gilgameSiani - Reso Kiknadze
gilgameSiani - Reso Kiknadze gilgameSiani - Reso Kiknadze
gilgameSiani gilgameSiani
- Page 2: qarTuli wignis mxardaWeris fondi Ge
- Page 6 and 7: qalaqi gilgameSis eposi “gilgameS
- Page 8 and 9: TiToeul qalaqs Tavisi sakuTari panT
- Page 10 and 11: ufals”, igulisxmeba taZris saZirk
- Page 12 and 13: “me mefe var, (dedis) saSoTganve
- Page 14 and 15: erTmaneTTan TanxmobaSi iyvnen, cida
- Page 16 and 17: galavniani uruqi da misi mefeni mdi
- Page 18 and 19: cnobaze, rom man inana cidan Camoiy
- Page 20 and 21: Tavis miTosur simbolod okeanis ufsk
- Page 22 and 23: mefis oreulad miiCnies gankacebis g
- Page 24 and 25: aqvT: Sexvedrebi daZravs gayinuli w
- Page 26 and 27: mxolod es “mxiaruli” saqmeni, r
- Page 28 and 29: ogor axasiaTebs marTus Sumeruli teq
- Page 30 and 31: erTgan “me igi var, vinc wmida mu
- Page 32 and 33: sadac gilgameSs unda Sexvdes. marTl
- Page 34 and 35: miTosi eposis logikas aris damorCil
- Page 36 and 37: vxedobiT: beWs mohglejs mozvers, _
- Page 38 and 39: anu viT davdumde, // Zmobili Cemi m
- Page 40 and 41: sikvdils nu vixilav, risac meSinis!
- Page 42 and 43: pirvelad marcxdeba igi Tavis mraval
- Page 44 and 45: ako galavniT moqaduli mimarTavs ur-
- Page 46 and 47: * * * msoflio mwerlobis uZvelesi ep
- Page 48 and 49: miiCnevdnen astraluri mizandasaxulo
- Page 50 and 51: - es xom gilgameSis saqmec iyo...
<strong>gilgameSiani</strong><br />
<strong>gilgameSiani</strong>
qarTuli wignis mxardaWeris fondi<br />
Georgian Book Support Foundation
Gilgamesh<br />
The Ancient Mesopotamian Epic<br />
From Akkadian and Sumerian translated<br />
by Zurab <strong>Kiknadze</strong><br />
Tbilisi<br />
Memkvidreoba<br />
2009<br />
mxatvari<br />
nugzar meZmariaSvili<br />
qarTuli wignis mxardaWeris fondi<br />
“memkvidreoba”<br />
fondis saqmianobas nivTierad uzrunvelyofs<br />
giorgi leJava<br />
© zurab kiknaZe, 2009<br />
ISBN 978-9941-9106-0-9 © “memkvidreoba”, 2009
qalaqi<br />
gilgameSis eposi<br />
“<strong>gilgameSiani</strong>s” _ Suamdinaruli eposis asparezi moicavs qalaqs<br />
da mis gareT Soreul sivrces, teritorias qveynis kidis miRma. gmiris<br />
gza qalaqSi iwyeba da qalaqSive, mis galavanTan mTavrdeba. aseve<br />
Zveli epikosi Tavis poemas qalaqis qebiT iwyebs da qebiTve amTavrebs.<br />
amitomac, sanam uSualod eposze da mis personaJebze daviwyebdeT<br />
saubars, visaubroT Sumeris qalaqze da qalaqebze, sadac namdvilad<br />
dairwa civilizaciis, SesaZloa, pirveli akvani.<br />
IV aTaswleulis bolosTvis, roca damwerloba pirvel nabijebs<br />
dgamda, Sumeris 2-3 milioniani mosaxleoba TxuTmetiode mcire da mozrdil,<br />
erTmaneTisgan damoukidebel qalaq-saxelmwifoSi iyo ganawilebuli.<br />
sakuTar landSaftTan, sakulto da kulturul tradiciebTan<br />
erTad, rac maT erTmaneTisgan ganasxvavebda, maTTvis saerTo iyo:<br />
tipuri sistema qalaq-saxelmwifos Sida mowyobisa; yvelasaTvis<br />
saerTo kulti enlilisa nipurSi, romelic warmoadgenda mTeli<br />
Sumeris religiur da nacionalur centrs; saerTo saxelwodeba mTeli<br />
mosaxleobisa – “SavTavianebi” (Sum. sang-giga), rac Semdgom semituri<br />
modgmis xalxzec gavrcelda da, bolos, mTeli kacobriobis<br />
saxelwodebad iqca; saerTo ena da saerTo warmoSobis damwerloba,<br />
5<br />
vuZRvni<br />
lamara gvaramaZes<br />
ana aSaTi ina xud libbi
omelsac, farTo arealze gavrcelebis miuxedavad, identuroba ar<br />
daukargavs, masTan erTad saerTo ganaTlebis sistema, skolebis (eduba)<br />
qseliT warmodgenili, cxadia, adgilobrivi Taviseburebebis<br />
gaTvaliswinebiT; bolos, rac mTavaria, erTiani sarwyavi sistema,<br />
romelic yvela qalaq-saxelmwifos sazrunavi iyo, radgan am erTiani<br />
qselis wesrigze da gamarTulobaze iyo damokidebuli TiToeuli<br />
maTganis keTildReoba.<br />
qalaqi, romelsac am Cvens narkvevSi movixilavT, zogadic aris<br />
da kerZoc, saxeldobr uruqi _ Cveni eposis gmiris samSoblo. igi,<br />
rogorc yvela sxva qalaqi, mdinarisa Tu arxis napirzea gaSenebuli,<br />
gars akravs daba-soflebi, Ria dasaxlebani, romelTaTvisac qalaqi<br />
warmoadgens religiur, ideologiur, ekonomiur da politikur centrs.<br />
qalaqis struqtura, Tu mas TvalsaCinoebisTvis koncentruli<br />
wreebis saxiT warmovidgenT, Semdegi iqneba:<br />
pirveli wre _ es aris sakuTriv qalaqi (uru), romelsac realuradac<br />
daaxloebiT wris forma aqvs: igi SemozRudulia galavniT,<br />
romelic misi imedi da siamayea: igi icavs mas momxduri momTabare<br />
tomebis Semosevisgan da aZlevs mas xilvad formas, ganasxvavebs ra<br />
da gamoyofs mas usazRvro garesamyarosgan. galavani qalaqis Rirs-<br />
SesaniSnaobaa, misi SesaZleblobis maqsimumi, rac mas qalaqad aqcevs.<br />
galavans SigniT da galavans gareT _ gansxvavebuli sivrceebia. erTerTi<br />
Sumeruli qalaqis uruqis ori epiTeti ori sxvadasxva kuTxiT<br />
gansazRvravs mas, rogorc qalaqs: “galavniani uruqi” da “moedniani<br />
uruqi”. wre centrs moiTxovs da es centri, Tumca am SemTxvevaSi ara<br />
geometriuli, qalaqSi taZris saxiT aris warmodgenili. taZris gar-<br />
Semo Tavs ikrebs ara mxolod sakulto-religiuri, aramed sameurneo<br />
cxovrebac. arqaul xanaSi yvelaferi, rac qalaqs abadia _ savargulebi,<br />
saqoneli, baR-venaxebi, saZovrebi, arxebi sataZro sakuTrebaa.<br />
6
TiToeul qalaqs Tavisi sakuTari panTeoni aqvs qalaqis mTavari<br />
mfarveli RmerTiT saTaveSi, romelic, rogorc wesi, enlilis Zea.<br />
yovel qalaqs hyavs mfarveli deda-qalRmerTi, romelic ganasaxierebs<br />
qalaqs, moqalaqeni ki _ misi Svilebi arian. iseve, rogorc bevr<br />
sxva civilizaciaSi, SumerSic qalaqi dedruli saxiT aris warmodgenili,<br />
romelic Tavis kalTaSi ifarebs moqalaqeebs. am aspeqtSi qalaqis<br />
qalRmerTis epiTetia “mravali Svilis deda” (ama-dumu-dumu-ne).<br />
“Svili” (dumu) SumerSi, iseve rogorc yvelgan, Tavisufali adamianis<br />
metaforaa, Tavisuflebas mxolod dedis (resp. qalaqis) wiaRSi hpoveben.<br />
amitomac am enaSi Sesityveba “dedasTan dabruneba” (ama-ar-gi)<br />
“Tavisuflebis” aRmniSvnel idiomad iqca. sanam tyveobas Tavdaxsnili<br />
dumu ar SeaRwevs qalaqis kedlebs SigniT da simbolurad ar dadebs<br />
Tavs dedis (ama) kalTaSi, ar CaiTvleba Tavisuflad. amrigad, yoveli<br />
qalaqi dasaxlebulia misi SvilebiT anu Tavisufali moqalaqeebiT<br />
da sxvadasxva gradaciis araTavisufali xalxiT, romlebic sxva-<br />
Ta da sxvaTa garemoebaTa (gaRatakeba, valis gadauxdeloba, tyveoba,<br />
motaceba, ltolvileba...) mizeziT gadadian am kategoriaSi. amrigad,<br />
qalaqs hyavs mis wiaRSi, qalRmerTis kalTaze, dabadebulni RviZli<br />
Svilebi, mkvidrebi, romlebic floben sakuTrebaSi uZrav qonebas da<br />
monawileobas iReben qalaqis politikur cxovrebaSi, da qalaqs hyavs<br />
gerebi, xiznebi, monebi Tu moxarkeni, romelTac ar gaaCniaT amgvari<br />
memkvidreobiTi sakuTreba, ris gamoc moklebulni arian mkvidrobis<br />
statuss. mkvidroba anu Tavisufleba dabadebiT eniWeba adamians,<br />
magram igi SeiZleba ewyalobos mas sagangebo ritualiT, romelic<br />
dedis saSodan dabadebis imitaciaSi mdgomareobs (Svilad miRebis rituali<br />
aRwerilia “gilgameSianSi”).<br />
Tavdapirvelad, winaredinastiur an damwerlobamdel da Semdgom<br />
adredinastiur xanaSi (Zv. w. XIX s.-mde), qalaqs (uru) marTavda<br />
7
sakrebulo (unqen), romelic Sedgeboda ori “palatisgan” _ senatisgan<br />
anu uxucesTa (abba) sabWosgan da moymeTagan (guruS). uxucesebi,<br />
rogorc saxeli mowmobs (abba Sum. “mamebi”), didi ojaxebisa Tu sagvareuloebis<br />
meTaurebi anu maTi warmomadgenlebi iyvnen. xolo<br />
moymeni, guruSebi _ es sityva zogadad axalgazrda mamakacs aRniSnavs<br />
_ iaraRis tarebis SemZleni. Tu uxucesebis bageTagan rCeva gamodioda,<br />
guruSebi realurad axorcielebdnen am rCevas. uxucesTa<br />
iaraRi sityva iyo, moymeTa ki _ fizikuri Zala. rogorc romaeli<br />
patriciebi (mamaTa mcodneni) iyvnen qalaqis mamaTa Svilebi, aseve<br />
moymeni qalaqis uxucesTa memkvidreebi iyvnen. moymeobis asakis (anu,<br />
socialur planSi: statusis) gasvlis Semdeg isini uxucesTa sabWo-<br />
Si TavianTi mamebis adgilebze gadainacvlebdnen. eqstremalur da<br />
krizisul viTarebebSi sakrebulo irCevda winamZRols, belads, mxedarTmTavars,<br />
lugals anu “did kacs”, romelic, rogorc wesi, moymeTa<br />
wridan iyo.<br />
lugali qarizmatuli winamZRoli iyo: erTaderTi niSani, risTvisac<br />
mas xalxi irCevda, mxneoba da siqvele iyo, rac adamianebSi ndobas<br />
da darwmunebulobas iwvevda, rom arCeuli adamiani qveyanas krizisidan<br />
gamoiyvanda. magram amomrCevelma isic icioda, rom es Tvisebebi<br />
ara imdenad misi Tandayolili pirovnuli Rirsebebi iyo, ramdenadac<br />
qalaqis panTeonis wyaloba mis mimarT. qalaqis RvTaebebi, TiToeuli<br />
maTgani Tavis sferoSi, lugals aniWebdnen yvelafer imas, rac aucilebeli<br />
iyo winamZRolisTvis. xarizma am niWTa erTobliobaa, romlebsac<br />
is atarebda, vidre qalaqis panTeoni swyalobda mas.<br />
qalaqis mefes religiuri funqciebic akisria. zogierT qalaqSi es<br />
funqciebi win aris wamoweuli anu ar aris mkveTri zRvari samoqalaqo<br />
da religiur xelmZRvanelobas Soris. aseTi gamgebeli ensis wodebas<br />
atarebs. en-si(g) SeiZleba niSnavdes etimologiurad “saZirkvlis<br />
8
ufals”, igulisxmeba taZris saZirkveli, rac imas niSnavs, rom qalaqis<br />
miwieri patroni taZars uyris safuZvels; is principulad taZris mSenebelia<br />
(uZvelesi romis qurumis saxelwodeba pontifeqs, rac “xidis<br />
mSenebels” niSnavs, aseve religiur moRvaweobasTan aris dakavSirebuli:<br />
qurumi agebs simbolur xids, romelic amqveyniur da miRmur<br />
samyaroebs akavSirebs erTmaneTTan).<br />
garda RmerTebis samsaxurisa, mefe-qurums aqvs kidev ori funqcia,<br />
romelic asaxavs Sumeris qalaq-saxelmwifoTa meurneobis<br />
saxeebs: igi Tavisi xalxis, romlis patronadac panTeonis mTavarma<br />
RmerTma (qalaqis zeciurma patronma) ganawesa, erTdroulad mwyemsic<br />
aris da miwaTmoqmedic. aman asaxva hpova mis titulaturaSi: igi<br />
aris, Sesabamisad, sipa da engar. rogorc mwyemsi (si pa), is valdebulia,<br />
saukeTeso sacxovrisi mouZios Tavis samwysos (“SavTavianebs”).<br />
arqauli xanis sabeWdavebze Zroxebis win gamosaxulia lugali<br />
Tu ensi, romelsac maTken TavTavebi aqvs gawvdili. is aris Tavisi<br />
xalxis “WeSmariti mwyemsi” (sipa-zi). rogorc engari (miwismuSaki),<br />
mefe-qurumi axorcielebs qveynis guTnisdedis movaleobas, am sityvis<br />
farTo azriT. mas ara mxolod pirveli xnuli gahyavs yana-<br />
Si, aramed axali arxis gayvanac an arsebulis ganaxlebac evaleba.<br />
arxebze zrunva qveynis keTildReobaze zrunvis realuri da simboluri<br />
gamoxatulebaa. mefis koronaciis teqstSi prioritetulad<br />
swored es saqmianobaa wamoweuli (“vin gaTxris arxs, vin gaTxris<br />
arxs?” am ritorikuli sityvebiT iwyeba teqsti, romelic axali mefis<br />
gamefebas auwyebs). mSvidobiani xanis mwyemsi da guTnisdeda<br />
omianobis dros samxedro meTaurad evlineba xalxs.<br />
arqaul xanaSi arCeuli lugali, rogorc ki krizisi daiZleoda,<br />
rigiT moymeobas ubrundeboda. magram droTa ganmavlobaSi, gamudmebuli<br />
saSiSroebis pirobebSi, arCeviTi lugaloba (nam-lugal) memkvi-<br />
9
dreobiT mefobaSi gadadis. safuZvlianad icvleba mefobis koncepcia:<br />
am dros panTeonis mier arCeuli lugalis xarizma mis memkvidreebzec<br />
gadadis da ukve dinastiac xarizmebiT aRWurvili xdeba. dinastiis xarizma<br />
gadadis mis yovel wevrze TaobebSi. amrigad, yoveli pirmSo<br />
dabadebiTve ziarebulia mefobis xarizmas. da isev, sanam panTeoni an<br />
misi meTauri swyalobs da keTili TvaliT uyurebs dinastias, misi yoveli<br />
warmomadgenlis warmateba garantirebulia. da rogorc yovel<br />
mefes aqvs imTaviTve gansazRvruli bala (zeobis xangrZlovoba), aseve<br />
yovel dinastias aqvs sakuTari bala, romlis manZilze is axorcielebs<br />
qveynis patronobas.<br />
mefobis institutma sasaxle (e-gal “saxli didi”) daupirispira ta-<br />
Zars (e-dingir “saxli RvTisa”), romelic warmoadgenda qalaqis yvela<br />
ganzomilebis centrs, da sabolood misi uzurpacia moaxdina. sataZro<br />
meurneobis gverdiT gaCnda samefo meurneoba, ris Sedegadac qalaqis<br />
Svilebi (dumu-dumu), romlebic rogorc Tavisufali meTemeni, Cabmuli<br />
iyvnen mis meurneobaSi, mefis uuflebo da umkvidro msaxurebi aRmoCndnen.<br />
droTa viTarebaSi lugali RvTaebrivi auriT imoseba. SuamdinareTis<br />
istoriam icis gaRmerTebuli mefeebi da dinastiebi. gaRmerTebulni<br />
iyvnen aqadis dinastiis mefeebi _ Sar-qali-Sari (“mefe yvela<br />
mefeTa”), naram-sini (“mTvaris RmerTis nandauri”), romelic “aqadis<br />
RmerTadac” iwodeba. GgaRvTaebrivebulia uris III dinastiis mefe<br />
Sulgi (Zv. w. XXI s.) da yvela misi momdevno mefe am dinastiidan. Tu<br />
lagaSis ensis gudeas warweraSi misi xarizmatuloba tradiciis obieqturi<br />
faqtia, romelic misi pirovnuli TvisebebiT ar aris ganpirobebuli,<br />
RvTaebis rangSi aRzevebuli Sulgi Tavs nebas aZlevs, iamayos<br />
am xarizmebiT, rogorc Tandayolili madliT:<br />
10
“me mefe var, (dedis) saSoTganve gmiri var,<br />
Sulgi var, SobiTganve Zlieri mamri var...<br />
brwyinvale anis (cis RmerTis) gulSi arCeuli var,<br />
enlilis mier bedgadawyvetili var...”<br />
qalaqis meore wre. galavans gareT qalaqs uSualod ekvris savargulebi<br />
_ saxnav-saTesi, samiwaTmoqmedo teritoria (a-gar, gana)... qalaqi<br />
galavniT aris SemozRudul-daculi, xolo saxnav-saTesi miwebi daucvelia.<br />
isini momTabare urdoebis mudmivi samiznea: isini moiswrafvian<br />
yanebisken, vidre miwismuSakebs mosavali ar auRiaT, raTa Serekon TavianTi<br />
jogebi yanebSi. Cveulebriv, yanebSi qalaqis an dabebis mkvidrTa<br />
saqoneli mosavlis aRebis Semdeg Zovs. am TiTqos simboluri aqtiT<br />
qalaq-saxelmwifos farglebSi mSvidobianad Tanaarsebobs meurneobis<br />
ori fundamenturi sfero _ mwyemsoba da miwaTmoqmedeba. mwyemsobam<br />
didi xania ukan moitova momTabaruli xana da mkvidrobaze gadavida.<br />
magram Sumeris qalaq-saxelmwifo, gansakuTrebiT, Tu is qveynis ganapiras<br />
mdebareobs, magaliTisTvis, evfratispira ganTqmuli uri, nomaduri<br />
tomebis Semosevis mudmivi safrTxis winaSe iyo.<br />
da, rac yvelaze metad aris mosafrTxilebeli da gansakuTrebuli<br />
zrunvis sagani, es arxebia, Suamdinaruli civilizaciis udidesi, Tumc<br />
efemeruli monapovari, romelic seravs qalaq-saxelmwifos mTels teritorias<br />
da qmnis mis ganumeorebel landSafts, rasac yvelaze metad<br />
atyvia adamianis xeli. maTi funqcionirebis saukeTeso xanaSi arxebi<br />
Tavisi mravalricxovani ruebis Tu rusxmulebis meSveobiT ara mxolod<br />
arwyulebdnen marCenal niadags, aramed qalaq-saxelmwifos SigniT<br />
da qalaq-saxelmwifoTa Soris komunikaciis saukeTeso saSualeba<br />
iyo. arxebiT ukavSirdebodnen erTmaneTs ara mxolod adamianebi<br />
Temidan TemSi, dabidan dabaSi, qalaqidan qalaqSi, aramed RmerTebic<br />
11
arxebis meSveobiT stumrobdnen erTmaneTs (am stumrobaTa amsaxveli<br />
Janric ki Seiqmna Sumerul literaturaSi).<br />
qalaqis mesame wre. yanebi gadadis saZovrebSi... es udabnos piria,<br />
sadac miwas mwiri mcenareuli safarveli mosavs. aq cxovroben mwyemsebi<br />
zustad imgvaradve Tav-TavianT binebSi, rogorc dRes, sadac<br />
mwyemsuri kultura jer kidev boginobs.<br />
qalaqis meoTxe wre. saZovrebs iqiT sanadiro sanaxebia: aq Zoven<br />
qurcikis, kanjaris jogebi. monadires am adgilebSi gaTxrili aqvs ormoebi,<br />
dagebuli aqvs xafangebi... es xelsawyoebi mis samonadireo ostatobasTan<br />
erTad, aris kulturis is minimumi, romliTac qalaqi udabnos<br />
pirze amkvidrebs Tavs da ukacriel tramalebs upirispirdeba.<br />
qalaqis mexuTe wre. udabno (eden). sanadiro adgilebi SeumCnevlad<br />
gadadis udabnoSi... es unayofo zonaa, aq mkvdaria sicocxle.<br />
qalaqs, mis Semogarens, aqedan moelis xifaTi rogorc adamianTagan,<br />
ise mxecTagan da stiqiisgan, rogoric aris samxreTis xorSaki<br />
qari, romelsac moaqvs mxurvaleba da qviSa. bunebas maTi saxiT<br />
ieriSi moaqvs kulturaze, romelsac qalaqi Tavisi zonebiT ganasaxierebs<br />
da am zonebiTve icavs Tavs. aq binadroben, Tu miTosSi<br />
gadavinacvlebT, demonebi, itimebi da udugebi, romlebic Tavs esxmian<br />
adamianebs da asneuleben.<br />
istoria<br />
Sumeris qalaq-saxelmwifoTa istoria SeiZleba ramdenime periodad<br />
daiyos:<br />
idiliuri warsuli, romelic miTosma Semoinaxa. Sumereli “istoriosofi”<br />
amgvarad uyurebs warsuls: Tavdapirvelad qalaqebi<br />
12
erTmaneTTan TanxmobaSi iyvnen, cidan Camosuli mefoba, romelic<br />
moicavs kulturis cnebasac, mSvidobianad gadadioda erTi qalaqidan<br />
meoreSi: eridudan badTibiraSi, badTibiradan larakSi, larakidan<br />
siparSi, siparidan SurupakSi. Zveli koncepciiT, mefoba er-<br />
Tia da amitomac gamoricxulia erTdrouli mefobani. mefobas qalaq<br />
SurupaqSi mouswro warRvnam. warRvnis Semdgom mefoba kvlav<br />
cidan Camovida da pirveli qalaqi, sadac aRdga igi miwis pirisagan<br />
warxocil civilizaciasTan erTad, iyo qiSi. civilizacia ki aRdga,<br />
magram amieridan mefoba brZoliT gadadis erTi qalaqidan meore-<br />
Si. morigeobis warRvnamdel saSualebas _ Tanxmobas cvlis iaraRi<br />
_ rkina.<br />
metoqeobis periodi. qalaq-saxelmwifoTa urTierTobaSi Cndeba<br />
bzari: hegemoniis pretenziiT morigeobiT Tavs wamoyofs xan erTi,<br />
xan meore qalaq-saxelmwifo. Tumca damoukidebel qalaq-saxelmwifoTa<br />
erTi xelmwifebis qveS moqcevis mcdelobebi warumartebelia.<br />
verc erTi qalaqi amas ver axerxebs. erT-erTi dawinaurebuli qalaqis<br />
_ umas mefe mxolod droebiT ipovebs qveynis mefis tituls<br />
(lugal-qalama). metoqeoba, urTierTundobloba, gauTavebeli br-<br />
Zola yvelasi yvelas winaaRmdeg, urTierTawiokeba (ris magaliTad<br />
ikmarebs teqsti, romelic mogviTxrobs uma-qalaqis mier lagaSis<br />
aklebas), sabolood, katastrofis winaSe ayenebs arxebis sistemas,<br />
romlis simrTele TiToeul qalaqSi gamaval arxzea damokidebuli.<br />
sxva obieqtur da subieqtur faqtorebTan erTad, romlebic saer-<br />
Tod iwvevs imperiis warmoSobas, SumadinareTis pirobebSi aranaklebi<br />
iyo faqtori arxebze zrunvisa, rac axal pirobebSi centralizebuli<br />
xelisuflebis gareSe SeuZlebeli iyo. Sumeris qveyana<br />
unda gamoTxoveboda damoukidebel qalaq-saxelmwifoTa mamapapur<br />
sistemas. roca damwerlobis meoxebiT istoriis konturebi gamoCn-<br />
13
da, werilobiTma dokumentebma aCvena omis mdgomareoba, romelSic<br />
Sumeris qalaq-saxelmwifoebi imyofebodnen.<br />
imperiis periodi. qalaq-saxelmwifoTa erTi xelmwifebis qveS<br />
gaerTianeba mxolod gareSe ZaliT moxerxda. pirvelad aqadeli sargoni<br />
(daaxl. Zv. w. 2316-2261) ipyrobs Sumerul qalaqebs da aarsebs<br />
pirvel imperias, romelic as wels gastans. meored uris III dinastia<br />
(Zv. w. XXII-XXI ss.) itvirTavs am amocanas. mis dros adgilobrivi<br />
mefeebi da ensiebi imperators damorCilebuli “gubernatorebi” xdebian.<br />
Sumeris qalaq-saxelmwifoTa TavisTavadoba im saxiT, rogoradac<br />
klasikur xanaSi arsebobda, samudamod Cabarda warsuls.<br />
rac ar unda iTqvas qalaq-saxelmwifoTa TviTkmarobis da damoukideblobis<br />
sasargeblod, istoria Zalauflebis erT xelSi moqcevis<br />
mxareze iyo. Sida da gare procesebi imperiebis warmoqmnas uwyobda<br />
xels. istoriis suli gansxvavebuli saSualebebiT aRwevda amas _<br />
Sumeris qalaq-saxelmwifoTa SemTxvevaSi es iyo arxebze zrunva, rac<br />
mefeTa erT-erTi miucilebeli movaleoba iyo. istoriam aCvena, rom<br />
tigros-evfratis auzSi irigaciis SenarCunebis erTaderTi piroba<br />
qalaq-saxelmwifoTa Soris mSvidobiani urTierToba iyo. saocnebo<br />
mSvidoba ki erTi mbrZanebeli xelis gareSe miuRweveli iyo.<br />
imperias SuamdinareTis politikur istoriaSi Seuqcevadi xasiaTi<br />
mieca. sargonis, uris III dinastiis, babilonis, aSuris, kvlav babilonis,<br />
aqemeniduri iranis, aleqsandre makedonelis imperiebi memkvidreobis<br />
principiT erTmaneTs enacvlebian am miwaze. TiToeuli imperia<br />
iyo civilizaciis erTgvari Sejameba Secvlil viTarebaSi da, amavdroulad,<br />
misi axali safexuric, erTgvari pasuxi warsulis mimarT.<br />
TiToeul maTgans Tavisi ganmsazRvreli niSani hqonda.<br />
14
galavniani uruqi da misi mefeni<br />
mdinare evfratis qvemo welze, mis marjvena napiras, mdebareobda<br />
Zveli Sumeruli qalaqi uruqi (unug). igi idga qveynis ganapiras:<br />
samxreTiT da dasavleTiT mis sanaxebs ukacrieli udabno ekra, cxeli<br />
qarebisa da momTabare urdoebis saTareSo, magram es ar abrkolebda<br />
am qalaqs, rom uxsovari droidan vidre Zveli welTaRricxvis dasasrulamde<br />
intensiuri kulturuli cxovrebiT ecxovra. adgilobrivi<br />
gadmocemis Tanaxmad am qalaq-saxelmwifos mefes, legendarul enmerqars,<br />
mzis Svilad wodebuls, Seuqmnia damwerloba _ “naTqvami sityva<br />
solebad uqcevia, Tixis zedapirze aRubeWdavs”, _ damwerloba, romelic<br />
mTels Sumers moedo da mis farglebsac Sors gascda. am soliseburi<br />
(sxvanairad: lursmuli) niSnebiT Caiwera, oRond gacilebiT<br />
gvian, ukve istoriul xanaSi, Sumeruli miTosi da Tqmulebebi, romel-<br />
Ta umetesoba swored uruqis sazogadoebasTan aris dakavSirebuli.<br />
uruqi gamorCeulia Sumeris sxva qalaq-saxelmwifoTagan, pirvel<br />
rigSi, imiT, rom misi patroni qalRmerTia, qalaqi inana-iSTaris kal-<br />
Tas aris Sefarebuli, riTac konceptualuri igiveoba dedasa da qalaqs<br />
Soris aq praqtikulad aris xorcSesxmuli. qalRmerTi aris uruqis<br />
civilizaciis damafuZnebeli, rogorc mogviTxrobs miTosi inanas mogzaurobisa<br />
okeanis siRrmeSi, sibrZnis RmerTis enqis samflobeloSi,<br />
saidanac mas Tavisi sapatronebeli qalaqisTvis moaqvs civilizaciis<br />
sawyisebi.<br />
meore Tavisebureba am qalaqisa is aris, rom qalaqis mefe Cabmulia<br />
sakraluri qorwinebis miTosur dramaSi. uruqis mefe, miTosuri<br />
dumuzis rolSi, euRleba inanas taZris qurum-qals, romelic am dros<br />
qalRmerTs ganasaxierebs. maTi yovelwliuri SeuRleba qalaqis samomavlo<br />
keTildReobis saimedo garantiaa. dumuzi-inanas miTosi uru-<br />
15
qis mefobis legitimaciis mwvervalia. uruqis mefes SeeZlo dumuzis<br />
sityvebi gaemeorebina: “me ubralo kaci ar var, me inanas qmari var”.<br />
mesame niSani uruqis gamorCeulobisa misi literaturuli (epikuri)<br />
tradicaa.<br />
uruqelma rafsodebma mTels SumerSi gauTqves saxeli mis mkvidrT<br />
_ enmerqars, lugalbandas da gilgameSs, _ romelTa saxelebi erTmaneTis<br />
miyolebiT ixsenieba uruqis e. w. I dinastiis mefeTa siaSi.<br />
am sami mefis garSemo sinamdvilisa da miTosuris erTmaneTTan SezavebiT<br />
droTa viTarebaSi dajgufda epikur TqmulebaTa ciklebi. magram<br />
maT Soris ukanasknels _ gilgameSs xvda wilad gamxdariyo gmiri<br />
msoflio mwerlobaSi pirveli eposisa, romelic daiwera aqadurad<br />
Sumeruli poemebis safuZvelze daaxloebiT oriaTasi wlis Semdeg<br />
im xanidan, roca istoriuli gilgameSi uruqis qalaq-saxelmwifoSi<br />
mefobda. ratom maincdamainc gilgameSi gamoirCa am samSi, roca sxvebs<br />
aranakleb warmtaci Tavgadasavali hqondaT, kerZod, lugalbandas,<br />
miuval mTebSi anazdeulad dasneulebuls da martod darCenils,<br />
roca Tanamgzavrebs mkvdari egonaT da Sua gzaze miatoves (im imediT,<br />
rom ukanmobrunebisas waasvenebdnen uruqSi), is ki, gulSeRonebuli,<br />
sasicocxlo sunTqvas evedreboda mzis RmerTs, uTus _<br />
“deda ar maxlavs, mama ara maxlavs,<br />
Zma ar maxlavs, megobari ar maxlavs,<br />
deda ar metyvis: Svilo Cemo,<br />
Zma ar metyvis: Zmao Cemo”.<br />
ratom ara enmerqari, Ze uTusi, mTianeTis yviTeli furis rZiT gamokvebili,<br />
romelsac sami epiuri poema mieZRvna Sumerul enaze, ratom<br />
ar gascilda Sumerul enas misi dideba, rom araferi vTqvaT yru<br />
16
cnobaze, rom man inana cidan Camoiyvana da mis miwier taZarSi daamkvidra?<br />
ratom ara mesqiagaSeri, Ze uTusi, da mama enmerqarisa, romlis<br />
qmedebani oTxiode sityvas (“zRvaSi Cavida, mTaze avida”) SemorCa?<br />
arc erTi poeti aqaduri xanisa ar dainteresebula mesqiagaSeris,<br />
enmerqarisa da lugalbandas pirovnebebiT da RvawliT. erTaderTi<br />
gilgameSi iyo, romelmac miizida igi.<br />
gilgameSi<br />
ratom maincdamainc gilgameSis Tqmulebebi Sekra erT eposad aqadelma<br />
poetma, Znelia am kiTxvaze pasuxis gacema. is ki faqtia, rom<br />
sanam gilgameSi aqaduri eposis gmiri gaxdeboda, manamde misi saxeli<br />
Sumeris istoriaSi erT mniSvnelovan dinastias daukavSirda. uris<br />
axalSumeruli saxelmwifos mefeni (Zv. w. XXII-XXI ss.) didebis SaravandiT<br />
mosaven gilgameSis saxels, Seracxaven TavianT “did Zmad”<br />
(SeS-gal), raki eamayebaT uruqeloba da gilgameSis dedis, ninsunas,<br />
wiaRidan warmomavlad Tvlian Tavs; dumiliT gverds uvlian didebul<br />
enmerqars an masze adreul mesqiagaSers, unda vifiqroT, rom<br />
uris ukanaskneli, III dinastiis, mefeebma _ urnamum, Sulgim da sxvebma<br />
_ xeli Seuwyves gilgameSis saxelis gandidebas aqadurenovani kulturis<br />
wreSic. swored maT xanaSi iqna Cawerili Tqmulebebi gilgameSze,<br />
romelTagan mxolod xuTma moaRwia Cvenamde.<br />
Cvenamde SemorCenili mxolod xuTi Sumeruli TqmulebiT vicnobT<br />
uruqeli mefis sagmiro Tavgadasavals. esenia: “inana, alvisxe da gilgameSi”,<br />
“gilgameSi da zeciuri xari” (fragmentulia), e. w. “gilgame-<br />
Sis sikvdili” (fragmentulia) da “gilgameSi da aga”. es Tqmulebebi<br />
calkeuli epizodebia gmiris cxovrebidan, romlebic ar qmnian erT<br />
17
qronologiur jaWvs. sruliad gaurkvevelia _ rusuli bilinebis msgavsad<br />
_ calke aRebul TavgadasavalTa adgili gmiris biografiaSi.<br />
TiToeuli ambavi xdeba Tavis Caketil droSi, win ar uZRvis, an ar mosdevs<br />
meores. Sumerul mwerlobaSi ar yofila cda am ciklebis gaer-<br />
Tianebisa erT TxrobiT nakadad. maTi monaduri arseboba SeiZleba SevadaroT<br />
isev klasikuri Sumeris erTmaneTisgan gancalkevebul, Tavis<br />
sazRvrebSi Caketil da damoukidebel qalaq-saxelmwifoebs, romelTa<br />
gaerTianebas amaod cdilobdnen Sumeris beladebi, vidre sargon aqadelma<br />
(Zv. w. XXIII s.) Tavis imperiaSi ar moaqcia da erTian istoriul<br />
droSi ar CarTo isini. sargon aqadelis politikuri Zalisxmeva mogvianebiT<br />
(daaxl. Zv. w. XVIII s.) ganmeorda sityvier xelovnebaSi, roca<br />
aqadelma poetma erTmaneTs daukavSira Sumeruli poemebi, gaxsna ra<br />
maTi “daxSuli kari” da erT uwyvet droJamul mdinarebaSi moaqcia.<br />
Sumerul TqmulebebSi gacxadebulma ambebma axali motivacia SeiZina:<br />
sruliad garkveuli TvalsazrisiT gadamuSavebulni, isini ganlagdnen<br />
Tanmimdevrul epizodebad, romelTagan erTi inaxavs meoris dvritas,<br />
winamavali amzadebs momdevnos da ase jaWviseburad miedineba erTiani<br />
epikuri dro, romelSic xorcs isxams gmiris Tavgadasavali. mTavari<br />
gmiri _ da es niSandoblivia aqaduri eposisaTvis _ TiTqos xelaxla<br />
ibadeba yoveli epizodis Semdeg, aRmaval gzaze gadis Tavisi ganviTarebis<br />
etapebs, vidre wertili ar daesmis mis Tavgadasavals, romlis<br />
dasasruls epikoss SeuZlia Tqvas masze, rom man “siRrme ixila”. eposi<br />
iwyeba swored am sityvebiT Sa nakba imuru. is mniSvnelovani ram,<br />
rasac gmirma miaRwia Tavisi Tavgadasavlis bolos, naxsenebia eposis<br />
dasawyisSi da amiT ikvris wre epikuri Txrobisa.<br />
ra siRrme ixila gmirma iseTi, rasac sagangebod axsenebs epikosi<br />
pirvelsave striqonebSi? Suamdinaruli miTosidan Cven viciT, ra Sinaarsis<br />
Semcvelia es sityva. “siRrme” aris wyaro sibrZnisa, romelic<br />
18
Tavis miTosur simbolod okeanis ufskruls saxavs. “siRrme” _ nakbu<br />
_ aris zedwodeba enqis, sibrZnis RmerTisa, romlis samkvidrebeli<br />
okeanis ufskrulebSia, sadac CaRrmavda gmiri siWabukis balaxis amosatanad.<br />
“siRrme” aris kacobriobis ufskero warsuli _ “Rrmaa jurRmuli<br />
warsulisa” (Tomas mani), _ saiTkenac gaemarTa gmiri, roca<br />
eZebda pasuxs adamianuri yofis ukidures saidumloze.<br />
amrigad, roca eposis dasawyisis striqonSi amovikiTxavT, rom man,<br />
romlis saxeli jer ar viciT, “siRrme ixila”, Zveli poetis Txzuleba<br />
warmogvidgeba ara ubralo saTavgadasavlo romanad, aramed filosofiur-eTikuri<br />
mimarTulebis nawarmoebad, sadac mTavari maxvili<br />
gadatanilia gmiris sulier ganviTarebaze. aq pirdapir unda iTqvas,<br />
rom werilobiT pirveldadasturebuli vrceli eposi, romlis mxolod<br />
ori mesamedia Cvenamde moRweuli, amave dros iyo pirveli fausturi<br />
yaidis Txzuleba, romelic mxolod garegnul msgavsebas iCens<br />
sagmiro-saTavgadasavlo eposebTan. aqadur eposSi, gansxvavebiT Sumeruli<br />
TviTkmari poemebisgan, sagmiro epizodebi ar aris TviTmizani,<br />
aramed TiToeuli maTgani emsaxureba gmiris pirovnebis srulyofas,<br />
TandaTanobiT sublimacias _ fizikuri gmirobidan sulier gmirobamde<br />
_ da es gamoxatulia swored dasawyis striqonSi.<br />
“avtorisaTvis, _ wers Tomas mani (gulisxmobs sakuTar Tavs, “jadosnuri<br />
mTis” avtors), _ sikvdilica da sneulebac, da yvela Semzaravi<br />
Tavgadasavali, romelsac igi Tavis gmirs SeamTxvevs, mxolod da<br />
mxolod pedagogiuri saSualebaa, riTac miiRweva uzarmazari Zalis<br />
“aqtivizacia”, Cveulebrivi gmiris amaRleba misi Tavdapirveli donidan”.<br />
im tipis nawarmoebs, sadac amgvari saSualebebiT xorcieldeba<br />
gmiris sulier-inteleqtualuri Zalebis “aqtivizacia”, mwerali “iniciaciur<br />
Txzulebebs” uwodebs. maT ricxvs ekuTvnis “<strong>gilgameSiani</strong>c”. aq<br />
iniciaciis zRurblis rols asrulebs yoveli epizodi, yoveli Tavga-<br />
19
dasavali, romlis wiaR gavliT gmiri erTi safexuriT maRldeba Tavis<br />
adrindel yofaze. Cvens eposSi iniciaciis (anu zRurblis gadalaxvis)<br />
_ siaxlis ziarebis yvelaze mniSvnelovani da qmediTi saSualebaa personaJTa<br />
Sexvedrebi, romelTac amave dros Tavisi funqcia aqvT siuJetis<br />
