30.01.2013 Views

dumadze V tomi.indd - Dumbadze

dumadze V tomi.indd - Dumbadze

dumadze V tomi.indd - Dumbadze

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

gamosaTxovari sityvebi<br />

irakli abaSiZe<br />

naadrevad, Zalian naadrevad daamTavre Seni gza. udrood<br />

dacarielda Seni adgili uaxles qarTul mwerlobaSi.<br />

Seni adgili Cvens mwerlobaSi didxans ar giZebnia, igi<br />

Sen TiTqmis mosvlisTanave daikave. es mxolod didi niWiT<br />

momadlebul SemoqmedTa xvedria. Cvenc, Seni ufrosi Taobis<br />

qarTveli mwerlebi, ise SemogxvdiT, TiTqos dRe-dReze<br />

mogelodiT da gzac SenTvis adreve, Sens mosvlamde gvqonda<br />

dalocvili; es imitom, rom Cvens mwerlobas, Cvens mkiTxvels,<br />

Cvens xalxs sWirdebodi Sen; gansakuTrebiT maSin, im wlebSi,<br />

roca mrisxane samamulo omi arc ise didi xnis damTavrebuli<br />

iyo da jer kidev TvalebamowiTlebul adamianebs cxare<br />

cremlebis Semdeg Rimili enatrebodaT. ai, es Rimili, swored<br />

cremlnarevi Rimili moitanes Senma gmirebma jer saqarTveloSi<br />

da Semdeg Sors waiRes kidec igi, Cveni didi qveynis sazRvrebs<br />

gareTac, amitom Segiyvara Senma mkiTxvelma Sen, gansakuTrebiT,<br />

axalgazrdobam, cremliani, imediani Rimilis gamo Segiyvara,<br />

rogorc cxovrebis gulmarTali mxatvari, kacTmoyvare,<br />

rogorc mwerali komunisti.<br />

Sen Seni gmirebi Sors arsad giZebnia; moxvedi da Tan moiyvane<br />

literaturaSi Seni mezobel-megobrebi, ubralo adamianebi<br />

dasavleT saqarTvelodan, pirdapir sinamdvilidan, bunebidan,<br />

cxovrebis Suagulidan. ise, rogorc Sen isini Sens bavSvobaSi<br />

genaxa da gagegona.<br />

ase ubralod, ase alali bunebriobiT uCvene Sen mTel<br />

qveyanas Seni patara mSobliuri kuTxis keTili adamianebi. ase<br />

ubralod amcne Sen mTel qveyanas, rom Cvens did planetaze<br />

aris erTi patara, umciresi miwa, sadRac, Savi zvis sanapiroze,<br />

romlis mkvidrebsac ase Taviseburad, ase amaRlebulad esmiT<br />

adamianis qveynad arsebobisa da mizandaniSnulebis urTulesi<br />

problema; ase Taviseburad uyvarT erTmaneTi, ase Taviseburad<br />

udganan erTmaneTs mxarSi, Taviseburad axaliseben erTmaneTs,<br />

ase Taviseburi cremlnarevi RimiliT, alersianad hkilaven<br />

erTmaneTis nakls. da moxda ise, rom es adamianebi qveyanam<br />

Seiyvara. amitomac aJRerda Seni qmnilebebi mraval da mraval<br />

enaze.<br />

Sen, Sens mxatvrul qmnilebebSi ymawvilkacurad Tavs<br />

148 149


ver ikaveb da Sig Tavadac iseve trialeb, rogorc Seni<br />

literaturuli gmirebi trialeben. Sen maTTan erTad arsebob,<br />

cxovrob maTTan erTad, ise, rogorc speqtaklis msvlelobis<br />

dros scenaze parteridan piesis avtoric rom avides da saqmeSi<br />

uSualod Caerios. mwerloba da sinamdvile Sen erTmaneTisagan<br />

arasdros gagiyvia. ase gwamda WeSmariti mxatvruli sityvis<br />

mizani da daniSnuleba. gwamda ise, rogorc es yvela WeSmarit<br />

Semoqmeds uwamebia.<br />

sasaxelo gamarjvebebiT iare Sen arcTu ise grZel<br />

SemoqmedebiTs gzaze da rogor mtkiva guli, rom Seni am<br />

gzis erT pirvel damlocvelTagans, bunebis usamarTlobiT,<br />

dRes wilad mxvda mZime movaleobac _ samudamod gagacilo<br />

ukanaskneli gamosaTxovari sityviT.<br />

mSvidobiT, sayvarelo nodar!<br />

Cingiz aitmatovi<br />

rogorc wesi, aseT dros giWirs azris mokreba, raTa<br />

adamians, megobars ukanaskneli gamosaTxovari sityva uTxra. me<br />

da nodar dumbaZe arc ise xSirad vxvdebodiT erTmaneTs, magram<br />

samagierod yoveli Cveni Sexvedra saubris, dialogis sababi<br />

xdeboda. vsaubrobdiT literaturaze, Cvens did saqmeebze,<br />

imaze, rac yvelaze ufro gvaRelvebda da gvaaxloebda. Cven<br />

