dumadze V tomi.indd - Dumbadze
dumadze V tomi.indd - Dumbadze
dumadze V tomi.indd - Dumbadze
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
gamosaTxovari sityvebi<br />
irakli abaSiZe<br />
naadrevad, Zalian naadrevad daamTavre Seni gza. udrood<br />
dacarielda Seni adgili uaxles qarTul mwerlobaSi.<br />
Seni adgili Cvens mwerlobaSi didxans ar giZebnia, igi<br />
Sen TiTqmis mosvlisTanave daikave. es mxolod didi niWiT<br />
momadlebul SemoqmedTa xvedria. Cvenc, Seni ufrosi Taobis<br />
qarTveli mwerlebi, ise SemogxvdiT, TiTqos dRe-dReze<br />
mogelodiT da gzac SenTvis adreve, Sens mosvlamde gvqonda<br />
dalocvili; es imitom, rom Cvens mwerlobas, Cvens mkiTxvels,<br />
Cvens xalxs sWirdebodi Sen; gansakuTrebiT maSin, im wlebSi,<br />
roca mrisxane samamulo omi arc ise didi xnis damTavrebuli<br />
iyo da jer kidev TvalebamowiTlebul adamianebs cxare<br />
cremlebis Semdeg Rimili enatrebodaT. ai, es Rimili, swored<br />
cremlnarevi Rimili moitanes Senma gmirebma jer saqarTveloSi<br />
da Semdeg Sors waiRes kidec igi, Cveni didi qveynis sazRvrebs<br />
gareTac, amitom Segiyvara Senma mkiTxvelma Sen, gansakuTrebiT,<br />
axalgazrdobam, cremliani, imediani Rimilis gamo Segiyvara,<br />
rogorc cxovrebis gulmarTali mxatvari, kacTmoyvare,<br />
rogorc mwerali komunisti.<br />
Sen Seni gmirebi Sors arsad giZebnia; moxvedi da Tan moiyvane<br />
literaturaSi Seni mezobel-megobrebi, ubralo adamianebi<br />
dasavleT saqarTvelodan, pirdapir sinamdvilidan, bunebidan,<br />
cxovrebis Suagulidan. ise, rogorc Sen isini Sens bavSvobaSi<br />
genaxa da gagegona.<br />
ase ubralod, ase alali bunebriobiT uCvene Sen mTel<br />
qveyanas Seni patara mSobliuri kuTxis keTili adamianebi. ase<br />
ubralod amcne Sen mTel qveyanas, rom Cvens did planetaze<br />
aris erTi patara, umciresi miwa, sadRac, Savi zvis sanapiroze,<br />
romlis mkvidrebsac ase Taviseburad, ase amaRlebulad esmiT<br />
adamianis qveynad arsebobisa da mizandaniSnulebis urTulesi<br />
problema; ase Taviseburad uyvarT erTmaneTi, ase Taviseburad<br />
udganan erTmaneTs mxarSi, Taviseburad axaliseben erTmaneTs,<br />
ase Taviseburi cremlnarevi RimiliT, alersianad hkilaven<br />
erTmaneTis nakls. da moxda ise, rom es adamianebi qveyanam<br />
Seiyvara. amitomac aJRerda Seni qmnilebebi mraval da mraval<br />
enaze.<br />
Sen, Sens mxatvrul qmnilebebSi ymawvilkacurad Tavs<br />
148 149
ver ikaveb da Sig Tavadac iseve trialeb, rogorc Seni<br />
literaturuli gmirebi trialeben. Sen maTTan erTad arsebob,<br />
cxovrob maTTan erTad, ise, rogorc speqtaklis msvlelobis<br />
dros scenaze parteridan piesis avtoric rom avides da saqmeSi<br />
uSualod Caerios. mwerloba da sinamdvile Sen erTmaneTisagan<br />
arasdros gagiyvia. ase gwamda WeSmariti mxatvruli sityvis<br />
mizani da daniSnuleba. gwamda ise, rogorc es yvela WeSmarit<br />
Semoqmeds uwamebia.<br />
sasaxelo gamarjvebebiT iare Sen arcTu ise grZel<br />
SemoqmedebiTs gzaze da rogor mtkiva guli, rom Seni am<br />
gzis erT pirvel damlocvelTagans, bunebis usamarTlobiT,<br />
dRes wilad mxvda mZime movaleobac _ samudamod gagacilo<br />
ukanaskneli gamosaTxovari sityviT.<br />
mSvidobiT, sayvarelo nodar!<br />
Cingiz aitmatovi<br />
rogorc wesi, aseT dros giWirs azris mokreba, raTa<br />
adamians, megobars ukanaskneli gamosaTxovari sityva uTxra. me<br />
da nodar dumbaZe arc ise xSirad vxvdebodiT erTmaneTs, magram<br />
samagierod yoveli Cveni Sexvedra saubris, dialogis sababi<br />
xdeboda. vsaubrobdiT literaturaze, Cvens did saqmeebze,<br />
imaze, rac yvelaze ufro gvaRelvebda da gvaaxloebda. Cven<br />
xom tolebi viyaviT, erT WerqveS gazrdil Zmebad migvaCnda<br />
erTmaneTi.<br />
da arsebobs Cveni bedis kidev erTi detali, Cven omis<br />
periodis bavSvebi viyaviT. Cvenma bavSvobam, siWabukem<br />
xalxisaTvis yvelaze mZime periodSi Caiara, roca didi<br />
samamulo omi mZvinvarebda da Tu piradad Cven iaraRiT xelSi<br />
frontze ar vyofilvarT, Cven ganvicdidiT yvelafers, rac iq<br />
xdeboda, ganvicdidiT Cveni axloblebis da naTesavebis beds,<br />
imaT beds, vinc daiRupa da vinc bolomde iara gamarjvebamde.<br />
ganumeorebelia omgamovlili adamianebis siaxlove da ras<br />
niSnavs es grZnoba _ ician mxolod maT, vinc gadaitana<br />
yovelive is.<br />
Cemi azriT, nodar dumbaZe iyo erT-erTi yvelaze Rrma Semoqmedi.<br />
misi niWi didi samamulo omis brZolebiT iyo gamT ba ri.<br />
mec massaviT omis Semdgom wlebSi vmaswavleblobdi, ToTxmeti<br />
wlis biWuna sofsabWos mdivani, mere ki traqtoristTa brigadis<br />
aRmricxveli viyavi. nodarTan Sexvedrisas Cven vixsenebdiT<br />
gasul wlebs, vixsenebdiT da oriveni Cveneburad vyvebodiT<br />
ambebs. amitom misi saxelganTqmuli nawarmoebi `me, bebia,<br />
iliko da ilarioni~ Cemi sakuTari, mSobliuri simRera mgonia.<br />
magram, rogorc mwerali, is rom mxolod amiT amowuruliyo,<br />
Zalian cota iqneboda. nodar dumbaZis SemoqmedebiTi<br />
bedniereba ki imaSia, rom igi, rogorc Semoqmedi, Tanamedrove<br />
prozaikosi, WeSmariti moazrovne, Zalian swrafad izrdeboda,<br />
mere ki misi SemoqmedebiTi gza sabWoTa literaturis umaRlesi<br />
mwvervalebis misaRwev gzad iqca, yoveli misi wigni ki _<br />
movlenad mTel sabWoTa literaturaSi.<br />
warmoudgenelia, rom nodar dumbaZe veRar SeZlebs<br />
Tavisi araCveulebrivi SemoqmedebiTi gzis gagrZelebas,<br />
warmoudgenelia, radgan mas kidev Zalian bevris Seqmna SeeZlo.<br />
misi azris masStaburoba, detalebisa da saerTo suraTebis,<br />
faqtebisa da realuri situaciebis aRweris ostatoba, ironia<br />
da sarkazmi, tragizmi da sicocxlismoyvareoba _ yovelive<br />
es arsebobda da amdidrebda mis Semoqmedebas. igi WeSmaritad<br />
Tanamedrove moazrovne prozis ostati iyo. me mesmis, Tu rao den<br />
didia qarTuli literaturis danaklisi, qarTvel mkiTxvel -<br />
Ta, mTeli Cveni qveynis mkiTxvelTa danaklisi, rameTu igi yvelgan<br />
uyvardaT.<br />
Caqra qarTveli mwerlis sicocxle, magram ar Caqreba<br />
misi sityva, romelic Cvens sulier gamocdilebas, Cvens<br />
gamarjvebebsa da ubedobas itevda.<br />
minda vuTxra yvelas, visTvisac Zvirfasia misi saxeli, rom<br />
tian-Sanis mTebSi iseve dastirian mas, rogorc saqarTveloSi,<br />
rogorc mTel Cvens qveyanaSi.<br />
elguja amaSukeli<br />
arian adamianebi, romelTa gardacvaleba sikvdils ar<br />
niSnavs.<br />
nodar dumbaZem sicocxleSive daamarcxa sikvdili. daamarcxa<br />
ara erTxel da orjer da sicocxleSive eziara ukvdavebas.<br />
150 151
iumori niWTa Soris udidesi niWia varskvlavebiT moWedili<br />
cis qveS, bevrjer rom dagafiqrebs kacis sicocxlis raobaze<br />
da sxeulis simZimes rom Segimsubuqebs.<br />
nodaris mTeli cxovreba da Semoqmedeba _ es iyo naTeli<br />
iumoriT Seferili azris, vnebis, fiqris, sityvis, moqmedebis<br />
harmoniuli mTlianoba, romelic adamianis sixarulisa da bednierebisaken<br />
iyo mxolod mimarTuli. sikeTe, siyvaruli iyo<br />
misi sicocxlis devizi da SesaSurad flobda kidec am niWs.<br />
ramden saSviliSvilo saqmes auRia saTave mis pirovnebaSi<br />
eris sakeTildReod da ganxorcielebula kidec. ramdeni<br />
adamianisTvis daubrunebia mas rwmena imisa, rom `borotebas<br />
arsi ara aqvs, rom igi keTilis SemTxveviTobaa~, da piradi<br />
magaliTiT, sityviT Tu saqmiT, daudasturebia kidec es<br />
WeSmariteba.<br />
man imaze meti gaiRo, vidre erT sicocxleSi ZaluZs<br />
adamians...<br />
iqneb amitomac iCqara misma gulma da...<br />
daadges naTeli mis saxels...<br />
irakli andronikovi<br />
Zvirfaso megobrebo, Tavzari damca nodar dumbaZis,<br />
araCveulebrivi mwerlis, gardacvalebis ambavma, romlis<br />
naTeli niWi yovel mis nawarmoebSi axali ZaliT gamosWvivis.<br />
igi Cven Soris aRar aris, magram misi gmirebi _ nodar dumbaZis<br />
_ saocari pirovnebis _ anarekli, marad iarsebeben adamianis<br />
sulis simaRlis samagaliTod, es ki ukvdavebaa.<br />
veriko anjafariZe<br />
cremliTa da gulistkiviliT veTxovebi CemTvisac saocrad<br />
Zvirfass da sayvarel nodar dumbaZes, romlis ar yofna<br />
cocxalTa Soris, Zneli dasajerebelia. saqarTvelo jer kidev<br />
didxans ver ainazRaurebs am danakargs, ver daiviwyebs Tavis<br />
erT-erT usayvarles Svils, romelic amSvenebda Cvens mamuls<br />
da Cvens cxovrebas.<br />
bunebiT dajildoebuli gasaocari niWierebiTa da WkuiT,<br />
nodar dumbaZe yvelasaTvis sayvareli da axlobeli iyo da<br />
aseve darCeba mexsierebaSi Tavisi lamazi saxiT, romlis<br />
Tvalebi siyvaruliT ucqerdnen yvelas da keTili Rimili ar<br />
Sordeboda mis bages.<br />
revaz asaevi<br />
Zvirfaso, dauviwyaro nodar, me ar SemiZlia warsulSi<br />
vilaparako Senze, ena ar mibrundeba vTqva: `is iyo~, `is<br />
cxovrobda~, `Cven Soris dadioda...~ me Zveleburad visaubreb<br />
SenTan, rogorc vladimer maiakovski ambobda, `dabadebiT<br />
qarTvelad~ rom Tvlida Tavs, `mxolod rogorc cocxali,<br />
cocxlebs vesaubrebi~.<br />
ase rom, Cemo kalmiTa da sisxliT Zmao, dro uZluria, ra Ta<br />
Sen Cveni rigebidan wasulad CagTvalos. Sen imaTi pleadisa xar,<br />
romelTac mxolod dabadebis weli gaaCniaT. isini imiT arian<br />
ukvdavni, rom TavianTi xalxisaTvis amdeni daTeses sayvareli<br />
samSoblos madlian miwaze.<br />
Sen Seni mSvenieri moTxrobebis, romanebis, sabavSvo leqsebis,<br />
Teatrisa da kinos gmirebSi cocxlob. ara, sikvdili<br />
gverdiT ver daudgeba Sens mCqefare, sisxlsavse cxovrebas,<br />
Tumca Sens cxovrebaSi bevri iyo bednierebac da ubedobac.<br />
sevdiani, momRimari TvalebiT miyvebodi, rom bavSvobas ar<br />
gaunebivrebixar, ekliani xelebiT gealerseboda.<br />
Sen gaxsovs, ramdenime wlis winaT saqarTvelos mweralTa<br />
kavSiris prezidiumis gamsvlel sesiaze rogori mzrunvelobiT,<br />
yuradRebiT da cxoveli interesiT ganixilavdi oseTis<br />
literaturis Semdgomi ganviTarebis, Cveni mwerlobis gamoqveynebis<br />
sakiTxebs.<br />
maxsovs megobruli vaxSmis Semdeg, SenTan erTad cxinvalis<br />
quCebs, liaxvis sanapiros davuyeviT: `me ar vsvam, revaz,<br />
xom ici, samwuxarod, janmrTeloba ar maZlevs uflebas,<br />
magram oseTis, misi niWieri, naTeli gonebis adamianebis, maTi<br />
vaJkacobis sadRegrZelo mainc davlie da sasmisi bolomdec<br />
davcale. Sexede, ra savse mTvarea, ra caa. ara, liaxvs Sexede,<br />
rogor livlivebs masSi mTvare, ra mSvenieria Cveni mSobliuri<br />
152 153
mxare! da am silamazis Semxedvares, rogor ginda, rom<br />
icocxlo da icocxlo! ra kargia, Cven xom odiTganve erTi<br />
cis qveS vcxovrobT, ai es daTovlili mTebi, scenis uzarmazar<br />
dekoraciebs rom hgvanan, isini xom Cveni ori moZme eris, osebis<br />
da qarTvelebis megobrobis maradiuli mowmeebi arian...~<br />
_ da ra kargia, Zvirfaso nodar, _ davumate mec, rom<br />
saukunebis winaT, Tamar mefisa da daviT soslanis dros, an<br />
vin icis, iqneb ufro Zvel droSi Casaxul Cveni winaprebis<br />
megobrobas ase Rirseulad vagrZelebT da vadidebT Cven.<br />
me dRemde kargad maxsovs da melandeba, rom im mTvari an<br />
Ra mes, liaxvis sanapiroze, Seni mudam momRimari Tvalebi,<br />
raRacnairi ganumeorebeli SuqiT aciskrovnebdnen Cvens guliTad<br />
saubars. mxolod maSin ubrwyinavT Tvalebi ase, roca<br />
Zvirfas adamians siyvaruls eficebian...<br />
Cemo keTilo megobaro, me sakuTari gamocdilebiT vici, rom<br />
Sen uaRresad keTili, yuradRebiani, gulisxmieri kaci iyavi<br />
(isev `iyavi~), me vityodi _ adamiani _ am sityvis yvelaze<br />
lamazi da mSvenieri gagebiT.<br />
nodar, Zvirfaso, xalxi dakvirvebulia. me vmonawileobdi<br />
Cveni saerTo megobrebis ukanasknel gzaze gacilebis<br />
ceremonialebSi, isini iyvnen mxatvruli sityvis ostatebi _<br />
galaktion tabiZe, simon Ciqovani, gogla leoniZe, konstantine<br />