ganviTarebaSi. gmiri xvdeba meore gmirs da am SexvedriT TiToeulis<br />
buneba safuZvlianad icvleba: gmiri eziareba qalis saidumlos,<br />
rac Tavs daaRwevinebs siveluridan da Seqmnis adamianur arsebad; an<br />
eziareba megobrobas, risi wyalobiTac igi Tavisufldeba qvena instiqtebisgan<br />
da masSi zneobrivi kacis dabadebiT iwyeba axali cxovreba;<br />
an igi pirispir dgeba sikvdilis winaSe, romelic SeZravs mis arsebas<br />
da gaaRviZebs masSi moazrovne adamians; an igi xvdeba arsebas, romelic<br />
cdilobs gadafiqrebinos mas SeuZleblis Zieba, Tumca aseTi rCeva kidev<br />
ufro umZafrebs Ziebis wyurvils; an igi, sakvdilis wylebis gadamlaxavi,<br />
Seeyreba Tavis winapars da moismens misgan ukanasknel sityvas.<br />
epizodebisTvis amgvari motivaciis misaniWeblad aqadel poets Sumeruli<br />
masalis safuZvliani gadamuSaveba mouxda. pirvel rigSi unda<br />
SeiniSnos, rom man enqidus pirovnebasa da ambavs sruliad gansxvavebuli<br />
TvaliT Sexeda. gilgameSis erTguli msaxuri, misi Tanamdgomi<br />
da mrCeveli gasaWirSi, magram socialur kibeze erTi safexuriT dabla<br />
mdgari enqidu, romelic sxvagvarad ar ixsenieba Sumerul TqmulebebSi<br />
Tu ar gilgameSis monad (arad), xolo gilgameSi _ mis batonad,<br />
aqadur eposSi gardaiqmneba megobrad da RviZl Zmadac, Tavisi<br />
Zveli batonis Tanasworad. waiSleba socialuri gansxvaveba, daviwyebuli<br />
iqneba, rom gilgameSi uruqis mefea, xolo enqidu _ udabnodan<br />
moyvanili, ufro sworad, Semotyuebuli uruq-qalaqSi monadirisa da<br />
diacis mier. eposis saTanado adgilas sagangebod aris naCvenebi is<br />
sayovelTao zrunva, rasac gamoiCens veluri enqidus mimarT jer diaci<br />
SaSxaTi, mere mwyemsebi da uruqis moqalaqeni, romlebmac TavianTi<br />
20
mefis oreulad miiCnies gankacebis gzaze Semdgari mxec-kaci, mere gilgameSi,<br />
romelmac orTabrZolis Semde daimegobra igi _ Tumca es ambavi<br />
winaswar iqna moswavebuli gilgameSis sizmrebSi, sadac man ixila<br />
ucxo kacis oranebi, varskvlavebi da najaxi, “viTarca sasZlos rom<br />
exveoda” ukiduresi siyvarulis niSnad, da dedas moutana, _ da ukanasknelad<br />
ninsuna, deda gilgameSisa, romelmac sagangebo ritualiT<br />
sabolood xeli daasxa maT Zmobas da iSvila ucxo kaci, da udabnos<br />
mkvidri uruqis moqalaqed gaxada.<br />
am ori arsebis Zmadnaficoba mTlianad aqadeli poetis Semoqmedebis<br />
nayofia (am motivs igi versad povebda Sumerul TqmulebebSi),<br />
analogiuradve, swored aqaduri xanis xelovnebaSi Cndeba motivi<br />
marCbivi gmirebisa, saxeldobr, cilindrul sabeWdavebze, sadac heraldikuri<br />
wyobiT gamosaxulia ori mamri arseba, TiToeuli Tavis<br />
kerZ nadirs Serkinebuli. ar aris aucilebeli, rom maTSi gilgameSenqidu<br />
vigulisxmoT, Tumca erT maTgans cxadi zoomorfuli niSnebi<br />
aqvs, magram aq niSandoblivia Sumeruli xelovnebisTvis ucxo motivi<br />
marCbivobisa, rac aqadur eposSi ori gmiris Zmadnaficobis saxiT gamovlinda.<br />
am axal motivs uaRresad didi mniSvneloba aqvs: misgan iRebs sa-<br />
Taves eposis mTeli eTikur-filosofiuri paTosi. Zmadnaficoba aris<br />
iniciaciis pirveli zRurbli, romlis gadalaxviT mTavari gmiri<br />
erTi safexuriT maRldeba misi “Tavdapirveli donidan”. es gilgameSs<br />
exeba ufro metad, razec Tavis adgilas iqneba naTqvami. xolo enqidus<br />
rac Seexeba, mas sakuTari Tavgadasavali aqvs am Zmadnaficobamde, da<br />
es ambavic ar ipoveba Cvenamde SemorCenil Sumerul Tqmulebebsa da<br />
miTosSi da, SesaZlebelia, arc ki arsebula.<br />
21
enqidu<br />
“gilgameSianSi” moTxrobili enqidus ambavi gamodgeboda calke<br />
eposis masalad, vinaidan mis TavgadasavalSi SekumSulad gadmoicema<br />
mTeli kacobriobis gza, imgvarad, rogorc es warmodgenili hqonda<br />
Suamdinarel miTologoss. am mxriv, aqadeli epikosi originalurs<br />
arafers qmnis _ igi eyrdnoba kacTa modgmis gaCenisa da ganviTarebis<br />
miToss. oRond siaxle imaSia, rom man kacobriobis filogenezis xangrZlivi<br />
procesi erTi kerZo kacis magaliTze aCvena.<br />
enqidu ibadeba ara imgvarad, rogorc uruqSi ibadebian ded-mamis<br />
Svilni, dedis saSodan, aramed ise, rogorc gaCnda miTosur xanaSi<br />
pirvelkaci, anu Seiqmna qalRmerTis xeliT miwis mtverisagan, gamoisaxa<br />
danerwyvili Tixisagan; Seiqmna maSin, roca kacobriobas ganvlili<br />
hqonda ganviTarebis xangrZlivi gza da mis erT mcire Stos<br />
uruqSi ukve daefuZnebina qalaquri cxovreba Tavisi sikeTiTa da<br />
ukuRmarTobiT; Seiqmna uruq-qalaqis mosazRvre udabnoSi, sadac jer<br />
ar dadgmuliyo kacis fexi, ar Sexeboda Semoqmedis xeli, ar aRsrulebuliyo<br />
Sesaqmis Rvawli _ udabno ukacrielia da msgavsadve iq<br />
Seqmnili arsebac ar aris gansrulebuli, igi naxevarkacia, romelsac<br />
moelis gankaceba.<br />
amrigad, im udabnoSi, sadac igi gamosaxa qalRmerTma arurum, ukan<br />
mobrunda miTosuri dro pirvelSesaqmisa da gaCnda drouli xarvezi<br />
uruqsa da udabnos Soris. es manZili unda daZlios enqidum, man unda<br />
gaiaros kacobriobis gza udabnodan dabamde, magram amas Tavisi ZalebiT<br />
ver SeZlebs. aq saWiro gaxdeba Sexvedra, romlis sainiciacio<br />
daniSnuleba zemoT iyo naxsenebi. swored aqedan, udabnodan, daiwyeba<br />
da Semdeg erTmaneTs mihyveba sxvadasxva sivrcul monakveTebSi Sexvedrebis<br />
mTeli seria, romelTac paralelurad sxva daniSnulebac<br />
22
aqvT: Sexvedrebi daZravs gayinuli wertilidan siuJetur dros da<br />
amasTanave warmarTavs gmiris svlas zemoxsenebul or punqts Soris,<br />
xolo Cven viciT, rom es ori punqti, udabno da uruqi, kacobriobis<br />
ganviTarebis xangrZlivi periodiT Soraven erTmaneTs. epikosi gamoiyvans<br />
enqidus udabnos uZraobidan da TiTqos “elvis siswrafiT”,<br />
ukanmouxedavad gaatarebs am gzaze.<br />
pirveli Sexvedra _ usaxelo monadirisa da enqidus Seyra udabnos<br />
piras, TiTqos SemTxveviTia da, Tumca mas ar SevyavarT ambis Suagul-<br />
Si, magram amzadebs sxva Sexvedras, ufro mniSvnelovans. amis garda,<br />
es epizodi siuJetisagan damoukideblad sagulisxmo miTosuri azris<br />
Semcvelia: aq erTmaneTs ejaxeba ara ubralod monadire da nadirT<br />
batoni, aramed maTi saxiT _ kultura, umartives formaSi gamovlenili,<br />
rogoricaa Txrilebi da xafangebi, da buneba, romelic daJinebiT<br />
cdilobs waSalos kulturis kvali, _ rogorc monadire Civis: velurma<br />
“aavso Txrilebi, Cemi daTxrili; daSala maxeni, Cemi dagebuli”,<br />
_ da aRidginos Tavdapirveli mdgomareoba. udabno moiwevs win _<br />
enqidu moulodnelad Semodis Tavis jogiTurT monadiris sanaxebSi,<br />
jer auqmebs monadiris namoqmedars, mere, SesaZloa, moadges uruqsac<br />
da udabnod aqcios misi samkvidrebeli. aseTi safrTxe emuqreboda<br />
mtkiced SemozRudul “galavnian uruqs”, amitomac gasagebia monadiris<br />
uzomo SeSfoTebac _ “SiSma daibuda mis SiganSi, saxe gauxda Sori<br />
gziT mavalis”, _ da is gulisyuric, rac gamoiCina am ucxo ambis gamo<br />
jer misma mamam, mere gilgameSma, roca urCies, diaci SamxaTi waeyvana<br />
nadirT batonis Sesacdenad. Tumca gilgameSi arc moeloda, rom is<br />
ucxo moyme mis sabediswerod iyo gaCenili.<br />
misi movlineba udabnos piras gagvaxsenebs gamoCenas sxva ucxo<br />
moymisas, romeli “jda mtirali wylisa pirsa” da romlis ucnaurma<br />
saqcielma da ukvalod gauCinarebam daasevdiana im qveynis mefe,<br />
23
odesac mis gazrdils winaTgrZnobis natamalic ar hqonia. mefis<br />
asulma moixmo Tavisi satrfo da daakisra im moymis moZebna, rom<br />
misi povniT ukuyroda mis patrons sevda da “arkacuri gardakocna”<br />
warxociliyo. uxalisod wasuli moyme moZebnis sxva moymes da<br />
mxolod amis Semdeg gairkveva, rom mefis danaRvlianeba martooden<br />
sababi iyo am oris Seyrisa da maTi samudamo daZmobilebisa. aseTive<br />
TiTqos umniSvnelo sababia aqadur eposSi monadiris marcxi, misi<br />
yofiTi sazrunavi, ris wyalobiTac udabnos piras gamoCenil ucxo<br />
moymes unda Seyroda uruqis mefe, raTa gacxadebuliyo misi bedi da<br />
gamovleniliyo masSi _ rogorc im ufliswulis rCeulSi _ manamde<br />
faruli eTosis potencia.<br />
orivegan Suamavali qalia, orivegan qalis wyalobiT aRmoCndeba<br />
megobari. magram uruqelma qalma jer velurs unda apovninos saku-<br />
Tari Tavi. monadire waiyvans udabnos piras roskip SamxaTs, romlis<br />
sakuTari saxeli gvareobiTi saxelia im diacebisa, iSTaris taZrisadmi<br />
rom arian Sewirulni da am qalRmerTis kults emsaxurebian<br />
uruqSi. SamxaTebi ewodebaT maT anu “mxiarulni”, radgan iSTarisgan<br />
STagonebuli “diacuri saqmiT” (Sifir siniSTi) sixaruli moaqvT<br />
mowifuli mamrisTvis. roskipi SamxaTi erT-erTi am diacTagania.<br />
uruqSi momzadda SeTqmuleba veluri moymis mimarT, magram monadire<br />
Tavisi martivi gonebiT verc ifiqrebda, Tu ra movlenis xel-<br />
Semwyobi gaxdeboda momavalSi misda uneburad. monadires mxolod<br />
erTi ram surda, gaeTavisuflebina Tavisi sanaxebi samonadiro saqmis<br />
mtrisagan, diacis SewevniT moeSinaurebina jogis winamZRoli da daubrkoleblad<br />
enadirna. gilgameSis fiqrebic amaze Sors ar wasula.<br />
amaT Soris yvelaze brZeni da mimxvduri is mxiaruli diaci iyo, romelic<br />
guldajerebiT gahyva monadires udabnosken, raTa aResrulebina<br />
Tavisi misia. ar iqneboda swori imis Tqma, TiTqos roskip SamxaTs<br />
24
mxolod es “mxiaruli” saqmeni, romlebic “xorcTa xvdebian”, ebara<br />
iSTarisgan.<br />
am qalRmerTis impulsi, erTi himnis umartivesi sityvisamebr, `mamakacis<br />
diacTan mimyvani, diacis mamakacTan mimyvani~, vlindeba adamianis<br />
cxovrebis erT mniSvnelovan xanaSi: dgeba iseTi asaki, roca<br />
mamri aucileblad unda Sexvdes dedrs da am Sexvedram igi unda gamoiyvanos<br />
bavSvobis asakidan, “xeli daasxas” mis mowifulobas da manamde<br />
faruli potencia sinamdviled aqcios. am misteriuli Sexvedris<br />
wyalobiT xorcieldeba veluris saboloo gankaceba am sityvis orgvari<br />
azriT: pirvel yovlisa, enqiduSi sqesis gaRviZeba moaswavebs<br />
mis Sesvlas mowifulobis asakSi; meore mxriv, iSTaris taZris mxevali<br />
SamxaTi agrZelebs enqidus RvTaebrivi gamCenis, arurus, saqmes,<br />
_ qalRmerTma Tu Seqmna enqidu viTarca xorcieli arseba, axla meore<br />
qali, mokvdavi, gardaqmnis mas gonier da zneobriv arsebad, raTa<br />
aziaros uruqis mowiful sazogadoebas. igi ver movidoda uruqSi im<br />
Sinagani da garegnuli saxiT, rogorc gaCnda udabur velze. xolo<br />
gaCnda igi gareuli jogebis batonis, sumukanis, aRiT (“banjgvlebs<br />
daufaravs sxeuli misi... tanT sumukanis samosi mosavs”). qalTan Sexvedra,<br />
romelic aRwerilia yovelgvari narTaulobisa da evfemizmebis<br />
gareSe, sruliad Secvlis mis fizikur da sulier saxes. daibadeba<br />
axali arseba, romelic veRar ivlis Zveli cxovrebis wesze. am feriscvalebas<br />
igrZnobs jogis suli da mas zurgs Seaqceven misi bunebis<br />
Tanaziari mxecebi. amieridan enqidus moeWra ukan dasabrunebeli gza,<br />
samagierod igi ganmzadda uruqSi Sesasvlelad.<br />
qali Seqmnis mas, qali zrunavs masze _ Semosavs, scxebs zeTs surnelovans,<br />
daapurebs, aswavlis qcevas “qveynis wesisamebr”, aswavlis<br />
adamianur sityvas; ucbad ar waiyvans xmaurian qalaqSi, aramed jer<br />
mwyemsebis binebTan miiyvans, raTa nel-nela SeaCvios adamianTa sa-<br />
25
zogadoebas; aq udabnodan mosuli kaci udabnos Semotevisgan ifaravs<br />
mwyemsTa sabadebels, _ xelSi iaraRi upyria da lomebs ugeriebs maT<br />
faras. gamoxdeba xani da qali Seatyobs, rom dadga dro saZovrebidan<br />
misi daZvrisa, rom metxans misi aq gaCereba aRar iqneboda, rom<br />
aq ar iyo misi samudamo samyofeli, aramed iq, sadac megobars unda<br />
Sexvedroda; qali gaumxels mas gilgameSis arsebobas da megobrobis<br />
mcnebas, xels CasWidebs da “RmerTiviT waruZRveba” uruqis gzaze.<br />
ar aris Zneli imis mixvedra, rom es mokle gza udabnodan uruqamde,<br />
romelsac enqidu gadis Cvens Tvalwin, SekumSuli gameorebaa im<br />
Soreuli gzisa, kacTa modgmam rom gaiara Tavisi arsebobis manZilze.<br />
igic qalRmerTma Seqmna miwis mtverisagan, bunebas gamostaca, moaTviniera,<br />
aswavla wesrigiani cxovreba, qalaqi aaSenebina da samudamod,<br />
SesaZloa, mis sazianodac, iq daamkvidra. enqidus cxovrebis gza udabnodan<br />
uruqamde miTosurad aireklavs mTeli kacobriobis filogenezs.<br />
Sumeruli miTosi icnobs enqidus magvar naxevarkacs, romelsac aseve<br />
qali aziarebs adamianur kulturas. es marTua, RvTaeba, romelic<br />
ganasaxierebs semituri modgmis amorevelTa momTabare toms, romelic<br />
Sumeris miTosur istoriaSi marginalurad aris miCneuli, radgan<br />
igi moklebulia fundamentur koncepts _ “adamianobas” (Sumerulad<br />
nam-lu-ulu, aqadurad ameluTu). marTus, rogorc kulturul<br />
kacobriobas mowyvetili adamianis yofa, romelic arc Tu Sorsaa<br />
enqidus cxovrebis nirisagan, qrestomaTiulia Sumerul mwerlobaSi.<br />
magram gankaceba ar aris marTus problema. misi problema kulturologiuria.<br />
marTus miTosSi gveuwyeba kacis ambavi, romelsac, rogorc mTeli<br />
tomis RvTiur eponims, Tavisi xalxi kacobriul kulturaSi<br />
Sehyavs, Tavad ki Sumer-aqadis panTeonSi imkvidrebs adgils. ai,<br />
26
ogor axasiaTebs marTus Sumeruli teqstebi. erT kosmogoniur<br />
miTosSi kacobriobis gulSematkivarma RmerTma enqim dovlaTis<br />
ganawilebisas da xalxebis bedis gadawyvetisas “marTus, romelsac<br />
qalaqi ara aqvs, romelsac saxli ara aqvs, cxovelebi aCuqa”. Sumerul<br />
teqstebSi marTus Tansdevs stereotipi: “marTu, romelmac<br />
xorbali ar icis”. am formulaSi xorbali (Se) ara mxolod miwaTmoqmedebis,<br />
mkvidri cxovrebis da civilizaciis, aramed adamianobis<br />
simboloc aris. puris codna da Wamaa, riTac adamiani sxva cocxal<br />
arsebaTagan gamoicnoba. es misi privilegiaa. ai, es privilegia ar<br />
mianiWa marTus yovlis ganmkargvelma RmerTma enqim iseve, rogorc<br />
arurum ar mianiWa enqidus adamianuri sma-Wamis unari, mxolod cxovelebi<br />
misca sapatroneblad. marTus Sumereli adamiani ar Tvlis<br />
srulyofil adamianad. “xorblis umecari” misi mudmivi epiTetia,<br />
Tan sdevs mas teqstidan teqstSi, sadac ki ixsenieba igi. samagierod,<br />
rogorc enqidus, mas aqvs didi Zala, rac SiSis zars scems civilizebul<br />
qveyanas. is eqspansiuria, miiwevs win, rogorc enqidu Tavisi<br />
jogiTurT, magram Sumeri igeriebs mas, rogorc monadire igeriebs<br />
enqidus:<br />
“mas Jams marTu, xorblis umecari, mTels Sumers da aqads Semoadga,<br />
magram uruqis kedeli frinvelTsaWer badesaviT gadaefina udabnos...”<br />
uruqma Tavisi miTosuri badiT moigeria marTu, magram is sxva<br />
gziT SeiWra Sumeris civilizaciaSi. gamoCnda qalRmerTi, Sumeruli<br />
qazalu-qalaqis mefe-RvTaebis asuli, romelmac, miuxedavad imisa, rom<br />
marTu da marTus xalxi<br />
27
“mudam udabnoSi daexeteba,<br />
tyavebiT arian Semosilni,<br />
karvebia maTi sacxovrebeli,<br />
umi xorcia maTi saWmeli,<br />
ar ician saxli, ar ician qalaqi,<br />
roca kvdebian, ar imarxebian,” _<br />
Seiyvara marTu. daqalebis kiTxvaze, roca maT amgvarad dauxasiaTes<br />
veluri, “kidev mosurveb misTxovde marTus?” qalwuli ar daubrkolebia<br />
marTus barbarosobas, misi pasuxi uryevi da lakoniuri iyo:<br />
“marTus mivTxovdebi”. da CaisiZa Tavis qalaqSi.<br />
gavyveT enqidus gzas. vidre kacobriuli bedis matarebeli es ucxo<br />
kaci udabnodan uruqs miaRwevdes, vnaxoT ra qalaqia igi da ra xdeba<br />
mis galavanSi. uruqi upiratesad qalRmerTis qalaqia. Sumerul epoqaSi<br />
am qalRmerTs inana erqva, “cis dedofali”. uruqSi idga mTeli<br />
SumerisTvis saTayvano taZari eana _ “ciuri saxli”, sadac Tqmulebis<br />
Tanaxmad enmerqaris afqals anu brZenkacs (erT-erTs im miTosur Svid<br />
brZenTagan, Cveni eposis prologSi rom arian naxsenebi) Camouyvania<br />
cidan inana. mas hyavs gulis rCeuli satrfo _ mwyemsi dumuzi, mokvdavi<br />
kaci, romelic qalRmerTis siyvarulis wyalobiT RvTaebis rang-<br />
Si amaRlda, misive sityvebiT “me ubralo kaci ara var, me qalRmerTis<br />
qmari var”. igi Zvel qalaq badTibiridan wamosuli, _ am qalaqis mefed<br />
ixseniebs mas Sumerul mefeTa sia, _ sabediswerod daukavSirda<br />
uruqs, mis mosazRvre velebs, sadac mwyemsavda inanaseul wminda faras<br />
da saidanac periodulad mihyavdaT miwis sulebs qvesknelSi. iseve<br />
rogorc miTosur xanaSi inana airCevs mwyems dumuzis Tavis qmrad,<br />
aseve istoriul xanaSi igi irCevs mefes, agreTve mwyemsad wodebuls,<br />
dumuzis kvalze, da sakraluri qorwinebiT euRleba. Tu dumuzi ambobs<br />
28
erTgan “me igi var, vinc wmida muxlebze, inanas muxlebze rokavs”, msgavsi<br />
narTaulobiT, riTac gamoxatulia SeuRlebis ukiduresi aqti,<br />
inana mimarTavs Tavis rCeuls, mefes: “brwyinvale xbosaviT irokeb<br />
Cems wmida kalTaze” sakraluri qorwinebis ritualSi, romelic pirvel<br />
biZgs aZlevda qveynis nayofierebas, inanas rolSi gamodioda ta-<br />
Zris mxevali da am dros misi saxeli iyo iSxara, ara mxolod misi,<br />
aramed yoveli qalwulisa siZesTan Sexvedrisas qorwinebis pirvel<br />
Rames. radgan iSxara warmoadgenda inanas aspeqts viTarca xorcieli<br />
siyvarulis qalRmerTisas. mis niSans, Rriankals, davinaxavT saxviT<br />
xelovnebaSi, kerZod, cilindrul sabeWdavebze, gamosaxuls sareclis<br />
qveS, romelzedac SeuRlebuli wyvili wevs.<br />
am wes-Cveulebam, rogorc mravalricxovani teqstebi mowmobs,<br />
axalSumerul epoqamde moaRwia da sruldeboda igi uris III dinastiis<br />
dros qalaq urSi, xolo misi dacemis Semdeg qalaq isinSi, sadac gadainacvla<br />
imperiis dedaqalaqma. magram igi savsebiT qreba sxva Sumerul<br />
tradiciebTan erTad babilonur xanaSi, roca nagulisxmevia gilgameSis<br />
aqaduri eposis Seqmna. am drois adamianTa SegnebaSi, rogorc<br />
Cans, igi gaazrebul iqna barbarosuli xanis amoralur Cveulebad da<br />
amgvarive negatiuri SefasebiT moxvda aqadur eposSi. igi aRar aris<br />
kurTxeuli RvTaebrivi kanoniT da mTlianad miwerilia uruqis mefis<br />
TviTnebobas, rac, eposis mizandasaxulobis mixedviT, unda aRikveTos.<br />
Txrobis dasawyisSive uruqi warmodgenilia gilgameSis barbarosuli<br />
moqmedebis asparezad. mainc ras sCadis iseTs uruqis mefe, rom misi<br />
qveSevrdomni iZulebulni gamxdaran, Seevedron RmerTebs, Seuqmnan<br />
mas Tanaswori Zalis oreuli, romelic win aRudgeba mis Zaladobas<br />
da Sveba miecema uruqs? raSi gamoixateba misi saqcieli? teqstSi ver<br />
SevxvdebiT gilgameSis moqmedebis dawvrilebiT aRweras swored imis<br />
gamo, rom epikoss bundovani warmodgena aqvs im Zvel sakralur ri-<br />
29
tualze. magram man icis, rom rituali dakavSirebuli iyo seqsualur<br />
momentTan da amitomac am motivze agebs igi gilgameSis daxasiaTebas,<br />
oRond eposis aSurul versiaSi es gadmocemulia sxvagvarTqmiT, nar-<br />
Taulad; warmoCenilia dauokebeli fizikuri energia, romelic, erTi<br />
mxriv, vlindeba brZolis JinSi, meore mxriv, Tavis wminda saxiTac:<br />
“ar uSvebs gilgameS qalwuls dedasTan, // asuls gmirisas, sasZlos<br />
moymisas”. amrigad, gilgameSis energia ori mimarTulebiT icleba,<br />
erTi saxidan meoreSi gadadis, rogorc iSTaris magaliTze vxedavT,<br />
romelic morigeobiT warmarTavda sasiyvarulo da sabrZolo saqmeebs.<br />
erTsa da imave himnSi igi warmodgenilia omis qalRmerTad _<br />
“odes me, qalRmerTi brZolaSi viyivleb” da siyvarulis gamriged _<br />
”mamris diacisTvis damamSvenebeli, diacis mamrisTvis damamSvenebeli”.<br />
iSTaris am ori aspeqtis ukidures da uzomo gamovlenas aujanyda<br />
uruqis mosaxleoba. amgvarad warmosaxavs gilgameSis TviTnebobas<br />
aSuruli versiis avtori.<br />
Zvelbabilonur versiaSi, romelic aSurulze adrindelia, ufro<br />
konkretulad aris warmodgenili es motivi. aq aSkarad ismis gamo-<br />
Zaxili sakraluri qorwinebisa, kerZod, misi erT-erTi saxecvlilebisa,<br />
romelic “pirveli Ramis uflebis” saxelwodebiT gaxda cnobili.<br />
uruqis gzaze momaval enqidus Seeyreba daRvremili uruqeli kaci da<br />
kiTxvaze, _ “ra gagWirvebiao”, aseT ambavs moaxsenebs: “sanTioboSi<br />
veravin dadis, // morCilebaa mokvdavTa xvedri. // ers daekisra godrebis<br />
zidva, // mxiarul diacebs eris gamokveba. // mxolod galavnian<br />
uruqis mefisTvis // xmianebs saqorwilo dafdafi...// sxvaTa wilxvedril<br />
sasZlos euRleba, // pirvelad igi, Semdgomad sasiZo...”<br />
enqidus feri ecvleba am ambis mosmenisas. es mniSvnelovani momentia:<br />
gulSi man ukve miiRo gadawyvetileba, igi momzadebuli Sedis<br />
uruqSi, icis, ra unda moimoqmedos, icis am adgilis zusti misamarTic,<br />
30
sadac gilgameSs unda Sexvdes. marTlac, maTi pirveli Sexvedra san-<br />
TiobosTan xdeba, sadac “gaSlilia iSxarasTvis sareceli” da sadac<br />
gilgameSi apirebs Cveulebisamebr Sesvlas, magram amjerad ver Seva,<br />
radgan enqidu Ronieri muxliT gadauRobavs sanTiobos kars. am aqtiT<br />
enqidum gilgameSis winandel cxovrebas gadauRoba gza da iSTaris<br />
amoralur kultisTvis samudamod zurgi Seaqcevina.<br />
enqidusTan damegobrebiT masSi gaiRviZa SamaSis, mziuri RmerTis,<br />
zneobrivma sawyisma, radgan swored SamaSia megobrobis sulisCamdgmeli,<br />
igia is RmerTi, romelic “martosul moymes megobars apovninebs”.<br />
mis winaSe ideba megobrobis fici, rogorc viciT etanas Tqmulebidan,<br />
sadac megobrobis mowadine gveli da arwivi maRal mTaze adian<br />
da iq, SamaSis TandaswrebiT, aRuTqvamen erTmaneTs erTgulebas. gilgameS-enqidus<br />
megobrobasac SamaSis xeli ifaravs, SamaSi miuZRveba<br />
maT sikeTis damkvidrebis gzaze. man aRZra isini xumbabasken gasalaSqreblad,<br />
raTa gaeCexaT kedaris uRrani da mzis sxivisTvis gza gaekafaT;<br />
SamaSi mfarvelobs maT am saSiS gzaze da SamaSive esarCleba<br />
maT RmerTebis winaSe, roca isini erT-erTis sikvdils gadawyveten.<br />
amieridan, rogorc ityodnen, SamaSis Zali dasadgurda “maT SiganSi”.<br />
iSTari<br />
magram dawunebuli da Seuracxyofili dedofali iSTari ecdeba<br />
aRidginos uruqSi Tavisi Selaxuli uflebebi, ufro sworad, gaaxsenos<br />
gilgameSs mis mier ukugdebuli sakraluri qorwinebis Zveli<br />
wesi. kedaris tyeSi laSqrobidan dabrunebuls, misi didebis apoTeos-<br />
Si, rodesac igi enqidusTan erTad moadgeba uruqis kedlebs, vnebiani<br />
TvaliT gadmoxedavs iSTari da SesTavazebs gaiziaros misi siyvaru-<br />
31
li. “Sen qmari iyav, me coli viqnebi!” _ ase etyvis saqorwino ritualis<br />
sityvebiT. es winadadeba moulodneli ar unda yofiliyo uruqis<br />
mefisTvis. rogorc viciT, es iyo misi ara mxolod privilegia,<br />
aramed saRvTo vali, romelic Sedioda mefis funqciebSi da usaTuod<br />
unda aResrulebina, Tuki surda qveynis mefed darCeniliyo. gmiris<br />
zneobrivi simaRlis SesanarCuneblad da srulyofilebis kidev erT<br />
safexurze asayvanad epikosma uari aTqmevina mas am winadadebaze, radgan<br />
mis TvalSi es iSTari aRar aris is didebuli qalRmerTi, dedofali,<br />
rogorc Cans igi Sumeruli xanis ZeglebSi an, Tundac, mis Tanadroul<br />
sataZro himnografiaSi. iSTaris is saxe, rasac mkvaxe sityvebiT<br />
amxels gilgameSi, modis ara saRvTo kultidan, aramed desakralizebuli<br />
miTosidan, romelic droTa viTarebaSi Seivso zRapruli<br />
epizodebiT. xalxis warmodgenaSi iSTari, rogorc Cans, gardaisaxa<br />
verag qalRmerTad, romelic boroti ganzraxviT siyvarulis qselSi<br />
abams mimndob da gulubryvilo arsebebs da mere Rupavs, TiToeuls<br />
_ sxvadasxvanairad. moaruli zRaprebis personaJebi iyvnen albaT, is<br />
arsebani, romelTa tragikul beds gauxsenebs gilgameSi misi siveragis<br />
dasamtkiceblad. esenia: “Wreli frinveli”, romelsac ratomRac<br />
frTebi daulewa; “lomi”, ToTxmeti xaro rom gauTxara; “cxeni”, WenebiT<br />
gaoflils wyali rom asva; “mwyemsi”, akteonis msgavsad missave<br />
ZaRlebs rom daaglejina; mebaRe iSulanu, romelmac maTgan gansxvavebiT<br />
uaryo misi siyvaruli, ris gamoc qalRmerTma obobad aqcia;<br />
meeqvsea _ Tamuzi (Sum. dumuzi), Suamdinaruli miTosis tragikuli<br />
figura, udrood daRupuli mwyemsi, rogorc nayoofierebis yvela<br />
RvTaeba, sezonebis gardauval wrebrunvas damorCilebuli, romlis<br />
sikvdilSi aranaklebi wvlili miuZRvis mis satrfo qalRmerTs, Tavis<br />
sanacvlod rom Cagzavna qvesknelSi, Tumca Tavadve marTavs weliwdeul<br />
glovas daRupulze. magram am epizodSi, sadac sekularuli<br />
32
miTosi eposis logikas aris damorCilebuli, Tamuzi iSTaris umizezo<br />
msxverplia: “Tamuzs, sayvarels Seni siyrmisas, // wlidan wlamde glova<br />
gaduwyvite”. ratom, risTvis? _ ar azustebs epikosi.<br />
aq unda SevniSnoT, rom daRupulTa ricxvi eqvsia, arasruli ricxvi.<br />
sakraluri (Cvens epizodSi: zRapruli), azriT igi arc aris namdvili<br />
ricxvi, damoukidebeli odenoba. igi miiswrafvis Sesavsebad uaxloesi<br />
ricxvisaken. meSvide daRupuli gilgameSi unda iyos. iSTari iwyebs<br />
TamuziT da unda daasrulos gilgameSiT, romliTac Seikvreba misi<br />
avbediTi sasiyvarulo wre. magram, rogorc zRaprebSi xdeba, swored<br />
is imarjvebs, visi cdac sakralur ricxvze modis, iqneba es ricxvi<br />
sami, Svidi, cxra Tu Tormeti. am gardauvali wesis ZaliT gilgameSi<br />
uaryofs qalRmerTis siyvaruls. magram eposSi am aqts sxva motivic<br />
udevs safuZvlad. pirvel rigSi, es aris misi Tavisufali nebis gamovlineba,<br />
radgan igi ara mxolod uaryofs iSTaris siyvaruls, aramed<br />
gmobs kidec, aginebs moaruli andazebiT _ “RriWe kari xar, qaris<br />
verdamWeri, // sasaxle _ mamrTa damRupveli, // kupri _ damsvreli<br />
misi mzidvelis, // ...kirqva xar, zRudiT monaSali, // ...xamlni, patronis<br />
ferxTa mkbenelni”. narTaulad, magram gulisrevamde misuli zizRiT,<br />
roca mebaRe iSulanus sityvebs umeorebs _ “deda Tu ar micxobs, sxva<br />
purs ver SevWam, // puri viT vigemo, avi da binZuri?” am uarisyofaSi,<br />
sabediswero Jams, _ mas mxarSi udgas SamaSi Tavisi mziuri eTosiT, _<br />
gmiri gamoiCens sulier simSvides, rom ar dasces sanTiobis karTan<br />
miRweuli simaRle, igi fxizlobs, ar xiblavs iSTaris macduri dapirebebi<br />
sibilwesTan ziarebis wil _ oqrovani etlebi, qariSxlis<br />
raSebi, ama qveynis dideba (“Sens winaSe muxls moiyrian Tavad xelmwifeni,<br />
zepurni mTavarni”), nayofierebis saswaulni: sam-samad momgebi<br />
Txis arve, marCbivad _ cxvrebi, rasac aRuTqvams sakraluri, misTvis<br />
uwmiduri, qorwineba qalRmerTTan.<br />
33
a moelis gilgameSs am uarisTvis, rasac qalRmerTis Seuracxyofac<br />
daerTo Tan? mis “winamorbeds” iSTaris satrfialo istoriaSi, mebaRe<br />
iSulanus qalRmerTi Seexo RvTiur-magiuri SexebiT da obobad aqcia.<br />
magram igi uSualod ver exeba gilgameSs, romlis sxeulSi ori mesamedi<br />
RvTaebrivi xorci dgas. gamwarebuli qalRmerTi, eposis mixedviT,<br />
ubralod, Wirveuli qali, mieWreba cis RmerTis kars CiviliT _ “gilgameSma<br />
gamixsena Cemi siaveni, // Cemi siaveni da mwikulebani”, razec<br />
cis RmerTi, mis mamad xsenebuli _ “WeSmaritad Sen gamoiwvevdi, // da<br />
gilgameSmac gagixsena siaveni...” _ upasuxebs Tavisi asulis danaSaulSi<br />
darwmunebuli. arafris gagonebis msurveli, isteriamde misuli diaci<br />
Tavisi uarismyofelis dasasjelad moiTxovs “zeciur mozvers”, Tu<br />
arada, imuqreba qveynierebis wesrigis gaukuRmarTebiT: “Sevlewav bWeebs<br />
qvesknelisas, // da axal wesebs davamyareb, // mkvdrebs amoviyvan,<br />
cocxlebis SemWmelT // da mkvdrebi cocxalT aRematebian”. xolo “zeciuri<br />
mozveri”, romelic SeiZleba warmoadgendes iSTaris, “mZvinvare<br />
furis”, mamrul saxecvlilebas, _ igia risxva misi, _ amgvari bunebisaa:<br />
misma gamoCenam Svidwliani unayofoba da SimSili unda daasadguros<br />
qveyanaSi. Tu gavyvebiT miTosis logikas, es asec unda moxdes: sakraluri<br />
qorwinebis gauqmebas gardauvalad unda mohyves stiqiuri ubedureba,<br />
am kerZoobaSi, mozveris saxiT gacxadebuli, romlis cecxlovan<br />
sunTqvaze piri eReba miwas da Tavis napralebSi STanTqmiT emuqreba<br />
qveyanas. mozverma-gvalvam unda gadabugos miwis piri, msgavsad qarTuli<br />
Tqmis wiTeli xarisa, romlis naZovarze balaxi ar amodis. gilgameSma<br />
sakraluri ritualis uaryofiT Tavad gamoiwvia nayofierebis<br />
mteri _ gvalva da Tavadve unda aaridos igi qveyanas.<br />
gmirebi klaven mozvers, rasac iSTaris ufro meti damcireba mohyveba.<br />
axla enqidu megobris mosarCle da misi zneobis damcveli, Sig<br />
SublSi rom aZgera mozvers maxvili, Seutevs iSTars arnaxuli Ta-<br />
34
vxedobiT: beWs mohglejs mozvers, _ beWs Tu “marjvena mxars”, romelic<br />
samsxverplo nawilad iTvleboda, Cveulebriv, ritualebSi, _ da<br />
esvris qongurze mdgar qalRmerTs mis yurTaTvis manamde gaugonar,<br />
cinikur sityvebTan erTad: “netav SemeZlos Seni Sepyroba, // WeSmaritad<br />
masaviT gagxdidi, // gadagkidebdi mxrebze mis nawlavebs!” ase<br />
moeqceodnen uruq-qalaqis ukanasknel meZavs, xolo iSTari miiRebs am<br />
“Sesawiravs” da SamxaTebiT garSemortymuli masze godebas wamoiwyebs.<br />
amaze Sors sekularizaciiT gamowveuli profanacia ver wavidoda.<br />
magram, miuxedavad imisa, rom epikosi TiTqos TanaugrZnobs da niSnis<br />
mogebiT aRwers am profanaciul qmedebebs, is iZulebulia gza misces<br />
sasjelsac, romelsac siwmidis xelmyofeli gmiri imsaxurebs.<br />
xelixelCakidebuli gilgameS-enqidu Sedian uruqSi, sadac uruqeli<br />
asulni _ winaaRmdeg maTi RvTaebrivi dedoflisa _ xotba-didebiT<br />
egebebian gamarjvebulT: “gilgameS brwyinvalea moymeTa Soris, // enqidu<br />
qebulia mamacTa Soris!” amas mohyveba lxini, lxins _ Zili, Zils<br />
_ sabediswero sizmari, sadac enqidus ecxadeba RmerTebis neba, rom<br />
or megobarSi erTi auciloblad unda mokvdes, enqidu unda mokvdes.<br />
maTi didebisa da sixarulis mwvervalze, roca RmerTebsac ki<br />
Seswvdnen da aRar epuebian, roca daamarcxes daumarcxebeli, swored<br />
maSin daesmeba wertili erT-erTis sicocxles. TerTmetdRiani<br />
agoniisa da sizmareuli koSmarebis Semdeg, roca man ixila sakuTari<br />
Tavi, cocxliv SaveTSi Camavali, _ xolo manamde mwared wyevlida<br />