xom tolebi viyaviT, erT WerqveS gazrdil Zmebad migvaCnda<br />

erTmaneTi.<br />

da arsebobs Cveni bedis kidev erTi detali, Cven omis<br />

periodis bavSvebi viyaviT. Cvenma bavSvobam, siWabukem<br />

xalxisaTvis yvelaze mZime periodSi Caiara, roca didi<br />

samamulo omi mZvinvarebda da Tu piradad Cven iaraRiT xelSi<br />

frontze ar vyofilvarT, Cven ganvicdidiT yvelafers, rac iq<br />

xdeboda, ganvicdidiT Cveni axloblebis da naTesavebis beds,<br />

imaT beds, vinc daiRupa da vinc bolomde iara gamarjvebamde.<br />

ganumeorebelia omgamovlili adamianebis siaxlove da ras<br />

niSnavs es grZnoba _ ician mxolod maT, vinc gadaitana<br />

yovelive is.<br />

Cemi azriT, nodar dumbaZe iyo erT-erTi yvelaze Rrma Semoqmedi.<br />

misi niWi didi samamulo omis brZolebiT iyo gamT ba ri.<br />

mec massaviT omis Semdgom wlebSi vmaswavleblobdi, ToTxmeti<br />

wlis biWuna sofsabWos mdivani, mere ki traqtoristTa brigadis<br />

aRmricxveli viyavi. nodarTan Sexvedrisas Cven vixsenebdiT<br />

gasul wlebs, vixsenebdiT da oriveni Cveneburad vyvebodiT<br />

ambebs. amitom misi saxelganTqmuli nawarmoebi `me, bebia,<br />

iliko da ilarioni~ Cemi sakuTari, mSobliuri simRera mgonia.<br />

magram, rogorc mwerali, is rom mxolod amiT amowuruliyo,<br />

Zalian cota iqneboda. nodar dumbaZis SemoqmedebiTi<br />

bedniereba ki imaSia, rom igi, rogorc Semoqmedi, Tanamedrove<br />

prozaikosi, WeSmariti moazrovne, Zalian swrafad izrdeboda,<br />

mere ki misi SemoqmedebiTi gza sabWoTa literaturis umaRlesi<br />

mwvervalebis misaRwev gzad iqca, yoveli misi wigni ki _<br />

movlenad mTel sabWoTa literaturaSi.<br />

warmoudgenelia, rom nodar dumbaZe veRar SeZlebs<br />

Tavisi araCveulebrivi SemoqmedebiTi gzis gagrZelebas,<br />

warmoudgenelia, radgan mas kidev Zalian bevris Seqmna SeeZlo.<br />

misi azris masStaburoba, detalebisa da saerTo suraTebis,<br />

faqtebisa da realuri situaciebis aRweris ostatoba, ironia<br />

da sarkazmi, tragizmi da sicocxlismoyvareoba _ yovelive<br />

es arsebobda da amdidrebda mis Semoqmedebas. igi WeSmaritad<br />

Tanamedrove moazrovne prozis ostati iyo. me mesmis, Tu rao den<br />

didia qarTuli literaturis danaklisi, qarTvel mkiTxvel -<br />

Ta, mTeli Cveni qveynis mkiTxvelTa danaklisi, rameTu igi yvelgan<br />

uyvardaT.<br />

Caqra qarTveli mwerlis sicocxle, magram ar Caqreba<br />

misi sityva, romelic Cvens sulier gamocdilebas, Cvens<br />

gamarjvebebsa da ubedobas itevda.<br />

minda vuTxra yvelas, visTvisac Zvirfasia misi saxeli, rom<br />

tian-Sanis mTebSi iseve dastirian mas, rogorc saqarTveloSi,<br />

rogorc mTel Cvens qveyanaSi.<br />

elguja amaSukeli<br />

arian adamianebi, romelTa gardacvaleba sikvdils ar<br />

niSnavs.<br />

nodar dumbaZem sicocxleSive daamarcxa sikvdili. daamarcxa<br />

ara erTxel da orjer da sicocxleSive eziara ukvdavebas.<br />

150 151


iumori niWTa Soris udidesi niWia varskvlavebiT moWedili<br />

cis qveS, bevrjer rom dagafiqrebs kacis sicocxlis raobaze<br />

da sxeulis simZimes rom Segimsubuqebs.<br />

nodaris mTeli cxovreba da Semoqmedeba _ es iyo naTeli<br />

iumoriT Seferili azris, vnebis, fiqris, sityvis, moqmedebis<br />

harmoniuli mTlianoba, romelic adamianis sixarulisa da bednierebisaken<br />

iyo mxolod mimarTuli. sikeTe, siyvaruli iyo<br />

misi sicocxlis devizi da SesaSurad flobda kidec am niWs.<br />

ramden saSviliSvilo saqmes auRia saTave mis pirovnebaSi<br />

eris sakeTildReod da ganxorcielebula kidec. ramdeni<br />

adamianisTvis daubrunebia mas rwmena imisa, rom `borotebas<br />

arsi ara aqvs, rom igi keTilis SemTxveviTobaa~, da piradi<br />