gamsaxurdia, ioseb noneSvili, maT zRva xalxi miacilebda. me<br />
vnaxe, rogor gacilebda Sen uricxvi xalxi, eri, mTeli Tbilisi,<br />
me vityodi, mTeli saqarTvelo. amaSia Seni ukvdaveba.<br />
me xSirad Camovdivar TbilisSi, erT dRes Sen giZRvni xolme<br />
da dilis namiviT wminda cremlebiT danamuli wiTeli yvavilebi<br />
momaqvs SenTan...<br />
zurab axvlediani<br />
kacis guli Turme yvelafers urigdeba, _ uaxloesi,<br />
utkbilesi, uZvirfasesi adamianis dakargvasac ki. es mware<br />
WeSmariteba me sakuTar Tavze gamovcade da esec, albaT, bunebis<br />
umowyalo, magram garduvali kanonzomierebaa.<br />
da mainc... mainc Znelia dajereba da, miT umetes, Serigeba<br />
imisa, rom boroti Zalis ganukiTxaobam ase uceb, ase<br />
mzakvrulad gamogvacala xelidan nodar dumbaZe _ adamiani,<br />
romlis sasicocxlo Zalebi mis siTbosa da kacTmoyvareobas,<br />
sikeTesa da sulmaRlobas, vai, rom ver gautolda.<br />
nodar dumbaZis naTel sicocxlesTan erTad Cveni<br />
Sexmatkbilebuli literaturuli Tanamegobrobis ocdamesame<br />
weli miiwura. 1961-is ianvarSi gaicno pirvelad rusma mkiTxvel<br />
ma misi sayvareli zurikela, bebia, iliko da ilarioni. mas<br />
Semdeg nodaris gmirebi triumfiT daabijeben didi ruseTis _<br />
da gana marto ruseTis! _ miwaze, xalxis siyvaruliT gamTbarni,<br />
xalxTan damegobrebulni da Sesisxlxorcebulni, xolo<br />
CemTvis, romelsac bedma marguna nodar dumbaZis nawarmoebTa<br />
Targmnis saamayo misia, misi yoveli axali moTxrobisa Tu<br />
romanis dabadeba iyo momniWebeli udidesi sixarulisa, rameTu<br />
yoveli nodariseuli sityva da striqoni _ koncentrirebuli<br />
sixaruli da silamazea Tavad.<br />
literaturuli nawarmoebis gza avtoris saweri magididan<br />
stambamde yovelTvis rodia vardebiT fenili. arsebobs<br />
moaruli sagamomcemlo formulebi _ `Tematiuri gegmis<br />
gadatvirTva~, `qaRaldis problema~, `poligrafiuli<br />
simZlavreebis nakleboba~... nodar dumbaZis nawarmoebTaTvis<br />
es formulebi ucxo iyo. misi xelnawerebi iseve swrafad da<br />
daubrkoleblad poulobdnen gzas wignis Taromde, rogorc<br />
mkiTxvelis gulamde.<br />
albaT, me ufro, vidre sxva, mowme var imisa, roca nodaris<br />
morigi wignis furclebze jer saRebavic ar iyo SemSrali<br />
da sabWoTa kavSiris centraluri gamomcemlobebidan Tu<br />
Jurnal-gazeTebis redaqciebidan _ `sovetski pisatelidan~,<br />
`xudoJestvennaia literaturadan~, `molodaia gvardiadan~,<br />
`literaturnaia gazetadan~, `sovetskaia rosiadan~ zedized<br />
rekda telefoni.<br />
nodaris wminda saxelTan, mis naTel xsovnasTan farisevloba<br />
RmerTma maSoros, _ es epizodi misTvis maqvs naambobi:<br />
erTxel, is-is iyo Cvens `literaturul saqarTveloSi~<br />
nodaris moTxroba daibeWda, `druJba narodovis~ redaqciidan<br />
damirekes: `gavigeT, nodar vladimiroviCis axali moTxroba<br />
gamoqveynebula, saswrafod, saswrafod gviTargmneTo!~<br />
SevekiTxe: `ra xanZaria, avtorebi SemogakldaT-meTqi?~<br />
`avtorebi bevrze bevri gvyavs, magram dumbaZe _<br />
154 155
gansxvavebuliao~. `riT-meTqi?~ `iciT, zog-zogi aRiarebuli<br />
avtoris gadametebuli didaqtika, pretenziuloba, raRac<br />
axlisa da originaluris gamoCinebis survili xSirad<br />
mosabezrebeli xdeba, dumbaZe ki mudam xalisiani, keTili,<br />
gulwrfeli da kacTmoyvarea, amitom mkiTxveli mis nawarmoebebs<br />
mudam sixaruliTa da siamovnebiT Rebulobso~...<br />
gulwrfeli... kacTmoyvare...<br />
wlebis manZilze, roca nodaris nawerebis Targmanebze<br />
vmuSaobdi, bunebrivia, me maT ara mxolod Cveulebrivi<br />
mkiTxveliviT vkiTxulobdi, ara mxolod siuJetur qargas<br />
mivyvebodi, aramed vukvirdebodi da vaanalizebdi TiToeuli<br />
frazis, personaJTa TiToeuli dialogis, replikis dedaazrs _<br />
rogorc pirdapirs, `zedapiruls~, aseve faruls, nagulisxmevs,<br />
da me arasdros arc erTi wamiT ar daveWvebulvar avtoris<br />
absolutur gulwrfelobaSi, mis mier Seqmnil situaciaTa<br />
uaRres cxovrebiseulobasa da damajereblobaSi.<br />
nodar dumbaZe wavida Cvengan.<br />
nodar dumbaZe mudam iqneba CvenTan, Cvens SvilebTan, Cvens<br />
SviliSvilebTan, Cvens xalxTan da Cvens qveyanasTan.<br />
ardaviwyeba uweria mis zurikelasa da bebias, ilikosa<br />
da ilarions, avTosa da Teimurazs, anatolisa da SCerbinas,<br />
baCanasa da zazas, kukaraCasa da arTavazas, _ adamianebs,<br />
romlebic nodars uyvarda da romelTac nodari milionebs<br />
Seayvares...<br />
didia zari!<br />
aunazRaurebeli _ danaklisi!<br />
vaxtang beriZe<br />
ar vici, arsebobs Tu ara aseTi gansazRvra, magram rodesac<br />
nodar dumbaZis talantze vfiqrob, _ is ki uaRresi niWierebiT<br />
aRsavse Semoqmedi iyo, _ im daskvnamde mivdivar, rom igi,<br />
uwinares yovlisa, keTili talanti gaxldaT. momadlebuli<br />
hqonda iumoris uiSviaTesi grZnoba. misi Txzulebebi maxvilgonierebiTaa<br />
aRsavse da es maxvilgoniereba organulia<br />
iseve, rogorc yvelaferi mis moTxrobebsa da romanebSi. masSi<br />
bevria STambeWdavi, cxovrebidan aRebuli Janruli scena.<br />
gansakuTrebiT maSin, roca avtori igonebs siymawvilis Soreul<br />
dReebs, mogonebebis sevdiani, nostalgiuri notebi ismis...<br />
misi nawarmoebebis kiTxva yovelTvis sainteresoa, radgan<br />
avtorma kargad icis, razedac wers. mas epyra milionobiT<br />
mkiTxvelis guli da amas aRwevda sikeTiTa da guliTadobiT.<br />
Tavis gmirebSi eZebda imas, raic, am sityvis saukeTeso gagebiT,<br />
adamians adamianad xdis.<br />
igi plastikurad Zerwavda saxeebs. axla Zneli dasajerebelic<br />
kia, rom am ocdaxuTi wlis winaT Cven jer kidev ar<br />
vicnobdiT bebias, ilikos, ilarionsa da zurikelas, mis sxva<br />
gmirebs, romlebic jer kidev ar arsebobdnen, xolo amieridan<br />
es gmirebi _ iseTive sakuTrebaa Cveni literaturisa, rogorc<br />
klasikur TxzulebaTa gmirebi. cocxali adamianebiviT<br />
SemoiWrnen isini Cvens cxovrebaSi, maxlobelni, mSobliurni<br />
gaxdnen CvenTvis.<br />
Cven, yvelani, usazRvrod madlierni varT Zvirfasi nodarisa<br />
imis gamo, rac dagvitova; madlierni varT, ase Sors rom<br />
gauTqva saxeli qarTul literaturas da Rrmad mjera _ mis<br />
qmnilebaTa damsaxurebacaa, saqarTvelom rom esoden bevri<br />
keTili megobari SeiZina.<br />
merab berZeniSvili<br />
Cemo nodaro!<br />
Senma udrood gardacvalebam SeZra qarTveli kacis guli.<br />
zRvispireTidan kaxeTis mTebis kalTebamde barSi Tu mTaSi,<br />
yoveli mSromeli adamianis ojaxSi daisadgura sinanulma da<br />
tkivilma.<br />
Cemo nodaro! elviseburad moedeba es ambavi Sens sayvarel<br />
kuTxes _ gurias, yoveli mxridan gaeSurebian Saosanni<br />
samZimarze dumbaZeebTan, atirdebian patara zurikelebi,<br />
bebiebi, gaixseneben Sens mware bavSvobas, gubazoulis piras<br />
gatarebuls.<br />
dRes Rrma mwuxarebas ganicdian Seni megobari mxatvrebi,<br />
mwerlebi, musikosebi, msaxiobebi, sportsmenebi... Seni sayvareli<br />
`vereli biWebi~, romelTa ricxvs Sen udrood gamoakldi.<br />
Sen ma ubraloebam, Senma rbilma da Tbilma Semoqmedebam maT-<br />
156 157
Si saocari siyvaruli hpova. Cveni naTeli dReebi, laRi,<br />
mziani, erTad gatarebuli, Soreul mogonebad iqca. me mainc<br />
kvlavindeburad Sen minda gesaubro. tkivili Zalze didia<br />
Seni dakargvis gamo, eris sayvareli mwerlis dakargvis gamo,<br />
rac qveynisaTvis mZime danaklisia. Senma niWierebam sabWoTa<br />
mkiTxvels Tavi Seayvara, msoflios yvela kuTxes miswvda Seni<br />
Semoqmedeba. Sen gamarjvebis yvela mwvervals miaRwie, iqac<br />
ki, roca sikvdili dageWida, Sen gaimarjve: iyavi avad, gavdi<br />
daRvenTil sanTels, magram erTxel ar gamogiTqvams sinanuli,<br />
wuxili, piriqiT _ sxvis sikeTeze fiqrobdi da sikvdils<br />
avTandilis sityvebiT Sexvdi:<br />
me igi var, vin sofelsa ar amovkref kitrad berad,<br />
vis sikvdili moyvrisaTvis TamaSad da miCans mRerad.<br />
roca mTlianad SemoiWra Sens sxeulSi igi, maSin Sens<br />
megobrebs uxme, magnitofoni moatanine Casawerad, vis romeli<br />
xma unda eTqva, gaanawile da simRera wamoiwye. mTavrdeboda<br />
simRera, mTavrdeboda sicocxle. sikvdilsac keTili<br />
maspinZloba gauwie Sen, Cemo nodaro, sikvdili daamarcxe,<br />
dascine kidec. masTan aseTi Serkineba mxolod vaJkacur suls<br />
SeeZlo. jer kidev maSin daamarcxe igi, roca Seni SemoqmedebiT,<br />
udidesi siyvaruliT qveynis, xalxis samsaxurSi Cadeqi da Seni<br />
niWiereba qaRaldze daRvare, moipove siyvaruli, saxeli da<br />
dideba, romlebTanac sikvdili uZluria.<br />
Cven vamayobT SeniT, gveamayeba isic, rom aseT mravalnatanj<br />
kacs, didi siyvaruli SegeZlo, siyvaruli kacTa, siyvaruli<br />
samSoblosi, siyvaruli Seni uaxloesi adamianis _ meuRlisa,<br />
romelic aseTive Tavdadebuli siyvaruliT gpasuxobda.<br />
iamayeben Seni Svilebi da SviliSvilebi, iamayeben Cveni momavali<br />
Taobebi.<br />
adamianTa Soris, sanam SviliSvili da bebia iqneba, Sens<br />
saxels mokrZalebiT da saTuTad Seinaxaven, mogigoneben<br />
siyvaruliT, pativiscemiT gamarjvebul kacs, qveynis winaSe<br />
valmoxdil mwerals.<br />
Tedo beqiSvili<br />
nodar dumbaZis gardacvaleba Tavzardamcemia mTeli qar-<br />
Tuli mwerlobisaTvis, misi mravalmilioniani mkiTxvelisaTvis,<br />
magram `ciskris~ redaqcias da saredaqcio kolegias, albaT,<br />
aqvs gamorCeuli glovisa da mwuxarebis ufleba. `ciskris~<br />
furclebidan mogvevlina igi Tavis droze qarTvel mkiTxvels<br />
sayvarel mwerlad... rogorc Semoqmedi, igi Tanatoli iyo<br />
Cveni Jurnalisa, masTan erTad izrdeboda nodar dumbaZis<br />
literaturuli saxeli da avtoriteti.<br />
nodaris didi guli yvelas siyvaruls itevda, magram ase<br />
gvjera, rom `ciskari~ gamorCeulad uyvarda.<br />
raRaca spetaki, ganumeorebeli sxivi daaklda TiToeuli<br />
CvenTaganis guls. is sxivi mxolod misi pirovnebidan modioda.<br />
misi naazrevidan, misi siyvaruliTa da tkiviliT damuxtuli<br />
cincxali sityvidan...<br />
amitomaa, rom nodar dumbaZis gardacvalebis ambavma Talxi<br />
RrubeliviT gadauara mTel saqarTvelos; mwerlis saxalxo<br />
siyvaruli sikvdilma saxalxo glovad aqcia!<br />
dasrulda misi droebiTi sicocxle da daiwyo maradiuli!<br />
bavSviviT sufTasa da keTils aw Tavis saukuno sabrZanebel-<br />
Si bavSvebis Jivil-xivili gauTbobs suls... wamierad mis<br />
samaresTan SeCerebul qarTvel bavSvebs kvlav Seagonebs im<br />
gauxunar WeSmaritebas, rom am tkbil-mware wuTisofelSi<br />
araferia ufro diadi da uZvirfasesi, vidre samSoblos<br />
alali samsaxuri, araferia sxva jildo, garda xalxis siyvarulisa...<br />
nodar dumbaZem es jildo sicocxleSive uxvad moimko da<br />
amieridan siyvarulis Saravandedi arasodes moakldeba mis<br />
saxelsa da Semoqmedebas.<br />
zaur bolqvaZe<br />
`...guli gaCerda. ara, ki ar gaCerda, jer fanjris minaze<br />
Semskdar beRurasaviT Cavarda qveviT, afarTxalda, gaibrZola<br />
da Semdeg gaCerda, magram gulis gaCereba sikvdili ar yofila,<br />
es yofila uzomo SiSisagan farTod gaxelili Tvalebi da<br />
158 159
dausrulebeli molodini imisa, amuSavdeba Tu ara isev wyeuli<br />
guli, amuSavdeba Tu ara?!~<br />
amjerad aRar amuSavda, samudamod gaCerda, wyeuli ki ara,<br />
dalocvili, usazRvro sikeTiTa da siyvaruliT, siTboTi da<br />
saTnoebiT, sixaruliTa da mwuxarebiT savse.<br />
mTel qveyanas moedo misi uRvTo sikvdilis Tavzardamcemi<br />
ambavi!..<br />
samgloviaro dReebSi nodar dumbaZis `maqebelad aTasimca<br />
ena enda~, gulwrfeli cremli iRvreboda, am cremls `zed<br />
dasdioda didebuli cremli mTeli saqarTvelosi~ da ara<br />
marto saqarTvelosi!..<br />
`is iyo kaci, viT Sehferis kacsa kacoba~. `yma tkbili da<br />
tkbilqarTuli. sikeTisa xelis mxdeli~, `simarTlesaviT<br />
laRi da bunebazearsi~, didsulovani raindi, `maRali da<br />
maRladmxedi~, megobrisaTvis Tavdadebuli megobari, `savse<br />
qarTuli patiosnebiT~, `udarebeli da mSvenieri~!.. vaJas kai<br />
