveli, // kupri _ damsvreli<br />

misi mzidvelis, // ...kirqva xar, zRudiT monaSali, // ...xamlni, patronis<br />

ferxTa mkbenelni”. narTaulad, magram gulisrevamde misuli zizRiT,<br />

roca mebaRe iSulanus sityvebs umeorebs _ “deda Tu ar micxobs, sxva<br />

purs ver SevWam, // puri viT vigemo, avi da binZuri?” am uarisyofaSi,<br />

sabediswero Jams, _ mas mxarSi udgas SamaSi Tavisi mziuri eTosiT, _<br />

gmiri gamoiCens sulier simSvides, rom ar dasces sanTiobis karTan<br />

miRweuli simaRle, igi fxizlobs, ar xiblavs iSTaris macduri dapirebebi<br />

sibilwesTan ziarebis wil _ oqrovani etlebi, qariSxlis<br />

raSebi, ama qveynis dideba (“Sens winaSe muxls moiyrian Tavad xelmwifeni,<br />

zepurni mTavarni”), nayofierebis saswaulni: sam-samad momgebi<br />

Txis arve, marCbivad _ cxvrebi, rasac aRuTqvams sakraluri, misTvis<br />

uwmiduri, qorwineba qalRmerTTan.<br />

33


a moelis gilgameSs am uarisTvis, rasac qalRmerTis Seuracxyofac<br />

daerTo Tan? mis “winamorbeds” iSTaris satrfialo istoriaSi, mebaRe<br />

iSulanus qalRmerTi Seexo RvTiur-magiuri SexebiT da obobad aqcia.<br />

magram igi uSualod ver exeba gilgameSs, romlis sxeulSi ori mesamedi<br />

RvTaebrivi xorci dgas. gamwarebuli qalRmerTi, eposis mixedviT,<br />

ubralod, Wirveuli qali, mieWreba cis RmerTis kars CiviliT _ “gilgameSma<br />

gamixsena Cemi siaveni, // Cemi siaveni da mwikulebani”, razec<br />

cis RmerTi, mis mamad xsenebuli _ “WeSmaritad Sen gamoiwvevdi, // da<br />

gilgameSmac gagixsena siaveni...” _ upasuxebs Tavisi asulis danaSaulSi<br />

darwmunebuli. arafris gagonebis msurveli, isteriamde misuli diaci<br />

Tavisi uarismyofelis dasasjelad moiTxovs “zeciur mozvers”, Tu<br />

arada, imuqreba qveynierebis wesrigis gaukuRmarTebiT: “Sevlewav bWeebs<br />

qvesknelisas, // da axal wesebs davamyareb, // mkvdrebs amoviyvan,<br />

cocxlebis SemWmelT // da mkvdrebi cocxalT aRematebian”. xolo “zeciuri<br />

mozveri”, romelic SeiZleba warmoadgendes iSTaris, “mZvinvare<br />

furis”, mamrul saxecvlilebas, _ igia risxva misi, _ amgvari bunebisaa:<br />

misma gamoCenam Svidwliani unayofoba da SimSili unda daasadguros<br />

qveyanaSi. Tu gavyvebiT miTosis logikas, es asec unda moxdes: sakraluri<br />

qorwinebis gauqmebas gardauvalad unda mohyves stiqiuri ubedureba,<br />

am kerZoobaSi, mozveris saxiT gacxadebuli, romlis cecxlovan<br />

sunTqvaze piri eReba miwas da Tavis napralebSi STanTqmiT emuqreba<br />

qveyanas. mozverma-gvalvam unda gadabugos miwis piri, msgavsad qarTuli<br />

Tqmis wiTeli xarisa, romlis naZovarze balaxi ar amodis. gilgameSma<br />

sakraluri ritualis uaryofiT Tavad gamoiwvia nayofierebis<br />

mteri _ gvalva da Tavadve unda aaridos igi qveyanas.<br />

gmirebi klaven mozvers, rasac iSTaris ufro meti damcireba mohyveba.<br />

axla enqidu megobris mosarCle da misi zneobis damcveli, Sig<br />

SublSi rom aZgera mozvers maxvili, Seutevs iSTars arnaxuli Ta-<br />

34


vxedobiT: beWs mohglejs mozvers, _ beWs Tu “marjvena mxars”, romelic<br />

samsxverplo nawilad iTvleboda, Cveulebriv, ritualebSi, _ da<br />

esvris qongurze mdgar qalRmerTs mis yurTaTvis manamde gaugonar,<br />

cinikur sityvebTan erTad: “netav SemeZlos Seni Sepyroba, // WeSmaritad<br />

masaviT gagxdidi, // gadagkidebdi mxrebze mis nawlavebs!” ase<br />

moeqceodnen uruq-qalaqis ukanasknel meZavs, xolo iSTari miiRebs am<br />

“Sesawiravs” da SamxaTebiT garSemortymuli masze godebas wamoiwyebs.<br />

amaze Sors sekularizaciiT gamowveuli profanacia ver wavidoda.<br />

magram, miuxedavad imisa, rom epikosi TiTqos TanaugrZnobs da niSnis<br />

mogebiT aRwers am profanaciul qmedebebs, is iZulebulia gza misces<br />

sasjelsac, romelsac siwmidis xelmyofeli gmiri imsaxurebs.<br />

xelixelCakidebuli gilgameS-enqidu Sedian uruqSi, sadac uruqeli<br />

asulni _ winaaRmdeg maTi RvTaebrivi dedoflisa _ xotba-didebiT<br />

egebebian gamarjvebulT: “gilgameS brwyinvalea moymeTa Soris, // enqidu<br />

qebulia mamacTa Soris!” amas mohyveba lxini, lxins _ Zili, Zils<br />

_ sabediswero sizmari, sadac enqidus ecxadeba RmerTebis neba, rom<br />

or megobarSi erTi auciloblad unda mokvdes, enqidu unda mokvdes.<br />

maTi didebisa da sixarulis mwvervalze, roca RmerTebsac ki<br />

Seswvdnen da aRar epuebian, roca daamarcxes daumarcxebeli, swored<br />

maSin daesmeba wertili erT-erTis sicocxles. TerTmetdRiani<br />

agoniisa da sizmareuli koSmarebis Semdeg, roca man ixila sakuTari<br />

Tavi, cocxliv SaveTSi Camavali, _ xolo manamde mwared wyevlida<br />

SamxaTs, Tavis macdunebels da mSobliuri velebidan “sikvdilis qalaqSi”<br />

Semotyuebuls, mere ki SamaSis SegonebiT adamianad sikvdilis<br />

upiratesobaSi dajerebulma, ukan waiRo wyevlis sityvebi da sabolood<br />

daloca qali, Tavisi kacmyofeli, _ meTormete dRes kvdeba<br />

enqidu acremlebuli megobris Tvalwin.<br />

35


maZiebeli gmiri<br />

am ambis Sedegad eposis zneobrivi paTosi gadairTveba axal registrSi<br />

da cocxlad darCenili gmiric ganicdis fericvalebas. sikvdili<br />

kacisa, romelTanac Sexvedram Tavis droze axali gziT warmarTa<br />

misi cxovreba, axla safuZvelianad SeZravs mis gonebas da<br />

sulis siRrmidan amoutivtivebs manamde ucnob gancdebs, dafarul<br />

SiSs sakuTari arsebobis gamo. Tu adre gilgameSisTvis sikvdili<br />

iyo mudam sxvaTa sikvdili da mas ar exeboda, axla, roca mokvda<br />

misi RviZli, misi oreuli, darwmunda, rom sikvdili ar yofila<br />

ucxo da Soreuli; man axlos igrZno misi sunTqva da, rac igrZno,<br />

aRmoxda _ “sikvdili miwevs saZile oTaxSi!” is gamarTavs glovas,<br />

zariT SeZravs cas da miwas, mouxmobs sagodeblad sulier-usulos,<br />

mTel bunebas, rom Seusvenebliv itiron masTan erTad, TiTqos misi<br />

megobari qveynierebis pirvelmkvdari yofiliyos. mere Tavisi aRsasrulis<br />

garduvalobiT gulSeZruli daagdebs qalaqs, fufunebas,<br />

gacudebul mefobas da gaiWreba velad, udabnoSi, misi megobris mitovebul<br />

samSobloSi. mxecqmnili TiTqos Tavidan iwyebs cxovrebas<br />

axali fiqrebiT da sazrunaviT.<br />

am dasakargavSi vxedavT erTxans (es adgili xarveziania dedanSi)<br />

lomistyaosans, erTi fiqriT gasenils _ “nuTu mec movkvdebi enqidus<br />

darad?”, _ Tavadac simbolurad mkvdars, radgan udabno qvesknelis<br />

winkaria, dumuzis gauCinarebis adgili, adgili sagodebeli, sadac mi-<br />

Tosuri xanidan mis dromde dakargul gulisswors mistiroda inanas<br />

stviri. axla martosuli moyme, axlos arvisgamkarebeli, mistiris Tavis<br />

megobars, _ Tvalwin udgas mxiaruli dReebi, laSqrobebi, xumbabas<br />

ganadgureba, zeciur mozverTan brZola da kidev sxva Tavgadasavalni,<br />

_ mistiris sakuTari Tavisadmi sibraluliT aRvsili: “viT movisveno<br />

36


anu viT davdumde, // Zmobili Cemi miwad gardaiqca. // nuTu mis msgavsad<br />

mec daviZineb // da verasodes veRar avdgebi?”.<br />

dasruldeba udabnoSi uazrod xetiali da isev sikvdilis SiSi Tu<br />

sikvdil-sicocxlis idumalebaTa Secnobis wyurvili axali laSqrobisken<br />

aRZravs. magram es laSqroba ar hgavs winandels, igi sxvagvar<br />

gmirobas moiTxovs misgan. gzaze ar Sexvdeba STasanTqmelad daRirebuli<br />

gveleSapi, arc asTaviani urCxuli, magram moelis sxva gansacdeli,<br />

ufro saSiSi, vidre xumbaba iyo an zecieri mozveri. ver uSvelis<br />

Tavis anabara darCenils da arc dasWirdeba fizikuri Zal-Rone. sulier<br />

ZalTa ukiduresi mokreba iqneba saWiro, rom Seupovrad gaiaros<br />

moriel-kacebis Semzarav elvarebaSi, ukan mouxedavad ganvlos<br />

Tormetmijniani gvirabi, _ sadac “zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans”,<br />

_ SamaSis kvalze, Zexorciels rom ar gauvlia manamde, isev gaaRwios<br />

samzeoze da ar moixiblos zRapruli walkotis xilviT, iq rom daxvdeba,<br />

da samudamod Sig ar CarCes; ar gautydes guli roca SamaSi, misi<br />

mfarveli, sibraluliT gadmoxedavs da etyvis, rom amoa misi garja<br />

_ “eha, gilgameS, rad daexetebi, // sunTqvas maradiuls ver moipoveb!”<br />

igi mainc midis kacuris zRvars gadacilebuli, _ kiTxva-kiTxviT “marqviT,<br />

maswavleT gza uTanafiSTisken”, _ da miadgeba okeanis napirs,<br />

sadac daxvdeba qali vinme siduri, “meRvine qali”, romelic ecdeba<br />

daabrunos uriqidan daZruli kaci, Seagonos, rom adamiani ar gaCenila<br />

ukvdavebisTvis, arc sikvdil-sicocxlis saidumlos saZieblad,<br />

rom ar unda eZebos imaze meti, rac RmerTebs miuciaT misTvis:<br />

“aw savse gqondes stomaqi, gilgameS!<br />

moilxine dRiTa da RamiT,<br />

dReniadag marTavde nadims,<br />

dRiTa da RamiT rokvide, mRerde,<br />

37


spetaki gecvas tanze samoseli,<br />

Tavs ganibande, tans ganibande,<br />

zrunavde Svilze, xelT rom geWireba,<br />

Sens mkerdze ixaros meuRlem Senma, _<br />

rameTu esaa xvedri mokvdavisa”.<br />

amas STaagonebs sirinozi gilgameSs, yinva-armurisgan saxedamwvars,<br />

Zilmiukarebels, mSier-mwyurvals, tanze samoselSemocve-<br />

Tils, romelsac TiTqos unda monatreboda myudro cxovreba da uruquli<br />

fufuneba. magram man swored amgvari yofa, viTarca araWeSmariti,<br />

moitova ukan da ar dabrundeba, vidre ar miaRwevs adamianur<br />

SesaZleblobaTa ukanasknel zRvars. uTanafiSTis samyofelia es mijna,<br />

im kacisa, romelsac Zveli andrezis Tanaxmad ukvdaveba mianiWes<br />

RmerTebma da amitomac unda flobdes sikvdil-sicocxlis saidumlos.<br />

iq misaRwevad Tavs unda idvas Zexorcielisgan Caudenili _ unda gadalaxos<br />

“sikvdilis wylebi”, romelTac erTaderTi ciuri SamaSi<br />

gadalaxavs yoveldRiurad, roca brundeba dedis saxlisken okeanis<br />

siRrmeSi. amrigad, kvlav SamaSis gzas mihyveba igi, Tumca am RmerTma<br />

Suagzaze gadauwyvita TiTqos imedi.<br />

SoreTSi, “mdinareTa dasabams” iqiT aRaraferia, iq aris qveynis<br />

kide, iq mTavrdeba samyaro. uTanafiSTic ukanaskneli arsebaa, romelsac<br />

gzis dasasruls unda Sexvdes. mxolod kacisgan, misi msgavsi<br />

arsebisgan, unda moisminos ukanaskneli pasuxi da gabrundes ukan.<br />

mTeli Tavisi gamwarebuli arsebiT, “sikvdilis wylebis” gadamlaxavi,<br />

wardgeba igi winapris winaSe, ganumeorebs yvelafers, rasac<br />

eubneboda siduris da yvela Semxvedrs, _ Tavgadasavals, ambavs megobrobisas,<br />

im megobarTan gayris ambavs, uruqidan wamosvlis mizezs, _<br />

da gulSi gazepirebulis amoZaxilze _ “aw Sen gixile, uTanafiSTi, //<br />

38


sikvdils nu vixilav, risac meSinis! // ambavi mamcne sikvdil-sicocxlisa”,<br />

_ winapari, romlis imediT gamoiara tanjvis gzebi, im sidurisirinoziviT<br />

ki ar ecdeba gaaxsenos siameni ama soflisa da dauamos<br />

naRveli, aramed rogorc kaci kacs pirdapir gascems pasuxs kiTxvaze<br />

da dauxatavs amaoebis naRvlian suraTs, etyvis:<br />

“aucdenelia, gilgameS, uwyalo sikvdili.<br />

gana samudamod viSenebT saxlebs?<br />

gana samudamod irtymis beWedi?<br />

gana samudamod iyrebian Zmebi?<br />

gana samudamod mZulvareben mtrebi?...” _<br />

magram mainc, _ ar cxreba STamomavali, _ xom hqonia gamonaklisi<br />

am sastik kanons? maS gamagebine, uTanafiSTi, _ evedreba netar winapars,<br />

_ rogor warudeq RmerTebis krebuls da im krebulma ukvdaveba<br />

rogor moganiWa? STamomavali ver atyobs winapars rame gansxvavebas,<br />

_ SoreTSi dasaxlebuli kaci misi msgavsi aRmoCnda (SesaZloa, gilgameSs<br />

upiratesobis grZnobac ki gauCnda misi xilvisas, rogorc ori<br />

mesamedi RvTaebriobis matarebels); magram garegnul msgavsebaSi rodi<br />

yofila saqme. winapars unikaluri bedi hqonia: misi bedi gadamwydara<br />

qveynierebis tragikul dReebSi; igi yveba sayovelTao katastrofis ambavs,<br />

erTxel kidev gaicocxlebs gancdaSi da msmenelsac ganacdevinebs<br />

warRvnis Semzarav sanaxaobas; mas gauvlia warRvnis wylebi, uxilavs<br />

ukanmoqceuli qaosi, is dasabamieri dro, roca “mTeli samyaro zRva<br />

iyo oden”; xmeleTTan erTad STanTqmula warRvnis morevSi da masTan<br />

erTad kvlav aRmocenebula qaosidan; da is cremli, romelic waskda<br />

Zveli samyaros ganadgurebis mxilvels, sixarulis cremlad Seicvala,<br />

roca xedavda ganaxlebul qveynierebas _ mziT ganaTebul cas da miwas.<br />

39


am kosmiur saidumloebasTan ziarebuli kaci erTi safexuriT unda<br />

amaRlebuliyo, amitomac akurTxa igi enlilma: “adre uTanafiSTi kaci<br />

iyo, amieridan RmerTi unda iyos Cveni msgavsi”. uTanafiSTis gaukvdaveba<br />

iseTi gamonaklisi iyo kacobriobis istoriaSi, rogorc warRvnis<br />

movlena, rac RmerTebis aRTqmiT aRar ganmeordeba. yovel SemTxeva-<br />

Si, gilgameSis saukunes igi ver mouswrebs, rom misTvis Seikribon<br />

RmerTebi da saswaulebrivad mianiWon ukvdaveba, _ ase etyoda winapari,<br />

misi ukanaskneli imedi. winaparma ara mxolod uTxra sityvierad,<br />

aramed mimarTa ukidures Rones: moulodneli gansacdeli mouvlina,<br />

rom cdaSi daemtkicebina misTvis adamianis ususuroba sikvdilis winaSe,<br />

raki sxvanairad ver daajerebda am Seupovar kacs. man moixmara<br />

grZneulebis unari _ igi xom iyo magiis RmerTis, enqis, mosavi da<br />

rCeuli, da warRvnis dros misganve xsnili, _ mohgvara Zili, sikvdilis<br />

tyupiscali _ “aba, Tu ifxizleb eqvs dRes da Svid dRes”, _ da<br />

gmirTagmiri, romelsac TiTqos araferi darCa qveynad daumarcxebeli,<br />

romelmac uruqidan qveynierebis kidemde Zlevamosilad ganvlo<br />

kacTagan uvali gza, sikvdiliviT waiRo Zilma _ “ha, kaci gmiri, ukvdavebis<br />

mZebneli”, ambobda misi Semyure winapari, _ da ase iqneboda mdebare<br />

usulo gvamiviT da iZinebda “uTvalavi wlebi” (risi gaxsenebac<br />

hzaravda dReniadag), rom kvlav winapris magiur Sexebas ar gamoefxizlebina.<br />

ra Svidi dRe-Rame da ra Svidi saukune, xolo gamofxizlebuls<br />

moeCvena, rom mxolod erT wams moeria ZilquSi.<br />

am ubralo, Tumca sastikma “eqsperimentma” sabolood mouspo mravaltanjul<br />

gmirs ukvdavebis mopovebis yovelgvari imedi. igi miadga<br />

ukanasknel zRvars, romlis miRma ar igulveba arc realuri, arc<br />

zRapruli samyaro. zambara, romelmac gastyorcna igi Soreul gzaze,<br />

bolomde gaiSala, amoiwura yoveli SesaZlebloba, eposis droc iwureba,<br />

_ “aw ra viRono, uTanafiSTi, sad wavide?” _ ekiTxeba winapars.<br />

40


pirvelad marcxdeba igi Tavis mravalfaTerakian TavgadasavalSi,<br />

xelcarieli brundeba ukan, winaaRmdeg imisa, rogorc xdeba sagmiro<br />

eposSi Tu zRaprebSi, roca gmiri bevri marcxis Semdeg ambis dasasruls<br />

usaTuod imarjvebs, eweva mizans _ miagnebs ukvdavebis wyaros<br />

an xelT igdebs jadosnur sagans da Tavis qveyanaSi miitans faTerakiani<br />

mgzavrobis jildod da dasturad. gilgameSi amgvars verafers<br />

waiRebs uTanafiSTisgan; ver waiRebs ganWabukebis balaxsac, TanamgrZnobelma<br />

winaparma rom apovnina SeuZlebeli ukvdavebis sanacvlod;<br />

man dakarga balaxi, risTvisac okeanis fskeramde CaRrmavda (da “si-<br />

Rrme ixila”), gvelma mostaca igi da iqve mis Tvalwin misi gulis<br />

dasawyvetad gamoscada Tavis Tavze mcenaris Zala: myisve gadaiZro<br />

Zveli perangi, ganiaxla qvewarmavalma siWabuke.<br />

ukuqceva<br />

am ukanaskneli gansacdeliT mTavrdeba eposi, mTavrdeba erTbaSad,<br />

mowyvetiT, TiTqos epikoss ar eyo qani an ar CaTvala saWirod, rom<br />

umwvervales simaRlemde aeyvana xelmocaruli gmiris drama; magiuri<br />

balaxis ase uazrod da SemTxveviT damkargavi, _ Tumca garkveuli<br />

azriT es faqti, SeiZleba, arc CaiTvalos SemTxveviTobad: udabnos<br />

mcxunvarebaSi damaSvralma kacma ver gauZlo cTunebas da civi magrilebeli<br />

wylis gulisaTvis daudevrad miatova napirze Zvirfasi ganZi,<br />

_ xelidan gamSvebi erTaderTi saCuqrisa, risi gamotanebac SeeZlo<br />

“SoreTidan” mis Sembralebel uTanafiSTis, ar SeZravs godebiT cas<br />

da miwas, maSindeliviT, roca megobris dakargvisas kosmiuri glova<br />

gamarTa; xvedrs Serigebuli Caikeceba iqve, sabediswero adgilze da<br />

cremlmdinari Sestiris ur-Sanabis, erTaderT kacs am udabur gzaze:<br />

41


“risTvis damiSvrnen mklavni, ur-Sanabi?<br />

ZarRvebSi sisxli risTvis mewureba?<br />

sikeTe CemTvis ver movipove _<br />

miwis lomisTvis vzrunavdi Turme.<br />

axla Sors miaqvs zRvis talRebs balaxi...”<br />

uSualod amis Semdeg iwyeba uruqisken ukuqceva, romlis dro<br />

ukiduresad SekumSulia, TiTqos gilgameSi sxva, umoklesi gziT<br />

brundeba Tavis qveyanaSi, _ ar gamoCndeba arc macduri siduri,<br />

niSnis mogebiT rom daxvdes win xelmocarul mogzaurs, arc moriel-kacTa<br />

sadarajos Sexvdeba sadme, “marCbiv mTebs”, romelTa<br />

wiaR gadioda mze-SamaSis yoveldRiuri savali, arc SamaSi Cans mis<br />

ciur Tanamgzavrad, arc sxva saxifaTo mijnebi. mxolod lakonurad<br />

aRiniSneba sivrcis, TiTqos sizmareuli, gadalaxva mxolod<br />

eposisaTvis Cveuli stereotipiT _ “oc berus manZilze amtvries<br />

puri, ocdaaT beruze saTevi moawyves”. meti araferi. man erTxel<br />

ukve gaiara uZnelesi, adamianur SesaZleblobaTa zRvars gadacilebuli<br />

gza, romelic metad aRar unda ganmeorebuliyo. igi brundeba<br />

sxva gziT, sxva gamocdilebiT, ukve sxva kaci, romelmac Tumca<br />

ver miaRwia Tavidan daTqmul mizans, magram brundeba sxva codniT<br />

da gamocdilebiT aRsavse, mxilveli mokvdavTagan unaxavi<br />

saidumloebisa da siRrmisa, STambeWdeli warRvnamdel ambavTa da<br />

Tavad warRvnisa, rom sabolood marad saxsenebel qvaze amoekve-<br />

Ta “yoveli gancdili” _ aq dedani ambobs: “yoveli danaSromi”,<br />

radgan misi mogzaurobis misteriuli azri am sityvebSi marxia:<br />

“Sori gziT iara, daSvra da dabrunda”.<br />

sagulisxmoa, rom eposi misi prologis striqonebiT mTavrdeba,<br />

magram amjerad am sityvebs Tavad gilgameSi warmoTqvams. uruqis saa-<br />

42


ako galavniT moqaduli mimarTavs ur-Sanabis, mezRvaurs, romelmac<br />

TiTqos imitom moacila igi xmeleTis gzebiT, rom ukan waeRo uruqis<br />

ambavi, uTanafiSTisTan mis eliziumSi, gaedo xidi warmaval awmyosa<br />

da maradiulobas Soris. iseve rogorc preistoriuli Svidi brZenkacis<br />

Rvawlma uSoresi warsuli awmyosTan daakavSira:<br />

“uruqis zRudeze adi, gaiare, ur-Sanabi,<br />

saZirkvels daxede, aguri mosinje,<br />

iqneb gamomwvari ar iyos aguri,<br />

iqneb Svid brZenkacs libo ar Caedos!”<br />

am mimarTviT mTavrdeba gilgameSis eposis meTermete dafa (Cvens<br />

TargmanSi: eposis bunebrivi dasasruli. magram mogvianebiT, _ albaT<br />

maSin, roca ricxv `Tormets~ sakraluroba mieniWa, _ eposs<br />

daemata meTormete dafa, romelic warmoadgens vrceli Sumeruli<br />

poemis bolo nawilis sityvasityviT Targmans (“enqidu qvesknel-<br />

Si”). oRond es damateba organulad ver eTviseba Sinaarss: am dafaSi<br />

enqidu cocxalia da meored kvdeba, aw sruliad sxva mizeziT.<br />

kvlav aRiZvris sikvdil-sicocxlis Tema: gilgameSi gamoixmobs enqidus<br />

(am dafaSi igi mis monad ixsenieba, rogorc yvela Sumerul<br />

TqmulebaSi) suls qvesknelidan da aambobinebs SaveTis binadarTa<br />

ambavs.<br />

gilgameSis amqveyniur Tavgadasavals sxva dasasrulic aqvs,<br />

oRond es ukve eposs aRar ekuTvnis, aramed kultisa da rwmenis<br />

sferos: rogorc sikvdil-sicocxlis kiTxvis mZafrad ganmcdeli<br />

da gulisxmismyofeli, igi “iniSneba” mkvdarTa msajulad da Save-<br />

Tis sxva RmerTebs amoudgeba mxarSi. gilgameSs vxedavT qvesknel-<br />

Si ara ubralo mkvdrad, aramed misi saxeli ixsenieba SamaSis, ner-<br />

43


galis _ qvesknelis meufis gverdiT, ufro metic: igi gaTanabrebulia<br />

nergalTan _ “gilgameSi nergalia, romelic qvesknelSi zis”.<br />

Tavisi vnebuli sicocxlis sanacvlod sikvdilis Semdeg man dideba<br />

daimkvidra, rogorc SaveTs CamavalTa patronma da meoxem. gviandroindel<br />

biblioTekaSi mravlad inaxeboda religiuri Sinaarsis<br />

dafebi, sadac gilgameSi RvTaebis rangSia ayvanili. ai, misi saxe,<br />

viTarca qvesknelis ganmgeblisa:<br />

“gilgameS, srulyofilo mefev, anunaqTa msajulo, romelic moixilav<br />

qveynis kideebs! qvesknelis ganmgebelo, qvemourTa (e. i. mkvdarTa)<br />

batono, Sen msajuli xar da RmerTiviT Wvret yovelives. qvesknelSi<br />

dgaxar da samarTals aRasruleb. Senmieri samarTali ar Seicvleba,<br />

Seni nabrZanebi ar daiviwyeba! Sen dahkiTxav, Sen gamoiZieb, Sen<br />

asamarTleb, Sen Wvret da yovelives awaRmarTeb. SamaSma gangebani<br />

da ganaCenni Sen mogando. mefeni, didebulni, ufliswulni Sens wina-<br />

Se qeds ixrian. Sen Wvret maT niSebs da maT mowevnads Sen ganageb!”<br />

rogorc egviptis faraoni erwymoda sikvdilis Semdeg osirisis bunebas,<br />

aseve gilgameSma Seizava SamaSis arsi, mziuri RmerTisa, romlis<br />

gzaze araerTxel uvlia sicocxleSi.<br />

gilgameSi, gansxvavebiT Sumerulisgan (ix. “gilgameSis sikvdili”),<br />

aqadur eposSi ar kvdeba, ar Cadis qveknelSi, ar xdeba misi erTerTi<br />

msajulTagani. igi adamianad brundeba qveynis dasasrulidan<br />

da adamianadve rCeba. es aris aqaduri eposis paTosi. qvesknelSi<br />

igi msajulia, xolo qveyanaSi mis ukvdavsayofad uruqis kedelia da<br />

asparezobebi, romlebic mis saxelze imarTeba. erTi Sumerul-aqaduri<br />

bilingva gvauwyebs: “gilgameSis Tve. mecxre dRes (an cxra dRes)<br />

Wabukebi erTmaneTTan saWidaod qalaqis karibWesTan gamodian”.<br />

44


* * *<br />

msoflio mwerlobis uZvelesi eposis “<strong>gilgameSiani</strong>s” aRmomCenad<br />