magaliTiT, sityviT Tu saqmiT, daudasturebia kidec es<br />

WeSmariteba.<br />

man imaze meti gaiRo, vidre erT sicocxleSi ZaluZs<br />

adamians...<br />

iqneb amitomac iCqara misma gulma da...<br />

daadges naTeli mis saxels...<br />

irakli andronikovi<br />

Zvirfaso megobrebo, Tavzari damca nodar dumbaZis,<br />

araCveulebrivi mwerlis, gardacvalebis ambavma, romlis<br />

naTeli niWi yovel mis nawarmoebSi axali ZaliT gamosWvivis.<br />

igi Cven Soris aRar aris, magram misi gmirebi _ nodar dumbaZis<br />

_ saocari pirovnebis _ anarekli, marad iarsebeben adamianis<br />

sulis simaRlis samagaliTod, es ki ukvdavebaa.<br />

veriko anjafariZe<br />

cremliTa da gulistkiviliT veTxovebi CemTvisac saocrad<br />

Zvirfass da sayvarel nodar dumbaZes, romlis ar yofna<br />

cocxalTa Soris, Zneli dasajerebelia. saqarTvelo jer kidev<br />

didxans ver ainazRaurebs am danakargs, ver daiviwyebs Tavis<br />

erT-erT usayvarles Svils, romelic amSvenebda Cvens mamuls<br />

da Cvens cxovrebas.<br />

bunebiT dajildoebuli gasaocari niWierebiTa da WkuiT,<br />

nodar dumbaZe yvelasaTvis sayvareli da axlobeli iyo da<br />

aseve darCeba mexsierebaSi Tavisi lamazi saxiT, romlis<br />

Tvalebi siyvaruliT ucqerdnen yvelas da keTili Rimili ar<br />

Sordeboda mis bages.<br />

revaz asaevi<br />

Zvirfaso, dauviwyaro nodar, me ar SemiZlia warsulSi<br />

vilaparako Senze, ena ar mibrundeba vTqva: `is iyo~, `is<br />

cxovrobda~, `Cven Soris dadioda...~ me Zveleburad visaubreb<br />

SenTan, rogorc vladimer maiakovski ambobda, `dabadebiT<br />

qarTvelad~ rom Tvlida Tavs, `mxolod rogorc cocxali,<br />

cocxlebs vesaubrebi~.<br />

ase rom, Cemo kalmiTa da sisxliT Zmao, dro uZluria, ra Ta<br />

Sen Cveni rigebidan wasulad CagTvalos. Sen imaTi pleadisa xar,<br />

romelTac mxolod dabadebis weli gaaCniaT. isini imiT arian<br />

ukvdavni, rom TavianTi xalxisaTvis amdeni daTeses sayvareli<br />

samSoblos madlian miwaze.<br />

Sen Seni mSvenieri moTxrobebis, romanebis, sabavSvo leqsebis,<br />

Teatrisa da kinos gmirebSi cocxlob. ara, sikvdili<br />

gverdiT ver daudgeba Sens mCqefare, sisxlsavse cxovrebas,<br />

Tumca Sens cxovrebaSi bevri iyo bednierebac da ubedobac.<br />

sevdiani, momRimari TvalebiT miyvebodi, rom bavSvobas ar<br />

gaunebivrebixar, ekliani xelebiT gealerseboda.<br />

Sen gaxsovs, ramdenime wlis winaT saqarTvelos mweralTa<br />

kavSiris prezidiumis gamsvlel sesiaze rogori mzrunvelobiT,<br />

yuradRebiT da cxoveli interesiT ganixilavdi oseTis<br />

literaturis Semdgomi ganviTarebis, Cveni mwerlobis gamoqveynebis<br />

sakiTxebs.<br />

maxsovs megobruli vaxSmis Semdeg, SenTan erTad cxinvalis<br />

quCebs, liaxvis sanapiros davuyeviT: `me ar vsvam, revaz,<br />

xom ici, samwuxarod, janmrTeloba ar maZlevs uflebas,<br />

magram oseTis, misi niWieri, naTeli gonebis adamianebis, maTi<br />

vaJkacobis sadRegrZelo mainc davlie da sasmisi bolomdec<br />

davcale. Sexede, ra savse mTvarea, ra caa. ara, liaxvs Sexede,<br />

rogor livlivebs masSi mTvare, ra mSvenieria Cveni mSobliuri<br />

152 153


mxare! da am silamazis Semxedvares, rogor ginda, rom<br />

icocxlo da icocxlo! ra kargia, Cven xom odiTganve erTi<br />

cis qveS vcxovrobT, ai es daTovlili mTebi, scenis uzarmazar<br />

dekoraciebs rom hgvanan, isini xom Cveni ori moZme eris, osebis<br />

da qarTvelebis megobrobis maradiuli mowmeebi arian...~<br />

_ da ra kargia, Zvirfaso nodar, _ davumate mec, rom<br />

saukunebis winaT, Tamar mefisa da daviT soslanis dros, an<br />

vin icis, iqneb ufro Zvel droSi Casaxul Cveni winaprebis<br />

megobrobas ase Rirseulad vagrZelebT da vadidebT Cven.<br />