ymas hgavda: sicxeSi sios hberavda da aTbobda, roca hyinavda!..<br />
sxivsa ubnobda saxelsa da Tavis garjas hmalavda... swor fiqrs<br />
aZlevda Tem-sofels, cduneba ara sZiravda!.. is aRmerTebda<br />
adamians, efereboda... sxvisi tkivilebiT damwuxrebis, sxvisi<br />
sixaruliT gaxarebis, sxvisi Rirsebebis danaxvisa da aRiarebis<br />
iSviaTi unari hqonda!..<br />
mzesaviT naTlad da nisliviT msubuqad dawerili misi<br />
nawarmoebebi gamTbaria jansaRi, xalasi, amaRlebuli,<br />
laRi, mziuri iumoriT, romelic samkaulad ki ar axlavs am<br />
nawarmoebebs, aramed maTi organuli Semadgeneli nawilia.<br />
naTqvamia, `mxolod im iumors uweria sicocxle, romelic<br />
cxovrebiseul simarTlezea aRmocenebuli. mkiTxvelis<br />
gacineba fuWi saqmea, Tu nawarmoebi adamianis siyvaruliT ar<br />
aris ganmsWvaluli~.<br />
am naTqvamis WeSmariti dadasturebaa diadi sakacobrio<br />
idea lebiT, unapiro humanizmiTa da optimizmiT, imediTa da<br />
rwme niT, saocari lirizmiTa da cremlnarevi siciliT, elvare<br />
RimiliTa da Tavankara, sicocxlis damamkvidrebeli xumro biT<br />
ganaTebuli nodar dumbaZis Semoqmedeba, romelsac maradi sobis<br />
kanoniT msoflio mizidulobis Zala aqvs, `samyaros iqiT<br />
midis~ da `brwyinavs saqarTvelos qebad!..~<br />
im saamayo faqts, rom nodar dumbaZe sicocxleSive<br />
usayvarlesi, upopularulesi saxalxo mwerali da sazogado<br />
moRvawe gaxda, zenits miaRwia da msoflio aRiareba moipova,<br />
misTvis arasodes ar daukargvinebia wonasworobis grZnoba.<br />
misi devizi iyo sityvebi: `nuraferi nu gagakvirvebs!~<br />
nodar dumbaZe RvTaebrivi iumoris zeciuri mironiT iyo<br />
SublganaTebuli. man `icoda Rimili ise, rogorc aravin~ da<br />
`ugavda sicili brolisa, vardTa frqvevasa~. misi sicili<br />
cremlidan iSva, cremliT cocxlobda da zogjer cremlze<br />
mwarec iyo!.. man cxraklitulidan gaaTavisufla datyvevebuli<br />
sicili da TeTri bairaRebi aafrialebina.<br />
nodars gansakuTrebiT uyvarda `niangi~. jurnalis daarsebis<br />
60 wlisTavisadmi miRvnil nomerSi ukanasknelad gamoqveynda<br />
nodar dumbaZis molocva, dRes rom anderZiviT aRviqvamT:<br />
`Sen, Cemo Wirisufalo, Cemi gamzrdeli ZiZao, CemsaviT arvis<br />
uyvarxar, _ Tu ginda, dageniZlavo! gilocav, Tanac gisurveb,<br />
_ ar gagcveTodes kbilio! icocxle, vidre amqveynad TaRliTi<br />
gamoilios!~<br />
Cvenc gviyvarda, vficulobdiT, gveamayeboda, gvesaxeleboda,<br />
gveimedeboda Cveni saTayvanebeli nodar dumbaZe, romlis arc<br />
erT xumrobas, arc erT Rimilian frazas, arc erT maxvil sityvas<br />
ar davkargavT, SevkrebT da SevunaxavT STamomavlobas!<br />
mzekaci iyo, mzis Tayvanismcemeli, mziuri Semoqmedi!..<br />
bavSvTa qalaq `mziurSi~ cocxali yvavilebiT mofenili<br />
erTaderTi saflavia, sadac ganisvenebs didi nodar dumbaZe,<br />
siyvaruliTa _ siZulvilis, sikeTiTa _ borotebis,<br />
uSurvelobiTa _ Suris, sicocxliTa da siciliTa _<br />
aryofnisa da sikvdilisa damTrgunveli, maradisobis mkvidri<br />
da ukvdavebis binadari! ara, `igi ar momkvdara, raki gviyvars<br />
da vfiqrobT masze!~<br />
Tengiz buaCiZe<br />
erTad vswavlobdiT universitetSi, is _ ekonomiurze, me _<br />
filologiurze.<br />
erTad viyaviT universitetis literaturul wreSi, is _<br />
poeti, me _ mTargmneli.<br />
erTnairi iyo Cveni ojaxebis bedi, Cveni maSindeli<br />
160 161<br />
11. n. dumbaZe, t. V
tanSiSvloba, ymawviluri sixaruli da sevda.<br />
erTadac vmuSaobdiT _ kulturis saministroSi da mweral-<br />
Ta kavSirSi.<br />
sadac unda vyofiliyaviT, wlobiTac rom ar SevxvedrodiT<br />
erTmaneTs, yoveli Sexvedra TiTqos droebiT Sewyvetili<br />
saubris gagrZeleba iyo.<br />
roca `me, bebia, iliko da ilarionis~ gamoqveynebiT misi<br />
mwerluri saxelis triumfuli zeaRsvla daiwyo, roca<br />
marjaniSvilelTa im cnobilma speqtaklma mayurebeli acina<br />
da atira, ubiric ki mixvda, rom qarTul mwerlobaSi axali<br />
Suqi SemoiWra. adamianis manamde CrdilSi mdgarma waxnagma<br />
gamoanaTa da mSobliuri mwerlobis ganviTarebaSi axali etapi<br />
daiwyo.<br />
`mziuri talanti!~ _ ase uwodes moskovelma kolegebma<br />
nodars, misi gacnobiT, misi araCveulebrivi gonebamaxvilobiT<br />
moxiblulebma.<br />
da ramdeni dRe da Rame gagvitarebia aq da iq, Cemo nodar,<br />
Seni xumrobiT, Seni raindobiT, megobrebisadmi Seni TavdadebiT<br />
gasxivosnebuli!<br />
sikeTe! es iyo Seni cxovrebis, Semoqmedebis, saerTod, Seni<br />
amqveynad arsebobis azri da ra Zalis sikeTe daiRvara Seni<br />
wignebidan, Seni sityvebidan...<br />
bevrs mxolod Seni gamoTqmis garegnuli momxibvleloba<br />
izidavda. cotam Tu icoda Seni gancdis namdvili siRrme, Seni<br />
iumoris tragikuli qveSre...<br />
saidumloebas flobdi, rac yvela donis mkiTxvels ipy rob -<br />
da, sakuTar sulSi axedebda, sikeTe-borotebaze daafiqrebda<br />
da iq manamde misTvisac ucnob simdidres miagnebinebda, ase<br />
aRiqvamda Sens marTlac mziur Semoqmedebas ara mxolod<br />
qarTveli, aramed yvela, visac ki Seni sityva miswvdeboda.<br />
msoflios gadaefina Seni qarTuli xasiaTebi, nodar. ruseTi,<br />
evropa, azia, amerika _ mgoni, xalxi ar darCenila<br />
literaturisa da saliteraturo enis mqone, Seni romanebi da<br />
moTxrobebi rom ar eTargmnos.<br />
da mainc darCi igive, rogoric iyavi: ubralo, momxiblavi,<br />
megobari da raindi, Zmakaci da vaJkaci.<br />
roca dRes Sens dadumebul bageebs davyureb, avadmyofobiT<br />
gatanjul saxes vxedav, Camqral TvalebSi Cagyureb _ vaglax!<br />
_ ambobs guli, uxmod dagtiris da Tavs evleba im Cems nodar<br />
dumbaZes, romelic iyo, am wuTs aRar aris, magram iqneba<br />
yovelTvis, sanam qarTuli sityva da qarTveli kacis saxeli<br />
ar moiSleba dedamiwis zurgze...<br />
guram gverdwiTeli<br />
dRevandel dRes, 14 ivliss daibada igi, mxolod 57 wlis<br />
ukan. es misi pirveli dabadebis dRea, roca Tavad CvenTan aRar<br />
aris. adamiani yvela tkivils uZlebs, amaSia misi Zalac da,<br />
iqneb, sisustec. unodaroba, am sicocxlis JiniT savse kacis<br />
usicocxloba warmoudgeneli iyo yvelaze uimedo wuTebSic<br />
ki. Turme, SesaZlebeli yofila, an iqneb SeuZlebelive darCa<br />
im ubralo mizezis gamo, rom igi kvlav CvenTanaa da, kacma rom<br />
Tqvas, erTi dRec ar gvicxovria uimisod.<br />
mudam Tvalwin midgas misi sevdanarevi RimiliT ganaTebuli<br />
saxe. sevdiT _ adamianTa tkivilebis gamo, mas xom yvelas<br />
magier stkioda. RimiliT _ adamianTaTvis Zalis, rwmenis,<br />
xalisis misaniWeblad. buneba, adamiani, sicocxle misTvis is<br />
umaRlesi netareba da mSveniereba iyo, razec guls veravin<br />
da veraferi aayrevinebda, Tumca sxvaze ukeT xedavda erTis,<br />
meoris da mesamisac naTelsac da bnelsac.<br />
albaT, yvelas ase udgas Tvalwin igi, vinc ki mas piradad<br />
icnobda. bevrni icnobdnen. icnobdnen naTesavebi da megobrebi,<br />
kolegebi da TanamSromlebi, icnobdnen Sin da gareT. rac<br />
mTavaria, icnobda xalxi. zogi mwerali Soridan akvirdeba<br />
adamianebs, nodars ki uyvarda xalxSi triali, Tundac<br />
SemTxveviT SemoxvedrilTan gandobili saubari. iolad<br />
poulobda ucnobTa gulis gasaRebs, jer Tavisi sandomiani,<br />
naTelgadafenili ieriT, mere ki _ ubadlo sityviT da<br />
uwrfelesi grZnobiT.<br />
isinic ki, vinc piradad ar icnobdnen mas, Seumcdarad arian<br />
Camwvdarni nodaris bunebas da arss (amaSi uamravi sazogado<br />
Tu kerZo werilic gvarwmunebs mkiTxvelebisa), radgan mis<br />
SemoqmedebaSi mwerlis pirovneba mTlianad da gulwrfelad<br />
aris saaSkaraoze gamotanili. mwerlis anTebuli gulis<br />
xanZari mis yovel saxesa da xasiaTSi, yovel frazaSi gizgizebs.<br />
162 163
amitomaa ase gadamdebi. amitomac igizgizebs mudam. ase rom,<br />
gahyves qarTveli eris arsebobis dausrulebel gzaze da nodar<br />
xvalac, momavlSic, roca misi Tanamedrovenic wavalT, manam,<br />
vidre qarTveli eri iarsebebs da misi ukvdaveba ki RmerTma nu<br />
dumbaZeze ukeTesi mociqulis natvrac ki SeuZlebelia.<br />
qnas, ara gvjerodes, nodar dumbaZe mudam iqneba da cocxlad<br />
gadava Taobebidan TaobebSi, rogorc meoce saukunis meore<br />
evgeni evtuSenko<br />
naxevris qarTuli cxovrebis mematiane da saerTod ki, qarTuli<br />
sulis da xasiaTis gamomxatveli ganumeorebeli mwerali.<br />
Zvirfaso megobrebo! dRes Cven sajarod mivagebT pativs<br />
nodar dumbaZes: rogorc es gamoCenili pirovnebis, mwerlis,<br />
sazogado moRvawis xsovnas Sehferis, memorialur dafas<br />
vxsniT misi amqveyniuri binis karze. amas aqvs Tavisi didi da<br />
lamazi mniSvneloba, risTvisac piradad Cveni Tu sazogadoebis<br />
me vxedavdi, rogor tovebda mas sicocxle. magram saswaulis<br />
imedi mqonda. saswauli ar moxda. es uzarmazari danaklisia<br />
ara marto qarTuli, rusuli, sabWoTa, aramed mTeli msoflio<br />
literaturisaTvis. cxovrebidan wavida Cveni drois mweralTa<br />
Soris umaRlesi rangis mwerali _ araCveulebrivi adamiani,<br />
romelsac saqarTvelos ssr mweralTa kavSiris gamgeobis<br />
saxeliT yvelasagan madloba eTqmiT imaT, vinc saamisod<br />
Tavmjdomaris Tanamdebobaze myofs SeeZlo gaeerTianebina<br />
gaisarja.<br />
xalxi, maTi interesebi saerTo miznisaken miemarTa.<br />
magram aqve siamayiT unda gavixsenoT, rom nodar dumbaZis<br />
nodar dumbaZe araCveulebrivad saTno, gulisxmieri<br />
saxeli da gvari, misi naTeli saxe da sityva milionobiT mad-<br />
megobari iyo _ saocari iumoriT dajildoebuli. megona,<br />
lieri mkiTxvelis gulis ficarzea aRbeWdili. amis utyua ri<br />
Tu masTan sikvdili movidoda, igi xumrobiT SeZlebda mis<br />
dasturia misi wignebis gamocemebis geografia, figuralurad<br />
SeCerebas, magram, samwuxarod, ase ar moxda.<br />
ki ara, am sityvis pirdapiri mniSvnelobiT rom moicavs mTel<br />
didia misi sikvdiliT gamowveuli tkivili, aunazRaurebelia<br />
msoflios. amis utyuari dasturia is gamoZaxili, rac mis<br />
Semoqmedebas hqonda yvelgan da rac erTad Sekrebili rom<br />
Cveni danaklisi, usazRvroa Cveni sevda.<br />
gamogveca, mTel tomebs Seadgenda. amis utyuari dasturia,<br />
da albaT yvelaze STambeWdavi dasturic, is zRva werilebisa,<br />
v. zorina<br />
mkiTxvelebisagan rom mosdioda da dResac mosdis nodar<br />
qarxana `komsomolkas~ mqargveli,<br />
dumbaZes. erTi ukraineli mkiTxveli werda `me, bebia, iliko<br />
ssrk umaRlesi sabWos deputati<br />
da ilarionis~ gamo: nodar vladimeris Zev, Tqveni wignis<br />
wakiTxvis Semdeg Cems xataSi sinaTlem da siTbom daisadgurao.<br />
am erT TiTqos ubralo da martiv frazaSi mwerlis ukvdavebaa<br />
miniSnebuli, radgan ar arsebobs imaze ufro didi gamarTleba<br />
mwerlobisa, vidre is, rom adamianTa gulebs sinaTle da siTbo<br />
mohfinos.<br />
Cven yvelani dRes da saerTodac, Cveni sicocxlis<br />
nodar dumbaZe da sikvdili... ra mZimea da ra Seusabamo am<br />
ori sityvis erTad warmoTqma.<br />
CvenTvis, misi mkiTxvelebisaTvis, nodar dumbaZe im sayvareli<br />
gmirebis gansaxierebaa, romlebic Tavad Seqmna.<br />
me nodar dumbaZis talantis didi xnis TayvanismcemelTa<br />
ricxvs vekuTvni. maxsovs, samocian wlebSi qarTul<br />
dasasrulamde mwuxareni varT da viqnebiT imis gamo, rom<br />
literaturaSi axalgazrda Zalebi Semovidnen. maT Soris nodar<br />
unodarod varT darCenilebi, magram Cvenve WeSmariti bednie-<br />
dumbaZec _ daucxromeli iumoriTa da seriozul sakiTxebze<br />
reba gvxvda wilad, rom vyofiliyaviT mis axlos, mis megob-<br />
saocrad maxvilgonivruli TxrobiT.<br />
rad, gvexila igi, gvesaubra masTan, Cveni TvaliT dagvenaxa, Tu<br />
qarTul literaturaSi movida da darCa mwerali, brwyin-<br />
ra didi da namdvili adamianebi arseboben amqveynad.<br />
vale ostati, romelic ganuwyvetliv fiqrobda Tanamedrove<br />
Cven gveamayeba, rom vicxovreT im kacTan erTad, vinc Cvens<br />