SeiZleba CaiTvalos londoneli jorj smiTi – yofili stambis mu-<br />

Saki, lursmuli teqstebis amwyobi, SemdgomSi swavluli asiriologi;<br />

aRmoCenis TariRad – 1872 weli, roca jorj smiTma gamoarkvia,<br />

rom mis mier britaneTis muzeumSi mikvleuli dafa, warRvnis ambavi<br />

rom ewera zed, Seadgenda vrceli, Tormetdafiani eposis erT mcire<br />

nawils. mas Semdeg, asi wlis manZilze axali aRmoCenebiT ivseboda<br />

eposis teqsti, da masze dRes ufro meti ram viciT, vidre asi wlis winaT<br />

misma pirvelaRmomCenma icoda. magram sruli saxiT igi mainc ar<br />

moRweula Cvenamde: dResdReobiT xelTa gvaqvs eposis mxolod ori<br />

mesamedi nawili.<br />

Cvenamde SemorCenili fragmentebi mowmobs ramdenime versiis arsebobas:<br />

erTia mokle Zvelbabilonuri versia, romelic Zv. w. XVIII-XVII ss.-iT<br />

TariRdeba. kolofonebis mixedviT misi saTauria “aRmatebuli [kacTa]<br />

zeda” (SuTur eli); meorea – vrceli aSuruli, e. w. ninevuri, romelic<br />

mefe aSurbanifalis (668-627 w. Zv.w.) biblioTekis nangrevebSi aRmoCnda<br />

da XII-XI ss.-iT aris daTariRebuli. es versia Tormeti dafisgan Sedgeba<br />

da biblioTekis katalogebSi Setanili iyo saTauriT “romelma<br />

siRrme ixila” (Sa nakba imuru); mesamea – periferiuli, anu versiebi,<br />

romlebic savaraudod SuamdinareTis (aSurisa da babilonis) farglebs<br />

gareT aris Seqmnili ufro adre (Zv. w. XV-XIV ss.), vidre ninevuri<br />

versia Camoyalibdeboda. aseTebia: fragmentebi Zveli israelis qalaq<br />

megidodan, sulTan-Tefedan da boRaz-qoidan (mcire azia).<br />

eposis popularobas mowmobs misi fragmentebi xeTur da xuritul<br />

enebze, romlebic Tavisufali Targmanebis STabeWdilebas to vebs,<br />

Tumca, SesaZloa, isini damoukidebeli versiebi iyos. gilgameSis epo-<br />

45


sis fragmentebi aRmoCenilia Crdilo siriis naqalaqar eblaSi, romelic,<br />

rogorc qalaq-saxelmwifo, Zv. w. III-II aTaswleulSi yvaoda. rogorc<br />

fragmentebidan Cans, am qalaq-saxelmwifoSi eposis Taviseburi<br />

varianti Seqmnila, romelic sagrZnoblad unda yofiliyo gansxvavebuli<br />

Zvelbabilonuri versiisgan. samwuxarod, metismeti fragmentulobis<br />

gamo maTi gamoyeneba TargmanSi ver moxerxda.<br />

miuxedavad Zvelbabilonuri versiis aRiarebuli originalobisa<br />

da siZvelisa, aSuruli versia warmoadgens kanonikur teqsts da amosavals<br />

im hipoTeturi mTlianobis dasadgenad, sadac yvela sxva versia<br />

poulobs Tavis adgils. igi gviCvenebs eposis ganviTarebis erT-erT da<br />

saboloo etaps, romlis Semdeg igi aRar gadamuSavebula. aSurbanifalis<br />

biblioTekaSi daculi teqsti (aris azri, rom zogierTi dafa Tavad<br />

aSurbanifalis mier aris Cawerili). warmoadgens gilgameSis eposis ukanasknel<br />

saxes da masSia asaxuli ukanaskneli Tvalsazrisi mis Sinaarsze<br />

da mizandasaxulobaze es garemoeba, upirveles yovlisa, Cans prologSi<br />

da gvian damatebul me-12 dafaSi. Tu Zvelbabilonuri versia iwyeboda<br />

uSualod gilgameSis portretiT, rogorc me-2 dafis kolofonidan Cans,<br />

aSuruli versiis avtori garkveuli mxatvruli da ideuri mosazrebebiT<br />

eposs iwyebs prologiT, romelsac zogierTi mkvlevari interpolaciad<br />

miiCnevs. amgvari interpretacia amosavlad Zvelbabilonur versias<br />

gulisxmobs, romelic arc SedgenilobiT da arc ideurad ar emTxveva<br />

mogviano aSurul versias. magram ar iqneboda marTebuli am axali gadamuSavebisadmi<br />

interpolaciis cnebis miyeneba, radgan winaaRmdeg SemTxvevaSi<br />

ara Tu prologi, aramed bevri sxva pasaJi, rac Zvel versiaSi<br />

ar arsebula, interpolaciad unda CaiTvalos. aq ufro saqme gvaqvs axal<br />

SemoqmedebasTan. aSuruli versiis saTauri (“romelman siRrme ixila...”)<br />

garkveuli Tvalsazrisis gamomxatvelia, iseve rogorc me-12 dafis mimatebis<br />

faqti. dafaTa am ricxvis gamo Zveli mkvlevarebi gilgameSis eposs<br />

46


miiCnevdnen astraluri mizandasaxulobis Semcvel nawarmoebad, sadac<br />

TiToeuli dafa TiTqos dakavSirebulia zodiakos saxlTan, romelsac<br />

mzesTan erTad gadis solaruli gmiri gilgameSi. Tumca yuradRebas<br />

ipyrobs gmiris Tanaziareba mzis RmerTTan rogorc eposSi, ise xTonur<br />

kultSi, da misi svla mzis gzaze (SamaSis gzaze), magram ramdenadac<br />

es tendencia sxva punqtebSi (dafebis Sefardeba weliwadis TveebTan an<br />

zodiakos niSnebTan) ar Cans, amdenad Zneli xdeba am Tvalsazrisis gaziareba.<br />

dRes igi uaryofilia mkvlevarTa absoluturi umravlesobis mier.<br />

TiToeuli dafa mTavrdeboda Semdegi Sinaarsis minaweriT, kolofoniT:<br />

“dafa meamdene. vinc siRrme ixila. gilgameSis nakveTi. Tanaxmad<br />

Zveli dednisa Cawerilia da Semowmebuli”. zogierT dafas axlavs<br />

SeniSvna: “ar dasrulebula” (nu-til), bolo dafas – “dasrulda” (al-<br />

Til). zogierTi kolofoni Caweris TariRsac iZleva. uaxlesi Canawerebi<br />

elinistur xanas ekuTvnis (Zv. w. 127 w.). erTi versiis me-10 dafa<br />

selevkosisa da antioqosis babilonSi mefobiT (Zv. w. me-3 s.-is dasawyisi)<br />

aris daTariRebuli. dauzianebeli, sruli saxiT TiTqmis arc erTi<br />

dafa ar aris Semonaxuli. striqonTa Soris intervalis zoma saSualebas<br />

iZleva ganisazRvros striqonTa raodenoba TiToeul dafaSi: 300<br />

striqoni, rac 12 dafis kvalobaze iZleva 3600 striqons (sagulisxmoa,<br />

rom es ricxvi warmoadgens erT-erT mrgval ricxvs Suamdinaruli<br />

Tvlis samocobiT sistemaSi – 60×60).<br />

eposis mTliani teqsti pirvelad gamoica gasuli saukunis dasawyis-<br />

Si – P. Jensen, Assyrisch-babylonische Mythen und Epen, Berlin, 1900, axali<br />

fragmentebis SevsebiT – 1930 wels: Reginald Campbell Thompson, The Epic<br />

of Gilgamesh: text, transliteration, and notes, Clarendon Press, Oxford. bolos, didixnis<br />

intervalis Semdeg, 2003 wels kvlav gamoqveynda eposis lursmuli<br />

teqstebis korpusi transkripciiTa da inglisuri sityvasityviTi<br />

TargmaniTurT, romelic samocdaaTi wlis ganmavlobaSi mopovebul<br />

47


fragmentebs Seicavs: A.R. George, The Babylonian Gilgamesh Epic: Introduction,<br />

Critical Edition and Cuneiform Texts, 2 vols. Oxford: Oxford University Press,<br />

2003, XXXXVI, 986 gv. lursmuli teqstis transkripcia mocemulia wignis<br />

pirvel tomSi (531-741 gv.). Tu 1930 wlis gamocemaSi sxvadasxva versiisa<br />

da redaqciis 108 fragmenti iyo gamoqvenebuli, axali gamocema<br />

184 fragments Seicavs, maTgan 25 manamde sruliad ucnobi iyo.<br />

saqarTveloSi, gasagebi mizezebis gamo, didia interesi am uZvelesi<br />

eposisadmi. pirvelad igi Targmna cnobilma sazogado moRvawem da<br />

swavlulma mixeil (mixako) wereTelma (1878-1965), romelic eqvTime TayaiSvilis<br />

rCeviT dainteresda asiriologiiT da swavlobda mecnierebis<br />

am dargs londonis, laipcigisa da haidelbergis universitetebSi,<br />

asiriologiis Zlier centrebSi. ocian wlebSi, im dros, roca germanul,<br />

inglisur da frangul enebze jer kidev TiTo-orola Targmani<br />

arsebobda, xolo sxva evropul enebze saerTod arc iyo Targmnili.<br />

m. wereTelma gamoaqveyna qarTuli Targmani calke wignad, romelic<br />

amJamad bibliografiuli iSviaTobaa da amitomac saWirod mimaCnia misi<br />

satitulo warweris mTlianad motana: “<strong>gilgameSiani</strong>: babilonuri eposi<br />

mesame aTaswleulisa qr. w. babilonur teqstTagan Targmnili m. wereTlis<br />

mier mTargmnelis SeniSvnebiTurT. gamocema konstantinepolis<br />

q. k. savanisa konstantinepoli. sabeWdavi qarTvelTa kaTolike savanisa<br />

1924”. am wignSi, romelic Seicavs 138 gverds, mTlianad aris naTargmni<br />

im droisaTvis arsebuli fragmentebi gilgameSis eposisa. Targmans<br />

erTvis originaluri gamokvleva, sadac gamovlenilia paralelebi<br />

homerosis poemebTan, dantes “jojoxeTTan”, msoflio folklorul<br />

nimuSebTan da, rac mTavaria, “vefxistyaosanTan”. “movigonoT, – wers<br />

mTargmneli gamokvlevaSi, – Cveni ukvdavi rusTavelis qmnilebac, “vefxistyaosani”:<br />

gaWra tarielisa nestanis saZebnelad, cxovreba misi<br />

mxecebTan, vefxistyaosnoba, lom-vefxis xocva, kveba nadiris xorciTa<br />

48


– es xom gilgameSis saqmec iyo...” (gv. 107). manve pirvelma gaamaxvila<br />

yuradReba megobrobis saerTo motivze am or eposSi, agreTve sxva motivebze,<br />

gansakuTrebiT: “SevadaroT agreTve locva avTandilisa cis<br />

mnaTobTadmi da locva gilgameSisa SamaSisadmi, sinisadmi da iStarisadmi<br />

– RmerTTadmi, romelnic babilonelTa warmodgeniT cis mnaTobnic<br />

iyvnen” (gv. 108). es usaTuod sagulisxmo paralelia, miT umetes, rom<br />

orivegan locva mnaTobTa mimarT gzaSi xdeba, xolo gzac orive eposSi<br />

mniSvnelovani konceptualuri momentia. Sors wagviyvanda m. wereTliseuli<br />

gamokvlevis Tundac zerele ganxilva, is ki unda aRiniSnos, rom<br />

asiriologiisa da, kerZod, gilgameSis eposis Seswavlis imdroindeli<br />

donisaTvis igi qarTuli filologiuri mecnierebis Zvirfasi SenaZeni<br />

iyo. mecnieri am problematikas Semdgom aRar Sehxebia da, samwuxarod,<br />

arc “<strong>gilgameSiani</strong>s” meore gamocemaze uzrunia.<br />

m. wereTlis “<strong>gilgameSiani</strong>s” Semdeg gilgameSis eposis sami gansxvavebuli<br />

Targmani gamoqveynda:<br />

akademiuri Targmani:<br />

1. gilgameSis eposi, aqaduridan Targmna da komentarebi daurTo<br />

z. kiknaZem, saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis gamomcemloba,<br />

1963. es aris akademiuri, bwkareduli Targmani yvela versiisa da<br />

fragmentisa, axlavs vrceli filologiuri xasiaTis komentarebi da<br />

gamokvleva.<br />

mxatvruli Targmanebi:<br />

2. gilgameSi, “romelman siRrme ixila...”, aqaduridan Targmna z. kiknaZem,<br />

“nakaduli”, 1963. es aris mxatvruli Targmani.<br />

3. <strong>gilgameSiani</strong>, Zveli Suamdinaruli eposi, aqaduridan da Sumerulidan<br />