me dRemde kargad maxsovs da melandeba, rom im mTvari an<br />

Ra mes, liaxvis sanapiroze, Seni mudam momRimari Tvalebi,<br />

raRacnairi ganumeorebeli SuqiT aciskrovnebdnen Cvens guliTad<br />

saubars. mxolod maSin ubrwyinavT Tvalebi ase, roca<br />

Zvirfas adamians siyvaruls eficebian...<br />

Cemo keTilo megobaro, me sakuTari gamocdilebiT vici, rom<br />

Sen uaRresad keTili, yuradRebiani, gulisxmieri kaci iyavi<br />

(isev `iyavi~), me vityodi _ adamiani _ am sityvis yvelaze<br />

lamazi da mSvenieri gagebiT.<br />

nodar, Zvirfaso, xalxi dakvirvebulia. me vmonawileobdi<br />

Cveni saerTo megobrebis ukanasknel gzaze gacilebis<br />

ceremonialebSi, isini iyvnen mxatvruli sityvis ostatebi _<br />

galaktion tabiZe, simon Ciqovani, gogla leoniZe, konstantine<br />

gamsaxurdia, ioseb noneSvili, maT zRva xalxi miacilebda. me<br />

vnaxe, rogor gacilebda Sen uricxvi xalxi, eri, mTeli Tbilisi,<br />

me vityodi, mTeli saqarTvelo. amaSia Seni ukvdaveba.<br />

me xSirad Camovdivar TbilisSi, erT dRes Sen giZRvni xolme<br />

da dilis namiviT wminda cremlebiT danamuli wiTeli yvavilebi<br />

momaqvs SenTan...<br />

zurab axvlediani<br />

kacis guli Turme yvelafers urigdeba, _ uaxloesi,<br />

utkbilesi, uZvirfasesi adamianis dakargvasac ki. es mware<br />

WeSmariteba me sakuTar Tavze gamovcade da esec, albaT, bunebis<br />

umowyalo, magram garduvali kanonzomierebaa.<br />

da mainc... mainc Znelia dajereba da, miT umetes, Serigeba<br />

imisa, rom boroti Zalis ganukiTxaobam ase uceb, ase<br />

mzakvrulad gamogvacala xelidan nodar dumbaZe _ adamiani,<br />

romlis sasicocxlo Zalebi mis siTbosa da kacTmoyvareobas,<br />

sikeTesa da sulmaRlobas, vai, rom ver gautolda.<br />

nodar dumbaZis naTel sicocxlesTan erTad Cveni<br />

Sexmatkbilebuli literaturuli Tanamegobrobis ocdamesame<br />

weli miiwura. 1961-is ianvarSi gaicno pirvelad rusma mkiTxvel<br />

ma misi sayvareli zurikela, bebia, iliko da ilarioni. mas<br />

Semdeg nodaris gmirebi triumfiT daabijeben didi ruseTis _<br />

da gana marto ruseTis! _ miwaze, xalxis siyvaruliT gamTbarni,<br />

xalxTan damegobrebulni da Sesisxlxorcebulni, xolo<br />

CemTvis, romelsac bedma marguna nodar dumbaZis nawarmoebTa<br />

Targmnis saamayo misia, misi yoveli axali moTxrobisa Tu<br />

romanis dabadeba iyo momniWebeli udidesi sixarulisa, rameTu<br />

yoveli nodariseuli sityva da striqoni _ koncentrirebuli<br />

sixaruli da silamazea Tavad.<br />

literaturuli nawarmoebis gza avtoris saweri magididan<br />

stambamde yovelTvis rodia vardebiT fenili. arsebobs<br />

moaruli sagamomcemlo formulebi _ `Tematiuri gegmis<br />

gadatvirTva~, `qaRaldis problema~, `poligrafiuli<br />

simZlavreebis nakleboba~... nodar dumbaZis nawarmoebTaTvis<br />

es formulebi ucxo iyo. misi xelnawerebi iseve swrafad da<br />

daubrkoleblad poulobdnen gzas wignis Taromde, rogorc<br />

mkiTxvelis gulamde.<br />

albaT, me ufro, vidre sxva, mowme var imisa, roca nodaris<br />

morigi wignis furclebze jer saRebavic ar iyo SemSrali<br />

da sabWoTa kavSiris centraluri gamomcemlobebidan Tu<br />

Jurnal-gazeTebis redaqciebidan _ `sovetski pisatelidan~,<br />

`xudoJestvennaia literaturadan~, `molodaia gvardiadan~,<br />

`literaturnaia gazetadan~, `sovetskaia rosiadan~ zedized<br />

rekda telefoni.<br />

nodaris wminda saxelTan, mis naTel xsovnasTan farisevloba<br />

RmerTma maSoros, _ es epizodi misTvis maqvs naambobi:<br />

erTxel, is-is iyo Cvens `literaturul saqarTveloSi~<br />

nodaris moTxroba daibeWda, `druJba narodovis~ redaqciidan<br />

damirekes: `gavigeT, nodar vladimiroviCis axali moTxroba<br />