SamxaTs, Tavis macdunebels da mSobliuri velebidan “sikvdilis qalaqSi”<br />
Semotyuebuls, mere ki SamaSis SegonebiT adamianad sikvdilis<br />
upiratesobaSi dajerebulma, ukan waiRo wyevlis sityvebi da sabolood<br />
daloca qali, Tavisi kacmyofeli, _ meTormete dRes kvdeba<br />
enqidu acremlebuli megobris Tvalwin.<br />
35
maZiebeli gmiri<br />
am ambis Sedegad eposis zneobrivi paTosi gadairTveba axal registrSi<br />
da cocxlad darCenili gmiric ganicdis fericvalebas. sikvdili<br />
kacisa, romelTanac Sexvedram Tavis droze axali gziT warmarTa<br />
misi cxovreba, axla safuZvelianad SeZravs mis gonebas da<br />
sulis siRrmidan amoutivtivebs manamde ucnob gancdebs, dafarul<br />
SiSs sakuTari arsebobis gamo. Tu adre gilgameSisTvis sikvdili<br />
iyo mudam sxvaTa sikvdili da mas ar exeboda, axla, roca mokvda<br />
misi RviZli, misi oreuli, darwmunda, rom sikvdili ar yofila<br />
ucxo da Soreuli; man axlos igrZno misi sunTqva da, rac igrZno,<br />
aRmoxda _ “sikvdili miwevs saZile oTaxSi!” is gamarTavs glovas,<br />
zariT SeZravs cas da miwas, mouxmobs sagodeblad sulier-usulos,<br />
mTel bunebas, rom Seusvenebliv itiron masTan erTad, TiTqos misi<br />
megobari qveynierebis pirvelmkvdari yofiliyos. mere Tavisi aRsasrulis<br />
garduvalobiT gulSeZruli daagdebs qalaqs, fufunebas,<br />
gacudebul mefobas da gaiWreba velad, udabnoSi, misi megobris mitovebul<br />
samSobloSi. mxecqmnili TiTqos Tavidan iwyebs cxovrebas<br />
axali fiqrebiT da sazrunaviT.<br />
am dasakargavSi vxedavT erTxans (es adgili xarveziania dedanSi)<br />
lomistyaosans, erTi fiqriT gasenils _ “nuTu mec movkvdebi enqidus<br />
darad?”, _ Tavadac simbolurad mkvdars, radgan udabno qvesknelis<br />
winkaria, dumuzis gauCinarebis adgili, adgili sagodebeli, sadac mi-<br />
Tosuri xanidan mis dromde dakargul gulisswors mistiroda inanas<br />
stviri. axla martosuli moyme, axlos arvisgamkarebeli, mistiris Tavis<br />
megobars, _ Tvalwin udgas mxiaruli dReebi, laSqrobebi, xumbabas<br />
ganadgureba, zeciur mozverTan brZola da kidev sxva Tavgadasavalni,<br />
_ mistiris sakuTari Tavisadmi sibraluliT aRvsili: “viT movisveno<br />
36
anu viT davdumde, // Zmobili Cemi miwad gardaiqca. // nuTu mis msgavsad<br />
mec daviZineb // da verasodes veRar avdgebi?”.<br />
dasruldeba udabnoSi uazrod xetiali da isev sikvdilis SiSi Tu<br />
sikvdil-sicocxlis idumalebaTa Secnobis wyurvili axali laSqrobisken<br />
aRZravs. magram es laSqroba ar hgavs winandels, igi sxvagvar<br />
gmirobas moiTxovs misgan. gzaze ar Sexvdeba STasanTqmelad daRirebuli<br />
gveleSapi, arc asTaviani urCxuli, magram moelis sxva gansacdeli,<br />
ufro saSiSi, vidre xumbaba iyo an zecieri mozveri. ver uSvelis<br />
Tavis anabara darCenils da arc dasWirdeba fizikuri Zal-Rone. sulier<br />
ZalTa ukiduresi mokreba iqneba saWiro, rom Seupovrad gaiaros<br />
moriel-kacebis Semzarav elvarebaSi, ukan mouxedavad ganvlos<br />
Tormetmijniani gvirabi, _ sadac “zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans”,<br />
_ SamaSis kvalze, Zexorciels rom ar gauvlia manamde, isev gaaRwios<br />
samzeoze da ar moixiblos zRapruli walkotis xilviT, iq rom daxvdeba,<br />
da samudamod Sig ar CarCes; ar gautydes guli roca SamaSi, misi<br />
mfarveli, sibraluliT gadmoxedavs da etyvis, rom amoa misi garja<br />
_ “eha, gilgameS, rad daexetebi, // sunTqvas maradiuls ver moipoveb!”<br />
igi mainc midis kacuris zRvars gadacilebuli, _ kiTxva-kiTxviT “marqviT,<br />
maswavleT gza uTanafiSTisken”, _ da miadgeba okeanis napirs,<br />
sadac daxvdeba qali vinme siduri, “meRvine qali”, romelic ecdeba<br />
daabrunos uriqidan daZruli kaci, Seagonos, rom adamiani ar gaCenila<br />
ukvdavebisTvis, arc sikvdil-sicocxlis saidumlos saZieblad,<br />
rom ar unda eZebos imaze meti, rac RmerTebs miuciaT misTvis:<br />
“aw savse gqondes stomaqi, gilgameS!<br />
moilxine dRiTa da RamiT,<br />
dReniadag marTavde nadims,<br />
dRiTa da RamiT rokvide, mRerde,<br />
37
spetaki gecvas tanze samoseli,<br />
Tavs ganibande, tans ganibande,<br />
zrunavde Svilze, xelT rom geWireba,<br />
Sens mkerdze ixaros meuRlem Senma, _<br />
rameTu esaa xvedri mokvdavisa”.<br />
amas STaagonebs sirinozi gilgameSs, yinva-armurisgan saxedamwvars,<br />
Zilmiukarebels, mSier-mwyurvals, tanze samoselSemocve-<br />
Tils, romelsac TiTqos unda monatreboda myudro cxovreba da uruquli<br />
fufuneba. magram man swored amgvari yofa, viTarca araWeSmariti,<br />
moitova ukan da ar dabrundeba, vidre ar miaRwevs adamianur<br />
SesaZleblobaTa ukanasknel zRvars. uTanafiSTis samyofelia es mijna,<br />
im kacisa, romelsac Zveli andrezis Tanaxmad ukvdaveba mianiWes<br />
RmerTebma da amitomac unda flobdes sikvdil-sicocxlis saidumlos.<br />
iq misaRwevad Tavs unda idvas Zexorcielisgan Caudenili _ unda gadalaxos<br />
“sikvdilis wylebi”, romelTac erTaderTi ciuri SamaSi<br />
gadalaxavs yoveldRiurad, roca brundeba dedis saxlisken okeanis<br />
siRrmeSi. amrigad, kvlav SamaSis gzas mihyveba igi, Tumca am RmerTma<br />
Suagzaze gadauwyvita TiTqos imedi.<br />
SoreTSi, “mdinareTa dasabams” iqiT aRaraferia, iq aris qveynis<br />
kide, iq mTavrdeba samyaro. uTanafiSTic ukanaskneli arsebaa, romelsac<br />
gzis dasasruls unda Sexvdes. mxolod kacisgan, misi msgavsi<br />
arsebisgan, unda moisminos ukanaskneli pasuxi da gabrundes ukan.<br />
mTeli Tavisi gamwarebuli arsebiT, “sikvdilis wylebis” gadamlaxavi,<br />
wardgeba igi winapris winaSe, ganumeorebs yvelafers, rasac<br />
eubneboda siduris da yvela Semxvedrs, _ Tavgadasavals, ambavs megobrobisas,<br />
im megobarTan gayris ambavs, uruqidan wamosvlis mizezs, _<br />
da gulSi gazepirebulis amoZaxilze _ “aw Sen gixile, uTanafiSTi, //<br />
38
sikvdils nu vixilav, risac meSinis! // ambavi mamcne sikvdil-sicocxlisa”,<br />
_ winapari, romlis imediT gamoiara tanjvis gzebi, im sidurisirinoziviT<br />
ki ar ecdeba gaaxsenos siameni ama soflisa da dauamos<br />
naRveli, aramed rogorc kaci kacs pirdapir gascems pasuxs kiTxvaze<br />
da dauxatavs amaoebis naRvlian suraTs, etyvis:<br />
“aucdenelia, gilgameS, uwyalo sikvdili.<br />
gana samudamod viSenebT saxlebs?<br />
gana samudamod irtymis beWedi?<br />
gana samudamod iyrebian Zmebi?<br />
gana samudamod mZulvareben mtrebi?...” _<br />
magram mainc, _ ar cxreba STamomavali, _ xom hqonia gamonaklisi<br />
am sastik kanons? maS gamagebine, uTanafiSTi, _ evedreba netar winapars,<br />
_ rogor warudeq RmerTebis krebuls da im krebulma ukvdaveba<br />
rogor moganiWa? STamomavali ver atyobs winapars rame gansxvavebas,<br />
_ SoreTSi dasaxlebuli kaci misi msgavsi aRmoCnda (SesaZloa, gilgameSs<br />
upiratesobis grZnobac ki gauCnda misi xilvisas, rogorc ori<br />
mesamedi RvTaebriobis matarebels); magram garegnul msgavsebaSi rodi<br />
yofila saqme. winapars unikaluri bedi hqonia: misi bedi gadamwydara<br />
qveynierebis tragikul dReebSi; igi yveba sayovelTao katastrofis ambavs,<br />
erTxel kidev gaicocxlebs gancdaSi da msmenelsac ganacdevinebs<br />
warRvnis Semzarav sanaxaobas; mas gauvlia warRvnis wylebi, uxilavs<br />
ukanmoqceuli qaosi, is dasabamieri dro, roca “mTeli samyaro zRva<br />
iyo oden”; xmeleTTan erTad STanTqmula warRvnis morevSi da masTan<br />
erTad kvlav aRmocenebula qaosidan; da is cremli, romelic waskda<br />
Zveli samyaros ganadgurebis mxilvels, sixarulis cremlad Seicvala,<br />
roca xedavda ganaxlebul qveynierebas _ mziT ganaTebul cas da miwas.<br />
39
am kosmiur saidumloebasTan ziarebuli kaci erTi safexuriT unda<br />
amaRlebuliyo, amitomac akurTxa igi enlilma: “adre uTanafiSTi kaci<br />
iyo, amieridan RmerTi unda iyos Cveni msgavsi”. uTanafiSTis gaukvdaveba<br />
iseTi gamonaklisi iyo kacobriobis istoriaSi, rogorc warRvnis<br />
movlena, rac RmerTebis aRTqmiT aRar ganmeordeba. yovel SemTxeva-<br />
Si, gilgameSis saukunes igi ver mouswrebs, rom misTvis Seikribon<br />
RmerTebi da saswaulebrivad mianiWon ukvdaveba, _ ase etyoda winapari,<br />
misi ukanaskneli imedi. winaparma ara mxolod uTxra sityvierad,<br />
aramed mimarTa ukidures Rones: moulodneli gansacdeli mouvlina,<br />
rom cdaSi daemtkicebina misTvis adamianis ususuroba sikvdilis winaSe,<br />
raki sxvanairad ver daajerebda am Seupovar kacs. man moixmara<br />
grZneulebis unari _ igi xom iyo magiis RmerTis, enqis, mosavi da<br />
rCeuli, da warRvnis dros misganve xsnili, _ mohgvara Zili, sikvdilis<br />
tyupiscali _ “aba, Tu ifxizleb eqvs dRes da Svid dRes”, _ da<br />
gmirTagmiri, romelsac TiTqos araferi darCa qveynad daumarcxebeli,<br />
romelmac uruqidan qveynierebis kidemde Zlevamosilad ganvlo<br />
kacTagan uvali gza, sikvdiliviT waiRo Zilma _ “ha, kaci gmiri, ukvdavebis<br />
mZebneli”, ambobda misi Semyure winapari, _ da ase iqneboda mdebare<br />
usulo gvamiviT da iZinebda “uTvalavi wlebi” (risi gaxsenebac<br />
hzaravda dReniadag), rom kvlav winapris magiur Sexebas ar gamoefxizlebina.<br />
ra Svidi dRe-Rame da ra Svidi saukune, xolo gamofxizlebuls<br />
moeCvena, rom mxolod erT wams moeria ZilquSi.<br />
am ubralo, Tumca sastikma “eqsperimentma” sabolood mouspo mravaltanjul<br />
gmirs ukvdavebis mopovebis yovelgvari imedi. igi miadga<br />
ukanasknel zRvars, romlis miRma ar igulveba arc realuri, arc<br />
zRapruli samyaro. zambara, romelmac gastyorcna igi Soreul gzaze,<br />
bolomde gaiSala, amoiwura yoveli SesaZlebloba, eposis droc iwureba,<br />
_ “aw ra viRono, uTanafiSTi, sad wavide?” _ ekiTxeba winapars.<br />
40
pirvelad marcxdeba igi Tavis mravalfaTerakian TavgadasavalSi,<br />
xelcarieli brundeba ukan, winaaRmdeg imisa, rogorc xdeba sagmiro<br />
eposSi Tu zRaprebSi, roca gmiri bevri marcxis Semdeg ambis dasasruls<br />
usaTuod imarjvebs, eweva mizans _ miagnebs ukvdavebis wyaros<br />
an xelT igdebs jadosnur sagans da Tavis qveyanaSi miitans faTerakiani<br />
mgzavrobis jildod da dasturad. gilgameSi amgvars verafers<br />
waiRebs uTanafiSTisgan; ver waiRebs ganWabukebis balaxsac, TanamgrZnobelma<br />
winaparma rom apovnina SeuZlebeli ukvdavebis sanacvlod;<br />
man dakarga balaxi, risTvisac okeanis fskeramde CaRrmavda (da “si-<br />
Rrme ixila”), gvelma mostaca igi da iqve mis Tvalwin misi gulis<br />
dasawyvetad gamoscada Tavis Tavze mcenaris Zala: myisve gadaiZro<br />
Zveli perangi, ganiaxla qvewarmavalma siWabuke.<br />
ukuqceva<br />
am ukanaskneli gansacdeliT mTavrdeba eposi, mTavrdeba erTbaSad,<br />
mowyvetiT, TiTqos epikoss ar eyo qani an ar CaTvala saWirod, rom<br />
umwvervales simaRlemde aeyvana xelmocaruli gmiris drama; magiuri<br />
balaxis ase uazrod da SemTxveviT damkargavi, _ Tumca garkveuli<br />
azriT es faqti, SeiZleba, arc CaiTvalos SemTxveviTobad: udabnos<br />
mcxunvarebaSi damaSvralma kacma ver gauZlo cTunebas da civi magrilebeli<br />
wylis gulisaTvis daudevrad miatova napirze Zvirfasi ganZi,<br />
_ xelidan gamSvebi erTaderTi saCuqrisa, risi gamotanebac SeeZlo<br />
“SoreTidan” mis Sembralebel uTanafiSTis, ar SeZravs godebiT cas<br />
da miwas, maSindeliviT, roca megobris dakargvisas kosmiuri glova<br />
gamarTa; xvedrs Serigebuli Caikeceba iqve, sabediswero adgilze da<br />
cremlmdinari Sestiris ur-Sanabis, erTaderT kacs am udabur gzaze:<br />
41
“risTvis damiSvrnen mklavni, ur-Sanabi?<br />
ZarRvebSi sisxli risTvis mewureba?<br />
sikeTe CemTvis ver movipove _<br />
miwis lomisTvis vzrunavdi Turme.<br />
axla Sors miaqvs zRvis talRebs balaxi...”<br />
uSualod amis Semdeg iwyeba uruqisken ukuqceva, romlis dro<br />
ukiduresad SekumSulia, TiTqos gilgameSi sxva, umoklesi gziT<br />
brundeba Tavis qveyanaSi, _ ar gamoCndeba arc macduri siduri,<br />
niSnis mogebiT rom daxvdes win xelmocarul mogzaurs, arc moriel-kacTa<br />
sadarajos Sexvdeba sadme, “marCbiv mTebs”, romelTa<br />
wiaR gadioda mze-SamaSis yoveldRiuri savali, arc SamaSi Cans mis<br />
ciur Tanamgzavrad, arc sxva saxifaTo mijnebi. mxolod lakonurad<br />
aRiniSneba sivrcis, TiTqos sizmareuli, gadalaxva mxolod<br />
eposisaTvis Cveuli stereotipiT _ “oc berus manZilze amtvries<br />
puri, ocdaaT beruze saTevi moawyves”. meti araferi. man erTxel<br />
ukve gaiara uZnelesi, adamianur SesaZleblobaTa zRvars gadacilebuli<br />
gza, romelic metad aRar unda ganmeorebuliyo. igi brundeba<br />
sxva gziT, sxva gamocdilebiT, ukve sxva kaci, romelmac Tumca<br />
ver miaRwia Tavidan daTqmul mizans, magram brundeba sxva codniT<br />
da gamocdilebiT aRsavse, mxilveli mokvdavTagan unaxavi<br />
saidumloebisa da siRrmisa, STambeWdeli warRvnamdel ambavTa da<br />
Tavad warRvnisa, rom sabolood marad saxsenebel qvaze amoekve-<br />
Ta “yoveli gancdili” _ aq dedani ambobs: “yoveli danaSromi”,<br />
radgan misi mogzaurobis misteriuli azri am sityvebSi marxia:<br />
“Sori gziT iara, daSvra da dabrunda”.<br />
sagulisxmoa, rom eposi misi prologis striqonebiT mTavrdeba,<br />
magram amjerad am sityvebs Tavad gilgameSi warmoTqvams. uruqis saa-<br />
42
ako galavniT moqaduli mimarTavs ur-Sanabis, mezRvaurs, romelmac<br />
TiTqos imitom moacila igi xmeleTis gzebiT, rom ukan waeRo uruqis<br />
ambavi, uTanafiSTisTan mis eliziumSi, gaedo xidi warmaval awmyosa<br />
da maradiulobas Soris. iseve rogorc preistoriuli Svidi brZenkacis<br />
Rvawlma uSoresi warsuli awmyosTan daakavSira:<br />
“uruqis zRudeze adi, gaiare, ur-Sanabi,<br />
saZirkvels daxede, aguri mosinje,<br />
iqneb gamomwvari ar iyos aguri,<br />
iqneb Svid brZenkacs libo ar Caedos!”<br />
am mimarTviT mTavrdeba gilgameSis eposis meTermete dafa (Cvens<br />
TargmanSi: eposis bunebrivi dasasruli. magram mogvianebiT, _ albaT<br />
maSin, roca ricxv `Tormets~ sakraluroba mieniWa, _ eposs<br />
daemata meTormete dafa, romelic warmoadgens vrceli Sumeruli<br />
poemis bolo nawilis sityvasityviT Targmans (“enqidu qvesknel-<br />
Si”). oRond es damateba organulad ver eTviseba Sinaarss: am dafaSi<br />
enqidu cocxalia da meored kvdeba, aw sruliad sxva mizeziT.<br />
kvlav aRiZvris sikvdil-sicocxlis Tema: gilgameSi gamoixmobs enqidus<br />
(am dafaSi igi mis monad ixsenieba, rogorc yvela Sumerul<br />
TqmulebaSi) suls qvesknelidan da aambobinebs SaveTis binadarTa<br />
ambavs.<br />
gilgameSis amqveyniur Tavgadasavals sxva dasasrulic aqvs,<br />
oRond es ukve eposs aRar ekuTvnis, aramed kultisa da rwmenis<br />
sferos: rogorc sikvdil-sicocxlis kiTxvis mZafrad ganmcdeli<br />
da gulisxmismyofeli, igi “iniSneba” mkvdarTa msajulad da Save-<br />
Tis sxva RmerTebs amoudgeba mxarSi. gilgameSs vxedavT qvesknel-<br />
Si ara ubralo mkvdrad, aramed misi saxeli ixsenieba SamaSis, ner-<br />
43
galis _ qvesknelis meufis gverdiT, ufro metic: igi gaTanabrebulia<br />
nergalTan _ “gilgameSi nergalia, romelic qvesknelSi zis”.<br />
Tavisi vnebuli sicocxlis sanacvlod sikvdilis Semdeg man dideba<br />
daimkvidra, rogorc SaveTs CamavalTa patronma da meoxem. gviandroindel<br />
biblioTekaSi mravlad inaxeboda religiuri Sinaarsis<br />
dafebi, sadac gilgameSi RvTaebis rangSia ayvanili. ai, misi saxe,<br />
viTarca qvesknelis ganmgeblisa:<br />
“gilgameS, srulyofilo mefev, anunaqTa msajulo, romelic moixilav<br />
qveynis kideebs! qvesknelis ganmgebelo, qvemourTa (e. i. mkvdarTa)<br />
batono, Sen msajuli xar da RmerTiviT Wvret yovelives. qvesknelSi<br />
dgaxar da samarTals aRasruleb. Senmieri samarTali ar Seicvleba,<br />
Seni nabrZanebi ar daiviwyeba! Sen dahkiTxav, Sen gamoiZieb, Sen<br />
asamarTleb, Sen Wvret da yovelives awaRmarTeb. SamaSma gangebani<br />
da ganaCenni Sen mogando. mefeni, didebulni, ufliswulni Sens wina-<br />
Se qeds ixrian. Sen Wvret maT niSebs da maT mowevnads Sen ganageb!”<br />
rogorc egviptis faraoni erwymoda sikvdilis Semdeg osirisis bunebas,<br />
aseve gilgameSma Seizava SamaSis arsi, mziuri RmerTisa, romlis<br />
gzaze araerTxel uvlia sicocxleSi.<br />
gilgameSi, gansxvavebiT Sumerulisgan (ix. “gilgameSis sikvdili”),<br />
aqadur eposSi ar kvdeba, ar Cadis qveknelSi, ar xdeba misi erTerTi<br />
msajulTagani. igi adamianad brundeba qveynis dasasrulidan<br />
da adamianadve rCeba. es aris aqaduri eposis paTosi. qvesknelSi<br />
igi msajulia, xolo qveyanaSi mis ukvdavsayofad uruqis kedelia da<br />
asparezobebi, romlebic mis saxelze imarTeba. erTi Sumerul-aqaduri<br />
bilingva gvauwyebs: “gilgameSis Tve. mecxre dRes (an cxra dRes)<br />
Wabukebi erTmaneTTan saWidaod qalaqis karibWesTan gamodian”.<br />
44
* * *<br />
msoflio mwerlobis uZvelesi eposis “<strong>gilgameSiani</strong>s” aRmomCenad<br />
SeiZleba CaiTvalos londoneli jorj smiTi – yofili stambis mu-<br />
Saki, lursmuli teqstebis amwyobi, SemdgomSi swavluli asiriologi;<br />
aRmoCenis TariRad – 1872 weli, roca jorj smiTma gamoarkvia,<br />
rom mis mier britaneTis muzeumSi mikvleuli dafa, warRvnis ambavi<br />
rom ewera zed, Seadgenda vrceli, Tormetdafiani eposis erT mcire<br />
nawils. mas Semdeg, asi wlis manZilze axali aRmoCenebiT ivseboda<br />
eposis teqsti, da masze dRes ufro meti ram viciT, vidre asi wlis winaT<br />
misma pirvelaRmomCenma icoda. magram sruli saxiT igi mainc ar<br />
moRweula Cvenamde: dResdReobiT xelTa gvaqvs eposis mxolod ori<br />
mesamedi nawili.<br />
Cvenamde SemorCenili fragmentebi mowmobs ramdenime versiis arsebobas:<br />
erTia mokle Zvelbabilonuri versia, romelic Zv. w. XVIII-XVII ss.-iT<br />
TariRdeba. kolofonebis mixedviT misi saTauria “aRmatebuli [kacTa]<br />
zeda” (SuTur eli); meorea – vrceli aSuruli, e. w. ninevuri, romelic<br />
mefe aSurbanifalis (668-627 w. Zv.w.) biblioTekis nangrevebSi aRmoCnda<br />
da XII-XI ss.-iT aris daTariRebuli. es versia Tormeti dafisgan Sedgeba<br />
da biblioTekis katalogebSi Setanili iyo saTauriT “romelma<br />
siRrme ixila” (Sa nakba imuru); mesamea – periferiuli, anu versiebi,<br />
romlebic savaraudod SuamdinareTis (aSurisa da babilonis) farglebs<br />
gareT aris Seqmnili ufro adre (Zv. w. XV-XIV ss.), vidre ninevuri<br />
versia Camoyalibdeboda. aseTebia: fragmentebi Zveli israelis qalaq<br />
megidodan, sulTan-Tefedan da boRaz-qoidan (mcire azia).<br />
eposis popularobas mowmobs misi fragmentebi xeTur da xuritul<br />
enebze, romlebic Tavisufali Targmanebis STabeWdilebas to vebs,<br />
Tumca, SesaZloa, isini damoukidebeli versiebi iyos. gilgameSis epo-<br />
45
sis fragmentebi aRmoCenilia Crdilo siriis naqalaqar eblaSi, romelic,<br />
rogorc qalaq-saxelmwifo, Zv. w. III-II aTaswleulSi yvaoda. rogorc<br />
fragmentebidan Cans, am qalaq-saxelmwifoSi eposis Taviseburi<br />
varianti Seqmnila, romelic sagrZnoblad unda yofiliyo gansxvavebuli<br />
Zvelbabilonuri versiisgan. samwuxarod, metismeti fragmentulobis<br />
gamo maTi gamoyeneba TargmanSi ver moxerxda.<br />
miuxedavad Zvelbabilonuri versiis aRiarebuli originalobisa<br />
da siZvelisa, aSuruli versia warmoadgens kanonikur teqsts da amosavals<br />
im hipoTeturi mTlianobis dasadgenad, sadac yvela sxva versia<br />
poulobs Tavis adgils. igi gviCvenebs eposis ganviTarebis erT-erT da<br />
saboloo etaps, romlis Semdeg igi aRar gadamuSavebula. aSurbanifalis<br />
biblioTekaSi daculi teqsti (aris azri, rom zogierTi dafa Tavad<br />
aSurbanifalis mier aris Cawerili). warmoadgens gilgameSis eposis ukanasknel<br />
saxes da masSia asaxuli ukanaskneli Tvalsazrisi mis Sinaarsze<br />
da mizandasaxulobaze es garemoeba, upirveles yovlisa, Cans prologSi<br />
da gvian damatebul me-12 dafaSi. Tu Zvelbabilonuri versia iwyeboda<br />
uSualod gilgameSis portretiT, rogorc me-2 dafis kolofonidan Cans,<br />
aSuruli versiis avtori garkveuli mxatvruli da ideuri mosazrebebiT<br />
eposs iwyebs prologiT, romelsac zogierTi mkvlevari interpolaciad<br />
miiCnevs. amgvari interpretacia amosavlad Zvelbabilonur versias<br />
gulisxmobs, romelic arc SedgenilobiT da arc ideurad ar emTxveva<br />
mogviano aSurul versias. magram ar iqneboda marTebuli am axali gadamuSavebisadmi<br />
interpolaciis cnebis miyeneba, radgan winaaRmdeg SemTxvevaSi<br />
ara Tu prologi, aramed bevri sxva pasaJi, rac Zvel versiaSi<br />
ar arsebula, interpolaciad unda CaiTvalos. aq ufro saqme gvaqvs axal<br />
SemoqmedebasTan. aSuruli versiis saTauri (“romelman siRrme ixila...”)<br />
garkveuli Tvalsazrisis gamomxatvelia, iseve rogorc me-12 dafis mimatebis<br />
faqti. dafaTa am ricxvis gamo Zveli mkvlevarebi gilgameSis eposs<br />
46
miiCnevdnen astraluri mizandasaxulobis Semcvel nawarmoebad, sadac<br />
TiToeuli dafa TiTqos dakavSirebulia zodiakos saxlTan, romelsac<br />
mzesTan erTad gadis solaruli gmiri gilgameSi. Tumca yuradRebas<br />
ipyrobs gmiris Tanaziareba mzis RmerTTan rogorc eposSi, ise xTonur<br />
kultSi, da misi svla mzis gzaze (SamaSis gzaze), magram ramdenadac<br />
es tendencia sxva punqtebSi (dafebis Sefardeba weliwadis TveebTan an<br />
zodiakos niSnebTan) ar Cans, amdenad Zneli xdeba am Tvalsazrisis gaziareba.<br />
dRes igi uaryofilia mkvlevarTa absoluturi umravlesobis mier.<br />
TiToeuli dafa mTavrdeboda Semdegi Sinaarsis minaweriT, kolofoniT:<br />
“dafa meamdene. vinc siRrme ixila. gilgameSis nakveTi. Tanaxmad<br />
Zveli dednisa Cawerilia da Semowmebuli”. zogierT dafas axlavs<br />
SeniSvna: “ar dasrulebula” (nu-til), bolo dafas – “dasrulda” (al-<br />
Til). zogierTi kolofoni Caweris TariRsac iZleva. uaxlesi Canawerebi<br />
elinistur xanas ekuTvnis (Zv. w. 127 w.). erTi versiis me-10 dafa<br />
selevkosisa da antioqosis babilonSi mefobiT (Zv. w. me-3 s.-is dasawyisi)<br />
aris daTariRebuli. dauzianebeli, sruli saxiT TiTqmis arc erTi<br />
dafa ar aris Semonaxuli. striqonTa Soris intervalis zoma saSualebas<br />
iZleva ganisazRvros striqonTa raodenoba TiToeul dafaSi: 300<br />
striqoni, rac 12 dafis kvalobaze iZleva 3600 striqons (sagulisxmoa,<br />
rom es ricxvi warmoadgens erT-erT mrgval ricxvs Suamdinaruli<br />
Tvlis samocobiT sistemaSi – 60×60).<br />
eposis mTliani teqsti pirvelad gamoica gasuli saukunis dasawyis-<br />
Si – P. Jensen, Assyrisch-babylonische Mythen und Epen, Berlin, 1900, axali<br />
fragmentebis SevsebiT – 1930 wels: Reginald Campbell Thompson, The Epic<br />
of Gilgamesh: text, transliteration, and notes, Clarendon Press, Oxford. bolos, didixnis<br />
intervalis Semdeg, 2003 wels kvlav gamoqveynda eposis lursmuli<br />
teqstebis korpusi transkripciiTa da inglisuri sityvasityviTi<br />
TargmaniTurT, romelic samocdaaTi wlis ganmavlobaSi mopovebul<br />
47
fragmentebs Seicavs: A.R. George, The Babylonian Gilgamesh Epic: Introduction,<br />
Critical Edition and Cuneiform Texts, 2 vols. Oxford: Oxford University Press,<br />
2003, XXXXVI, 986 gv. lursmuli teqstis transkripcia mocemulia wignis<br />
pirvel tomSi (531-741 gv.). Tu 1930 wlis gamocemaSi sxvadasxva versiisa<br />
da redaqciis 108 fragmenti iyo gamoqvenebuli, axali gamocema<br />
184 fragments Seicavs, maTgan 25 manamde sruliad ucnobi iyo.<br />
saqarTveloSi, gasagebi mizezebis gamo, didia interesi am uZvelesi<br />
eposisadmi. pirvelad igi Targmna cnobilma sazogado moRvawem da<br />
swavlulma mixeil (mixako) wereTelma (1878-1965), romelic eqvTime TayaiSvilis<br />
rCeviT dainteresda asiriologiiT da swavlobda mecnierebis<br />
am dargs londonis, laipcigisa da haidelbergis universitetebSi,<br />
asiriologiis Zlier centrebSi. ocian wlebSi, im dros, roca germanul,<br />
inglisur da frangul enebze jer kidev TiTo-orola Targmani<br />
arsebobda, xolo sxva evropul enebze saerTod arc iyo Targmnili.<br />
m. wereTelma gamoaqveyna qarTuli Targmani calke wignad, romelic<br />
amJamad bibliografiuli iSviaTobaa da amitomac saWirod mimaCnia misi<br />
satitulo warweris mTlianad motana: “<strong>gilgameSiani</strong>: babilonuri eposi<br />
mesame aTaswleulisa qr. w. babilonur teqstTagan Targmnili m. wereTlis<br />
mier mTargmnelis SeniSvnebiTurT. gamocema konstantinepolis<br />
q. k. savanisa konstantinepoli. sabeWdavi qarTvelTa kaTolike savanisa<br />
1924”. am wignSi, romelic Seicavs 138 gverds, mTlianad aris naTargmni<br />
im droisaTvis arsebuli fragmentebi gilgameSis eposisa. Targmans<br />
erTvis originaluri gamokvleva, sadac gamovlenilia paralelebi<br />
homerosis poemebTan, dantes “jojoxeTTan”, msoflio folklorul<br />
nimuSebTan da, rac mTavaria, “vefxistyaosanTan”. “movigonoT, – wers<br />
mTargmneli gamokvlevaSi, – Cveni ukvdavi rusTavelis qmnilebac, “vefxistyaosani”:<br />
gaWra tarielisa nestanis saZebnelad, cxovreba misi<br />
mxecebTan, vefxistyaosnoba, lom-vefxis xocva, kveba nadiris xorciTa<br />
48
– es xom gilgameSis saqmec iyo...” (gv. 107). manve pirvelma gaamaxvila<br />
yuradReba megobrobis saerTo motivze am or eposSi, agreTve sxva motivebze,<br />
gansakuTrebiT: “SevadaroT agreTve locva avTandilisa cis<br />
mnaTobTadmi da locva gilgameSisa SamaSisadmi, sinisadmi da iStarisadmi<br />
– RmerTTadmi, romelnic babilonelTa warmodgeniT cis mnaTobnic<br />
iyvnen” (gv. 108). es usaTuod sagulisxmo paralelia, miT umetes, rom<br />
orivegan locva mnaTobTa mimarT gzaSi xdeba, xolo gzac orive eposSi<br />
mniSvnelovani konceptualuri momentia. Sors wagviyvanda m. wereTliseuli<br />
gamokvlevis Tundac zerele ganxilva, is ki unda aRiniSnos, rom<br />
asiriologiisa da, kerZod, gilgameSis eposis Seswavlis imdroindeli<br />
donisaTvis igi qarTuli filologiuri mecnierebis Zvirfasi SenaZeni<br />
iyo. mecnieri am problematikas Semdgom aRar Sehxebia da, samwuxarod,<br />
arc “<strong>gilgameSiani</strong>s” meore gamocemaze uzrunia.<br />
m. wereTlis “<strong>gilgameSiani</strong>s” Semdeg gilgameSis eposis sami gansxvavebuli<br />
Targmani gamoqveynda:<br />
akademiuri Targmani:<br />
1. gilgameSis eposi, aqaduridan Targmna da komentarebi daurTo<br />
z. kiknaZem, saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis gamomcemloba,<br />
1963. es aris akademiuri, bwkareduli Targmani yvela versiisa da<br />
fragmentisa, axlavs vrceli filologiuri xasiaTis komentarebi da<br />
gamokvleva.<br />
mxatvruli Targmanebi:<br />
2. gilgameSi, “romelman siRrme ixila...”, aqaduridan Targmna z. kiknaZem,<br />
“nakaduli”, 1963. es aris mxatvruli Targmani.<br />
3. <strong>gilgameSiani</strong>, Zveli Suamdinaruli eposi, aqaduridan da Sumerulidan<br />
Targmna z. kiknaZem, “ganaTleba”, Tb., 1984. es gamocema sagrZnoblad<br />
aris gadamuSavebuli: gadaxalisebulia enobrivi qsovili,<br />
teqstSi Camatebulia zogierTi, manamde gamouyenebeli fragmenti, zo-<br />
49
gjer Secvlilia fragmentTa Tanamimdevrobac, ris gamoc dedniseul<br />
dafebs aRar daemTxva Targmaniseuli dayofa Tavebad; swored amitom<br />
Tavebs ewoda ara “dafa”, aramed “kari”; meTormete dafis teqsti, rogorc<br />
eposisTvis araorganuli, gadatanilia damatebaSi, im teqstTan,<br />
romlis nawilsac igi warmoadgens. erTiani teqstis aRqmis gasaadvileblad<br />
calkeuli epizodebi dasaTaurebulia mTargmnelis mier<br />
da frCxilebSia Casmuli imis niSnad, rom isini dedniseuli ar aris.<br />
m. wereTlis kvalze nawarmoebis saTaurad nacvlad “gilgameSisa” an<br />
“gilgameSis eposisa” dasmulia “<strong>gilgameSiani</strong>”.<br />
oriode sityva Cveni Targmanis axali gamocemis teqstis Sesaxeb. igi<br />
ZiriTadad imeorebs 1984 wlis Targmanis teqsts, magram bunebrivia,<br />
axal gamocemaSi aisaxeboda is masala, romelic eposis originaluri<br />
teqstis ukanasknel gamocemaSia warmodgenili (ix. zemoT: A..R. George,<br />
The Babylonian Gilgamesh Epic). kerZod, axali striqonebiT Seivso prologi,<br />
romelic aris gilgameSis erTgvari Curriculum vitae; enqiduze<br />
gilgameSis glovis teqsts aseve Seemata stiqonebi, ramac kidev ufro<br />
dramatuli gaxada es pasaJi. striqonebi Caemata xumbabasa da uTanafiS-<br />
Tis epizodebs, gasworda zogierTi uzustoba. unda iTqvas, rom bevri<br />
axladgamovlenili teqsti imdenad fragmentulia, rom mxatvrul TargmanSi<br />
misi gamoyeneba ar xerxdeba. mas mxolod eposis SeswavlisTvis,<br />
kerZod, epizodebis dasazusteblad SeiZleba hqondes mniSvneloba.<br />
50<br />
zurab kiknaZe<br />
1983/2009
dafa pirveli<br />
(winkari _ Sesxma)<br />
1 romelman siRrme ixila, qveynis safuZveli,<br />
yoveli Seicno, STaibeWda,<br />
idumalebani vinc srulad ganWvrita, –<br />
sibrZnis mflobelma, yovlis mecnaurma,<br />
saunjes miagno, gaxsna dafaruli,<br />
mcneba mogvitana warRvnamdel dReTa.<br />
Sori gziT iara, damaSvrali dabrunda;<br />
qvaze amokveTa yoveli gancdili.<br />
uruqis qalaqs zRude Semoavlo –<br />
10 wmida eanas kurTxeul beRels.<br />
axede zRudes, lariviT gamarTuls!<br />
qvakuTxeds daxede – mis dars vin Seqmnis!<br />
zRurbls xeli Seaxe, Soridan motanils!<br />
eanas moadeq, iSTaris samyofels,<br />
ris dars momavali ver Seqmnis mefe!<br />
uruqis zRudeze adi, gaiare,<br />
saZirkvels Caxede, aguri mosinje, –<br />
53
iqneb gamomwvari ar iyos aguri?<br />
iqneb Svid brZenkacs libo ar Caedos?<br />
20 ixile dafaTa skivri kedarisa,<br />
gaxseni misi brinjaos saketi,<br />
amoiRe laJvardis dafa, waikiTxe<br />
yvela gasaWiri, gilgameSs rac gadaxda.<br />
yvela mefeze upiratesia,<br />
uruqis mamaci naSieri, mrqeneli xari,<br />
win midis – winamZRolia,<br />
ukan midis – Tavis moZmeTa imedia,<br />
Zlieri napiri, mcveli Tavisi xalxisa,<br />
mZvinvare talRa, qvis kedlis mngreveli,<br />
30 lugalbandas mozveri, srulqmnili Zalisa,<br />
didebuli furis ZuZunawovi, fur-ninsunasi,<br />
maRalia gilgameSi, srulqmnili, zardamcemi,<br />
gamxsneli mTianeTis gadasasvlelTa,<br />
gamTxreli Webisa mTaTa ferdobebze,<br />
vrcel zRvaTa wiaRmsvleli mzis aRmosavlamde,<br />
samyaros kideTa momxilveli, sicocxlis mZebneli.<br />
mpovneli uTanafiSTisa Tavisi ZaliT.<br />
aRmdgeneli sakurTxevelTa, warRvnam rom waleka,<br />
kacTaTvis wesTa damamkvidrebeli.<br />
40 vin aris misi msgavsi mefeTa Soris?<br />
da gilgameSiviT vin ityvis: “mefe var!”<br />
gilgameSi aqvs saxelad SobiTganve,<br />