Targmna z. kiknaZem, “ganaTleba”, Tb., 1984. es gamocema sagrZnoblad<br />

aris gadamuSavebuli: gadaxalisebulia enobrivi qsovili,<br />

teqstSi Camatebulia zogierTi, manamde gamouyenebeli fragmenti, zo-<br />

49


gjer Secvlilia fragmentTa Tanamimdevrobac, ris gamoc dedniseul<br />

dafebs aRar daemTxva Targmaniseuli dayofa Tavebad; swored amitom<br />

Tavebs ewoda ara “dafa”, aramed “kari”; meTormete dafis teqsti, rogorc<br />

eposisTvis araorganuli, gadatanilia damatebaSi, im teqstTan,<br />

romlis nawilsac igi warmoadgens. erTiani teqstis aRqmis gasaadvileblad<br />

calkeuli epizodebi dasaTaurebulia mTargmnelis mier<br />

da frCxilebSia Casmuli imis niSnad, rom isini dedniseuli ar aris.<br />

m. wereTlis kvalze nawarmoebis saTaurad nacvlad “gilgameSisa” an<br />

“gilgameSis eposisa” dasmulia “<strong>gilgameSiani</strong>”.<br />

oriode sityva Cveni Targmanis axali gamocemis teqstis Sesaxeb. igi<br />

ZiriTadad imeorebs 1984 wlis Targmanis teqsts, magram bunebrivia,<br />

axal gamocemaSi aisaxeboda is masala, romelic eposis originaluri<br />

teqstis ukanasknel gamocemaSia warmodgenili (ix. zemoT: A..R. George,<br />

The Babylonian Gilgamesh Epic). kerZod, axali striqonebiT Seivso prologi,<br />

romelic aris gilgameSis erTgvari Curriculum vitae; enqiduze<br />

gilgameSis glovis teqsts aseve Seemata stiqonebi, ramac kidev ufro<br />

dramatuli gaxada es pasaJi. striqonebi Caemata xumbabasa da uTanafiS-<br />

Tis epizodebs, gasworda zogierTi uzustoba. unda iTqvas, rom bevri<br />

axladgamovlenili teqsti imdenad fragmentulia, rom mxatvrul TargmanSi<br />

misi gamoyeneba ar xerxdeba. mas mxolod eposis SeswavlisTvis,<br />

kerZod, epizodebis dasazusteblad SeiZleba hqondes mniSvneloba.<br />

50<br />

zurab kiknaZe<br />

1983/2009


dafa pirveli<br />

(winkari _ Sesxma)<br />

1 romelman siRrme ixila, qveynis safuZveli,<br />

yoveli Seicno, STaibeWda,<br />

idumalebani vinc srulad ganWvrita, –<br />

sibrZnis mflobelma, yovlis mecnaurma,<br />

saunjes miagno, gaxsna dafaruli,<br />

mcneba mogvitana warRvnamdel dReTa.<br />

Sori gziT iara, damaSvrali dabrunda;<br />

qvaze amokveTa yoveli gancdili.<br />

uruqis qalaqs zRude Semoavlo –<br />

10 wmida eanas kurTxeul beRels.<br />

axede zRudes, lariviT gamarTuls!<br />

qvakuTxeds daxede – mis dars vin Seqmnis!<br />

zRurbls xeli Seaxe, Soridan motanils!<br />

eanas moadeq, iSTaris samyofels,<br />

ris dars momavali ver Seqmnis mefe!<br />

uruqis zRudeze adi, gaiare,<br />

saZirkvels Caxede, aguri mosinje, –<br />

53


iqneb gamomwvari ar iyos aguri?<br />

iqneb Svid brZenkacs libo ar Caedos?<br />

20 ixile dafaTa skivri kedarisa,<br />

gaxseni misi brinjaos saketi,<br />

amoiRe laJvardis dafa, waikiTxe<br />

yvela gasaWiri, gilgameSs rac gadaxda.<br />

yvela mefeze upiratesia,<br />

uruqis mamaci naSieri, mrqeneli xari,<br />

win midis – winamZRolia,<br />

ukan midis – Tavis moZmeTa imedia,<br />

Zlieri napiri, mcveli Tavisi xalxisa,<br />

mZvinvare talRa, qvis kedlis mngreveli,<br />

30 lugalbandas mozveri, srulqmnili Zalisa,<br />

didebuli furis ZuZunawovi, fur-ninsunasi,<br />

maRalia gilgameSi, srulqmnili, zardamcemi,<br />

gamxsneli mTianeTis gadasasvlelTa,<br />

gamTxreli Webisa mTaTa ferdobebze,<br />

vrcel zRvaTa wiaRmsvleli mzis aRmosavlamde,<br />

samyaros kideTa momxilveli, sicocxlis mZebneli.<br />

mpovneli uTanafiSTisa Tavisi ZaliT.<br />

aRmdgeneli sakurTxevelTa, warRvnam rom waleka,<br />

kacTaTvis wesTa damamkvidrebeli.<br />

40 vin aris misi msgavsi mefeTa Soris?<br />

da gilgameSiviT vin ityvis: “mefe var!”<br />

gilgameSi aqvs saxelad SobiTganve,<br />

aRzevebulia kacTa modgmaze,<br />

54


tanSi RmerTebis xorci Cadgmia,<br />

ori mesamedi RmerTia, erTi mesamedi kaci,<br />

misi sxeulis xati beleTcerim gamosaxa,<br />

misi aRnaqvsi nudimmudma srulyo,<br />

Tavs adgas uruqis samefo gvirgvini,<br />

mozveriviT dadis qedmaRali,<br />

50 toli ara hyavs laxtis moqnevaSi,<br />

uruq-farexSi midi-modis,<br />

(gilgameSis zvaoba)<br />

dafdafis xmaze amxedrebs meomrebs.<br />

idumal drtvinaven uruqis moymeni:<br />

“ar uSvebs gilgameSi vaJs Tavis mamasTan,<br />

asuls dedasTan,<br />

dRedaRam zvaobs qedmaRali.<br />

igi xom mwyemsia uruq-farexis?<br />

igi xom Cveni mwyemsi da mefea?<br />

Zlieri, brwyinvale da brZenTabrZeni?<br />

60 ar uSvebs gilgameSi qalwuls saqmrosTan,<br />

meomris asuls, sasZlos moymisas.”<br />

SeesmaT RmerTebs maTi Civili:<br />

~Tqven SeqmeniT amayi xari uruq-farexSi,<br />

55


toli ara hyavs laxtis moqnevaSi,<br />

dafdafis xmaze amxedrebs meomrebs.<br />

ar uSvebs gilgameS vaJs Tavis mamasTan,<br />

asuls dedasTan.<br />

dRedaRam mZvinvarebs misi zvaoba,<br />

maTi Civili moesma anus.<br />

70 ~aruru!” SesZaxes, ~didebulo!~<br />

~aruru, Seni Seqmnilia mamaci mamri.<br />

Seqmeni axla misi oreuli,<br />

mis gulis grigals gautoldes!<br />

dawyvildnen, uruqs Sveba moeces!”<br />

(enqidus Seqmna)<br />

ra esma arurus sityvebi igi,<br />

cis RmerTis xati gulSi Caisaxa.<br />

merme ganibana xelni arurum,<br />

Tixa mozila, velze daagdo,<br />

velad moavlina gmiri enqidu,<br />

80 velTa naSieri ninurTas Zalisa.<br />

banjgvlebs daufaravs sxeuli misi,<br />

Tmebi mozrdia dedakaciviT,<br />

nisabas darad ahyria varjebi.<br />

ar icis xalxi, arc mkvidri mxare,<br />

tanT sumukanis samosi mosavs.<br />

56


qurcikTan erTad saZovrad dadis,<br />

farasTan erTad wyaros ewafeba,<br />

pirutyvTan erTad wyliT guls ijerebs.<br />

(monadiris ambavi)<br />

vinme monadire, maxeTa damgebi,<br />

90 wyaros win Seeyreba enqidus.<br />

erT dRes, meore dRes, mesame dRes<br />

wyaros win Seeyreba enqidus.<br />

Sexedavs monadire, saxe moeqceva:<br />

jogs Semohyolia mis sanaxebSi!<br />

SeSinda, gaxevda, dadumda,<br />

guli SeuRonda, saxe moeRrubla,<br />

wuxili Sevida mis SiganSi,<br />

saxe gauxda Sori gziT mavalis.<br />

monadirem daZra bage, ametyvelda,<br />

100 ase eubneba mamamiss:<br />

“mamav, vixile me moyme vinme,<br />

udabnodan jogs Semohyolia,<br />

mtkicea Zali misi am qveynad,<br />

anus laSqariviT ganmtkicebula.<br />

maradJams velad iareba,<br />

maradJams jogTan erTad wyaros ewafeba,<br />

57


maradJams wyaros win uwyvia fexebi,<br />

SevSindi, axlos ver mivedi.<br />

aavso Txrilebi, Cemi daTxrili,<br />

110 daSala maxeni, Cemi dagebuli,<br />

xelidan maclis udabnos nadirs,<br />

aRar manebebs velze nadirobas.”<br />

daZra mamamisma bage, ametyvelda,<br />

ase eubneba monadires:<br />

“uruq-qalaqSi mkvidrobs gilgameSi,<br />

aravin uvis Tavisze Zlieri,<br />

mtkicea Zali misi am qveynad,<br />

anus laSqariviT ganmtkicebuli.<br />

wadi, uruqisken ibrune piri,<br />

120 amcne ambavi ima moymisa,<br />

roskips mogiCens, Tan waiyole –<br />

velurs gaxednis Zlieri mamriviT.<br />

odes veluri jogs wyalTan miiyvans,<br />

SemoiZarcvos qalma samoseli,<br />

gamoaCinos simwife Tvisi;<br />

Sexedavs veluri, miuaxlovdeba, –<br />

jogi zurgs Seaqcevs, mis velze gazrdili.”<br />

esma monadires rCeva mamisa,<br />

gaswia, uruqisken ibruna piri.<br />

58


130 daZra monadirem bage, ametyvelda,<br />

ase eubneba gilgameSs:<br />

“gilgameS, vixile me moyme vinme,<br />

udabnodan jogs Semohyolia,<br />

mtkicea Zali misi am qveynad,<br />

anus laSqariviT ganmtkicebula.<br />

maradJams velad iareba,<br />

maradJams jogTan erTad wyaros ewafeba.<br />

maradJams wyaros win uwyvia fexebi,<br />

SevSindi, axlos ver mivedi.<br />

140 aavso Txrilebi, Cemi daTxrili,<br />

daSala maxeni, Cemi dagebuli.<br />

xelidan maclis udabnos nadirs,<br />

aRar manebebs velze nadirobas.”<br />

gilgameSma daZra bage, ametyvelda,<br />

ase eubneba monadires:<br />

“wadi, monadirev, waiyole SamxaT roskipi,<br />

roca veluri jogs wyalTan miiyvans,<br />

SemoiZarcvos qalma samoseli,<br />

gamoaCinos simwife Tvisi.<br />

150 Sexedavs veluri, miuaxlovdeba,<br />

jogi zurgs Seaqcevs, mis velze gazrdili.”<br />

59


(enqidus Secdena)<br />

wavida monadire, waiyola SamxaT roskipi.<br />

gzas gahyvnen, mgzavrobas Seudgnen.<br />

daTqmul velamde sam dReSi mividnen;<br />

Casafrdnen roskipi da monadire;<br />

ori dRe isxdnen wyaros napiras.<br />

bolos movida jogi wylis sasmelad,<br />

movidnen mxecebi, wyliT guls ixareben,<br />

maT mohyva enqiduc, velze naSobi.<br />

160 qurcikTan erTad saZovrad dadis,<br />

gareul jogTan wyaros ewafeba,<br />

mxecebTan erTad wyliT guls ijerebs.<br />

ixila SamxaTma veluri kaci,<br />

moyme gareuli, velTa wiaRisa.<br />

“ha, igi, SamxaT, Seixsen mkerdi<br />

da kalTa Seni gadaiSiSvle;<br />

odes daginaxavs, axlos modgeba.<br />

dae, aiRos simwife Seni,<br />

nu daimorcxveb, waarTvi jani.<br />

170 samosi dafine, zed dagawveba,<br />

diacis saqme uqmeni velurs<br />

ros vneba misi garsSemogenTeba,<br />

jogi zurgs Seaqcevs, mis velze gazrdili.”<br />

60


maSin SamxaTma Seixsna mkerdi,<br />

da kalTa Tvisi gadaiSiSvla,<br />

enqidum aiRo simwife misi,<br />

qalma ar imorcxva, jani waarTva,<br />

samosi dafina, daawva enqidu.<br />

diacis saqme aCvena velurs.<br />

180 da vneba misi garsSemoenTo.<br />

eqvs dRes da Svid Rames nerbavda SamxaTs,<br />

da ra daucxra enqidus vneba,<br />

piri ibruna Tavis jogisaken;<br />

xedavs enqidu – garbis qurciki,<br />

da velur jogsac zurgi uqcevia.<br />

wamoxta enqidu – Sekvria sxeuli,<br />

muxlebi daudga, jogs veRar mihyveba.<br />

dasustda enqidu, ver irbens Zvelebur,<br />

magram gabrZenda, ganevrco goneba.<br />

190 mobrunda, SamxaTs muxlebTan daujda.<br />

Sehyurebs enqidu saxeSi roskips,<br />

da rasac SamxaT roskipi etyvis,<br />

ismenen misni sasmenelni.<br />

ase eubneba enqidus roskipi;<br />

“mSvenieri xar, RvTisdaro enqiduv,<br />

rad daZrwi velad gareul jogTan?<br />

modi, galavnian uruqs wamomyevi,<br />

migiyvan brwyinvale, RvTaebriv saxlSi,<br />

61


anus da iSTaris binad migiyvan!<br />

200 sad gilgameSia, siqveliT sruli,<br />

xalxze rom mZlavrobs mozveriviT,<br />

Seiyvareb Sens Tavze umetes,<br />

raki Senc misi msgavsi yofilxar.<br />

wamo, daagde udabnos sawoli!”<br />

ase mouTxrobda enqidus SamxaTi.<br />

sityva Seiwynara, miendo naubars<br />

da rCeva qalisa gulSi Cauvarda.<br />

megobars natrobs veluris guli,<br />

da ase etyvis enqidu roskips:<br />

210 “SamxaT, galavnian uruqs wamiyvane,<br />

mimiyvane brwyinvale, RvTaebriv saxlSi,<br />

anus da iSTaris binad mimiyvane.<br />

sad gilgameSia, siqveliT sruli,<br />

xalxze rom mZlavrobs mozveriviT,<br />

ar Sevepuebi, amayad vetyvi,<br />

viyvireb uruqSi: uZleveli var!<br />

es me var, bedi vinac icvala,<br />

Zlevamosilia velTa naSieri!”<br />

“wavideT, enqidu, me Segaxvedreb,<br />

220 vici gilgameSis bina-samyofeli.<br />

wavideT, enqidu, galavnian uruqs,<br />

sad xalxi brwyinavs didebul samosSi,<br />

sadac zeimia maradJamieri,<br />

62


sadac utkbilesi galoba ismis,<br />

sadac roskipTa turfaa anaqvsi,<br />

simwifiT hyvavian surneliT savseni,<br />

Tavad didkacebsac sawols ar uyofen.<br />

hoi, enqiduv, lxinis unaxavo,<br />

giCveneb gilgameSs kacs dalxinebuls,<br />

230 ixile igi, mis saxes Sexede,<br />

siqveliT mSvenia da mamrul ZaliT,<br />

simwifiT hyvavis sxeuli misi.<br />

ver Seedrebi ZaliT gilgameSs,<br />

igi ar isvenebs arc dRiT, arc RamiT.<br />

enqidu, ganagde Seni siamaye!<br />

zeciur SamaSs uyvars gilgameSi,<br />

anum enlilma da eam ganuvrces goneba.<br />

vidre moxvidodi Seni velebidan,<br />

sizmrad gxedavda uruqSi gilgameSi.<br />

(gilgameSis sizmrebi)<br />

240 adga gilgameSi sizmris asaxsnelad,<br />

ase eubneba dedas:<br />

“dedav, mesizmra wuxel sizmari:<br />

viTa RvTaebrivi anus mxedroba<br />

momvlenodnen zecis varskvlavebi.<br />

Cems win ecemoda varskvlavi erTi:<br />

63


aweva vcade, simZimem damZala;<br />

waReba vcade, ver davZari.<br />

uruqis eri idga mis ukan,<br />

eri Seikriba mis winaSe,<br />

250 xalxi awydeboda irgvliv,<br />

moymeni axlos jgufdebodnen,<br />

Cvili bavSvebiviT fexebs ukocnidnen.<br />

me ki movexvie viTarca sasZlos,<br />

da Sens winaSe davagde igi,<br />

raTa sworgeyo igi Cems mimarT.”<br />

deda gilgameSisa, brZeni, yovlismcodne,<br />

Tavis Zes ase eubneba;<br />

furi ninsuna, brZeni, yovlismcodne,<br />

ase eubneba gilgameSs:<br />

260 “zecis varskvlavi rom gaCnda Sens winaSe,<br />

anus ZalasaviT Sen win rom daeca,<br />

rom scade aweva, simZimem dagZala,<br />

rom scade waReba, da ver dasZari,<br />

merme Cems winaSe rom daagde,<br />

raTa swormeyo igi Sens mimarT,<br />

viTarca sasZlos rom moexvie, –<br />

sando moyvasia, megobris mxsneli;<br />

didia Zali misi am qveynad,<br />

anus laSqariviT ganmtkicebula,<br />

270 viTarca sasZlos rom gadaexvie –<br />

64


ar migatovebs igi arasodes.<br />

ese ars axsna Seni sizmrisa.”<br />

meored esizmra gilgameSs sizmari,<br />

adga da Sevida qalRmerTTan dedasTan,<br />

ase etyvis mas, dedas, gilgameSi:<br />

“dedav, kvlav mesizmra wuxel sizmari:<br />

najaxi egdo galavnian uruqSi.<br />

Segroviliyvnen garSemo misa,<br />

uruqis eri idga mis axlos,<br />

280 xalxi Seikriba mis winaSe,<br />

moymeni irgvliv awydebodnen.<br />

aviRe, Sens ferxTiT davagde igi,<br />

coliviT Semiyvarda, movexvie,<br />

da Sen sworhyavi igi Cems mimarT.”<br />

deda gilgameSisa, brZeni, yovlismcodne,<br />

furi ninsuna, brZeni, yovlismcodne,<br />

ase eubneba Tavis Zes;<br />

ninsuna brZeni, yovlismcodne,<br />

ase eubneba gilgameSs:<br />

290 “kacia najaxi igi, rom ixile,<br />

sasZlosaviT rom gadaexvie,<br />

merme Cems ferxTiT rom daagde,<br />

raTa swormeyo igi Sens mimarT,<br />

sando moyvasia, megobris mxsneli;<br />

65


didia Zali misi am qveynad,<br />

anus laSqariviT ganmtkicebula.<br />

ese ars axsna Seni sizmrisa.”<br />

daZra gilgameSma bage, dedas eubneba:<br />

~dedav, mrCeveli enlilis nebiT moxdes!<br />

300 iqneb SeviZino mrCeveli megobari~.<br />

am sizmrebs naxulobda gilgameSi.<br />

SamxaTi uambobda gilgameSis sizmrebs,<br />

orni esiyvarulebodnen erTmaneTs.<br />

66


dafa meore<br />

(enqidus gankaceba)<br />

1 maSin ganipobs samosels SamxaT:<br />

erTi samosliT enqidus Semosavs,<br />

meore samosliT Tavad imoseba.<br />

xels CasWidebs, RmerTiviT miuZRvis<br />

mwyemsTa sadgomisken, sadac farexia.<br />

Semoexvevian mwyemsebi enqidus,<br />

ase izraxaven erTmaneTs Soris:<br />

“es moyme gilgameSs Camohgavs taniT,<br />

taniT maRalia da Zvalmsxvili.<br />

10 albaT enqidua, velebis mkvidri,<br />

anu mxedrobis Zali SesZenia.<br />

rZe velur cxovelTa uwovia,<br />

qurcikis jogTan balaxi uZovia.”<br />

saWmeli daudes, –<br />

dums da akvirdeba:<br />

ar icis enqidum saWmelis Wama<br />

67


da sma sasmelisa ar uswavlia.<br />

daZra roskipma bage,<br />

ase eubneba enqidus:<br />

20 “igeme, enqidu, Wamadi,<br />

sazrdo sicocxlisa,<br />

da Sesvi sasmeli<br />

qveynis wesisamebr.”<br />

igema enqidum Wamadi ZRomamde,<br />

da Svidi kaTxa sasmeli Sesva.<br />

gancxra, Seecvala guneba,<br />

guli moelxina, saxe gaunaTda.<br />

xeli moisva faCvnier tanze,<br />

zeTiT daizila, kacad gadaiqca.<br />

30 Caicva samosi, siZes daemsgavsa,<br />

moiRo maxvili lomebis devnad,<br />

raTa moesvenaT farexSi mwyemsebs.<br />

mglebs daereoda, lomebs Seipyrobda,<br />

ros sarqlebs eZinaT.<br />

enqidu maTi mfarvelia,<br />

kaci mRviZare, uebro moyme.<br />

ixarebs roskipTan enqidu.<br />

Tvals aRapyrobs, kacs dainaxavs,<br />

ase eubneba roskips:<br />

40 “SamxaT, kacs mouxme! risTvis mosula?<br />

dae, naubari misi movismino.”<br />

68


kacs dauZaxa SamxaT roskipma,<br />

kaci movida, Sexeda enqidus.<br />

“moymev, sad iswrafvi? ra gagWirvebia?”<br />

daZra moymem bage,<br />

ase eubneba enqidus:<br />

“sanTioboSi veravin dadis,<br />

morCilebaa mokvdavTa xvedri:<br />

ers daekisra godrebis zidva,<br />

50 mxiarul diacebs – eris gamokveba.<br />

mxolod galavnian uruqis mefisTvis<br />

xmianebs saqorwino dafdafi;<br />

gilgameSisTvis, galavnian uruqis mefisTvis,<br />

xmianebs saqorwino dafdafi.<br />

wilxvedril sasZlos igi euRleba,<br />

pirvelad igi, Semdgomad sasiZo.<br />

RvTiuri gangebiT ase brZanebula:<br />

Wipis moWrisas kacs bedi uwydeba.”<br />

ra moismina moymis naubari,<br />

60 feri ecvala saxeze enqidus.<br />

(orTabrZola)<br />

win midis enqidu, ukan roskipi.<br />

ra SeaRwies galavnian uruqSi,<br />

eri garSemo Semoekriba.<br />

galavnian uruqis Sukad ra Sedgnen,<br />

69


xalxis krebuli ase ityoda:<br />

“es moyme waagavs gilgameSs,<br />

maRalia da Zvalmagari.<br />

velur cxovelTa rZe uwovia,<br />

balaxi uZovia qurcikis jogTan.<br />

70 dReniadag ilocebs uruqi,<br />

gaixareben uruqis moymeni:<br />

Zalgulovani gamoCnda gmiri.<br />

gilgameSs, moymes pirmSveniers,<br />

RvTisdari metoqe moevlina.”<br />

gaSlila iSxaras Ramis sareceli.<br />

miva gilgameSi, RamiT daiZinebs,<br />

SeeuRleba RvTaebriv iSxaras.<br />

Sukad enqidu moemarTeba,<br />

sanTiobosken gilgameSs gzas uRobavs.<br />

80 uruqis qveyana ikribeba mis axlos,<br />

xalxi awydeba irgvliv,<br />

moymeni jgufdebian irgvliv,<br />

Cvili bavSvebiviT fexebs ukocnian.<br />

ixila veluri moyme gilgameSma:<br />

uxvi varjebi mxrebze afenia.<br />

daiZra, pirispir daudga,<br />

erTurTs gauswordnen farTe alagas.<br />

kari Cauketavs enqidus fexiT,<br />

sanTioboSi Sesvlas ar anebebs.<br />

70


90 maSin Seibnen mozvrebiviT,<br />

zRurbli Searyies, kedeli iZra.<br />

Seibnen enqidu da gilgameSi mozvrebiviT,<br />

zRurbli Searyies, kedeli iZra.<br />

da ra Caimuxla miwad gilgameSma,<br />

imwamsve guli risxvisgan daucxra,<br />

mRelvare mkerdi daumSvidda.<br />

mRelvare mkerdi ra daumSvidda,<br />

ase eubneba enqidu gilgameSs:<br />

“hgavs, erTaderTi xar dedisgan Sobili,<br />

100 galavnis furis, ninsunasagan.<br />

da mamrTa zeda Tavi agizidavs,<br />

enlils moucia xalxze meufeba.”<br />

akoces erTmaneTs da Zmoba Sehfices.<br />

(enqidus Svileba ninsunasgan)<br />

dedasTan mihyavs gilgameSs enqidu,<br />

farexis furTan mihyavs enqidu.<br />

daZra bage gilgameSma,<br />

ase eubneba dedas:<br />

“ha, kaci igi, udabnoT mosuli,<br />

ZalRoniT savsea igi am qveynad,<br />

110 anus laSqariviT ganmtkicebula.<br />

sanTiobos karSi gadamidga,<br />

71


Sig Sesvla aRar damaneba,<br />

mozvrebiviT SevebiT erTmaneTs,<br />

zRurbli SevaryieT, kedeli iZra.<br />

ara hyolia enqidus sworferi,<br />

velad daibada, toli ar hyolia,<br />

Tmebi ezrdeboda viTarca nisabas,<br />

veluri mxecebis ZuZu uwovia,<br />

balaxi uZovia qurcikis jogTan.<br />

120 aha, moviyvane igi Sens winaSe,<br />

aha, swor hyavi Seni Zis mimarT.”<br />

maSin daZra bage ninsunam,<br />

ase eubneba Tavis Zes, gilgameSs:<br />

“Svilo, megobari SegiZenia,<br />

ar migatovebs igi arasodes!”<br />

merme miubrunda enqidus ninsuna,<br />

ase eubneba galavnis furi,<br />

ase miuTxrobs sasurvel ambavs;<br />

“Zliero enqiduv, me ar miSobixar,<br />

Cemi wiaRis ar xar naSieri.<br />

130 amieridan amiyvanixar,<br />

Cemi Zisadmi SewirulT migaTvli, –<br />

qurum qalebTan da RvTismxevlebTan.”<br />

72


qedze Camokides enqidus niSani,<br />

qurumma qalebma xeli Cahkides<br />

da adidebdnen RvTiurni asulni.<br />

73


dafa mesame<br />

(gilgameSi kedaris dapyrobas ganizraxavs)<br />

1 naRveli avsebs enqidus Sigans,<br />

dadardianda, tirilad dajda,<br />

cremliT evseba Tvalebi enqidus,<br />

guli uRondeba da mwared oxravs.<br />

maSin mihxeda Zmobils gilgameSma,<br />

xeli Cahkida, mxarze moexvia.<br />

“cremlebiT Tvalebi rad agvsebia,<br />

ram SegiRona guli, rad oxrav?”<br />

ase eubneba enqidu gilgameSs:<br />

10 “oxvram, megobaro, yeli SemixuTa,<br />

mklavi momidunda, Zal-Rone meleva.”<br />

maSin daZra bage gilgameSma,<br />

ase eubneba enqidus:<br />

“kedaris tyeSi mkvidrobs xumbaba,<br />

wavideT, movklaT kedaris mcveli,<br />

gavCexoT maRnari kedarisa,<br />

74


miwis pirisagan aRmovfxraT boroti,<br />

yoveli boroti, raic sZuls SamaSs...”<br />

daZra bage enqidum,<br />

20 ase eubneba gilgameSs:<br />

“mTebSi gadavyrivar xumbabas, Zmobilo,<br />

odes davyvebodi gareul jogebs.<br />

erT berus manZilze tyeebs azanzarebs,<br />

vis Zalucs mis gulSi SeRweva?<br />

xumbabas Rriali – xma grigalisa,<br />

xumbabas piri – piri cecxlisa,<br />

xumbabas sunTqva – sunTqva sikvdilisa,<br />

rad gangizraxavs amgvari saqme,<br />

usworo omi, xumbabas damxoba?”<br />

30 daZra bage gilgameSma,<br />

ase eubneba enqidus:<br />

“me mainc aval mis mTianeTSi,<br />

kedaris tyeSi mainc SevaRwev.<br />

vnaxav bilikebs kedrovanisas,<br />

sadac xumbabas samyofelia.<br />

me win gaviWrebi, Sen ukan momdevde,<br />

didi Cuglugebi gveqneba orives.”<br />

daZra bage enqidum,<br />

ase eubneba gilgameSs:<br />

40 ~rogor SevalT, gilgameS, kedaris tyeSi?<br />

75


kedaris mcveli mZlavri mebrZolia,<br />

xumbaba SamaSs ganumtkicebia,<br />

adads mrisxanebiT aRuvsia,<br />

da kedrovanis xeTa dasacavad<br />

xalxis daSineba enlils miundvia.”<br />

daZra bage gilgameSma,<br />

ase eubneba enqidus:<br />

“vis auRwevia caTamdi, Zmobilo?<br />

martoden RmerTebi sufeven SamaSTan.<br />

50 kacTa naTesavis dReni daTvlilia,<br />

oden qaria naRvawi misi.<br />

Zmobilo, sikvdils dauSinebixar,<br />

siqveles Sensas Zali gamosclia!<br />

Sens uwinares me gaviWrebi,<br />

ukan momZaxode: midi, nu geSinis!<br />

ukeTu daveci, saxels davimkvidreb:<br />

Seakvdao mefe gilgameSi<br />

kedaris darajs, mZvinvare xumbabas.<br />

Cemma naSierma, Cems saxlSi Sobilma,<br />

60 ros gkiTxos, – gvamcneo igi ambavi,<br />

rogor daecao qveli gilgameSi,<br />

Cemi winapari, Zmobili Seni, –<br />

maSin moixseneb siqveles Cemsas.<br />

axla mag uariT guls nu damiRoneb,<br />

xels me TviT aRvmarTav,<br />

76


kedrovans davamxob,<br />

maradiul saxels davimkvidreb.<br />

wamo, megobaro, mWedlebi davsaqmoT,<br />

dae, saWurveli Tvalwin Camogvisxan.”<br />

70 wavidnen erTad, mWedlebi dasaqmes.<br />

dasxdnen xelosnebi saqmis aRsrulebad:<br />

Tvalwin Camousxes didi Cuglugebi,<br />

sam-sami bilTu wonis najaxebi.<br />

didi satevrebi Tvalwin Camousxes,<br />

da maxvilebi or-ori bilTu.<br />

qarqaSi maTi – mana ocdaaTi,<br />

oqro ocdaaTi – vadis varayi.<br />

saWurveli moiRes orTavem,<br />

aT-aTi bilTu TiTom itvirTa.<br />

80 uruqis WiSkars, Svidurdulians,<br />

sasmenad misa eri moawyda,<br />

xalxiT aRvsiliyo uruqis Sukebi,<br />

raTa exilaT qveli gilgameSi.<br />

daZra bage gilgameSma,<br />

uruqis moymeebs eubneba:<br />

“mismineT, uruq-farexis moymeno!<br />

uruqis moymeno, brZolebSi gawvrTnilno!<br />

vbedav, mivdivar Soreul gzaze, sadac xumbabaa,<br />

brZolas vapireb, romelic ar vuwyi,<br />

77


90 gza damiloceT, rom wavide,<br />

kvlav Tqveni saxe mSvidobiT vixilo,<br />

uruqis karibWeSi gulmxiaruli Semovide,<br />

davbrunde da axalwlis zeimi orgzis gavmarTo,<br />

axalwlis dReebi orgzis vizeimo,<br />

fur-ninsunas winaSe dafdafi axmiandes!”<br />

enqidu uxucesebs rCevas aZlevs,<br />

uruqis moymeT, brZolebSi gawvrTnilebs:<br />

“uTxariT, nu wava kedaris tyeSi,<br />

gza igi savali ar aris,<br />

100 kaci igi saxilveli ar aris,<br />

kedaris tyis mcveli ubrZolvelia,<br />

piri misi cecxlia, sunTqva misi – sikvdili,<br />

samoc beruze esmis tyis Sriali,<br />

vin aris mis tyeSi Semsvleli?<br />

pirveli adadia, meore – Tavad.<br />

vin Sehbedavs igigebs Soris?<br />

xelyofisgan kedaris dasacavad<br />

xalxis daSinebad ganawesa enlilma.<br />

mis tyeSi Semsvlels muxli ekeceba.”<br />

110 uruq-farexis uxucesni<br />

movidnen, dasxdnen mis winaSe.<br />

da ase etyoda maT gilgameSi:<br />

“ismineT, galavnian uruqis uxucesno,<br />

galavnian uruqis erno, ismineT!<br />

78


ase ityvis mefe gilgameSi:<br />

mivdivar, raTa vixilo igi,<br />

visi saxelic qveynebs azanzarebs.<br />

me mas Sevipyrob kedaris tyeSi,<br />

viTar mZlavria Tesli uruqisa,<br />

vamcnob mTel qveyanas.<br />

xels aRvmarTav da kedars gavCexav,<br />

maradiul saxels davimkvidreb.”<br />

uruq-farexis uxucesni<br />

gilgameSs sityvas ubruneben:<br />

“jereT Wabuki xar, gilgameS,<br />

guli gerCis!<br />

ras epirebi, Tavad ar uwyi.<br />

gvsmenia, xumbaba, ucxo qmnilebaa,<br />

vin gauswordeba mis iaraRs?<br />

130 erT berus sivrceze maRnars azanzarebs,<br />

vis Zalucs mis gulSi SeRweva?<br />

xumbabas Rriali – xma grigalisa,<br />

xumbabas piri – piri cecxlisa,<br />

xumbabas sunTqva – sunTqva sikvdilisa.<br />

rad ganizraxe amgvari saqme,<br />

usworo omi, xumbabas damxoba?<br />

samoc beruze esmis tyis Sriali,<br />

vis SeuZlia mis gulSi SeRweva?”<br />

79


yurad ar iRo mrCevelTa sityva,<br />

140 Tvali miabruna, Zmobils gauRima,<br />

da ase etyvis gilgameS enqidus:<br />

“Tundac gveSinodes, ukan ar davixevT,<br />

wavalT kedrovanSi, xumbabas movklavT,<br />

kedars gavCexavT, saxels davimkvidrebT.<br />

wamo, Zmobilo, egalmaxs mivideT,<br />

ninsunas winaSe, maRal dedoflisa.<br />

brZenia ninsuna, uwyis yoveli,<br />

nabijebs wrfelad wargvimarTavs.”<br />

xeli xels Cahkides, midian,<br />

150 egalmaxs midian gilgameSi da enqidu,<br />

ninsunTan, did dedofalTan.<br />

adga da eaxla qalRmerTs, Tavis dedas, gilgameSi,<br />

da ase etyvis gilgameSi ninsuns:<br />

“ninsun, gamibedavs amgvari saqme:<br />

Sor gzas vadgivar, sadac xumbabaa,<br />

brZolas vapireb, romelic ar vuwyi,<br />

laSqrobad vmxedrdebi, romelic ar vuwyi.<br />