adamianis samyaroze. movida da samudamod darCa Tavisi<br />
Tanamedrove sazogadoebas, Cvens Taobas mociqulad unda<br />
mkiTxvelebis gulsa da gonebaSi.<br />
164 165
jumber TiTmeria<br />
Zvirfaso nodar!<br />
am meoTxed saukuneze meti xnis ganmavlobaSi pirvelad<br />
gelaparakebi da ar mismen garindebuli.<br />
mTeli Seni cxovreba Rimilis biWi iyavi. saqarTveloSi Seni<br />
Wiri da lxini vin ar icoda, magram sxvas, gareSes, mxolod<br />
sixarulis zRvaSi monanave egone.<br />
Cven ki, Cven xom vicodiT, rom zegardmo Zalas SenTvis<br />
siyvarulis, sixarulis, keTilismyoflobis niWi ar dauklia (am<br />
mxriv namdvilad upirvelesTagani iyavi), magram isic vicodiT,<br />
rom cxovrebam bevrjer dagikoda faqizi da mgrZnobiare guli.<br />
erT kacs gulSi miyenebuli amdeni Wrilobis atana, albaT,<br />
aRar SeeZlo da amitomac eTxovebi dRes Sens Zvirfas sisxlsa<br />
da xorcs, Sens Tbiliss, Sens saqarTvelos, Sens samzeos.<br />
`samSoblo _ dedis saxli~.<br />
`mamuli _ mamiseuli~ (sabam ase brZana).<br />
Seni samSoblos, Seni mamulis winaSe valmoxdili ecxadebi<br />
Sens wminda dedas da Sens vaJkac mamas, Sens did winaprebsa da<br />
Sens Zvirfas Tanamedroveebs.<br />
dro arkvevs, vin vin aris, is arkvevs masStabebs, magram<br />
TiTqmis ocdaaTi weliwadia, qarTveli kaci SenTan erTad<br />
icinis da SenTan erTad icremleba. ar meguleba yvelaze<br />
mkacri, momTxovni mkiTxvelic ki, _ visac guli aqvs, cxadia,<br />
_ ucremlod da uRimilod, utkivilod da usixarulod<br />
waekiTxos Seni wignebi.<br />
Sen mTeli saqarTvelo gkiTxulobda, gkiTxulobs da<br />
wagikiTxavs, nodar, _ didic da patarac, inteligentic,<br />
mxvnel-mTesvelic, dazgasTan mdgaric, jariskacic... da yvela<br />
iswavlis Sengan imas, rac upirvelesi, uzenaesi adamianuri<br />
niWia, _ miT ufro, mwerlisTvis _ siyvaruls, sxvisi sikeTiT<br />
gaxarebas, cisa da miwis, miwisa da cis samsaxurs.<br />
erTi sityviT, Zvirfaso nodar, batono nodar, Sen namdvilad<br />
xalxis, namdvilad saxalxo mwerali da moqalaqe iyavi da xar.<br />
Seni saqarTvelo mxolod pirobiTad geTxoveba _ mSobeli,<br />
vidre pirSi suli udgas, Tavis Svils ar iviwyebs, saqarTvelo<br />
ki, RvTisa da kacis imediT, marad icocxlebs.<br />
aunazRaurebeli danaklisi<br />
mirza ibragimovi<br />
aRar aris nodar dumbaZe, ra saSineli ambavi dagvatyda<br />
Tavs.<br />
Znelia Seurigde azrs, rom igi aRar aris.<br />
nodar dumbaZis nawarmoebebi Targmnilia azerbaijanul<br />
enaze, azerbaijanis azizbekovis saxelobis dramatul TeatrSi<br />
idgmeboda speqtakli misi romanis `nu geSinia, dedas~ mixedviT,<br />
misi romani `me, bebia, iliko da ilarioni~ Cemma vaJma, aidin<br />
ibragimovma Targmna da gamomcemloba `ganjlikSi~ gamoaqveyna,<br />
es wigni azerbaijaneli mkiTxvelis sayvarel wignad iqca.<br />
nodar dumbaZis nawarmoebebi maRali humanizmiTa da<br />
adamianisadmi siyvaruliTaa gaJRenTili, isini saocari<br />
siTboTi aTboben mkiTxvelTa gulebs.<br />
yovelTvis, roca nodaris wignebs vkiTxulobdi,<br />
aRfrTovanebaSi movyavdi mis sulier simdidres, misi gmirebis<br />
silamazes, misi mxatvruli sityvis liriulobasa da poeturobas.<br />
mis gmirebTan Sexvedra udidesi sulieri siamovnebis<br />
momniWebelia. nodar dumbaZis qmnilebebi adamianisadmi<br />
siyvarulsa da rwmenas aRZraven, da rac gansakuTrebiT<br />
damaxasiaTebelia am didi xelovanis prozisaTvis _ igi<br />
saocrad bunebrivad aRwers qarTul nacionalur xasiaTebs<br />
da sxva erebsac gadascems am siyvaruls. es humanizmis da<br />
WeSmariti internacionalizmis umaRlesi formaa.<br />
me xSirad vxvdebodi nodar dumbaZes da am Sexvedrebma<br />
Cems gulSi siTboTi da misi pirovnebis momxibvlelobiT<br />
daisadgures. is iyo didi mwerali, saocari niWis adamiani,<br />
igi afrqvevda sixaruls, simarTles, gvaocebda adamianebTan<br />
urTierTobis ubraloebiT. misi nawarmoebebi sabWoTa<br />
literaturis oqros fondSi Sevlen, misi xsovna ki marad<br />
darCeba Cvens gulebSi.<br />
166 167
egor isaevi<br />
Zalian samwuxaroa, Zalian sawyeni rom cocxali aRar aris<br />
aseTi axalgazrda, aseTi brZeni mwerali. Zalian gulsatkenia.<br />
me mudam vkiTxulobdi mis wignebs da mixaroda misi Zlieri<br />
niWi. igi CemTvis saqarTvelo iyo, Tbiliss garSemortymuli<br />
gorakebi iyo, saqarTvelos mTebi iyo, Tavad sityvis buneba<br />
iyo, Cemi mexsiereba iyo, horizonti iyo, romlis miRmac<br />
saqarTveloa, Tavisi uZvelesi warsuliTa da momavliT.<br />
Cven arc ise didi xnis win gavicaniT erTmaneTi da uceb<br />
davmegobrdiT. Cven erTad yofna gvixaroda. Cven kargad, mSvidad,<br />
mxiarulad vgrZnobdiT Tavs. igi saqarTveloSi mepatiJeboda,<br />
me ki msurda ruseTSi, Cems mSobliur voroneJis mxareSi menaxa<br />
nodari. mas Zlier undoda CemTan Camosvla, ar dascalda...<br />
magram misi sityva qariviT gadaiqrolebs lelqaSze, Cemi<br />
mSobliuri bitiugis talRebze, icocxlebs mkiTxvelTa gulebSi,<br />
gulidan guls gadaecema, icocxlebs Cvens mTebSi, Cvens<br />
velebze, tyeebSi, iq, sadac cxovroben sabWoTa adamianebi.<br />
Zlier vwuxvar megobris dakargvas.<br />
daviT kvicariZe<br />
didi danaklisi ganicada mravalerovanma sabWoTa<br />
literaturam, ufro didia da usazRvro es danaklisi CvenTvis,<br />
qarTvel mweralTa ojaxisaTvis.<br />
vxedavdiT, vgrZnobdiT, rom ukve aRmarTuli iyo arjalis<br />
celi, sikvdilis aCrdili mis sasTumals aRar Sordeboda da<br />
mainc, imedis sxivi kiafobda yoveli Cvenganis gulSi, iqneb<br />
moxdes saswauli, gadarCes, icocxlos da kvlav gaamdidros<br />
mxatvruli literaturis saganZuri, kvlav mravalgzis<br />
gaaxaros da daafiqros pirvel yovlisa, qarTveli da mere<br />
sxva mravali erovnebis mkiTxveli.<br />
Tavs uflebas vaZlev ganvacxado, rom Tanamedrove msoflios<br />
literaturaSi iSviaTia mwerali, visac ase mokle drois<br />
manZilze esoden didi popularoba da siyvaruli moexveWos.<br />
Tavi da Tavi mSobliuri eris, Seni xalxis, Seni miwisa da<br />
qveynis erTguleba da siyvarulia.<br />
bevri, Zalze bevri maqvs mosagonari nodar dumbaZis<br />
kai kacobis, megobrobis, Tanadgomis, misi iSviaTi keTili<br />
bunebis dasturad... gavixseneb 1980 wels Cemi dabadebis samoc<br />
wlisTavze gamogzavnil mis Tbil, Zmur werils, romelic<br />
mowiwebiT waikiTxes saiubileo saRamoze.<br />
`Zmao daviT, _ mwerda batoni nodari, _ rogor minda Sens<br />
gverdiT vidge, mogiloco da mogefero, mogiloco saxelovani<br />
iubile, vai, rom eqimebs verasgziT ver gamovepare...~<br />
gulSi didi samaradJamo dardiT veTxovebi gamoCenil<br />
mwerals da mravalmxriv sazogado moRvawes, Cvens Zvirfas<br />
nodars...<br />
vitali korotiCi<br />
ar vici, ra droidan vicnobdi da vmegobrobdi masTan: me<br />
vfiqrob _ mTeli sicocxlis manZilze. ukanasknelad nodar<br />
dumbaZes gazafxulze Sevxvdi. es iyo mis mSobliur TbilisSi.<br />
iqneb, qalaqic imitom iyo aseTi kargi, rom maSin iq nodari<br />
cxovrobda. gasaocaria, sxvebisadmi raoden siyvaruls itevda<br />
es adamiani! me yovelTvis mwamda, rom namdvili talanti _<br />
esaa keTilganwyobili, guluxvi da alersiani adamiani,<br />
Tumca nodari ufro meti iyo: igi mTlianad siyvaruliT iyo<br />
anTebuli da mis irgvliv yvelas guli uTbeboda. imaT, vinc<br />
didxans megobrobda dumbaZesTan, icodnen misi avadmyofobis<br />
simZime. me erTxel vuTxari mas, rom ucxoeli qirurgebi aseT<br />
infarqtebiT dakodil guls cvlian, axals gadaunergaven<br />
xolme. `gagiJdi, _ mipasuxa nodarma. _ erT wamsac ki ver<br />
gavZlebdi, rom mcodnoda _ sxvisi guli maqvs...~<br />
igi sakuTari guliT cxovrobda da cxovrobda mTeli<br />
SegnebiT, daZabulobiT, Tavis Seubraleblad. icoda, rom misi<br />
erTi guli yovelives ver gauZlebda, mainc ver moicala, misTvis<br />
SeRavaTi mieca. saqarTvelos mweralTa kavSirSi yoveldRe<br />
midioda da saaTobiT muSaobda, xalxs iRebda, erTguli iyo<br />
ndobisa, romelic mas amxanagebma gamoucxades, roca mweralTa<br />
organizaciis gamgeobis Tavmjdomared airCies.<br />
mas Zalian uyvarda adamianebi. Cemive naTqvams vimeoreb,<br />
magram ar SemiZlia ar vilaparako amaze, imitom rom saxalxo<br />
168 169
siyvarulis okeane mis garSemo mudam Relavda, aZlevda Zalas<br />
da me darwmunebuli var, amoZravebda nodaris cxovrebas.<br />
siyvaruli sicocxlismomniWebelia. igi, rogorc SeeZlo<br />
iRvwoda, magram xalxic afasebda mis yoveldRiur cxovrebas.<br />
is iyo didi mwerali da amasTanave didbunebovani adamiani.<br />
gaxsenebac ki meZneleba, vis SeeZlo aseTi gamWriaxobiT<br />
SeegrZno bolomdis adamianebi, rogorc es nodars sCveoda,<br />
vis SeeZlo ase gaego da winaswar egrZno sxvaTa sulieri tkivilebi.<br />
nodar dumbaZis adamianuri avtoriteti arafriT ar<br />
Camouvardeboda mis literaturul monapovars _ saerTod,<br />
Znelia cal-calke gavTiSoT misi samwerlo da sayofacxov re -<br />
bo reputacia. masSi yvelaferi erTad iyo: WeSmariti sicocxle<br />
xom maradis erTiania.<br />
mas Zneli bavSvoba da siWabuke ergo da simwifis xanaSic<br />
nodaris mimarT bedi ulmobeli aRmoCnda _ axlobelTa<br />
dakargva, avadmyofoba... erTxel man miTxra, sxva mxareebTan<br />
erTad lesia ukrainkas sidiade, sicocxlis pativiscemaSic<br />
gamoCnda, ra mZimedac ar unda awyobiliyo misi piradi<br />
cxovrebao. sicocxlisadmi ra didi pativiscema da siyvaruli<br />
gaaCnda TviTon dumbaZes! aerTianebda da afarToebda samwerlo<br />
organizacias Tavisi adamianuri da SemoqmedebiTi avtoritetiT,<br />
moipova mkiTxvelTa damsaxurebuli pativiscema,<br />
patiosnad asrulebda deputatis movaleobas. nodar dumbaZe<br />
iyo da rCeba naTel wignad da naTel xsovnad mravali milioni<br />
adamianisaTvis. misi erTiani, ucvleli gulis cema Sewyda,<br />
magram SeuCerebelia misi gza amqveynad. axlaxan gamomcemloba<br />
`dnipros~ mier gamoqveynebuli dumbaZis Txzulebebis ortomeuli<br />
ukrainul enaze _ es mis mier maradisobisaTvis miZRvnili<br />
kidev erTi saCuqaria.<br />
muSni lasuria<br />
SeuZlebelia, da saocrad Zneli warmosadgeni, rom Cven<br />
Soris aRar aris sicocxlismoyvare, xalisiani nodar dumbaZe,<br />
Zvirfasi megobari, mwerali, romelic Tavisi xalxis SegnebaSi<br />
Rirseulad iqca misi Tvisebebisa da ocnebebis gamomxatvelad,<br />
mwerali, romlis romanebi da moTxrobebi Tanamedrove<br />
qarTuli literaturis saetapo nawarmoebebad iqca. mwerali,<br />
romlis Txzulebebmac Sors, mSobliuri respublikis sazRvrebs<br />
gareT gauTqves saxeli qarTul mxatvrul sityvas. misi<br />
saxeli Rirseulad dgas sabWoTa mravalerovani literaturis<br />
gamoCenili saxelebis gverdiT.<br />
nodar dumbaZe Tavis TxzulebebSi ocnebobda sazogadoeba<br />
sinaTlisa da WeSmaritebis idealebamde aemaRlebina.<br />
nodar dumbaZe iyo patrioti, Tavis xalxTan siyvaruliTa da<br />
Rrma fesvebiT SekavSirebuli. swored es aris misi STamagonebeli<br />
Semoqmedebis wyaro. amasTanave misi Semoqmedeba arasdros<br />
SemosazRvrula wminda nacionaluri CarCoebiT, masSi mudam<br />
zogadsakacobrio ideebi viTardeboda, rac ase damaxasiaTebelia<br />
mravalsaukunovani qarTuli literaturisaTvis.<br />
afxaz mwerlebs gansakuTrebuli mizezebic hqondaT mwa red<br />
ganecadaT nodar dumbaZis dakargva. jer kidev bavSvobis wleb-<br />
Si bedma igi soxumis erT-erT skolaSi miiyvana, man mxurvaled<br />
da samudamod Seiyvara afxazeTi, afxazi xalxi. ai, ukve TxuTmet<br />
welze metia misi nawarmoebebi amSveneben Cvens nacionalur<br />
Teatrs. mis Zmebs, afxaz mwerlebs yovelTvis uxarodaT masTan<br />
Sexvedra, didi siyvaruliT Targmnidnen mis nawarmoebebs.<br />
afxazeTis amomrCevlebma araerTxel airCies nodar dumbaZe<br />
TavianT wargzavnilad Cveni qveynis umaRles sabWoSi.<br />
saxli, romelSic iqmneboda nodar dumbaZis nawarmoebebi,<br />
sadac igi stumrebsa da megobrebs iRebda, mitovebuli dgas Savi<br />