aRzevebulia kacTa modgmaze,<br />
54
tanSi RmerTebis xorci Cadgmia,<br />
ori mesamedi RmerTia, erTi mesamedi kaci,<br />
misi sxeulis xati beleTcerim gamosaxa,<br />
misi aRnaqvsi nudimmudma srulyo,<br />
Tavs adgas uruqis samefo gvirgvini,<br />
mozveriviT dadis qedmaRali,<br />
50 toli ara hyavs laxtis moqnevaSi,<br />
uruq-farexSi midi-modis,<br />
(gilgameSis zvaoba)<br />
dafdafis xmaze amxedrebs meomrebs.<br />
idumal drtvinaven uruqis moymeni:<br />
“ar uSvebs gilgameSi vaJs Tavis mamasTan,<br />
asuls dedasTan,<br />
dRedaRam zvaobs qedmaRali.<br />
igi xom mwyemsia uruq-farexis?<br />
igi xom Cveni mwyemsi da mefea?<br />
Zlieri, brwyinvale da brZenTabrZeni?<br />
60 ar uSvebs gilgameSi qalwuls saqmrosTan,<br />
meomris asuls, sasZlos moymisas.”<br />
SeesmaT RmerTebs maTi Civili:<br />
~Tqven SeqmeniT amayi xari uruq-farexSi,<br />
55
toli ara hyavs laxtis moqnevaSi,<br />
dafdafis xmaze amxedrebs meomrebs.<br />
ar uSvebs gilgameS vaJs Tavis mamasTan,<br />
asuls dedasTan.<br />
dRedaRam mZvinvarebs misi zvaoba,<br />
maTi Civili moesma anus.<br />
70 ~aruru!” SesZaxes, ~didebulo!~<br />
~aruru, Seni Seqmnilia mamaci mamri.<br />
Seqmeni axla misi oreuli,<br />
mis gulis grigals gautoldes!<br />
dawyvildnen, uruqs Sveba moeces!”<br />
(enqidus Seqmna)<br />
ra esma arurus sityvebi igi,<br />
cis RmerTis xati gulSi Caisaxa.<br />
merme ganibana xelni arurum,<br />
Tixa mozila, velze daagdo,<br />
velad moavlina gmiri enqidu,<br />
80 velTa naSieri ninurTas Zalisa.<br />
banjgvlebs daufaravs sxeuli misi,<br />
Tmebi mozrdia dedakaciviT,<br />
nisabas darad ahyria varjebi.<br />
ar icis xalxi, arc mkvidri mxare,<br />
tanT sumukanis samosi mosavs.<br />
56
qurcikTan erTad saZovrad dadis,<br />
farasTan erTad wyaros ewafeba,<br />
pirutyvTan erTad wyliT guls ijerebs.<br />
(monadiris ambavi)<br />
vinme monadire, maxeTa damgebi,<br />
90 wyaros win Seeyreba enqidus.<br />
erT dRes, meore dRes, mesame dRes<br />
wyaros win Seeyreba enqidus.<br />
Sexedavs monadire, saxe moeqceva:<br />
jogs Semohyolia mis sanaxebSi!<br />
SeSinda, gaxevda, dadumda,<br />
guli SeuRonda, saxe moeRrubla,<br />
wuxili Sevida mis SiganSi,<br />
saxe gauxda Sori gziT mavalis.<br />
monadirem daZra bage, ametyvelda,<br />
100 ase eubneba mamamiss:<br />
“mamav, vixile me moyme vinme,<br />
udabnodan jogs Semohyolia,<br />
mtkicea Zali misi am qveynad,<br />
anus laSqariviT ganmtkicebula.<br />
maradJams velad iareba,<br />
maradJams jogTan erTad wyaros ewafeba,<br />
57
maradJams wyaros win uwyvia fexebi,<br />
SevSindi, axlos ver mivedi.<br />
aavso Txrilebi, Cemi daTxrili,<br />
110 daSala maxeni, Cemi dagebuli,<br />
xelidan maclis udabnos nadirs,<br />
aRar manebebs velze nadirobas.”<br />
daZra mamamisma bage, ametyvelda,<br />
ase eubneba monadires:<br />
“uruq-qalaqSi mkvidrobs gilgameSi,<br />
aravin uvis Tavisze Zlieri,<br />
mtkicea Zali misi am qveynad,<br />
anus laSqariviT ganmtkicebuli.<br />
wadi, uruqisken ibrune piri,<br />
120 amcne ambavi ima moymisa,<br />
roskips mogiCens, Tan waiyole –<br />
velurs gaxednis Zlieri mamriviT.<br />
odes veluri jogs wyalTan miiyvans,<br />
SemoiZarcvos qalma samoseli,<br />
gamoaCinos simwife Tvisi;<br />
Sexedavs veluri, miuaxlovdeba, –<br />
jogi zurgs Seaqcevs, mis velze gazrdili.”<br />
esma monadires rCeva mamisa,<br />
gaswia, uruqisken ibruna piri.<br />
58
130 daZra monadirem bage, ametyvelda,<br />
ase eubneba gilgameSs:<br />
“gilgameS, vixile me moyme vinme,<br />
udabnodan jogs Semohyolia,<br />
mtkicea Zali misi am qveynad,<br />
anus laSqariviT ganmtkicebula.<br />
maradJams velad iareba,<br />
maradJams jogTan erTad wyaros ewafeba.<br />
maradJams wyaros win uwyvia fexebi,<br />
SevSindi, axlos ver mivedi.<br />
140 aavso Txrilebi, Cemi daTxrili,<br />
daSala maxeni, Cemi dagebuli.<br />
xelidan maclis udabnos nadirs,<br />
aRar manebebs velze nadirobas.”<br />
gilgameSma daZra bage, ametyvelda,<br />
ase eubneba monadires:<br />
“wadi, monadirev, waiyole SamxaT roskipi,<br />
roca veluri jogs wyalTan miiyvans,<br />
SemoiZarcvos qalma samoseli,<br />
gamoaCinos simwife Tvisi.<br />
150 Sexedavs veluri, miuaxlovdeba,<br />
jogi zurgs Seaqcevs, mis velze gazrdili.”<br />
59
(enqidus Secdena)<br />
wavida monadire, waiyola SamxaT roskipi.<br />
gzas gahyvnen, mgzavrobas Seudgnen.<br />
daTqmul velamde sam dReSi mividnen;<br />
Casafrdnen roskipi da monadire;<br />
ori dRe isxdnen wyaros napiras.<br />
bolos movida jogi wylis sasmelad,<br />
movidnen mxecebi, wyliT guls ixareben,<br />
maT mohyva enqiduc, velze naSobi.<br />
160 qurcikTan erTad saZovrad dadis,<br />
gareul jogTan wyaros ewafeba,<br />
mxecebTan erTad wyliT guls ijerebs.<br />
ixila SamxaTma veluri kaci,<br />
moyme gareuli, velTa wiaRisa.<br />
“ha, igi, SamxaT, Seixsen mkerdi<br />
da kalTa Seni gadaiSiSvle;<br />
odes daginaxavs, axlos modgeba.<br />
dae, aiRos simwife Seni,<br />
nu daimorcxveb, waarTvi jani.<br />
170 samosi dafine, zed dagawveba,<br />
diacis saqme uqmeni velurs<br />
ros vneba misi garsSemogenTeba,<br />
jogi zurgs Seaqcevs, mis velze gazrdili.”<br />
60
maSin SamxaTma Seixsna mkerdi,<br />
da kalTa Tvisi gadaiSiSvla,<br />
enqidum aiRo simwife misi,<br />
qalma ar imorcxva, jani waarTva,<br />
samosi dafina, daawva enqidu.<br />
diacis saqme aCvena velurs.<br />
180 da vneba misi garsSemoenTo.<br />
eqvs dRes da Svid Rames nerbavda SamxaTs,<br />
da ra daucxra enqidus vneba,<br />
piri ibruna Tavis jogisaken;<br />
xedavs enqidu – garbis qurciki,<br />
da velur jogsac zurgi uqcevia.<br />
wamoxta enqidu – Sekvria sxeuli,<br />
muxlebi daudga, jogs veRar mihyveba.<br />
dasustda enqidu, ver irbens Zvelebur,<br />
magram gabrZenda, ganevrco goneba.<br />
190 mobrunda, SamxaTs muxlebTan daujda.<br />
Sehyurebs enqidu saxeSi roskips,<br />
da rasac SamxaT roskipi etyvis,<br />
ismenen misni sasmenelni.<br />
ase eubneba enqidus roskipi;<br />
“mSvenieri xar, RvTisdaro enqiduv,<br />
rad daZrwi velad gareul jogTan?<br />
modi, galavnian uruqs wamomyevi,<br />
migiyvan brwyinvale, RvTaebriv saxlSi,<br />
61
anus da iSTaris binad migiyvan!<br />
200 sad gilgameSia, siqveliT sruli,<br />
xalxze rom mZlavrobs mozveriviT,<br />
Seiyvareb Sens Tavze umetes,<br />
raki Senc misi msgavsi yofilxar.<br />
wamo, daagde udabnos sawoli!”<br />
ase mouTxrobda enqidus SamxaTi.<br />
sityva Seiwynara, miendo naubars<br />
da rCeva qalisa gulSi Cauvarda.<br />
megobars natrobs veluris guli,<br />
da ase etyvis enqidu roskips:<br />
210 “SamxaT, galavnian uruqs wamiyvane,<br />
mimiyvane brwyinvale, RvTaebriv saxlSi,<br />
anus da iSTaris binad mimiyvane.<br />
sad gilgameSia, siqveliT sruli,<br />
xalxze rom mZlavrobs mozveriviT,<br />
ar Sevepuebi, amayad vetyvi,<br />
viyvireb uruqSi: uZleveli var!<br />
es me var, bedi vinac icvala,<br />
Zlevamosilia velTa naSieri!”<br />
“wavideT, enqidu, me Segaxvedreb,<br />
220 vici gilgameSis bina-samyofeli.<br />
wavideT, enqidu, galavnian uruqs,<br />
sad xalxi brwyinavs didebul samosSi,<br />
sadac zeimia maradJamieri,<br />
62
sadac utkbilesi galoba ismis,<br />
sadac roskipTa turfaa anaqvsi,<br />
simwifiT hyvavian surneliT savseni,<br />
Tavad didkacebsac sawols ar uyofen.<br />
hoi, enqiduv, lxinis unaxavo,<br />
giCveneb gilgameSs kacs dalxinebuls,<br />
230 ixile igi, mis saxes Sexede,<br />
siqveliT mSvenia da mamrul ZaliT,<br />
simwifiT hyvavis sxeuli misi.<br />
ver Seedrebi ZaliT gilgameSs,<br />
igi ar isvenebs arc dRiT, arc RamiT.<br />
enqidu, ganagde Seni siamaye!<br />
zeciur SamaSs uyvars gilgameSi,<br />
anum enlilma da eam ganuvrces goneba.<br />
vidre moxvidodi Seni velebidan,<br />
sizmrad gxedavda uruqSi gilgameSi.<br />
(gilgameSis sizmrebi)<br />
240 adga gilgameSi sizmris asaxsnelad,<br />
ase eubneba dedas:<br />
“dedav, mesizmra wuxel sizmari:<br />
viTa RvTaebrivi anus mxedroba<br />
momvlenodnen zecis varskvlavebi.<br />
Cems win ecemoda varskvlavi erTi:<br />
63
aweva vcade, simZimem damZala;<br />
waReba vcade, ver davZari.<br />
uruqis eri idga mis ukan,<br />
eri Seikriba mis winaSe,<br />
250 xalxi awydeboda irgvliv,<br />
moymeni axlos jgufdebodnen,<br />
Cvili bavSvebiviT fexebs ukocnidnen.<br />
me ki movexvie viTarca sasZlos,<br />
da Sens winaSe davagde igi,<br />
raTa sworgeyo igi Cems mimarT.”<br />
deda gilgameSisa, brZeni, yovlismcodne,<br />
Tavis Zes ase eubneba;<br />
furi ninsuna, brZeni, yovlismcodne,<br />
ase eubneba gilgameSs:<br />
260 “zecis varskvlavi rom gaCnda Sens winaSe,<br />
anus ZalasaviT Sen win rom daeca,<br />
rom scade aweva, simZimem dagZala,<br />
rom scade waReba, da ver dasZari,<br />
merme Cems winaSe rom daagde,<br />
raTa swormeyo igi Sens mimarT,<br />
viTarca sasZlos rom moexvie, –<br />
sando moyvasia, megobris mxsneli;<br />
didia Zali misi am qveynad,<br />
anus laSqariviT ganmtkicebula,<br />
270 viTarca sasZlos rom gadaexvie –<br />
64
ar migatovebs igi arasodes.<br />
ese ars axsna Seni sizmrisa.”<br />
meored esizmra gilgameSs sizmari,<br />
adga da Sevida qalRmerTTan dedasTan,<br />
ase etyvis mas, dedas, gilgameSi:<br />
“dedav, kvlav mesizmra wuxel sizmari:<br />
najaxi egdo galavnian uruqSi.<br />
Segroviliyvnen garSemo misa,<br />
uruqis eri idga mis axlos,<br />
280 xalxi Seikriba mis winaSe,<br />
moymeni irgvliv awydebodnen.<br />
aviRe, Sens ferxTiT davagde igi,<br />
coliviT Semiyvarda, movexvie,<br />
da Sen sworhyavi igi Cems mimarT.”<br />
deda gilgameSisa, brZeni, yovlismcodne,<br />
furi ninsuna, brZeni, yovlismcodne,<br />
ase eubneba Tavis Zes;<br />
ninsuna brZeni, yovlismcodne,<br />
ase eubneba gilgameSs:<br />
290 “kacia najaxi igi, rom ixile,<br />
sasZlosaviT rom gadaexvie,<br />
merme Cems ferxTiT rom daagde,<br />
raTa swormeyo igi Sens mimarT,<br />
sando moyvasia, megobris mxsneli;<br />
65
didia Zali misi am qveynad,<br />
anus laSqariviT ganmtkicebula.<br />
ese ars axsna Seni sizmrisa.”<br />
daZra gilgameSma bage, dedas eubneba:<br />
~dedav, mrCeveli enlilis nebiT moxdes!<br />
300 iqneb SeviZino mrCeveli megobari~.<br />
am sizmrebs naxulobda gilgameSi.<br />
SamxaTi uambobda gilgameSis sizmrebs,<br />
orni esiyvarulebodnen erTmaneTs.<br />
66
dafa meore<br />
(enqidus gankaceba)<br />
1 maSin ganipobs samosels SamxaT:<br />
erTi samosliT enqidus Semosavs,<br />
meore samosliT Tavad imoseba.<br />
xels CasWidebs, RmerTiviT miuZRvis<br />
mwyemsTa sadgomisken, sadac farexia.<br />
Semoexvevian mwyemsebi enqidus,<br />
ase izraxaven erTmaneTs Soris:<br />
“es moyme gilgameSs Camohgavs taniT,<br />
taniT maRalia da Zvalmsxvili.<br />
10 albaT enqidua, velebis mkvidri,<br />
anu mxedrobis Zali SesZenia.<br />
rZe velur cxovelTa uwovia,<br />
qurcikis jogTan balaxi uZovia.”<br />
saWmeli daudes, –<br />
dums da akvirdeba:<br />
ar icis enqidum saWmelis Wama<br />
67
da sma sasmelisa ar uswavlia.<br />
daZra roskipma bage,<br />
ase eubneba enqidus:<br />
20 “igeme, enqidu, Wamadi,<br />
sazrdo sicocxlisa,<br />
da Sesvi sasmeli<br />
qveynis wesisamebr.”<br />
igema enqidum Wamadi ZRomamde,<br />
da Svidi kaTxa sasmeli Sesva.<br />
gancxra, Seecvala guneba,<br />
guli moelxina, saxe gaunaTda.<br />
xeli moisva faCvnier tanze,<br />
zeTiT daizila, kacad gadaiqca.<br />
30 Caicva samosi, siZes daemsgavsa,<br />
moiRo maxvili lomebis devnad,<br />
raTa moesvenaT farexSi mwyemsebs.<br />
mglebs daereoda, lomebs Seipyrobda,<br />
ros sarqlebs eZinaT.<br />
enqidu maTi mfarvelia,<br />
kaci mRviZare, uebro moyme.<br />
ixarebs roskipTan enqidu.<br />
Tvals aRapyrobs, kacs dainaxavs,<br />
ase eubneba roskips:<br />
40 “SamxaT, kacs mouxme! risTvis mosula?<br />
dae, naubari misi movismino.”<br />
68
kacs dauZaxa SamxaT roskipma,<br />
kaci movida, Sexeda enqidus.<br />
“moymev, sad iswrafvi? ra gagWirvebia?”<br />
daZra moymem bage,<br />
ase eubneba enqidus:<br />
“sanTioboSi veravin dadis,<br />
morCilebaa mokvdavTa xvedri:<br />
ers daekisra godrebis zidva,<br />
50 mxiarul diacebs – eris gamokveba.<br />
mxolod galavnian uruqis mefisTvis<br />
xmianebs saqorwino dafdafi;<br />
gilgameSisTvis, galavnian uruqis mefisTvis,<br />
xmianebs saqorwino dafdafi.<br />
wilxvedril sasZlos igi euRleba,<br />
pirvelad igi, Semdgomad sasiZo.<br />
RvTiuri gangebiT ase brZanebula:<br />
Wipis moWrisas kacs bedi uwydeba.”<br />
ra moismina moymis naubari,<br />
60 feri ecvala saxeze enqidus.<br />
(orTabrZola)<br />
win midis enqidu, ukan roskipi.<br />
ra SeaRwies galavnian uruqSi,<br />
eri garSemo Semoekriba.<br />
galavnian uruqis Sukad ra Sedgnen,<br />
69
xalxis krebuli ase ityoda:<br />
“es moyme waagavs gilgameSs,<br />
maRalia da Zvalmagari.<br />
velur cxovelTa rZe uwovia,<br />
balaxi uZovia qurcikis jogTan.<br />
70 dReniadag ilocebs uruqi,<br />
gaixareben uruqis moymeni:<br />
Zalgulovani gamoCnda gmiri.<br />
gilgameSs, moymes pirmSveniers,<br />
RvTisdari metoqe moevlina.”<br />
gaSlila iSxaras Ramis sareceli.<br />
miva gilgameSi, RamiT daiZinebs,<br />
SeeuRleba RvTaebriv iSxaras.<br />
Sukad enqidu moemarTeba,<br />
sanTiobosken gilgameSs gzas uRobavs.<br />
80 uruqis qveyana ikribeba mis axlos,<br />
xalxi awydeba irgvliv,<br />
moymeni jgufdebian irgvliv,<br />
Cvili bavSvebiviT fexebs ukocnian.<br />
ixila veluri moyme gilgameSma:<br />
uxvi varjebi mxrebze afenia.<br />
daiZra, pirispir daudga,<br />
erTurTs gauswordnen farTe alagas.<br />
kari Cauketavs enqidus fexiT,<br />
sanTioboSi Sesvlas ar anebebs.<br />
70
90 maSin Seibnen mozvrebiviT,<br />
zRurbli Searyies, kedeli iZra.<br />
Seibnen enqidu da gilgameSi mozvrebiviT,<br />
zRurbli Searyies, kedeli iZra.<br />
da ra Caimuxla miwad gilgameSma,<br />
imwamsve guli risxvisgan daucxra,<br />
mRelvare mkerdi daumSvidda.<br />
mRelvare mkerdi ra daumSvidda,<br />
ase eubneba enqidu gilgameSs:<br />
“hgavs, erTaderTi xar dedisgan Sobili,<br />
100 galavnis furis, ninsunasagan.<br />
da mamrTa zeda Tavi agizidavs,<br />
enlils moucia xalxze meufeba.”<br />
akoces erTmaneTs da Zmoba Sehfices.<br />
(enqidus Svileba ninsunasgan)<br />
dedasTan mihyavs gilgameSs enqidu,<br />
farexis furTan mihyavs enqidu.<br />
daZra bage gilgameSma,<br />
ase eubneba dedas:<br />
“ha, kaci igi, udabnoT mosuli,<br />
ZalRoniT savsea igi am qveynad,<br />
110 anus laSqariviT ganmtkicebula.<br />
sanTiobos karSi gadamidga,<br />
71
Sig Sesvla aRar damaneba,<br />
mozvrebiviT SevebiT erTmaneTs,<br />
zRurbli SevaryieT, kedeli iZra.<br />
ara hyolia enqidus sworferi,<br />
velad daibada, toli ar hyolia,<br />
Tmebi ezrdeboda viTarca nisabas,<br />
veluri mxecebis ZuZu uwovia,<br />
balaxi uZovia qurcikis jogTan.<br />
120 aha, moviyvane igi Sens winaSe,<br />
aha, swor hyavi Seni Zis mimarT.”<br />
maSin daZra bage ninsunam,<br />
ase eubneba Tavis Zes, gilgameSs:<br />
“Svilo, megobari SegiZenia,<br />
ar migatovebs igi arasodes!”<br />
merme miubrunda enqidus ninsuna,<br />
ase eubneba galavnis furi,<br />
ase miuTxrobs sasurvel ambavs;<br />
“Zliero enqiduv, me ar miSobixar,<br />
Cemi wiaRis ar xar naSieri.<br />
130 amieridan amiyvanixar,<br />
Cemi Zisadmi SewirulT migaTvli, –<br />
qurum qalebTan da RvTismxevlebTan.”<br />
72
qedze Camokides enqidus niSani,<br />
qurumma qalebma xeli Cahkides<br />
da adidebdnen RvTiurni asulni.<br />
73
dafa mesame<br />
(gilgameSi kedaris dapyrobas ganizraxavs)<br />
1 naRveli avsebs enqidus Sigans,<br />
dadardianda, tirilad dajda,<br />
cremliT evseba Tvalebi enqidus,<br />
guli uRondeba da mwared oxravs.<br />
maSin mihxeda Zmobils gilgameSma,<br />
xeli Cahkida, mxarze moexvia.<br />
“cremlebiT Tvalebi rad agvsebia,<br />
ram SegiRona guli, rad oxrav?”<br />
ase eubneba enqidu gilgameSs:<br />
10 “oxvram, megobaro, yeli SemixuTa,<br />
mklavi momidunda, Zal-Rone meleva.”<br />
maSin daZra bage gilgameSma,<br />
ase eubneba enqidus:<br />
“kedaris tyeSi mkvidrobs xumbaba,<br />
wavideT, movklaT kedaris mcveli,<br />
gavCexoT maRnari kedarisa,<br />
74
miwis pirisagan aRmovfxraT boroti,<br />
yoveli boroti, raic sZuls SamaSs...”<br />
daZra bage enqidum,<br />
20 ase eubneba gilgameSs:<br />
“mTebSi gadavyrivar xumbabas, Zmobilo,<br />
odes davyvebodi gareul jogebs.<br />
erT berus manZilze tyeebs azanzarebs,<br />
vis Zalucs mis gulSi SeRweva?<br />
xumbabas Rriali – xma grigalisa,<br />
xumbabas piri – piri cecxlisa,<br />
xumbabas sunTqva – sunTqva sikvdilisa,<br />
rad gangizraxavs amgvari saqme,<br />
usworo omi, xumbabas damxoba?”<br />
30 daZra bage gilgameSma,<br />
ase eubneba enqidus:<br />
“me mainc aval mis mTianeTSi,<br />
kedaris tyeSi mainc SevaRwev.<br />
vnaxav bilikebs kedrovanisas,<br />
sadac xumbabas samyofelia.<br />
me win gaviWrebi, Sen ukan momdevde,<br />
didi Cuglugebi gveqneba orives.”<br />
daZra bage enqidum,<br />
ase eubneba gilgameSs:<br />
40 ~rogor SevalT, gilgameS, kedaris tyeSi?<br />
75
kedaris mcveli mZlavri mebrZolia,<br />
xumbaba SamaSs ganumtkicebia,<br />
adads mrisxanebiT aRuvsia,<br />
da kedrovanis xeTa dasacavad<br />
xalxis daSineba enlils miundvia.”<br />
daZra bage gilgameSma,<br />
ase eubneba enqidus:<br />
“vis auRwevia caTamdi, Zmobilo?<br />
martoden RmerTebi sufeven SamaSTan.<br />
50 kacTa naTesavis dReni daTvlilia,<br />
oden qaria naRvawi misi.<br />
Zmobilo, sikvdils dauSinebixar,<br />
siqveles Sensas Zali gamosclia!<br />
Sens uwinares me gaviWrebi,<br />
ukan momZaxode: midi, nu geSinis!<br />
ukeTu daveci, saxels davimkvidreb:<br />
Seakvdao mefe gilgameSi<br />
kedaris darajs, mZvinvare xumbabas.<br />
Cemma naSierma, Cems saxlSi Sobilma,<br />
60 ros gkiTxos, – gvamcneo igi ambavi,<br />
rogor daecao qveli gilgameSi,<br />
Cemi winapari, Zmobili Seni, –<br />
maSin moixseneb siqveles Cemsas.<br />
axla mag uariT guls nu damiRoneb,<br />
xels me TviT aRvmarTav,<br />
76
kedrovans davamxob,<br />
maradiul saxels davimkvidreb.<br />
wamo, megobaro, mWedlebi davsaqmoT,<br />
dae, saWurveli Tvalwin Camogvisxan.”<br />
70 wavidnen erTad, mWedlebi dasaqmes.<br />
dasxdnen xelosnebi saqmis aRsrulebad:<br />
Tvalwin Camousxes didi Cuglugebi,<br />
sam-sami bilTu wonis najaxebi.<br />
didi satevrebi Tvalwin Camousxes,<br />
da maxvilebi or-ori bilTu.<br />
qarqaSi maTi – mana ocdaaTi,<br />
oqro ocdaaTi – vadis varayi.<br />
saWurveli moiRes orTavem,<br />
aT-aTi bilTu TiTom itvirTa.<br />
80 uruqis WiSkars, Svidurdulians,<br />
sasmenad misa eri moawyda,<br />
xalxiT aRvsiliyo uruqis Sukebi,<br />
raTa exilaT qveli gilgameSi.<br />
daZra bage gilgameSma,<br />
uruqis moymeebs eubneba:<br />
“mismineT, uruq-farexis moymeno!<br />
uruqis moymeno, brZolebSi gawvrTnilno!<br />
vbedav, mivdivar Soreul gzaze, sadac xumbabaa,<br />
brZolas vapireb, romelic ar vuwyi,<br />
77
90 gza damiloceT, rom wavide,<br />
kvlav Tqveni saxe mSvidobiT vixilo,<br />
uruqis karibWeSi gulmxiaruli Semovide,<br />
davbrunde da axalwlis zeimi orgzis gavmarTo,<br />
axalwlis dReebi orgzis vizeimo,<br />
fur-ninsunas winaSe dafdafi axmiandes!”<br />
enqidu uxucesebs rCevas aZlevs,<br />
uruqis moymeT, brZolebSi gawvrTnilebs:<br />
“uTxariT, nu wava kedaris tyeSi,<br />
gza igi savali ar aris,<br />
100 kaci igi saxilveli ar aris,<br />
kedaris tyis mcveli ubrZolvelia,<br />
piri misi cecxlia, sunTqva misi – sikvdili,<br />
samoc beruze esmis tyis Sriali,<br />
vin aris mis tyeSi Semsvleli?<br />
pirveli adadia, meore – Tavad.<br />
vin Sehbedavs igigebs Soris?<br />
xelyofisgan kedaris dasacavad<br />
xalxis daSinebad ganawesa enlilma.<br />
mis tyeSi Semsvlels muxli ekeceba.”<br />
110 uruq-farexis uxucesni<br />
movidnen, dasxdnen mis winaSe.<br />
da ase etyoda maT gilgameSi:<br />
“ismineT, galavnian uruqis uxucesno,<br />
galavnian uruqis erno, ismineT!<br />
78
ase ityvis mefe gilgameSi:<br />
mivdivar, raTa vixilo igi,<br />
visi saxelic qveynebs azanzarebs.<br />
me mas Sevipyrob kedaris tyeSi,<br />
viTar mZlavria Tesli uruqisa,<br />
vamcnob mTel qveyanas.<br />
xels aRvmarTav da kedars gavCexav,<br />
maradiul saxels davimkvidreb.”<br />
uruq-farexis uxucesni<br />
gilgameSs sityvas ubruneben:<br />
“jereT Wabuki xar, gilgameS,<br />
guli gerCis!<br />
ras epirebi, Tavad ar uwyi.<br />
gvsmenia, xumbaba, ucxo qmnilebaa,<br />
vin gauswordeba mis iaraRs?<br />
130 erT berus sivrceze maRnars azanzarebs,<br />
vis Zalucs mis gulSi SeRweva?<br />
xumbabas Rriali – xma grigalisa,<br />
xumbabas piri – piri cecxlisa,<br />
xumbabas sunTqva – sunTqva sikvdilisa.<br />
rad ganizraxe amgvari saqme,<br />
usworo omi, xumbabas damxoba?<br />
samoc beruze esmis tyis Sriali,<br />
vis SeuZlia mis gulSi SeRweva?”<br />
79
yurad ar iRo mrCevelTa sityva,<br />
140 Tvali miabruna, Zmobils gauRima,<br />
da ase etyvis gilgameS enqidus:<br />
“Tundac gveSinodes, ukan ar davixevT,<br />
wavalT kedrovanSi, xumbabas movklavT,<br />
kedars gavCexavT, saxels davimkvidrebT.<br />
wamo, Zmobilo, egalmaxs mivideT,<br />
ninsunas winaSe, maRal dedoflisa.<br />
brZenia ninsuna, uwyis yoveli,<br />
nabijebs wrfelad wargvimarTavs.”<br />
xeli xels Cahkides, midian,<br />
150 egalmaxs midian gilgameSi da enqidu,<br />
ninsunTan, did dedofalTan.<br />
adga da eaxla qalRmerTs, Tavis dedas, gilgameSi,<br />
da ase etyvis gilgameSi ninsuns:<br />
“ninsun, gamibedavs amgvari saqme:<br />
Sor gzas vadgivar, sadac xumbabaa,<br />
brZolas vapireb, romelic ar vuwyi,<br />
laSqrobad vmxedrdebi, romelic ar vuwyi.<br />
gevedrebi, damloce, rom wavide,<br />
kvlav Seni saxe mSvidobiT vixilo,<br />
160 uruqis karibWeSi gulmxiaruli Semovide,<br />
davbrunde da axalwlis zeimi orgzis gavmarTo,<br />
axalwlis dReebi orgzis vizeimo,<br />
Sens winaSe dafdafi axmiandes!<br />
80
vidre mivdivar, ar movbrunebulvar,<br />
vidre kedaris tyes mivaRwevde,<br />
vidre mZlavr xumbabas movakvdinebde,<br />
vidre aRmovfxvride miwis pirisagan<br />
yovel borotebas, SamaSis saZulvels, –<br />
SamaSis winaSe meoxad meyav.”<br />
(ninsunas Tanadgoma)<br />
170 fur ninsuns emwara gilgameSis sityvebi.<br />
Svidgzis Sevida sabanelSi,<br />
surnelovan wyalSi Tavi ganibana,<br />
samosi Caicva sxeulis saSveni,<br />
Caicva faragi, gulmkerdis saSveni,<br />
daidga Tavze brwyinvale gvirgvini,<br />
da wmida wyali apkura miwas.<br />
ahyva safexurebs, banze avida,<br />
banze avida da sakmeveli miarTva SamaSs.<br />
ukmia SamaSs sakmeveli da xelni aRapyro:<br />
180 “raki margune Svilad gilgameSi,<br />
daucxromeli suli rad Caudgi!<br />
aw Sen aRgiZravs da miemarTeba<br />
Soreul gzaze, sadac xumbabaa,<br />
pirispir dgeba ucnobi brZolis,<br />
ucnob laSqrobad amxedrebula.<br />
vidre midis da ar mobrunebula,<br />
81
vidre kedaris tyes miaRwevdes,<br />
vidre mZlavr xumbabas moakvdinebdes,<br />
vidre aRmofxvrides miwis pirisagan<br />
190 yovel borotebas, Sens saZulvels, –<br />
im dRes dabrundes, romelsac dauTqvam.<br />
aias Seni ar eSinodes,<br />
sZali aia marad gaxsenebdes,<br />
ando gilgameSi Ramis modarajeT,<br />
odes mimwuxrisas Caesvenebi.<br />
[. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />
kedaris tyeSi gilgameSis laSqrobisas,<br />
dRe gaxangrZlivdes, Rame gaxanmokldes,<br />
sartyeli ertyas, farTed abijebdes,<br />
RamiT karavi mzad hqondes sayofelad,<br />
200 odes gilgameS-enqidu da xumbaba Seibmebian<br />
miuqrole, SamaS, xumbabas didi qariSxlebi,<br />
cameti qari aRiZras, xumbabas saxe daubnelon,<br />
da gilgameSis iaraRi miswvdes xumbabas,<br />
[. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />
dae, RmerTebma, Senma Zmebma, ZRveni mogarTvan,<br />
aiam, didma sZalma, Tavisi sufTa kalTiT<br />
ofli mogwmidos!”<br />
furi ninsuni SamaSis winaSe saTxovars imeorebs:<br />
“SamaS, gilgameSi ar aris RmerTi, erTi Tqvengani?<br />
SenTan erTad cas ar inawilebs?<br />
mTvaresTan erTad kverTxs ar inawilebs?<br />
82
210 afsus easaviT brZeni ar aris?<br />
irninisTan erTad SavTavian xalxs ar ganagebs?<br />
ningiSzidasTan erTad ukanmouqcevel<br />
qveynad ar mkvidrobs?”<br />
[. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />
(gzis dalocva uxucesTagan)<br />
maSin moutanes didi satevari,<br />
mSvildi da kaparWi xelSi Caabares,<br />
veeba mSvildi anSanis qveynisa.<br />
xelSi moimarjva didi Cuglugi,<br />
da satevari sartyelSi gairWo.<br />
vidre gavidodnen uruqis WiSkars,<br />
vidre Soreul gzas daadgebodnen,<br />
220 gars awydeboda uruqis eri,<br />
hkiTxavdnen: uruqs rodis dabrundebi?<br />
uxucesoba erTxmad akurTxebda,<br />
da rCevas atanda gzaze gilgameSs:<br />
“mSvidobiT daubrundi uruqis yures.<br />
nu daendobi sakuTar Zalas,<br />
Tvali giWrides, Tavi daicav,<br />
win mimavali Tanamgzavrs ixsnis,<br />
icis bilikebi, megobars daifaravs,<br />
enqidu mudam win migiZRodes:<br />
83
230 gzebze navalia, icis misadgomni,<br />
da yvela xveuli xumbabas bilikTa.<br />
brZolis mnaxvelia, omSi gamocdili.<br />
enqidum megobari daicvas, Tanamgzavri ixsnas!<br />
misi Tavi mis colebs daubrunos!<br />
dae, agisrulos SamaSma natvra,<br />
da Sengan Tqmuli TvaliT gaxilvinos.<br />
SenTvis ganamzados gzebi gauvali,<br />
gaTelos gzebi Senda savalad,<br />
SenTa ferxTaTvis Selewos mTebi.<br />
240 Ramem mogitanos nanatri ambavi,<br />
lugalbandas marjvena gfaravdes,<br />
mxarSi amogidges Senda gamarjvebad.<br />
ra moklav xumbabas, ase rom eswrafvi,<br />
gaxsovdes, ferxni ganibane.<br />
Jams mimwuxrisas Wa amoTxare,<br />
ankara wyali gedgas maTaraSi,<br />
raTa maradRe SamaSs uRvride.<br />
enqiduv, Cveni krebulidan gabarebT mefes,<br />
dagvibrune, Cagvabare mefe!”<br />
250 maSin daZra bage enqidum,<br />
ase eubneba uxucesTa krebuls:<br />
“es me var, enqidu, vinac gilgameSs<br />
mZlavr xumbabasken salaSqrod mihyveba!<br />
vidre midis da ar mobrunebula,<br />
84
vidre kedaris tyes miaRwevdes,<br />
vidre mZlavr xumbabas moakvdinebdes,<br />
Tundac Tve gavides, – ar mivatoveb,<br />
Tund weli gavides, – ar mivatoveb!<br />
axla ki gahyev Sens gzas, gilgameS!<br />
260 nu SegeSindeba, mcvelad migule:<br />
me vuwyi xumbabas bina-samyofeli,<br />
yvela biliki, sadac is dadis.”<br />
maSin daZra bage gilgameSma,<br />
ase mimarTavs uxucesTa krebuls:<br />
“imediT mavsebs Zmobili Cemi,<br />
enqidu, Cemi Tanamavali.<br />
aw ki WeSmaritad getyviT, uxucesno:<br />
aha, mivdivar gulmxiaruli.”<br />
odes moismines misi naTqvami,<br />
270 Soreul gzaze ase gaistumres:<br />
“gvale, gilgameS, gza mSvidobisa!<br />
RvTaeba Seni Sens gverdiT vlides,<br />
da natvras TvaliT gaxilvinebdes,<br />
SamaSi borots agaSorebdes,<br />
nabijebs brZnulad wargimarTavdes!”<br />
85
dafa meoTxe<br />
(mgzavruli sizmrebi)<br />
1 oc berus manZilze gatexes puri,<br />
ocdaaT beruze saTevi moawyves.<br />
sam dReSi ganvles Tvenaxevris savali.<br />
SamaSis winaSe Wa amoTxares,<br />
Sesawiravi Cayares WaSi.<br />
mere gaemarTnen Ramis gasaTevad.<br />
SuaRamisas gautydaT Zili.<br />
adga gilgameSi sizmris asaxsnelad<br />
da ase etyvis megobars, enqidus:<br />
10 “adeq, gahxede mTaTa mwvervalebs!<br />
RvTismieri Zili ganmeSora.<br />
Zmobilo Cemo, vixile sizmari,<br />
raoden ucxo, mZime, saSineli!<br />
vebuRravebodi gareul xarebs,<br />
xmeleTs aryevda maTi Rmuili,<br />
buRi miwidan camde adioda,<br />
erTis winaSe muxlebze CaviCoqe,<br />
86
Semipyro, mklavSi CameWida<br />
da Ronemixdili miwad daveci.<br />
20 merme movida viRac, aRmadgina,<br />
wyali Semasva Tavis maTaridan.”<br />
amgvarad uxsnis enqidu sizmars:<br />
“RmerTi yofila, vinac migviZRveba,<br />
da xari igi xari ar yofila!<br />
xari rom ixile, mcveli SamaSia,<br />
gaWirvebaSi xels gamogviwvdis.<br />
vinc wyali gasva Tavis maTaridan,<br />
Seni sakuTari RvTaebaa,<br />
lugalbandaa Seni mwyalobeli.<br />
30 imgvari saqmis gviwevs aRsruleba,<br />
raic am qveynad jer ar momxdara.”<br />
oc berus manZilze gatexes puri,<br />
ocdaaT beruze saTevi moawyves.<br />
SamaSis winaSe Wa amoTxares,<br />
Sesawiravi Cayares WaSi.<br />
mere gaemarTnen Ramis gasaTevad.<br />
da Zili, Ramis niaRvari,<br />
Rvarad mieRvara gilgameSs.<br />
SuaRamisas gautyda Zili<br />
40 da amgvar sizmars uambobs enqidus:<br />
“xom ar maRviZebdi? ratom gameRviZa?<br />
87
enqidu, megobaro, vixile sizmari.<br />
pirvel sizmarze Semzaravia<br />
meored zmanebuli sizmari.<br />
sizmrad, Zmobilo, mTa momiaxlovda,<br />
Zirs damca, ferxni gamikava.<br />
imZlavra Suqma Semzaravma<br />
da moyme vinme Tvalwin momevlina,<br />
moyme amqveynad umSvenieresi.<br />
50 gorakis ZirTan mimiyvana,<br />
wyali masva da gulze momeSva,<br />
miwas damadgina Cemive terfebiT.”<br />
ase eubneba enqidu gilgameSs:<br />
“wamo, megobaro, azri movikriboT.<br />
ucxoa yoveli zmanebuli,<br />
mxolod mTa igi ar aris ucxo.<br />
nu SegeSindeba, SiSi ganiSore,<br />
keTili niSani gamogiCndeba:<br />
moyme, vinc ixile, gmiri SamaSia,<br />
60 visac miapyar mzera Seni,<br />
sxeuli Seni vinc ixsna jadosgan,<br />
is ivlis SenTan yovel gasaWirSi.<br />
mTa, Sengan xiluli, aris xumbaba.<br />
SevipyrobT xumbabas, movakvdinebT,<br />
da mis gvams velad gadavagdebT.”<br />
88
odes ganTiadma mtredisfrad inaTa,<br />
kvlav gzas gaudga ori megobari.<br />
oc berus manZilze gatexes puri,<br />
ocdaT beruze saTevi moawyves.<br />
70 SamaSis winaSe Wa amoTxares<br />
da miwayrilze Sedga gilgameSi,<br />
Sesawiravi Cayara WaSi.<br />
“mTao, moavline sizmari...”<br />
da mTam moavlina sizmari...<br />
swrafad gadiqrola grilma niavqarma,<br />
da gilgameSi miwad miawvina,<br />
xorblis TavTaviviT Tavi daumZima.<br />