gevedrebi, damloce, rom wavide,<br />

kvlav Seni saxe mSvidobiT vixilo,<br />

160 uruqis karibWeSi gulmxiaruli Semovide,<br />

davbrunde da axalwlis zeimi orgzis gavmarTo,<br />

axalwlis dReebi orgzis vizeimo,<br />

Sens winaSe dafdafi axmiandes!<br />

80


vidre mivdivar, ar movbrunebulvar,<br />

vidre kedaris tyes mivaRwevde,<br />

vidre mZlavr xumbabas movakvdinebde,<br />

vidre aRmovfxvride miwis pirisagan<br />

yovel borotebas, SamaSis saZulvels, –<br />

SamaSis winaSe meoxad meyav.”<br />

(ninsunas Tanadgoma)<br />

170 fur ninsuns emwara gilgameSis sityvebi.<br />

Svidgzis Sevida sabanelSi,<br />

surnelovan wyalSi Tavi ganibana,<br />

samosi Caicva sxeulis saSveni,<br />

Caicva faragi, gulmkerdis saSveni,<br />

daidga Tavze brwyinvale gvirgvini,<br />

da wmida wyali apkura miwas.<br />

ahyva safexurebs, banze avida,<br />

banze avida da sakmeveli miarTva SamaSs.<br />

ukmia SamaSs sakmeveli da xelni aRapyro:<br />

180 “raki margune Svilad gilgameSi,<br />

daucxromeli suli rad Caudgi!<br />

aw Sen aRgiZravs da miemarTeba<br />

Soreul gzaze, sadac xumbabaa,<br />

pirispir dgeba ucnobi brZolis,<br />

ucnob laSqrobad amxedrebula.<br />

vidre midis da ar mobrunebula,<br />

81


vidre kedaris tyes miaRwevdes,<br />

vidre mZlavr xumbabas moakvdinebdes,<br />

vidre aRmofxvrides miwis pirisagan<br />

190 yovel borotebas, Sens saZulvels, –<br />

im dRes dabrundes, romelsac dauTqvam.<br />

aias Seni ar eSinodes,<br />

sZali aia marad gaxsenebdes,<br />

ando gilgameSi Ramis modarajeT,<br />

odes mimwuxrisas Caesvenebi.<br />

[. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />

kedaris tyeSi gilgameSis laSqrobisas,<br />

dRe gaxangrZlivdes, Rame gaxanmokldes,<br />

sartyeli ertyas, farTed abijebdes,<br />

RamiT karavi mzad hqondes sayofelad,<br />

200 odes gilgameS-enqidu da xumbaba Seibmebian<br />

miuqrole, SamaS, xumbabas didi qariSxlebi,<br />

cameti qari aRiZras, xumbabas saxe daubnelon,<br />

da gilgameSis iaraRi miswvdes xumbabas,<br />

[. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />

dae, RmerTebma, Senma Zmebma, ZRveni mogarTvan,<br />

aiam, didma sZalma, Tavisi sufTa kalTiT<br />

ofli mogwmidos!”<br />

furi ninsuni SamaSis winaSe saTxovars imeorebs:<br />

“SamaS, gilgameSi ar aris RmerTi, erTi Tqvengani?<br />

SenTan erTad cas ar inawilebs?<br />

mTvaresTan erTad kverTxs ar inawilebs?<br />

82


210 afsus easaviT brZeni ar aris?<br />

irninisTan erTad SavTavian xalxs ar ganagebs?<br />

ningiSzidasTan erTad ukanmouqcevel<br />

qveynad ar mkvidrobs?”<br />

[. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />

(gzis dalocva uxucesTagan)<br />

maSin moutanes didi satevari,<br />

mSvildi da kaparWi xelSi Caabares,<br />

veeba mSvildi anSanis qveynisa.<br />

xelSi moimarjva didi Cuglugi,<br />

da satevari sartyelSi gairWo.<br />

vidre gavidodnen uruqis WiSkars,<br />

vidre Soreul gzas daadgebodnen,<br />

220 gars awydeboda uruqis eri,<br />

hkiTxavdnen: uruqs rodis dabrundebi?<br />

uxucesoba erTxmad akurTxebda,<br />

da rCevas atanda gzaze gilgameSs:<br />

“mSvidobiT daubrundi uruqis yures.<br />

nu daendobi sakuTar Zalas,<br />

Tvali giWrides, Tavi daicav,<br />

win mimavali Tanamgzavrs ixsnis,<br />

icis bilikebi, megobars daifaravs,<br />

enqidu mudam win migiZRodes:<br />

83


230 gzebze navalia, icis misadgomni,<br />

da yvela xveuli xumbabas bilikTa.<br />

brZolis mnaxvelia, omSi gamocdili.<br />

enqidum megobari daicvas, Tanamgzavri ixsnas!<br />

misi Tavi mis colebs daubrunos!<br />

dae, agisrulos SamaSma natvra,<br />

da Sengan Tqmuli TvaliT gaxilvinos.<br />

SenTvis ganamzados gzebi gauvali,<br />

gaTelos gzebi Senda savalad,<br />

SenTa ferxTaTvis Selewos mTebi.<br />

240 Ramem mogitanos nanatri ambavi,<br />

lugalbandas marjvena gfaravdes,<br />

mxarSi amogidges Senda gamarjvebad.<br />

ra moklav xumbabas, ase rom eswrafvi,<br />

gaxsovdes, ferxni ganibane.<br />

Jams mimwuxrisas Wa amoTxare,<br />

ankara wyali gedgas maTaraSi,<br />

raTa maradRe SamaSs uRvride.<br />

enqiduv, Cveni krebulidan gabarebT mefes,<br />

dagvibrune, Cagvabare mefe!”<br />

250 maSin daZra bage enqidum,<br />

ase eubneba uxucesTa krebuls:<br />

“es me var, enqidu, vinac gilgameSs<br />

mZlavr xumbabasken salaSqrod mihyveba!<br />

vidre midis da ar mobrunebula,<br />

84


vidre kedaris tyes miaRwevdes,<br />

vidre mZlavr xumbabas moakvdinebdes,<br />

Tundac Tve gavides, – ar mivatoveb,<br />

Tund weli gavides, – ar mivatoveb!<br />

axla ki gahyev Sens gzas, gilgameS!<br />

260 nu SegeSindeba, mcvelad migule:<br />

me vuwyi xumbabas bina-samyofeli,<br />

yvela biliki, sadac is dadis.”<br />

maSin daZra bage gilgameSma,<br />

ase mimarTavs uxucesTa krebuls:<br />

“imediT mavsebs Zmobili Cemi,<br />

enqidu, Cemi Tanamavali.<br />

aw ki WeSmaritad getyviT, uxucesno:<br />

aha, mivdivar gulmxiaruli.”<br />

odes moismines misi naTqvami,<br />

270 Soreul gzaze ase gaistumres:<br />

“gvale, gilgameS, gza mSvidobisa!<br />

RvTaeba Seni Sens gverdiT vlides,<br />

da natvras TvaliT gaxilvinebdes,<br />

SamaSi borots agaSorebdes,<br />

nabijebs brZnulad wargimarTavdes!”<br />

85


dafa meoTxe<br />

(mgzavruli sizmrebi)<br />

1 oc berus manZilze gatexes puri,<br />

ocdaaT beruze saTevi moawyves.<br />

sam dReSi ganvles Tvenaxevris savali.<br />

SamaSis winaSe Wa amoTxares,<br />

Sesawiravi Cayares WaSi.<br />

mere gaemarTnen Ramis gasaTevad.<br />

SuaRamisas gautydaT Zili.<br />

adga gilgameSi sizmris asaxsnelad<br />

da ase etyvis megobars, enqidus:<br />

10 “adeq, gahxede mTaTa mwvervalebs!<br />

RvTismieri Zili ganmeSora.<br />

Zmobilo Cemo, vixile sizmari,<br />

raoden ucxo, mZime, saSineli!<br />

vebuRravebodi gareul xarebs,<br />

xmeleTs aryevda maTi Rmuili,<br />

buRi miwidan camde adioda,<br />

erTis winaSe muxlebze CaviCoqe,<br />

86


Semipyro, mklavSi CameWida<br />

da Ronemixdili miwad daveci.<br />

20 merme movida viRac, aRmadgina,<br />

wyali Semasva Tavis maTaridan.”<br />

amgvarad uxsnis enqidu sizmars:<br />

“RmerTi yofila, vinac migviZRveba,<br />

da xari igi xari ar yofila!<br />

xari rom ixile, mcveli SamaSia,<br />

gaWirvebaSi xels gamogviwvdis.<br />

vinc wyali gasva Tavis maTaridan,<br />

Seni sakuTari RvTaebaa,<br />

lugalbandaa Seni mwyalobeli.<br />

30 imgvari saqmis gviwevs aRsruleba,<br />

raic am qveynad jer ar momxdara.”<br />

oc berus manZilze gatexes puri,<br />

ocdaaT beruze saTevi moawyves.<br />

SamaSis winaSe Wa amoTxares,<br />

Sesawiravi Cayares WaSi.<br />

mere gaemarTnen Ramis gasaTevad.<br />

da Zili, Ramis niaRvari,<br />

Rvarad mieRvara gilgameSs.<br />

SuaRamisas gautyda Zili<br />

40 da amgvar sizmars uambobs enqidus:<br />

“xom ar maRviZebdi? ratom gameRviZa?<br />

87


enqidu, megobaro, vixile sizmari.<br />

pirvel sizmarze Semzaravia<br />

meored zmanebuli sizmari.<br />

sizmrad, Zmobilo, mTa momiaxlovda,<br />

Zirs damca, ferxni gamikava.<br />

imZlavra Suqma Semzaravma<br />

da moyme vinme Tvalwin momevlina,<br />

moyme amqveynad umSvenieresi.<br />

50 gorakis ZirTan mimiyvana,<br />

wyali masva da gulze momeSva,<br />

miwas damadgina Cemive terfebiT.”<br />

ase eubneba enqidu gilgameSs:<br />

“wamo, megobaro, azri movikriboT.<br />

ucxoa yoveli zmanebuli,<br />

mxolod mTa igi ar aris ucxo.<br />

nu SegeSindeba, SiSi ganiSore,<br />

keTili niSani gamogiCndeba:<br />

moyme, vinc ixile, gmiri SamaSia,<br />

60 visac miapyar mzera Seni,<br />

sxeuli Seni vinc ixsna jadosgan,<br />

is ivlis SenTan yovel gasaWirSi.<br />

mTa, Sengan xiluli, aris xumbaba.<br />

SevipyrobT xumbabas, movakvdinebT,<br />

da mis gvams velad gadavagdebT.”<br />

88


odes ganTiadma mtredisfrad inaTa,<br />

kvlav gzas gaudga ori megobari.<br />

oc berus manZilze gatexes puri,<br />

ocdaT beruze saTevi moawyves.<br />

70 SamaSis winaSe Wa amoTxares<br />

da miwayrilze Sedga gilgameSi,<br />

Sesawiravi Cayara WaSi.<br />

“mTao, moavline sizmari...”<br />

da mTam moavlina sizmari...<br />

swrafad gadiqrola grilma niavqarma,<br />

da gilgameSi miwad miawvina,<br />

xorblis TavTaviviT Tavi daumZima.<br />

nikapiT daeyrdno muxlis Tavebze.<br />

da Ramis Rvari – Zili CaeRvara.<br />

80 SuaRamisas gautyda Zili,<br />

adga, eubneba megobars Tvisas:<br />

“xom ar mixmobdi? ratom gameRviZa?<br />

ar momkarebixar, raRatom SevkrTi?<br />

RmerTs ar Cauvlia? raRam gamaSeSa?<br />

Zmobilo, vixile mesame sizmari,<br />

sizmari igi, romelic vixile,<br />

Tavidan bolomde Semzaravia:<br />

grgvinavda zeca, miwa gugunebda,<br />

dRe iRrubleboda, wyvdiadi dgeboda,<br />

90 elavda elva, ali enTeboda,<br />

zrqeli Rrubeli sikvdils awvimebda.<br />

89


elva ra gaqra, xanZaric Caqra,<br />

da rac ecemoda, nacrad iqceoda.<br />

gavideT velad, azri movikriboT.”<br />

ase auxsna enqidum sizmari:<br />

“keTilad axdeba Seni sizmari,<br />

niSani misi keTilad moCans:<br />

davamxobT xumbabas, gavCexavT kedars,<br />

da borots aRmovfxvriT miwis pirisgan.”<br />

100 ra miuaxlovdnen tevris misadgomebs,<br />

ase eubneba enqidu gilgameSs:<br />

“gaixsenebde uruqSi naTqvams,<br />

droa, aRsruldes igi danaqadi.<br />

qveyanas amcne, razom Zlieri xar,<br />

gilgameS, uruqis Rirso naSiero!”<br />

ra esma gilgameSs Zmobilis sityvebi,<br />

gauxalisda imediT guli.<br />

mZvinvare xariviT Tavi ra aRmarTa,<br />

erTi iyvira mTeli xmiT xumbabam,<br />

110 Soridan yviris tyeTa modaraje.<br />

meored iyvira mTeli xmiT xumbabam.<br />

xumbaba – xma misi grigali.<br />

mesamed iyvira mTeli xmiT xumbabam...<br />

maSin ganaxvna enqidum bageni, ametyvelda,<br />

90


ase eubneba gilgameSs:<br />

“tyis gulSi nu Sevalo, Zmobilo Cemo,<br />

guli SemiRonda, mklavebi momerRva.”<br />

maSin gilgameSma ganaxvna bageni, ametyvelda,<br />

ase eubneba enqidus:<br />

120 “enqiduv, guli ram SegiRona?<br />

xom gagivlia bevri gansacdeli,<br />

gamocdili xar mraval brZolaSi!<br />

samosels Cemsas ra Seexebi,<br />

myisve dagtovebs sikvdilis SiSi.<br />

lomis xmas baZavdes Seni xmianeba,<br />

TiTqos dafdafze vcemdeT yiJinas,<br />

guli agevseba brZolis surviliT,<br />

ganrRveul mklavebSi Zala aRgidgeba.<br />

aRdeg, megobaro, erTad SevideT,<br />

130 momyevi, sikvdils nuRar axseneb,<br />

sifxizle marTebs gulad mebrZolsac,<br />

ufrore frTxilobs win mimavali,<br />

rom daifaros Tavis Tanamgzavri.<br />

omSi dacemulni didebas ixveWen.”<br />

ase miadgnen goraks amwvanebuls,<br />

dadumdnen, Sedga ori megobari.<br />

91


dafa mexuTe<br />

(kedaris tyeSi)<br />

1 dganan da maRnars Sescqerian,<br />

akvirdebian kedaris wverokins,<br />

akvirdebian tyeSi Sesasvlels.<br />

xumbabas navalze kvali daCenila,<br />

gzebi gamarTula keTilsavali.<br />

xedaven goraks kedrovanisas,<br />

irninis saydars – RvTaebriv samyofels.<br />

kedars siuxve maT win aRumarTavs:<br />

Crdili aqvs keTili, SvebiT aRsavse.<br />

10 izrdeba eklnari, izrdeba buCqnari,<br />

kedars usurvazi gars Semoxvevia.<br />

erT berus manZilze Sevidnen tyeSi.<br />

da ra gaiares ori mesamedi,<br />

culi imarjva xelSi gilgameSma<br />

da erTi kedari wamoaqcia.<br />

odes moesma xma igi xumbabas,<br />

92


ganrisxda xumbaba, mTeli xmiT yviris:<br />

“Cems kedrovanSi vin Semosula!<br />

xe vin Seuracxyo Cems mTebSi gazrdili?<br />

20 kedari Cemi vin wamoaqcia?”<br />

xumbabas Rriali – xma grigalisa,<br />

xumbabas piri – piri cecxlisa,<br />

xumbabas sunTqva – sunTqva sikvdilisa.<br />

Svidmagi perangi mosavs xumbabas,<br />

Svidmagi elviT elavs xumbaba,<br />

Svidmagi elva anaTebs kedrovans.<br />

ase eubneba gilgameSi enqidus:<br />

“Zmobilo, ukeTu SevebiT xumbabas,<br />

elva gaqreba am koriantelSi,<br />

30 elva gaqreba, sinaTle Caqreba.”<br />

ase eubneba enqidu gilgameSs:<br />

“Zmobilo Cemo, Seipyar frinveli,<br />

sad gageqcevian bartyebi misi?<br />

merme moviZioT elvis naperwklebi,<br />

bartyebiviT rom ifantebian.”<br />

cremli eRvreba TvalTagan gilgameSs,<br />

ase evedreba zecier SamaSs:<br />

“Sen aRmZar, SamaS, da mec gavemarTe<br />

Soreul gzaze, sadac xumbabaa,<br />

93


40 pirispir vdgavar ucnobi brZolis.<br />

dRem moawia uruqSi daTqmulma:<br />

momakvlevine mZlavri xumbaba,<br />

raTa amovZirkvo miwis pirisagan<br />

yoveli boroti, Seni saZulveli.<br />

axla Semewie, he, gmiro SamaS,<br />

axla dagvifare xumbabas risxvisgan.”<br />

SamaSma Seismina gilgameSis vedreba,<br />

maRliT CamosZaxis zeciuri SamaSi:<br />

“miuaxlovdiT, nu SeSindebiT,<br />

50 mihyeviT, vidre binad Sevidodes.<br />

Svidkec perangSi igi imoseba,<br />

erTi Caucvams, eqvsi darCenia.”<br />

auSva SamaSma mZafri qarebi,<br />

rva qari uberavs xumbabas irgvliv,<br />

qarni uberaven xumbabas Tvalebs,<br />

zurgSi uberaven xumbabas qarebi,<br />

da mas ar Zalucs win waweva,<br />

da arc gabruneba ukan ar Zalucs.<br />

maSin ki dacxra mrisxane xumbaba,<br />

60 ase evedreba mefe gilgameSs:<br />

“gamiSvi, gilgameS, batonad meyav.<br />

da me viqnebi msaxuri Seni.<br />

kedaris xeebi xarkad momiZRvnia,<br />

94


kedaris xeebi, Cems tyeSi gazrdili.<br />

kedars mogiWri, saxlebs agigeb...”<br />

daZra bage enqidum, ase eubneba gilgameSs:<br />

“xumbabas sityvas nu daujereb,<br />

xumbabas cocxlad nu dastoveb.<br />

xumbabas Tu ar moakvdineb,<br />

70 uruq-qalaqSi veRar dabrundebi.”<br />

Seesma gilgameSs megobris sityva,<br />

marjvena xelSi najaxi imarjva,<br />

da qedze dasca igi xumbabas,<br />

Semdeg enqidum, misma megobarma.<br />

mesame dartymaze daeca xumbaba,<br />

dadumda xumbaba cnobamixdili.<br />

xumbaba, mcveli, ra miwad dasces,<br />

or berus sivrceze Seirxa kedari.<br />

masTanve dasca kedari enqidum,<br />

80 xmauri miswvda xermons da libans,<br />

Semdeg damSvidda mTeli mTianeTi,<br />

damSvidda yvela mTagrexili.<br />

moiRes bade vrcelze uvrcelesi,<br />

Camoxsnes rva gu wonis satevari,<br />

da sxva saWurveli imave wonisa.<br />

gaxsnes idumali bina anunaqTa.<br />

95


wamoaqcevda xeebs gilgameSi,<br />

totebs ki enqidu kafavda.<br />

ase eubneba enqidu gilgameSs:<br />

90 “gilgameS, gavCexeT kedaris tevri,<br />

axla ki gavidoT mxrebze namorebi<br />

da gavatanoT evfratis dinebas.<br />

SamaSis winaSe wyali davRvaroT.”<br />

Subze aages xumbabas Tavi,<br />

da ZRvnad miarTves zecier SamaSs.<br />

96


dafa meeqvse<br />

(iSTaris Segineba)<br />

1 da ra iSromes, wviri ganiSores,<br />

uxvi varjebiT mxrebi ganimSvenes.<br />

yria warwymedili, hmosavT ganwmedili,<br />

ride mousxamT, balTebi SeukravT..<br />

odes daidgams gvirgvins gilgameSi,<br />

maRali iSTari vnebiT gadmohxedavs<br />

da Tvals daadgams mSvenebas misas.<br />

“modi gilgameS, meuRled meyav!<br />

me momiZRveni nayofi Seni!<br />

10 Sen qmari iyav, me coli viqnebi.<br />

oqros da lilaqvis etls avagebineb,<br />

borblebad – oqro, xelnebad – TiTberi.<br />

etlSi Segikazmav qariSxlis raSebs.<br />

Semo Cvens saxlSi, kedaris surnelSi!<br />

da Cvens sasaxleSi Seni Semosvlisas,<br />

ferxT dagikocnian zRurbli da taxti.<br />

da Sens winaSe muxlebs moiyrian<br />

97


Tavad xelmwifeni, zepurni mTavarni.<br />

xarkad mogiZRvnian nayofs mTa-barisas,<br />

20 Txis arve Seni sam-samad giSobs,<br />

marCbivad giSoben cxovarni.<br />

viri datvirTuli jors wamoeweva,<br />

etlis cxenebi srboliT ganiTqmian,<br />

Sens uRlis xarebs tols vin mouZebnis”!<br />

daZra bage gilgameSma, ityvis,<br />

ase eubneba didebul iSTars:<br />

“ra Zalmics mocemad, ukeTu giTxove?<br />

uxvad gaqvs sxeulis zeTi da samosi,<br />

uxvad gaqvs puri da sazrdeli,<br />

30 Wamadi, RvTaebaTa saSveni,<br />

sasmeli, meufeTa saSveni,<br />

me wmida xorbliT agivseb beRlebs,<br />

Zvirfasi samosiT kerpebs Segimosav,<br />

magram colad ki ver wagiyvan.<br />

vis daifarav qarSi da avdarSi?<br />

RriWe kari xar, qaris verdamWeri,<br />

sasaxle – mamrTa damRupveli,<br />

xaro xar, mzakvrulad gaTxrili,<br />

kupri – damsvreli misi mzidvelis,<br />

40 tiki – damsvelebeli misi mzidvelis,<br />

kirqva xar, zRudiT monaSali,<br />

Sana, ucxoeTSi vermfaravi,<br />

xamlni, patronis ferxTa mkbenelni.<br />

98


omeli mwyemsi giyvarda marad?<br />

romeli mwyemsi, rom saTno eyav?<br />

aha, sayvarlebs Sensas CamogiTvli:<br />

Tamuzs, sayvarels Seni siyrmisas,<br />

wlidan wlamde glova gaduwyvite.<br />

erTxel frinveli Wreli Segiyvarda,<br />

50 Seexe, frTeni daulewe,<br />

~Cemi frTebi!” – gahyviris tyeebSi.<br />

srulZalovani lomi Segiyvarda,<br />

Svidi da Svidi xaro gauTxare.<br />

giyvarda cxeni, omSi didebuli,<br />

dezebi, aRviri, Solti gaduwyvite,<br />

Svid beruze Weneba gaduwyvite,<br />

gaoflils wylis sma gaduwyvite,<br />

dedamiss, RvTaebriv sililis,<br />

glova gaduwyvite.<br />

60 mwyemsi Txis arveTa giyvarda,<br />

marad rom gicxobda nacarSi purebs,<br />

maradRe Tiknebs rom giklavda,<br />

Seexe, mglad gadaaqcie,<br />

edevnebodnen misive biWebi<br />

da misiv ZaRlebi TeZoebs uglejdnen.<br />

iSulanu, mamaSenis mebaRe giyvarda,<br />

maradRe finikis nayofs rom giZRvnida,<br />

maradRe tablas rom gimkobda.<br />

Tvali daadgi da vnebiT aRivse:<br />

99


70 vigemoT Zali Seni, iSulanu!<br />

xolo getyoda Sen iSulanu:<br />

deda Tu ar micxobs, sxva purs ver SevWam,<br />

puri viT vigemo avi da binZuri?<br />

yinvaSi lerwami vis daifaravs?<br />

odes moismine naTqvami misi,<br />

Seexe, obobad aqcie,<br />

wisqvilis borbalSi daasaxle,<br />

maRla ver adis, verc dabla eSveba.<br />

Tu Semiyvare, msgavsad momeqcevi.”<br />

(qalRmerTis risxva)<br />

80 ra gaigona es iSTarma,<br />

ganrisxda iSTari, zecad aiwia.<br />

warudga iSTari mamamiss, anus,<br />

anTus, dedamiss, warudga iSTari.<br />

“mamav, Seuracxmyo gilgameSma,<br />

gilgameSma gamixsena Cemi siaveni,<br />

Cemi siaveni da mwikulebani.”<br />

daZra bageni anum, ametyvelda,<br />

ase eubneba didebul iSTars:<br />

“WeSmaritad Sen gamoiwvevdi,<br />

90 da gilgameSma gagixsena Seni siaveni,<br />

Seni siaveni da mwikulebani.”<br />

100


ganaxvna iSTarma bageni, ametyvelda,<br />

ase eubneba mamamiss, anus:<br />

“mamav, Semiqmen zecieri mozveri,<br />

gilgameSi, dae, moakvdinos.<br />

da Tu zecier mozvers ar Semiqmni,<br />

Sevlewav bWeebs qvesknelisas,<br />

da axal wesebs davamyareb:<br />

mkvdrebs amoviyvan cocxlebis SemWmelT,<br />

100 da mkvdrebi cocxalT aRematebian.”<br />

anum daZra bage, ametyvelda,<br />

ase eubneba didebul iSTars:<br />

“Tu Segisrule, rasac Sen moiTxov,<br />

Svid weliwads bze mova futuro,<br />

xalxisTvis xorbali Tu daagrove?<br />

Tu aRmoacene jogisTvis balaxi?”<br />

daZra bage iSTarma, ametyvelda,<br />

ase eubneba mamamiss, anus:<br />

110 “jogisTvis balaxi aRmovacene.<br />

Tu Svid weliwads bze mova futuro,<br />

xalxisTvis xorbali mogrovili maqvs,<br />

balaxi, jogisTvis aRmocenebuli.”<br />

101


(cis xari)<br />

ra esma anus naTqvami misi,<br />

Txovna aRusrula didebul iSTars.<br />

zecieri mozveri uruqs Camogzavna,<br />

moadga evfrats zecieri mozveri.<br />

mozvris sunTqvaze gaipo miwa,<br />

asi uruqeli napralSi Cavarda.<br />

120 meore sunTqvaze gaipo miwa,<br />

orasi uruqeli napralSi Cavarda.<br />

mesame sunTqvaze gaipo miwa,<br />

enqidu Cavarda napralis gulSi.<br />

amoxta enqidu, rqebSi moeWida,<br />

dorbli miaSxefa mozverma saxeSi<br />

da miutylaSuna sizrqe kudisa.<br />

daZra bage enqidum, ametyvelda,<br />

ase eubneba gilgameSs:<br />

“bevrgan visaxeleT, moyvaso, Tavi,<br />

130 aw rogor vZlioT zecier mozvers?”<br />

“Zmobilo, mivuxvdi xrikebs mozvrisas,<br />

Cven Zalgvics misi mokvdineba.<br />

amovglej guls da SamaSs mivarTmev,<br />

xelosnebs movuxmob – rqebi Seufason.<br />

zeTiT savse rqebs lugalbandas mivarTmev.<br />

Tu xari meZgera, kudze moeWide,<br />

102


me ki rqebs Sua vugmirav maxvils.”<br />

misdevs enqidu zecier mozvers<br />

da eWideba kudis sizrqeSi.<br />

140 maSin moixelTa Jami gilgameSma –<br />

rqebs Sua ugmira maxvili.<br />

ra mokles mozveri, guli amoglijes<br />

da dadves igi SamaSis winaSe.<br />

ukan daixies, SamaSs dauCoqes<br />

da Semdeg dajda ori megobari.<br />

avida iSTari uruqis zRudeze,<br />

qongurze Sedga, wyevla gadmoRvara:<br />

“vai, gilgameSs, rom Seuracxmyo,<br />

momikla zecieri mozveri!”<br />

150 ra esma enqidus iSTaris sityvebi,<br />

xars beWi mohglija, win daugdo:<br />

“netav SemeZlos Seni Sepyroba,<br />

WeSmaritad mas dagamsgavsebdi,<br />

gadagkidebdi mxrebze mis nawlavebs!”<br />

ixmo iSTarma Sewiruli asulni,<br />

ixmo SamxaTebi da xarimaTebi,<br />

da xaris beWze glova wamoiwyo.<br />

xolo gilgameSma xelosnebs uxmo,<br />

mesaWurWleni Sekriba yvela.<br />

160 sizrqes rqebisas aqeben ostatni:<br />

“ocdaaTi mana maTi safironi,<br />

103


varayi – sizrqe ori TiTisa.<br />

eqvs gur zeTs daitevs yanwi TiTeuli.”<br />

sanelsacxebled uZRvnis gilgameSi<br />

did lugalbandas, Tavis RvTaebas,<br />

da mis brwyinvale sadgomSi dahkidebs.<br />

evfratis wyalSi xeli ganibanes<br />

da ukumoiqcnen xelCakidebulni –<br />

ase vidodnen uruqis SukebSi.<br />

170 maT mzerad Sekrba mTeli uruqi.<br />

uruqel asulT, meCange qalebs,<br />

ase uyioda gilgameSi:<br />

“vin aris brwyinvale moymeTa Soris?<br />

vin aris qebuli mamacTa Soris?”<br />

ase pasuxobdnen meCange asulni:<br />

“gilgameS brwyinvalea moymeTa Soris!<br />

enqidu qebul ars mamacTa Soris!”<br />

sasaxleSi gamarTa lxini gilgameSma.<br />

eZinaT moymeT, sawolSi mwolareT,<br />

180 eZina enqidus: xedavda sizmars.<br />

da aRdga enqidu sizmris asaxsnelad,<br />

ase eubneba megobars:<br />

“megobaro, ras bWoben didi RmerTebi?<br />

104


dafa meSvide<br />

(enqidus vnebani)<br />

1 ismine, megobaro, wuxandeli sizmari:<br />

krebulad isxdnen didi RmerTebi,<br />

anu, enlili, ea da SamaSi.<br />

ase mimarTavda anu gmir enlils:<br />

rameTu mokles zecieri xari,<br />

mokles xumbaba, kedrovanis mkvidri,<br />

erTi maTgani, vinc kedars kodavda,<br />

unda mokvdinebul iqnas.<br />

enlili ityvis: “mokvdes enqidu!<br />

10 xolo gilgameSi ar unda mokvdes!”<br />

maSin miubrunda SamaSi gmir enlils:<br />

“gana ar mokles Senive brZanebiT<br />

xumbaba da zecieri mozveri?<br />

rad unda mokvdes ucodveli enqidu?”<br />

risxviT miubrunda SamaSs enlili:<br />

“Sen Tavad msgavsi xar erTi maTganisa,<br />

raki dRe cismare dadixar maTTan!”<br />

105


gilgameSis win iwva enqidu,<br />

Rvarad sdioda gilgameSs cremli:<br />

20 “tkbilo megobaro, Sens wil gamamarTles!<br />

nuTu momelis mkvdris sulTan jdoma,<br />

sikvdilis sulis bWeTa winaSe?<br />

nuTu Cems Zmobils veRar vixilav?”<br />

ganaxvna bageni enqidum, ametyvelda,<br />

ase eubneba gilgameSs:<br />

“megobaro, saqmeni Cveni gavixsenoT,<br />

raic CavidineT SamaSis rCeviT.<br />

kedaris xisgan kari gamovTaleT,<br />

mis gamo SememTxva seni ukurneli.”<br />

30 Tvalni ze aRapyro sneulma enqidum,<br />

kars esityveba viTarca suliers:<br />

“hoi, usulgulo karo xisao,<br />

ar gagaCnia Sesmenis niWi –<br />

oc berus manZilze xe gamogiZebne,<br />

gamogirCie maRali kedari.<br />

Sens ficrebs am qveynad toli ar udevT,<br />

eqvsi garia Seni simaRle,<br />

da ori gari sigane Seni.<br />

Segqmen, wamogiRe, nipurSi gakurTxe,<br />

40 Rirsi urdulebiT frTebi dagimSvene.<br />

mcodnoda, karo, es dRe bedkruli,<br />

da sazRauri Cemi Sromisa,<br />

106


najaxs aRvmarTavdi, movWridi lelians,<br />

lerwmiT Segikravdi wyeul karedebs.<br />

dae, wagiRos ucxoTa mefem,<br />

dae, amoSalos saxeli Cemi,<br />

Cems wil saxeli Tvisi amokveTos!”<br />

ra Semoesma naTqvami ese,<br />

myis mwared atirda;<br />

50 ra esma gilgameSs enqidus naTqvami,<br />

myisve TvalTagan cremli daedina.<br />

daZra bage gilgameSma, ametyvelda,<br />

ase eubneba enqidus:<br />

“ucnaurs rad ambob galavnian uruqSi,<br />

brZenkaco, ucnaurs guli rad gizraxavs?<br />

keTil ars sizmari, Tumc SiSi moaqvs,<br />

kacs SiSi igi xesaviT aSrobs.<br />

keTili sizmaric SiSis momtania,<br />

sizmari cocxals anaRvlianebs,<br />

60 cocxals mwuxareba wilad xvdomia,<br />

aw me viloceb RmerTebis mimarT,<br />

RvTaebas Sensas me Sevevedrebi,<br />

vinZlo Segiwyalos RmerTebis mamam,<br />

vinZlo gulmowyale geqmnes enlili,<br />

uricxvi oqroTi Sevumkob qandaks.”<br />

ase eubneba gilgameSs enqidu:<br />

“fuWad daxarjav, Zmobilo, oqros,<br />

107


RmerTebis sityva garduvalia,<br />

mokvdavTa naTqvams igi ara hgavs.<br />

70 sityva, gamosuli maT bageTagan,<br />

ar Sebrundeba, garduvalia.<br />

nayari wili ar Sebrundeba.<br />

Zmao, gadamiwyda igi bediswera,<br />

mokvdavs rac eweva adre Tu gvian.”<br />

Tavi aRapyro sneulma enqidum,<br />

mzera miapyro SamaSis Zalas,<br />

SamaSis winaSe eRvreba cremlebi.<br />

ase evedreba enqidu SamaSs:<br />

“dovlaTi dauvse wyeul monadires,<br />

80 mklavi moudune, mzera dauSrite,<br />

gza-kvali aebnas Sens win monadires,<br />

Tvalwin gaurbodes nanatri nadiri,<br />

survils ver ewios monadire!”<br />

guli miuwevs SamxaTis wyevlad:<br />

“aw modi, SamxaT, beds gadagiwyvet,<br />

samaradisod rom ar Sewydeba,<br />

saSineli wyevliT dagwyevli,<br />

da wyevla igi swrafad migxvdeba:<br />

satrfom alersi Seni moiZulos,<br />

90 dae, Segiyvardes Senive nayofi,<br />

mona qalebis bedi SegSurdes!<br />

saxlSi dagisvaros ezos saqonelma,<br />

108


Tavad isvrebode Sensav ganavalSi.<br />

mekecis qurasTan ZaRliviT Tbebode.<br />

gzis piri iyos Seni samyofeli<br />

da zRudis Crdili sadgomad geqmnes.<br />