gamoqveynebula, saswrafod, saswrafod gviTargmneTo!~<br />

SevekiTxe: `ra xanZaria, avtorebi SemogakldaT-meTqi?~<br />

`avtorebi bevrze bevri gvyavs, magram dumbaZe _<br />

154 155


gansxvavebuliao~. `riT-meTqi?~ `iciT, zog-zogi aRiarebuli<br />

avtoris gadametebuli didaqtika, pretenziuloba, raRac<br />

axlisa da originaluris gamoCinebis survili xSirad<br />

mosabezrebeli xdeba, dumbaZe ki mudam xalisiani, keTili,<br />

gulwrfeli da kacTmoyvarea, amitom mkiTxveli mis nawarmoebebs<br />

mudam sixaruliTa da siamovnebiT Rebulobso~...<br />

gulwrfeli... kacTmoyvare...<br />

wlebis manZilze, roca nodaris nawerebis Targmanebze<br />

vmuSaobdi, bunebrivia, me maT ara mxolod Cveulebrivi<br />

mkiTxveliviT vkiTxulobdi, ara mxolod siuJetur qargas<br />

mivyvebodi, aramed vukvirdebodi da vaanalizebdi TiToeuli<br />

frazis, personaJTa TiToeuli dialogis, replikis dedaazrs _<br />

rogorc pirdapirs, `zedapiruls~, aseve faruls, nagulisxmevs,<br />

da me arasdros arc erTi wamiT ar daveWvebulvar avtoris<br />

absolutur gulwrfelobaSi, mis mier Seqmnil situaciaTa<br />

uaRres cxovrebiseulobasa da damajereblobaSi.<br />

nodar dumbaZe wavida Cvengan.<br />

nodar dumbaZe mudam iqneba CvenTan, Cvens SvilebTan, Cvens<br />

SviliSvilebTan, Cvens xalxTan da Cvens qveyanasTan.<br />

ardaviwyeba uweria mis zurikelasa da bebias, ilikosa<br />

da ilarions, avTosa da Teimurazs, anatolisa da SCerbinas,<br />

baCanasa da zazas, kukaraCasa da arTavazas, _ adamianebs,<br />

romlebic nodars uyvarda da romelTac nodari milionebs<br />

Seayvares...<br />

didia zari!<br />

aunazRaurebeli _ danaklisi!<br />

vaxtang beriZe<br />

ar vici, arsebobs Tu ara aseTi gansazRvra, magram rodesac<br />

nodar dumbaZis talantze vfiqrob, _ is ki uaRresi niWierebiT<br />

aRsavse Semoqmedi iyo, _ im daskvnamde mivdivar, rom igi,<br />

uwinares yovlisa, keTili talanti gaxldaT. momadlebuli<br />

hqonda iumoris uiSviaTesi grZnoba. misi Txzulebebi maxvilgonierebiTaa<br />

aRsavse da es maxvilgoniereba organulia<br />

iseve, rogorc yvelaferi mis moTxrobebsa da romanebSi. masSi<br />

bevria STambeWdavi, cxovrebidan aRebuli Janruli scena.<br />

gansakuTrebiT maSin, roca avtori igonebs siymawvilis Soreul<br />

dReebs, mogonebebis sevdiani, nostalgiuri notebi ismis...<br />

misi nawarmoebebis kiTxva yovelTvis sainteresoa, radgan<br />

avtorma kargad icis, razedac wers. mas epyra milionobiT<br />

mkiTxvelis guli da amas aRwevda sikeTiTa da guliTadobiT.<br />

Tavis gmirebSi eZebda imas, raic, am sityvis saukeTeso gagebiT,<br />

adamians adamianad xdis.<br />

igi plastikurad Zerwavda saxeebs. axla Zneli dasajerebelic<br />

kia, rom am ocdaxuTi wlis winaT Cven jer kidev ar<br />

vicnobdiT bebias, ilikos, ilarionsa da zurikelas, mis sxva<br />

gmirebs, romlebic jer kidev ar arsebobdnen, xolo amieridan<br />

es gmirebi _ iseTive sakuTrebaa Cveni literaturisa, rogorc<br />

klasikur TxzulebaTa gmirebi. cocxali adamianebiviT<br />

SemoiWrnen isini Cvens cxovrebaSi, maxlobelni, mSobliurni<br />

gaxdnen CvenTvis.<br />

Cven, yvelani, usazRvrod madlierni varT Zvirfasi nodarisa<br />

imis gamo, rac dagvitova; madlierni varT, ase Sors rom<br />

gauTqva saxeli qarTul literaturas da Rrmad mjera _ mis<br />

qmnilebaTa damsaxurebacaa, saqarTvelom rom esoden bevri<br />

keTili megobari SeiZina.<br />

merab berZeniSvili<br />

Cemo nodaro!<br />

Senma udrood gardacvalebam SeZra qarTveli kacis guli.<br />

zRvispireTidan kaxeTis mTebis kalTebamde barSi Tu mTaSi,<br />

yoveli mSromeli adamianis ojaxSi daisadgura sinanulma da<br />

tkivilma.<br />

Cemo nodaro! elviseburad moedeba es ambavi Sens sayvarel<br />