nikapiT daeyrdno muxlis Tavebze.<br />
da Ramis Rvari – Zili CaeRvara.<br />
80 SuaRamisas gautyda Zili,<br />
adga, eubneba megobars Tvisas:<br />
“xom ar mixmobdi? ratom gameRviZa?<br />
ar momkarebixar, raRatom SevkrTi?<br />
RmerTs ar Cauvlia? raRam gamaSeSa?<br />
Zmobilo, vixile mesame sizmari,<br />
sizmari igi, romelic vixile,<br />
Tavidan bolomde Semzaravia:<br />
grgvinavda zeca, miwa gugunebda,<br />
dRe iRrubleboda, wyvdiadi dgeboda,<br />
90 elavda elva, ali enTeboda,<br />
zrqeli Rrubeli sikvdils awvimebda.<br />
89
elva ra gaqra, xanZaric Caqra,<br />
da rac ecemoda, nacrad iqceoda.<br />
gavideT velad, azri movikriboT.”<br />
ase auxsna enqidum sizmari:<br />
“keTilad axdeba Seni sizmari,<br />
niSani misi keTilad moCans:<br />
davamxobT xumbabas, gavCexavT kedars,<br />
da borots aRmovfxvriT miwis pirisgan.”<br />
100 ra miuaxlovdnen tevris misadgomebs,<br />
ase eubneba enqidu gilgameSs:<br />
“gaixsenebde uruqSi naTqvams,<br />
droa, aRsruldes igi danaqadi.<br />
qveyanas amcne, razom Zlieri xar,<br />
gilgameS, uruqis Rirso naSiero!”<br />
ra esma gilgameSs Zmobilis sityvebi,<br />
gauxalisda imediT guli.<br />
mZvinvare xariviT Tavi ra aRmarTa,<br />
erTi iyvira mTeli xmiT xumbabam,<br />
110 Soridan yviris tyeTa modaraje.<br />
meored iyvira mTeli xmiT xumbabam.<br />
xumbaba – xma misi grigali.<br />
mesamed iyvira mTeli xmiT xumbabam...<br />
maSin ganaxvna enqidum bageni, ametyvelda,<br />
90
ase eubneba gilgameSs:<br />
“tyis gulSi nu Sevalo, Zmobilo Cemo,<br />
guli SemiRonda, mklavebi momerRva.”<br />
maSin gilgameSma ganaxvna bageni, ametyvelda,<br />
ase eubneba enqidus:<br />
120 “enqiduv, guli ram SegiRona?<br />
xom gagivlia bevri gansacdeli,<br />
gamocdili xar mraval brZolaSi!<br />
samosels Cemsas ra Seexebi,<br />
myisve dagtovebs sikvdilis SiSi.<br />
lomis xmas baZavdes Seni xmianeba,<br />
TiTqos dafdafze vcemdeT yiJinas,<br />
guli agevseba brZolis surviliT,<br />
ganrRveul mklavebSi Zala aRgidgeba.<br />
aRdeg, megobaro, erTad SevideT,<br />
130 momyevi, sikvdils nuRar axseneb,<br />
sifxizle marTebs gulad mebrZolsac,<br />
ufrore frTxilobs win mimavali,<br />
rom daifaros Tavis Tanamgzavri.<br />
omSi dacemulni didebas ixveWen.”<br />
ase miadgnen goraks amwvanebuls,<br />
dadumdnen, Sedga ori megobari.<br />
91
dafa mexuTe<br />
(kedaris tyeSi)<br />
1 dganan da maRnars Sescqerian,<br />
akvirdebian kedaris wverokins,<br />
akvirdebian tyeSi Sesasvlels.<br />
xumbabas navalze kvali daCenila,<br />
gzebi gamarTula keTilsavali.<br />
xedaven goraks kedrovanisas,<br />
irninis saydars – RvTaebriv samyofels.<br />
kedars siuxve maT win aRumarTavs:<br />
Crdili aqvs keTili, SvebiT aRsavse.<br />
10 izrdeba eklnari, izrdeba buCqnari,<br />
kedars usurvazi gars Semoxvevia.<br />
erT berus manZilze Sevidnen tyeSi.<br />
da ra gaiares ori mesamedi,<br />
culi imarjva xelSi gilgameSma<br />
da erTi kedari wamoaqcia.<br />
odes moesma xma igi xumbabas,<br />
92
ganrisxda xumbaba, mTeli xmiT yviris:<br />
“Cems kedrovanSi vin Semosula!<br />
xe vin Seuracxyo Cems mTebSi gazrdili?<br />
20 kedari Cemi vin wamoaqcia?”<br />
xumbabas Rriali – xma grigalisa,<br />
xumbabas piri – piri cecxlisa,<br />
xumbabas sunTqva – sunTqva sikvdilisa.<br />
Svidmagi perangi mosavs xumbabas,<br />
Svidmagi elviT elavs xumbaba,<br />
Svidmagi elva anaTebs kedrovans.<br />
ase eubneba gilgameSi enqidus:<br />
“Zmobilo, ukeTu SevebiT xumbabas,<br />
elva gaqreba am koriantelSi,<br />
30 elva gaqreba, sinaTle Caqreba.”<br />
ase eubneba enqidu gilgameSs:<br />
“Zmobilo Cemo, Seipyar frinveli,<br />
sad gageqcevian bartyebi misi?<br />
merme moviZioT elvis naperwklebi,<br />
bartyebiviT rom ifantebian.”<br />
cremli eRvreba TvalTagan gilgameSs,<br />
ase evedreba zecier SamaSs:<br />
“Sen aRmZar, SamaS, da mec gavemarTe<br />
Soreul gzaze, sadac xumbabaa,<br />
93
40 pirispir vdgavar ucnobi brZolis.<br />
dRem moawia uruqSi daTqmulma:<br />
momakvlevine mZlavri xumbaba,<br />
raTa amovZirkvo miwis pirisagan<br />
yoveli boroti, Seni saZulveli.<br />
axla Semewie, he, gmiro SamaS,<br />
axla dagvifare xumbabas risxvisgan.”<br />
SamaSma Seismina gilgameSis vedreba,<br />
maRliT CamosZaxis zeciuri SamaSi:<br />
“miuaxlovdiT, nu SeSindebiT,<br />
50 mihyeviT, vidre binad Sevidodes.<br />
Svidkec perangSi igi imoseba,<br />
erTi Caucvams, eqvsi darCenia.”<br />
auSva SamaSma mZafri qarebi,<br />
rva qari uberavs xumbabas irgvliv,<br />
qarni uberaven xumbabas Tvalebs,<br />
zurgSi uberaven xumbabas qarebi,<br />
da mas ar Zalucs win waweva,<br />
da arc gabruneba ukan ar Zalucs.<br />
maSin ki dacxra mrisxane xumbaba,<br />
60 ase evedreba mefe gilgameSs:<br />
“gamiSvi, gilgameS, batonad meyav.<br />
da me viqnebi msaxuri Seni.<br />
kedaris xeebi xarkad momiZRvnia,<br />
94
kedaris xeebi, Cems tyeSi gazrdili.<br />
kedars mogiWri, saxlebs agigeb...”<br />
daZra bage enqidum, ase eubneba gilgameSs:<br />
“xumbabas sityvas nu daujereb,<br />
xumbabas cocxlad nu dastoveb.<br />
xumbabas Tu ar moakvdineb,<br />
70 uruq-qalaqSi veRar dabrundebi.”<br />
Seesma gilgameSs megobris sityva,<br />
marjvena xelSi najaxi imarjva,<br />
da qedze dasca igi xumbabas,<br />
Semdeg enqidum, misma megobarma.<br />
mesame dartymaze daeca xumbaba,<br />
dadumda xumbaba cnobamixdili.<br />
xumbaba, mcveli, ra miwad dasces,<br />
or berus sivrceze Seirxa kedari.<br />
masTanve dasca kedari enqidum,<br />
80 xmauri miswvda xermons da libans,<br />
Semdeg damSvidda mTeli mTianeTi,<br />
damSvidda yvela mTagrexili.<br />
moiRes bade vrcelze uvrcelesi,<br />
Camoxsnes rva gu wonis satevari,<br />
da sxva saWurveli imave wonisa.<br />
gaxsnes idumali bina anunaqTa.<br />
95
wamoaqcevda xeebs gilgameSi,<br />
totebs ki enqidu kafavda.<br />
ase eubneba enqidu gilgameSs:<br />
90 “gilgameS, gavCexeT kedaris tevri,<br />
axla ki gavidoT mxrebze namorebi<br />
da gavatanoT evfratis dinebas.<br />
SamaSis winaSe wyali davRvaroT.”<br />
Subze aages xumbabas Tavi,<br />
da ZRvnad miarTves zecier SamaSs.<br />
96
dafa meeqvse<br />
(iSTaris Segineba)<br />
1 da ra iSromes, wviri ganiSores,<br />
uxvi varjebiT mxrebi ganimSvenes.<br />
yria warwymedili, hmosavT ganwmedili,<br />
ride mousxamT, balTebi SeukravT..<br />
odes daidgams gvirgvins gilgameSi,<br />
maRali iSTari vnebiT gadmohxedavs<br />
da Tvals daadgams mSvenebas misas.<br />
“modi gilgameS, meuRled meyav!<br />
me momiZRveni nayofi Seni!<br />
10 Sen qmari iyav, me coli viqnebi.<br />
oqros da lilaqvis etls avagebineb,<br />
borblebad – oqro, xelnebad – TiTberi.<br />
etlSi Segikazmav qariSxlis raSebs.<br />
Semo Cvens saxlSi, kedaris surnelSi!<br />
da Cvens sasaxleSi Seni Semosvlisas,<br />
ferxT dagikocnian zRurbli da taxti.<br />
da Sens winaSe muxlebs moiyrian<br />
97
Tavad xelmwifeni, zepurni mTavarni.<br />
xarkad mogiZRvnian nayofs mTa-barisas,<br />
20 Txis arve Seni sam-samad giSobs,<br />
marCbivad giSoben cxovarni.<br />
viri datvirTuli jors wamoeweva,<br />
etlis cxenebi srboliT ganiTqmian,<br />
Sens uRlis xarebs tols vin mouZebnis”!<br />
daZra bage gilgameSma, ityvis,<br />
ase eubneba didebul iSTars:<br />
“ra Zalmics mocemad, ukeTu giTxove?<br />
uxvad gaqvs sxeulis zeTi da samosi,<br />
uxvad gaqvs puri da sazrdeli,<br />
30 Wamadi, RvTaebaTa saSveni,<br />
sasmeli, meufeTa saSveni,<br />
me wmida xorbliT agivseb beRlebs,<br />
Zvirfasi samosiT kerpebs Segimosav,<br />
magram colad ki ver wagiyvan.<br />
vis daifarav qarSi da avdarSi?<br />
RriWe kari xar, qaris verdamWeri,<br />
sasaxle – mamrTa damRupveli,<br />
xaro xar, mzakvrulad gaTxrili,<br />
kupri – damsvreli misi mzidvelis,<br />
40 tiki – damsvelebeli misi mzidvelis,<br />
kirqva xar, zRudiT monaSali,<br />
Sana, ucxoeTSi vermfaravi,<br />
xamlni, patronis ferxTa mkbenelni.<br />
98
omeli mwyemsi giyvarda marad?<br />
romeli mwyemsi, rom saTno eyav?<br />
aha, sayvarlebs Sensas CamogiTvli:<br />
Tamuzs, sayvarels Seni siyrmisas,<br />
wlidan wlamde glova gaduwyvite.<br />
erTxel frinveli Wreli Segiyvarda,<br />
50 Seexe, frTeni daulewe,<br />
~Cemi frTebi!” – gahyviris tyeebSi.<br />
srulZalovani lomi Segiyvarda,<br />
Svidi da Svidi xaro gauTxare.<br />
giyvarda cxeni, omSi didebuli,<br />
dezebi, aRviri, Solti gaduwyvite,<br />
Svid beruze Weneba gaduwyvite,<br />
gaoflils wylis sma gaduwyvite,<br />
dedamiss, RvTaebriv sililis,<br />
glova gaduwyvite.<br />
60 mwyemsi Txis arveTa giyvarda,<br />
marad rom gicxobda nacarSi purebs,<br />
maradRe Tiknebs rom giklavda,<br />
Seexe, mglad gadaaqcie,<br />
edevnebodnen misive biWebi<br />
da misiv ZaRlebi TeZoebs uglejdnen.<br />
iSulanu, mamaSenis mebaRe giyvarda,<br />
maradRe finikis nayofs rom giZRvnida,<br />
maradRe tablas rom gimkobda.<br />
Tvali daadgi da vnebiT aRivse:<br />
99
70 vigemoT Zali Seni, iSulanu!<br />
xolo getyoda Sen iSulanu:<br />
deda Tu ar micxobs, sxva purs ver SevWam,<br />
puri viT vigemo avi da binZuri?<br />
yinvaSi lerwami vis daifaravs?<br />
odes moismine naTqvami misi,<br />
Seexe, obobad aqcie,<br />
wisqvilis borbalSi daasaxle,<br />
maRla ver adis, verc dabla eSveba.<br />
Tu Semiyvare, msgavsad momeqcevi.”<br />
(qalRmerTis risxva)<br />
80 ra gaigona es iSTarma,<br />
ganrisxda iSTari, zecad aiwia.<br />
warudga iSTari mamamiss, anus,<br />
anTus, dedamiss, warudga iSTari.<br />
“mamav, Seuracxmyo gilgameSma,<br />
gilgameSma gamixsena Cemi siaveni,<br />
Cemi siaveni da mwikulebani.”<br />
daZra bageni anum, ametyvelda,<br />
ase eubneba didebul iSTars:<br />
“WeSmaritad Sen gamoiwvevdi,<br />
90 da gilgameSma gagixsena Seni siaveni,<br />
Seni siaveni da mwikulebani.”<br />
100
ganaxvna iSTarma bageni, ametyvelda,<br />
ase eubneba mamamiss, anus:<br />
“mamav, Semiqmen zecieri mozveri,<br />
gilgameSi, dae, moakvdinos.<br />
da Tu zecier mozvers ar Semiqmni,<br />
Sevlewav bWeebs qvesknelisas,<br />
da axal wesebs davamyareb:<br />
mkvdrebs amoviyvan cocxlebis SemWmelT,<br />
100 da mkvdrebi cocxalT aRematebian.”<br />
anum daZra bage, ametyvelda,<br />
ase eubneba didebul iSTars:<br />
“Tu Segisrule, rasac Sen moiTxov,<br />
Svid weliwads bze mova futuro,<br />
xalxisTvis xorbali Tu daagrove?<br />
Tu aRmoacene jogisTvis balaxi?”<br />
daZra bage iSTarma, ametyvelda,<br />
ase eubneba mamamiss, anus:<br />
110 “jogisTvis balaxi aRmovacene.<br />
Tu Svid weliwads bze mova futuro,<br />
xalxisTvis xorbali mogrovili maqvs,<br />
balaxi, jogisTvis aRmocenebuli.”<br />
101
(cis xari)<br />
ra esma anus naTqvami misi,<br />
Txovna aRusrula didebul iSTars.<br />
zecieri mozveri uruqs Camogzavna,<br />
moadga evfrats zecieri mozveri.<br />
mozvris sunTqvaze gaipo miwa,<br />
asi uruqeli napralSi Cavarda.<br />
120 meore sunTqvaze gaipo miwa,<br />
orasi uruqeli napralSi Cavarda.<br />
mesame sunTqvaze gaipo miwa,<br />
enqidu Cavarda napralis gulSi.<br />
amoxta enqidu, rqebSi moeWida,<br />
dorbli miaSxefa mozverma saxeSi<br />
da miutylaSuna sizrqe kudisa.<br />
daZra bage enqidum, ametyvelda,<br />
ase eubneba gilgameSs:<br />
“bevrgan visaxeleT, moyvaso, Tavi,<br />
130 aw rogor vZlioT zecier mozvers?”<br />
“Zmobilo, mivuxvdi xrikebs mozvrisas,<br />
Cven Zalgvics misi mokvdineba.<br />
amovglej guls da SamaSs mivarTmev,<br />
xelosnebs movuxmob – rqebi Seufason.<br />
zeTiT savse rqebs lugalbandas mivarTmev.<br />
Tu xari meZgera, kudze moeWide,<br />
102
me ki rqebs Sua vugmirav maxvils.”<br />
misdevs enqidu zecier mozvers<br />
da eWideba kudis sizrqeSi.<br />
140 maSin moixelTa Jami gilgameSma –<br />
rqebs Sua ugmira maxvili.<br />
ra mokles mozveri, guli amoglijes<br />
da dadves igi SamaSis winaSe.<br />
ukan daixies, SamaSs dauCoqes<br />
da Semdeg dajda ori megobari.<br />
avida iSTari uruqis zRudeze,<br />
qongurze Sedga, wyevla gadmoRvara:<br />
“vai, gilgameSs, rom Seuracxmyo,<br />
momikla zecieri mozveri!”<br />
150 ra esma enqidus iSTaris sityvebi,<br />
xars beWi mohglija, win daugdo:<br />
“netav SemeZlos Seni Sepyroba,<br />
WeSmaritad mas dagamsgavsebdi,<br />
gadagkidebdi mxrebze mis nawlavebs!”<br />
ixmo iSTarma Sewiruli asulni,<br />
ixmo SamxaTebi da xarimaTebi,<br />
da xaris beWze glova wamoiwyo.<br />
xolo gilgameSma xelosnebs uxmo,<br />
mesaWurWleni Sekriba yvela.<br />
160 sizrqes rqebisas aqeben ostatni:<br />
“ocdaaTi mana maTi safironi,<br />
103
varayi – sizrqe ori TiTisa.<br />
eqvs gur zeTs daitevs yanwi TiTeuli.”<br />
sanelsacxebled uZRvnis gilgameSi<br />
did lugalbandas, Tavis RvTaebas,<br />
da mis brwyinvale sadgomSi dahkidebs.<br />
evfratis wyalSi xeli ganibanes<br />
da ukumoiqcnen xelCakidebulni –<br />
ase vidodnen uruqis SukebSi.<br />
170 maT mzerad Sekrba mTeli uruqi.<br />
uruqel asulT, meCange qalebs,<br />
ase uyioda gilgameSi:<br />
“vin aris brwyinvale moymeTa Soris?<br />
vin aris qebuli mamacTa Soris?”<br />
ase pasuxobdnen meCange asulni:<br />
“gilgameS brwyinvalea moymeTa Soris!<br />
enqidu qebul ars mamacTa Soris!”<br />
sasaxleSi gamarTa lxini gilgameSma.<br />
eZinaT moymeT, sawolSi mwolareT,<br />
180 eZina enqidus: xedavda sizmars.<br />
da aRdga enqidu sizmris asaxsnelad,<br />
ase eubneba megobars:<br />
“megobaro, ras bWoben didi RmerTebi?<br />
104
dafa meSvide<br />
(enqidus vnebani)<br />
1 ismine, megobaro, wuxandeli sizmari:<br />
krebulad isxdnen didi RmerTebi,<br />
anu, enlili, ea da SamaSi.<br />
ase mimarTavda anu gmir enlils:<br />
rameTu mokles zecieri xari,<br />
mokles xumbaba, kedrovanis mkvidri,<br />
erTi maTgani, vinc kedars kodavda,<br />
unda mokvdinebul iqnas.<br />
enlili ityvis: “mokvdes enqidu!<br />
10 xolo gilgameSi ar unda mokvdes!”<br />
maSin miubrunda SamaSi gmir enlils:<br />
“gana ar mokles Senive brZanebiT<br />
xumbaba da zecieri mozveri?<br />
rad unda mokvdes ucodveli enqidu?”<br />
risxviT miubrunda SamaSs enlili:<br />
“Sen Tavad msgavsi xar erTi maTganisa,<br />
raki dRe cismare dadixar maTTan!”<br />
105
gilgameSis win iwva enqidu,<br />
Rvarad sdioda gilgameSs cremli:<br />
20 “tkbilo megobaro, Sens wil gamamarTles!<br />
nuTu momelis mkvdris sulTan jdoma,<br />
sikvdilis sulis bWeTa winaSe?<br />
nuTu Cems Zmobils veRar vixilav?”<br />
ganaxvna bageni enqidum, ametyvelda,<br />
ase eubneba gilgameSs:<br />
“megobaro, saqmeni Cveni gavixsenoT,<br />
raic CavidineT SamaSis rCeviT.<br />
kedaris xisgan kari gamovTaleT,<br />
mis gamo SememTxva seni ukurneli.”<br />
30 Tvalni ze aRapyro sneulma enqidum,<br />
kars esityveba viTarca suliers:<br />
“hoi, usulgulo karo xisao,<br />
ar gagaCnia Sesmenis niWi –<br />
oc berus manZilze xe gamogiZebne,<br />
gamogirCie maRali kedari.<br />
Sens ficrebs am qveynad toli ar udevT,<br />
eqvsi garia Seni simaRle,<br />
da ori gari sigane Seni.<br />
Segqmen, wamogiRe, nipurSi gakurTxe,<br />
40 Rirsi urdulebiT frTebi dagimSvene.<br />
mcodnoda, karo, es dRe bedkruli,<br />
da sazRauri Cemi Sromisa,<br />
106
najaxs aRvmarTavdi, movWridi lelians,<br />
lerwmiT Segikravdi wyeul karedebs.<br />
dae, wagiRos ucxoTa mefem,<br />
dae, amoSalos saxeli Cemi,<br />
Cems wil saxeli Tvisi amokveTos!”<br />
ra Semoesma naTqvami ese,<br />
myis mwared atirda;<br />
50 ra esma gilgameSs enqidus naTqvami,<br />
myisve TvalTagan cremli daedina.<br />
daZra bage gilgameSma, ametyvelda,<br />
ase eubneba enqidus:<br />
“ucnaurs rad ambob galavnian uruqSi,<br />
brZenkaco, ucnaurs guli rad gizraxavs?<br />
keTil ars sizmari, Tumc SiSi moaqvs,<br />
kacs SiSi igi xesaviT aSrobs.<br />
keTili sizmaric SiSis momtania,<br />
sizmari cocxals anaRvlianebs,<br />
60 cocxals mwuxareba wilad xvdomia,<br />
aw me viloceb RmerTebis mimarT,<br />
RvTaebas Sensas me Sevevedrebi,<br />
vinZlo Segiwyalos RmerTebis mamam,<br />
vinZlo gulmowyale geqmnes enlili,<br />
uricxvi oqroTi Sevumkob qandaks.”<br />
ase eubneba gilgameSs enqidu:<br />
“fuWad daxarjav, Zmobilo, oqros,<br />
107
RmerTebis sityva garduvalia,<br />
mokvdavTa naTqvams igi ara hgavs.<br />
70 sityva, gamosuli maT bageTagan,<br />
ar Sebrundeba, garduvalia.<br />
nayari wili ar Sebrundeba.<br />
Zmao, gadamiwyda igi bediswera,<br />
mokvdavs rac eweva adre Tu gvian.”<br />
Tavi aRapyro sneulma enqidum,<br />
mzera miapyro SamaSis Zalas,<br />
SamaSis winaSe eRvreba cremlebi.<br />
ase evedreba enqidu SamaSs:<br />
“dovlaTi dauvse wyeul monadires,<br />
80 mklavi moudune, mzera dauSrite,<br />
gza-kvali aebnas Sens win monadires,<br />
Tvalwin gaurbodes nanatri nadiri,<br />
survils ver ewios monadire!”<br />
guli miuwevs SamxaTis wyevlad:<br />
“aw modi, SamxaT, beds gadagiwyvet,<br />
samaradisod rom ar Sewydeba,<br />
saSineli wyevliT dagwyevli,<br />
da wyevla igi swrafad migxvdeba:<br />
satrfom alersi Seni moiZulos,<br />
90 dae, Segiyvardes Senive nayofi,<br />
mona qalebis bedi SegSurdes!<br />
saxlSi dagisvaros ezos saqonelma,<br />
108
Tavad isvrebode Sensav ganavalSi.<br />
mekecis qurasTan ZaRliviT Tbebode.<br />
gzis piri iyos Seni samyofeli<br />
da zRudis Crdili sadgomad geqmnes.<br />
Sens ferxTa winaSe Sardavdes kaci,<br />
mTvrali da fxizeli saxeSi gcemdes,<br />
uSveri sityviT saxels gixsenebdnen,<br />
100 rameTu macduri safrxe damige,<br />
ukurnebeli seni SemamTxvie.”<br />
moesma SamaSs misi naTqvami<br />
da CamosZaxa Soreul zeciT:<br />
“rad SeaCveneb SamxaTs, enqiduv,<br />
vinac RvTaebis Rirsad dagapura,<br />
vinc Rvino gasva mefeTa saSveni,<br />
vinac didebuli samosiT Segmosa,<br />
gilgameS qveli mogca Tanamgzavrad.<br />
axla gilgameSi, RviZli megobari,<br />
110 gangasvenebs didebul sawolze,<br />
Rirseul sawolze gangasvenebs.<br />
dagavanebs Svebis samyofelSi,<br />
samyofelSi marcxena mxarisa.<br />
miwis mTavarni ferxT dagikocnian,<br />
SenTvis aatirebs ers uruqisas,<br />
Rirseul glovas gagimarTavs,<br />
da RvTis mxevalni wesebs agigeben.<br />
109
Tavad Sens Semdgomad tans aRar ganibans,<br />
lomis tyavs Caicvams velad moaruli.”<br />
120 ra esma enqidus gmiri SamaSisa,<br />
myisve daucxra mrisxane guli.<br />
da ra daucxra mZvinvare guli,<br />
da ra Seinana enqidum wyeva,<br />
daZra bage, ametyvelda:<br />
“modi, SamxaT, beds gadagiwyvet,<br />
Cemma bagem rom dagwyevla, axla daglocavs:<br />
dae, sayvareli Seni dagibrundes,<br />
dae, sanatrels gulisas ewio,<br />
dae, uyvarde mefeT da didebulT,<br />
130 dae, geSoros Seuracxmyofeli.<br />
beri Sens xilvaze wverebs Searxevdes,<br />
Wabuki sartyels Seixsnides.<br />
dae, mogarTmevdnen oqros da safirons.<br />
dae, Semginebels miezRos sasjeli,<br />
kera daeSritos, beReli daevsos.<br />
RmerTebis winaSe Sehyavde qurums.<br />
Seni trfobisaTvis coli dautevon,<br />
Tund iyos deda Svidi Svilisa.”<br />
110
(SaveTSi)<br />
wevs sarecelze sneuli enqidu,<br />
140 wevs sarecelze sruliad marto.<br />
diliT gaando megobars satkivari:<br />
“megobaro, wuxel sizmari vixile,<br />
grgvinavda zeca, miwa bans aZlevda,<br />
videqi marto am xmaurSi.<br />
bnelsaxiani gamoCnda kaci,<br />
pirisaxiT anzus msgavsi iyo,<br />
xelebi misi – TaTebi lomisa,<br />
tanT esxa frTebi arwivisa,<br />
frCxilebad arwivisve klanWebi.<br />
TmebSi CameWida, damZlia.<br />
150 samosi Cemi tans SemomaZarcva<br />
da ase SiSvlad CamZira ufskruls.<br />
Tvisi sxeulis oreulad maqcia,<br />
mxrebi damifara frinvelis nakrteniT.<br />
Semipyro, SaveTs Camiyvana,<br />
wyvdiadis saxlSi, irqalas binad,<br />
saxlSi, sad Semsvleli ukan ver brundeba,<br />
saxlSi, sad mkvidrTa Suqi warTmeviaT,<br />
mtveri aqvT sasmelad, saWmelad – Tixa,<br />
mosavT frTosanTa nakrtenis samosi<br />
160 da naTels ver Wvreten wyvdiadis mkvidrni.<br />
mtveri afenia karebs da urdulebs.<br />
111
da mtveris saxlSi, sadac me Sevedi,<br />
damxvdnen mefeni gvirgvinmoxdilni,<br />
da gvirgvinosanni, vinac ganagebdnen<br />
cocxalTa qveynebs gardasul dReebSi,<br />
vinac anus da enlilis winaSe<br />
Semwvari xorciT awyobdnen sufras,<br />
samsxverplo purebiT tablas amkobdnen,<br />
da msxverplad ankara wyals uRvridnen.<br />
170 da mtveris saxlSi, sadac me Sevedi,<br />
mkvidrobs qurumi da mgalobeli,<br />
mkvidrobs qadagi da Semlocveli,<br />
mkvidroben saRmrTo WurWlebze mzrunvelni,<br />
mkvidrobs eTana, mkvidrobs sumukani,<br />
mkvidrobs qvesknelis dedofali ereSqigali,<br />
da beliT-ceris, qvesknelis mwerals,<br />
muxli mouyria dedoflis winaSe.<br />
xelT upyrav dafa da aRmoikiTxavs.<br />
Tavi ra aRapyro, me daminaxa,<br />
180 mzera momapyro, mzera sikvdilisa:<br />
“beds mougvria es kaci CemTan...”<br />
aha, Zmobilo, sizmari Cemi.”<br />
112
(sasikvdilo sareceli)<br />
ra dResac sizmari ixila,<br />
dRe igi mwuxrad miiwura.<br />
wevs enqidu erT dRes, meore dRes,<br />
sarecelze mZimdeba seni.<br />
wevs enqidu mesame dRes, meoTxe dRes,<br />
sarecelze mZimdeba seni.<br />
wevs enqidu mexuTe dRes, meeqvse dRes,<br />
190 sarecelze mZimdeba seni.<br />
wevs enqidu meSvide dRes, merve dRes,<br />
sarecelze mZimdeba seni.<br />
wevs enqidu mecxre dRes, meaTe dRes,<br />
sarecelze mZimdeba seni.<br />
wevs enqidu meTerTmete dRes, meTormete dRes,<br />
sarecelze mZimdeba seni.<br />
kvlav wevs enqidu Tavis sarecelze,<br />
da bolos uxmobs gilgameSs, Zmobils:<br />
“Zmobilo, enlils davuwyevlivar,<br />
200 ar vkvdebi omSi dacemulTa darad,<br />
rameTu brZolis mudam meSinoda.<br />
vinc omSi mokvda, kurTxeulia,<br />
me ki sarecelze sikvdili melis.”<br />
113
dafa merve<br />
(enqidus glova)<br />
1 odes ganTiadma mtredisfrad inaTa,<br />
amgvarad iglovda Zmobils gilgameSi:<br />
“enqidu, dedas – qurciks uSobixar,<br />
da mamas – kanjars, velad moaruls.<br />
veluri virebi rZes gawovebdnen,<br />
Sen gzrdida yvela kuddamSvenebuli,<br />
veluri jogi yvela saZovrisa!<br />
enqidu, gitiron kedaris bilikTa,<br />
dRedaRam gitiron Seusvenebliv!<br />
gitiron uxucesTa farTo uruqisa,<br />
10 gitiros yvelam, vinc ki gvlocavda!<br />
gitiron mwvervalTa tyiani mTebisa!<br />
sadac me da Sen erTad avdiodiT!<br />
moTqvamdnen saZovrebi, viTarca deda,<br />
fisiT cremloodnen kedaris xeni,<br />
romelTa Soris risxviT gaviareT!<br />
114
gitiros daTvma, jiqma da afTarma,<br />
vefxma da lomma, jixvma da iremma,<br />
qurcikma, xarma da qvewarmavalma!<br />
gitiros ulam, wmida mdinarem.<br />
20 romlis napirebi erTad mogvivlia!<br />
gitiron wmida wylebma evfratisa,<br />
riTac dReniadag maTarebs vavsebdiT!<br />
gitiron uruqis vaJTa da asulTa,<br />
romelTa Tvalwin cis xari movkaliT!<br />
gitiros guTnisdedam Tavis guTanTan,<br />
tkbil alalaSi gididos saxeli!<br />
gitiros mwyemsma Tavis farexSi,<br />
rZesa da erbos pirSi rom gawvdida!<br />
gitiros meludem, luds rom Segasmevda,<br />
30 gitiros, vinac purs mogawvdida,<br />
gitiros, vinac sasmels Segasmevda!<br />
gitiros roskipma, vinac sxeulze<br />
zeTs tkbilsurnelovans gacxebda!<br />
gitiros siZem, vinc Seni rCeviT<br />
gulis sasurvel sasZlos iZenda!<br />
gitiron Zmebma, viTarca debma,<br />
Sens gamo Tmebi gaiSalon!<br />
dagtiri, enqiduv, viT Seni ded-mama<br />
Sens Zvel sanaxebSi dagitirebda!<br />
115
40 mismineT, moymeno, mismineT me,<br />
mismineT, farTo uruqis uxucesno, mismineT me!<br />
Cems megobars, enqidus davtiri,<br />
motirali qaliviT cxared movTqvam!<br />
culi marjvenisa, imedi mklavisa,<br />
maxvili sartyelisa, fari Cems winaSe,<br />
samosi gancxromisa, qamari Svebisa,<br />
borotma qarma SemomaZarcva.<br />
Zmobilo Cemo umrwemeso, kanjarTa mdevaro,<br />
mdevaro udabnos lomebisa!<br />
50 enqiduv, umrwemeso, kanjarTa mdevaro,<br />
mTebi rom erTad gadagvilaxavs,<br />
zecieri mozveri rom mogviklavs,<br />
xumbaba mogviklavs, kedrovanis mkvidri, –<br />
axla ra Zili gWirs, rom Seupyrixar,<br />
cnoba migxdia da veRar mismen?”<br />
enqidus Tavi ver auwevia;<br />
mkerdze exeba – guli ar uZgers.<br />
saxe daufara viTarca sasZlos,<br />
rogorc arwivi zed daboinobs,<br />
60 midamouvlis megobris cxedars<br />
rogorc Zu lomi, lekvebwagvrili.<br />
Tmebs iglejs, irgvliv mimofantavs,<br />
xevs da ganagdebs sxeulis mSvenebas.<br />
eqvs dRes da Svid Rames ase dastiroda,<br />
116
magram ver aRdga mis xmaze Zmobili.<br />
ar miabara igi samares,<br />
vidre nestoebSi matli ar SeuZvra.<br />
odes ganTiadma mtredisfrad inaTa,<br />
ZaxiliT Sehyara eri gilgameSma:<br />
70 “eha, qvismTlelno da oqromWedelno,<br />
brinjaos ostatno, movediT CemTan!<br />
megobars Cemsas qandaki augeT!<br />
amgvari iyos megobris qandaki:<br />
saxe – alebastri da Tvalni – lilaqva,<br />
gulmkerdi – oqro, kidurni – brinjao.”<br />
daZra gilgameSma bage, ametyvelda:<br />
“axla ki RviZlma Zmobilma Senma<br />
gangasvene didebul sawolze,<br />
Rirseul sawolze gangasvene,<br />
80 da Svebis samyofelSi dagsvi,<br />
samyofelSi marcxena mxarisa.<br />
miwis mTavarni ferxT dagikocnian,<br />
Sens gamo uruqis ers avatireb,<br />
Sens gamo mxiarul xalxs wuxiliT avavseb.<br />
Tavad Sens Semdgomad tans aRar ganviban,<br />
lomis tyavs Cavicvam, velad gaviWrebi!”<br />
117
odes ganTiadma mtredisfrad inaTa,<br />
sartyeli Seixsna gilgameSma...<br />
(fragmentuli teqstidan Cans, rom gilgameSma Tavisi saganZuridan<br />
gamoitana uzomo oqro-vercxli da Zvirfaseuloba RmerTebisTvis<br />
Sesawiravad, mere daxoca nasuqali xarebi da cxvrebi da megobris-<br />
Tvis daaxvava, raTa megobris sulis mosaoxad mTeli xorci qvesknelis<br />
mTavrebisTvis waeRoT.)<br />
118
dafa mecxre<br />
(velad gaWra)<br />
1 gilgameS enqidus, megobars Tvisas,<br />
cxared dastiris velad moaruli:<br />
“nuTu mec movkvdebi enqidus msgavsad?<br />
SiganSi wuxili Semepara,<br />
sikvdils SevuSindi, velad viarebi.”<br />
ubara-TuTus Zisken, uTanafiSTisken<br />
gzas daadga, swraf miemarTeba.<br />
RamiT miadga mTis uReltexilebs,<br />
lomebs Seeyara da SeSinda.<br />
10 Tavi aRmarTa sinisadmi vedrebad,<br />
RvTiuri naTlisken vidodnen locvani:<br />
“hoi, sin, Sen damifaravde!”<br />
da ra iloca, dawva gilgameSi.<br />
odes gamoerkva Rameul sizmridan,<br />
xedavs, lomebi xaroben sicocxliT.<br />
maSin gilgameSma xelT ipyra najaxi<br />
119
da sartyelidan maxvili iSiSvla.<br />
maT Soris Sevarda viTarca isari,<br />
gaJlita lomebi, nakuwad aqcia.<br />
[. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />
(Rriankal-kacebi)<br />
20 maSu ars saxeli marCbivi mTebisa,<br />
romelTa mwvervalni cargvals ebjineba,<br />
romelTa fesvebi qvesknels eskvneba.<br />
maT bWeebs icaven Rriankal-kacebi<br />
da dReniadag darajad udganan<br />
ciuri SamaSis Casvla-amosvlas.<br />
mrisxane mzera Semzaravi aqvT,<br />
maT gamoxedvas sikvdili moaqvs,<br />
da elva maTi mTagrexilT evleba.<br />
maSus mTisZirTan odes mivida,<br />
30 Tvali Seavlo maT gilgameSma,<br />
SiSiT da ZrwoliT saxe daubnelda.<br />
Zali moikriba, axlos mivida.<br />
Rriankal-kaci Tavis cols SesZaxis:<br />
“Cvenken momavals RmrTis xorci mosavs!”<br />
ase esityveba Rriankal-qali:<br />
“ori mesamedi RmerTia igi,<br />
erTi mesamedi – mokvdavi kaci.”<br />
120
mamrs exmianeba Rriankal-kaci<br />
RmerTebis naSiers sityvas eubneba:<br />
40 “rad gamogivlia egzom Sori gza,<br />
ras mouyvanixar winaSe Cemsa?<br />
mTa gadmogilaxavs wiaRsvlad Zneli,<br />
saiT midixar, dae, mec vicode.”<br />
ganaxvna gilgameSma bageni, ametyvelda,<br />
ase eubneba Rriankal-kacsa:<br />
“uTanafiSTisken gamiwevia, Cemi winaprisken,<br />
romelic warudga RmerTTa sakrebulos<br />
da maradiuli sunTqva moipova.<br />
sikvdil-sicocxlis ambavs gamovkiTxav.”<br />
50 daZra Rriankal-kacma bage, ametyvelda,<br />
ase eubneba gilgameSs:<br />
“aravin yofila gaRma gamsvleli,<br />
am mTebis wiaR aravin gasula:<br />
Tormeti berua mTebs Soris savali,<br />
zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans.<br />
mzis amoxdomisas iReba WiSkari,<br />
mzis Caxdomisas iReba WiSkari,<br />
mzis Caxdomisas gagiReb WiSkars,<br />
mTebs Soris gagiSveb SamaSis kvalze.”<br />
121
(SamaSis gzaze)<br />
60 kvlav etyvis gilgameSi Rriankal-kacs:<br />
“naRveliT savsea Cemi Sigani,<br />
yinviT da armuriT saxedamwvari<br />
sulTqmiT da vaebiT am gzas gadavivli.<br />
axla ki gamiRe mTebis WiSkari.”<br />
ganaxvna Rriankal-kacma bageni, ametyvelda,<br />
ase eubneba mefe gilgameSs:<br />
“mihyev, gilgameS, kvals SamaSisas,<br />
da maSus mTebi uSiSrad ganvle,<br />
mTebi udaburi uSiSrad ganvle,<br />
70 mSvidobiT dasruldes Seni mgzavroba.<br />
aha, gaxsnilia mTebis WiSkari!”<br />
da ra moismina ese gilgameSma,<br />
miendo sityvas Rriankal-kacisas,<br />
swrafad gaemarTa SamaSis kvalze.<br />
erT berus manZilze misvlisas ixila:<br />
zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />
Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />
or berus manZilze misvlisas ixila:<br />
zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />
80 Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />
sam berus manZilze misvlisas ixila:<br />
zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />
122
Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />
oTx berus manZilze misvlisas ixila:<br />
zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />
Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />
xuT berus manZilze misvlisas ixila:<br />
zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />
Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />
90 eqvs berus manZilze misvlisas ixila:<br />
zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />
Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />
Svid berus manZilze misvlisas ixila:<br />
zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />
Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />
rva berus manZilze misvlisas,<br />
yvirili aRmoxda mkerdidan gilgameSs.<br />
zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans,<br />
Tvali ver xedavs verc win, verc ukan.<br />
100 cxra berus manZilze misvlisas,<br />
CrdiloeTis qari amovarda,<br />
da miubera gilgameSs saxeze.<br />
zrqelia wyvdiadi, naTeli ar Cans.<br />
aT berus manZilze misvlisas ixila:<br />
uaxlovdeba wyvdiadis sazRvars,<br />
aha, iwureba beruTa ricxvi.<br />
TerTmeti berus manZilze misvlisas,<br />
Semomdgariyo dilis ganTiadi.<br />
123
Tormeti berus manZilze misvlisas,<br />
110 damkvidrebuliyo SamaSis naTeli.<br />
da gilgameSic swrafad gaemarTa,<br />
raTa moexila aRralTa walkoti:<br />
marjnis xeebi nayofs dauxunZlavs,<br />
vazic mohxvevia, xilvad keTili.<br />
SefoTlilia laJvardis xeebi,<br />
nayofi asxia xilvad saamuri.<br />
ganvlo gilgameSma aRralTa walkoti,<br />
aRapyro Tvalni SamaSis mimarT.<br />
maSin sibraluliT mohxeda SamaSma<br />
120 da ase etyvis mefe gilgameSs:<br />
“eha, gilgameS, rad daexetebi!<br />
sunTqvas maradiuls ver moipoveb.”<br />
maSin gmir SamaSs etyvis gilgameSi:<br />
“mas Semdeg, rac movvle xetialiT velebi,<br />
nuTu miwis gulSi davdriko Tavi?<br />
nuTu viZino uTvalavi wlebi?<br />
de, Tvalni Cemni mzes marad umzerdnen,<br />
de, gavZRe xedviT maradi naTlisa!<br />
gangvSordes ukuni sxivT movanebisas,<br />
130 uWvretdes mzis Tvals mzegadasulic!”<br />
124
dafa meaTe<br />
(siduri)<br />
1 meRvine siduri – qali zRviskideli<br />
zis da ganazavebs RvTaebriv sasmels;<br />
saburveli buravs, imaleba.<br />
misken warmarTavs nabijs gilgameSi –<br />
tyavebi mosavs da Tmebi mozrdia.<br />
tanSi ki udgas RvTiuri xorci,<br />
magram SiganSi sevda Sehparvia,<br />
damsgavsebia Sori gziT mavals.<br />
SoriT akvirdeba meRvine siduri,<br />
10 gulSi izraxavs da ase ityvis,<br />
ase TaTbirobs sakuTar TavTan:<br />
“kacismkvlelia is kaci albaT,<br />
saiT miiswrafvis ase gaSmagebiT?”<br />
Sexeda meRvinem, Caketa WiSkari,<br />
kari Caketa, sagduli miugdo.<br />
ra yurad esma gilgameSs xmauri,<br />
125
argani aRmarTa da karze dareka.<br />
ase etyoda gilgameSi meRvines:<br />
“ra mogeCvena, kari rom Cakete,<br />
20 WiSkari Cakete, miugde sagduli?<br />
karebs Segimtvrev, WiSkars Segilewav!”<br />
ase miugebs meRvine gilgameSs,<br />
RmerTebis naSiers sityvas eubneba:<br />
“rad gamogivlia egzom Sori gza,<br />
ras mouyvanixar Cems winaSe?<br />
zRva gadmogilaxavs wiaRsvlad Zneli,<br />
saiT midixar, dae, mec vicode.”<br />
ase eubneba gilgameSi meRvines:<br />
“gilgameSia saxeli Cemi,<br />
30 uruqidan movdivar, eanas taZridan,<br />
me movkal mcveli kedaris tyisa.<br />
xumbaba – mkvidri kedrovanisa,<br />
me movkal xari cidan Camosuli,<br />
davxoce lomebi uReltexilebze.”<br />
ase eubneba meRvine gilgameSs:<br />
“Tu mokal mcveli kedaris tyisa,<br />
xumbaba, mkvidri kedrovanisa,<br />
Tu mokal xari cidan Camosuli,<br />
Tu xoce lomebi uReltexilebze,<br />
40 radRa Cagcvenia Rawvebi,<br />
126
ad dagRonebia saxe,<br />
guli rad Segqmnia cudad,<br />
raRad wagxdomia ieri,<br />
raRad Segparvia SiganSi sevda,<br />
Sori gziT mavals rad damsgavsebixar,<br />
yinva-armurisgan saxe rad dagwvia,<br />
qars rad edevnebi velad moaruli?”<br />
ase eubneba gilgameSi meRvines:<br />
“Rawvebi rad ar Camcvivdeboda,<br />
50 saxe rad ar damiRondeboda,<br />
guli cudad rad ar Semeqmneboda,<br />
ieri rad ar wamixdeboda,<br />
SiganSi sevda rad ar Semepareboda,<br />
Sori gziT mavals rad ar davemsgavsebodi, –<br />
yinva-armurisgan rad ar damewveboda saxe,<br />
qars rad ar davedevnebodi velad moaruli, –<br />
odes Zmobili Cemi umrwemesi,<br />
kanjarTa mdevari, udabnos lomebis,<br />
enqidu, Zmobili Cemi umrwemesi,<br />
60 kanjarTa mdevari, udabnos lomebis,<br />
kedaris mTaSi erTad rom avsulvarT,<br />
mogviklavs xumbaba, mcveli kedarisa,<br />
ciuri mozveri erTad rom mogviklavs,<br />
Zmobili igi, Zlier rom miyvarda,<br />
Cemi Tanamdevi yvela gansacdelSi,<br />
127
enqidu, Zlier rom miyvarda,<br />
Cemi Tanamdevi yvela gansacdelSi,<br />
mokvdavTa weras ver wauvida.<br />
eqvs dRes da Svid Rames mwared davtirodi,<br />
70 magram ver aRdga Cems xmaze Zmobili.<br />
ar mivabare igi samares,<br />
vidre nestoebSi matli ar SeuZvra.<br />
sikvdils SevuSindi velad moaruli,<br />
mamZimebs Zmobilis ambavi,<br />
Soreul gzebiT velad viarebi,<br />
mamZimebs Zmobilis ambavi.<br />
viT movisveno anu viT davdumde,<br />
megobari Cemi, vinc miyvarda, Tixad gadaiqca,<br />
enqidu, vinc miyvarda, Tixad gadaiqca!<br />
80 nuTu mis msgavsad mec daviZineb,<br />
da saukunod veRar avdgebi?<br />
axla, meRvinev, Sens saxes vxedav, –<br />
sikvdils nu Sevxedav, risac meSinis!”<br />
ase eubneba meRvine gilgameSs:<br />
“ras eZeb, gilgameS, ras eswrafvi?<br />
ukvdavebas rogor miagneb?<br />
kacTa modgma rom Seqmnes RmerTebma,<br />
sikvdili kacTa modgmas dauweses,<br />
maradi sicocxle Tavad irgunes.<br />
90 aw, savse gqondes stomaqi, gilgameS,<br />
128
moilxende dRiTa da RamiT,<br />
dReniadag nadims marTavde,<br />
dRiTa da RamiT rokvide, mRerde,<br />
samoseli spetaki gemosos,<br />
Tavs ganibande, tans ganibande,<br />
zrunavde Cvilze, xelT rom geWireba,<br />
Sens mkerdze xarobdes meuRle Seni, –<br />
rameTu esaa xvedri mokvdavisa.”<br />
ase eubneba gilgameSi meRvines:<br />
100 “uTanafiSTisken gza mimaswavle,<br />
niSnebi rogoria, niSnebi mauwye!<br />
Tu SesaZloa, zRvas gadavlaxav,<br />
Tu SeuZloa, udabnos gavivli.”<br />
ase eubneba meRvine gilgameSs:<br />
“arasdros yofila gadasasvleli,<br />
da vinc ki mosula dReT dasabamidan,<br />
vis gadaulaxavs vrceli zRva igi.<br />
oden SamaSia zRvis gadamlaxveli.<br />
SamaSis garda zRvas vin gadalaxavs?<br />
110 Znelia savali, gza Znelze Znelia,<br />
wyalni sikvdilisa sazRvraven misadgoms.<br />
zRvis gaRma mxares kidec rom gaxvide,<br />
sikvdilis wylebi win dagxvdebian,<br />
netav ras izam maSin, gilgameS?<br />
aris ur-Sanabi vinme, migaswavli,<br />
Soreuli uTanafiSTis menavea.<br />
129
masTan awyvia qvebi jadosnuri,<br />
tyeTa wiaRSi gvels iWers igi.<br />
dae, man saxe ixilos Seni,<br />
120 Tu SesaZloa, man gadagiyvanos,<br />
Tu SeuZloa, gabrundi ukan.”<br />
(menave ur-Sanabi)<br />
gilgameSma es rom gaigona,<br />
marjvena xelSi najaxi imarjva,<br />
sartyelidan iSiSvla maxvili,<br />
miepara da Tavs daatyda,<br />
isariviT maT Soris daeca.<br />
qvebi daamsxvria risxvamoreulma.<br />
dabrunda, wardga ur-Sanabis winaSe.<br />
ur-Sanabi TvalebSi Sehyurebs,<br />
130 ase eubneba ur-Sanabi gilgameSs:<br />
“vina xar, saxeli Seni macodine!<br />
me ur-Sanabi var, mezRvauri,<br />
menave Soreuli uTanafiSTisa.”<br />
ase eubneba gilgameSi ur-Sanabis:<br />
“gilgameSia saxeli Cemi,<br />
uruqidan movdivar, eanas taZridan,<br />
maRali mTebi gadamilaxavs,<br />
Sori savali SamaSis kvalze.”<br />
130
ase eubneba ur-Sanabi gilgameSs:<br />
140 “rad Cagcvenia Rawvebi,<br />
rad dagRonebia saxe,<br />
guli rad Segqmnia cudad,<br />
raRad wagxdomia ieri,<br />
raRad Segparvia SiganSi sevda,<br />
Sori gziT mavals rad damsgavsebixar,<br />
yinva-armurisgan saxe rad dagwvia,<br />
qars rad edevnebi velad moaruli?”<br />
ase eubneba gilgameSi menave ur-Sanabis:<br />
“Rawvebi rad ar Camicvivdeboda,<br />
150 saxe rad ar damiRondeboda,<br />
guli rad ar SemiRondeboda,<br />
ieri rad ar wamixdeboda,<br />
SiganSi sevda rad ar Semepareboda,<br />
Sori gziT mavals rad ar davemsgavsebodi,<br />
yinva-armurisgan rad ar damewveboda saxe,<br />
qars rad ar davedevnebodi velad moaruli, –<br />
odes Zmobili Cemi umrwemesi,<br />
160 kanjarTa mdevari, udabnos lomebis,<br />
enqidu, Zmobili Cemi umrwemesi,<br />
kanjarTa mdevari, udabnos lomebis,<br />
kedaris mTaSi erTad rom avsulvarT,<br />
mogviklavs xumbaba, mcveli kedarisa,<br />
ciuri xari erTad rom mogviklavs,<br />
131
davamxeT xumbaba, kedrovnis mkvidri,<br />
uReltexilebze lomebi vxoceT,<br />
megobari, Zlier rom miyvarda,<br />
Cemi Tanamdevi yvela gansacdelSi,<br />
enqidu, megobari, Zlier rom miyvarda,<br />
Cemi Tanamdevi yvela gansacdelSi,<br />
170 mokvdavTa weras ver wauvida.<br />
eqvs dRes da Svid Rames mwared davtirodi,<br />
magram ar aRdga Cems xmaze Zmobili,<br />
ar mivabare igi samares,<br />
vidre nestoebSi matli ar SeuZvra.<br />
sikvdils SevuSindi, velad moaruli,<br />
mamZimebs Zmobilis ambavi,<br />
Soreul gzebiT velad viarebi,<br />
mamZimebs megobris ambavi.<br />
viT movisveno anu viT davdumde,<br />
180 megobari Cemi Tixad gadaiqca.<br />
nuTu mis msgavsad mec daviZineb,<br />
da verasodes veRar avdgebi?<br />
axla, ur-Sanabi, Sens saxes vxedav, –<br />
sikvdils nu Sevxedav, risic meSinia!<br />
maxilvine Soreuli uTanafiSTi!<br />
maswavle, ur-Sanabi, gza, rogor wavide,<br />
ra aris niSani, momeci,<br />
momeci niSani misi!<br />
132
Tu SesaZloa, zRvas gadavlaxav,<br />
190 Tu SesaZloa, udabnos gavivli!”<br />
ase eubneba ur-Sanabi gilgameSs:<br />
“sakuTar xeliT gza Cagiketavs,<br />
qvebi dagimsxvrevia, mogiklavs gveli.<br />
qvebi damsxvreula, gveli aRar Cans.<br />
aiRe, gilgameS, najaxi xelSi,<br />
Sedi tyeSi da niCbebi gaTale,<br />
asoci niCabi xuTgariani,<br />
kuprSi amoavle, aq momitane.”<br />
gilgameSma es rom gaigona,<br />
200 marjvena xelSi najaxi imarjva,<br />
Cavida tyeSi, niCbebi gaTala,<br />
asoci niCabi xuTgariani.<br />
kuprSi amoavlo, miutana.<br />
xomaldze avidnen gilgameSi da ur-Sanabi.<br />
xomaldi talRebSi Seagdes, gaemgzavrnen,<br />
sam dReSi ganvles Tvenaxevris savali.<br />
da ra miadgnen wylebs sikvdilisas,<br />
ase eubneba ur-Sanabi gilgameSs:<br />
“ganagde, gilgameS, sveli niCbebi,<br />
210 wyalni sikvdilisa xelze ar Segexon.<br />
meore, mesame da meoTxe niCabi aiRe, gilgameS!<br />
133
mexuTe, meeqvse da meSvide niCabi aiRe, gilgameS!<br />
merve, mecxre da meaTe niCabi aiRe, gilgameS!<br />
meTerTmete da meTormete niCabi aiRe, gilgameS!”<br />
asoc beruze Semoelia niCbebi gilgameSs.<br />
maSin Seixsna sartyeli ur-Sanabim,<br />
gilgameSma samoseli tans SemoiZarcva<br />
da afrasaviT aRmarTa maRla.<br />
SoriT iyureba uTanafiSTi,<br />
220 gulSi izraxavs da ase ambobs,<br />
ase TaTbirobs sakuTar TavTan:<br />
“ram daamsxvria xomaldis qvebi?<br />
xomaldis patroni ar unda iyos.<br />
igi, vinc mocuravs, ucxoa CemTvis.<br />
vakvirdebi, verafers mivmxvdarvar.<br />
tanSi ki udgas RvTiuri xorci,<br />
magram SiganSi wuxili Separvia,<br />
damgvanebia Sori gziT mavals.”<br />
(Soreuli uTanafiSTi)<br />
gadmoxdnen napirze gilgameSi da ur-Sanabi.<br />
230 ase eubneba uTanafiSTi gilgameSs:<br />
“vina xar, saxeli Seni macodine!<br />
me var Soreuli uTanafiSTi,<br />
134
omelic warvudeq RmerTTa sakrebulos<br />
da maradiuli sunTqva movipove.”<br />
ase eubneba gilgameSi uTanafiSTis:<br />
“gilgameSia saxeli Cemi,<br />
uruqidan movdivar, eanas taZridan,<br />
maRali mTebi gadamilaxavs,<br />
Sori savali SamaSis gzaze.”<br />
240 ase eubneba uTanafiSTi gilgameSs:<br />
“rad Cagcvenia Rawvebi,<br />
rad dagRonebia saxe,<br />
rad SegRonebia guli,<br />
raRad wagxdomia ieri,<br />
rad Segparvia SiganSi wuxili,<br />
Sori gziT mavals rad damgvanebixar,<br />
yinva-armurisgan saxe rad dagwvia,<br />
qars rad edevnebi velad moaruli?”<br />
ase eubneba gilgameSi Soreul uTanafiSTis:<br />
250 “Rawvebi rad ar Camcvivdeboda,<br />
saxe rad ar damiRondeboda,<br />
guli rad ar SemiRondeboda,<br />
ieri rad ar wamixdeboda,<br />
SiganSi wuxili rad ar Semepareboda,<br />
Sori gziT mavals rad ar davemgvanebodi,<br />
yinva-armurisgan saxe rad ar damewveboda<br />
135
qars rad ar davedevnebodi velad moaruli, –<br />
odes Zmobili Cemi umrwemesi,<br />
kanjarTa mdevari, udabnos lomebis,<br />
260 enqidu, Zmobili Cemi umrwemesi,<br />
kanjarTa mdevari, udabnos lomebis,<br />
kedaris mTaSi erTad rom avsulvarT,<br />
mogviklavs xumbaba, mcveli kedarisa,<br />
ciuri xari erTad rom mogviklavs,<br />
megobari, Zlier rom miyvarda,<br />
Cemi Tanamdevi yvela gansacdelSi,<br />
enqidu, megobari, Zlier rom miyvarda,<br />
Cemi Tanamdevi yvela gansacdelSi,<br />
mokvdavTa weras ver wauvida<br />
270 eqvs dRes da Svid Rames mwared davtirodi,<br />
magram ver aRdga Cems xmaze Zmobili,<br />
ar mivabare igi samares,<br />
vidre nestoebSi matli ar SeuZvra.<br />
sikvdils SevuSindi velad moaruli,<br />
mamZimebs Zmobilis ambavi,<br />
Soreul gzebiT velad viarebi,<br />
mamZimebs megobris ambavi.<br />
viT movisveno anu viT davdumde,<br />
megobari Cemi Tixad gadaiqca.<br />
280 nuTu mis msgavsad mec daviZineb,<br />
da saukunod veRar avdgebi?<br />
vTqvi, waval, vnaxav Soreul uTanafiSTis,<br />
136
uTanafiSTis, kacs saarakos.<br />
ganvvle, moviare yoveli mxare,<br />
Znelad savali mTebi gadavlaxe,<br />
gadaviare zRvis Suaguli.<br />
Zili saamuri ar momkarebia,<br />
sifxizliT Tavi gavitanje,<br />
Sigani mwuxarebiT avivse.<br />
290 vidre mivaRwevdi siduris sadgoms,<br />
tanze SemomacvTa samosi Cemi,<br />
vxoce daTvebi, vefxi da afTari,<br />
iremi, xari da qvewarmavali...<br />
xorcs vWamdi maTsas, tyavs tanze vicvamdi.<br />
ra daminaxa sidurim, meRvinem,<br />
kari Camiketa, urduli miugdo...<br />
kuprsa da fisSi gavavle niCbebi,<br />
wyalni sikvdilisa ar Semxebian.<br />
aw Sen gixile, uTanafiSTi,<br />
300 sikvdils nu vixilav, risic meSinia!<br />
ambavi mamcne sikvdil-sicocxlisa...”<br />
ase eubneba uTanafiSTi gilgameSs:<br />
“aucdenelia uwyalo sikvdili:<br />
vin aris, visac ar uxilavs sikvdili?<br />
vin aris, visac saxe sikvdilisa ar uxilavs?<br />
vin aris, visac xma sikvdilisa ar smenia?<br />
gana samudamod vaSenebT saxlebs?<br />
137
gana samudamod irtymis beWedi?<br />
gana samudamod iyrebian Zmebi?<br />
310 gana samudamod mZulvareben mtrebi?<br />
gana samudamod diddeba wyali,<br />
wyali yanebze niaRvris mimRvreli?<br />
gana samudamod parkSia Wupri?<br />
mzis Tvalis marad mWvreteli Tvali<br />
gana arsebula dasabamidan?<br />
erTni arian mZinare da mkvdari,<br />
gana ar xataven saxes sikvdilisas?<br />
gana Tavs eyudnis mokvdavi kaci,<br />
odes bedisweris Jami moawevs?<br />
320 didi RmerTebi, anunaqni, ikribebian,<br />
mameTu, qalRmerTi, bedis damsazRvreli,<br />
maTTan erTad bedisweras dasazRvravs.<br />
maT daudgeniaT sikvdil-sicocxle.<br />
dReni sikvdilisa ar gaumxeliaT.”<br />
138
dafa meTerTmete<br />
(warRvna)<br />
1 ase eubneba gilgameSi Soreul uTanafiSTis:<br />
“aha, giyureb, uTanafiSTi:<br />
ar meucxoeba aRnagi Seni, Cemi msgavsi xar!<br />
da Sen Tavadac ar meucxoebi, Cemi msgavsi xar!<br />
guli mimiwevs Senda Serkinebad,<br />
Sen ki isveneb, gulaRma wevxar.<br />
marqvi, viT warudeq RmerTebis krebuls,<br />
maradi sicocxle viT moipove?”<br />
ase eubneba uTanafiSTi gilgameSs:<br />
10 “gagimxel, gilgameS, idumal sityvas,<br />
gangebas RmerTebisas gamcnob:<br />
Sen ici Surufaqi, qalaqi,<br />
qalaqi, evfratis piras naSeni.<br />
Zveli qalaqi, RmerTTa samyofeli.<br />
warRvna ganizraxes didma RmerTebma:<br />
iq iyo anu – mSobeli maTi,<br />
139
gmiri enlili – mrCeveli maTi,<br />
ninurTa – mkvircxli morbedi maTi,<br />
RmerTi enugi – merwyuli maTi,<br />
20 ea, TvalnaTeli, maTTan izraxvida.<br />
qoxs gaumxila maTi saidumlo:<br />
qoxo, yuradiRe, kedelo, ismine!<br />
hoi, Sen, kaco Surupakelo,<br />
ubara-TuTus naSiero!<br />
saxli daangrie, xomaldi aage,<br />
ganagde dovlaTi, Tavi gadirCine,<br />
uaryav qoneba, sicocxle ixseni!<br />
yoveli suldgmuli xomalds aiyvane.<br />
xomaldi igi, rasac aageb,<br />
30 unda aago amgvari wyobiT:<br />
erTurTs gautoldes sigrZe da gani,<br />
abzus magvarad Weri dahxure.<br />
mec mivxvdi, mivuge Cems ufals eas:<br />
sityva, rac brZane, ufalo Cemo,<br />
rogorc gavige, ise aRvasruleb.<br />
magram ra mivugo uxucesobas,<br />
ra vuTxra qalaqs da misTa mkvidrTa?<br />
eam ganaxva bageni, ametyvelda,<br />
ase meubneba mis mona-morCils:<br />
40 Sen ki maT amgvarad etyode:<br />
gavige, enlils davuwyevlivar,<br />
veRar davdgebi Tqvens qalaqSi,<br />
140
veRar gavivli enlilis miwaze,<br />
zRvad Caval, Cems ufal easTan davdgebi.<br />
Tqvenzed ki siuxves awvimebs ea,<br />
gagimravldebaT caze frTosani,<br />
TevziT aivseba myudro jileebi,<br />
uxvi Wirnaxuli qveyanas aavsebs.<br />
gariJraJisas, dilaadrianad,<br />
50 xorblis wvima iwvimebs Zlierad.<br />
odes ganTiadma mtredisfrad inaTa,<br />
eri Semokrba winaSe Cemsa.<br />
saxlebs angreven, arRveven kedlebs,<br />
kuprian kalaTebs zidaven bavSvebi,<br />
da saSen xe-tyes Zlierni zidaven.<br />
xuT dReSi avage xomaldis ConCxi,<br />
erTi iqua farTobi misi,<br />
aTi garia kedlebis simaRle,<br />
aT gars gausworda Txemis kideebi.<br />
60 merme davxaze xomaldis sivrce:<br />
eqvsi mivuCine Senobas sarTuli,<br />
cxrawil davyavi wiaRi misi.<br />
wyalsaketebi fskerze movawyve,<br />
saWe SevarCie, davyare niCbebi.<br />
quraSi kupri sami sawyauli,<br />
sami sawyauli fisi gamovadne.<br />
mtvirTavma muSebma zeTi momizides,<br />
erTi sawyauli gazeTvam STanTqa,<br />
141
menavem damala ori sawyauli.<br />
70 Surupakelebs vuklavdi xarebs,<br />
cxvarsa da batkans yoveldRe vuklavdi,<br />
ludsa da badags, zeTsa da Rvinos<br />
mdinaris wyaliviT svamdnen xelosnebi,<br />
TiTqos zeimobdnen axalwlis dReebs.<br />
nelsacxebelis gavxseni WurWeli,<br />
surneli zeTi xelze gadavisxi.<br />
SamaSis Casvlisas mzad iyo xomaldi;<br />
magram gaZnelda zRvaSi Secureba.<br />
zemoT da qvemoT ayiraves xomaldi<br />
80 da or mesamedze zRvaSi Seacures.<br />
avzide xomaldze, rac ki mebada,<br />
avzide xomaldze vercxli, rac mebada,<br />
avzide xomaldze oqro, rac mebada,<br />
avzide xomaldze, rac ki mebada,<br />
yoveli suldgmuli xomaldze avsvi.<br />
avsxi xomaldze Cemi saxleuli,<br />
avsxi xomaldze veluri naxiri,<br />
da xelosnebic uklebliv avsxi.<br />
maSin SamaSma damiTqva Jami:<br />
90 gariJraJisas, dilaadrianad,<br />
zecidan vawvimeb Zlierad!<br />
Sedi xomaldSi da daxSi kari!<br />
142
odes moawia daTqmulma Jamma –<br />
gariJraJisas, dilaadrianad,<br />
zecidan iwvima Zlierad.<br />
maSin meniSna amindis saxe,<br />
xilvad Semzaravi iyo amindi.<br />
Sevedi xomaldSi, karebi davgmane.<br />
gemis dagmanvisas fuzur-amurus<br />
100 mTeli dovlaTiTurT mivande sasaxle.<br />
odes ganTiadma mtredisfrad inaTa,<br />
cis kidiT daiZra bneli Rrubeli,<br />
grgvinavda adadi Rrublis SuagulSi,<br />
dawinaurdnen SullaT da xaniS,<br />
qariSxlis macneni mTa-bars moedvnen.<br />
modis eragali, jebirebs moangrevs,<br />
movarda ninurTa, nagubars modenis.<br />
moaqvT anunaqebs didi CiraRdnebi,<br />
raTa elvarebiT xmeleTi gadawvan.<br />
110 zecad aiwia adadis risxvam,<br />
yoveli naTeli STainTqa bnelSi.<br />
miwa Seibzara Tixis qoTaniviT.<br />
erT dRes mZvinvarebda samxreTis qari,<br />
mZafrad uberavda, mTebs ayiravebda<br />
da kacTa modgmas omiviT musravda.<br />
veRar xedavda moyvasi moyvass<br />
da cisqveSeTSi ar Canda xalxi.<br />
143
RmerTebi warRvnas SeuSindnen,<br />
ganiltvnen, anus cad avidnen,<br />
120 ZaRlebiviT miyuJdnen RmerTebi,<br />
zecis galavanTan morCilad Sejgrovdnen.<br />
mSobiare qaliviT akivlda iSTari,<br />
mosTqvamda xmatkbili RmerTTa dedofali:<br />
dRe igi wyeuli miwad gardaiqces,<br />
ros RmerTTa krebulSi boroti vizraxe!<br />
rad vizraxe boroti RmerTebis krebulSi,<br />
xalxis dasaRupad omi rad vizraxe!<br />
gana es xalxi me ar miSobia,<br />
axla TevzebiviT zRvas rom avseben?<br />
130 mis gverdiT stirian anunaqebi,<br />
tirilad sxedan morCili RmerTebi,<br />
piri moukumavs uklebliv yvelas.<br />
qari mimoqroda eqvs dRes da Svid Rames,<br />
warRvnis qariSxali qveeyanas aqcevda.<br />
xolo meSvide dRis dadgomisas<br />
warRvnis qariSxalma Sewyvita omi,<br />
laSqariviT xmeleTs rom ebrZoda.<br />
zRva damyudrovda, grigali dacxra,<br />
da warRvnis wylebi ukumiiqcnen.<br />
140 gavxseni erdo, loyaze dameca sxivi.<br />
Sevxede aminds: dari damdgariyo,<br />
magram gamwydariyo modgma kacisa,<br />
144
yoveli suldgmuli miwad qceuliyo,<br />
gadarecxiliyo mTeli Walebi.<br />
maSin Cavikece da avtirdi,<br />
Rawvebze Rvarad mdioda cremli.<br />
Tvali movavle zRvis oTxiv kuTxes –<br />
amoziduliyo maRali napiri,<br />
niciris qveyanas midgomoda xomaldi;<br />
150 niciris mTa xomalds akavebda,<br />
veRar tivtivebda xomaldi;<br />
erT dRes, meore dRes<br />
niciris mTa xomalds akavebda,<br />
veRar tivtivebda xomaldi;<br />
mesame dRes, meoTxe dRes<br />
niciris mTa xomalds akavebda,<br />
veRar tivtivebda xomaldi.<br />
mexuTe dRes, meeqvse dRes<br />
niciris mTa xomalds akavebda,<br />
160 veRar tivtivebda xomaldi.<br />
xolo meSvide dRis dadgomisas,<br />
amovsvi mtredi da gavuSvi;<br />
wavida mtredi da isev dabrunda,<br />
ver pova sadguri, ukan motrialda.<br />
amovsvi mercxali da gavuSvi;<br />
wavida mercxali da isev mobrunda,<br />
ver pova sadguri, ukan motrialda.<br />
amovsvi yorani da gavuSvi;<br />
145
wavida yorani, wylebis daSroba dainaxa;<br />
170 Wamda, skintlavda, yrantalebda.<br />
ar mobrunebula yorani.<br />
maSin gamovuSvi yoveli pirutyvi<br />
da oTxiv qarisken Sevwire msxverpli.<br />
gorakis wverze vakmie sakmeveli,<br />
ganvawyve Svid-Svidi WurWeli,<br />
fskerze davapnie murti da kedari.<br />
RmerTebma iynoses surneleba,<br />
RmerTebma iynoses keTilsurneleba,<br />
RmerTebi Seesien mzorvels mwerebiviT.<br />
180 iSTar dedofalma, odes movida,<br />
maRla aRmarTa didebuli farRuli,<br />
anum rom Sehqmna misda sixarulad:<br />
aha, RmerTebo, Cemi yelsabami:<br />
viT ar daviviwyeb Tvlebs safironisas,<br />
ise es dReebi memaxsovreba,<br />
samaradisod ar daviviwyeb!<br />
dae, movidnen RmerTebi sakmevelTan!<br />
enlili ar movides sakmevelTan!<br />
radgan ar gansaja, warRvna moaxdina<br />
190 da xalxi Cemi dasaRupad gawira.<br />
enlilma, odes movida igi,<br />
ixila xomaldi, ganrisxda enlili,<br />
wyromiT aRivso igigTa mimarT:<br />
146
nuTu gadarCaA vinme sulieri,<br />
nuTu mokvdavi gadurCa daRupvas?<br />
maSin daZra ninurTam bage, ametyvelda,<br />
ase eubneba gmir enlils:<br />
eas Tvinier vin awyobs saqmeT,<br />
eam uwyis yoveli xriki.<br />
200 maSin daZra eam bage, ametyvelda,<br />
ase eubneba gmir enlils:<br />
“RmerTTa moZRvari xar, he, gmiro enlil!<br />
warRvna ganusjelad rogor moavline?<br />
codvils mis codvas miuTvlidi,<br />
braleuls mis brals miuTvlidi!<br />
kaci ucodveli ar daRupuliyo,<br />
kaci ubralo ar dasjiliyo!<br />
nacvlad warRvnisa, Sen rom moavline,<br />
lomi movlenodaT: xalxi daiklebda!<br />
210 nacvlad warRvnisa, Sen rom moavline,<br />
mgeli movlenodaT: xalxi daiklebda!<br />
nacvlad warRvnisa, Sen rom moavline,<br />
SimSili movlenodaT, qveyanas mosravda!<br />
nacvlad warRvnisa, Sen rom moavline,<br />
era movlenodaT: qveyanas gawyvetda!<br />
me ar gamiTqvams RmerTebis gangeba,<br />
oRond aTra-xasiss sizmari vaxilvine,<br />
RmerTebis gangeba sizmrad Caesma.<br />
axla Sen gansaje misi samarTali.”<br />
147
220 maSin Sevida enlili xomaldSi,<br />
xeli CamWida, amiyvana,<br />
meuRle Cemic amoiyvana,<br />
Cems gverdiT muxli moayrevina.<br />
Sublze Segvexo, Sua Cagvidga, gvakurTxebda:<br />
mokvdavi iyo uTanafiSTi,<br />
aw uTanafiSTi da misi meuRle,<br />
de, msgavsni iyvnen Cveni, RmerTebisa!<br />
imkvidros SoreTSi uTanafiSTim,<br />
wylebis dasabamTan!<br />
230 wagviyvana, SoreTs dagvamkvidra,<br />
wylebis dasabamTan.<br />
aw vin Segikrebs RmerTebs, gilgameS,<br />
rom ipovo sicocxle, romelsac eZieb?<br />
aba, Tu ifxizleb eqvs dRes da Svid Rames!”<br />
(ZilquSi)<br />
da ra moirTxa ferxni gilgameSma,<br />
myisve moicva Zilma burusiviT.<br />
ase eubneba uTanafiSTi meuRles:<br />
“ha, kaci gmiri, sicocxlis mZebneli!<br />
Zilma moicva igi burusiviT.”<br />
240 ase eubneba meuRle Soreul uTanafiSTis:<br />
“xeli Seaxe, gamoeRviZos!<br />
148
gzebi moiara, mSvidobiT miiqces,<br />
da imav WiSkriT, romelic ganvlo,<br />
dae, mSobliur mxares daubrundes!”<br />
ase eubneba uTanafiSTi meuRles:<br />
“swuxs kacTa modgma, Senc gawuxebs.”<br />
modi, gamoucxve puris kverebi,<br />
sasTumalTan dauwyve.<br />
da dReebi, romelTac iZinebs,<br />
250 kedelze dauwere.”<br />
ucxobda qali puris kverebs,<br />
sasTumalTan uwyobda;<br />
da dReebs, romelnic eZina gilgameSs,<br />
kedelze uwerda.<br />
auyrolda pirveli puris kveri,<br />
daulpa meore puris kveri,<br />
daunestianda mesame puris kveri,<br />
dauobda meoTxe puris kveri,<br />
gauxma mexuTe puris kveri,<br />
260 gamoucxva meeqvse puris kveri.<br />
cxveboda meSvide puris kveri, –<br />
roca Seexo, da gamoeRviZa.<br />
ase eubneba gilgameSi Soreul uTanafiSTis:<br />
“erTwams momeria ZilquSi,<br />
xeli Semaxe da gameRviZa.”<br />
149
ase eubneba uTanafiSTi gilgameSs:<br />
“puris kverebi daTvale, gilgameS!<br />
icode, ramdeni dRe geZina:<br />
agiyrolda pirveli puris kveri,<br />
270 dagilpa meore puris kveri,<br />
daginestianda mesame puris kveri,<br />
dagiobda meoTxe puris kveri,<br />
gagixma mexuTe puris kveri,<br />
gamogicxva meeqvse puris kveri,<br />
cxveboda meSvide puris kveri,<br />
roca Segexe, da gamogeRviZa.”<br />
(ganaxlebis sabaneli)<br />
ase eubneba gilgameSi Soreul uTanafiSTis:<br />
“aw ra viRono, uTanafiSTi, sad wavide?<br />
sxeuli Cemi sulTamxdels Seupyria,<br />
280 sikvdili mizis sawol binaSi,<br />
saiTac gavxedav, yvelgan sikvdilia.”<br />
ase eubneba uTanafiSTi mezRvaur ur-Sanabis:<br />
“numc gauxarde, navsadgurs, ur-Sanabi,<br />
SegiZulos zRvis gadasasvlelma,<br />
zRvis pirad mavals gwyurodes napiri!<br />
am kacs, ur-Sanabi, Sen rom moiyvane,<br />
wviriT dafarvia mTeli sxeuli,<br />
150
tyavebs mouspia misi mSveneba.<br />
waiyvane igi, ur-Sanabi, sabanels miiyvane,<br />
290 sxeuli misi wyalSi ganiwmidos,<br />
ganigdos tyavebi, zRvas gaatanos,<br />
umetes damSvenden asoni misni.<br />
dae, ganiaxlos Tavsaburveli,<br />
moirtyas ardagi, sarcxvinelTa mfaravi.<br />
vidre mividodes mSobliur qalaqad,<br />
vidre mgzavrobas daasrulebdes,<br />
ar gaicviTos ardagi misi,<br />
ganaxldebodes igi dReniadag.”<br />
waiyvana igi ur-Sanabim, sabanels miiyvana,<br />
300 sxeuli misi wyalSi ganiwmida,<br />
ganagdo tyavebi, zRvas gaatana,<br />
umetes damSvendnen asoni misni.<br />
ganiaxla Tavsaburveli,<br />
moirtya ardagi, sarcxvinelTa mfaravi.<br />
vidre mividodes mSobliur qalaqad,<br />
vidre mgzavrobas daasrulebdes,<br />
ar gaicviTeba ardagi misi,<br />
ganaxldeba igi dReniadag.<br />
avidnen xomaldze gilgameSi da ur-Sanabi,<br />
310 xomaldi talRebSi Seagdes, gaemgzavrnen.<br />
151
(siWabukis balaxi)<br />
ase eubneba meuRle Soreul uTanafiSTis:<br />
“iara gilgameSma, daSvra, gaitanja, –<br />
ras gaatandi Tavis qveyanaSi?”<br />
maSin aRmarTa gilgameSma niCabi<br />
da miayena xomaldi napirs.<br />
ase eubneba uTanafiSTi gilgameSs:<br />
“iare, gilgameS, daSver, gaitanje, –<br />
ra gagatano Sens qveyanaSi?<br />
getyvi, gilgameS, idumal sityvas,<br />
320 balaxis saidumlos gagimxel:<br />
zRvis fskerze xarobs ekliani balaxi,<br />
vardis ekaliviT xels gagikawravs.<br />
ukeTu xelT igde balaxi igi,<br />
siWabukis dReebs daibruneb.”<br />
gilgameSma es rom gaigona,<br />
sarqveli ahxada okeanis jurRmuls,<br />
mZime lodebi fexebze moiba,<br />
zRvis RurRumelSi CaZires lodebma.<br />
fskerze miagno idumal balaxs,<br />
330 moglija balaxi, xeli gaekawra,<br />
moixsna ferxTagan mZime lodebi<br />
da zRvam amoagdo igi napirze.<br />
152
ase eubneba gilgameSi mezRvaur ur-Sanabis:<br />
“aRTqmuli balaxia es, ur-Sanabi,<br />
misi ZaliT miaRwevs mokvdavi natvras,<br />
waviReb uruq-farexSi, moxucs SevaWmev,<br />
balaxis Zalas ase gamovcdi.<br />
ukeTu moxucs ganaWabukebs,<br />
SevWam, siWabukis dReebs davibruneb.”<br />
340 oc berus manZilze amtvries puri,<br />
ocdaaT beruze saTevi moawyves.<br />
naxa gilgameSma wyaro civwyliani,<br />
CaeSva wyalSi, ibanava.<br />
gvelma iynosa balaxis surneli,<br />
wylidan amocurda, balaxi waiRo,<br />
gabrunebisas gadiZro perangi.<br />
maSin tirilad dajda gilgameSi,<br />
Rawvebze cremli Rvarad eRvreboda,<br />
Sehyurebda mezRvaur ur-Sanabis:<br />
350 “risTvis damiSvrnen mklavni, ur-Sanabi?<br />
ZarRvebSi sisxli risTvis mewureba?<br />
sikeTe CemTvis ver movipove –<br />
miwis lomisTvis vzrunavdi Turme.<br />
axla Sors miaqvT zRvis talRebs balaxi,<br />
rogorRa avxado sarqveli jurRmuls,<br />
rogor CaviZiro zRvis RurRumelSi?<br />
153
meniSna niSani Cemda saswaulad,<br />
amieridan ukan gavbrundebi<br />
da zRvis napirze davagdeb xomalds.”<br />
(ukuqceva)<br />
360 oc berus manZilze amtvries puri,<br />
ocdaaT beruze saTevi moawyves.<br />
bolos miaRwies uruqis wiaRs.<br />
ase eubneba gilgameSi mezRvaur ur-Sanabis:<br />
“uruqis zRudeze adi, gaiare, ur-Sanabi!<br />
saZirkvels daxede, aguri mosinje!<br />
iqneb gamomwvari ar iyos aguri,<br />
iqneb Svid brZenkacs libo ar Caedos?”<br />
154
Sumeruli Tqmulebebi<br />
gilgameSze
inana, gilgameSi da alvis xe<br />
1 odesRac xe erTi, alvis xe erTi, xe erTi,<br />
wmida buranunas piras darguliyo,<br />
buranunas wyali arwyulebda...<br />
samxreTis qarma fesviTurT aRmofxvra,<br />
buranunam Rvari miuRvara.<br />
qalma, anis sityvaTa moSiSma, moarulma,<br />
enlilis sityvebis moSiSma, moarulma,<br />
xe igi xelT ipyra, uruqs miitana –<br />
wmida inanas mtilSi Sevitano.<br />
10 qali uvlida xes mas, TvisTa ferxTa winaSe dargo:<br />
inana uvlida xes mas, TvisTa ferxTa winaSe dargo.<br />
“rodis meqneba wmida taxti dasajdomelad?” – ityoda;<br />
rodis meqneba wmida sareceli dasawolad?” – ityoda.<br />
gamoxda weli xuTi, gamoxda weli aTi.<br />