Sens ferxTa winaSe Sardavdes kaci,<br />

mTvrali da fxizeli saxeSi gcemdes,<br />

uSveri sityviT saxels gixsenebdnen,<br />

100 rameTu macduri safrxe damige,<br />

ukurnebeli seni SemamTxvie.”<br />

moesma SamaSs misi naTqvami<br />

da CamosZaxa Soreul zeciT:<br />

“rad SeaCveneb SamxaTs, enqiduv,<br />

vinac RvTaebis Rirsad dagapura,<br />

vinc Rvino gasva mefeTa saSveni,<br />

vinac didebuli samosiT Segmosa,<br />

gilgameS qveli mogca Tanamgzavrad.<br />

axla gilgameSi, RviZli megobari,<br />

110 gangasvenebs didebul sawolze,<br />

Rirseul sawolze gangasvenebs.<br />

dagavanebs Svebis samyofelSi,<br />

samyofelSi marcxena mxarisa.<br />

miwis mTavarni ferxT dagikocnian,<br />

SenTvis aatirebs ers uruqisas,<br />

Rirseul glovas gagimarTavs,<br />

da RvTis mxevalni wesebs agigeben.<br />

109


Tavad Sens Semdgomad tans aRar ganibans,<br />

lomis tyavs Caicvams velad moaruli.”<br />

120 ra esma enqidus gmiri SamaSisa,<br />

myisve daucxra mrisxane guli.<br />

da ra daucxra mZvinvare guli,<br />

da ra Seinana enqidum wyeva,<br />

daZra bage, ametyvelda:<br />

“modi, SamxaT, beds gadagiwyvet,<br />

Cemma bagem rom dagwyevla, axla daglocavs:<br />

dae, sayvareli Seni dagibrundes,<br />

dae, sanatrels gulisas ewio,<br />

dae, uyvarde mefeT da didebulT,<br />

130 dae, geSoros Seuracxmyofeli.<br />

beri Sens xilvaze wverebs Searxevdes,<br />

Wabuki sartyels Seixsnides.<br />

dae, mogarTmevdnen oqros da safirons.<br />

dae, Semginebels miezRos sasjeli,<br />

kera daeSritos, beReli daevsos.<br />

RmerTebis winaSe Sehyavde qurums.<br />

Seni trfobisaTvis coli dautevon,<br />

Tund iyos deda Svidi Svilisa.”<br />

110


(SaveTSi)<br />

wevs sarecelze sneuli enqidu,<br />

140 wevs sarecelze sruliad marto.<br />

diliT gaando megobars satkivari:<br />

“megobaro, wuxel sizmari vixile,<br />

grgvinavda zeca, miwa bans aZlevda,<br />

videqi marto am xmaurSi.<br />

bnelsaxiani gamoCnda kaci,<br />

pirisaxiT anzus msgavsi iyo,<br />

xelebi misi – TaTebi lomisa,<br />

tanT esxa frTebi arwivisa,<br />

frCxilebad arwivisve klanWebi.<br />

TmebSi CameWida, damZlia.<br />

150 samosi Cemi tans SemomaZarcva<br />

da ase SiSvlad CamZira ufskruls.<br />

Tvisi sxeulis oreulad maqcia,<br />

mxrebi damifara frinvelis nakrteniT.<br />

Semipyro, SaveTs Camiyvana,<br />

wyvdiadis saxlSi, irqalas binad,<br />

saxlSi, sad Semsvleli ukan ver brundeba,<br />

saxlSi, sad mkvidrTa Suqi warTmeviaT,<br />

mtveri aqvT sasmelad, saWmelad – Tixa,<br />

mosavT frTosanTa nakrtenis samosi<br />

160 da naTels ver Wvreten wyvdiadis mkvidrni.<br />

mtveri afenia karebs da urdulebs.<br />

111


da mtveris saxlSi, sadac me Sevedi,<br />

damxvdnen mefeni gvirgvinmoxdilni,<br />

da gvirgvinosanni, vinac ganagebdnen<br />

cocxalTa qveynebs gardasul dReebSi,<br />

vinac anus da enlilis winaSe<br />

Semwvari xorciT awyobdnen sufras,<br />

samsxverplo purebiT tablas amkobdnen,<br />

da msxverplad ankara wyals uRvridnen.<br />

170 da mtveris saxlSi, sadac me Sevedi,<br />

mkvidrobs qurumi da mgalobeli,<br />

mkvidrobs qadagi da Semlocveli,<br />

mkvidroben saRmrTo WurWlebze mzrunvelni,<br />

mkvidrobs eTana, mkvidrobs sumukani,<br />

mkvidrobs qvesknelis dedofali ereSqigali,<br />

da beliT-ceris, qvesknelis mwerals,<br />

muxli mouyria dedoflis winaSe.<br />

xelT upyrav dafa da aRmoikiTxavs.<br />

Tavi ra aRapyro, me daminaxa,<br />

180 mzera momapyro, mzera sikvdilisa:<br />

“beds mougvria es kaci CemTan...”<br />

aha, Zmobilo, sizmari Cemi.”<br />

112


(sasikvdilo sareceli)<br />

ra dResac sizmari ixila,<br />

dRe igi mwuxrad miiwura.<br />

wevs enqidu erT dRes, meore dRes,<br />

sarecelze mZimdeba seni.<br />

wevs enqidu mesame dRes, meoTxe dRes,<br />

sarecelze mZimdeba seni.<br />

wevs enqidu mexuTe dRes, meeqvse dRes,<br />

190 sarecelze mZimdeba seni.<br />

wevs enqidu meSvide dRes, merve dRes,<br />

sarecelze mZimdeba seni.<br />

wevs enqidu mecxre dRes, meaTe dRes,<br />

sarecelze mZimdeba seni.<br />

wevs enqidu meTerTmete dRes, meTormete dRes,<br />

sarecelze mZimdeba seni.<br />

kvlav wevs enqidu Tavis sarecelze,<br />

da bolos uxmobs gilgameSs, Zmobils:<br />

“Zmobilo, enlils davuwyevlivar,<br />

200 ar vkvdebi omSi dacemulTa darad,<br />

rameTu brZolis mudam meSinoda.<br />

vinc omSi mokvda, kurTxeulia,<br />

me ki sarecelze sikvdili melis.”<br />

113


dafa merve<br />

(enqidus glova)<br />

1 odes ganTiadma mtredisfrad inaTa,<br />

amgvarad iglovda Zmobils gilgameSi:<br />

“enqidu, dedas – qurciks uSobixar,<br />

da mamas – kanjars, velad moaruls.<br />

veluri virebi rZes gawovebdnen,<br />

Sen gzrdida yvela kuddamSvenebuli,<br />

veluri jogi yvela saZovrisa!<br />

enqidu, gitiron kedaris bilikTa,<br />

dRedaRam gitiron Seusvenebliv!<br />

gitiron uxucesTa farTo uruqisa,<br />

10 gitiros yvelam, vinc ki gvlocavda!<br />

gitiron mwvervalTa tyiani mTebisa!<br />

sadac me da Sen erTad avdiodiT!<br />

moTqvamdnen saZovrebi, viTarca deda,<br />

fisiT cremloodnen kedaris xeni,<br />

romelTa Soris risxviT gaviareT!<br />

114


gitiros daTvma, jiqma da afTarma,<br />

vefxma da lomma, jixvma da iremma,<br />

qurcikma, xarma da qvewarmavalma!<br />

gitiros ulam, wmida mdinarem.<br />

20 romlis napirebi erTad mogvivlia!<br />

gitiron wmida wylebma evfratisa,<br />

riTac dReniadag maTarebs vavsebdiT!<br />

gitiron uruqis vaJTa da asulTa,<br />

romelTa Tvalwin cis xari movkaliT!<br />

gitiros guTnisdedam Tavis guTanTan,<br />

tkbil alalaSi gididos saxeli!<br />

gitiros mwyemsma Tavis farexSi,<br />

rZesa da erbos pirSi rom gawvdida!<br />

gitiros meludem, luds rom Segasmevda,<br />

30 gitiros, vinac purs mogawvdida,<br />

gitiros, vinac sasmels Segasmevda!<br />

gitiros roskipma, vinac sxeulze<br />

zeTs tkbilsurnelovans gacxebda!<br />

gitiros siZem, vinc Seni rCeviT<br />

gulis sasurvel sasZlos iZenda!<br />

gitiron Zmebma, viTarca debma,<br />

Sens gamo Tmebi gaiSalon!<br />

dagtiri, enqiduv, viT Seni ded-mama<br />

Sens Zvel sanaxebSi dagitirebda!<br />

115


40 mismineT, moymeno, mismineT me,<br />

mismineT, farTo uruqis uxucesno, mismineT me!<br />

Cems megobars, enqidus davtiri,<br />

motirali qaliviT cxared movTqvam!<br />

culi marjvenisa, imedi mklavisa,<br />

maxvili sartyelisa, fari Cems winaSe,<br />

samosi gancxromisa, qamari Svebisa,<br />

borotma qarma SemomaZarcva.<br />

Zmobilo Cemo umrwemeso, kanjarTa mdevaro,<br />

mdevaro udabnos lomebisa!<br />

50 enqiduv, umrwemeso, kanjarTa mdevaro,<br />

mTebi rom erTad gadagvilaxavs,<br />

zecieri mozveri rom mogviklavs,<br />

xumbaba mogviklavs, kedrovanis mkvidri, –<br />

axla ra Zili gWirs, rom Seupyrixar,<br />

cnoba migxdia da veRar mismen?”<br />

enqidus Tavi ver auwevia;<br />

mkerdze exeba – guli ar uZgers.<br />

saxe daufara viTarca sasZlos,<br />

rogorc arwivi zed daboinobs,<br />

60 midamouvlis megobris cxedars<br />

rogorc Zu lomi, lekvebwagvrili.<br />

Tmebs iglejs, irgvliv mimofantavs,<br />

xevs da ganagdebs sxeulis mSvenebas.<br />

eqvs dRes da Svid Rames ase dastiroda,<br />

116


magram ver aRdga mis xmaze Zmobili.<br />

ar miabara igi samares,<br />

vidre nestoebSi matli ar SeuZvra.<br />

odes ganTiadma mtredisfrad inaTa,<br />

ZaxiliT Sehyara eri gilgameSma:<br />

70 “eha, qvismTlelno da oqromWedelno,<br />

brinjaos ostatno, movediT CemTan!<br />

megobars Cemsas qandaki augeT!<br />

amgvari iyos megobris qandaki:<br />

saxe – alebastri da Tvalni – lilaqva,<br />

gulmkerdi – oqro, kidurni – brinjao.”<br />

daZra gilgameSma bage, ametyvelda:<br />

“axla ki RviZlma Zmobilma Senma<br />

gangasvene didebul sawolze,<br />

Rirseul sawolze gangasvene,<br />

80 da Svebis samyofelSi dagsvi,<br />

samyofelSi marcxena mxarisa.<br />

miwis mTavarni ferxT dagikocnian,<br />

Sens gamo uruqis ers avatireb,<br />

Sens gamo mxiarul xalxs wuxiliT avavseb.<br />

Tavad Sens Semdgomad tans aRar ganviban,<br />

lomis tyavs Cavicvam, velad gaviWrebi!”<br />

117


odes ganTiadma mtredisfrad inaTa,<br />

sartyeli Seixsna gilgameSma...<br />

(fragmentuli teqstidan Cans, rom gilgameSma Tavisi saganZuridan<br />

gamoitana uzomo oqro-vercxli da Zvirfaseuloba RmerTebisTvis<br />

Sesawiravad, mere daxoca nasuqali xarebi da cxvrebi da megobris-<br />

Tvis daaxvava, raTa megobris sulis mosaoxad mTeli xorci qvesknelis<br />

mTavrebisTvis waeRoT.)<br />

118


dafa mecxre<br />

(velad gaWra)<br />

1 gilgameS enqidus, megobars Tvisas,<br />

cxared dastiris velad moaruli:<br />

“nuTu mec movkvdebi enqidus msgavsad?<br />

SiganSi wuxili Semepara,<br />

sikvdils SevuSindi, velad viarebi.”<br />

ubara-TuTus Zisken, uTanafiSTisken<br />

gzas daadga, swraf miemarTeba.<br />

RamiT miadga mTis uReltexilebs,<br />

lomebs Seeyara da SeSinda.<br />

10 Tavi aRmarTa sinisadmi vedrebad,<br />

RvTiuri naTlisken vidodnen locvani:<br />

“hoi, sin, Sen damifaravde!”<br />

da ra iloca, dawva gilgameSi.<br />

odes gamoerkva Rameul sizmridan,<br />

xedavs, lomebi xaroben sicocxliT.<br />

maSin gilgameSma xelT ipyra najaxi<br />

119


da sartyelidan maxvili iSiSvla.<br />

maT Soris Sevarda viTarca isari,<br />

gaJlita lomebi, nakuwad aqcia.<br />

[. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />

(Rriankal-kacebi)<br />

20 maSu ars saxeli marCbivi mTebisa,<br />

romelTa mwvervalni cargvals ebjineba,<br />

romelTa fesvebi qvesknels eskvneba.<br />

maT bWeebs icaven Rriankal-kacebi<br />

da dReniadag darajad udganan<br />

ciuri SamaSis Casvla-amosvlas.<br />

mrisxane mzera Semzaravi aqvT,<br />

maT gamoxedvas sikvdili moaqvs,<br />

da elva maTi mTagrexilT evleba.<br />

maSus mTisZirTan odes mivida,<br />

30 Tvali Seavlo maT gilgameSma,<br />

SiSiT da ZrwoliT saxe daubnelda.<br />

Zali moikriba, axlos mivida.<br />

Rriankal-kaci Tavis cols SesZaxis:<br />

“Cvenken momavals RmrTis xorci mosavs!”<br />

ase esityveba Rriankal-qali:<br />

“ori mesamedi RmerTia igi,<br />

erTi mesamedi – mokvdavi kaci.”<br />

120


mamrs exmianeba Rriankal-kaci<br />

RmerTebis naSiers sityvas eubneba:<br />

40 “rad gamogivlia egzom Sori gza,<br />

ras mouyvanixar winaSe Cemsa?<br />

mTa gadmogilaxavs wiaRsvlad Zneli,<br />

saiT midixar, dae, mec vicode.”<br />

ganaxvna gilgameSma bageni, ametyvelda,<br />

ase eubneba Rriankal-kacsa:<br />

“uTanafiSTisken gamiwevia, Cemi winaprisken,<br />

romelic warudga RmerTTa sakrebulos<br />

da maradiuli sunTqva moipova.<br />

sikvdil-sicocxlis ambavs gamovkiTxav.”<br />

50 daZra Rriankal-kacma bage, ametyvelda,<br />

ase eubneba gilgameSs:<br />

“aravin yofila gaRma gamsvleli,<br />

am mTebis wiaR aravin gasula:<br />

Tormeti berua mTebs Soris savali,<br />

zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans.<br />

mzis amoxdomisas iReba WiSkari,<br />

mzis Caxdomisas iReba WiSkari,<br />

mzis Caxdomisas gagiReb WiSkars,<br />

mTebs Soris gagiSveb SamaSis kvalze.”<br />

121


(SamaSis gzaze)<br />

60 kvlav etyvis gilgameSi Rriankal-kacs:<br />

“naRveliT savsea Cemi Sigani,<br />

yinviT da armuriT saxedamwvari<br />

sulTqmiT da vaebiT am gzas gadavivli.<br />

axla ki gamiRe mTebis WiSkari.”<br />

ganaxvna Rriankal-kacma bageni, ametyvelda,<br />

ase eubneba mefe gilgameSs:<br />

“mihyev, gilgameS, kvals SamaSisas,<br />

da maSus mTebi uSiSrad ganvle,<br />

mTebi udaburi uSiSrad ganvle,<br />

70 mSvidobiT dasruldes Seni mgzavroba.<br />

aha, gaxsnilia mTebis WiSkari!”<br />

da ra moismina ese gilgameSma,<br />

miendo sityvas Rriankal-kacisas,<br />

swrafad gaemarTa SamaSis kvalze.<br />

erT berus manZilze misvlisas ixila:<br />

zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />

Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />

or berus manZilze misvlisas ixila:<br />

zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />

80 Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />

sam berus manZilze misvlisas ixila:<br />

zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />

122


Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />

oTx berus manZilze misvlisas ixila:<br />

zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />

Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />

xuT berus manZilze misvlisas ixila:<br />

zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />

Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />

90 eqvs berus manZilze misvlisas ixila:<br />

zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />

Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />

Svid berus manZilze misvlisas ixila:<br />

zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />

Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />

rva berus manZilze misvlisas,<br />

yvirili aRmoxda mkerdidan gilgameSs.<br />

zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />

Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />

100 cxra berus manZilze misvlisas,<br />

CrdiloeTis qari amovarda,<br />

da miubera gilgameSs saxeze.<br />

zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans.<br />

aT berus manZilze misvlisas ixila:<br />

uaxlovdeba wyvdiadis sazRvars,<br />

aha, iwureba beruTa ricxvi.<br />

TerTmeti berus manZilze misvlisas,<br />

Semomdgariyo dilis ganTiadi.<br />

123


Tormeti berus manZilze misvlisas,<br />

110 damkvidrebuliyo SamaSis naTeli.<br />

da gilgameSic swrafad gaemarTa,<br />

raTa moexila aRralTa walkoti:<br />

marjnis xeebi nayofs dauxunZlavs,<br />

vazic mohxvevia, xilvad keTili.<br />

SefoTlilia laJvardis xeebi,<br />

nayofi asxia xilvad saamuri.<br />

ganvlo gilgameSma aRralTa walkoti,<br />

aRapyro Tvalni SamaSis mimarT.<br />

maSin sibraluliT mohxeda SamaSma<br />

120 da ase etyvis mefe gilgameSs:<br />

“eha, gilgameS, rad daexetebi!<br />

sunTqvas maradiuls ver moipoveb.”<br />

maSin gmir SamaSs etyvis gilgameSi:<br />

“mas Semdeg, rac movvle xetialiT velebi,<br />

nuTu miwis gulSi davdriko Tavi?<br />

nuTu viZino uTvalavi wlebi?<br />

de, Tvalni Cemni mzes marad umzerdnen,<br />

de, gavZRe xedviT maradi naTlisa!<br />

gangvSordes ukuni sxivT movanebisas,<br />

130 uWvretdes mzis Tvals mzegadasulic!”<br />

124


dafa meaTe<br />

(siduri)<br />

1 meRvine siduri – qali zRviskideli<br />

zis da ganazavebs RvTaebriv sasmels;<br />

saburveli buravs, imaleba.<br />

misken warmarTavs nabijs gilgameSi –<br />

tyavebi mosavs da Tmebi mozrdia.<br />

tanSi ki udgas RvTiuri xorci,<br />

magram SiganSi sevda Sehparvia,<br />

damsgavsebia Sori gziT mavals.<br />

SoriT akvirdeba meRvine siduri,<br />

10 gulSi izraxavs da ase ityvis,<br />

ase TaTbirobs sakuTar TavTan:<br />

“kacismkvlelia is kaci albaT,<br />

saiT miiswrafvis ase gaSmagebiT?”<br />

Sexeda meRvinem, Caketa WiSkari,<br />

kari Caketa, sagduli miugdo.<br />

ra yurad esma gilgameSs xmauri,<br />

125


argani aRmarTa da karze dareka.<br />

ase etyoda gilgameSi meRvines:<br />

“ra mogeCvena, kari rom Cakete,<br />

20 WiSkari Cakete, miugde sagduli?<br />

karebs Segimtvrev, WiSkars Segilewav!”<br />

ase miugebs meRvine gilgameSs,<br />

RmerTebis naSiers sityvas eubneba:<br />

“rad gamogivlia egzom Sori gza,<br />

ras mouyvanixar Cems winaSe?<br />

zRva gadmogilaxavs wiaRsvlad Zneli,<br />

saiT midixar, dae, mec vicode.”<br />

ase eubneba gilgameSi meRvines:<br />

“gilgameSia saxeli Cemi,<br />

30 uruqidan movdivar, eanas taZridan,<br />

me movkal mcveli kedaris tyisa.<br />

xumbaba – mkvidri kedrovanisa,<br />

me movkal xari cidan Camosuli,<br />

davxoce lomebi uReltexilebze.”<br />

ase eubneba meRvine gilgameSs:<br />

“Tu mokal mcveli kedaris tyisa,<br />

xumbaba, mkvidri kedrovanisa,<br />

Tu mokal xari cidan Camosuli,<br />

Tu xoce lomebi uReltexilebze,<br />

40 radRa Cagcvenia Rawvebi,<br />

126


ad dagRonebia saxe,<br />

guli rad Segqmnia cudad,<br />

raRad wagxdomia ieri,<br />

raRad Segparvia SiganSi sevda,<br />

Sori gziT mavals rad damsgavsebixar,<br />

yinva-armurisgan saxe rad dagwvia,<br />

qars rad edevnebi velad moaruli?”<br />

ase eubneba gilgameSi meRvines:<br />

“Rawvebi rad ar Camcvivdeboda,<br />

50 saxe rad ar damiRondeboda,<br />

guli cudad rad ar Semeqmneboda,<br />

ieri rad ar wamixdeboda,<br />

SiganSi sevda rad ar Semepareboda,<br />

Sori gziT mavals rad ar davemsgavsebodi, –<br />

yinva-armurisgan rad ar damewveboda saxe,<br />

qars rad ar davedevnebodi velad moaruli, –<br />

odes Zmobili Cemi umrwemesi,<br />

kanjarTa mdevari, udabnos lomebis,<br />

enqidu, Zmobili Cemi umrwemesi,<br />

60 kanjarTa mdevari, udabnos lomebis,<br />

kedaris mTaSi erTad rom avsulvarT,<br />

mogviklavs xumbaba, mcveli kedarisa,<br />

ciuri mozveri erTad rom mogviklavs,<br />

Zmobili igi, Zlier rom miyvarda,<br />

Cemi Tanamdevi yvela gansacdelSi,<br />

127


enqidu, Zlier rom miyvarda,<br />

Cemi Tanamdevi yvela gansacdelSi,<br />

mokvdavTa weras ver wauvida.<br />

eqvs dRes da Svid Rames mwared davtirodi,<br />

70 magram ver aRdga Cems xmaze Zmobili.<br />

ar mivabare igi samares,<br />

vidre nestoebSi matli ar SeuZvra.<br />

sikvdils SevuSindi velad moaruli,<br />

mamZimebs Zmobilis ambavi,<br />

Soreul gzebiT velad viarebi,<br />

mamZimebs Zmobilis ambavi.<br />

viT movisveno anu viT davdumde,<br />

megobari Cemi, vinc miyvarda, Tixad gadaiqca,<br />

enqidu, vinc miyvarda, Tixad gadaiqca!<br />

80 nuTu mis msgavsad mec daviZineb,<br />

da saukunod veRar avdgebi?<br />

axla, meRvinev, Sens saxes vxedav, –<br />

sikvdils nu Sevxedav, risac meSinis!”<br />

ase eubneba meRvine gilgameSs:<br />

“ras eZeb, gilgameS, ras eswrafvi?<br />

ukvdavebas rogor miagneb?<br />

kacTa modgma rom Seqmnes RmerTebma,<br />

sikvdili kacTa modgmas dauweses,<br />

maradi sicocxle Tavad irgunes.<br />

90 aw, savse gqondes stomaqi, gilgameS,<br />

128


moilxende dRiTa da RamiT,<br />

dReniadag nadims marTavde,<br />

dRiTa da RamiT rokvide, mRerde,<br />

samoseli spetaki gemosos,<br />

Tavs ganibande, tans ganibande,<br />

zrunavde Cvilze, xelT rom geWireba,<br />

Sens mkerdze xarobdes meuRle Seni, –<br />

rameTu esaa xvedri mokvdavisa.”<br />

ase eubneba gilgameSi meRvines:<br />

100 “uTanafiSTisken gza mimaswavle,<br />

niSnebi rogoria, niSnebi mauwye!<br />

Tu SesaZloa, zRvas gadavlaxav,<br />

Tu SeuZloa, udabnos gavivli.”<br />

ase eubneba meRvine gilgameSs:<br />

“arasdros yofila gadasasvleli,<br />

da vinc ki mosula dReT dasabamidan,<br />

vis gadaulaxavs vrceli zRva igi.<br />

oden SamaSia zRvis gadamlaxveli.<br />

SamaSis garda zRvas vin gadalaxavs?<br />

110 Znelia savali, gza Znelze Znelia,<br />

wyalni sikvdilisa sazRvraven misadgoms.<br />

zRvis gaRma mxares kidec rom gaxvide,<br />

sikvdilis wylebi win dagxvdebian,<br />

netav ras izam maSin, gilgameS?<br />

aris ur-Sanabi vinme, migaswavli,<br />

Soreuli uTanafiSTis menavea.<br />

129


masTan awyvia qvebi jadosnuri,<br />

tyeTa wiaRSi gvels iWers igi.<br />

dae, man saxe ixilos Seni,<br />

120 Tu SesaZloa, man gadagiyvanos,<br />

Tu SeuZloa, gabrundi ukan.”<br />

(menave ur-Sanabi)<br />

gilgameSma es rom gaigona,<br />

marjvena xelSi najaxi imarjva,<br />

sartyelidan iSiSvla maxvili,<br />

miepara da Tavs daatyda,<br />

isariviT maT Soris daeca.<br />

qvebi daamsxvria risxvamoreulma.<br />

dabrunda, wardga ur-Sanabis winaSe.<br />

ur-Sanabi TvalebSi Sehyurebs,<br />

130 ase eubneba ur-Sanabi gilgameSs:<br />

“vina xar, saxeli Seni macodine!<br />

me ur-Sanabi var, mezRvauri,<br />

menave Soreuli uTanafiSTisa.”<br />

ase eubneba gilgameSi ur-Sanabis:<br />

“gilgameSia saxeli Cemi,<br />

uruqidan movdivar, eanas taZridan,<br />

maRali mTebi gadamilaxavs,<br />

Sori savali SamaSis kvalze.”<br />

130


ase eubneba ur-Sanabi gilgameSs:<br />

140 “rad Cagcvenia Rawvebi,<br />

rad dagRonebia saxe,<br />

guli rad Segqmnia cudad,<br />

raRad wagxdomia ieri,<br />

raRad Segparvia SiganSi sevda,<br />

Sori gziT mavals rad damsgavsebixar,<br />

yinva-armurisgan saxe rad dagwvia,<br />

qars rad edevnebi velad moaruli?”<br />

ase eubneba gilgameSi menave ur-Sanabis:<br />

“Rawvebi rad ar Camicvivdeboda,<br />

150 saxe rad ar damiRondeboda,<br />

guli rad ar SemiRondeboda,<br />

ieri rad ar wamixdeboda,<br />

SiganSi sevda rad ar Semepareboda,<br />

Sori gziT mavals rad ar davemsgavsebodi,<br />

yinva-armurisgan rad ar damewveboda saxe,<br />

qars rad ar davedevnebodi velad moaruli, –<br />

odes Zmobili Cemi umrwemesi,<br />

160 kanjarTa mdevari, udabnos lomebis,<br />

enqidu, Zmobili Cemi umrwemesi,<br />

kanjarTa mdevari, udabnos lomebis,<br />

kedaris mTaSi erTad rom avsulvarT,<br />

mogviklavs xumbaba, mcveli kedarisa,<br />

ciuri xari erTad rom mogviklavs,<br />

131


davamxeT xumbaba, kedrovnis mkvidri,<br />

uReltexilebze lomebi vxoceT,<br />

megobari, Zlier rom miyvarda,<br />

Cemi Tanamdevi yvela gansacdelSi,<br />

enqidu, megobari, Zlier rom miyvarda,<br />

Cemi Tanamdevi yvela gansacdelSi,<br />

170 mokvdavTa weras ver wauvida.<br />

eqvs dRes da Svid Rames mwared davtirodi,<br />

magram ar aRdga Cems xmaze Zmobili,<br />

ar mivabare igi samares,<br />

vidre nestoebSi matli ar SeuZvra.<br />

sikvdils SevuSindi, velad moaruli,<br />

mamZimebs Zmobilis ambavi,<br />

Soreul gzebiT velad viarebi,<br />

mamZimebs megobris ambavi.<br />

viT movisveno anu viT davdumde,<br />

180 megobari Cemi Tixad gadaiqca.<br />

nuTu mis msgavsad mec daviZineb,<br />

da verasodes veRar avdgebi?<br />

axla, ur-Sanabi, Sens saxes vxedav, –<br />

sikvdils nu Sevxedav, risic meSinia!<br />

maxilvine Soreuli uTanafiSTi!<br />

maswavle, ur-Sanabi, gza, rogor wavide,<br />

ra aris niSani, momeci,<br />

momeci niSani misi!<br />

132


Tu SesaZloa, zRvas gadavlaxav,<br />

190 Tu SesaZloa, udabnos gavivli!”<br />

ase eubneba ur-Sanabi gilgameSs:<br />

“sakuTar xeliT gza Cagiketavs,<br />

qvebi dagimsxvrevia, mogiklavs gveli.<br />

qvebi damsxvreula, gveli aRar Cans.<br />

aiRe, gilgameS, najaxi xelSi,<br />

Sedi tyeSi da niCbebi gaTale,<br />

asoci niCabi xuTgariani,<br />

kuprSi amoavle, aq momitane.”<br />

gilgameSma es rom gaigona,<br />

200 marjvena xelSi najaxi imarjva,<br />

Cavida tyeSi, niCbebi gaTala,<br />

asoci niCabi xuTgariani.<br />

kuprSi amoavlo, miutana.<br />

xomaldze avidnen gilgameSi da ur-Sanabi.<br />

xomaldi talRebSi Seagdes, gaemgzavrnen,<br />

sam dReSi ganvles Tvenaxevris savali.<br />

da ra miadgnen wylebs sikvdilisas,<br />

ase eubneba ur-Sanabi gilgameSs:<br />

“ganagde, gilgameS, sveli niCbebi,<br />

210 wyalni sikvdilisa xelze ar Segexon.<br />

meore, mesame da meoTxe niCabi aiRe, gilgameS!<br />

133


mexuTe, meeqvse da meSvide niCabi aiRe, gilgameS!<br />

merve, mecxre da meaTe niCabi aiRe, gilgameS!<br />

meTerTmete da meTormete niCabi aiRe, gilgameS!”<br />

asoc beruze Semoelia niCbebi gilgameSs.<br />

maSin Seixsna sartyeli ur-Sanabim,<br />

gilgameSma samoseli tans SemoiZarcva<br />

da afrasaviT aRmarTa maRla.<br />

SoriT iyureba uTanafiSTi,<br />

220 gulSi izraxavs da ase ambobs,<br />

ase TaTbirobs sakuTar TavTan:<br />

“ram daamsxvria xomaldis qvebi?<br />

xomaldis patroni ar unda iyos.<br />

igi, vinc mocuravs, ucxoa CemTvis.<br />

vakvirdebi, verafers mivmxvdarvar.<br />

tanSi ki udgas RvTiuri xorci,<br />

magram SiganSi wuxili Separvia,<br />

damgvanebia Sori gziT mavals.”<br />

(Soreuli uTanafiSTi)<br />

gadmoxdnen napirze gilgameSi da ur-Sanabi.<br />

230 ase eubneba uTanafiSTi gilgameSs:<br />

“vina xar, saxeli Seni macodine!<br />

me var Soreuli uTanafiSTi,<br />

134


omelic warvudeq RmerTTa sakrebulos<br />

da maradiuli sunTqva movipove.”<br />

ase eubneba gilgameSi uTanafiSTis:<br />

“gilgameSia saxeli Cemi,<br />

uruqidan movdivar, eanas taZridan,<br />

maRali mTebi gadamilaxavs,<br />

Sori savali SamaSis gzaze.”<br />

240 ase eubneba uTanafiSTi gilgameSs:<br />

“rad Cagcvenia Rawvebi,<br />

rad dagRonebia saxe,<br />

rad SegRonebia guli,<br />

raRad wagxdomia ieri,<br />

rad Segparvia SiganSi wuxili,<br />

Sori gziT mavals rad damgvanebixar,<br />

yinva-armurisgan saxe rad dagwvia,<br />

qars rad edevnebi velad moaruli?”<br />

ase eubneba gilgameSi Soreul uTanafiSTis:<br />

250 “Rawvebi rad ar Camcvivdeboda,<br />

saxe rad ar damiRondeboda,<br />

guli rad ar SemiRondeboda,<br />

ieri rad ar wamixdeboda,<br />

SiganSi wuxili rad ar Semepareboda,<br />

Sori gziT mavals rad ar davemgvanebodi,<br />

yinva-armurisgan saxe rad ar damewveboda<br />

135


qars rad ar davedevnebodi velad moaruli, –<br />

odes Zmobili Cemi umrwemesi,<br />

kanjarTa mdevari, udabnos lomebis,<br />

260 enqidu, Zmobili Cemi umrwemesi,<br />

kanjarTa mdevari, udabnos lomebis,<br />

kedaris mTaSi erTad rom avsulvarT,<br />

mogviklavs xumbaba, mcveli kedarisa,<br />

ciuri xari erTad rom mogviklavs,<br />

megobari, Zlier rom miyvarda,<br />

Cemi Tanamdevi yvela gansacdelSi,<br />

enqidu, megobari, Zlier rom miyvarda,<br />

Cemi Tanamdevi yvela gansacdelSi,<br />

mokvdavTa weras ver wauvida<br />

270 eqvs dRes da Svid Rames mwared davtirodi,<br />

magram ver aRdga Cems xmaze Zmobili,<br />

ar mivabare igi samares,<br />

vidre nestoebSi matli ar SeuZvra.<br />

sikvdils SevuSindi velad moaruli,<br />

mamZimebs Zmobilis ambavi,<br />

Soreul gzebiT velad viarebi,<br />

mamZimebs megobris ambavi.<br />

viT movisveno anu viT davdumde,<br />

megobari Cemi Tixad gadaiqca.<br />