kuTxes _ gurias, yoveli mxridan gaeSurebian Saosanni<br />

samZimarze dumbaZeebTan, atirdebian patara zurikelebi,<br />

bebiebi, gaixseneben Sens mware bavSvobas, gubazoulis piras<br />

gatarebuls.<br />

dRes Rrma mwuxarebas ganicdian Seni megobari mxatvrebi,<br />

mwerlebi, musikosebi, msaxiobebi, sportsmenebi... Seni sayvareli<br />

`vereli biWebi~, romelTa ricxvs Sen udrood gamoakldi.<br />

Sen ma ubraloebam, Senma rbilma da Tbilma Semoqmedebam maT-<br />

156 157


Si saocari siyvaruli hpova. Cveni naTeli dReebi, laRi,<br />

mziani, erTad gatarebuli, Soreul mogonebad iqca. me mainc<br />

kvlavindeburad Sen minda gesaubro. tkivili Zalze didia<br />

Seni dakargvis gamo, eris sayvareli mwerlis dakargvis gamo,<br />

rac qveynisaTvis mZime danaklisia. Senma niWierebam sabWoTa<br />

mkiTxvels Tavi Seayvara, msoflios yvela kuTxes miswvda Seni<br />

Semoqmedeba. Sen gamarjvebis yvela mwvervals miaRwie, iqac<br />

ki, roca sikvdili dageWida, Sen gaimarjve: iyavi avad, gavdi<br />

daRvenTil sanTels, magram erTxel ar gamogiTqvams sinanuli,<br />

wuxili, piriqiT _ sxvis sikeTeze fiqrobdi da sikvdils<br />

avTandilis sityvebiT Sexvdi:<br />

me igi var, vin sofelsa ar amovkref kitrad berad,<br />

vis sikvdili moyvrisaTvis TamaSad da miCans mRerad.<br />

roca mTlianad SemoiWra Sens sxeulSi igi, maSin Sens<br />

megobrebs uxme, magnitofoni moatanine Casawerad, vis romeli<br />

xma unda eTqva, gaanawile da simRera wamoiwye. mTavrdeboda<br />

simRera, mTavrdeboda sicocxle. sikvdilsac keTili<br />

maspinZloba gauwie Sen, Cemo nodaro, sikvdili daamarcxe,<br />

dascine kidec. masTan aseTi Serkineba mxolod vaJkacur suls<br />

SeeZlo. jer kidev maSin daamarcxe igi, roca Seni SemoqmedebiT,<br />

udidesi siyvaruliT qveynis, xalxis samsaxurSi Cadeqi da Seni<br />

niWiereba qaRaldze daRvare, moipove siyvaruli, saxeli da<br />

dideba, romlebTanac sikvdili uZluria.<br />

Cven vamayobT SeniT, gveamayeba isic, rom aseT mravalnatanj<br />

kacs, didi siyvaruli SegeZlo, siyvaruli kacTa, siyvaruli<br />

samSoblosi, siyvaruli Seni uaxloesi adamianis _ meuRlisa,<br />

romelic aseTive Tavdadebuli siyvaruliT gpasuxobda.<br />

iamayeben Seni Svilebi da SviliSvilebi, iamayeben Cveni momavali<br />

Taobebi.<br />

adamianTa Soris, sanam SviliSvili da bebia iqneba, Sens<br />

saxels mokrZalebiT da saTuTad Seinaxaven, mogigoneben<br />

siyvaruliT, pativiscemiT gamarjvebul kacs, qveynis winaSe<br />

valmoxdil mwerals.<br />

Tedo beqiSvili<br />

nodar dumbaZis gardacvaleba Tavzardamcemia mTeli qar-<br />

Tuli mwerlobisaTvis, misi mravalmilioniani mkiTxvelisaTvis,<br />

magram `ciskris~ redaqcias da saredaqcio kolegias, albaT,<br />

aqvs gamorCeuli glovisa da mwuxarebis ufleba. `ciskris~<br />

furclebidan mogvevlina igi Tavis droze qarTvel mkiTxvels<br />

sayvarel mwerlad... rogorc Semoqmedi, igi Tanatoli iyo<br />

Cveni Jurnalisa, masTan erTad izrdeboda nodar dumbaZis<br />

literaturuli saxeli da avtoriteti.<br />

nodaris didi guli yvelas siyvaruls itevda, magram ase<br />

gvjera, rom `ciskari~ gamorCeulad uyvarda.<br />

raRaca spetaki, ganumeorebeli sxivi daaklda TiToeuli<br />

CvenTaganis guls. is sxivi mxolod misi pirovnebidan modioda.<br />

misi naazrevidan, misi siyvaruliTa da tkiviliT damuxtuli<br />

cincxali sityvidan...<br />

amitomaa, rom nodar dumbaZis gardacvalebis ambavma Talxi<br />

RrubeliviT gadauara mTel saqarTvelos; mwerlis saxalxo<br />

siyvaruli sikvdilma saxalxo glovad aqcia!<br />

dasrulda misi droebiTi sicocxle da daiwyo maradiuli!<br />

bavSviviT sufTasa da keTils aw Tavis saukuno sabrZanebel-<br />