zRvis sanapiroze, gulrifSSi. igi aRarasodes aRar SeaRebs am<br />
saxlis kars... magram madlieri mkiTxvelebisaTvis mudam Ria<br />
iqneba misi nawarmoebebis kari.<br />
afxazeTi arasdros daiviwyebs nodar dumbaZis momxibvlel<br />
saxes, mis keTil Rimils, samaradisod Seinaxavs misdami<br />
siyvaruls.<br />
giga lorTqifaniZe<br />
Zmao nodar! mTeli Cemi sicocxle Sen gverdiT viyavi da<br />
Seni nawarmoebebiT vsunTqavdi. bedma ise ineba, bolo dReebSic<br />
Sen gverdiT vyofiliyavi. da me gavxdi mowme imisa, sulis<br />
siZlieriT rogor moerie Sen sikvdils. aRar geSinoda misi,<br />
170 171
adgan grZnobdi, rom erTi kacis gasakeTebeli saqveyno saqme<br />
yvelasaTvis maxlobelni iyvnen Seni gmirebi. es iyo Seni<br />
ukve gaakeTe. marTalia, kidev bevrs movelodiT Sengan, gvwamda<br />
Semoqmedebis udidesi internacionalizmi.<br />
Seni amouwuravi niWisa, magram rac gaakeTe, imiTac bednieria<br />
qarTuli Teatri da kino verasodes daiviwyebs Sens udides<br />
Seni xalxi, qarTuli literatura da xelovneba.<br />
amags, radgan Sen gaamdidre da gaakeTilSobile maTi reper-<br />
saocreba xdeba am dReebSi yvela qarTul ojaxSi: Senze<br />
tuari Seni dauSreteli talantiT.<br />
saubars cremliT iwyeben da mere, roca ixseneben Sens na-<br />
ra Tavzardamcemia imis Segneba, rom veRar unda gavigono<br />
warmoebebs, SenTan Sexvedrebs, naRvels Rimil-sicili cvlis,<br />
Seni xma, veRar unda wavikiTxo Seni axali striqonebi. da isRa<br />
radgan Seni Semoqmedebac xom aseTivea: cremliTa da RimiliT<br />
damrCenia sanugeSod, rom mTeli Cemi darCenili cxovrebis<br />
savse. mxolod Sen SegeZlo yvelaze mniSvnelovan problemeb-<br />
manZilze xSirad Sevxvde Sens Semoqmedebas Teatrsa Tu kinoSi<br />
zec ki cremlnarevi RimiliT gelaparaka.<br />
bedma ar dagaklo arc udidesi gamarjvebebi da arc<br />
da amiT gavigrZelo bedniereba SenTan Sexvedrisa.<br />
udidesi travmebi, romlebmac sabolood gatexes kidec Seni<br />
janmrTeloba.<br />
kosta marRievi<br />
magondeba is dRe, rodesac Sen manqanaze gadabeWdili<br />
`me, bebia, iliko da ilarioni~ gadmomeci. is Rame erT-erTi<br />
ubednieresi iyo Cems cxovrebaSi.<br />
vkiTxulobdi Sens nawarmoebs, xan vtirodi, xan xmamaRla<br />
vicinodi da im Ramesve mivxvdi, Tu ra aucilebeli iyo, rom<br />
Seni gmirebi scenaze enaxa mayurebels.<br />
sruliad gadauWarbeblad SemiZlia vTqva, rom Seni gamoCena<br />
qarTul mwerlobaSi da qarTul TeatrSi udidesi movlena<br />
iyo, romelmac Semoabruna Cveni xelovneba ubralo adamianebis<br />
bedisaken da maTi tkivilisa da sixarulis Tanaziari gaxada.<br />
ra Tqma unda, me viqnebodi es, Tu vinme sxva qarTveli<br />
reJisori, Sens gmirebs aucileblad gaacocxlebda qarTul<br />
scenaze da daiwyeboda maTi triumfuli cxovreba, romelic<br />
ager 25 weliwadia grZeldeba.<br />
me arc erTi Cemi speqtakli xelmeored ar damidgams, Seni<br />
nawarmoebebi ki TiToeuli ramdenjerme maqvs dadgmuli. da es<br />
imitom, rom mindoda kidev erTxel mecxovra Sens samyaroSi,<br />
Seni gmirebis cxovrebiT.<br />
marto is rad Rirs, rom Seni nawarmoebebis mixedviT dadgmul<br />
speqtaklebSi Seiqmna ubrwyinvalesi aqtioruli saxeebi, rom<br />
sesilia TayaiSvilis bebia qarTveli qalis saxis etalonad<br />
iqca da yvela ise Sehxaroda, rogorc sakuTar bebias.<br />
udidesi bedniereba iyo is, rom Senma gmirebma gadaabijes<br />
saqarTvelos sazRvrebs. me arasodes damaviwydeba repeticiebi<br />
rus msaxiobebTan, maTi cremlebi da xan homeruli sicili.<br />
ra mZimea imis Segneba, rom Cven Soris aRar iqneba aseTi<br />
saTnoebiT aRsavse, gulmxurvale patrioti Tavisi qveynisa,<br />
WeSmariti internacionalisti, keTili sulis adamiani,<br />
msubuqi iumoriT damSvenebuli, mgrZnobiare gulis patroni,<br />
kristaluri siwmindis komunisti.<br />
Tqven, Zvirfaso nodar, kargad gicnoben Cems mSobliur<br />
oseTSi. Tqvens SesaniSnav nawarmoebebs _ moTxrobebsa da<br />
romanebs CvenTan kiTxuloben ara marto rusul da mSobliur<br />
_ osur enebze, aramed originalSic _ qarTul enazedac.<br />
Tqveni talantis mravalricxovani Tayvanismcemlebi<br />
tkbebian Tqveni daxvewili ostatobiT, gamomsaxvelobiTi<br />
formebis mravalferovnebiTa da simdidriT, Tqvens mier<br />
Seqmnili cocxali da STambeWdavi TanamedroveTa saxeebiT.<br />
ai, ratom gamoiwvia aseTi mwuxareba os mkiTxvelebsa da<br />
megobrebSi Tqvenma moulodnelma gardacvalebam.<br />
Tqven, batono nodar, ara erTxel brZanebulxarT CvenTan,<br />
oseTSi, gainteresebdaT Cveni kuTxis cxovreba, aqaur<br />
mSromelTa saqmianoba. osi mosaxleoba erTgul megobarsa da<br />
RviZl ZmasaviT gxvdebodaT yvelgan.<br />
dRes ki isini naRvlianad ixseneben arcTu Soreul warsulSi<br />
TqvenTan Sexvedris im bednier wuTebs.<br />
Zvirfaso nodar! iseTi mwerlebi, rogoric Tqven brZandebiT,<br />
ara kvdebian, isini rCebian TavianT wignebSi, TavianT<br />
nawarmoebebSi. aseTia Tqveni xvedric _ Tqveni bednieri<br />
literaturuli iRbalic!<br />
172 173
elguja maRraZe<br />
adamiani iyo da aResrula...<br />
dro-Jamis msaxvrali xeli, rogorc mokvdavs, Seexo, magram<br />
mis, rogorc mwerlis, xsovnas pirquSi JamTa dineba ver<br />
mosxlavs. ukanaskneli ramdenime weli sisxlsavse, mSfoTvare<br />
sazogadoebrivi cxovrebiT icxovra, fizikuri cxovreba ki<br />
aRar Zaledva. magram sicocxles nebiT WkuaTmyofeli vin<br />
gaSorebia, rom is gahyroda. SemoqmedebiTi cecxliT iwvoda,<br />
mouZlurebuli sxeuli ki Ralatobda. misi sicocxlis bolo<br />
wlebi uTuod daudgromeli Seucnoblisaken ltolva da<br />
swrafva iyo, da ver gaamtyunebdi. kaci, etyoba, akrZaluli<br />
nayofisaken ufro miiltvis da isic mSfoTvare cxovrebisaken<br />
iswrafoda. sul cxovrebis Suagulisken eWira Tvali da<br />
erCoda guli. Smagsa da mZafr gancdebs etaneboda, wynari,<br />
damSvidebuli cxovreba ar ewada, siwynares gaurboda.<br />
nodar dumbaZes ar sWirdeba sanekrologo xotbis Sesxma,<br />
diTirambebi da wardgena. igi isedac saxelganTqmuli gaxlavT,<br />
radgan misi cremliani sicilis miRma aris raRac idumali,<br />
bolomde amouxsneli da Seucnobeli. TviTon misi cxovreba ise<br />
moawyo sawuTrom, rom xSirad svegamwarebuls mxolod sev dia -<br />
ni Rimili hqonda sanugeSod. da Tu bolo dros dumili dasCemda,<br />
cotas laparakobda, es misi WeSmariti bunebidan momdinare<br />
cxovreba aRar iyo. igi bunebiT ukeTilSobilesi sulis patroni<br />
gaxldaT, xalisiani, laRi, oxunjobis, masxrobisa da<br />
jansaRi sicilis didostati. nodar dumbaZem RimiliT, adamianisadmi<br />
sibraluliT, TanagancdiT, TanadgomiT, moyvasis<br />
sulSi naRverdaliviT mimqrali sulieri sikeTis gamoCxre kiT,<br />
sulisberviTa da warmoCeniT miaRwia sawadels, man adamianTa<br />
TanadgomiT, maTi znesrulobis, maTdami siyvarulisa da maTSi<br />
arsebuli sikeTis CvenebiT axali sisxli gadausxa samocsamocdaaTiani<br />
wlebis qarTul romanistikas.<br />
nodar dumbaZe naTelmxilveliviT iWreboda adamianis<br />
su lis labirinTSi. man speleologiviT dalaSqra adamianis<br />
sulieri samyaros siRrmeebi da mis gmirebs ukan dasabrunebel<br />
gzas veravin gadauWris, radgan maTi suli sikeTiTaa aRsavse.<br />
misi romanebisa da moTxrobebis kiTxvisas TiToeul individs,<br />
aq Tu SoreTSi, cxovrebaSi nanaxi, aRqmuli, gancdili, gago ni -<br />
li da gadatanili warmoudgeba Tvalwin. amiTaa igi TavisianTa<br />
da ucxotomelTaTvis axlobeli da mSobliuri. nodar dumbaZem<br />
uzado sarkeSi gviCvena adamianuri vnebani. igi Seiqmna mexotbe<br />
adamianTa Soris siyvarulisa, TanagrZnobisa, Sewyalebisa,<br />
Tanalmobisa da gaWirvebis Jams erTmaneTisaTvis mxardaWerisa.<br />
vinc gonebis Tvals gaubnevs mis nawerebs, umal Seityobs,<br />
rom isini dawerilia adamianTa gamosworebis mizniT, Tumca<br />
saaSkaraod mwerlis mizani arsadaa gacxadebuli da swored es<br />
aris maTi Rirseba. misi survili iyo, niadag mxarSi dgomoda<br />
moyvass, erTTavad Cafluli yofiliyo sityvieri freskebis<br />
qmnaSi, eTesa, exarebina, emravlebina rwmena da siyvaruli<br />
kacTa Soris da amiT adamianebisaTvis tvirTmZime cxovreba<br />
gaeadvilebina. misi monaTxrobi ambebi uTvalavi feriTaa<br />
Semkuli. esaa zRvis kenWebiT mooWvili, saocari xelovnebiT<br />
Sexamebuli Zvirfasi mozaika. is xan yinwvisis angeloziviT<br />
mwyazari da mSvidia, xan TeTri giorgiviT Submomarjvebuli<br />
da SemarTuli wmida mebrZolis saxiT warmogvidgeba Tvalwin<br />
da xanac _ berikaobaSi monawile anci da janRoniT aRsavse,<br />
mxiaruli da vnebadaumcxrali Wabukis saxiT gvevlineba.<br />
mis nawerebs Tan dahyvaT didi aRmafrena, gansawmendelis<br />
gamaciskrovnebeli Suqi da cecxli, igi siyvarulis qadagi<br />
gaxldaT da amitom Seiyvara xalxma.<br />
sikvdils SeCveuli iyo. uwveveli stumris moaxloebaze ar<br />
SfoTavda, ar Semdrkala, saiqiosaken mimavali yvela biliki da<br />
gzaSara CemTvis axali araao, miTxra, ukanasknelad rom vnaxe.<br />
mis mSobliur kuTxeSi axla laJvardic mwuxrad dabind deba.<br />
sevdian qviTins mohyvebian guriis ubiwo TovliT dafaruli<br />
mTebi. mduRare cremlebs afrqvevs mTeli saqarTvelo. igi<br />
wavida Cvengan da dagvitova cremliTa da kvnesiT dadaRuli<br />
gulebi.<br />
sicocxlis gariJraJi tkbili hqonda, sicocxlis dila<br />
_ gamwarebuli, arc SuadRe hqonia maincdamainc saSurveli,<br />
sicocxlis daiss yvelafers miaRwia, magram TviTon sicocxlem<br />
uRalata.<br />
mSvenieria wlis am dros Cveni Tbilisi, jer kidev gaismis<br />
mgalobel CitTa WikWiki da JRurtuli, magram maTi saamo xma<br />
Sens yurTa smenas aRara swvdeba, Cemo nodar! nelad miRelavs<br />
mRvrie, beberi mtkvari, kvlav ireklaven sxivT mtkvris<br />
174 175
talRebi, magram Sens TvalTaTvis wylidan ukuqceul sxiv-<br />
Ta cimcimi aRar arsebobs. ukanasknelad dagxedavs zevidan<br />
Tbi lisis ca, ukanasknelad mogelamuneba da mogefereba Tbilisuri<br />
niavi, romelsac Tan moaqvs diRmis mwvane velTa<br />
saamo surneli. magram, vaglax, rom es surneli Sens ynosvas<br />
veRar gaaRizianebs. Sen samjer da metjerac iyavi sikvdiliT<br />
dasunTquli, samjer izeime gamarjveba sikvdilTan, erTxel<br />
sikvdilma gZlia. gamarjvebuli mainc Sena xar, Cemo nodar,<br />
rameTu sikvdili daviwyebas niSnavs da Sen daviwyeba ar giweria!<br />
lelo gatanili gaqvs da gamarjvebuli midixar. bednieri<br />
xar imiT, rom Sen daimkvidre dideba mwerlisa. Sens wignebs<br />
mudam eyoleba mkiTxveli, ris gamoc Sen kvlav icocxleb. Sen<br />
Seni mziani Ramis Tanaziari gaxdi. SenTvis ki cxadi da sizmari<br />
ukve moTavda.<br />
CemTvis, im kacisaTvis, vinc SenTan erTad gaatara yrmobisa<br />
da siWabukis wlebi, pirvelma dawera Senze kritikuli werili<br />
1958 wels, pirvelma giwinaswarmetyvela didi momavali<br />
da manamde gedga mxarSi, vidre Sen giWirda, Zneli iyo am gamosaTxovris<br />
dawera. Sen, Cemo nodar, axla yvelasTan moamTav -<br />
re angariSebi da Seni sakuTari gza sikvdilSi gakvale.<br />
sanugeSod isRa rCeba, rom verc erTi dabadebadi arsi sikvdils<br />
ver ascdeba. igi yvelas wilxvedri gaxlavs. bednieri xar<br />
imiT, rom Seni fiqri da azri miuwvdomels miswvda, ukvdavi<br />
xar imiT, rom Seni wignebi fexadgmulni arian ara marto Sens<br />
samSobloSi, da Sens magivrad Seni wignebi gauTboben gulebs<br />
yvelas, visac Sen daakeli siyvarulis xibli.<br />
mwuxareba da glova Seni sayovelTaoa da yoveli Cvengani<br />
Wirisufalia.<br />
SoTa niSnianiZe<br />
nodar dumbaZesTan Cemi megobroba studentobidan iwyeba.<br />
Cven imTaviTve erTnairi mwerlebi gviyvarda, erTi da igive<br />
literaturuli kerpebi gvyavda. Cveni Taoba universitetis<br />
`pirvel sxivSi~ gadioda Tavis ideur da sulier wrTobas.<br />
nodar dumbaZes futkariviT exveoda maSindeli literaturuli<br />
axalgazrdoba misi cincxali maxvilsityvaobis, am-<br />
bis Txrobis saocari unarisa da saerTod kacTmoyvaruli<br />