280 nuTu mis msgavsad mec daviZineb,<br />

da saukunod veRar avdgebi?<br />

vTqvi, waval, vnaxav Soreul uTanafiSTis,<br />

136


uTanafiSTis, kacs saarakos.<br />

ganvvle, moviare yoveli mxare,<br />

Znelad savali mTebi gadavlaxe,<br />

gadaviare zRvis Suaguli.<br />

Zili saamuri ar momkarebia,<br />

sifxizliT Tavi gavitanje,<br />

Sigani mwuxarebiT avivse.<br />

290 vidre mivaRwevdi siduris sadgoms,<br />

tanze SemomacvTa samosi Cemi,<br />

vxoce daTvebi, vefxi da afTari,<br />

iremi, xari da qvewarmavali...<br />

xorcs vWamdi maTsas, tyavs tanze vicvamdi.<br />

ra daminaxa sidurim, meRvinem,<br />

kari Camiketa, urduli miugdo...<br />

kuprsa da fisSi gavavle niCbebi,<br />

wyalni sikvdilisa ar Semxebian.<br />

aw Sen gixile, uTanafiSTi,<br />

300 sikvdils nu vixilav, risic meSinia!<br />

ambavi mamcne sikvdil-sicocxlisa...”<br />

ase eubneba uTanafiSTi gilgameSs:<br />

“aucdenelia uwyalo sikvdili:<br />

vin aris, visac ar uxilavs sikvdili?<br />

vin aris, visac saxe sikvdilisa ar uxilavs?<br />

vin aris, visac xma sikvdilisa ar smenia?<br />

gana samudamod vaSenebT saxlebs?<br />

137


gana samudamod irtymis beWedi?<br />

gana samudamod iyrebian Zmebi?<br />

310 gana samudamod mZulvareben mtrebi?<br />

gana samudamod diddeba wyali,<br />

wyali yanebze niaRvris mimRvreli?<br />

gana samudamod parkSia Wupri?<br />

mzis Tvalis marad mWvreteli Tvali<br />

gana arsebula dasabamidan?<br />

erTni arian mZinare da mkvdari,<br />

gana ar xataven saxes sikvdilisas?<br />

gana Tavs eyudnis mokvdavi kaci,<br />

odes bedisweris Jami moawevs?<br />

320 didi RmerTebi, anunaqni, ikribebian,<br />

mameTu, qalRmerTi, bedis damsazRvreli,<br />

maTTan erTad bedisweras dasazRvravs.<br />

maT daudgeniaT sikvdil-sicocxle.<br />

dReni sikvdilisa ar gaumxeliaT.”<br />

138


dafa meTerTmete<br />

(warRvna)<br />

1 ase eubneba gilgameSi Soreul uTanafiSTis:<br />

“aha, giyureb, uTanafiSTi:<br />

ar meucxoeba aRnagi Seni, Cemi msgavsi xar!<br />

da Sen Tavadac ar meucxoebi, Cemi msgavsi xar!<br />

guli mimiwevs Senda Serkinebad,<br />

Sen ki isveneb, gulaRma wevxar.<br />

marqvi, viT warudeq RmerTebis krebuls,<br />

maradi sicocxle viT moipove?”<br />

ase eubneba uTanafiSTi gilgameSs:<br />

10 “gagimxel, gilgameS, idumal sityvas,<br />

gangebas RmerTebisas gamcnob:<br />

Sen ici Surufaqi, qalaqi,<br />

qalaqi, evfratis piras naSeni.<br />

Zveli qalaqi, RmerTTa samyofeli.<br />

warRvna ganizraxes didma RmerTebma:<br />

iq iyo anu – mSobeli maTi,<br />

139


gmiri enlili – mrCeveli maTi,<br />

ninurTa – mkvircxli morbedi maTi,<br />

RmerTi enugi – merwyuli maTi,<br />

20 ea, TvalnaTeli, maTTan izraxvida.<br />

qoxs gaumxila maTi saidumlo:<br />

qoxo, yuradiRe, kedelo, ismine!<br />

hoi, Sen, kaco Surupakelo,<br />

ubara-TuTus naSiero!<br />

saxli daangrie, xomaldi aage,<br />

ganagde dovlaTi, Tavi gadirCine,<br />

uaryav qoneba, sicocxle ixseni!<br />

yoveli suldgmuli xomalds aiyvane.<br />

xomaldi igi, rasac aageb,<br />

30 unda aago amgvari wyobiT:<br />

erTurTs gautoldes sigrZe da gani,<br />

abzus magvarad Weri dahxure.<br />

mec mivxvdi, mivuge Cems ufals eas:<br />

sityva, rac brZane, ufalo Cemo,<br />

rogorc gavige, ise aRvasruleb.<br />

magram ra mivugo uxucesobas,<br />

ra vuTxra qalaqs da misTa mkvidrTa?<br />

eam ganaxva bageni, ametyvelda,<br />

ase meubneba mis mona-morCils:<br />

40 Sen ki maT amgvarad etyode:<br />

gavige, enlils davuwyevlivar,<br />

veRar davdgebi Tqvens qalaqSi,<br />

140


veRar gavivli enlilis miwaze,<br />

zRvad Caval, Cems ufal easTan davdgebi.<br />

Tqvenzed ki siuxves awvimebs ea,<br />

gagimravldebaT caze frTosani,<br />

TevziT aivseba myudro jileebi,<br />

uxvi Wirnaxuli qveyanas aavsebs.<br />

gariJraJisas, dilaadrianad,<br />

50 xorblis wvima iwvimebs Zlierad.<br />

odes ganTiadma mtredisfrad inaTa,<br />

eri Semokrba winaSe Cemsa.<br />

saxlebs angreven, arRveven kedlebs,<br />

kuprian kalaTebs zidaven bavSvebi,<br />

da saSen xe-tyes Zlierni zidaven.<br />

xuT dReSi avage xomaldis ConCxi,<br />

erTi iqua farTobi misi,<br />

aTi garia kedlebis simaRle,<br />

aT gars gausworda Txemis kideebi.<br />

60 merme davxaze xomaldis sivrce:<br />

eqvsi mivuCine Senobas sarTuli,<br />

cxrawil davyavi wiaRi misi.<br />

wyalsaketebi fskerze movawyve,<br />

saWe SevarCie, davyare niCbebi.<br />

quraSi kupri sami sawyauli,<br />

sami sawyauli fisi gamovadne.<br />

mtvirTavma muSebma zeTi momizides,<br />

erTi sawyauli gazeTvam STanTqa,<br />

141


menavem damala ori sawyauli.<br />

70 Surupakelebs vuklavdi xarebs,<br />

cxvarsa da batkans yoveldRe vuklavdi,<br />

ludsa da badags, zeTsa da Rvinos<br />

mdinaris wyaliviT svamdnen xelosnebi,<br />

TiTqos zeimobdnen axalwlis dReebs.<br />

nelsacxebelis gavxseni WurWeli,<br />

surneli zeTi xelze gadavisxi.<br />

SamaSis Casvlisas mzad iyo xomaldi;<br />

magram gaZnelda zRvaSi Secureba.<br />

zemoT da qvemoT ayiraves xomaldi<br />

80 da or mesamedze zRvaSi Seacures.<br />

avzide xomaldze, rac ki mebada,<br />

avzide xomaldze vercxli, rac mebada,<br />

avzide xomaldze oqro, rac mebada,<br />

avzide xomaldze, rac ki mebada,<br />

yoveli suldgmuli xomaldze avsvi.<br />

avsxi xomaldze Cemi saxleuli,<br />

avsxi xomaldze veluri naxiri,<br />

da xelosnebic uklebliv avsxi.<br />

maSin SamaSma damiTqva Jami:<br />

90 gariJraJisas, dilaadrianad,<br />

zecidan vawvimeb Zlierad!<br />

Sedi xomaldSi da daxSi kari!<br />

142


odes moawia daTqmulma Jamma –<br />

gariJraJisas, dilaadrianad,<br />

zecidan iwvima Zlierad.<br />

maSin meniSna amindis saxe,<br />

xilvad Semzaravi iyo amindi.<br />

Sevedi xomaldSi, karebi davgmane.<br />

gemis dagmanvisas fuzur-amurus<br />

100 mTeli dovlaTiTurT mivande sasaxle.<br />

odes ganTiadma mtredisfrad inaTa,<br />

cis kidiT daiZra bneli Rrubeli,<br />

grgvinavda adadi Rrublis SuagulSi,<br />

dawinaurdnen SullaT da xaniS,<br />

qariSxlis macneni mTa-bars moedvnen.<br />

modis eragali, jebirebs moangrevs,<br />

movarda ninurTa, nagubars modenis.<br />

moaqvT anunaqebs didi CiraRdnebi,<br />

raTa elvarebiT xmeleTi gadawvan.<br />

110 zecad aiwia adadis risxvam,<br />

yoveli naTeli STainTqa bnelSi.<br />

miwa Seibzara Tixis qoTaniviT.<br />

erT dRes mZvinvarebda samxreTis qari,<br />

mZafrad uberavda, mTebs ayiravebda<br />

da kacTa modgmas omiviT musravda.<br />

veRar xedavda moyvasi moyvass<br />

da cisqveSeTSi ar Canda xalxi.<br />

143


RmerTebi warRvnas SeuSindnen,<br />

ganiltvnen, anus cad avidnen,<br />

120 ZaRlebiviT miyuJdnen RmerTebi,<br />

zecis galavanTan morCilad Sejgrovdnen.<br />

mSobiare qaliviT akivlda iSTari,<br />

mosTqvamda xmatkbili RmerTTa dedofali:<br />

dRe igi wyeuli miwad gardaiqces,<br />

ros RmerTTa krebulSi boroti vizraxe!<br />

rad vizraxe boroti RmerTebis krebulSi,<br />

xalxis dasaRupad omi rad vizraxe!<br />

gana es xalxi me ar miSobia,<br />

axla TevzebiviT zRvas rom avseben?<br />

130 mis gverdiT stirian anunaqebi,<br />

tirilad sxedan morCili RmerTebi,<br />

piri moukumavs uklebliv yvelas.<br />

qari mimoqroda eqvs dRes da Svid Rames,<br />

warRvnis qariSxali qveeyanas aqcevda.<br />

xolo meSvide dRis dadgomisas<br />

warRvnis qariSxalma Sewyvita omi,<br />

laSqariviT xmeleTs rom ebrZoda.<br />

zRva damyudrovda, grigali dacxra,<br />

da warRvnis wylebi ukumiiqcnen.<br />

140 gavxseni erdo, loyaze dameca sxivi.<br />

Sevxede aminds: dari damdgariyo,<br />

magram gamwydariyo modgma kacisa,<br />

144


yoveli suldgmuli miwad qceuliyo,<br />

gadarecxiliyo mTeli Walebi.<br />

maSin Cavikece da avtirdi,<br />

Rawvebze Rvarad mdioda cremli.<br />

Tvali movavle zRvis oTxiv kuTxes –<br />

amoziduliyo maRali napiri,<br />

niciris qveyanas midgomoda xomaldi;<br />

150 niciris mTa xomalds akavebda,<br />

veRar tivtivebda xomaldi;<br />

erT dRes, meore dRes<br />

niciris mTa xomalds akavebda,<br />

veRar tivtivebda xomaldi;<br />

mesame dRes, meoTxe dRes<br />

niciris mTa xomalds akavebda,<br />

veRar tivtivebda xomaldi.<br />

mexuTe dRes, meeqvse dRes<br />

niciris mTa xomalds akavebda,<br />

160 veRar tivtivebda xomaldi.<br />

xolo meSvide dRis dadgomisas,<br />

amovsvi mtredi da gavuSvi;<br />

wavida mtredi da isev dabrunda,<br />

ver pova sadguri, ukan motrialda.<br />

amovsvi mercxali da gavuSvi;<br />

wavida mercxali da isev mobrunda,<br />

ver pova sadguri, ukan motrialda.<br />

amovsvi yorani da gavuSvi;<br />

145


wavida yorani, wylebis daSroba dainaxa;<br />

170 Wamda, skintlavda, yrantalebda.<br />

ar mobrunebula yorani.<br />

maSin gamovuSvi yoveli pirutyvi<br />

da oTxiv qarisken Sevwire msxverpli.<br />

gorakis wverze vakmie sakmeveli,<br />

ganvawyve Svid-Svidi WurWeli,<br />

fskerze davapnie murti da kedari.<br />

RmerTebma iynoses surneleba,<br />

RmerTebma iynoses keTilsurneleba,<br />

RmerTebi Seesien mzorvels mwerebiviT.<br />

180 iSTar dedofalma, odes movida,<br />

maRla aRmarTa didebuli farRuli,<br />

anum rom Sehqmna misda sixarulad:<br />

aha, RmerTebo, Cemi yelsabami:<br />

viT ar daviviwyeb Tvlebs safironisas,<br />

ise es dReebi memaxsovreba,<br />

samaradisod ar daviviwyeb!<br />

dae, movidnen RmerTebi sakmevelTan!<br />

enlili ar movides sakmevelTan!<br />

radgan ar gansaja, warRvna moaxdina<br />

190 da xalxi Cemi dasaRupad gawira.<br />

enlilma, odes movida igi,<br />

ixila xomaldi, ganrisxda enlili,<br />

wyromiT aRivso igigTa mimarT:<br />

146


nuTu gadarCaA vinme sulieri,<br />

nuTu mokvdavi gadurCa daRupvas?<br />

maSin daZra ninurTam bage, ametyvelda,<br />

ase eubneba gmir enlils:<br />

eas Tvinier vin awyobs saqmeT,<br />

eam uwyis yoveli xriki.<br />

200 maSin daZra eam bage, ametyvelda,<br />

ase eubneba gmir enlils:<br />

“RmerTTa moZRvari xar, he, gmiro enlil!<br />

warRvna ganusjelad rogor moavline?<br />

codvils mis codvas miuTvlidi,<br />

braleuls mis brals miuTvlidi!<br />

kaci ucodveli ar daRupuliyo,<br />

kaci ubralo ar dasjiliyo!<br />

nacvlad warRvnisa, Sen rom moavline,<br />

lomi movlenodaT: xalxi daiklebda!<br />

210 nacvlad warRvnisa, Sen rom moavline,<br />

mgeli movlenodaT: xalxi daiklebda!<br />

nacvlad warRvnisa, Sen rom moavline,<br />

SimSili movlenodaT, qveyanas mosravda!<br />

nacvlad warRvnisa, Sen rom moavline,<br />

era movlenodaT: qveyanas gawyvetda!<br />

me ar gamiTqvams RmerTebis gangeba,<br />

oRond aTra-xasiss sizmari vaxilvine,<br />

RmerTebis gangeba sizmrad Caesma.<br />

axla Sen gansaje misi samarTali.”<br />

147


220 maSin Sevida enlili xomaldSi,<br />

xeli CamWida, amiyvana,<br />

meuRle Cemic amoiyvana,<br />

Cems gverdiT muxli moayrevina.<br />

Sublze Segvexo, Sua Cagvidga, gvakurTxebda:<br />

mokvdavi iyo uTanafiSTi,<br />

aw uTanafiSTi da misi meuRle,<br />

de, msgavsni iyvnen Cveni, RmerTebisa!<br />

imkvidros SoreTSi uTanafiSTim,<br />

wylebis dasabamTan!<br />

230 wagviyvana, SoreTs dagvamkvidra,<br />

wylebis dasabamTan.<br />

aw vin Segikrebs RmerTebs, gilgameS,<br />

rom ipovo sicocxle, romelsac eZieb?<br />

aba, Tu ifxizleb eqvs dRes da Svid Rames!”<br />

(ZilquSi)<br />

da ra moirTxa ferxni gilgameSma,<br />

myisve moicva Zilma burusiviT.<br />

ase eubneba uTanafiSTi meuRles:<br />

“ha, kaci gmiri, sicocxlis mZebneli!<br />

Zilma moicva igi burusiviT.”<br />

240 ase eubneba meuRle Soreul uTanafiSTis:<br />

“xeli Seaxe, gamoeRviZos!<br />

148


gzebi moiara, mSvidobiT miiqces,<br />

da imav WiSkriT, romelic ganvlo,<br />

dae, mSobliur mxares daubrundes!”<br />

ase eubneba uTanafiSTi meuRles:<br />

“swuxs kacTa modgma, Senc gawuxebs.”<br />

modi, gamoucxve puris kverebi,<br />

sasTumalTan dauwyve.<br />

da dReebi, romelTac iZinebs,<br />

250 kedelze dauwere.”<br />

ucxobda qali puris kverebs,<br />

sasTumalTan uwyobda;<br />

da dReebs, romelnic eZina gilgameSs,<br />

kedelze uwerda.<br />

auyrolda pirveli puris kveri,<br />

daulpa meore puris kveri,<br />

daunestianda mesame puris kveri,<br />

dauobda meoTxe puris kveri,<br />

gauxma mexuTe puris kveri,<br />

260 gamoucxva meeqvse puris kveri.<br />

cxveboda meSvide puris kveri, –<br />

roca Seexo, da gamoeRviZa.<br />

ase eubneba gilgameSi Soreul uTanafiSTis:<br />

“erTwams momeria ZilquSi,<br />

xeli Semaxe da gameRviZa.”<br />

149


ase eubneba uTanafiSTi gilgameSs:<br />

“puris kverebi daTvale, gilgameS!<br />

icode, ramdeni dRe geZina:<br />

agiyrolda pirveli puris kveri,<br />

270 dagilpa meore puris kveri,<br />

daginestianda mesame puris kveri,<br />

dagiobda meoTxe puris kveri,<br />

gagixma mexuTe puris kveri,<br />

gamogicxva meeqvse puris kveri,<br />

cxveboda meSvide puris kveri,<br />

roca Segexe, da gamogeRviZa.”<br />

(ganaxlebis sabaneli)<br />

ase eubneba gilgameSi Soreul uTanafiSTis:<br />

“aw ra viRono, uTanafiSTi, sad wavide?<br />

sxeuli Cemi sulTamxdels Seupyria,<br />

280 sikvdili mizis sawol binaSi,<br />

saiTac gavxedav, yvelgan sikvdilia.”<br />

ase eubneba uTanafiSTi mezRvaur ur-Sanabis:<br />

“numc gauxarde, navsadgurs, ur-Sanabi,<br />

SegiZulos zRvis gadasasvlelma,<br />

zRvis pirad mavals gwyurodes napiri!<br />

am kacs, ur-Sanabi, Sen rom moiyvane,<br />

wviriT dafarvia mTeli sxeuli,<br />

150


tyavebs mouspia misi mSveneba.<br />

waiyvane igi, ur-Sanabi, sabanels miiyvane,<br />

290 sxeuli misi wyalSi ganiwmidos,<br />

ganigdos tyavebi, zRvas gaatanos,<br />

umetes damSvenden asoni misni.<br />

dae, ganiaxlos Tavsaburveli,<br />

moirtyas ardagi, sarcxvinelTa mfaravi.<br />

vidre mividodes mSobliur qalaqad,<br />

vidre mgzavrobas daasrulebdes,<br />

ar gaicviTos ardagi misi,<br />

ganaxldebodes igi dReniadag.”<br />

waiyvana igi ur-Sanabim, sabanels miiyvana,<br />

300 sxeuli misi wyalSi ganiwmida,<br />

ganagdo tyavebi, zRvas gaatana,<br />

umetes damSvendnen asoni misni.<br />

ganiaxla Tavsaburveli,<br />

moirtya ardagi, sarcxvinelTa mfaravi.<br />

vidre mividodes mSobliur qalaqad,<br />

vidre mgzavrobas daasrulebdes,<br />

ar gaicviTeba ardagi misi,<br />

ganaxldeba igi dReniadag.<br />

avidnen xomaldze gilgameSi da ur-Sanabi,<br />

310 xomaldi talRebSi Seagdes, gaemgzavrnen.<br />

151


(siWabukis balaxi)<br />

ase eubneba meuRle Soreul uTanafiSTis:<br />

“iara gilgameSma, daSvra, gaitanja, –<br />

ras gaatandi Tavis qveyanaSi?”<br />

maSin aRmarTa gilgameSma niCabi<br />

da miayena xomaldi napirs.<br />

ase eubneba uTanafiSTi gilgameSs:<br />

“iare, gilgameS, daSver, gaitanje, –<br />

ra gagatano Sens qveyanaSi?<br />

getyvi, gilgameS, idumal sityvas,<br />

320 balaxis saidumlos gagimxel:<br />

zRvis fskerze xarobs ekliani balaxi,<br />

vardis ekaliviT xels gagikawravs.<br />

ukeTu xelT igde balaxi igi,<br />

siWabukis dReebs daibruneb.”<br />

gilgameSma es rom gaigona,<br />

sarqveli ahxada okeanis jurRmuls,<br />

mZime lodebi fexebze moiba,<br />

zRvis RurRumelSi CaZires lodebma.<br />

fskerze miagno idumal balaxs,<br />

330 moglija balaxi, xeli gaekawra,<br />

moixsna ferxTagan mZime lodebi<br />

da zRvam amoagdo igi napirze.<br />

152


ase eubneba gilgameSi mezRvaur ur-Sanabis:<br />

“aRTqmuli balaxia es, ur-Sanabi,<br />

misi ZaliT miaRwevs mokvdavi natvras,<br />

waviReb uruq-farexSi, moxucs SevaWmev,<br />

balaxis Zalas ase gamovcdi.<br />

ukeTu moxucs ganaWabukebs,<br />

SevWam, siWabukis dReebs davibruneb.”<br />

340 oc berus manZilze amtvries puri,<br />

ocdaaT beruze saTevi moawyves.<br />

naxa gilgameSma wyaro civwyliani,<br />

CaeSva wyalSi, ibanava.<br />

gvelma iynosa balaxis surneli,<br />

wylidan amocurda, balaxi waiRo,<br />

gabrunebisas gadiZro perangi.<br />

maSin tirilad dajda gilgameSi,<br />

Rawvebze cremli Rvarad eRvreboda,<br />

Sehyurebda mezRvaur ur-Sanabis:<br />

350 “risTvis damiSvrnen mklavni, ur-Sanabi?<br />

ZarRvebSi sisxli risTvis mewureba?<br />

sikeTe CemTvis ver movipove –<br />

miwis lomisTvis vzrunavdi Turme.<br />

axla Sors miaqvT zRvis talRebs balaxi,<br />

rogorRa avxado sarqveli jurRmuls,<br />

rogor CaviZiro zRvis RurRumelSi?<br />

153


meniSna niSani Cemda saswaulad,<br />

amieridan ukan gavbrundebi<br />

da zRvis napirze davagdeb xomalds.”<br />

(ukuqceva)<br />

360 oc berus manZilze amtvries puri,<br />

ocdaaT beruze saTevi moawyves.<br />

bolos miaRwies uruqis wiaRs.<br />

ase eubneba gilgameSi mezRvaur ur-Sanabis:<br />

“uruqis zRudeze adi, gaiare, ur-Sanabi!<br />

saZirkvels daxede, aguri mosinje!<br />

iqneb gamomwvari ar iyos aguri,<br />

iqneb Svid brZenkacs libo ar Caedos?”<br />

154


Sumeruli Tqmulebebi<br />

gilgameSze


inana, gilgameSi da alvis xe<br />

1 odesRac xe erTi, alvis xe erTi, xe erTi,<br />

wmida buranunas piras darguliyo,<br />

buranunas wyali arwyulebda...<br />

samxreTis qarma fesviTurT aRmofxvra,<br />

buranunam Rvari miuRvara.<br />

qalma, anis sityvaTa moSiSma, moarulma,<br />

enlilis sityvebis moSiSma, moarulma,<br />

xe igi xelT ipyra, uruqs miitana –<br />

wmida inanas mtilSi Sevitano.<br />

10 qali uvlida xes mas, TvisTa ferxTa winaSe dargo:<br />

inana uvlida xes mas, TvisTa ferxTa winaSe dargo.<br />

“rodis meqneba wmida taxti dasajdomelad?” – ityoda;<br />

rodis meqneba wmida sareceli dasawolad?” – ityoda.<br />

gamoxda weli xuTi, gamoxda weli aTi.<br />

xe igi aRorZinda, garna qerqi ver moecala.<br />

mis ZirSi gvelma mounusxavma daibuda,<br />

mis rtoebSi frTosanma anzudma bartyebi dasxa,<br />

mis SuagulSi qalwulma lilam saxli gaikeTa.<br />

157


qalwuli mxmobeli, gulmxiaruli,<br />

20 wmida inana cremlooda.<br />

gariJraJisas, ciskiduris gabrwyinvebisas,<br />

dilis frinvelTa Jriamulis Jams<br />

qali igi motirali gilgameSs uxmobda,<br />

wmida inana Tavis Zmas, gilgameSs, uxmobda:<br />

“odesRac xe erTi, alvisxe erTi, xe erTi,<br />

wmida buranunas piras darguliyo,<br />

buranunas wyali arwyulebda...<br />

samxreTis qarma fesviTurT aRmofxvra,<br />

buranunam Rvari miuRvara.<br />

30 qalma, anis sityvaTa moSiSma, moarulma,<br />

enlilis sityvaTa moSiSma, moarulma,<br />

xe igi xelT ipyra, uruqs miitana –<br />

wmida inanas mtilSi Sevitano.<br />

qali uvlida xes mas, TvisTa ferxTa winaSe dargo,<br />

inana uvlida xes mas, TvisTa ferxTa winaSe dargo.<br />

“rodis meqneba wmida taxti dasajdomelad?” – ityoda.<br />

“rodis meqneba wmida sareceli dasawolad?” – ityoda.<br />

gamoxda weli xuTi, gamoxda weli aTi.<br />

xe igi aRorZinda, garna qerqi ar moecala.<br />

40 mis ZirSi gvelma mounusxvelma daibuda,<br />

mis rtoebSi frTosanma anzudma bartyebi dasxa,<br />

mis SuagulSi qalwulma lilam saxli gaikeTa.<br />

qalwuli mxmobeli, gulmxiaruli,<br />

wmida inana cremlooda.”<br />

158


dam misma ambavi ese ra miuTxro,<br />

gmirma gilgameSma sityva misi Seiwynara,<br />

sartyeli Seixsna, ergasi mina moiSora,<br />

ergasi mina ocdaaT sikilad aqcia.<br />

brinjaos culi, salaSqro saWurveli –<br />

50 Svidi gu da Svidi mina wonisa – xelT ipyra,<br />

xis Ziras gveli mounusxavi mokla,<br />

xis rtoebSi anzudi bartyebiTurT Seipyro,<br />

anzudi bartyebiTurT mTaSi gadakarga,<br />

qalwuli lila udabnod aota.<br />

xe igi fesviTurT aRmofxvra,<br />

rtoni misi gankafa.<br />

wmida inanas taxtisaTvis uboZa,<br />

sareclisTvis uboZa.<br />

Tavad fesvisagan fuqu gaikeTa,<br />

60 rtosagan miqu gaikeTa.<br />

(enqidu qvesknelSi)<br />

qalwulTa mudara SeesmaT RmerTebs:<br />

fuqu da miqu qvesknels Caucvivda.<br />

gilgameSma xeli gaiwvada, ver miswvda;<br />

gilgameSma fexi gaiwvada, ver miswvda.<br />

maSin xinarTa karibWesTan dajda<br />

da cremli Rvara gilgameSma, saxegamkrTalma:<br />

159


“vaglax! Cemi fuqu sakvirveli Zalisa!<br />

vaglax! Cemi miqu, gamomcemi sarokvel xmaTa!<br />

vai, dResa mas, ros fuqu Tan mqonda sadurgloSi!<br />

70 ros durglis coli dedad mimaCnda,<br />

durglis asuli umcros dad mimaCnda!<br />

Cems fuqus qvesknelidan vin amomixmobs?<br />

Cems miqus qvesknelidan vin amomixmobs?”<br />

mona misi enqidu amgvarad etyvis:<br />

“rad mosTqvam, batono, guli rad giwuxs?<br />

fuqus me amogixmob qvesknelidan,<br />

miqus qvesknelidan me amogixmob.”<br />

ase etyvis gilgameSi enqidus:<br />

“qvesknelSi Casvlas Tu ganizraxav,<br />

80 yurad iRe Cemi gafrTxileba:<br />

sufTa samoseli ar Caicva,<br />

qvesknelis mkvidrni ucxod migiCneven.<br />

surneli zeTi tanze ar icxo,<br />

zeTis surnelze Semogexvevian.<br />

qvesknelSi Subi ar moisrolo,<br />

Submoxvedrilni gars Semogertymian.<br />

kombali xelSi ar daiWiro,<br />

qvesknelis sulni dagifrTxebian.<br />

xamlebiT ferxni ar Seimoso,<br />

90 xmauriT ar Caxde qvesknelad.<br />

sayvareli coli ar gadakocno,<br />

160


moZulebuli coli ar galaxo,<br />

sayvareli Svili ar gadakocno,<br />

moZulebuli Svili ar galaxo,<br />

qvesknelis mkvidrTa Civili geweva.<br />

vinc ganisvenebs, vinc ganisvenebs,<br />

ninazus deda, vinc ganisvenebs,<br />

wmida mxrebi misi Seumosavia,<br />

mkerdi misi, msgavsi Tasisa, daufaravia.”<br />

100 yurad ar iRo enqidum gafrTxileba:<br />

sufTa samoseli Caicva,<br />

qvesknelis mkvidrTa ucxod miiCnies.<br />

surneli zeTi tanze icxo,<br />

zeTis surnelze gars Semoexvivnen,<br />

qvesknelSi Subi moisrola,<br />

Submoxvedrilni gars Semoertynen.<br />

kombali xelSi daiWira,<br />

daufrTxnen sulni qvesknelisa.<br />

xamlebiT ferxni Seimosa,<br />

110 qvesknelad xmauriT Caxda.<br />

sayvareli coli gadakocna,<br />

moZulebuli coli galaxa,<br />

sayvareli Svili gadakocna,<br />

moZulebuli Svili galaxa,<br />

qvesknelis mkvidrTa Civilma uwia.<br />

161


vinc ganisvenebs, vinc ganisvenebs,<br />

ninazus deda, vinc ganisvenebs,<br />

wmida mxrebi misi Seumosavia,<br />

mkerdi misi, msgavsi Tasisa, daufaravia.<br />

120 odes enqidum daapira qveskneliT amosvla,<br />

namTars igi ar daukavebia,<br />

azags igi ar daukavebia,<br />

qvesknelma daakava.<br />

uwyalo nergalis msaxurs ar daukavebia,<br />

qvesknelma daakava.<br />

brZolis velze ar dacemula,<br />

qvesknelma daakava.<br />

maSin atirda Ze ninsunisa<br />

Tavisi monis, enqidus, gamo.<br />

130 equrad, enlilis taZrad, marto gaemarTa.<br />

“mama enlil, odes fuqu qvesknels Camivarda,<br />

odes miqu qvesknels Camivarda,<br />

enqidu Cavgzavne maT amosatanad.<br />

namTars igi ar daukavebia,<br />

azags igi ar daukavebia,<br />

qvesknelma daakava.<br />

uwyalo nergalis msaxurs ar daukavebia,<br />

qvesknelma daakava.”<br />

mama enlilma ar Seiwynara.<br />

162


140 sinisaken marto gaemarTa.<br />

“mama sin, odes fuqu qvesknels Camivarda,<br />

odes miqu qvesknels Camivarda,<br />

enqidu Cavgzavne maT amosatanad.<br />

namTars igi ar daukavebia,<br />

azags igi ar daukavebia,<br />

qvesknelma daakava.<br />

uwyalo nergalis msaxurs ar daukavebia,<br />

qvesknelma daakava.<br />

brZolis velze ar dacemula,<br />

150 qvesknelma daakava”,<br />

mama sinma ar Seiwynara.<br />

enqisaken marto gaemarTa.<br />

“mama enqi, odes fuqu qvesknels Camivarda,<br />

odes miqu qvesknels Camivarda,<br />

enqidu Cavgzavne maT amosatanad.<br />

namTars igi ar daukavebia,<br />

azags igi ar daukavebia,<br />

qvesknelma daakava.<br />

uwyalo nergalis msaxurs ar daukavebia,<br />

160 qvesknelma daakava.<br />

brZolis velze ar dacemula,<br />

qvesknelma daakava.”<br />

enqim Seiwynara vedreba misi,<br />

ase etyvis gulad gmir nergals:<br />

163


“momismine, gulado nergal!<br />

gaxseni xvreli qvesknelisa,<br />

amoxdes qveskneliT enqidus suli,<br />

uambos Zmobils qvesknelis ambavi.”<br />

guladma nergalma enqis mousmina,<br />

170 da gaxsna xvreli qvesknelisa.<br />

enqidus suli qveskneliT amoxda,<br />

erTurTs gadaeWdnen da dasxdnen erTad,<br />

iwyes saubari da mware oxvra.<br />

“mauwye, Zmobilo! mauwye, Zmobilo!<br />

ambavi qvesknelisa, rac naxe, mauwye!”<br />

“ver gauwyeb, Zmobilo, ver gauwyeb!<br />

ukeTu gauwye ambavi qvesknelisa, rac vnaxe,<br />

tirilad dajdebi!”<br />

“davjde tirilad!”<br />

180 “Cems sxeuls, Sexeba risic gaxarebda,<br />

Wiebi Wamen, viT Zvel samosels.<br />

sxeuli, Sexeba risic gixaroda,<br />

daRrRnilia da mtveriT avsebuli.”<br />

“vahme!” – Seicxada da miwad daemxo;<br />

“vahme!” – Seicxada gilgameSma, miwad daemxo,<br />

“vinc erTi Ze Sva, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />

qvesknelSi xmela purs Seeqceva.”<br />

“vinc sami Ze Sva, Tu naxe?” – vnaxe.<br />

qvesknelSi mxolod wyalsa svams igi.”<br />

164


190 “vinc oTxi Ze Sva, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />

sasmel-saWmeliT guls ixarebs.”<br />

“vinc xuTi Ze Sva, Tu naxe?” – vnaxe.<br />

kargi mweraliviT SiSveli mklavi aqvs,<br />

didi pativiT Sedis sasaxleSi.”<br />

“vinc eqvsi Ze Sva, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />

guTnisdedasaviT uxaris guli.”<br />

“vinc Svidi Ze Sva, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />

RmerTebTan siaxloviT netarebs”<br />

“vinc boZma mokla, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />

200 qvesknelSi Casvlisas xiwvebs icilebda.”<br />

“vinc uceb mokvda, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />

Rameul sawolSi ganisvenebs.<br />

ankara wyaros ewafeba.”<br />

“vinc omSi mokvda, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />

ded-mama Tavs uwevs, coli zed dastiris.”<br />

“visi gvamic velze agdia, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />

Sveba ara aqvs mis suls qvesknelSi.”<br />

“vis sulsac mzrunveli ara hyavs, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />

Wams kerZis namusrevs, quCaSi gadayrils.”<br />

165


laSqroba kedaris tyisken<br />

1 batonma cocxali kacis qveynisaken mimarTa zraxva,<br />

batonma gilgameSma cocxali kacis<br />

qveynisaken mimarTa zraxva,<br />

Tavis monas, enqidus, ase eubneba:<br />

“im qveynad Seval, Cems saxels davamkvidreb;<br />

sadac saxeli damkvidrebula,<br />

iq Cems saxelsac davamkvidreb.<br />

sadac saxeli ar damkvidrebula,<br />

RmerTebis saxels davamkvidreb.”<br />

mona misi, enqidu, ase miugebs:<br />

“patrono, Tu im qveynad Sesvla gangizraxavs,<br />

10 uTum, mzis RmerTma, uwyodes,<br />

uTum, gmirma uTum, uwyodes yoveli.<br />

uTu mcnobelia ima qveynisa,<br />

uTu mcnobelia kedaris qveynisa.<br />

uTum, gmirma uTum, uwyodes!”<br />

gilgameSma TeTr Tikans xeli Seavlo,<br />

Savi Tikani, samsxverplo Tikani, mkerdze miixuta;<br />

166


Tavisi kverTxi vercxlisa xelT ipyra,<br />

zecier uTus amgvarad etyvis:<br />

“im qveynad mivdivar, Semewie!<br />

20 kedaris qveynad mivdivar, Semewie!”<br />

zecieri uTu amgvarad miugebs:<br />

“Zlieri moyme xar Sen, gilgameS!<br />

garna ra ginda im qveyanaSi?”<br />

xolo gilgameSi amgvarad miugebs:<br />

“uTu, sityvas getyvi, sityva Cemi yurad iRe.<br />

ambavs getyvi, ambavi igi gulisxma hyav:<br />

Cems qalaqSi kaci kvdeba, – guli miwuxs;<br />

kaci iwireba, – guli avad miZgers.<br />

galavanze gavel, gadvixede,<br />

30 gvamebi mihqonda mdinares.<br />

mec ase momiva, ase iqneba:<br />

romeli maRali Seswvdeba zecas?<br />

romeli farTe moicavs xmeleTs?<br />

im qveynad Seval, saxels davimkvidreb.<br />

sadac saxeli damkvidrebula,<br />

iq Cems saxelsac davamkvidreb,<br />

sadac saxeli ar damkvidrebula,<br />

RmerTebis saxels davamkvidreb.”<br />

uTum cremli misi msxverplad Seiwira,<br />

40 mowyale kaciviT mowyaled moeqca.<br />

Svidi bumberazi erTi dedisani, –<br />

erTi, Zma maTi ufrosi...<br />

167


meore – gveleSapi, xaxadafCenili,<br />

mesame – urCxuli, eSvebdaRrWenili,<br />

meoTxe – warRvna, xmelis warmxoceli,<br />

mexuTe – gveli momnusxveli,<br />

meeqvse – [. . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />

meSvide – mogriale avi qariSxali,<br />

Svidiveni qveSeTis macneni,<br />

50 dRis naTelis damabnelebelni –<br />

mTaTa mRvimeebSi Segzavna.<br />

kedaris gamCexavi gamxiarulda,<br />

batoni gilgameSi gamxiarulda;<br />

Tavis qalaqSi erTi kaciviT [. . . . . .]<br />

wyvili TanamgzavriviT [. . . . . .]<br />

“saxlis patroni Tavis saxlisaken!<br />

dedis patroni Tavis dedisaken!<br />

kaci martosuli, Cems kvalze moqmedi,<br />

kaci ergasi mxarSi amomidges!”<br />

60 saxlis patroni Tavis saxlisaken wavida,<br />

dedis patroni dedisaken wavida,<br />

kaci martosuli, mis kvalze moqmedi,<br />

kaci ergasi mxarSi amoudga.<br />

samWedlosaken wadga nabijebi –<br />

culi – Tavisi “Zali gmirobisa” – Camoasxmevina.<br />

mindvris tevrisken wadga nabijebi –<br />

168


tirifi, vaSlis xe, bza moaWrevina,<br />

moqalaqeebs, romelni Tan axldnen, Camouriga.<br />

(molaSqreni gaudgnen gzas; gadalaxes Svidi mTa; kedaris tyis misadgomebTan<br />

gilgameSi moulodnelad Rrma Zilma Seipyro)<br />

xeliT exeba, – ver dgeba igi;<br />

70 exmianeba, – pasuxs ar aZlevs.<br />

“romeli wevxar, romeli wevxar,<br />

gilgameS, batono, qulabas Zeo, vidremdis wevxar?<br />

qveyana dabnelda, Crdili Camowva,<br />

bnelma waiRo qveynis naTeli.<br />

TavaRmarTuli uTu mivals Tavisi dedis,<br />

ningalis, wiaRad.<br />

hoi, gilgameS, vidremdis wevxar?<br />

mkvidrni qalaqisa, Tan rom gaxlavan,<br />

mTis Ziras gelian.<br />

80 Sens mSobel dedas Seni qalaqis moedanze nu gaiyvanen!”<br />

maSin xma Caesma, yuri aTxova;<br />

gmiruli sityva misi samoslad Seimosa,<br />

ocdaaTi gini samosi, xelT rom epyra,<br />

mkerdze miifara,<br />

viTarca xari did miwas daadgra,<br />

miwas akoca, kbili galesa:<br />

“Cems mSobel dedas, ninsunas, vficav,<br />

169


Cems mamas, brwyinvale lugalbandas vficav,<br />

Cemi dedis, ninsunas, muxlebze<br />

90 sakvirvelad mjdomi Seviqnebi!”<br />

meoregzis kvlav uTxra:<br />

“Cems mSobel dedas, ninsunas, vficav,<br />

Cems mamas, brwyinvale lugalbandas, vficav,<br />

vidre ar davamxob kacsa mas, ukeTu kacia,<br />

vidre ar davamxob mas, ukeTu RmerTia, –<br />

ferxTa CemTa im qveynad warvmarTav,<br />

qalaqisken ar warvmarTav!”<br />

erTguli msaxuri aficebs, evedreba,<br />

Tavis batons sityvas eubneba:<br />

100 “batono Cemo, is kaci ar ginaxavs, – ar geSinia;<br />

me minaxavs is kaci, – meSinia.<br />

kbilni im gmirisa – kbilni urCxulisa,<br />

saxe misi – saxe lomisa,<br />

Rriali misi – Rriali warRvnisa,<br />

Subli misi, xeTa damwveli, – aravis gauSvebs.<br />

Cemo batono, Sen wadi im qveynad,<br />

me qalaqisken waval<br />

dedaSens vetyvi Sens gamarjvebas, –<br />

didad gaixaros!<br />

110 vetyvi Sens sikvdils, – cxared itiros!”<br />

ase miugebs msaxurs gilgameSi:<br />

“Cems wil sxva kaci ar mokvdeba,<br />

170


datvirTuli navi ar CaiZireba,<br />

sammagi sabeli ar gawydeba,<br />

saxlsa da xulas cecxli ar SeWams.<br />

Sen me damifare, me Sen dagifarav,<br />

ra SegvemTxveva?<br />

[. . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />

wamo, win wavideT, Tvali vkidoT;<br />

odes win wavalT, Tu SiSi iqneba,<br />

120 Tu SiSi iqneba, – gabrundi ukan!<br />

Tavzari iqneba, Tavzari iqneba, –<br />

gabrundi ukan!”<br />

xuvava kedaris saxlidan iyureba,<br />

Tvals amzers, Tvals sikvdilisas,<br />

Tavs uqnevs, emuqreba,<br />

sityvas etyvis, sityvas muqarisas.<br />

[. . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />

ase ityvis gilgameSi, qulabas mkvidri:<br />

“Cems mSobel dedas, ninsunas, vficav,<br />

Cems mamas, brwyinvale lugalbandas, vficav, –<br />

130 mag qveynad Seni sadgomisTvis mimignia,<br />

Seni patara fexebisTvis patara xamlebi gamikeTebia,<br />

Seni didi fexebisTvis didi xamlebi gamikeTebia.”<br />

xuvava pirvel elvas mianaTebs, –<br />

qalaqis mkvidrni, gilgameSs rom axlavan,<br />

rtoebs gakafaven, Sekraven,<br />

mTianeTis Ziras daawyoben.<br />

171


Tavis meore elvas mianaTebs, –<br />

qalaqis mkvidrni, gilgameSs rom axlavan,<br />

rtoebs gakafaven, Sekraven,<br />

140 mTianeTis Ziras daawyoben.<br />

Tavis mesame elvas mianaTebs, –<br />

qalaqis mkvidrni, gilgameSs rom axlavan,<br />

rtoebs gakafaven, Sekraven,<br />

mTianeTis Ziras daawyoben.<br />

Tavis meoTxe elvas mianaTebs, –<br />

qalaqis mkvidrni, gilgameSs rom axlavan,<br />

rtoebs gakafaven, Sekraven,<br />

mTianeTis Ziras daawyoben.<br />

Tavis mexuTe elvas mianaTebs, –<br />

150 qalaqis mkvidrni, gilgameSs rom axlavan,<br />

rtoebs gakafaven, Sekraven,<br />

mTianeTis Ziras daawyoben.<br />

Tavis meeqvse elvas mianaTebs, –<br />

qalaqis mkvidrni, gilgameSs rom axlavan,<br />

rtoebs gakafaven, Sekraven,<br />

mTianeTis Ziras daawyoben.<br />

ra gausrulda meSvide elva,<br />

xuvava Tavis sadgomisken ukuiqca.<br />

usurvaziviT tani egrixeba.<br />

[. . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />

160 Sepyrobili xariviT sabeli moabes,<br />

Sepyrobil moymesaviT mklavebi gaukres.<br />

172


cremlad iRvreba, mkvdris feri adevs:<br />

“gilgameS, sityvas getyvi, momismine,<br />

deda, mSobeli Cemi, me ar vuwyi,<br />

mama, gamzrdeli Cemi, me ar vuwyi.<br />

mTianeTs vuSobivar, aw Sen gamzarde.”<br />

gilgameSma zeca daifica, miwa daifica,<br />

qveskneli daifica, –<br />

xeli CasWida, mokvla ar ineba,<br />

170 guli gilgameSisa, ninsunas Zisa, mowyale iqmna,<br />

enqidus, Tavis msaxurs, ase eubneba:<br />

“enqiduv, Sepyrobili Citi budisaken gafrindes,<br />

Sepyrobili moyme dedis kalTas daubrundes!”<br />

enqidu gilgameSs amgvarad miugebs:<br />

“Sepyrobili Citi budisken Tu gafrinda,<br />

Sepyrobili moyme dedis kalTas Tu dabrunda, –<br />

Seni mSobeli dedis qalaqisken veRar dabrundebi.<br />

vis unaxavs Sepyrobili moymis ganteveba,<br />

Sepyrobili qurumis giparad miqceva,<br />

180 Sepyrobili mxevlis lxeniT dabruneba?<br />

mTaTa bilikebi Cageketeba,<br />

mTebSi savali gza gagiZneldeba!”<br />

gilgameSma sityva yuradiRo.<br />

xuvava enqidus ase eubneba:<br />

“enqiduv, rad mimtre, avi sityva rad uTxar?<br />

173


he, qiriskaco, batonis monav,<br />

avi sityva rad uTxar?”<br />

amgvarad etyoda xuvava.<br />

xolo enqidu risxvam aitana,<br />

190 Tavi mohkveTa, sudaraSi gaxvia.<br />

enlil da ninlilis winaSe mividnen.<br />

enlilis winaSe miwas ra emTxvivnen,<br />

sudara dadves, Tavi amoiRes,<br />

enlilis winaSe daagdes.<br />

enlilma xuvavas Tavs mzera hkida,<br />

gilgameSis saqmem ganarisxa:<br />

“es saqme rad giqniaT?<br />

dae, mjdariyo Tqvens winaSe,<br />

eWama puri, saWmeli Tqveni,<br />

200 esva wyali, sasmeli Tqveni!..”<br />

174


gilgameSi da aga<br />

1 agas macneni, enmebaragesis Zisani,<br />

qiSidan uruqSi gilgameSs moadgnen.<br />

gilgameSi qalaqis uxucesTa winaSe<br />

sityvas daagdebs, sityvas gamoarCevs:<br />

“Webs rom movuaroT, qveynis Webs rom movuaroT,<br />

qveynis Webs da WurWlebs rom movuaroT,<br />

Webi rom gavaRrmavoT, bagirni davasruloT, –<br />

qiSis winaSe qeds nu movidrekT,<br />

iaraRiT SevebaT!”<br />

qalaqis uxucesTa krebuli<br />

10 gilgameSs sityvas Seubrunebs:<br />

“Webs rom movuaroT, qveynis Webs rom movuaroT,<br />

qveynis Webs da WurWlebs rom movuaroT,<br />

Webi rom gavaRrmavoT, bagirni davasruloT, –<br />

qiSis winaSe qedi movidrikoT,<br />

iaraRiT nu SevebmebiT!”<br />

gilgameSi, qulabas batoni,<br />

inanasaTvis gmirobis moqmedi,<br />

uxucesTa sityvas gulTan ar miiRebs.<br />

175


meoregzis gilgameSi, qulabas batoni,<br />

qalaqis moymeTa krebulis winaSe<br />

20 sityvas daagdebs, sityvas gamoarCevs:<br />

“Webs rom movuaroT, qveynis Webs rom movuaroT,<br />

qveynis Webs da WurWlebs rom movuaroT,<br />

Webi rom gavaRrmavoT, bagirebs movuaroT, –<br />

qiSis winaSe qeds nu movidrekT,<br />

iaraRiT SevebaT!”<br />

qalaqis moymeTa krebuli<br />

gilgameSs sityvas miubrunebs:<br />

“romelni dgaxarT, romelni sxedxarT.<br />

ufliswulTan erTad meomarno,<br />

saxedris ferdebis mkumSavno,<br />

30 visac ki Zali amisa SegwevT,<br />

qiSis winaSe qeds nu moidrekT,<br />

iaraRiT SeebiT!”<br />

uruqi, qmnileba didi RmerTebisa,<br />

eana, taZari ciT Camoziduli,<br />

romlis nawilni RmerTebma Seqmnes, –<br />

didi kedeli, Rrubels mibjenili,<br />

maRali sadgomi, anis dadgenili,<br />

gmiro belado, Sen daicev!<br />

Semmusvrelo, anis nandauro Tavado,<br />

agas mosvlas rogor SeuSindes!<br />

40 mcire hyavs jari, dafrTxebian,<br />

mag xalxma es ver gulisxmayo!”<br />

176


maSin gilgameSs, qulabas batons,<br />

moymeTa sityvebze guli gauxarda,<br />

guneba gauxalisda.<br />

Tavis monas, enqidus, ase eubneba:<br />

“aw brZolis Zalam Toxi Sescvalos,<br />

brZolis saWurveli Sens mklavs daubrundes,<br />

Semzarav elvarebas iqmodes!<br />

aq mosuli Cemma elvarebam dafaros,<br />

gansja aerios, goni SeuZrwundes!”<br />

50 ar gasula dRe xuTi, ar gasula dRe aTi,<br />

aga enmebaragesis Ze uruqs Semoadga.<br />

gansja aeria uruqs.<br />

maSin gilgameSi, qulabas batoni,<br />

amgvarad etyvis Tavis meomrebs:<br />

“Subli SeuWmuxnavT Cems meomrebs;<br />

guladi modges, agasTan gavgzavni.”<br />

maSin birxurTuri, rCeuli mona,<br />

Tavis patrons qebas moaxsenebs:<br />

“me waval, patrono, agasTan.<br />

60 gansja aerios, goni SeuZrwundes!”<br />

karibWidan gavida birxurTuri,<br />

da ra gascda birxurTuri karibWes,<br />

karibWesTan Seipyres igi.<br />

birxurTuris sxeuls hgvemen,<br />

agasTan miiyvanes.<br />

agas sityvas eubneba.<br />

177


sityva Tvisi ver daasrula, –<br />

zabardibunugi adis galavanze,<br />

galavnidan gadmoixedavs;<br />

70 aga Tvals Seavlebs,<br />

birxurTurs etyvis:<br />

“monav, is kaci batonia Seni?”<br />

“is kaci ar aris batoni Cemi.<br />

rom yofiliyo is kaci batoni Cemi,<br />

saxe misi mrisxane iqneboda,<br />

Tvali misi elvare iqneboda,<br />

wveri misi lilaqvis iqneboda,<br />

peSvi misi mowyale iqneboda!<br />

brbo ar gaufantavs, brbo ar Seukribavs,<br />

80 brbo miwasTan ar gausworebia,<br />

ucxo qveynebi ar dauqcevia,<br />

qveynis piri miwiT ar amouvsia,<br />

xomaldis qimi ar mouwyvetia,<br />

aga, qiSis mefe, misive laSqridan<br />

tyved ar wauyvania!”<br />

scemen, awameben,<br />

birxurTuris sxeuls hgvemen.<br />

Semdgomad zabardibunugisa<br />

gilgameSi adis galavanze.<br />

90 qulabas moxucsa da yrmas zari daeca,<br />

uruqis moymeT maxvili moimarjves,<br />

178


karibWesTan SukaSi dadgnen.<br />

enqidu karibWisken gadis,<br />

gilgameSi galavanze imarTeba.<br />

aga Tvals Seavlebs:<br />

“monav, is kaci Seni batonia?”<br />

“is kaci Cemi batonia.<br />

rac iTqva, WeSmaritad iTqva.<br />

brbo gafanta, brbo Sekriba,<br />

100 brbo miwasTan gaaswora,<br />

ucxo qveynebi daaqcia,<br />

qveynis piri miwiT amoavso,<br />

xomaldis qimi mowyvita,<br />

aga, qiSis mefe, misive laSqridan<br />

tyved wamoiyvana.”<br />

gilgameSi, qulabas batoni,<br />

agas amgvarad etyvis:<br />

“aga Cemi zedamxedvelia,<br />

aga Cemi mouravia,<br />

110 aga Cemi laSqris winamZRolia,<br />

aga gafrenil Citebs sakenkiT kvebavs!<br />

agam sunTqva momca, agam sicocxle momca,<br />

agas ltolvili dedasTan mihyavs!”<br />

uruqi, qmnileba didi RmerTebisa,<br />

didi kedeli, Rrubels mibjenili,<br />

maRali sadgomi, anis dadgenili,<br />

gmiro belado, Sen daicev!<br />

179


Semmusvrelma, anis nandaurma Tavadma,<br />

agav, qiSisaken gangiteva,<br />

120 uTus winaSe Zveli xelmwifeba dagibruna.<br />

gilgameS, qulabas batono,<br />

qeba Seni keTilmc ars!<br />

180


gilgameSis sikvdili<br />

(fragmentebi)<br />

I<br />

1 didi xari dawva, veRar adgeba verasodes,<br />

batoni gilgameSi dawva, veRar adgeba verasodes,<br />

gmiri, sartyelis Semomrtymeli dawva, veRar adgeba verasodes,<br />

ZalaSi sworupovari dawva, veRar adgeba verasodes,<br />

borotebis amomZirkveli dawva, veRar adgeba verasodes,<br />

brZnulad molaparake dawva, veRar adgeba verasodes,<br />

qveyanaTa dampyrobeli dawva, veRar adgeba verasodes,<br />

mTaTa gadamlaxavi dawva, veRar adgeba verasodes,<br />

qulabas batoni dawva, veRar adgeba verasodes,<br />

10 bedisweris sawolze dawva, veRar adgeba verasodes,<br />

oxvra-kvnesis adgilze dawva, veRar adgeba verasodes,<br />

ver dgeba, ver jdeba, moTqvams,<br />

ver Wams, ver svams, moTqvams,<br />

bedisweris karibWes mibmulia, ver dgeba,<br />

rogorc Tevzi, facerSi rom aris gabmuli,<br />

rogorc qurciki, xafangSi rom aris gabmuli, dagdebulia,<br />

bedisweras fexi ara aqvs, xeli ara aqvs [. . . . . . . . .]<br />

[. . . . . . . . .] xelT upyria, veRar adgeba verasodes,<br />

181


1 didma mTam enlilma, RmerTebis mamam,<br />

gilgameS, bediswerad mefoba mogca,<br />

maradiuli sicocxle ar moucia,<br />

[. . . . . .] sicocxlis gamo nu danaRvliandebi,<br />

[. . . . . . . . . . . . . .]<br />

es ubedureba kacTa modgmisa unda gcodnoda,<br />

rac Wiplaris moWras mohyveboda, unda gcodnoda,<br />

kacTa modgmis bneli dRe gelodeba,<br />

kacTa modgmis martoobis adgili gelodeba,<br />

[. . . . . . . . . . . . . .]<br />

usworo brZola gelodeba,<br />

10 Seyra aucdeneli gelodeba,<br />

mainc irigalSi gulSekruli da kriWaSekruli nu Caxval,<br />

uTus winaSe, dae [. . . . . .]<br />

1 batoni gilgameSi danaRvlianebulia, guli uwuxs,<br />

yvelasTvis, vinc ar unda iyos, qandakebebi keTdeba<br />

Soreul dReTaTvis, RmerTebis taZrebSi idgmeba.<br />

maTi saxelebi, erTxel warmoTqmuli, ar waiSleba!<br />

aruru, enlilis ufrosi da, miscems mas STamomavlobas,<br />

maTi qandakebebi gakeTdeba Soreul dReTaTvis,<br />

II<br />

III<br />

182


gaixseneben maT qveyanaSi.<br />

ereSqigal, ninazus dedav, keTil ars qeba Seni!<br />

1 mas Jams Wabuki batoni gilgameSi dawva<br />

Tavisi sikvdilis sarecelze,<br />

[. . . . . . . . . . . . . .]<br />

roca batoni gilgameSi Sevida sakrebuloSi,<br />

RmerTebis uzenaes adgilze,<br />

uTxres baton gilgameSs: asea Seni saqme:<br />

rac ki gzebi mogivlia, kedari, Zvirfasi xe,<br />

misi mTianeTidan mogitania;<br />

mogiklavs xuvava mis maRnarSi,<br />

momaval dReTaTvis samani dagidgams;<br />

10 RmerTebisTvis taZrebi agigia,<br />

ziusudras samyofelisTvis migiRwevia;<br />

SumerSi Sumeris RvTiuri gangebani migitania,<br />

gangebani samudamod daviwyebuli rom iyo,<br />

ganCinebani da wes-Cveulebebi _<br />

xelis ganbana da piris ganbana...<br />

[. . . . . . . . . . . . . .]<br />

enlilis rCeva mieca enqis,<br />

ansa da enlils enqi eubneba:<br />

im dReebSi, im Soreul dReebSi,<br />

IV<br />

183


im RameebSi, im ASoreul RameebSi,<br />

20 im wlebSi, im Soreul wlebSi,<br />

roca krebulma warRvna moaxdina,<br />

raTa kacTa modgma gaenadgurebina,<br />

Cvens Soris sicocxlis qomagi erTaderTi me viyavi,<br />

rom ziusudras kacTa modgmis saxelisTvis ecocxla.<br />

maSin ca daificeT, miwa daificeT,<br />

rom kacTa modgmas ar ecocxla.<br />

axla gilgameSs vuyurebT [. . . . .]<br />

dae, gilgameSis suli qvemoT mkvdarTa Soris<br />

qvesknelSi sulTa meufrose iyos,<br />

30 samarTals wyvetdes, ganaCens iZleodes,<br />

misi naTqvami woniani iyos ningiSzidasa D<br />

da dumuzis sityvebiviT.<br />

[. . . . . . . . . . . . . .]<br />

maSin gilgameSi, ymawvili batoni,<br />

Sewuxda kacTa modgmis sicocxlis gamo,<br />

RviZli nu gikvdeba, guli nu giwuxs,<br />

[. . . . . . . . . . . . . .]<br />

wadi, sadac anunebi, didi RmerTebi,<br />

sxedan mkvdarTa Sesawiravis molodinSi,<br />

adgilze, sadac en-qurumi wevs,<br />

sadac lagar-qurumi wevs,<br />

40 sadac lumax-qurumi wevs,<br />

sadac nindingir-qurumqali wevs,<br />

184


sadac gudug-qurumi wevs,<br />

sadac seliT Semoslili qurumi wevs,<br />

adgilze, sadac mamaSeni, dedaSeni, papaSeni,<br />

Seni debi, wvanan,<br />

sadac Seni Zvirfasi megobari, Seni Tanamgzavri,<br />

Seni megobari enqidu,<br />

Seni umcrosi amxanagi enqidu da did qalaqSi<br />

ganmgeblebad mefisgan ganwesebulni arian,<br />

adgilze, sadac jaris ufrosebi wvanan,<br />

sadac aTisTavebi wvanan, did qalaqSi, araliSi...<br />

50 debis saxlidan debi gamogegebebian,<br />

Seni samkauli gamogegebeba,<br />

Seni Zvirfasi amogegebeba,<br />

Seni qalaqis uxucesoba gamogegebeba.<br />

nu danaRvliandebi...<br />

amieridan igi anunaTa Soris Seiracxeba,<br />

didi RmerTebis Tanamgzavrad Seiracxeba,<br />

qvesknelis ganmgebeli gaxdeba;<br />

samarTals gadawyvets da ganCinebas gamoitans;<br />

woniani iqneba misi naTqvami ningiSzidas<br />

da dumuzis sityvebiviT.<br />

185


komentarebi


<strong>gilgameSiani</strong><br />

dafa pirveli<br />

1-3. es striqonebi metismetad xarveziania. ikiTxeba mxolod calkeuli<br />

sityvebi da sityvaTa fragmentebi: “siRrme” (aqad. nakbu,<br />

zogis azriT “yvelaferi”), “ixila”, “qveyana” (“xmeleTi”), “Seicno”,<br />

“yoveli” da sxv. amitomac maTi Targmani ramdenadme hipoTeturia<br />

da aseve darCeba, vidre ar aRmoCndeba dafa, sadac<br />

“miZRvnis” dasawyisi striqonebi srulad iqneba warmodgenili.<br />

6. “warRvnamdel dReTa...” – Suamdinaruli miTosi kacobriobis istorias<br />

or, mkveTrad gansxvavebul periodad mijnavs – warRvnamdel<br />

da warRvnisSemdgom. warRvnamdel xanaSi Seiqmna yvelaferi<br />

– cidan Camovida mefoba, dafuZnda pirveli qalaqebi da<br />

civilizacia. es iyo pirvelqmnadobis xana, amitomac igi udidesi<br />

avtoritetiT aris Semosili.<br />

10. eana, Sum. e-ana – “saxli cisa” an “saxli anisa” (an – “ca” da cis<br />

RmerTis sakuTari saxeli); uruqis mTavari taZaria, sadac imTaviTve<br />

erTmaneTTan iyo SeTavsebuli cis RmerTis, anis da cis<br />

dedoflis, inanas (iSTaris) kulti.<br />

beReli – yoveli sataZro kompleqsis aucilebeli nawili iyo<br />

SumerSi. aq inaxeboda taZris yanebidan aRebuli mosavali<br />

(aseTive daniSnulebisa iyo CvenSi xatis beReli); aqve xde-<br />

189


oda saRvTo qorwinebis rituali (Sdr. saqarTveloSic dadasturebuli<br />

Cveuleba axaldaqorwinebulTa pirveli Ramis<br />

gaTevisa beRelSi).<br />

13. “Soridan motanils” – SuamdinareTSi samSeneblo qva ar ipoveboda,<br />

amitom ZvelTaganve igi Soreuli qveynebidan mohqondaT, rac<br />

maSindel pirobebSi did siZneleebTan iyo dakavSirebuli. erTi Sumeruli<br />

Tqmulebis mixedviT, legendarul araTas qveyanas daekisra<br />

xarkad uruqis momarageba saSeni masaliT, “mTianeTis qvebiT”.<br />

19. “Svidi brZenkaci” – igulisxmeba Svidi afqali, romelTac mi-<br />

Tosis Tanaxmad kacobriuli cxovrebis gariJraJze civilizacia<br />

daafuZnes. (ix. z. kiknaZe, Suamdinaruli miTologia, 2006, gv. 231-<br />

238). Svidi brZenis tradicia gavrcelebuli iyo Zveli civilizaciis<br />

xalxebSi, mag., indoelTa Svidi riSi, ZvelberZenTa Svidi<br />

pirveli filosofosi.<br />

20. aSurel-babilonel mefeTa sasaxlis biblioTekebSi Tixis `wignebi~<br />

(dafebi) xis skivrebSi inaxeboda.<br />

22. “laJvardis dafa” _ laJvardi yoveli Zvirfasi sagnis metaforaa.<br />

30. lugalbanda – aqaduri eposis mixedviT gilgameSis piradi<br />

RvTaebaa, misi mfarveli angelosi. magram Sumeruli tradiciis<br />

Tanaxmad igi mis mamad da ninsunas qmrad iwodeba. cnobilia ramdenime<br />

Sumeruli poema, sadac mTavar gmirad figurirebs Wabuki<br />

lugalbanda – uruqis mefe.<br />

31. “furis ZuZunawovari” _ furi am formulaSi gilgameSis dedis,<br />

ninsunas epiTetia. Zveli Sumeris gaRmerTebuli mbrZaneblebi<br />

qalRmerTis rZiT gamokvebilad iyvnen miCneuli.<br />

44. “tanSi Cadgmia RmerTebis xorci” – Suamdinaruli samefo ideologiis<br />

mixedviT mefe RvTiuri warmoSobisaa. Sdr. Tqma: “mefe<br />

– mze Tavis xalxisa, RmerTebis xorci.”<br />

190


51. “uruq-farexi” _ igive “galavniani uruqia”. am epiTetiT naTqvamia,<br />

rom moqalaqeni uruqSi iseve arian daculni, rogorc farexSi<br />

cxvris fara.<br />

75-79. qalRmerTi aruru saSodan ki ar Sobs enqidus, aramed Zerwavs<br />

danerwyvili Tixisagan da STaberavs sicocxlis sunTqvas, iseve<br />

rogorc Zveli aRTqmis RmerTi – adams. amrigad, arurus moqmedeba<br />

xelovanis Semoqmedebas edreba. isic cnobilia, rom meTuneobas<br />

Zveli kulturis xalxebSi qalebi misdevdnen upiratesad.<br />

81-88. enqidus garegani aRweriloba migviTiTebs, rom igi jer kidev<br />

ar aris srulyofili kacebrivi arseba, igi jer kidev bunebis<br />

movlenaa. nisaba yanebis RvTaebaa da maTi simwifis personifikacia.<br />

misi simboloa TavTavi, xolo Tavad qalRmerTi warmodgenilia<br />

xnulebSi moaruli mSvenieri qalwulis saxiT. sumukani<br />

nadirT patronia, gareuli jogebis RmerTi. maTi nayofierebis<br />

gamomwvevi, RvTaebrivi mnerbavi.<br />

98. “saxe gauxda Sori gziT mavalis” – Cveneburad: mkvdris feri<br />

daedo. “Soreuli gza” qvesknelis gzaa, amitomac am gziT mavali<br />

“mkvdars” niSnavs. Sdr. dumuzis erT-erTi epiTeti “kaci Soreuli”<br />

(lu-badu), imis aRsaniSnavad, rom dumuzi periodulad<br />

gaudgeba xolme am “Soreul gzas” qvesknelisken.<br />

146. SamxaT – roskipis saxeli aqadurad niSnavs “mxiarulebas”,<br />

“sixaruls.” es sityva ixmareba agreTve saRvTo roskipTa sazogado<br />

saxelad.<br />

238. ninsuna – Sum. “qalbatoni-furi”, romlis epiTetia “galavnis<br />

furi”, iTvleboda uruqis adgilobriv RvTaebad. uruqeli warmoSobis<br />

mefeni, romelTac uris saxelmwifo daaarses, TavianT<br />

Tavs ninsunas saSodan gamomavlad Tvlian da amis gamo gilgameSi<br />

maT “did Zmad” (SeS-gal) iwodeba.<br />

191


dafa meore<br />

4. Sumerul-aqadur sabeWdavebze gamosaxul e. w. wardginebis scenaze<br />

Suamaval qalRmerTs xelCakidebuli mihyavs mefe taxtze<br />

mjdomare RvTaebasTan.<br />

47-58. es adgili metismetad bundovania frazis ukiduresi lakoniurobisa<br />

da Znelad gasagebi leqsikis gamo. 55-56 str. TiTqos aSkarad<br />

mowmobs, rom gilgameSi zedmetad sargeblobs pirveli<br />

Ramis uflebiT.<br />

75. iSxara – sqesobrivi kavSiris qalRmerTi. misi simboloa<br />

Rriankali. arsebobs gliptikis nimuSi, sadac taxtze mwolare<br />

SeuRlebuli wyvilis qveS Rriankalia gamosaxuli, viTarca am<br />

aqtis niSani. eposis am adgilas iSxara qalis saxelia, romelsac<br />

gilgameSi euRleba.<br />

dafa mesame<br />

16. xiT Raribi SuamdinareTisaTvis tyiani qveynebisken laSqrobas<br />

gansakuTrebuli mniSvneloba hqonda imTaviTve. uZvelesi istoriuli<br />

cnoba kedaris importisa ipoveba lagaSis mefis, eanaTumis<br />

(Zv. w. XXV s.) warweraSi. kedaris xiT dainteresebuli iyvnen<br />

egviptis faraonebi, israelis mefe solomoni da sxvani.<br />

23. beru – manZilis erTeuli, ori saaTis savali.<br />

42. SamaSi _ mzis RmerTi, simarTlisa da samarTlianobis RvTaeba.<br />

43. adadi – avdrisa da Weqa-quxilis RmerTi.<br />

45. enlili – Zveli Sumeruli RmerTi, uzenaesi triadis (anu, enlil,<br />

enqi) meore wevri. aqadur miTossa da eposSi igi kaco-<br />

192


iobisadmi mtrulad ganwyobili RmerTia. misi iniciativiT<br />

moxda sayovelTao warRvna. Tumca Sumerul xanaSi igi Sumeris<br />

nacionaluri erTianobis RmerTi iyo.<br />

50-51. SuamdinareTisaTvis damaxasiaTebeli gancda wuTisoflis warmavlobisa<br />

sxvagvaradac aris gamoTqmuli: “kacTa modgma da<br />

misi naRvawi erTianad ganadgurdeba.” es naRvliani ganwyobileba<br />

bolomde gasdevs aqadur literaturas. igi Zveli aRTqmis<br />

wignebSic poulobs gamoZaxils: “saxeli Cveni daviwyebul iqmnes<br />

Jamsa Sina da aravin moixsennes saqmeni Cvenni” (sibrZn. solom.).<br />

amave motivzea agebuli eklesiastes wigni.<br />

73. bilTu – wonis erTeuli, daax. 30 kg.<br />

96. uxucesni – uZveles xanaSi qalaq-saxelmwifos mefe valdebuli<br />

iyo uxucesTa sabWos rCevisaTvis moesmina, roca qveynisaTvis<br />

mniSvnelovani saqme iyo gadasawyveti. arsebobda meore sabWoc<br />

_ “moymeTa krebuli” (ix. “gilgameSi da aga”).<br />

194. “Ramis modarajeni” – anu mxmilavni, romelTa Soris ganawilebulia<br />

sami sadarajo (ZvelqarTulad saxmilavi) Ramisa, sxvanairad,<br />