xe igi aRorZinda, garna qerqi ver moecala.<br />
mis ZirSi gvelma mounusxavma daibuda,<br />
mis rtoebSi frTosanma anzudma bartyebi dasxa,<br />
mis SuagulSi qalwulma lilam saxli gaikeTa.<br />
157
qalwuli mxmobeli, gulmxiaruli,<br />
20 wmida inana cremlooda.<br />
gariJraJisas, ciskiduris gabrwyinvebisas,<br />
dilis frinvelTa Jriamulis Jams<br />
qali igi motirali gilgameSs uxmobda,<br />
wmida inana Tavis Zmas, gilgameSs, uxmobda:<br />
“odesRac xe erTi, alvisxe erTi, xe erTi,<br />
wmida buranunas piras darguliyo,<br />
buranunas wyali arwyulebda...<br />
samxreTis qarma fesviTurT aRmofxvra,<br />
buranunam Rvari miuRvara.<br />
30 qalma, anis sityvaTa moSiSma, moarulma,<br />
enlilis sityvaTa moSiSma, moarulma,<br />
xe igi xelT ipyra, uruqs miitana –<br />
wmida inanas mtilSi Sevitano.<br />
qali uvlida xes mas, TvisTa ferxTa winaSe dargo,<br />
inana uvlida xes mas, TvisTa ferxTa winaSe dargo.<br />
“rodis meqneba wmida taxti dasajdomelad?” – ityoda.<br />
“rodis meqneba wmida sareceli dasawolad?” – ityoda.<br />
gamoxda weli xuTi, gamoxda weli aTi.<br />
xe igi aRorZinda, garna qerqi ar moecala.<br />
40 mis ZirSi gvelma mounusxvelma daibuda,<br />
mis rtoebSi frTosanma anzudma bartyebi dasxa,<br />
mis SuagulSi qalwulma lilam saxli gaikeTa.<br />
qalwuli mxmobeli, gulmxiaruli,<br />
wmida inana cremlooda.”<br />
158
dam misma ambavi ese ra miuTxro,<br />
gmirma gilgameSma sityva misi Seiwynara,<br />
sartyeli Seixsna, ergasi mina moiSora,<br />
ergasi mina ocdaaT sikilad aqcia.<br />
brinjaos culi, salaSqro saWurveli –<br />
50 Svidi gu da Svidi mina wonisa – xelT ipyra,<br />
xis Ziras gveli mounusxavi mokla,<br />
xis rtoebSi anzudi bartyebiTurT Seipyro,<br />
anzudi bartyebiTurT mTaSi gadakarga,<br />
qalwuli lila udabnod aota.<br />
xe igi fesviTurT aRmofxvra,<br />
rtoni misi gankafa.<br />
wmida inanas taxtisaTvis uboZa,<br />
sareclisTvis uboZa.<br />
Tavad fesvisagan fuqu gaikeTa,<br />
60 rtosagan miqu gaikeTa.<br />
(enqidu qvesknelSi)<br />
qalwulTa mudara SeesmaT RmerTebs:<br />
fuqu da miqu qvesknels Caucvivda.<br />
gilgameSma xeli gaiwvada, ver miswvda;<br />
gilgameSma fexi gaiwvada, ver miswvda.<br />
maSin xinarTa karibWesTan dajda<br />
da cremli Rvara gilgameSma, saxegamkrTalma:<br />
159
“vaglax! Cemi fuqu sakvirveli Zalisa!<br />
vaglax! Cemi miqu, gamomcemi sarokvel xmaTa!<br />
vai, dResa mas, ros fuqu Tan mqonda sadurgloSi!<br />
70 ros durglis coli dedad mimaCnda,<br />
durglis asuli umcros dad mimaCnda!<br />
Cems fuqus qvesknelidan vin amomixmobs?<br />
Cems miqus qvesknelidan vin amomixmobs?”<br />
mona misi enqidu amgvarad etyvis:<br />
“rad mosTqvam, batono, guli rad giwuxs?<br />
fuqus me amogixmob qvesknelidan,<br />
miqus qvesknelidan me amogixmob.”<br />
ase etyvis gilgameSi enqidus:<br />
“qvesknelSi Casvlas Tu ganizraxav,<br />
80 yurad iRe Cemi gafrTxileba:<br />
sufTa samoseli ar Caicva,<br />
qvesknelis mkvidrni ucxod migiCneven.<br />
surneli zeTi tanze ar icxo,<br />
zeTis surnelze Semogexvevian.<br />
qvesknelSi Subi ar moisrolo,<br />
Submoxvedrilni gars Semogertymian.<br />
kombali xelSi ar daiWiro,<br />
qvesknelis sulni dagifrTxebian.<br />
xamlebiT ferxni ar Seimoso,<br />
90 xmauriT ar Caxde qvesknelad.<br />
sayvareli coli ar gadakocno,<br />
160
moZulebuli coli ar galaxo,<br />
sayvareli Svili ar gadakocno,<br />
moZulebuli Svili ar galaxo,<br />
qvesknelis mkvidrTa Civili geweva.<br />
vinc ganisvenebs, vinc ganisvenebs,<br />
ninazus deda, vinc ganisvenebs,<br />
wmida mxrebi misi Seumosavia,<br />
mkerdi misi, msgavsi Tasisa, daufaravia.”<br />
100 yurad ar iRo enqidum gafrTxileba:<br />
sufTa samoseli Caicva,<br />
qvesknelis mkvidrTa ucxod miiCnies.<br />
surneli zeTi tanze icxo,<br />
zeTis surnelze gars Semoexvivnen,<br />
qvesknelSi Subi moisrola,<br />
Submoxvedrilni gars Semoertynen.<br />
kombali xelSi daiWira,<br />
daufrTxnen sulni qvesknelisa.<br />
xamlebiT ferxni Seimosa,<br />
110 qvesknelad xmauriT Caxda.<br />
sayvareli coli gadakocna,<br />
moZulebuli coli galaxa,<br />
sayvareli Svili gadakocna,<br />
moZulebuli Svili galaxa,<br />
qvesknelis mkvidrTa Civilma uwia.<br />
161
vinc ganisvenebs, vinc ganisvenebs,<br />
ninazus deda, vinc ganisvenebs,<br />
wmida mxrebi misi Seumosavia,<br />
mkerdi misi, msgavsi Tasisa, daufaravia.<br />
120 odes enqidum daapira qveskneliT amosvla,<br />
namTars igi ar daukavebia,<br />
azags igi ar daukavebia,<br />
qvesknelma daakava.<br />
uwyalo nergalis msaxurs ar daukavebia,<br />
qvesknelma daakava.<br />
brZolis velze ar dacemula,<br />
qvesknelma daakava.<br />
maSin atirda Ze ninsunisa<br />
Tavisi monis, enqidus, gamo.<br />
130 equrad, enlilis taZrad, marto gaemarTa.<br />
“mama enlil, odes fuqu qvesknels Camivarda,<br />
odes miqu qvesknels Camivarda,<br />
enqidu Cavgzavne maT amosatanad.<br />
namTars igi ar daukavebia,<br />
azags igi ar daukavebia,<br />
qvesknelma daakava.<br />
uwyalo nergalis msaxurs ar daukavebia,<br />
qvesknelma daakava.”<br />
mama enlilma ar Seiwynara.<br />
162
140 sinisaken marto gaemarTa.<br />
“mama sin, odes fuqu qvesknels Camivarda,<br />
odes miqu qvesknels Camivarda,<br />
enqidu Cavgzavne maT amosatanad.<br />
namTars igi ar daukavebia,<br />
azags igi ar daukavebia,<br />
qvesknelma daakava.<br />
uwyalo nergalis msaxurs ar daukavebia,<br />
qvesknelma daakava.<br />
brZolis velze ar dacemula,<br />
150 qvesknelma daakava”,<br />
mama sinma ar Seiwynara.<br />
enqisaken marto gaemarTa.<br />
“mama enqi, odes fuqu qvesknels Camivarda,<br />
odes miqu qvesknels Camivarda,<br />
enqidu Cavgzavne maT amosatanad.<br />
namTars igi ar daukavebia,<br />
azags igi ar daukavebia,<br />
qvesknelma daakava.<br />
uwyalo nergalis msaxurs ar daukavebia,<br />
160 qvesknelma daakava.<br />
brZolis velze ar dacemula,<br />
qvesknelma daakava.”<br />
enqim Seiwynara vedreba misi,<br />
ase etyvis gulad gmir nergals:<br />
163
“momismine, gulado nergal!<br />
gaxseni xvreli qvesknelisa,<br />
amoxdes qveskneliT enqidus suli,<br />
uambos Zmobils qvesknelis ambavi.”<br />
guladma nergalma enqis mousmina,<br />
170 da gaxsna xvreli qvesknelisa.<br />
enqidus suli qveskneliT amoxda,<br />
erTurTs gadaeWdnen da dasxdnen erTad,<br />
iwyes saubari da mware oxvra.<br />
“mauwye, Zmobilo! mauwye, Zmobilo!<br />
ambavi qvesknelisa, rac naxe, mauwye!”<br />
“ver gauwyeb, Zmobilo, ver gauwyeb!<br />
ukeTu gauwye ambavi qvesknelisa, rac vnaxe,<br />
tirilad dajdebi!”<br />
“davjde tirilad!”<br />
180 “Cems sxeuls, Sexeba risic gaxarebda,<br />
Wiebi Wamen, viT Zvel samosels.<br />
sxeuli, Sexeba risic gixaroda,<br />
daRrRnilia da mtveriT avsebuli.”<br />
“vahme!” – Seicxada da miwad daemxo;<br />
“vahme!” – Seicxada gilgameSma, miwad daemxo,<br />
“vinc erTi Ze Sva, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />
qvesknelSi xmela purs Seeqceva.”<br />
“vinc sami Ze Sva, Tu naxe?” – vnaxe.<br />
qvesknelSi mxolod wyalsa svams igi.”<br />
164
190 “vinc oTxi Ze Sva, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />
sasmel-saWmeliT guls ixarebs.”<br />
“vinc xuTi Ze Sva, Tu naxe?” – vnaxe.<br />
kargi mweraliviT SiSveli mklavi aqvs,<br />
didi pativiT Sedis sasaxleSi.”<br />
“vinc eqvsi Ze Sva, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />
guTnisdedasaviT uxaris guli.”<br />
“vinc Svidi Ze Sva, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />
RmerTebTan siaxloviT netarebs”<br />
“vinc boZma mokla, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />
200 qvesknelSi Casvlisas xiwvebs icilebda.”<br />
“vinc uceb mokvda, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />
Rameul sawolSi ganisvenebs.<br />
ankara wyaros ewafeba.”<br />
“vinc omSi mokvda, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />
ded-mama Tavs uwevs, coli zed dastiris.”<br />
“visi gvamic velze agdia, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />
Sveba ara aqvs mis suls qvesknelSi.”<br />
“vis sulsac mzrunveli ara hyavs, Tu naxe?” – “vnaxe.<br />
Wams kerZis namusrevs, quCaSi gadayrils.”<br />
165
laSqroba kedaris tyisken<br />
1 batonma cocxali kacis qveynisaken mimarTa zraxva,<br />
batonma gilgameSma cocxali kacis<br />
qveynisaken mimarTa zraxva,<br />
Tavis monas, enqidus, ase eubneba:<br />
“im qveynad Seval, Cems saxels davamkvidreb;<br />
sadac saxeli damkvidrebula,<br />
iq Cems saxelsac davamkvidreb.<br />
sadac saxeli ar damkvidrebula,<br />
RmerTebis saxels davamkvidreb.”<br />
mona misi, enqidu, ase miugebs:<br />
“patrono, Tu im qveynad Sesvla gangizraxavs,<br />
10 uTum, mzis RmerTma, uwyodes,<br />
uTum, gmirma uTum, uwyodes yoveli.<br />
uTu mcnobelia ima qveynisa,<br />
uTu mcnobelia kedaris qveynisa.<br />
uTum, gmirma uTum, uwyodes!”<br />
gilgameSma TeTr Tikans xeli Seavlo,<br />
Savi Tikani, samsxverplo Tikani, mkerdze miixuta;<br />
166
Tavisi kverTxi vercxlisa xelT ipyra,<br />
zecier uTus amgvarad etyvis:<br />
“im qveynad mivdivar, Semewie!<br />
20 kedaris qveynad mivdivar, Semewie!”<br />
zecieri uTu amgvarad miugebs:<br />
“Zlieri moyme xar Sen, gilgameS!<br />
garna ra ginda im qveyanaSi?”<br />
xolo gilgameSi amgvarad miugebs:<br />
“uTu, sityvas getyvi, sityva Cemi yurad iRe.<br />
ambavs getyvi, ambavi igi gulisxma hyav:<br />
Cems qalaqSi kaci kvdeba, – guli miwuxs;<br />
kaci iwireba, – guli avad miZgers.<br />
galavanze gavel, gadvixede,<br />
30 gvamebi mihqonda mdinares.<br />
mec ase momiva, ase iqneba:<br />
romeli maRali Seswvdeba zecas?<br />
romeli farTe moicavs xmeleTs?<br />
im qveynad Seval, saxels davimkvidreb.<br />
sadac saxeli damkvidrebula,<br />
iq Cems saxelsac davamkvidreb,<br />
sadac saxeli ar damkvidrebula,<br />
RmerTebis saxels davamkvidreb.”<br />
uTum cremli misi msxverplad Seiwira,<br />
40 mowyale kaciviT mowyaled moeqca.<br />
Svidi bumberazi erTi dedisani, –<br />
erTi, Zma maTi ufrosi...<br />
167
meore – gveleSapi, xaxadafCenili,<br />
mesame – urCxuli, eSvebdaRrWenili,<br />
meoTxe – warRvna, xmelis warmxoceli,<br />
mexuTe – gveli momnusxveli,<br />
meeqvse – [. . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />
meSvide – mogriale avi qariSxali,<br />
Svidiveni qveSeTis macneni,<br />
50 dRis naTelis damabnelebelni –<br />
mTaTa mRvimeebSi Segzavna.<br />
kedaris gamCexavi gamxiarulda,<br />
batoni gilgameSi gamxiarulda;<br />
Tavis qalaqSi erTi kaciviT [. . . . . .]<br />
wyvili TanamgzavriviT [. . . . . .]<br />
“saxlis patroni Tavis saxlisaken!<br />
dedis patroni Tavis dedisaken!<br />
kaci martosuli, Cems kvalze moqmedi,<br />
kaci ergasi mxarSi amomidges!”<br />
60 saxlis patroni Tavis saxlisaken wavida,<br />
dedis patroni dedisaken wavida,<br />
kaci martosuli, mis kvalze moqmedi,<br />
kaci ergasi mxarSi amoudga.<br />
samWedlosaken wadga nabijebi –<br />
culi – Tavisi “Zali gmirobisa” – Camoasxmevina.<br />
mindvris tevrisken wadga nabijebi –<br />
168
tirifi, vaSlis xe, bza moaWrevina,<br />
moqalaqeebs, romelni Tan axldnen, Camouriga.<br />
(molaSqreni gaudgnen gzas; gadalaxes Svidi mTa; kedaris tyis misadgomebTan<br />
gilgameSi moulodnelad Rrma Zilma Seipyro)<br />
xeliT exeba, – ver dgeba igi;<br />
70 exmianeba, – pasuxs ar aZlevs.<br />
“romeli wevxar, romeli wevxar,<br />
gilgameS, batono, qulabas Zeo, vidremdis wevxar?<br />
qveyana dabnelda, Crdili Camowva,<br />
bnelma waiRo qveynis naTeli.<br />
TavaRmarTuli uTu mivals Tavisi dedis,<br />
ningalis, wiaRad.<br />
hoi, gilgameS, vidremdis wevxar?<br />
mkvidrni qalaqisa, Tan rom gaxlavan,<br />
mTis Ziras gelian.<br />
80 Sens mSobel dedas Seni qalaqis moedanze nu gaiyvanen!”<br />
maSin xma Caesma, yuri aTxova;<br />
gmiruli sityva misi samoslad Seimosa,<br />
ocdaaTi gini samosi, xelT rom epyra,<br />
mkerdze miifara,<br />
viTarca xari did miwas daadgra,<br />
miwas akoca, kbili galesa:<br />
“Cems mSobel dedas, ninsunas, vficav,<br />
169
Cems mamas, brwyinvale lugalbandas vficav,<br />
Cemi dedis, ninsunas, muxlebze<br />
90 sakvirvelad mjdomi Seviqnebi!”<br />
meoregzis kvlav uTxra:<br />
“Cems mSobel dedas, ninsunas, vficav,<br />
Cems mamas, brwyinvale lugalbandas, vficav,<br />
vidre ar davamxob kacsa mas, ukeTu kacia,<br />
vidre ar davamxob mas, ukeTu RmerTia, –<br />
ferxTa CemTa im qveynad warvmarTav,<br />
qalaqisken ar warvmarTav!”<br />
erTguli msaxuri aficebs, evedreba,<br />
Tavis batons sityvas eubneba:<br />
100 “batono Cemo, is kaci ar ginaxavs, – ar geSinia;<br />
me minaxavs is kaci, – meSinia.<br />
kbilni im gmirisa – kbilni urCxulisa,<br />
saxe misi – saxe lomisa,<br />
Rriali misi – Rriali warRvnisa,<br />
Subli misi, xeTa damwveli, – aravis gauSvebs.<br />
Cemo batono, Sen wadi im qveynad,<br />
me qalaqisken waval<br />
dedaSens vetyvi Sens gamarjvebas, –<br />
didad gaixaros!<br />
110 vetyvi Sens sikvdils, – cxared itiros!”<br />
ase miugebs msaxurs gilgameSi:<br />
“Cems wil sxva kaci ar mokvdeba,<br />
170
datvirTuli navi ar CaiZireba,<br />
sammagi sabeli ar gawydeba,<br />
saxlsa da xulas cecxli ar SeWams.<br />
Sen me damifare, me Sen dagifarav,<br />
ra SegvemTxveva?<br />
[. . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />
wamo, win wavideT, Tvali vkidoT;<br />
odes win wavalT, Tu SiSi iqneba,<br />
120 Tu SiSi iqneba, – gabrundi ukan!<br />
Tavzari iqneba, Tavzari iqneba, –<br />
gabrundi ukan!”<br />
xuvava kedaris saxlidan iyureba,<br />
Tvals amzers, Tvals sikvdilisas,<br />
Tavs uqnevs, emuqreba,<br />
sityvas etyvis, sityvas muqarisas.<br />
[. . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />
ase ityvis gilgameSi, qulabas mkvidri:<br />
“Cems mSobel dedas, ninsunas, vficav,<br />
Cems mamas, brwyinvale lugalbandas, vficav, –<br />
130 mag qveynad Seni sadgomisTvis mimignia,<br />
Seni patara fexebisTvis patara xamlebi gamikeTebia,<br />
Seni didi fexebisTvis didi xamlebi gamikeTebia.”<br />
xuvava pirvel elvas mianaTebs, –<br />
qalaqis mkvidrni, gilgameSs rom axlavan,<br />
rtoebs gakafaven, Sekraven,<br />
mTianeTis Ziras daawyoben.<br />
171
Tavis meore elvas mianaTebs, –<br />
qalaqis mkvidrni, gilgameSs rom axlavan,<br />
rtoebs gakafaven, Sekraven,<br />
140 mTianeTis Ziras daawyoben.<br />
Tavis mesame elvas mianaTebs, –<br />
qalaqis mkvidrni, gilgameSs rom axlavan,<br />
rtoebs gakafaven, Sekraven,<br />
mTianeTis Ziras daawyoben.<br />
Tavis meoTxe elvas mianaTebs, –<br />
qalaqis mkvidrni, gilgameSs rom axlavan,<br />
rtoebs gakafaven, Sekraven,<br />
mTianeTis Ziras daawyoben.<br />
Tavis mexuTe elvas mianaTebs, –<br />
150 qalaqis mkvidrni, gilgameSs rom axlavan,<br />
rtoebs gakafaven, Sekraven,<br />
mTianeTis Ziras daawyoben.<br />
Tavis meeqvse elvas mianaTebs, –<br />
qalaqis mkvidrni, gilgameSs rom axlavan,<br />
rtoebs gakafaven, Sekraven,<br />
mTianeTis Ziras daawyoben.<br />
ra gausrulda meSvide elva,<br />
xuvava Tavis sadgomisken ukuiqca.<br />
usurvaziviT tani egrixeba.<br />
[. . . . . . . . . . . . . . . . . .]<br />
160 Sepyrobili xariviT sabeli moabes,<br />
Sepyrobil moymesaviT mklavebi gaukres.<br />
172
cremlad iRvreba, mkvdris feri adevs:<br />
“gilgameS, sityvas getyvi, momismine,<br />
deda, mSobeli Cemi, me ar vuwyi,<br />
mama, gamzrdeli Cemi, me ar vuwyi.<br />
mTianeTs vuSobivar, aw Sen gamzarde.”<br />
gilgameSma zeca daifica, miwa daifica,<br />
qveskneli daifica, –<br />
xeli CasWida, mokvla ar ineba,<br />
170 guli gilgameSisa, ninsunas Zisa, mowyale iqmna,<br />
enqidus, Tavis msaxurs, ase eubneba:<br />
“enqiduv, Sepyrobili Citi budisaken gafrindes,<br />
Sepyrobili moyme dedis kalTas daubrundes!”<br />
enqidu gilgameSs amgvarad miugebs:<br />
“Sepyrobili Citi budisken Tu gafrinda,<br />
Sepyrobili moyme dedis kalTas Tu dabrunda, –<br />
Seni mSobeli dedis qalaqisken veRar dabrundebi.<br />
vis unaxavs Sepyrobili moymis ganteveba,<br />
Sepyrobili qurumis giparad miqceva,<br />
180 Sepyrobili mxevlis lxeniT dabruneba?<br />
mTaTa bilikebi Cageketeba,<br />
mTebSi savali gza gagiZneldeba!”<br />
gilgameSma sityva yuradiRo.<br />
xuvava enqidus ase eubneba:<br />
“enqiduv, rad mimtre, avi sityva rad uTxar?<br />
173
he, qiriskaco, batonis monav,<br />
avi sityva rad uTxar?”<br />
amgvarad etyoda xuvava.<br />
xolo enqidu risxvam aitana,<br />
190 Tavi mohkveTa, sudaraSi gaxvia.<br />
enlil da ninlilis winaSe mividnen.<br />
enlilis winaSe miwas ra emTxvivnen,<br />
sudara dadves, Tavi amoiRes,<br />
enlilis winaSe daagdes.<br />
enlilma xuvavas Tavs mzera hkida,<br />
gilgameSis saqmem ganarisxa:<br />
“es saqme rad giqniaT?<br />
dae, mjdariyo Tqvens winaSe,<br />
eWama puri, saWmeli Tqveni,<br />
200 esva wyali, sasmeli Tqveni!..”<br />
174
gilgameSi da aga<br />
1 agas macneni, enmebaragesis Zisani,<br />
qiSidan uruqSi gilgameSs moadgnen.<br />
gilgameSi qalaqis uxucesTa winaSe<br />
sityvas daagdebs, sityvas gamoarCevs:<br />
“Webs rom movuaroT, qveynis Webs rom movuaroT,<br />
qveynis Webs da WurWlebs rom movuaroT,<br />
Webi rom gavaRrmavoT, bagirni davasruloT, –<br />
qiSis winaSe qeds nu movidrekT,<br />
iaraRiT SevebaT!”<br />
qalaqis uxucesTa krebuli<br />
10 gilgameSs sityvas Seubrunebs:<br />
“Webs rom movuaroT, qveynis Webs rom movuaroT,<br />
qveynis Webs da WurWlebs rom movuaroT,<br />
Webi rom gavaRrmavoT, bagirni davasruloT, –<br />
qiSis winaSe qedi movidrikoT,<br />
iaraRiT nu SevebmebiT!”<br />
gilgameSi, qulabas batoni,<br />
inanasaTvis gmirobis moqmedi,<br />
uxucesTa sityvas gulTan ar miiRebs.<br />
175
meoregzis gilgameSi, qulabas batoni,<br />
qalaqis moymeTa krebulis winaSe<br />
20 sityvas daagdebs, sityvas gamoarCevs:<br />
“Webs rom movuaroT, qveynis Webs rom movuaroT,<br />
qveynis Webs da WurWlebs rom movuaroT,<br />
Webi rom gavaRrmavoT, bagirebs movuaroT, –<br />
qiSis winaSe qeds nu movidrekT,<br />
iaraRiT SevebaT!”<br />
qalaqis moymeTa krebuli<br />
gilgameSs sityvas miubrunebs:<br />
“romelni dgaxarT, romelni sxedxarT.<br />
ufliswulTan erTad meomarno,<br />
saxedris ferdebis mkumSavno,<br />
30 visac ki Zali amisa SegwevT,<br />
qiSis winaSe qeds nu moidrekT,<br />
iaraRiT SeebiT!”<br />
uruqi, qmnileba didi RmerTebisa,<br />
eana, taZari ciT Camoziduli,<br />
romlis nawilni RmerTebma Seqmnes, –<br />
didi kedeli, Rrubels mibjenili,<br />
maRali sadgomi, anis dadgenili,<br />
gmiro belado, Sen daicev!<br />
Semmusvrelo, anis nandauro Tavado,<br />
agas mosvlas rogor SeuSindes!<br />
40 mcire hyavs jari, dafrTxebian,<br />
mag xalxma es ver gulisxmayo!”<br />
176
maSin gilgameSs, qulabas batons,<br />
moymeTa sityvebze guli gauxarda,<br />
guneba gauxalisda.<br />
Tavis monas, enqidus, ase eubneba:<br />
“aw brZolis Zalam Toxi Sescvalos,<br />
brZolis saWurveli Sens mklavs daubrundes,<br />
Semzarav elvarebas iqmodes!<br />
aq mosuli Cemma elvarebam dafaros,<br />
gansja aerios, goni SeuZrwundes!”<br />
50 ar gasula dRe xuTi, ar gasula dRe aTi,<br />
aga enmebaragesis Ze uruqs Semoadga.<br />
gansja aeria uruqs.<br />
maSin gilgameSi, qulabas batoni,<br />
amgvarad etyvis Tavis meomrebs:<br />
“Subli SeuWmuxnavT Cems meomrebs;<br />
guladi modges, agasTan gavgzavni.”<br />
maSin birxurTuri, rCeuli mona,<br />
Tavis patrons qebas moaxsenebs:<br />
“me waval, patrono, agasTan.<br />
60 gansja aerios, goni SeuZrwundes!”<br />
karibWidan gavida birxurTuri,<br />
da ra gascda birxurTuri karibWes,<br />
karibWesTan Seipyres igi.<br />
birxurTuris sxeuls hgvemen,<br />
agasTan miiyvanes.<br />
agas sityvas eubneba.<br />
177
sityva Tvisi ver daasrula, –<br />
zabardibunugi adis galavanze,<br />
galavnidan gadmoixedavs;<br />
70 aga Tvals Seavlebs,<br />
birxurTurs etyvis:<br />
“monav, is kaci batonia Seni?”<br />
“is kaci ar aris batoni Cemi.<br />
rom yofiliyo is kaci batoni Cemi,<br />
saxe misi mrisxane iqneboda,<br />
Tvali misi elvare iqneboda,<br />
wveri misi lilaqvis iqneboda,<br />
peSvi misi mowyale iqneboda!<br />
brbo ar gaufantavs, brbo ar Seukribavs,<br />
80 brbo miwasTan ar gausworebia,<br />
ucxo qveynebi ar dauqcevia,<br />
qveynis piri miwiT ar amouvsia,<br />
xomaldis qimi ar mouwyvetia,<br />
aga, qiSis mefe, misive laSqridan<br />
tyved ar wauyvania!”<br />
scemen, awameben,<br />
birxurTuris sxeuls hgvemen.<br />
Semdgomad zabardibunugisa<br />
gilgameSi adis galavanze.<br />
90 qulabas moxucsa da yrmas zari daeca,<br />
uruqis moymeT maxvili moimarjves,<br />
178
karibWesTan SukaSi dadgnen.<br />
enqidu karibWisken gadis,<br />
gilgameSi galavanze imarTeba.<br />
aga Tvals Seavlebs:<br />
“monav, is kaci Seni batonia?”<br />
“is kaci Cemi batonia.<br />
rac iTqva, WeSmaritad iTqva.<br />
brbo gafanta, brbo Sekriba,<br />
100 brbo miwasTan gaaswora,<br />
ucxo qveynebi daaqcia,<br />
qveynis piri miwiT amoavso,<br />
xomaldis qimi mowyvita,<br />
aga, qiSis mefe, misive laSqridan<br />
tyved wamoiyvana.”<br />
gilgameSi, qulabas batoni,<br />
agas amgvarad etyvis:<br />
“aga Cemi zedamxedvelia,<br />
aga Cemi mouravia,<br />
110 aga Cemi laSqris winamZRolia,<br />
aga gafrenil Citebs sakenkiT kvebavs!<br />
agam sunTqva momca, agam sicocxle momca,<br />
agas ltolvili dedasTan mihyavs!”<br />
uruqi, qmnileba didi RmerTebisa,<br />
didi kedeli, Rrubels mibjenili,<br />
maRali sadgomi, anis dadgenili,<br />
gmiro belado, Sen daicev!<br />
179
Semmusvrelma, anis nandaurma Tavadma,<br />
agav, qiSisaken gangiteva,<br />
120 uTus winaSe Zveli xelmwifeba dagibruna.<br />
gilgameS, qulabas batono,<br />
qeba Seni keTilmc ars!<br />
180
gilgameSis sikvdili<br />
(fragmentebi)<br />
I<br />
1 didi xari dawva, veRar adgeba verasodes,<br />
batoni gilgameSi dawva, veRar adgeba verasodes,<br />
gmiri, sartyelis Semomrtymeli dawva, veRar adgeba verasodes,<br />
ZalaSi sworupovari dawva, veRar adgeba verasodes,<br />
borotebis amomZirkveli dawva, veRar adgeba verasodes,<br />
brZnulad molaparake dawva, veRar adgeba verasodes,<br />
qveyanaTa dampyrobeli dawva, veRar adgeba verasodes,<br />
mTaTa gadamlaxavi dawva, veRar adgeba verasodes,<br />
qulabas batoni dawva, veRar adgeba verasodes,<br />
10 bedisweris sawolze dawva, veRar adgeba verasodes,<br />
oxvra-kvnesis adgilze dawva, veRar adgeba verasodes,<br />
ver dgeba, ver jdeba, moTqvams,<br />
ver Wams, ver svams, moTqvams,<br />
bedisweris karibWes mibmulia, ver dgeba,<br />
rogorc Tevzi, facerSi rom aris gabmuli,<br />
rogorc qurciki, xafangSi rom aris gabmuli, dagdebulia,<br />
bedisweras fexi ara aqvs, xeli ara aqvs [. . . . . . . . .]<br />
[. . . . . . . . .] xelT upyria, veRar adgeba verasodes,<br />
181
1 didma mTam enlilma, RmerTebis mamam,<br />
gilgameS, bediswerad mefoba mogca,<br />
maradiuli sicocxle ar moucia,<br />
[. . . . . .] sicocxlis gamo nu danaRvliandebi,<br />
[. . . . . . . . . . . . . .]<br />
es ubedureba kacTa modgmisa unda gcodnoda,<br />
rac Wiplaris moWras mohyveboda, unda gcodnoda,<br />
kacTa modgmis bneli dRe gelodeba,<br />
kacTa modgmis martoobis adgili gelodeba,<br />
[. . . . . . . . . . . . . .]<br />
usworo brZola gelodeba,<br />
10 Seyra aucdeneli gelodeba,<br />
mainc irigalSi gulSekruli da kriWaSekruli nu Caxval,<br />
uTus winaSe, dae [. . . . . .]<br />
1 batoni gilgameSi danaRvlianebulia, guli uwuxs,<br />
yvelasTvis, vinc ar unda iyos, qandakebebi keTdeba<br />
Soreul dReTaTvis, RmerTebis taZrebSi idgmeba.<br />
maTi saxelebi, erTxel warmoTqmuli, ar waiSleba!<br />
aruru, enlilis ufrosi da, miscems mas STamomavlobas,<br />
maTi qandakebebi gakeTdeba Soreul dReTaTvis,<br />
II<br />
III<br />
182
gaixseneben maT qveyanaSi.<br />
ereSqigal, ninazus dedav, keTil ars qeba Seni!<br />
1 mas Jams Wabuki batoni gilgameSi dawva<br />
Tavisi sikvdilis sarecelze,<br />
[. . . . . . . . . . . . . .]<br />
roca batoni gilgameSi Sevida sakrebuloSi,<br />
RmerTebis uzenaes adgilze,<br />
uTxres baton gilgameSs: asea Seni saqme:<br />
rac ki gzebi mogivlia, kedari, Zvirfasi xe,<br />
misi mTianeTidan mogitania;<br />
mogiklavs xuvava mis maRnarSi,<br />
momaval dReTaTvis samani dagidgams;<br />
10 RmerTebisTvis taZrebi agigia,<br />
ziusudras samyofelisTvis migiRwevia;<br />
SumerSi Sumeris RvTiuri gangebani migitania,<br />
gangebani samudamod daviwyebuli rom iyo,<br />
ganCinebani da wes-Cveulebebi _<br />
xelis ganbana da piris ganbana...<br />
[. . . . . . . . . . . . . .]<br />
enlilis rCeva mieca enqis,<br />
ansa da enlils enqi eubneba:<br />
im dReebSi, im Soreul dReebSi,<br />
IV<br />
183
im RameebSi, im ASoreul RameebSi,<br />
20 im wlebSi, im Soreul wlebSi,<br />
roca krebulma warRvna moaxdina,<br />
raTa kacTa modgma gaenadgurebina,<br />
Cvens Soris sicocxlis qomagi erTaderTi me viyavi,<br />
rom ziusudras kacTa modgmis saxelisTvis ecocxla.<br />
maSin ca daificeT, miwa daificeT,<br />
rom kacTa modgmas ar ecocxla.<br />
axla gilgameSs vuyurebT [. . . . .]<br />
dae, gilgameSis suli qvemoT mkvdarTa Soris<br />
qvesknelSi sulTa meufrose iyos,<br />
30 samarTals wyvetdes, ganaCens iZleodes,<br />
misi naTqvami woniani iyos ningiSzidasa D<br />
da dumuzis sityvebiviT.<br />
[. . . . . . . . . . . . . .]<br />
maSin gilgameSi, ymawvili batoni,<br />
Sewuxda kacTa modgmis sicocxlis gamo,<br />
RviZli nu gikvdeba, guli nu giwuxs,<br />
[. . . . . . . . . . . . . .]<br />
wadi, sadac anunebi, didi RmerTebi,<br />
sxedan mkvdarTa Sesawiravis molodinSi,<br />
adgilze, sadac en-qurumi wevs,<br />
sadac lagar-qurumi wevs,<br />
40 sadac lumax-qurumi wevs,<br />
sadac nindingir-qurumqali wevs,<br />
184
sadac gudug-qurumi wevs,<br />
sadac seliT Semoslili qurumi wevs,<br />
adgilze, sadac mamaSeni, dedaSeni, papaSeni,<br />
Seni debi, wvanan,<br />
sadac Seni Zvirfasi megobari, Seni Tanamgzavri,<br />
Seni megobari enqidu,<br />
Seni umcrosi amxanagi enqidu da did qalaqSi<br />
ganmgeblebad mefisgan ganwesebulni arian,<br />
adgilze, sadac jaris ufrosebi wvanan,<br />
sadac aTisTavebi wvanan, did qalaqSi, araliSi...<br />
50 debis saxlidan debi gamogegebebian,<br />
Seni samkauli gamogegebeba,<br />
Seni Zvirfasi amogegebeba,<br />
Seni qalaqis uxucesoba gamogegebeba.<br />
nu danaRvliandebi...<br />
amieridan igi anunaTa Soris Seiracxeba,<br />
didi RmerTebis Tanamgzavrad Seiracxeba,<br />
qvesknelis ganmgebeli gaxdeba;<br />
samarTals gadawyvets da ganCinebas gamoitans;<br />
woniani iqneba misi naTqvami ningiSzidas<br />
da dumuzis sityvebiviT.<br />
185
komentarebi
<strong>gilgameSiani</strong><br />
dafa pirveli<br />
1-3. es striqonebi metismetad xarveziania. ikiTxeba mxolod calkeuli<br />
sityvebi da sityvaTa fragmentebi: “siRrme” (aqad. nakbu,<br />
zogis azriT “yvelaferi”), “ixila”, “qveyana” (“xmeleTi”), “Seicno”,<br />
“yoveli” da sxv. amitomac maTi Targmani ramdenadme hipoTeturia<br />
da aseve darCeba, vidre ar aRmoCndeba dafa, sadac<br />
“miZRvnis” dasawyisi striqonebi srulad iqneba warmodgenili.<br />
6. “warRvnamdel dReTa...” – Suamdinaruli miTosi kacobriobis istorias<br />
or, mkveTrad gansxvavebul periodad mijnavs – warRvnamdel<br />
da warRvnisSemdgom. warRvnamdel xanaSi Seiqmna yvelaferi<br />
– cidan Camovida mefoba, dafuZnda pirveli qalaqebi da<br />
civilizacia. es iyo pirvelqmnadobis xana, amitomac igi udidesi<br />
avtoritetiT aris Semosili.<br />
10. eana, Sum. e-ana – “saxli cisa” an “saxli anisa” (an – “ca” da cis<br />
RmerTis sakuTari saxeli); uruqis mTavari taZaria, sadac imTaviTve<br />
erTmaneTTan iyo SeTavsebuli cis RmerTis, anis da cis<br />
dedoflis, inanas (iSTaris) kulti.<br />
beReli – yoveli sataZro kompleqsis aucilebeli nawili iyo<br />
SumerSi. aq inaxeboda taZris yanebidan aRebuli mosavali<br />
(aseTive daniSnulebisa iyo CvenSi xatis beReli); aqve xde-<br />
189
oda saRvTo qorwinebis rituali (Sdr. saqarTveloSic dadasturebuli<br />
Cveuleba axaldaqorwinebulTa pirveli Ramis<br />
gaTevisa beRelSi).<br />
13. “Soridan motanils” – SuamdinareTSi samSeneblo qva ar ipoveboda,<br />
amitom ZvelTaganve igi Soreuli qveynebidan mohqondaT, rac<br />
maSindel pirobebSi did siZneleebTan iyo dakavSirebuli. erTi Sumeruli<br />
Tqmulebis mixedviT, legendarul araTas qveyanas daekisra<br />
xarkad uruqis momarageba saSeni masaliT, “mTianeTis qvebiT”.<br />
19. “Svidi brZenkaci” – igulisxmeba Svidi afqali, romelTac mi-<br />
Tosis Tanaxmad kacobriuli cxovrebis gariJraJze civilizacia<br />
daafuZnes. (ix. z. kiknaZe, Suamdinaruli miTologia, 2006, gv. 231-<br />
238). Svidi brZenis tradicia gavrcelebuli iyo Zveli civilizaciis<br />
xalxebSi, mag., indoelTa Svidi riSi, ZvelberZenTa Svidi<br />
pirveli filosofosi.<br />
20. aSurel-babilonel mefeTa sasaxlis biblioTekebSi Tixis `wignebi~<br />
(dafebi) xis skivrebSi inaxeboda.<br />
22. “laJvardis dafa” _ laJvardi yoveli Zvirfasi sagnis metaforaa.<br />
30. lugalbanda – aqaduri eposis mixedviT gilgameSis piradi<br />
RvTaebaa, misi mfarveli angelosi. magram Sumeruli tradiciis<br />
Tanaxmad igi mis mamad da ninsunas qmrad iwodeba. cnobilia ramdenime<br />
Sumeruli poema, sadac mTavar gmirad figurirebs Wabuki<br />
lugalbanda – uruqis mefe.<br />
31. “furis ZuZunawovari” _ furi am formulaSi gilgameSis dedis,<br />
ninsunas epiTetia. Zveli Sumeris gaRmerTebuli mbrZaneblebi<br />
qalRmerTis rZiT gamokvebilad iyvnen miCneuli.<br />
44. “tanSi Cadgmia RmerTebis xorci” – Suamdinaruli samefo ideologiis<br />
mixedviT mefe RvTiuri warmoSobisaa. Sdr. Tqma: “mefe<br />
– mze Tavis xalxisa, RmerTebis xorci.”<br />
190
51. “uruq-farexi” _ igive “galavniani uruqia”. am epiTetiT naTqvamia,<br />
rom moqalaqeni uruqSi iseve arian daculni, rogorc farexSi<br />
cxvris fara.<br />
75-79. qalRmerTi aruru saSodan ki ar Sobs enqidus, aramed Zerwavs<br />