bunebis gamo. es Tvisebebi mere da mere mxatvrul xilvebad<br />
gardaisaxnen mis wignebSi. mas erTnairi interesiT kiTxulobda<br />
rogorc literaturuli elita, ise ubralo mkiTxvelic,<br />
riTic igi kanonierad amayobda. nodar dumbaZe visac megobrad<br />
igulvebda, uzomo siyvaruli da dafaseba icoda misi. nodari<br />
yvelgan megobrul atmosferos qmnida, yvelgan Tanasworobis<br />
da kolegialobis suls amkvidrebda. Tavisi maradWabukuri sulis<br />
gamo nodar dumbaZe CemTvis mudam zurikela iyo da verc<br />
verasdros warmomedgina, Tu zurikela odesme mokvdeboda.<br />
magram ara! zurikela ar momkvdara, zurikelas sikvdili ar<br />
SeiZleba. igi sicocxlis, siyvarulis, niWierebis xatia,<br />
rogorc es aRibeWda eris mexsierebaSi, romelic Taobidan<br />
Taobebs unda gadaeces, raTa adamianebs sicocxlis Jini, gulis<br />
siTbo da samyaros pirvelxilvis mSveniereba gaunawilos.<br />
nodar dumbaZis cxovrebidan wasvliT Cvens yoveldRiur<br />
cxovrebas moakldeba siTbo da sixalise, xolo Cvens<br />
literaturas _ silamaze da sxiviereba. samagierod, mogvemateba<br />
misdami madlierebis da pativiscemis grZnoba. nodar<br />
dumbaZem, rogorc mweralma da moqalaqem, sul gulis xarjviT<br />
icxovra. rogor SeiZleboda nodar dumbaZes janmrTeli guli<br />
hqonoda, yvelaferi gulSi gamoatara: cxovrebiseuli Tu<br />
Semoqmediseuli stresebi. ugulod araferi dauweria. igi<br />
TviTonve ar zogavda sakuTar guls. swored aseTi gulis<br />
wyalobiT moipova man mkiTxvelTa siyvaruli, mkiTxvelTa<br />
didi aRiareba.<br />
nodar dumbaZe, rogorc xelovani da rogorc moqalaqe,<br />
Tavisi suliskveTebiT, Tavisi cxovrebis wesiT WeSmariti komunisti<br />
da WeSmariti internacionalisti gaxldaT.<br />
nodar dumbaZe Cvengan wavida Tavisi erisa da mwerlobis<br />
winaSe valmoxdili, wavida naadrevad da wavida siyvaruliT<br />
guldamsxvreuli... da Cvenc bevri, Zalian bevri dagvtova<br />
guldamZimebuli, guldaRonebuli, guldabzaruli.<br />
176 177<br />
12. n. dumbaZe, t. V
vardges petrosiani<br />
TbilisSi Camosuli somexi mwerlebi, mTeli Cveni<br />
literaturis saxeliT, Tavs xrian deda-saqarTvelos winaSe,<br />
qarTuli literaturis winaSe, romelTac dakarges RviZli<br />
Svili, usazRvro sikeTiTa da brwyinvale niWiT dajildoebuli<br />
mwerali. diax, nodar dumbaZe didi qarTuli literaturis<br />
Rirseuli Svili iyo. es ukve didi pativia, xolo igi, karga<br />
xa nia, am literaturis erT-erTi mamac gaxda, es ki rCeulTa<br />
xvedria, mravali didi talantisTvis miuRweveli. erTdroulad<br />
Svilic iyo da mamac. sulac ar aris ioli, rameTu Svili<br />
daundobelia, xolo mama, yovlisgamgebi da mimtevebeli. aseTi<br />
rTuli, ormagi movaleoba ekisreboda sicocxlis bolomde<br />
nodar dumbaZes.<br />
me, nodar dumbaZe _ adamianis umcros Zmasa da nodar dumba-<br />
Ze _ mwerlis Zvel Tayvanismcemels, usazRvrod mimZims Cveni<br />
danakargis mtanjveli realobis dajereba. da me ar ZalmiZs<br />
dRes masze warsuli droiT vilaparako.<br />
Zvirfaso nodar, Seni wignebis kiTxvisas da xelaxla<br />
gadakiTxvisas, yovelTvis mexamrids gadarebdi, Sens sxeulSi,<br />
Sens gulSi, gonebasa da nervebSi rom gaatarebdi adamianuri<br />
tkivilebis maRali Zabvis dens, tkivils Tavad itovebdi,<br />
xolo adamianebs sinaTlesa da sixaruls aniWebdi, sikeTesa da<br />
lmobierebas aswavlidi.<br />
da Sen gegona, guli amas gauZlebda?<br />
Sen icodi da kargadac icodi _ boroti talanti ar<br />
arsebobs, WeSmariti talanti sakuTari tanjvis fasad mxolod<br />
sinaT lesa da sikeTes Sobs, adamianebs rwmenas aniWebs da aZlebi<br />
nebs. Seni xalxis wmidaTawmida mcnebac es iyo, ase fiqrobda<br />
Seni mSobeli xalxic, xalxi raindi, xalxi _ medgari, mtkice<br />
da myife, xalxi _ brZeni da xalxi _ yrma, es iyo maradisobis<br />
kanoni, romelic kidev erTxel auwye xalxs, Zvirfaso nodar!<br />
Cemi bolo werili upasuxod darCa. mcire xnis win Seni<br />
`maradisobis kanoni~ somxurad gamovida, dauyovnebliv<br />
gamogigzavne wignis sasignalo egzemplari, xolo werilSi<br />
imedi gamovTqvi, iqneb am Semodgomaze mainc moaxerxo da<br />
erTxel kidev Camoxvide Sens somex mkiTxvelebTan-meTqi.<br />
es arc zrdilobisaTvis naTqvami sityvebi iyo, arc mxolod<br />
RviZl ZmasTan kidev erTxel Sexvedris survili _ Sen ico di,<br />
rogor uyvarT somxeTSi nodar dumbaZe da TviTonac gsurda<br />
aq Camosvla. `TeTri bairaRebi~ rom gamoveciT, maSin apirebdi<br />
Camosvlas _ ver moxerxda, Seni romanis satelevizio dadgma<br />
rom ganxorcielda, ukve saavadmyofoSi iyavi.<br />
SarSan _ TbilisSi, wels ki _ moskovSi, TviTon miTxari:<br />
`ise minda kidev vnaxo sevani...~<br />
maS, veRar Camoxval... maS, sevanic veRara naxavs Tavis<br />
Svils.<br />
eh, nodar, Zvirfaso... Sen icodi, rom Cvens mSfoTvare<br />
droSi kacobriobas swored sikeTe aklia, aklia Jangbadze<br />
metad; amitomaa amdeni xalasi, sicili, sisufTave, lmobiereba<br />
Sens wignebSi. amboben, yoveli kacis sulSi Tavisi xalxis<br />
miniaturuli portreti Canso.<br />
es samgzis marTalia, Tu kacs gulis sikeTe da gonebis<br />
sibrZne axlavs. Sen Seni xalxis keTilSobili Tvisebebi Seiwove<br />
da Seni miwis erT-erTi cocxali simboloTagani gax di.<br />
Seni wignebis SemweobiT, Seni adamianuri Tvisebebis SemweobiT<br />
me ukeT gavicani saqarTvelo, ukeT gacnoba ki ufro metad<br />
Seyvarebas niSnavs...<br />
Sen _ mZlavri qarTuli prozis axali talRis brwyinvale<br />
warmomadgeneli _ sakavSiro literaturuli cis kabadonze<br />
pirveli simZlavris varskvlavad enTe, Seni wignebis kaSkaSa<br />
ferebis gareSe SeuZlebelia Cveni samSoblos mravalerovani<br />
literaturis feradi cisartyelis warmodgena.<br />
Sens wignebs, Sens gasaocar gmirebs _ romantikosebs,<br />
axirebulebs, brZen berikacebsa da Wabukebs Cveni qveynis yvela<br />
kuTxeSi da mis farglebs gareTac moelodnen. Sens wignebs<br />
Targmnidnen, dgamdnen sxvadasxva enaze, rogorc sakuTars,<br />
mSobliurs. mjera, sawer magidasTan muSaobisas yovelTvis<br />
grZnobdi am mravalsaxovani, mravalenovani mkiTxvelis<br />
cocxal sunTqvas. saraindo mTebidan Camosulma mxiarulmwuxare<br />
gurulma mravalmilioniani auditoria ise daipyari,<br />
mTeli sisruliT verc ki gaiazrebdi mkiTxvelis siyvarulis<br />
siRrmes.<br />
Zvirfaso nodar, gaxsovs Seni gasaocari gmiri _ moxuci<br />
guduli? igi sikvdilis win madlobas uxdis mzes, mamals,<br />
Rvinos, Tavis guls, madlobas _ erTgulebisaTvis. netav Tu<br />
178 179
gagaxsenda Seni gmiri ukanasknel wuTebSi! ar vici, magram<br />
mjera, im wuTebSi Senc CurCulebdi madlobis sityvebs,<br />
madlobas uxdidi am saocar qveyanas, bunebas, adamianebs, Sen<br />
tanjul gulsac. vici, rameTu kaci iyavi, adamiani, miwis Svili,<br />
mxatvari.<br />
mudam mikvirda _ rogor gamoaRwie im Seni Zneli bavSvobi<br />
dan ise, rom amdeni sinaze da sicili, amdeni sikeTe da<br />
sicocxlis siyvaruli SeinarCune?<br />
Zvirfaso nodar, winaprebs uTqvamT _ kubo mxolod navia,<br />
oden kacis sxeuls rom waritacebs aryofnis zRvaSio da Cvenc<br />
am mZime wuTebSi Tavs imiTRa vinugeSebT, rom CvenTan rCeba Seni<br />
wignebis gverdebs mofenili Seni naTeli suli.<br />
es keTili da brZnuli wignebi Seni wasvlis Semdegac gaaxareben<br />
adamianebs, Zmobisa da urTierTgagebisken mouwodeben,<br />
rameTu `adamianis suli gacilebiT ufro mZimea, vidre sxeuli,<br />
imdenad mZime, rom erT adamians misi tareba ar SeuZlia, amitom,<br />
vidre cocxlebi varT, erTmaneTs xeli unda SevaSveloT da<br />
vecadoT, rogorme ukvdavvyoT erTmaneTis suli~.<br />
Seni wignebi kidev didxans daafiqrebs adamianebs mware<br />
sinamdvileze _ ratom aris ase, ratom kvdebian adamianebi<br />
ufro xSirad siZulvilisagan, vidre siyvarulisgan.<br />
da aswavlian adamianebs siyvarulisTvis erTurTs mxolod<br />
siyvaruli miuzRon. Seni wignebi marad icocxleben, radgan<br />
maradiulia mZlavri da mTrTolvare qarTuli ena, romelic<br />
erTxel kidev asaxele, radgan moZme xalxTa TanavarskvlavedSi<br />
marad Cauqrobelia Seni mSvenieri saqarTvelos ganumeore be -<br />
li varskvlavi, Zvirfaso nodar.<br />
gunar preidi<br />
gamoCenili qarTveli mwerlis nodar dumbaZis udroo<br />
gardacvalebis ambavma latviel literatorTa didi<br />
gulistkivili da mwuxareba gamoiwvia. nodar dumbaZis<br />
nawarmoebebi latviel mkiTxvelTa Soris udidesi popularobiT<br />
sargeblobda, radgan isini mudam exmianebodnen<br />
dRevandel problemebs, TiToeulis sazrunavsa da sixaruls.<br />
mravali weli zedized Cveni respublikis Teatrebis scenebi-<br />
dan mogvmarTavdnen misi gmirebi, gvaswavlidnen sikeTesa da<br />
samarTlianobas, megobrobasa da Zmobas.<br />
gansakuTrebiT farTo gamoxmaureba hqonda romans `maradisobis<br />
kanoni~, romelic didi tiraJiT gamouSva erovnulma<br />
gamomcemlobam `liesmam~. am nawarmoebiT Cvenma qarTvelma<br />
megobarma saSualeba mogvca ufro Rrmad CavwvdomodiT<br />
misi xalxis cxovrebasa da xasiaTs, Tavad avtori ki ufro<br />
axlobeli gaxda CvenTvis.<br />
gvaxsovs nodar dumbaZe rogorc Tanamoazre amxanagi,<br />
romelTanac Rameebis gaTeneba SeiZleboda mravalerovnuli<br />
sabWoTa literaturis ganviTarebis gzebze saubarSi; rogorc<br />
saintereso Tanamosaubre, gulTbili da stumarTmoyvare<br />
maspinZeli, romelic latviel kolegebs iRebda saqarTvelos<br />
madlian miwaze.<br />
misma moulodnelma sikvdilma sabWoTa literatorebis<br />
ojaxs gamoaklo niWieri, mowifuli ostati, romlis<br />
nawarmoebebi madlier gamoxmaurebas povebs mudam aTasobiT<br />
adamianis gulSi.<br />
oleqsa siniCenko<br />
mec, iseve, rogorc TiToeul ukrainel mwerals, didad<br />
matkina guli nodar dumbaZis _ Cveni Tanamokalmis, sityvis<br />
niWieri da SesaniSnavi ostatis udrood gardacvalebis<br />
ambavma.<br />
magondeba samociani wlebis damdegi, roca pirvelad<br />
wavikiTxe nodar dumbaZis romani `me, bebia, iliko da ilarioni~,<br />
momxibla am nawarmoebma da kidec vTargmne ukrainul enaze.<br />
gamomcemloba `molodma~ (`axalgazrdobam~) maSinve gaacno<br />
respublikis mkiTxvels qarTveli prozaikosis Semoqmedeba.<br />
ase daiwyo Cveni nacnoboba am SesaniSnav sityvis ostatTan.<br />
Semdeg Cemive TargmaniT daistamba romanebi `me vxedav mzes~,<br />
`mziani Rame~, `nu geSinia, deda!~, `maradisobis kanoni~,<br />
moTxroba `kukaraCa~, bevri sxva nawarmoebi – nodar dumbaZis<br />
TiTqmis mTeli proza. axlac kievSi mzaddeba gamosacemad<br />
mwerlis didi dasuraTebuli ortomeuli, romelSic Seva<br />
romani `TeTri bairaRebi~.<br />
180 181
wilad mxvda bedniereba araerTgzis Sevxvedrodi da mesaubra<br />
nodarTan _ momxibvlel, gulisxmier da brZen kacTan. ama<br />
wlis maisSic, roca SevekiTxe, rogor muSaob-meTqi Sens did<br />
nawarmoebze, mipasuxa: `zafxulSi wavimuSavebo~. es zafxuli<br />
ki misTvis ukanaskneli gamodga...<br />
mwarea, metad mwarea imis Segneba, rom nodar dumbaZe ukve<br />
aRar aris Cven Soris. bevri Zalian mniSvnelovanisa da saWiros<br />
Tqma ver moaswro man. magram naTqvamic da dabeWdilic mudam<br />
CvenTan iqneba, STagvagonebs, adamianebs ufro keTilsa da<br />
ukeTess gaxdis.<br />
jansuR Rvinjilia<br />
Cven zogjer maSinac vityviT, qarTulma mwerlobam umZimesi<br />
danaklisi ganicadao, rodesac saxelovani mwerali Rrmad<br />
moxucebuli gaeyreba sicocxles. gasagebia, guli gvwydeba<br />
eris moamage moRvaweze!<br />
axla marTlac umZimesi danaklisi ganvicadeT, radgan<br />
sayovelTaod cnobili, uniWieresi mwerali nodar dumbaZe<br />
ormocdaTeqvsmeti wlisa wavida Cvengan.<br />
Rrmad moxucebuli mwerlis sikvdilic saerTo mwuxarebaa,<br />
magram is mwuxareba erTgvarad zeimTan aris Sejerebuli.<br />
misi dakrZalvis dRes Semokrebili mTeli eri kidev erTxel<br />
rwmundeba Tavis sidiadeSi, imaSic, rom gardacvlilma bolomde<br />