mamlis sami yivili: Jami “varskvlavTa amobrwyinebisa”,<br />

Jami SuaRamisa da Jami ganTiadisa.<br />

215. anSani – mxare Sumeris Crd.-aRmosavl., elamis qveyanaSi, sadac<br />

mSvild-isari uZvelesi xanidan yofila cnobili. Sdr. “elams<br />

kaparWi moaqvs” (esaia, 22:6). babilonur astronomiaSi erT-erT<br />

Tanavarskvlaveds “elamuri mSvildi” (anSanis mSvildi) ewodeba.<br />

245. Webis amoTxra didad mniSvnelovani aqti iyo rogorc SuamdinareTSi,<br />

ise palestinis uwylo udabnoebSi (ix. “gilgameSi da<br />

aga”). Zveli aRTqmis patriarqebi – abraami, isaki da iakobi –<br />

gamudmebiT Txridnen Webs sxvadasxva adgilas. udabnoSi mogzau-<br />

193


obisas aucilebeli xdeboda Wis amoTxra sasmeli wylis mosamarageblad.<br />

dafa meoTxe<br />

4. “SamaSis winaSe Wa amoTxares” – am SemTxvevaSi am aqts sakulto<br />

mniSvneloba aqvs. ambavi RamiT xdeba, roca mzis RmerTi SamaSi<br />

miwisqveSa okeaneSia gansasveneblad. amitomac iTxreba Wa, raTa<br />

mzis RmerTTan kavSiri damyardes.<br />

37. “Zili, Ramis niaRvari” – Sdr. “gars eRvrebodaT ambrosiuli<br />

Zili” (iliada, 11,19).<br />

88-91. mTeli es sizmari warmoadgens esqatologiur scenas qveynis aRsasrulis<br />

suraTebiT. am SemTxvevaSi moaswavebs xumbabas ganadgurebas.<br />

dafa mexuTe<br />

7. irnini – qalRmerTi, zogierTis azriT, iSTaris erT-erTi gansaxiereba.<br />

Tumca kedaris epizodSi es qalRmerTi da misi taxti<br />

aRar figurirebs. unda vifiqroT, rom igi aq naxsenebia wminda<br />

metaforuli mniSvnelobiT. amave dros ar SeiZleba ar gavixsenoT<br />

biblosis qalRmerTi, romelsac egviptis faraonis wargzavnilebi<br />

am mxaris kedrovanSi Sesvlisas msxverpls swiraven.<br />

25. “Svidmagi elviT elavs...” – “elva” an “elvareba” arazusti Targmania<br />

Sum. sityvisa melam – SemaZrwunebeli brwyinvaleba, romelsac<br />

asxivebs RvTiuri an RvTaebasTan wilnayari arseba. mTeli<br />

194


ZaliT gamovlinebuli melami iseT garemos qmnis, sadac mokvdavisTvis<br />

SeRweva SeuZlebelia, Tu mas tanSi “RmerTebis xorci<br />

ar udgas”, rogorc gilgameSs. aseTive SemaZrwunebel elvarebas<br />

asxiveben moriel-kacebi, mzis aRmosaval-dasavals rom darajoben<br />

(dafa IX, 28). Sdr. qarT. zRapars: “... mividnen Tu ara mTis<br />

ZirSi, mefis Svili aakankala devis Suqma, magram irmisam gaamagra.<br />

roca oriode adlis siaxloves mividnen, oriveni daabrmava<br />

Suqma” (xalx. sibrZne, 1, 1963, gv. 59).<br />

86. anunaqebi – qvesknelis demonebi Sumerul panTeonSi. ras gulisxmobs<br />

“idumali bina anunaqTa” gaugebaria; SesaZloa, romeli-<br />

Rac dakarguli miTosis gamoZaxili iyos. yovel SemTxvevaSi gvagondeba<br />

vefxistyaosnis “devTa qvabi”, romelic Selewes gmirebma<br />

da “poves saWurWle usaxo, kvla unaxavi Tvalisa” (1366,1) da sxv.<br />

dafa meeqvse<br />

1-3. es striqonebi Sinagani da kiduri riTmebiT aris gawyobili:<br />

imsi maleSu, ubbiba beleSu,<br />

unasis qimmasu, elu cereSu,<br />

iddi marSuTiSu, iTTalbiS zaquTiSu.<br />

7. “Tvals daadgams” – es saerTosemituri idioma gulisxmobs vnebian<br />

Sexedvas. swored amgvarad aris gamoxatuli fotifaris colis<br />

vneba iosebis mimarT: “daadgna colman uflisa misisaman<br />

Tvalni Tvisni iosebs zeda” (dab. 29:7).<br />

10. “Sen qmari iyav...” – saqorwino (Tu niSnobis) ritualis sityvieri<br />

formula, romelsac warmoTqvamda sasZlo im xanaSi, roca<br />

masze iyo arCevani. dumuzi-inanas Sumerul simRerebSi qal-<br />

195


RmerTi Tavisi neba-surviliT irCevs saqmros. es privilegia<br />

qalisa asaxulia xamurabis kanonebSic (Zv. w. XVIII s.), sadac<br />

qals garkveul SemTxvevebSi ufleba aqvs misTxovdes “Tavisi<br />

gulis sasurvel kacs”.<br />

14. Sdr. “sarTulni saxlisa Cvenisa kedarisani” (qebaTa qeba, 1:16) –<br />

ase eubneba qali Tavis satrfos.<br />

38. “xaro xar...” – amgvari Sedareba xSiria aqadur teqstebSi, mag.:<br />

“qali Wa aris, Wa, ormo da Txrili”.<br />

39. Sdr. sawuTros mimarT naTqvami: “gabasruli xar mwikvliTa,<br />

arodes ganirecxebi, vinc rome Sena gexebis, fisiviT zeda ecxebi”<br />

(“daviTiani” – “kacisa da sawuTrosagan ciloba...”, str. 50).<br />

44-47. aq CamoTvlil iSTaris satrfoTagan mxolod Tamuzia cnobili<br />

aqadur literaturaSi. Tamuzi Wabuki mwyemsia, iSTaris Seyvarebuli,<br />

romelic qvesknelidan amosulma qalRmerTma Tavis<br />

nacvlad Caabara qvesknelis demonebs da dasaRupad gaswira.<br />

sxva teqtebSi inana cxared moTqvams Tamuzis daRupvas.<br />

60-65. am mwyemsi biWis ambavi gvagonebs monadire akteonis Tqmulebas,<br />

romlis Tanaxmadac, igi, artemisis mier irmad qceuli, sakuTarma<br />

ZaRlebma daglijes.<br />

70. “Zali Seni” – igulisxmeba seqsualuri Zala an pirdapir penis.<br />

97-100. es striqonebi mcire cvlilebebiT imeorebs pasaJs aqaduri mi-<br />

Tosidan “iSTaris Casvla qvesknelSi”. am sityvebiT imuqreba iS-<br />

Tari, rodesac mas qvesknelis karibWes ar uReben. aseve imuqreba<br />

heliosi, rodesac zevsisgan odisevsis Tanamgzavrebis dasjas<br />

moiTxovs: “Caval hadesis samefoSi da mkvdrebs gavunaTeb”<br />

(odisea, XII, 387).<br />

104. “futuro bze” – mousavlianobisa da SimSilis niSani. asevea<br />

Zvel aRTqmaSi, sadac siymilis Svidi weli simbolizebulia “Svi-<br />

196


di fSute da xorSakisgan daxrukuli” TavTaviT (dab. 41:6), rac<br />

Seesatyviseba aqadur bzes (Tu Calas).<br />

151. xaris beWi – cxovelis es nawili xSirad gvxvdeba ritualur teqstebSi<br />

msxverplSewirvasTan dakavSirebiT. fiqroben, TiTqos<br />

es sityva am pasaJSi falosis mniSvnelobiT aris naxmari (enqidu<br />

xaris beWis sroliT TiTqos kicxviT Seaxsenebs iSTars misi<br />

kultis amoralur xasiaTs).<br />

156. SamxaTebi da xarimaTebi – saRvTo roskipTa, iSTaris kultis<br />

msaxurTa, saxelwodebani (Sdr. enqidus macTunebeli roskipis<br />

saxeli – SamxaT).<br />

161. mana – wonis erTeuli, daax. 0,5 kg. guri – siTxis sawyao, sakmaod<br />

didi moculobisa.<br />

175. Sdr. “roca brundeboda daviTi filistimelTa damarcxebis<br />

Semdeg, gamodiodnen qalebi israelis yvela qalaqidan saul<br />

mefis misagebeblad simReriT da rokviT, dafdafebiT, mxiaruli<br />

SeZaxilebiT. gahyvirodnen mxiaruli qalebi, ambobdnen: Semusra<br />

saulma Tavisi aTasi, xolo daviTma Tavisi aTi aTasi!”<br />

(1mef. 18:6-7).<br />

dafa meSvide<br />

1–23. es monakveTi CarTulia eposis xeTuri versiidan. savaraudoa,<br />

rom amgvari Sinaarsis sizmari aqadur dedanSic yofiliyo.<br />

37. gari – sigrZis erTeuli, daax. 7 m.<br />

113. marcxena mxaris samyofeli – igive mkvdarTa samefo, SaveTi<br />

(evfemisturi gamoTqma).<br />

114. miwis mTavarni – qvesknelis mTavarni, an micvalebulTa sulebi,<br />

197


omlebic SaveTSi privilegiebiT sargebloben. Sdr. “qveskneli<br />

SeiZra Sens gamo, raTa Segegebos Sesvlisas; gaaRviZa SenTvis<br />

micvalebulni, yvela beladi miwisa” (esaia, 14:9).<br />

155. “wyvdiadis saxlSi...” – es monakveTi imeorebs aqaduri miTosis<br />

(“iSTaris Casvla qvesknelSi”) dasawyis striqonebs. irqala –<br />

qvesknelis dedofali, igive ereSqigali.<br />

174. eTana – mefe-mwyemsi, romelic arwivma aiyvana caSi “Sobis balaxis”<br />

mosapoveblad (ix. Zveli Suamdinaruli poezia, 2009, gv. 287-298).<br />

erT Sumerul elegiaSi eTana gilgameSTan erTad ixsenieba Save-<br />

Tis binadarTa Soris. sumukani qvesknelis droebiTi mdgmuria, vi-<br />

Tarca momkvdari da mkvdreTiT aRmdgari RvTaeba.<br />

176. beliT-ceri – aqad. “velis (udabnos) qalbatoni”, qvesknelis qalRmerTi,<br />

SesaZlebelia, Tavad ereSqigalis sxva saxeli iyos.<br />

“veli” (an “udabno”) aq qvesknelis sinonimia.<br />

dafa merve<br />

7–39. datirebis uZvelesi nimuSi msoflio mwerlobaSi. enqidu mTelma<br />

bunebam unda itiros, radgan igi bunebis Svili iyo – “moyme<br />

gareuli velTa wiaRisa”. enqidus dastirian gareuli jogebi,<br />

rogorc xogais mindizea naTqvami: “maRlis Wiuxis nadiri satirlad<br />

emzadeboda”.<br />

19. mdinare ula – ulai, mdinare elamSi, Caudioda mis mTavar qalaqs,<br />

suzas (Zvel SuSans). awindeli qaruni miaCniaT mis qvemo<br />

dinebad. cnobilia Zveli aRTqmidanac (dan. 8:2).<br />

58. “saxe daufara viTarca sasZlos” – am konteqstSi sasZlos xseneba<br />

niSandoblivia im mxriv, rom bevr xalxebSi saqorwilo da<br />

198


dakrZalvis ritualebi erTmaneTis msgavsi iyo, ufro sworad,<br />

am ori, TiTqos erTmaneTis sawinaaRmdego movlenis dros erTi<br />

da igive ritualebi sruldeboda.<br />

dafa mecxre<br />

6. uTanafiSTi – warRvnis gmiris saxeli aqadurad niSnavs: “suli<br />

(sicocxle) hpova”. warRvnis Sumeruli miTosis mis oreuls ewodeba<br />

zi-u-sud-ra “Soreul dReTa sicocxlisken mavali”, rac exmaureba<br />

uTanafiSTis epiTets – “Soreuli”.<br />

10. sini – mTvaris RmerTi, Suamdinaruli panTeonis meore rangis<br />

triadis (sini, SamaSi da iSTari) pirveli wevri.<br />

20. maSus mTebi – maSu aqadurad niSnavs “marCbivs”. cdiloben am<br />

miTosuri mTebis lokalizacias, TiTqos maTSi igulisxmebodes<br />

libani da antilibani, romelnic maSus mTebiviT erTmane-<br />

Tis pirispir dganan. ori mTis Sesaxeb mzesTan dakavSirebiT<br />

Sdr.: “jer man ori mTa dainaxa, romelTa camde aziduli mwvervalebidan<br />

aRmomavali mze Tavis Suqmfinar sxivebs dedamiwas<br />

styorcnis” (ap. rodoseli, argonavtika, w. III, ak. uruSaZis<br />

Targm.). maSus mTebi, gilgameSis eposis garda, sxvagan arsad<br />

ixsenieba, magram unda vivaraudoT misi miTosis arseboba.<br />

21–22. “romelTa mwvervalni...” – kosmosis struqturis gavrcelebuli<br />

miTologema, romlis amosavalia dur-an-qi _ “cisa da miwis”<br />

kavSiri an dim-gal “didi RerZi” – samyaros SuagulSi gamavali<br />

da sami sknelis SemaerTebeli. mTis garda samyaros RerZis<br />

gamovlenaa xe, taZari, mdinare, cecxli da sxva (ix. z. kiknaZe,<br />

Suamdinaruli miTologia, 2006, gv. 150-184).<br />

199


101. “CrdiloeTis qari” – winaaRmdeg samxreTis mxurvale qarisa,<br />

SuamdinarelisaTvis Svebisa da imedis momcemi grili da saamuri<br />

qaria. Sdr. “Crdilo qari Seni gonebisa kacTaTvis keTilmqrolia”,<br />

“marduqis brZanebiT, RmerTTa meufisa, dabera CrdiloeTis<br />

qarma, keTilma qarma RmerTTa uflisa”.<br />

130. “uWvretdes mzis Tvals...” – Sumeruli rwmeniT, mzis RmerTi uTu<br />

Tavis droze mkvdrebsac gaunaTebs: “odes didi uTu bnel adgilebs<br />

naTelad aqcevs...”<br />

dafa meaTe<br />

1. siduri – es personaJi mxolod am eposSi gvxvdeba. lursmul<br />

leqsikonebSi igi ganmartebulia rogorc “sibrZnis iSTari”.<br />

misi saxeli ixsenieba gilgameSis eposis xuritul fragment-<br />

Si. xuritul enaze TiTqos “qals” unda niSnavdes, rac albaT<br />

mowmobs mis warmomavlobas xurituli miTologiidan. siduri<br />

Tavisi SeburulobiT gvagonebs homerosiseul nimfa kalifsos,<br />

romlis saxeli niSnavs “dafaruls”.<br />

115. ur-Sanabi – “enqis (an eas) msaxuri”. Sanabi niSnavs “or mesameds”,<br />

romelic enqis erT-erTi saxelia, radgan misi sakraluri ricxvi<br />

aris 40, umaRlesi RvTaebis, anis, ricxvis (60) ori mesamedi.<br />

117-118. gaurkvevelia am gvelis ambavi, an ra funqcias asruleben es qvebi,<br />

risTvis sWirdeba isini uTanafiSTis menaves. isic gaugebaria,<br />

ram gaaSmaga gilgameSi, rom Tavisda sazianod (ix. str. 181) daamsxvria<br />

qvebi da mokla gveli. xomaldis qvebis ambavs uTanafiSTic<br />

mixvdeba da didad gancvifrdeba (str. 211).<br />

321. mameTu – deda-qalRmerTis, didi dedis erT-erTi saxeli.<br />

200


dafa meTerTmete<br />

3–6. dedanSi aliteracia da virtuozulad datrialebuli fraza:<br />

minaTuqa ul Sana, qi iaTama aTTa,<br />

u aTTa ul SanaT, qi iaTima aTTa.<br />

12. Surufaqi – samxreT Sumeris erT-erTi uZvelesi qalaqi (awind.<br />

fara) xuTTagan, (eridu, baTdibira, larak, sipar, Surupak),<br />

romlebSic miTosuri istoriis Tanaxmad monacvleobiT gadadioda<br />

warRvnamdeli sruliadSumeruli mefoba da, saerTod,<br />

civilizacia.<br />

49-50. dedanSi es ori striqoni gariTmulia, rac Zalze iSviaTia aqadur<br />

poeziaSi (saerTod, aqadeli poeti Segnebulad gaurbis<br />

riTmas, rogorc SemCneulia samecniero literaturaSi):<br />

ina Ser quqqi, ina lilaTi,<br />

izananu SameTu qibaTi.<br />

50. “xorbalSi” igulisxmeba “setyva”, – am sityvebiT uTanafiSTim<br />

SecdomaSi unda Seiyvanos Surupakis moqalaqeni, romelnic moelian<br />

xorblis siuxves zegardamo, sinamdvileSi ki setyvis Rvari<br />

daaqcevs maT.<br />

76. “surneli zeTi...” – uTanafiSTi wesisamebr xels zeTiT ibans saqmis<br />

dasrulebis niSnad.<br />

99-100. gaugebaria fuzur-amurus roli an ra igulisxmeba am “sasaxle-<br />

Si” (eqallu). fiqroben, TiTqos uTanafiSTis Tavisi sasaxle<br />

eCuqebinos am kacisTvis madlobis niSnad; magram garda imisa,<br />

rom amgvari saCuqari am viTarebaSi metismetad cinikuria, sadRa<br />

hqonda sasaxle SurupakSi uTanafiSTis, – man xom eas SegonebiT<br />

daarRvia Tavisi sacxovrebeli. meore mxriv, Tu “sasaxle-<br />

Si” xomaldi igulisxmeba, romelic – rogorc naTqvamia teqstSi,<br />

201


warRvnis gmirma Caabara fuzur-amurus, sad gaqra es ukanaskneli<br />

warRvnis Semdeg? erTi sityviT, es adgili Zalze bundovania.<br />

120. “ZaRlebiviT miyuJdnen RmerTebi” – Suamdinarul RvTismosavobas<br />

ar bRalavda amgvari Tqmebi RmerTebis mimarT. ix. amave<br />

karSi str. 181: “RmerTebi Seesien mzorvels mwerebiviT”; Sdr.<br />

agreTve: “nu Seswirav, batono Cemo, nu Seswirav (RmerTs msxverpls)!<br />

ZaRliviT Sens ukan devnas SeaCvev!” (“batoni da mona”,<br />

Zveli Suamdinaruli poezia, 2009, gv. 347-351).<br />

150. niciris mTa – am mTis saxeli aqaduri warmoSobis unda iyos<br />

(nacaru niSnavs “xsnas”, “mfarvelobas”). aSuris mefeTa analebSi<br />

naxsenebia am saxelwodebis mTa. mag., aSurbanipali wers: “qalaq<br />

babeTidan gamovedi, mivadeqi niciris mTas, romelsac luluelebi<br />

qinifas uwodeben”.<br />

162-170. Sdr. Zveli aRTqmidan: “da gauSva yorani da mifrinavda igi da<br />

ukanve brundeboda, vidre daSreboda wyali miwaze. gauSva mtredi,<br />

rom gaego, Tu daiklo wyalma miwis pirze. ver ipova mtredma<br />

brWyalis mosaWidi da ukanve moubrunda kidobanSi, radgan<br />

jer kidev idga wyali mTels miwis pirze. da gaiwoda xeli noem<br />

da aiyvana igi da Seiyvana kidobanSi. Svid dRes kidev daicada<br />

da xelaxla gauSva mtredi kidobnidan. da dabrunda mtredi sa-<br />

RamoJams da, aha, zeTisxilis nedli rto eWira niskartiT. da<br />

mixvda noe, rom damwdariyo wyali miwaze” (dab. 8:6–11). Semdeg<br />

naTqvamia, rom kvlav gaSvebuli mtredi aRar dabrunda, radgan<br />

damSral xmeleTze fexi moikida.<br />

173–178. Sdr. “da augo noem samsxverplo ufals, TiTo-TiTo amoarCia<br />

yoveli wmida pirutyvidan da yoveli wmida frinvelidan da aRsavlenad<br />

miitana samsxveploze. da iynosa ufalma keTilsurneleba...”<br />

(dab. 8:20-21).<br />

202


183. yelsabams am mniSvnelovan momentSi igive mniSvneloba unda<br />

hqondes, rac bibliur cisartyelas (“mSvilds”): “da vdeb Cems<br />

cisartyelas RrubelSi niSnad aRTqmisa Cemsa da miwas Soris”<br />

(dab. 9:13).<br />

208-215. erTi aqaduri eposis (“aTraxasisi”) mixedviT, sadac ZiriTadia<br />

warRvnis epizodi, enlilma warRvnamde swored es sasjelebi<br />

mouvlina qveynierT; warRvna mxolod ukiduresi zoma iyo (ix.<br />

Suamdinaruli miTologia, 2006, gv. 370-373). Sdr.: “ase ambobs<br />

ufali RmerTi: Cemi oTxi mZime sasjelic rom movuvlino ierusalims<br />

_ maxvili, SimSili, sastiki mxeci da Jami...” (ezek. 14:21).<br />

215. era _ Savi Wiris momavlinebeli RmerTi, igive nergali, an misi<br />

erTi aspeqti.<br />

229. “wylebis dasabamTan” – Sdr. bibliur samoTxes, edems, sadac sa-<br />

Taves iRebs samyaros oTxi mdinare.<br />

246. “swuxs kacTa modgma...” – TiTqos arsebobs sxvagvari wakiTxvis<br />

SesaZleblobac: “borotia kacTa modgma, Senc giborotebs”.<br />

362. gaugebaria, ratom da rogor miacilebs mezRvauri ur-Sanabi<br />

gilgameSs uruqamde saxmeleTo gziT. str. 359 ambobs, rom gilgameSma<br />

xomaldi zRvis napiras daagdo, sadac wesiT ur-Sanabic<br />

unda darCeniliyo. uTanafiSTis menavis mosvlas uruqSi gilgameSTan<br />

erTad is gamarTleba aqvs, rom gilgameSs saSualeba<br />

eZleva daanaxos ucxo kacs uruqis didebuli zRude, romlis<br />

libo, misi rwmeniT, Svid brZenkacs Caudevs. eposi imave sityvebiT<br />

mTavrdeba, riTac daiwyo.<br />

203


Sumeruli Tqmulebebi gilgameSze<br />

yvela am teqstis originali gamoqveynebulia naklebad xelmisawvdom<br />

samecniero gamocemebSi. dainteresebul mkiTxvels SeuZlia<br />

gaecnos Sumerul dednebs da maT inglisur Targmanebs eleqtronul<br />

versiebSi (ETCSL=Elecronic Text Corpus of Sumerian Literature). ix. http://<br />

www-etcsl.orient.ox.ac.uk/<br />

inana, gilgameSi da alvis xe<br />

2. buranuna – evfratis Sumeruli saxelwodeba. mis napiras mdebareobda<br />

gilgameSis samSoblo qalaqi uruqi.<br />

4. samxreTis qari – mtruli qari SuamdinarelTaTvis, udabnodan<br />

monaqroli. erT aqadur miTosSi moTxrobilia ambavi, Tu<br />

rogor mostexa adapam samxreTis qars frTebi, ris gamoc caSi<br />

iqna dabarebuli anis mier (ix. “adapa”, Zveli Suamdinaruli<br />

poezia, 2009, gv. 281-286).<br />

6. “qalma, anis sityvaTa moSiSma...” – vin aris es qali, gaugebaria.<br />

TiTqos inana unda iyos, magram igive qali ambobs, “xes inanas<br />

mtilSi Sevitano”.<br />

12–13. “rodis meqneba taxti...” – igive motivi gvxvdeba erT qarTul<br />

xalxur leqsSi:<br />

204


Cemo qmaro, Cemo qmaro, /lomo da gmiro,<br />

mag alvis xes, mag alvis xes, /toti Sestexeo.<br />

mag totisa, mag totisa, /saxli damidgio. …<br />

Sdr. agr. qarTuli zRapari: “moiavadmyofa Tavi dedofalma –<br />

Tu magis (e. i. alvisxis) ficris taxts SemikravT, movrCebio...”<br />

(xalx. sibrZ., 1, 1963, gv. 123).<br />

16–18. alvis xe, rogorc kosmiuri RerZi, aerTianebs sam sknels,<br />

romelnic warmodgenilia gvelis, qalwul lilasa da frTosani<br />

anzudis saxiT (ix. z. kiknaZe, Suamdinaruli miTologia,<br />

2006, gv. 171-176).<br />

24. aq gilgameSi inanas Zmad iwodeba. sruliad gansxvavebuli<br />

urTierTobaa gilgameSsa da iSTars Soris (ix. <strong>gilgameSiani</strong>,<br />

dafa VI).<br />

44. inana sityvasityviT imeorebs me-3 piriT moTxrobil ambavs da<br />

Tavis Tavsac mesame piriT ixseniebs. es gamonaklisi SemTxvevaa.<br />

ganmeorebisas Cveulebriv, piri icvleba xolme.<br />

59–60. fuqu da miqu – dafdafi da saraxunebeli joxebi. swored am iaraRis<br />

xmaze amxedrebda gilgameSi uruqis moymeT (ix. dafa 1,<br />

str. 27).<br />

61. “qalwulTa mudara...” – teqstidan ar Cans, ram Seawuxa qalwulni.<br />

situaciis aRsadgenad SeiZleba moviSvelioT dafa<br />

I, str. 34–35:<br />

“ar uSvebs gilgameS qalwuls dedasTan,<br />

asuls gmirisas, sasZlos moymisas”.<br />

Zaladobis aRsakveTad enqidus mouvlenen RmerTebi gilgameSs,<br />

xolo Sumerul poemaSi dafdafi da joxebi qvesknelSi Cacvivdeba.<br />

65. “xinarTa karibWesTan” – qvesknelis karibWesTan. xinarebi qvesknelis<br />

RmerTebis saxelwodebaa.<br />

205


70–71. etyoba, am sadurgloSi daukveTa gilgameSma inanasaTvis taxti,<br />

xolo TavisTvis fuqu da miqu. magram am ambis Semcveli teqsti<br />

ar ipoveba Sumerul-aqadur literaturaSi.<br />

81-95. qveskneli antipoduria samzeos mimarT, amitomac iq Camsvlelma<br />

tabu unda daicvas, – cocxalTa Cveulebis sawinaaRmdegod<br />

unda moiqces, rom masSi cocxali arseba ar Seicnon<br />

da ar daakavon.<br />

97. ninazus deda – qvesknelis dedofali ereSqigali, xolo<br />

Tavad nin-a-zu – “kurnebis ufali”, qvesknelis erT-erTi<br />

RvTaebaa.<br />

121. namTari – bediswerisa (Sum. nam-Tar) da sikvdilis demoni.<br />

Tavad saxeli misi (nam-Tar) “bedisweras” niSnavs Sumerulad.<br />

122. azag – ukurnebeli senis demoni; gamoTqma “azags ar daukavebia”<br />

niSnavs: “sens ar mouklavs”, iseve rogorc “namTars ar daukavebia”<br />

unda niSnavdes: “Tavisi bediT ar momkvdara”.<br />

123. “qvesknelma daakava” – niSnavs: “mokvda”.<br />

124. nergali – qvesknelis RmerTi, romelic xan caSia, xan qvesknelSi.<br />

laSqroba kedaris tyisken<br />

1. “cocxali kacis qveyana” – Sum. qur-lu-Tila. poemis Cvenamde SemorCenil<br />

teqstSi es kaci ar monawileobs. SesaZlebelia, mas-<br />

Si igulisxmebodes xuvava, xolo “mis qveyanaSi” _ maradmwvane<br />

kedaris tye. rogorc qvemoT irkveva, gilgameSs imedi aqvs am<br />

qveyanaSi SesvliT ukvdavebas Tu ara, maradiul saxels mainc<br />

daimkvidrebs.<br />

206


75. “TavaRmarTuli uTu mivals...” – mzis Casvlis SekumSuli miTosi,<br />

rac sxvagvaradac gamoiTqmis: “uTu dedasTan brundeba”, “uTu<br />

dedis saxlSi brundeba”.<br />

80. “Sens mSobel dedas...” – Znelad gasagebi adgilia. am sityvebis<br />

azri SeiZleba ase gavigoT: gilgameSis uRirsi saqcielis gamo<br />

dedamisi sajarod ar Searcxvinon qalaqis moedanze (?).<br />

113-115. am sam striqonSi sami andazaa, romelTa azri am konteqstSi<br />

gaurkvevelia.<br />

131-132. “Seni patara fexebisTvis...” – rogorc Cans, xalxSi gavrcelebuli<br />

Tqma, romlis zusti azri, miT umetes xuvavas mimarT, gaugebaria.<br />

133. “elva” – anu elvareba (Sum. ni-Te), igivea, rac melam; ix. SeniSvna,<br />

dafa V, str. 25.<br />

164-165. “deda, mSobeli Cemi...” – Tavis Sebralebis, Sevrdomebis sityvieri<br />

formula. Sdr. lagaSis mTavris, gudeas (Zv. w. XXII s.)<br />

mimarTva qalRmerTisadmi:<br />

deda ar mivis, deda xar Cemi!<br />

mama ar mivis, mama xar Cemi!<br />

170. “gilgameSma zeca daifica...” – zustad aseTsave fics warmoTqvamen<br />

homerosis gmirebi: “netar RmerTebsac ki aSinebT amgvari fici:<br />

de, mowme iyos ca, dedamiwa da qveskneli...” (odisea, V, 185–186).<br />

173. Sumeruli gamoTqma “dedis wiaRSi dabruneba” an, ubralod, “dedasTan<br />

dabruneba” ama-ar-gi niSnavs tyveobidan daxsnas, ganTavisuflebas.<br />

179. gipari – sataZro beReli (ix. SeniSv. dafa 1, str. 10), sadac sruldeboda<br />

saRvTo qorwinebis rituali, romlis drosac mamri<br />

qurumi euRleboda RvTis mxevals, inanad gansaxierebuls. gipari<br />

faqtiurad mTavarqurumis rezidencia iyo.<br />

207


198-200. am sami striqonis azri unda iyos: xuvavas mokvlis gamo gmirebs<br />

mosveneba ar eqnebaT, xuvavas suli sasmel-saWmelSi daeziareba<br />

maT(?).<br />

gilgameSi da aga<br />

1. aga – qiSis naxevradlegendaruli dinastiis mefe, romlis Sesaxeb<br />

mxolod yru cnobebia Cvenamde moRweuli.<br />

5. “Webs rom movuaroT...” – maincdamainc ratom Webze amaxvilebs<br />

yuradRebas gilgameSi uxucesTa winaSe am sabediswero Jams? rogorc<br />

viciT, Webze zrunva mniSvnelovani saqmianoba iyo udabnos<br />

pirobebSi (xolo uruqs ukacrieli udabno esazRvreboda), da<br />

masze iyo damokidebuli erTgvarad qveynis keTildReoba. amiT<br />

gilgameSs surs Tqvas: Tu gvinda keTildReobaSi viyoT, mters<br />

nu davemorCilebiT. uxucesni sapirispiro azris arian. erTmaneTs<br />

ejaxeba ori politikuri Tvalsazrisi, orive qveynis ke-<br />

TildReobiT nakarnaxevi.<br />

9. “uxucesTa krebuli” – ix. Sen. dafa 11,98.<br />

16. qulaba – daba uruqis qalaq-saxelmwifos teritoriaze. gilgameSi<br />

qulabasTan iyo dakavSirebuli, SesaZloa, rogorc<br />

sakuTriv misi mkvidri. amitomac iwodeba gilgameSi rogorc<br />

“qulabas Ze” (dumu-qulaba) anu qulabas mkvidri, da arasodes<br />

“uruqis Ze”.<br />

19. “moymeTa krebuli” – uruqis qalaq-saxelmwifoSi uxucesTa<br />

krebulis anu sabWos gverdiT moqmedebda “moymeTa krebuli”,<br />

rogorc saxelmwifoebrivi organo, romelic garkveulad<br />

zRudavda mefis Zalauflebas. iaraRis matarebel moymeTa<br />

208


krebuli upirispirdeba uxucesobas, rogorc mebrZoli Zala<br />

da swored mis rCevas dahyveba gilgameSi, qveynis samxedro<br />

beladi _ “didi kaci” (lu-gal)<br />

29. “saxedris ferdebis mkumSavni” – asea daxasiaTebuli meomarTa<br />

fizikuri Zliereba, an mxedris erTianoba saxedarTan.<br />

108-113. gaugebaria gilgameSis sityvebis azri, gansakuTrebiT str.<br />

112: “agam sunTqva momca, agam sicocxle momca”. es fraza<br />

gamarjvebuli gilgameSis piridan kuriozulad JRers.<br />

saerTod, bundovania legendis bevri adgili da, kerZod,<br />

dasasruli.<br />

gilgameSis sikvdili<br />

ar aris mikvleuli erTiani teqsti (dasawyisidan dasasrulamde).<br />

rogorc fragmentebidan Cans, arsebuli “gilgameSis sikvdilis” ramdenime<br />

erTmaneTisgan met-naklebad gansxvavebuli versia. rogorc<br />

Cans, gilgameSs Tavisi Rvawlis gamo (uvali gzebis gakafva, kedaris<br />

tyis dapyroba, borotebis aRmofxvra, uTanafiSTisTan Sexvedra da<br />

sxva) mkvdarTa samefoSi privilegirebulia, qveknelis RmerTebTan<br />

erTad adamianis beds wyvets. SumerSi marTlac arsebobda misi, rogorc<br />

qvesknelis erT-erTi RvTaebis, kulti.<br />

I, 3. “sartyelis Semomrtymeli” _ sabrZolod gamzadebuli.<br />

II, 1. “didi mTa” _ enlilis, rogorc cisa da miwis kavSirisa da samyaros<br />

Suagulis, ganmasaxierebeli RmerTis arsebiTi da mudmivi<br />

epiTeti.<br />

II, 10. “irigali” _ Sum. “didi qalaqi!”, qvesknelis erT-erTi saxelwodeba.<br />

209


III, 8. ereSqigali _ Sum. “didi miwis qalbatoni”, qvesknelis mbrZanebeli<br />

qalRmerTi. IV, 10. ziusudra _ Sum. “Soreuli (maradiuli)<br />

sicocxlis mZebneli”, uTanafiSTis Sumereli oreuli.<br />

IV, 31. ningiSzida _ dumuzis ciklis RvTaeba, masaviT daRupuli da aRmdgari.<br />

aq qvesknelis msajuli.<br />

IV, 48. “didi qalaqi~, arali _ mkvdarTa samefos erT-erTi saxeli.<br />

210


zurab kiknaZe<br />

sarCevi<br />

gilgameSis eposi 5<br />

g i l g a m e S i a n i 51<br />

Sumeruli Tqmulebebi gilgameSze<br />

inana, gilgameSi da alvis xe 157<br />

laSqroba kedaris tyisken 166<br />

gilgameSi da aga 175<br />

gilgameSis sikvdili 181<br />

komentarebi 187


qarTuli wignis mxardaWeris fondi<br />

“memkvidreoba”<br />

Tamaz Cxenkeli, tragikuli niRbebi, 2009.<br />

waxnagi: filologiur kvlevaTa weliwdeuli, 1. 2009.<br />

<strong>gilgameSiani</strong>: Zveli Suamdinaruli eposi, aqaduridan da Sumerulidan<br />

Targmna zurab kiknaZem, 2009.<br />

Zveli Suamdinaruli poezia, Sumerulidan da aqaduridan Targmna<br />

zurab kiknaZem, 2009.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!