Si bavSvebis Jivil-xivili gauTbobs suls... wamierad mis<br />

samaresTan SeCerebul qarTvel bavSvebs kvlav Seagonebs im<br />

gauxunar WeSmaritebas, rom am tkbil-mware wuTisofelSi<br />

araferia ufro diadi da uZvirfasesi, vidre samSoblos<br />

alali samsaxuri, araferia sxva jildo, garda xalxis siyvarulisa...<br />

nodar dumbaZem es jildo sicocxleSive uxvad moimko da<br />

amieridan siyvarulis Saravandedi arasodes moakldeba mis<br />

saxelsa da Semoqmedebas.<br />

zaur bolqvaZe<br />

`...guli gaCerda. ara, ki ar gaCerda, jer fanjris minaze<br />

Semskdar beRurasaviT Cavarda qveviT, afarTxalda, gaibrZola<br />

da Semdeg gaCerda, magram gulis gaCereba sikvdili ar yofila,<br />

es yofila uzomo SiSisagan farTod gaxelili Tvalebi da<br />

158 159


dausrulebeli molodini imisa, amuSavdeba Tu ara isev wyeuli<br />

guli, amuSavdeba Tu ara?!~<br />

amjerad aRar amuSavda, samudamod gaCerda, wyeuli ki ara,<br />

dalocvili, usazRvro sikeTiTa da siyvaruliT, siTboTi da<br />

saTnoebiT, sixaruliTa da mwuxarebiT savse.<br />

mTel qveyanas moedo misi uRvTo sikvdilis Tavzardamcemi<br />

ambavi!..<br />

samgloviaro dReebSi nodar dumbaZis `maqebelad aTasimca<br />

ena enda~, gulwrfeli cremli iRvreboda, am cremls `zed<br />

dasdioda didebuli cremli mTeli saqarTvelosi~ da ara<br />

marto saqarTvelosi!..<br />

`is iyo kaci, viT Sehferis kacsa kacoba~. `yma tkbili da<br />

tkbilqarTuli. sikeTisa xelis mxdeli~, `simarTlesaviT<br />

laRi da bunebazearsi~, didsulovani raindi, `maRali da<br />

maRladmxedi~, megobrisaTvis Tavdadebuli megobari, `savse<br />

qarTuli patiosnebiT~, `udarebeli da mSvenieri~!.. vaJas kai<br />

ymas hgavda: sicxeSi sios hberavda da aTbobda, roca hyinavda!..<br />

sxivsa ubnobda saxelsa da Tavis garjas hmalavda... swor fiqrs<br />

aZlevda Tem-sofels, cduneba ara sZiravda!.. is aRmerTebda<br />

adamians, efereboda... sxvisi tkivilebiT damwuxrebis, sxvisi<br />

sixaruliT gaxarebis, sxvisi Rirsebebis danaxvisa da aRiarebis<br />

iSviaTi unari hqonda!..<br />

mzesaviT naTlad da nisliviT msubuqad dawerili misi<br />

nawarmoebebi gamTbaria jansaRi, xalasi, amaRlebuli,<br />

laRi, mziuri iumoriT, romelic samkaulad ki ar axlavs am<br />

nawarmoebebs, aramed maTi organuli Semadgeneli nawilia.<br />

naTqvamia, `mxolod im iumors uweria sicocxle, romelic<br />

cxovrebiseul simarTlezea aRmocenebuli. mkiTxvelis<br />

gacineba fuWi saqmea, Tu nawarmoebi adamianis siyvaruliT ar<br />

aris ganmsWvaluli~.<br />

am naTqvamis WeSmariti dadasturebaa diadi sakacobrio<br />

idea lebiT, unapiro humanizmiTa da optimizmiT, imediTa da<br />

rwme niT, saocari lirizmiTa da cremlnarevi siciliT, elvare<br />

RimiliTa da Tavankara, sicocxlis damamkvidrebeli xumro biT<br />

ganaTebuli nodar dumbaZis Semoqmedeba, romelsac maradi sobis<br />

kanoniT msoflio mizidulobis Zala aqvs, `samyaros iqiT<br />

midis~ da `brwyinavs saqarTvelos qebad!..~<br />

im saamayo faqts, rom nodar dumbaZe sicocxleSive<br />

usayvarlesi, upopularulesi saxalxo mwerali da sazogado<br />

moRvawe gaxda, zenits miaRwia da msoflio aRiareba moipova,<br />

misTvis arasodes ar daukargvinebia wonasworobis grZnoba.<br />

misi devizi iyo sityvebi: `nuraferi nu gagakvirvebs!~<br />

nodar dumbaZe RvTaebrivi iumoris zeciuri mironiT iyo<br />

SublganaTebuli. man `icoda Rimili ise, rogorc aravin~ da<br />

`ugavda sicili brolisa, vardTa frqvevasa~. misi sicili<br />

cremlidan iSva, cremliT cocxlobda da zogjer cremlze<br />

mwarec iyo!.. man cxraklitulidan gaaTavisufla datyvevebuli<br />

sicili da TeTri bairaRebi aafrialebina.<br />

nodars gansakuTrebiT uyvarda `niangi~. jurnalis daarsebis<br />