Tqva Tavisi saTqmeli. am gancdiT erwymis zeimi mwuxarebas.<br />
nodar dumbaZis sikvdili mxolod did mwuxarebas niSnavs.<br />
upirveles yovlisa, es aris qarTveli xalxis mwuxareba, Semdeg<br />
im mravalmilioniani mkiTxvelisa, romelic mis sayvarel wignebs<br />
ewafeboda. aq mxolod tirilia, yru qviTini, gamSrali sevda...<br />
igi ormocdaTeqvsmeti wlisa miicvala; SeeZlo Tavisi SesaniSnavi<br />
moTxrobebis da romanebisaTvis gverdiT amoeyenebina sibrZniT,<br />
ostatobiT, elvarebiT aRbeWdili axali nawarmoebebi. yvelaferi<br />
es Cven dagvaklda, Zalian bevri dagvaklda!<br />
Cven gvaxsovs, sul axlaxan rogor Rirseulad, raindulad<br />
Seegebnen sikvdils guram asaTiani da revaz margiani. aseTi<br />
Rirseuli Segebeba erovnuli xasiaTis siRrmes da simtkices<br />
mowmobs.<br />
erTi saintereso istoriaa nodar dumbaZis miaxloveba<br />
sikvdilTan. sicocxlis yvela iaraRiT ebrZoda igi sikvdils;<br />
sidinjiT, simSvidiT, amtanobiT, adamianebTan unaklo<br />
urTierTobis jebirs agebda da rac mTavaria, ebrZoda mxolod<br />
misTvis Cveuli iumoriT. sicocxles uricxvi formiT SeuZlia<br />
sikvdilTan dapirispireba da albaT, nodar dumbaZem yvela<br />
sicocxliseuli forma moixmo gardauvalTan uTanasworo<br />
WidilSi. amitom ase xangrZliv, ase Seurigeblad grZeldeboda<br />
brZola, amitom ixevda daundobeli dasasruli ukan da, rac<br />
kidev ufro momxiblavia, sasworze Segdebuli sicocxlis<br />
wyvetil-wyvetil antraqtebs Soris is aswrebda romanebis,<br />
moTxrobebis, werilebis Seqmnas; moRvaweobda, uZRoda,<br />
Taosnobda... gakeTebulis Sejameba xvalis saqmea!<br />
sikvdilTan Segebebac didi magaliTia da roca axloblebis<br />
mogonebebi gamoqveyndeba momavalSi, misi qveyana kidev mravali<br />
detaliT da niuansiT dainaxavs mwerlis mfeTqav guls,<br />
WeSmaritad saxalxo nawarmoebebi ase Zalumad rom asxivebda<br />
aqamde.<br />
a. SevCenko<br />
182 183<br />
maiori<br />
baTumis wiTeldroSovani sasazRvro razmis mesazRvreebi<br />
Rrma pativiscemiT vepyrobiT Cveni sayvareli mwerlis nodar<br />
dumbaZis mdidar, TviTmyofad talants, romelmac sabWoTa<br />
literaturis saganZurSi didi wvlili Seitana. Cven misi<br />
madlierni varT imisaTvis, rom man namdvilad mniSvnelovani,<br />
namdvilad giganturi Sroma gaswia, sabWoTa axalgazrdebis _<br />
mesazRvreebis aRzrdis saqmeSi. da ra Znelia amaze saubari axla,<br />
roca aRar aris gverdiT is adamiani, romelic gviyvarda, pativs<br />
vcemdiT, vafasebdiT, rogorc cxovrebis did maswavlebels.<br />
imisaTvis, rom mesazRvreTa cxovreba Seicno, aucilebelia<br />
TviTon ganicado am samsaxuris yvela sirTule.<br />
nodar dumbaZe Tavisi adamianuri alRoTi da keTilSobi lebiT<br />
Rrmad SeiWra romanis `nu geSinia, dedas~ mTavari gmiris,<br />
mesazRvre avTo jayelis Sinagan samyaroSi. mesazRvris mwvane
tansacmelSi Cacmuli mwerali samSoblos damcvelebTan erTad<br />
iyo, maTi mRelvare cxovrebiT cxovrobda. swored aqedan<br />
warmoiSva namdvilad marTali, mimzidveli da metad aqtualuri<br />
saxe Tanamedrove axalgazrdis, Cveni samSoblos damcvelis<br />
_ mesazRvre avTo jayelisa da roca samxedro samsaxuris<br />
mosaxdelad sazRvarze modis axali cvla _ Cveni qveynis<br />
axalgazrda moqalaqeni, maTi Camosvlis pirvelsave saaTebSi<br />
mouTxroben, Tu rogor msaxurobda da ra gavlenas axdenda<br />
mesazRvreTa koleqtivze sabWoTa mwerali nodar dumbaZe.<br />
amas winaT mesazRvreebs werili gamougzavna sasazRvro<br />
armiis veteranma, sabWoTa kavSiris gmirma, gadamdgarma<br />
polkovnikma n. f. karacupam. werilSi aris aseTi striqonebi:<br />
`me xSirad vigoneb n. dumbaZis romanis `nu geSinia, dedas~ erTerTi<br />
gmiris, mesazRvre avTo jayelis naTqvams, rom samSoblo<br />
mxolod saqmiT unda giyvardes da ara sityviT. kargad aris<br />
naTqvami _ `giyvardes samSoblo saqmiT~. WeSmaritad es<br />
frTiani fraza mowodebacaa sabWoTa axalgazrdobisaTvis.<br />
mudmivad vadevnebdiT Tvalyurs nodar dumbaZis SemoqmedebiT<br />
warmatebebs. misi mravalferovani talanti Cven Tvalwin<br />
sul ufro naTlad da naTlad ifurCqneboda. dRes aRar<br />
aris Cven gverdiT nodar dumbaZe. ara, is CvenTan aris, Cvens<br />
sasazRvro razmSia da sistematurad dagvexmareba gvjerodes<br />
megobrobis, viyoT erTgulni samxedro ficisa, mxurvaled<br />
gviyvardes Cveni samSoblo.<br />
jansuR Carkviani<br />
igi sanTeliviT iwoda, yoveldRe da nel-nela... ase iyo<br />
mwerlobaSi, mamuliSvilobaSi, ase iyo ZmobaSic...<br />
nodar dumbaZe aravis ar hgavda, sicocxlisa da sikeTis<br />
mwerals iumoris dros Tan axlda sevda, ganumeorebeli sevda,<br />
romelic gamoarCevda misive Taobis sxva mweralTagan.<br />
mxolod saqarTvelos ar mohkvdomia nodar dumbaZe, igi<br />
moukvda yvela xalxs, visac ki qveyanaze sikeTiT ucxovria,<br />
raTa dedamiwaze maradis damkvidrebuliyo simSvide da znekeTiloba.<br />
roca nodar dumbaZe ojaxebSi Sedioda JurnaliT Tu<br />
ga ze TiT, wigniT Tu televizoriT, ojaxebSi bedniereba sufevda,<br />
sikeTe zeimobda, im ojaxebSi frTebs Slida Rimili da<br />
sixaruli.<br />
nodar dumbaZe Cemi megobari iyo, Zma iyo Cemi da xSirad<br />
Tavis fostasac makiTxebda...<br />
werilebi mosdioda qveynis yvela kuTxidan, werils swerd nen<br />
nair-nairi rjulisa da profesiis xalxi. zogi gulubryvilod<br />
ekiTxeboda gmirTa vinaobas, isini namdvilad arseboben, Tu<br />
Tqveni gamogonili ariano; zogi pirdapir SekveTas aZlevda,<br />
Cem ze dawereT, amqveynad Cemze kargi biografiis mqone ar me gule<br />
bao; werilebs swerdnen zemo svaneTidan da kaxeTidan, baikal-amuris<br />
mSeneblobidan da engurhesidan, swerdnen oqrosmaZieblebi<br />
da eqimebi, memindvreebi, maRaroelebi, swerdnen<br />
Sey varebulebi da gzis dalocvas sTxovdnen; werilebs swerdnen<br />
koloniebidan, Svelas sTxovdnen, rogorc mwerals da ssr<br />
kavSiris umaRlesi sabWos deputats. isic TiTqmis yvelas<br />
pasuxobda, diax, TiTqmis yvelas. amodena fostis mopasuxe<br />
kacs ori piradi mdivani mainc unda hyoloda, nodari ki marto<br />
pasuxobda yvelas. Cemze didi STabeWdileba moaxdina ukraineli<br />
moxuci qalis patara werilma: `Svilo nodar, madlobeli var,<br />
am Sua zamTarSi Senma wignma qoxi gamiTbo~. gana ufro metad<br />
SeiZleba mwerlis gaxareba?!<br />
yvelgan siTbo Sehqonda, saimedo, yvelas damxmare kaci iyo.<br />
nodar dumbaZem rogorc Tavisi mosvliT gaaxara qveyana, ise<br />
wasvliT daamwuxra.<br />
misi Rirseuli da erTguli samsaxuri misabaZi iyo CvenTvis,<br />
yvelasTvis.<br />
wavida Cvengan saTno da keTilSobili kaci, gamokveTili<br />
pirovneba da, rac mTavaria, WeSmariti mwerali. wavida ise,<br />
rogorc SeSvenis raindsa da gamarjvebuls.<br />
sikvdilis win wamojda loginze, xeli gadahxvia megobrebs<br />
da imRera, simReris damTavrebisas ase Tqva: `movides axla<br />
sikvdili da rame damakloso~.<br />
nodar dumbaZe wavida, nodar dumbaZe CvenTanaa!<br />
184 185
oTar CxeiZe<br />
am mZime wuTebSi nodari isev moRimari, saxenaTeli, xalisiani<br />
midgas Tvalwina;<br />
mZime wuTebSi nodari isev ise maxsendeba, pirvelad rom<br />
warsdga plenumis winaSe, mweralTa plenumisa, rogorc<br />
Tavmjdomare mweralTa kavSirisa, pirveli sityva ro unda<br />
warmoeTqva, ro daaxana, ro waetana win dayril qaRaldebsa,<br />
ro SeuZaxes darbazidana, TiTqos misalmebada, TiTqos gasamxneveblada,<br />
SesaTamameblada TiTqosao, da rom gadmoixeda<br />
Cveuli RimiliTa, Cveuli xalisiT ro gadmoiZaxa: _ macaleT<br />
axla moRvaweobao; is maxsendeba am mZime wuTebSi.<br />
am mZime wuTebSi isev ise midgas Tvalwina;<br />
am mZime wuTebSi is maxsendeba, Tu ra mondomebiT Seudga<br />
marTlac moRvaweobasa, rogorc winamZRoli qarTveli<br />
mwerlobisa am Cvens mRelvare sazogadoebriv cxovrebaSi, am<br />
Cvens mRelvare saliteraturo cxovrebaSi; Tu rogor ar<br />
imC nev da Sinagan tkivilebsa, rogora xalisobda, rogor gulmedgrobda<br />
da rogor amxnevebda Tavisze nakleb SeWirvebulTa,<br />
ufro metad ro Sewuxebuliyvnen; is maxsendeba, is gulmedgroba<br />
da daumWknari is iumori, siyvaruliT rom gajerebuliyo,<br />
mxolod da mxolod siyvaruliTa, adamianis siyvaruliTa;<br />
am mZime wuTebSi isev ise midgas Tvalwina;<br />
am mZime wuTebSi is maxsendeba, rac rom moaswro am<br />
moklexanSia, rac ver moaswro, isic maxsendeba, rac<br />
asuldgmulebda, rasac ro eswrafoda, da ase mgonia, im mZime<br />
wuTebSi, umZimes wuTebSi, gzagasayarze sikvdil-sicocxlisa<br />
Savi angelozi ro eaxleboda, Seegebeboda imave RimiliTa,<br />
imave xalisiT Seegebeboda, usayvedurebda imave siciliTa: _<br />
ra iyo, Se uRvTo, cota kidev geclia moRvaweobao; ase mgonia<br />
am mZime wuTebSi;<br />
am mZime wuTebSi nodari isev moRimari, saxenaTeli, xalisiani<br />
midgas Tvalwina:<br />
am mZime wuTebSi,<br />
dumilis wuTebSi,<br />
dumilis wuTebSi...<br />
revaz CxeiZe<br />
iseTi didi mwerlis gardacvalebam, rogoric nodar<br />
dumbaZea, erTbaSad sul sxvagvarad gaaSuqa misi pirovnebis,<br />
misi Semoqmedebis masStabi, gansazRvra misi adgili sabWoTa<br />
literaturasa da qarTul xelovnebaSi.<br />
SeiZleba iTqvas, mwerlis TiTqmis yvela nawarmoebi<br />
gadaRebulia kinoSi; yvela gmirs meore _ ekranuli sicocxle<br />
mieniWa da Cveni diadi qveynis yvela kuTxe-kunWulSi uTvalavi<br />
adamianis siyvaruli moipova. cxovrebis simarTlis amsaxveli,<br />
demokratiuli mxatvruli Semoqmedeba nodar dumbaZisa<br />
gasagebi da maxlobeli gaxda mkiTxvelTa farTo masebisaTvis.<br />
mwerlis prozaul qmnilebebs mimarTes Cvenma wamyvanma<br />
reJisorebma. Tanamedrove mwerlis nawarmoebis ekranizaciis<br />
bednieri cda gamodga 1962 wels reJisor Tengiz abulaZis<br />
filmi `me, bebia, iliko da ilarioni~, sadac mTavar rols<br />
brwyinvale sesilia TayaiSvili asrulebda. im xanebSi erT-erT<br />
interviuSi nodar dumbaZe aRniSnavda, madlobeli var Tengiz<br />
abulaZisa, kinosa da did kinematografSi Cemi miwvevis gamoo.<br />
im pirveli filmis Semdeg mwerali ramdensame xans kinostudia<br />
`qarTul filmSi~ msaxurobda redaqtorad, iyo saredaqcio<br />
kolegiis wevri, samxatvro sabWos wevric. energias, niWsa da<br />
mondomebas ar iSurebda iseT rTul organizaciaSi muSaobisas,<br />
rogoric kinostudia gaxlavT. amas garda, da rac umTavresia,<br />
didia nodar dumbaZis wvlili cnobil mweralTa da reJisor Ta<br />
Soris SemoqmedebiTi megobrobis damkvidrebaSi.<br />
amas mohyva filmebi: `me vxedav mzes~ lana RoRoberiZisa,<br />
`gza mSvidobisa~ merab kokoCaSvilisa, kinoalmanaxSi `mSobliur<br />
xeTa CrdilqveS~ CarTuli moklemetraJiani filmi `ZaR -<br />
li~ leila gordelaZisa, `Zaxili~ guguli mgelaZisa, `maradisobis<br />
kanoni~ valerian kvaWaZisa.<br />
`kukaraCa~ bolo filmia, siko da qeTi doliZeebma rom<br />
gadaiRes mas Semdeg, rac reJisorma Temur CxeiZem, mTavar rol-<br />
Si g. qavTaraZis monawileobiT, igive moTxroba televiziaSi<br />
ganaxorciela. is faqti, rom kinofilmi sul sxvagvari gamovida,<br />
vidre telespeqtakli, niSnavs, raoden mravalwaxnago va ni<br />
da Rrmaa mwerlis proza, ra mdidari masalis Semcvelia, rao-<br />
186 187
den dauSreteli wyaroa igi, romelsac yoveli kinoSemoqmedi<br />
didi saidumlos gareSe ar arsebobs namdvili poezia.<br />
Taviseburad aRiqvams.<br />
nodar dumbaZis poeturi proza am WeSmaritebis kidev erTi<br />
dasanania, rom ulmobelma sikvdilma ar daacala aesrulebina<br />
naTeli dadasturebaa. cxovrebiseuli sibrZnis dauflebis am<br />
sanukvari ocneba _ Tavad gadaeRo sakuTari nawarmoebi.<br />
Zneladsaval gzaze igi TiTqos mindiasaviT grZnobda adamia-<br />
darwmunebuli var, igi iseTive maRalniWierebiT iqneboda<br />
nuri yofis idumal Sreebs da aki gvagrZnobina kidec Tavis<br />
aRbeWdili, rogorc yvelaferi, rac mweralma Seqmna.<br />
saukeTeso romanebsa Tu moTxrobebSi. misi ucnauri STagoneba<br />