danerwyvili Tixisagan da STaberavs sicocxlis sunTqvas, iseve<br />
rogorc Zveli aRTqmis RmerTi – adams. amrigad, arurus moqmedeba<br />
xelovanis Semoqmedebas edreba. isic cnobilia, rom meTuneobas<br />
Zveli kulturis xalxebSi qalebi misdevdnen upiratesad.<br />
81-88. enqidus garegani aRweriloba migviTiTebs, rom igi jer kidev<br />
ar aris srulyofili kacebrivi arseba, igi jer kidev bunebis<br />
movlenaa. nisaba yanebis RvTaebaa da maTi simwifis personifikacia.<br />
misi simboloa TavTavi, xolo Tavad qalRmerTi warmodgenilia<br />
xnulebSi moaruli mSvenieri qalwulis saxiT. sumukani<br />
nadirT patronia, gareuli jogebis RmerTi. maTi nayofierebis<br />
gamomwvevi, RvTaebrivi mnerbavi.<br />
98. “saxe gauxda Sori gziT mavalis” – Cveneburad: mkvdris feri<br />
daedo. “Soreuli gza” qvesknelis gzaa, amitomac am gziT mavali<br />
“mkvdars” niSnavs. Sdr. dumuzis erT-erTi epiTeti “kaci Soreuli”<br />
(lu-badu), imis aRsaniSnavad, rom dumuzi periodulad<br />
gaudgeba xolme am “Soreul gzas” qvesknelisken.<br />
146. SamxaT – roskipis saxeli aqadurad niSnavs “mxiarulebas”,<br />
“sixaruls.” es sityva ixmareba agreTve saRvTo roskipTa sazogado<br />
saxelad.<br />
238. ninsuna – Sum. “qalbatoni-furi”, romlis epiTetia “galavnis<br />
furi”, iTvleboda uruqis adgilobriv RvTaebad. uruqeli warmoSobis<br />
mefeni, romelTac uris saxelmwifo daaarses, TavianT<br />
Tavs ninsunas saSodan gamomavlad Tvlian da amis gamo gilgameSi<br />
maT “did Zmad” (SeS-gal) iwodeba.<br />
191
dafa meore<br />
4. Sumerul-aqadur sabeWdavebze gamosaxul e. w. wardginebis scenaze<br />
Suamaval qalRmerTs xelCakidebuli mihyavs mefe taxtze<br />
mjdomare RvTaebasTan.<br />
47-58. es adgili metismetad bundovania frazis ukiduresi lakoniurobisa<br />
da Znelad gasagebi leqsikis gamo. 55-56 str. TiTqos aSkarad<br />
mowmobs, rom gilgameSi zedmetad sargeblobs pirveli<br />
Ramis uflebiT.<br />
75. iSxara – sqesobrivi kavSiris qalRmerTi. misi simboloa<br />
Rriankali. arsebobs gliptikis nimuSi, sadac taxtze mwolare<br />
SeuRlebuli wyvilis qveS Rriankalia gamosaxuli, viTarca am<br />
aqtis niSani. eposis am adgilas iSxara qalis saxelia, romelsac<br />
gilgameSi euRleba.<br />
dafa mesame<br />
16. xiT Raribi SuamdinareTisaTvis tyiani qveynebisken laSqrobas<br />
gansakuTrebuli mniSvneloba hqonda imTaviTve. uZvelesi istoriuli<br />
cnoba kedaris importisa ipoveba lagaSis mefis, eanaTumis<br />
(Zv. w. XXV s.) warweraSi. kedaris xiT dainteresebuli iyvnen<br />
egviptis faraonebi, israelis mefe solomoni da sxvani.<br />
23. beru – manZilis erTeuli, ori saaTis savali.<br />
42. SamaSi _ mzis RmerTi, simarTlisa da samarTlianobis RvTaeba.<br />
43. adadi – avdrisa da Weqa-quxilis RmerTi.<br />
45. enlili – Zveli Sumeruli RmerTi, uzenaesi triadis (anu, enlil,<br />
enqi) meore wevri. aqadur miTossa da eposSi igi kaco-<br />
192
iobisadmi mtrulad ganwyobili RmerTia. misi iniciativiT<br />
moxda sayovelTao warRvna. Tumca Sumerul xanaSi igi Sumeris<br />
nacionaluri erTianobis RmerTi iyo.<br />
50-51. SuamdinareTisaTvis damaxasiaTebeli gancda wuTisoflis warmavlobisa<br />
sxvagvaradac aris gamoTqmuli: “kacTa modgma da<br />
misi naRvawi erTianad ganadgurdeba.” es naRvliani ganwyobileba<br />
bolomde gasdevs aqadur literaturas. igi Zveli aRTqmis<br />
wignebSic poulobs gamoZaxils: “saxeli Cveni daviwyebul iqmnes<br />
Jamsa Sina da aravin moixsennes saqmeni Cvenni” (sibrZn. solom.).<br />
amave motivzea agebuli eklesiastes wigni.<br />
73. bilTu – wonis erTeuli, daax. 30 kg.<br />
96. uxucesni – uZveles xanaSi qalaq-saxelmwifos mefe valdebuli<br />
iyo uxucesTa sabWos rCevisaTvis moesmina, roca qveynisaTvis<br />
mniSvnelovani saqme iyo gadasawyveti. arsebobda meore sabWoc<br />
_ “moymeTa krebuli” (ix. “gilgameSi da aga”).<br />
194. “Ramis modarajeni” – anu mxmilavni, romelTa Soris ganawilebulia<br />
sami sadarajo (ZvelqarTulad saxmilavi) Ramisa, sxvanairad,<br />
mamlis sami yivili: Jami “varskvlavTa amobrwyinebisa”,<br />
Jami SuaRamisa da Jami ganTiadisa.<br />
215. anSani – mxare Sumeris Crd.-aRmosavl., elamis qveyanaSi, sadac<br />
mSvild-isari uZvelesi xanidan yofila cnobili. Sdr. “elams<br />
kaparWi moaqvs” (esaia, 22:6). babilonur astronomiaSi erT-erT<br />
Tanavarskvlaveds “elamuri mSvildi” (anSanis mSvildi) ewodeba.<br />
245. Webis amoTxra didad mniSvnelovani aqti iyo rogorc SuamdinareTSi,<br />
ise palestinis uwylo udabnoebSi (ix. “gilgameSi da<br />
aga”). Zveli aRTqmis patriarqebi – abraami, isaki da iakobi –<br />
gamudmebiT Txridnen Webs sxvadasxva adgilas. udabnoSi mogzau-<br />
193
obisas aucilebeli xdeboda Wis amoTxra sasmeli wylis mosamarageblad.<br />
dafa meoTxe<br />
4. “SamaSis winaSe Wa amoTxares” – am SemTxvevaSi am aqts sakulto<br />
mniSvneloba aqvs. ambavi RamiT xdeba, roca mzis RmerTi SamaSi<br />
miwisqveSa okeaneSia gansasveneblad. amitomac iTxreba Wa, raTa<br />
mzis RmerTTan kavSiri damyardes.<br />
37. “Zili, Ramis niaRvari” – Sdr. “gars eRvrebodaT ambrosiuli<br />
Zili” (iliada, 11,19).<br />
88-91. mTeli es sizmari warmoadgens esqatologiur scenas qveynis aRsasrulis<br />
suraTebiT. am SemTxvevaSi moaswavebs xumbabas ganadgurebas.<br />
dafa mexuTe<br />
7. irnini – qalRmerTi, zogierTis azriT, iSTaris erT-erTi gansaxiereba.<br />
Tumca kedaris epizodSi es qalRmerTi da misi taxti<br />
aRar figurirebs. unda vifiqroT, rom igi aq naxsenebia wminda<br />
metaforuli mniSvnelobiT. amave dros ar SeiZleba ar gavixsenoT<br />
biblosis qalRmerTi, romelsac egviptis faraonis wargzavnilebi<br />
am mxaris kedrovanSi Sesvlisas msxverpls swiraven.<br />
25. “Svidmagi elviT elavs...” – “elva” an “elvareba” arazusti Targmania<br />
Sum. sityvisa melam – SemaZrwunebeli brwyinvaleba, romelsac<br />
asxivebs RvTiuri an RvTaebasTan wilnayari arseba. mTeli<br />
194
ZaliT gamovlinebuli melami iseT garemos qmnis, sadac mokvdavisTvis<br />
SeRweva SeuZlebelia, Tu mas tanSi “RmerTebis xorci<br />
ar udgas”, rogorc gilgameSs. aseTive SemaZrwunebel elvarebas<br />
asxiveben moriel-kacebi, mzis aRmosaval-dasavals rom darajoben<br />
(dafa IX, 28). Sdr. qarT. zRapars: “... mividnen Tu ara mTis<br />
ZirSi, mefis Svili aakankala devis Suqma, magram irmisam gaamagra.<br />
roca oriode adlis siaxloves mividnen, oriveni daabrmava<br />
Suqma” (xalx. sibrZne, 1, 1963, gv. 59).<br />
86. anunaqebi – qvesknelis demonebi Sumerul panTeonSi. ras gulisxmobs<br />
“idumali bina anunaqTa” gaugebaria; SesaZloa, romeli-<br />
Rac dakarguli miTosis gamoZaxili iyos. yovel SemTxvevaSi gvagondeba<br />
vefxistyaosnis “devTa qvabi”, romelic Selewes gmirebma<br />
da “poves saWurWle usaxo, kvla unaxavi Tvalisa” (1366,1) da sxv.<br />
dafa meeqvse<br />
1-3. es striqonebi Sinagani da kiduri riTmebiT aris gawyobili:<br />
imsi maleSu, ubbiba beleSu,<br />
unasis qimmasu, elu cereSu,<br />
iddi marSuTiSu, iTTalbiS zaquTiSu.<br />
7. “Tvals daadgams” – es saerTosemituri idioma gulisxmobs vnebian<br />
Sexedvas. swored amgvarad aris gamoxatuli fotifaris colis<br />
vneba iosebis mimarT: “daadgna colman uflisa misisaman<br />
Tvalni Tvisni iosebs zeda” (dab. 29:7).<br />
10. “Sen qmari iyav...” – saqorwino (Tu niSnobis) ritualis sityvieri<br />
formula, romelsac warmoTqvamda sasZlo im xanaSi, roca<br />
masze iyo arCevani. dumuzi-inanas Sumerul simRerebSi qal-<br />
195
RmerTi Tavisi neba-surviliT irCevs saqmros. es privilegia<br />
qalisa asaxulia xamurabis kanonebSic (Zv. w. XVIII s.), sadac<br />
qals garkveul SemTxvevebSi ufleba aqvs misTxovdes “Tavisi<br />
gulis sasurvel kacs”.<br />
14. Sdr. “sarTulni saxlisa Cvenisa kedarisani” (qebaTa qeba, 1:16) –<br />
ase eubneba qali Tavis satrfos.<br />
38. “xaro xar...” – amgvari Sedareba xSiria aqadur teqstebSi, mag.:<br />
“qali Wa aris, Wa, ormo da Txrili”.<br />
39. Sdr. sawuTros mimarT naTqvami: “gabasruli xar mwikvliTa,<br />
arodes ganirecxebi, vinc rome Sena gexebis, fisiviT zeda ecxebi”<br />
(“daviTiani” – “kacisa da sawuTrosagan ciloba...”, str. 50).<br />
44-47. aq CamoTvlil iSTaris satrfoTagan mxolod Tamuzia cnobili<br />
aqadur literaturaSi. Tamuzi Wabuki mwyemsia, iSTaris Seyvarebuli,<br />
romelic qvesknelidan amosulma qalRmerTma Tavis<br />
nacvlad Caabara qvesknelis demonebs da dasaRupad gaswira.<br />
sxva teqtebSi inana cxared moTqvams Tamuzis daRupvas.<br />
60-65. am mwyemsi biWis ambavi gvagonebs monadire akteonis Tqmulebas,<br />
romlis Tanaxmadac, igi, artemisis mier irmad qceuli, sakuTarma<br />
ZaRlebma daglijes.<br />
70. “Zali Seni” – igulisxmeba seqsualuri Zala an pirdapir penis.<br />
97-100. es striqonebi mcire cvlilebebiT imeorebs pasaJs aqaduri mi-<br />
Tosidan “iSTaris Casvla qvesknelSi”. am sityvebiT imuqreba iS-<br />
Tari, rodesac mas qvesknelis karibWes ar uReben. aseve imuqreba<br />
heliosi, rodesac zevsisgan odisevsis Tanamgzavrebis dasjas<br />
moiTxovs: “Caval hadesis samefoSi da mkvdrebs gavunaTeb”<br />
(odisea, XII, 387).<br />
104. “futuro bze” – mousavlianobisa da SimSilis niSani. asevea<br />
Zvel aRTqmaSi, sadac siymilis Svidi weli simbolizebulia “Svi-<br />
196
di fSute da xorSakisgan daxrukuli” TavTaviT (dab. 41:6), rac<br />
Seesatyviseba aqadur bzes (Tu Calas).<br />
151. xaris beWi – cxovelis es nawili xSirad gvxvdeba ritualur teqstebSi<br />
msxverplSewirvasTan dakavSirebiT. fiqroben, TiTqos<br />
es sityva am pasaJSi falosis mniSvnelobiT aris naxmari (enqidu<br />
xaris beWis sroliT TiTqos kicxviT Seaxsenebs iSTars misi<br />
kultis amoralur xasiaTs).<br />
156. SamxaTebi da xarimaTebi – saRvTo roskipTa, iSTaris kultis<br />
msaxurTa, saxelwodebani (Sdr. enqidus macTunebeli roskipis<br />
saxeli – SamxaT).<br />
161. mana – wonis erTeuli, daax. 0,5 kg. guri – siTxis sawyao, sakmaod<br />
didi moculobisa.<br />
175. Sdr. “roca brundeboda daviTi filistimelTa damarcxebis<br />
Semdeg, gamodiodnen qalebi israelis yvela qalaqidan saul<br />
mefis misagebeblad simReriT da rokviT, dafdafebiT, mxiaruli<br />
SeZaxilebiT. gahyvirodnen mxiaruli qalebi, ambobdnen: Semusra<br />
saulma Tavisi aTasi, xolo daviTma Tavisi aTi aTasi!”<br />
(1mef. 18:6-7).<br />
dafa meSvide<br />
1–23. es monakveTi CarTulia eposis xeTuri versiidan. savaraudoa,<br />
rom amgvari Sinaarsis sizmari aqadur dedanSic yofiliyo.<br />
37. gari – sigrZis erTeuli, daax. 7 m.<br />
113. marcxena mxaris samyofeli – igive mkvdarTa samefo, SaveTi<br />
(evfemisturi gamoTqma).<br />
114. miwis mTavarni – qvesknelis mTavarni, an micvalebulTa sulebi,<br />
197
omlebic SaveTSi privilegiebiT sargebloben. Sdr. “qveskneli<br />
SeiZra Sens gamo, raTa Segegebos Sesvlisas; gaaRviZa SenTvis<br />
micvalebulni, yvela beladi miwisa” (esaia, 14:9).<br />
155. “wyvdiadis saxlSi...” – es monakveTi imeorebs aqaduri miTosis<br />
(“iSTaris Casvla qvesknelSi”) dasawyis striqonebs. irqala –<br />
qvesknelis dedofali, igive ereSqigali.<br />
174. eTana – mefe-mwyemsi, romelic arwivma aiyvana caSi “Sobis balaxis”<br />
mosapoveblad (ix. Zveli Suamdinaruli poezia, 2009, gv. 287-298).<br />
erT Sumerul elegiaSi eTana gilgameSTan erTad ixsenieba Save-<br />
Tis binadarTa Soris. sumukani qvesknelis droebiTi mdgmuria, vi-<br />
Tarca momkvdari da mkvdreTiT aRmdgari RvTaeba.<br />
176. beliT-ceri – aqad. “velis (udabnos) qalbatoni”, qvesknelis qalRmerTi,<br />
SesaZlebelia, Tavad ereSqigalis sxva saxeli iyos.<br />
“veli” (an “udabno”) aq qvesknelis sinonimia.<br />
dafa merve<br />
7–39. datirebis uZvelesi nimuSi msoflio mwerlobaSi. enqidu mTelma<br />
bunebam unda itiros, radgan igi bunebis Svili iyo – “moyme<br />
gareuli velTa wiaRisa”. enqidus dastirian gareuli jogebi,<br />
rogorc xogais mindizea naTqvami: “maRlis Wiuxis nadiri satirlad<br />
emzadeboda”.<br />
19. mdinare ula – ulai, mdinare elamSi, Caudioda mis mTavar qalaqs,<br />
suzas (Zvel SuSans). awindeli qaruni miaCniaT mis qvemo<br />
dinebad. cnobilia Zveli aRTqmidanac (dan. 8:2).<br />
58. “saxe daufara viTarca sasZlos” – am konteqstSi sasZlos xseneba<br />
niSandoblivia im mxriv, rom bevr xalxebSi saqorwilo da<br />
198
dakrZalvis ritualebi erTmaneTis msgavsi iyo, ufro sworad,<br />
am ori, TiTqos erTmaneTis sawinaaRmdego movlenis dros erTi<br />
da igive ritualebi sruldeboda.<br />
dafa mecxre<br />
6. uTanafiSTi – warRvnis gmiris saxeli aqadurad niSnavs: “suli<br />
(sicocxle) hpova”. warRvnis Sumeruli miTosis mis oreuls ewodeba<br />
zi-u-sud-ra “Soreul dReTa sicocxlisken mavali”, rac exmaureba<br />
uTanafiSTis epiTets – “Soreuli”.<br />
10. sini – mTvaris RmerTi, Suamdinaruli panTeonis meore rangis<br />
triadis (sini, SamaSi da iSTari) pirveli wevri.<br />
20. maSus mTebi – maSu aqadurad niSnavs “marCbivs”. cdiloben am<br />
miTosuri mTebis lokalizacias, TiTqos maTSi igulisxmebodes<br />
libani da antilibani, romelnic maSus mTebiviT erTmane-<br />
Tis pirispir dganan. ori mTis Sesaxeb mzesTan dakavSirebiT<br />
Sdr.: “jer man ori mTa dainaxa, romelTa camde aziduli mwvervalebidan<br />
aRmomavali mze Tavis Suqmfinar sxivebs dedamiwas<br />
styorcnis” (ap. rodoseli, argonavtika, w. III, ak. uruSaZis<br />
Targm.). maSus mTebi, gilgameSis eposis garda, sxvagan arsad<br />
ixsenieba, magram unda vivaraudoT misi miTosis arseboba.<br />
21–22. “romelTa mwvervalni...” – kosmosis struqturis gavrcelebuli<br />
miTologema, romlis amosavalia dur-an-qi _ “cisa da miwis”<br />
kavSiri an dim-gal “didi RerZi” – samyaros SuagulSi gamavali<br />
da sami sknelis SemaerTebeli. mTis garda samyaros RerZis<br />
gamovlenaa xe, taZari, mdinare, cecxli da sxva (ix. z. kiknaZe,<br />
Suamdinaruli miTologia, 2006, gv. 150-184).<br />
199
101. “CrdiloeTis qari” – winaaRmdeg samxreTis mxurvale qarisa,<br />
SuamdinarelisaTvis Svebisa da imedis momcemi grili da saamuri<br />
qaria. Sdr. “Crdilo qari Seni gonebisa kacTaTvis keTilmqrolia”,<br />
“marduqis brZanebiT, RmerTTa meufisa, dabera CrdiloeTis<br />
qarma, keTilma qarma RmerTTa uflisa”.<br />
130. “uWvretdes mzis Tvals...” – Sumeruli rwmeniT, mzis RmerTi uTu<br />
Tavis droze mkvdrebsac gaunaTebs: “odes didi uTu bnel adgilebs<br />
naTelad aqcevs...”<br />
dafa meaTe<br />
1. siduri – es personaJi mxolod am eposSi gvxvdeba. lursmul<br />
leqsikonebSi igi ganmartebulia rogorc “sibrZnis iSTari”.<br />
misi saxeli ixsenieba gilgameSis eposis xuritul fragment-<br />
Si. xuritul enaze TiTqos “qals” unda niSnavdes, rac albaT<br />
mowmobs mis warmomavlobas xurituli miTologiidan. siduri<br />
Tavisi SeburulobiT gvagonebs homerosiseul nimfa kalifsos,<br />
romlis saxeli niSnavs “dafaruls”.<br />
115. ur-Sanabi – “enqis (an eas) msaxuri”. Sanabi niSnavs “or mesameds”,<br />
romelic enqis erT-erTi saxelia, radgan misi sakraluri ricxvi<br />
aris 40, umaRlesi RvTaebis, anis, ricxvis (60) ori mesamedi.<br />
117-118. gaurkvevelia am gvelis ambavi, an ra funqcias asruleben es qvebi,<br />
risTvis sWirdeba isini uTanafiSTis menaves. isic gaugebaria,<br />
ram gaaSmaga gilgameSi, rom Tavisda sazianod (ix. str. 181) daamsxvria<br />
qvebi da mokla gveli. xomaldis qvebis ambavs uTanafiSTic<br />
mixvdeba da didad gancvifrdeba (str. 211).<br />
321. mameTu – deda-qalRmerTis, didi dedis erT-erTi saxeli.<br />
200
dafa meTerTmete<br />
3–6. dedanSi aliteracia da virtuozulad datrialebuli fraza:<br />
minaTuqa ul Sana, qi iaTama aTTa,<br />
u aTTa ul SanaT, qi iaTima aTTa.<br />
12. Surufaqi – samxreT Sumeris erT-erTi uZvelesi qalaqi (awind.<br />
fara) xuTTagan, (eridu, baTdibira, larak, sipar, Surupak),<br />
romlebSic miTosuri istoriis Tanaxmad monacvleobiT gadadioda<br />
warRvnamdeli sruliadSumeruli mefoba da, saerTod,<br />
civilizacia.<br />
49-50. dedanSi es ori striqoni gariTmulia, rac Zalze iSviaTia aqadur<br />
poeziaSi (saerTod, aqadeli poeti Segnebulad gaurbis<br />
riTmas, rogorc SemCneulia samecniero literaturaSi):<br />
ina Ser quqqi, ina lilaTi,<br />
izananu SameTu qibaTi.<br />
50. “xorbalSi” igulisxmeba “setyva”, – am sityvebiT uTanafiSTim<br />
SecdomaSi unda Seiyvanos Surupakis moqalaqeni, romelnic moelian<br />
xorblis siuxves zegardamo, sinamdvileSi ki setyvis Rvari<br />
daaqcevs maT.<br />
76. “surneli zeTi...” – uTanafiSTi wesisamebr xels zeTiT ibans saqmis<br />
dasrulebis niSnad.<br />
99-100. gaugebaria fuzur-amurus roli an ra igulisxmeba am “sasaxle-<br />
Si” (eqallu). fiqroben, TiTqos uTanafiSTis Tavisi sasaxle<br />
eCuqebinos am kacisTvis madlobis niSnad; magram garda imisa,<br />
rom amgvari saCuqari am viTarebaSi metismetad cinikuria, sadRa<br />
hqonda sasaxle SurupakSi uTanafiSTis, – man xom eas SegonebiT<br />
daarRvia Tavisi sacxovrebeli. meore mxriv, Tu “sasaxle-<br />
Si” xomaldi igulisxmeba, romelic – rogorc naTqvamia teqstSi,<br />
201
warRvnis gmirma Caabara fuzur-amurus, sad gaqra es ukanaskneli<br />
warRvnis Semdeg? erTi sityviT, es adgili Zalze bundovania.<br />
120. “ZaRlebiviT miyuJdnen RmerTebi” – Suamdinarul RvTismosavobas<br />
ar bRalavda amgvari Tqmebi RmerTebis mimarT. ix. amave<br />
karSi str. 181: “RmerTebi Seesien mzorvels mwerebiviT”; Sdr.<br />
agreTve: “nu Seswirav, batono Cemo, nu Seswirav (RmerTs msxverpls)!<br />
ZaRliviT Sens ukan devnas SeaCvev!” (“batoni da mona”,<br />
Zveli Suamdinaruli poezia, 2009, gv. 347-351).<br />
150. niciris mTa – am mTis saxeli aqaduri warmoSobis unda iyos<br />
(nacaru niSnavs “xsnas”, “mfarvelobas”). aSuris mefeTa analebSi<br />
naxsenebia am saxelwodebis mTa. mag., aSurbanipali wers: “qalaq<br />
babeTidan gamovedi, mivadeqi niciris mTas, romelsac luluelebi<br />
qinifas uwodeben”.<br />
162-170. Sdr. Zveli aRTqmidan: “da gauSva yorani da mifrinavda igi da<br />
ukanve brundeboda, vidre daSreboda wyali miwaze. gauSva mtredi,<br />
rom gaego, Tu daiklo wyalma miwis pirze. ver ipova mtredma<br />
brWyalis mosaWidi da ukanve moubrunda kidobanSi, radgan<br />
jer kidev idga wyali mTels miwis pirze. da gaiwoda xeli noem<br />
da aiyvana igi da Seiyvana kidobanSi. Svid dRes kidev daicada<br />
da xelaxla gauSva mtredi kidobnidan. da dabrunda mtredi sa-<br />
RamoJams da, aha, zeTisxilis nedli rto eWira niskartiT. da<br />
mixvda noe, rom damwdariyo wyali miwaze” (dab. 8:6–11). Semdeg<br />
naTqvamia, rom kvlav gaSvebuli mtredi aRar dabrunda, radgan<br />
damSral xmeleTze fexi moikida.<br />
173–178. Sdr. “da augo noem samsxverplo ufals, TiTo-TiTo amoarCia<br />
yoveli wmida pirutyvidan da yoveli wmida frinvelidan da aRsavlenad<br />
miitana samsxveploze. da iynosa ufalma keTilsurneleba...”<br />
(dab. 8:20-21).<br />
202
183. yelsabams am mniSvnelovan momentSi igive mniSvneloba unda<br />
hqondes, rac bibliur cisartyelas (“mSvilds”): “da vdeb Cems<br />
cisartyelas RrubelSi niSnad aRTqmisa Cemsa da miwas Soris”<br />
(dab. 9:13).<br />
208-215. erTi aqaduri eposis (“aTraxasisi”) mixedviT, sadac ZiriTadia<br />
warRvnis epizodi, enlilma warRvnamde swored es sasjelebi<br />
mouvlina qveynierT; warRvna mxolod ukiduresi zoma iyo (ix.<br />
Suamdinaruli miTologia, 2006, gv. 370-373). Sdr.: “ase ambobs<br />
ufali RmerTi: Cemi oTxi mZime sasjelic rom movuvlino ierusalims<br />
_ maxvili, SimSili, sastiki mxeci da Jami...” (ezek. 14:21).<br />
215. era _ Savi Wiris momavlinebeli RmerTi, igive nergali, an misi<br />
erTi aspeqti.<br />
229. “wylebis dasabamTan” – Sdr. bibliur samoTxes, edems, sadac sa-<br />
Taves iRebs samyaros oTxi mdinare.<br />
246. “swuxs kacTa modgma...” – TiTqos arsebobs sxvagvari wakiTxvis<br />
SesaZleblobac: “borotia kacTa modgma, Senc giborotebs”.<br />
362. gaugebaria, ratom da rogor miacilebs mezRvauri ur-Sanabi<br />
gilgameSs uruqamde saxmeleTo gziT. str. 359 ambobs, rom gilgameSma<br />
xomaldi zRvis napiras daagdo, sadac wesiT ur-Sanabic<br />
unda darCeniliyo. uTanafiSTis menavis mosvlas uruqSi gilgameSTan<br />
erTad is gamarTleba aqvs, rom gilgameSs saSualeba<br />
eZleva daanaxos ucxo kacs uruqis didebuli zRude, romlis<br />
libo, misi rwmeniT, Svid brZenkacs Caudevs. eposi imave sityvebiT<br />
mTavrdeba, riTac daiwyo.<br />
203
Sumeruli Tqmulebebi gilgameSze<br />
yvela am teqstis originali gamoqveynebulia naklebad xelmisawvdom<br />
samecniero gamocemebSi. dainteresebul mkiTxvels SeuZlia<br />
gaecnos Sumerul dednebs da maT inglisur Targmanebs eleqtronul<br />
versiebSi (ETCSL=Elecronic Text Corpus of Sumerian Literature). ix. http://<br />
www-etcsl.orient.ox.ac.uk/<br />
inana, gilgameSi da alvis xe<br />
2. buranuna – evfratis Sumeruli saxelwodeba. mis napiras mdebareobda<br />
gilgameSis samSoblo qalaqi uruqi.<br />
4. samxreTis qari – mtruli qari SuamdinarelTaTvis, udabnodan<br />
monaqroli. erT aqadur miTosSi moTxrobilia ambavi, Tu<br />
rogor mostexa adapam samxreTis qars frTebi, ris gamoc caSi<br />
iqna dabarebuli anis mier (ix. “adapa”, Zveli Suamdinaruli<br />
poezia, 2009, gv. 281-286).<br />
6. “qalma, anis sityvaTa moSiSma...” – vin aris es qali, gaugebaria.<br />
TiTqos inana unda iyos, magram igive qali ambobs, “xes inanas<br />
mtilSi Sevitano”.<br />
12–13. “rodis meqneba taxti...” – igive motivi gvxvdeba erT qarTul<br />
xalxur leqsSi:<br />
204
Cemo qmaro, Cemo qmaro, /lomo da gmiro,<br />
mag alvis xes, mag alvis xes, /toti Sestexeo.<br />
mag totisa, mag totisa, /saxli damidgio. …<br />
Sdr. agr. qarTuli zRapari: “moiavadmyofa Tavi dedofalma –<br />
Tu magis (e. i. alvisxis) ficris taxts SemikravT, movrCebio...”<br />
(xalx. sibrZ., 1, 1963, gv. 123).<br />
16–18. alvis xe, rogorc kosmiuri RerZi, aerTianebs sam sknels,<br />
romelnic warmodgenilia gvelis, qalwul lilasa da frTosani<br />
anzudis saxiT (ix. z. kiknaZe, Suamdinaruli miTologia,<br />
2006, gv. 171-176).<br />
24. aq gilgameSi inanas Zmad iwodeba. sruliad gansxvavebuli<br />
urTierTobaa gilgameSsa da iSTars Soris (ix. <strong>gilgameSiani</strong>,<br />
dafa VI).<br />
44. inana sityvasityviT imeorebs me-3 piriT moTxrobil ambavs da<br />
Tavis Tavsac mesame piriT ixseniebs. es gamonaklisi SemTxvevaa.<br />
ganmeorebisas Cveulebriv, piri icvleba xolme.<br />
59–60. fuqu da miqu – dafdafi da saraxunebeli joxebi. swored am iaraRis<br />
xmaze amxedrebda gilgameSi uruqis moymeT (ix. dafa 1,<br />
str. 27).<br />
61. “qalwulTa mudara...” – teqstidan ar Cans, ram Seawuxa qalwulni.<br />
situaciis aRsadgenad SeiZleba moviSvelioT dafa<br />
I, str. 34–35:<br />
“ar uSvebs gilgameS qalwuls dedasTan,<br />
asuls gmirisas, sasZlos moymisas”.<br />
Zaladobis aRsakveTad enqidus mouvlenen RmerTebi gilgameSs,<br />
xolo Sumerul poemaSi dafdafi da joxebi qvesknelSi Cacvivdeba.<br />
65. “xinarTa karibWesTan” – qvesknelis karibWesTan. xinarebi qvesknelis<br />
RmerTebis saxelwodebaa.<br />
205
70–71. etyoba, am sadurgloSi daukveTa gilgameSma inanasaTvis taxti,<br />
xolo TavisTvis fuqu da miqu. magram am ambis Semcveli teqsti<br />
ar ipoveba Sumerul-aqadur literaturaSi.<br />
81-95. qveskneli antipoduria samzeos mimarT, amitomac iq Camsvlelma<br />
tabu unda daicvas, – cocxalTa Cveulebis sawinaaRmdegod<br />
unda moiqces, rom masSi cocxali arseba ar Seicnon<br />
da ar daakavon.<br />
97. ninazus deda – qvesknelis dedofali ereSqigali, xolo<br />
Tavad nin-a-zu – “kurnebis ufali”, qvesknelis erT-erTi<br />
RvTaebaa.<br />
121. namTari – bediswerisa (Sum. nam-Tar) da sikvdilis demoni.<br />
Tavad saxeli misi (nam-Tar) “bedisweras” niSnavs Sumerulad.<br />
122. azag – ukurnebeli senis demoni; gamoTqma “azags ar daukavebia”<br />
niSnavs: “sens ar mouklavs”, iseve rogorc “namTars ar daukavebia”<br />
unda niSnavdes: “Tavisi bediT ar momkvdara”.<br />
123. “qvesknelma daakava” – niSnavs: “mokvda”.<br />
124. nergali – qvesknelis RmerTi, romelic xan caSia, xan qvesknelSi.<br />
laSqroba kedaris tyisken<br />
1. “cocxali kacis qveyana” – Sum. qur-lu-Tila. poemis Cvenamde SemorCenil<br />
teqstSi es kaci ar monawileobs. SesaZlebelia, mas-<br />
Si igulisxmebodes xuvava, xolo “mis qveyanaSi” _ maradmwvane<br />
kedaris tye. rogorc qvemoT irkveva, gilgameSs imedi aqvs am<br />
qveyanaSi SesvliT ukvdavebas Tu ara, maradiul saxels mainc<br />
daimkvidrebs.<br />
206
75. “TavaRmarTuli uTu mivals...” – mzis Casvlis SekumSuli miTosi,<br />
rac sxvagvaradac gamoiTqmis: “uTu dedasTan brundeba”, “uTu<br />
dedis saxlSi brundeba”.<br />
80. “Sens mSobel dedas...” – Znelad gasagebi adgilia. am sityvebis<br />
azri SeiZleba ase gavigoT: gilgameSis uRirsi saqcielis gamo<br />
dedamisi sajarod ar Searcxvinon qalaqis moedanze (?).<br />
113-115. am sam striqonSi sami andazaa, romelTa azri am konteqstSi<br />
gaurkvevelia.<br />
131-132. “Seni patara fexebisTvis...” – rogorc Cans, xalxSi gavrcelebuli<br />
Tqma, romlis zusti azri, miT umetes xuvavas mimarT, gaugebaria.<br />
133. “elva” – anu elvareba (Sum. ni-Te), igivea, rac melam; ix. SeniSvna,<br />
dafa V, str. 25.<br />
164-165. “deda, mSobeli Cemi...” – Tavis Sebralebis, Sevrdomebis sityvieri<br />
formula. Sdr. lagaSis mTavris, gudeas (Zv. w. XXII s.)<br />
mimarTva qalRmerTisadmi:<br />
deda ar mivis, deda xar Cemi!<br />
mama ar mivis, mama xar Cemi!<br />
170. “gilgameSma zeca daifica...” – zustad aseTsave fics warmoTqvamen<br />
homerosis gmirebi: “netar RmerTebsac ki aSinebT amgvari fici:<br />
de, mowme iyos ca, dedamiwa da qveskneli...” (odisea, V, 185–186).<br />
173. Sumeruli gamoTqma “dedis wiaRSi dabruneba” an, ubralod, “dedasTan<br />
dabruneba” ama-ar-gi niSnavs tyveobidan daxsnas, ganTavisuflebas.<br />
179. gipari – sataZro beReli (ix. SeniSv. dafa 1, str. 10), sadac sruldeboda<br />
saRvTo qorwinebis rituali, romlis drosac mamri<br />
qurumi euRleboda RvTis mxevals, inanad gansaxierebuls. gipari<br />
faqtiurad mTavarqurumis rezidencia iyo.<br />
207
198-200. am sami striqonis azri unda iyos: xuvavas mokvlis gamo gmirebs<br />
mosveneba ar eqnebaT, xuvavas suli sasmel-saWmelSi daeziareba<br />
maT(?).<br />
gilgameSi da aga<br />
1. aga – qiSis naxevradlegendaruli dinastiis mefe, romlis Sesaxeb<br />
mxolod yru cnobebia Cvenamde moRweuli.<br />
5. “Webs rom movuaroT...” – maincdamainc ratom Webze amaxvilebs<br />
yuradRebas gilgameSi uxucesTa winaSe am sabediswero Jams? rogorc<br />
viciT, Webze zrunva mniSvnelovani saqmianoba iyo udabnos<br />
pirobebSi (xolo uruqs ukacrieli udabno esazRvreboda), da<br />
masze iyo damokidebuli erTgvarad qveynis keTildReoba. amiT<br />
gilgameSs surs Tqvas: Tu gvinda keTildReobaSi viyoT, mters<br />
nu davemorCilebiT. uxucesni sapirispiro azris arian. erTmaneTs<br />
ejaxeba ori politikuri Tvalsazrisi, orive qveynis ke-<br />
TildReobiT nakarnaxevi.<br />
9. “uxucesTa krebuli” – ix. Sen. dafa 11,98.<br />
16. qulaba – daba uruqis qalaq-saxelmwifos teritoriaze. gilgameSi<br />
qulabasTan iyo dakavSirebuli, SesaZloa, rogorc<br />
sakuTriv misi mkvidri. amitomac iwodeba gilgameSi rogorc<br />
“qulabas Ze” (dumu-qulaba) anu qulabas mkvidri, da arasodes<br />
“uruqis Ze”.<br />
19. “moymeTa krebuli” – uruqis qalaq-saxelmwifoSi uxucesTa<br />
krebulis anu sabWos gverdiT moqmedebda “moymeTa krebuli”,<br />
rogorc saxelmwifoebrivi organo, romelic garkveulad<br />
zRudavda mefis Zalauflebas. iaraRis matarebel moymeTa<br />
208
krebuli upirispirdeba uxucesobas, rogorc mebrZoli Zala<br />
da swored mis rCevas dahyveba gilgameSi, qveynis samxedro<br />
beladi _ “didi kaci” (lu-gal)<br />
29. “saxedris ferdebis mkumSavni” – asea daxasiaTebuli meomarTa<br />
fizikuri Zliereba, an mxedris erTianoba saxedarTan.<br />
108-113. gaugebaria gilgameSis sityvebis azri, gansakuTrebiT str.<br />
112: “agam sunTqva momca, agam sicocxle momca”. es fraza<br />
gamarjvebuli gilgameSis piridan kuriozulad JRers.<br />
saerTod, bundovania legendis bevri adgili da, kerZod,<br />
dasasruli.<br />
gilgameSis sikvdili<br />
ar aris mikvleuli erTiani teqsti (dasawyisidan dasasrulamde).<br />
rogorc fragmentebidan Cans, arsebuli “gilgameSis sikvdilis” ramdenime<br />
erTmaneTisgan met-naklebad gansxvavebuli versia. rogorc<br />
Cans, gilgameSs Tavisi Rvawlis gamo (uvali gzebis gakafva, kedaris<br />
tyis dapyroba, borotebis aRmofxvra, uTanafiSTisTan Sexvedra da<br />
sxva) mkvdarTa samefoSi privilegirebulia, qveknelis RmerTebTan<br />
erTad adamianis beds wyvets. SumerSi marTlac arsebobda misi, rogorc<br />
qvesknelis erT-erTi RvTaebis, kulti.<br />
I, 3. “sartyelis Semomrtymeli” _ sabrZolod gamzadebuli.<br />
II, 1. “didi mTa” _ enlilis, rogorc cisa da miwis kavSirisa da samyaros<br />
Suagulis, ganmasaxierebeli RmerTis arsebiTi da mudmivi<br />
epiTeti.<br />
II, 10. “irigali” _ Sum. “didi qalaqi!”, qvesknelis erT-erTi saxelwodeba.<br />
209
III, 8. ereSqigali _ Sum. “didi miwis qalbatoni”, qvesknelis mbrZanebeli<br />
qalRmerTi. IV, 10. ziusudra _ Sum. “Soreuli (maradiuli)<br />
sicocxlis mZebneli”, uTanafiSTis Sumereli oreuli.<br />
IV, 31. ningiSzida _ dumuzis ciklis RvTaeba, masaviT daRupuli da aRmdgari.<br />
aq qvesknelis msajuli.<br />
IV, 48. “didi qalaqi~, arali _ mkvdarTa samefos erT-erTi saxeli.<br />
210
zurab kiknaZe<br />
sarCevi<br />
gilgameSis eposi 5<br />
g i l g a m e S i a n i 51<br />
Sumeruli Tqmulebebi gilgameSze<br />
inana, gilgameSi da alvis xe 157<br />
laSqroba kedaris tyisken 166<br />
gilgameSi da aga 175<br />
gilgameSis sikvdili 181<br />
komentarebi 187
qarTuli wignis mxardaWeris fondi<br />
“memkvidreoba”<br />
Tamaz Cxenkeli, tragikuli niRbebi, 2009.<br />
waxnagi: filologiur kvlevaTa weliwdeuli, 1. 2009.<br />
<strong>gilgameSiani</strong>: Zveli Suamdinaruli eposi, aqaduridan da Sumerulidan<br />
Targmna zurab kiknaZem, 2009.<br />
Zveli Suamdinaruli poezia, Sumerulidan da aqaduridan Targmna<br />
zurab kiknaZem, 2009.