aseT dros bewvis xidze irCevda siaruls: mxiaruleba da sevda,<br />
sicili da cremli aq iseve enacvlebian erTmaneTs, rogorc<br />
sargis caiSvili<br />
dRes _ Rame da sikvdils _ sicocxle.<br />
aseTive cxovelmyofeli suli STabera man sakuTar gmireb-<br />
mzis mwvane naTeli<br />
sac, romlebic agrerigad gaiTavisa dRes Cvenma mkiTxvelma. maT<br />
iotis wamisad ar akliaT arc sibrZne da arc cxovrebiseuli<br />
igi TiTqmis TxuTmeti weli imyofeboda sikvdil-sicocx-<br />
gamocdileba. yovel nabijze vrwmundebiT, rom yvela maTgani<br />
lis mijnaze. yvelam, didma Tu pataram, icoda misi ukurnebeli<br />
Zveli da Wirgamovlili xalxis RviZli Svilebi arian.<br />
senis ambavi.<br />
ucnauria, magram mainc faqtia, rom miuxedavad aseTi<br />
xangrZlivi daavadebisa, jer kidev aravin eloda uecari<br />
katastrofis moaxloebas.<br />
aravis emeteboda nodar dumbaZe aseTi xvedrisaTvis...<br />
katastrofa ki, samwuxarod, garduvali aRmoCnda...<br />
nodar dumbaZis qmnilebaTa didi nawili erT mTlian<br />
gulwrfel aRsarebasaviT JRers, rac aseT uCveulo<br />
momxibvlelobas aniWebs mis poetur sityvas. gulwrfeloba<br />
man ara mxolod stilur, aramed raRacnairi rwmenis simaRlemde<br />
azida da bolomde endoboda kidec sakuTar Tavs. albaT esec<br />
iyo mizezi, rom aseTi TrTolviT eloda yovel mis qmnilebas<br />
misive mSobliuri xalxi: `guliTa wrfeliTa, sityviTa<br />
naTeliTa...~<br />
*<br />
mSobliur xalxTan aseTma urTierTobam uSreti Zala Sema -<br />
mTeli am mZime wlebis manZilze, sabednierod, igi TviTonac<br />
ta mas, mianiWa gulTamxilvelis grZneba, raTa TiTqosda<br />
kargad grZnobda sakuTari xalxis Tanadgomas, did ndobas. es<br />
uxilavi ZafebiT Seemecna maTive gulisTqma. man SeZlo ara<br />
mas bevrs avalebda. sxvagvarad Znelia aixsnas is Zalisxmeva,<br />
marto gamoexata mSobliuri xalxis fiqri da ocneba, aramed<br />
romelic man am bolo aTeul wlebSi gamoavlina.<br />
saWiroebis SemTxvevaSi elaparaka kidec maTive saxeliT. am<br />
misma axloblebma kargad vicodiT isic, Tu ra tanjvis fasad<br />
niSniTac igi Tavis did winamorbedTa Rirseuli memkvidrea,<br />
miiwevda igi win, axali SemoqmedebiTi simaRleebisaken...<br />
sakuTari xalxis `Wmunvisa da sixarulis~ Tanaziari.<br />
nodar dumbaZis didi niWiereba pirveli nabijebidanve irw-<br />
nodar dumbaZis erT mSvenier eskizSi warmosaxulia<br />
muna misma mSobliurma xalxma. es mxolod rCeulTa xvedria.<br />
saRamo zRvis pirad. mzis diskos CasvlasTan erTad, rogorc<br />
aseT did arCevanSi ki, madloba RmerTs, xalxi arasodes<br />
es misi elvare niWis Tvisebaa, poetur Txrobas Tan gasdevs<br />
Semcdara.<br />
siRrmiseuli konteqsti, gadmocemulia didi sevda adamianis<br />
nodar dumbaZem, SeiZleba iTqvas, Zalze mokle droSi didi<br />
garduvali aRsasrulis gamo.<br />
mwerluri saxeli moixveWa, erovnuli suliTa da adamianisadmi<br />
mxatvruli suraTi ki gasrulebulia Semdegi sityvebiT:<br />
didi siyvaruliT aRbeWdilma misma qmnilebebma didi xania<br />
`vinc Camavali mzis mwvane naTels dainaxavs, bednieri iqneba~.<br />
gadalaxes Cveni qveynis sazRvari, xolo mis avtors hqonda<br />
nodar dumbaZe swored erTi im rCeulTagania, vinc miwvda<br />
yvela safuZveli, rom eTqva: me imitom movedi amqveynad, rom<br />
am Suqs. `mzis mwvane naTeli~ gaacilebs mas albaT ukvdavTa<br />
TanamoZmeTaTvis mometana sixaruli da adamianuri Tanalmoba.<br />
maradiul samyofelSi.<br />
188 189
tariel Wanturia<br />
vzivar da vfiqrob, Zmao nodar: minda gavixseno yvelaferi,<br />
Tuki odesme rame SegSlia _ utaqto fraza dagcdenia, uadgilo<br />
xumroba gamogsvlia, uneblieT raime Secdoma Cagidenia! iqneb<br />
aman odnav mainc gaanelos Seni sikvdilis elda... magram vai,<br />
rom verafers vigoneb iseTs, Seni didi biWoba, Seni keTilSobili<br />
buneba, mTel qveyanaze Seyvarebuli Seni didi da mtkivani<br />
guli rom gadawonos, Seni Rimili da cremli rom gadaswonos!<br />
Seni tomebi rom gadawonos! Seni cxovreba xom mzian Rames<br />
hgavda _ gaCaRebuls kaSkaSa sinaTliT da damZimebuls<br />
aTasi ganukurnebeli naRveliT _ dedasTan ori ganSorebiT,<br />
usayvarlesi biWis patara borcviT, aTasi sxva satkivariT...<br />
es yvelaferi ewera Seni gulis ficarze, romelmac bolos da<br />
bolos veRar daitia amxela naRveli...<br />
ase mgonia, Cemi Taobis mwerlebidan yvelaze meti Sen<br />
icxovre, yvelaze meti sixarulic Sen gamoscade da yvelaze<br />
didi ubedurebebic Sen dagatyda Tavs...<br />
Sens mkerds ar aklda aranairi regalia da jildo, Sens<br />
guls _ aranairi tkivili...<br />
mwerlis samaradiso samyofeli misi wignia! da Sen SegiZlia<br />
iZino mSvidad _ Sens wigns marad eyoleba mkiTxveli da<br />
damfasebeli! namdvilad saxalxo mwerali hyavdi Sens xalxs<br />
da qveyanas, da im namdvil saxalxo siyvaruls, romliTac Seni<br />
wignia garemosili, dro veras daaklebs!<br />
rogorc ar unda iyos, Sen jer Sens marad xuTi wlis biWs<br />
miuxval, Sens ediSer yifians miuxval, Sens guram asaTians,<br />
Sens guram rCeuliSvils, Sens nodar CxeiZes, Sens gulda<br />
kalaZes, Sens laSa janaSias, Sens Tamaz meliavas, Sens gigla<br />
fircxalavas miuxval, Sens ukvdav bebias _ Sens sesilia<br />
TayaiSvils miuxval...<br />
Sen ar dagcalda, Tvali Segevlo Seni kidev erTi<br />
SviliSvilisTvis, romelic sul male moevlineba qveyanas!<br />
Sen ar dagcalda, xelSi ageRo Seni kidev erTi wigni, sul<br />
male rom gamova stambidan...<br />
magram Sen mudam gwamda, rom dausabamo gza aqvs Sens nagramsa<br />
da naRvaws...<br />
ivli Sen im Sens usasrulo gzaze, me ki Cemi karis mezob le bis<br />
_ Seni mananasa da nodarikos yovel danaxvaze isev Camwydeba<br />
guli imis gamo, rom aRara gvyavs saamayo Zmakaci, visi wignic<br />
Cveni Taobis erTi ukeTes wignTagania.<br />
iZine, Zmao nodar! _ Sen axla ukeT xar...<br />
zurab WumburiZe<br />
naadrevad wavida Cvengan nodar dumbaZe _ Tanamedrove<br />
qarTuli mwerlobis aRiarebuli lideri da gamoCenili<br />
sazogado moRvawe, SesaniSnavi megobari da umwikvlo pirovneba.<br />
samSoblos siyvarulSi da mSobeli xalxis samsaxurSi<br />
daiferfla misi keTili guli.<br />
sul axlaxan dasrulda mwerlis rCeuli nawerebis gamocema<br />
sam tomad, romelic arsebiTad mis prozaul TxzulebaTa<br />
TiTqmis sruli krebulia. nodar dumbaZis romanebisa da<br />
moTxrobebis didi nawili Tanamedrove qarTuli mwerlobis<br />
oqros fondSi Sedis. Tu meoce saukunis pirveli naxevris<br />
epoqalurma movlenebma qarTul prozaSi Rirseuli asaxva<br />
pova mixeil javaxiSvilis, niko lorTqifaniZis, leo qiaCelis,<br />
konstantine gamsaxurdias romanebisa da moTxrobebis saxiT,<br />
saukunis meore naxevarSi aseTive rolis Sesruleba wilad<br />
xvda mweralTa Tanamedrove Taobas, romlis brwyinvale<br />
warmomadgenelic nodar dumbaZe iyo.<br />
nodar dumbaZis nawarmoebTa gmirebis TavgadasavalSi,<br />
mkafiod rom aRibeWdeba mkiTxvelis mexsierebaSi, Caqsovilia<br />
TviTon avtoris biografia, mTeli misi cxovrebis gza. es<br />
gza ia-vardiT mofenili ar yofila. bedma mas araerTi mware<br />
dartyma miayena, magram mainc bednier varskvlavze dabadebula,<br />
raki bunebam uxvad daajildova xalasi niWiT, rTulma<br />
Tavgadasavalma ki didi cxovrebiseuli gamocdileba SesZina,<br />
uromlisodac misi romanebi da moTxrobebi ver daiwereboda.<br />
bedis siavis miuxedavad nodar dumbaZes uryevad swamda<br />
sikeTis gamarjveba da mTeli Tavisi SemoqmedebiT am rwmenas uRvivebda<br />
mkiTxvels. nodars yvelasTvis mxolod sikeTe sur da,<br />
yvelas daxmarebis xels uwvdida, yvelas RimiliT xvdeboda.<br />
aunazRaurebelia danaklisi da mZimea gulistkivili, rasac<br />
nodar dumbaZis udrood sikvdilis gamo ganicdis yvela,<br />
190 191
axloblebiTa da megobrebiT dawyebuli da rigiTi mkiTxvelebiT<br />
damTavrebuli, magram yvelafers sZlevs da gvamxnevebs<br />
imis Segneba, rom ukvdavni arian zurikela, sosoia, baCana ramiSvili<br />
da sxva gmirebi, romlebsac gaunawila mweralma Tavisi<br />
gulis siTbo da sikeTe, Tavisi azrebi da mTeli cxovreba.<br />
fridon xalvaSi<br />
dRes yvelgan Cvens lamaz mamulSi glovaa, gulTa glova.<br />
samudamod wavida Cvengan gamoCenili mwerali da sazogado<br />
moRvawe, yvela sikeTiT Semkuli pirovneba, saTnoebiTa<br />
da kacTmoyvareobiT aRvsili dauviwyari adamiani, nodar<br />
dumbaZe.<br />
ase mgonia, rom dRes nodars yvelaze gulmxurvaled<br />
aWaris mSromelebi dastirian, baTumSi yovel Camosvlas igi<br />
xom cxovrebis zeims eZaxda. mwared mosTqvamen damwuxrebuli<br />
sarfeli dedebi, sadac nodarma Tavisi samxedro-Semoqmede bi-<br />
Ti cxovrebis mcire nawili gaatara da sadac dawera mSvenieri<br />
romani _ `nu geSinia, deda!~<br />
ra qnas dedam, rogor ar itiros, roca aseTi Svili<br />
ga moe ca la xelidan. dastirian nodars sarfsgadaRmeli Ta na -<br />
memamuleebic. dastiris iqauri mamidaCemic, romelTan Sexvedris<br />
dros, am arc Tu ise didi xnis win, TviTon nodars guli<br />
daewura.<br />
nodar dumbaZis xsovna samudamod darCeba Cvens gulSi. igi<br />
maradisobaSi dasaxlda, maradisobaSi, sicocxleSi rom um-<br />
Rera mSvenieri sagalobeli.<br />
Zvirfaso nodar, Sen xar cocxali,<br />
sikvdili SenTan rogor mobedavs!<br />
Sen saqarTvelo ki ar gSordeba,<br />
Sen saqarTvelo gemSvidobeba!<br />
nino javaxiSvili<br />
am ramdenime wlis winaT Soreul gvadelupaSi gaxldiT.<br />
karibis zRvis es patara kunZuli _ safrangeTis yofili<br />
kolonia, amJamad misi erT-erTi sazRvao departamentia. raoden<br />
didi iyo Cemi gaoceba, rodesac Cemma gvadelupelma nacnobebma<br />
kiTxvebi damayares nodar dumbaZis Sesaxeb da mTxoves, rogorme<br />
gamegzavna maTTvis roman `me vxedav mzes~ franguli Targmani.<br />
CamosvlisTanave Sevusrule maT danapirebi.<br />
vera da ver Sevrigebivar im azrs, rom amieridan aRar<br />
gvelodeba sayvarel mweralTan, mis axal TxzulebebTan<br />
Sexvedris sixaruli.<br />
murman jguburia<br />
dajdeboda, fexs moirTxamda, xelebs daikrefda da dafanCuli,<br />
xSiri warbebis tevridan gimzerda. `cota moSorebiT<br />
dajeqi, Zama, ufro kargad daginaxav~. gismenda, yoveli Seni<br />
naTqvami sityva gadioda imis cnobierebas, gulsa da tvins,<br />
ZarRvebSi gaujdeboda, fiqrs Seerwymoda, garkveul formasa<br />
da saxes miiRebda da Tavisas ityoda. nela, mSvidad, svenebsvenebiT,<br />
da sityva misi sjobda dumils.<br />
`miwa caSia, amitomac aris miwa RmerTi~.<br />
da mcire xnis mere:<br />
`doqi formaa, Rvino _ Sinaarsi. romeli sjobia? ager am<br />
doqSi kaxuri idga. axla izabela dgas. rusTavelsa da vaJas<br />
erTnairi formis leqsi aqvT...<br />
saxarebas rom kiTxulob, unda Seisveno. erTi leqsi unda<br />
waikiTxo da suli moiTqva. aseve unda wavikiTxoT rusTavelic.<br />
yoveli sami striqonis mere rom makavSirebeli modis, ratom<br />
modis? imitom, rom SevisvenoT:<br />
da `rasaca gascem Senia, rac ara _ dakargulia~.<br />
razedac ar unda gesaubraT, yvela Tema masTan iyrida Tavs<br />
da yvelani SeumCnevlad imis mxareze gadadiodnen.<br />
_ xom ar SegeSinda? _ gaagrZela uceb anzor saluqvaZem<br />
odesRac dawyebuli saubari.<br />
`ara~.<br />
192 193<br />
13. n. dumbaZe, t. V
albaT ar arsebobs meore mwerali dedamiwaze, visac Tavisi<br />
mkiTxvelisaTvis amdengzis eTqvas:<br />
`nu geSinia~.<br />
erT saRamos, roca batoni nodaris garSemo visxediT<br />
Cveulebriv, oTaxSi misi SviliSvili, patara nodariko<br />
Semovida. xelSi lurji flomasteri eWira da vrceli, saxatavi<br />
rveulis sufTa furceli.<br />
_ damiwere, ager, babua, raime.<br />
batonma nodarma, maxsovs, mowafis xeliT, didi gadabmuli<br />
asoebiT rveulis Tavfurcelze `saqarTvelo~ gamoiyvana.<br />
`axla Sen aiRe, babua, da qarTveli da qarTuli miuwere am<br />
sityvas da Seni samebac is iqneba~.<br />
mogonebebi<br />
194 195