60 wlisTavisadmi miRvnil nomerSi ukanasknelad gamoqveynda<br />

nodar dumbaZis molocva, dRes rom anderZiviT aRviqvamT:<br />

`Sen, Cemo Wirisufalo, Cemi gamzrdeli ZiZao, CemsaviT arvis<br />

uyvarxar, _ Tu ginda, dageniZlavo! gilocav, Tanac gisurveb,<br />

_ ar gagcveTodes kbilio! icocxle, vidre amqveynad TaRliTi<br />

gamoilios!~<br />

Cvenc gviyvarda, vficulobdiT, gveamayeboda, gvesaxeleboda,<br />

gveimedeboda Cveni saTayvanebeli nodar dumbaZe, romlis arc<br />

erT xumrobas, arc erT Rimilian frazas, arc erT maxvil sityvas<br />

ar davkargavT, SevkrebT da SevunaxavT STamomavlobas!<br />

mzekaci iyo, mzis Tayvanismcemeli, mziuri Semoqmedi!..<br />

bavSvTa qalaq `mziurSi~ cocxali yvavilebiT mofenili<br />

erTaderTi saflavia, sadac ganisvenebs didi nodar dumbaZe,<br />

siyvaruliTa _ siZulvilis, sikeTiTa _ borotebis,<br />

uSurvelobiTa _ Suris, sicocxliTa da siciliTa _<br />

aryofnisa da sikvdilisa damTrgunveli, maradisobis mkvidri<br />

da ukvdavebis binadari! ara, `igi ar momkvdara, raki gviyvars<br />

da vfiqrobT masze!~<br />

Tengiz buaCiZe<br />

erTad vswavlobdiT universitetSi, is _ ekonomiurze, me _<br />

filologiurze.<br />

erTad viyaviT universitetis literaturul wreSi, is _<br />

poeti, me _ mTargmneli.<br />

erTnairi iyo Cveni ojaxebis bedi, Cveni maSindeli<br />

160 161<br />

11. n. dumbaZe, t. V


tanSiSvloba, ymawviluri sixaruli da sevda.<br />

erTadac vmuSaobdiT _ kulturis saministroSi da mweral-<br />

Ta kavSirSi.<br />

sadac unda vyofiliyaviT, wlobiTac rom ar SevxvedrodiT<br />

erTmaneTs, yoveli Sexvedra TiTqos droebiT Sewyvetili<br />

saubris gagrZeleba iyo.<br />

roca `me, bebia, iliko da ilarionis~ gamoqveynebiT misi<br />

mwerluri saxelis triumfuli zeaRsvla daiwyo, roca<br />

marjaniSvilelTa im cnobilma speqtaklma mayurebeli acina<br />

da atira, ubiric ki mixvda, rom qarTul mwerlobaSi axali<br />

Suqi SemoiWra. adamianis manamde CrdilSi mdgarma waxnagma<br />

gamoanaTa da mSobliuri mwerlobis ganviTarebaSi axali etapi<br />

daiwyo.<br />

`mziuri talanti!~ _ ase uwodes moskovelma kolegebma<br />

nodars, misi gacnobiT, misi araCveulebrivi gonebamaxvilobiT<br />

moxiblulebma.<br />

da ramdeni dRe da Rame gagvitarebia aq da iq, Cemo nodar,<br />

Seni xumrobiT, Seni raindobiT, megobrebisadmi Seni TavdadebiT<br />

gasxivosnebuli!<br />

sikeTe! es iyo Seni cxovrebis, Semoqmedebis, saerTod, Seni<br />

amqveynad arsebobis azri da ra Zalis sikeTe daiRvara Seni<br />

wignebidan, Seni sityvebidan...<br />

bevrs mxolod Seni gamoTqmis garegnuli momxibvleloba<br />

izidavda. cotam Tu icoda Seni gancdis namdvili siRrme, Seni<br />

iumoris tragikuli qveSre...<br />

saidumloebas flobdi, rac yvela donis mkiTxvels ipy rob -<br />

da, sakuTar sulSi axedebda, sikeTe-borotebaze daafiqrebda<br />

da iq manamde misTvisac ucnob simdidres miagnebinebda, ase<br />

aRiqvamda Sens marTlac mziur Semoqmedebas ara mxolod<br />

qarTveli, aramed yvela, visac ki Seni sityva miswvdeboda.<br />

msoflios gadaefina Seni qarTuli xasiaTebi, nodar. ruseTi,<br />

evropa, azia, amerika _ mgoni, xalxi ar darCenila<br />

literaturisa da saliteraturo enis mqone, Seni romanebi da<br />

moTxrobebi rom ar eTargmnos.<br />

da mainc darCi igive, rogoric iyavi: ubralo, momxiblavi,<br />

megobari da raindi, Zmakaci da vaJkaci.<br />

roca dRes Sens dadumebul bageebs davyureb, avadmyofobiT<br />

gatanjul saxes vxedav, Camqral TvalebSi Cagyureb _ vaglax!<br />

_ ambobs guli, uxmod dagtiris da Tavs evleba im Cems nodar<br />

dumbaZes, romelic iyo, am wuTs aRar aris, magram iqneba<br />

yovelTvis, sanam qarTuli sityva da qarTveli kacis saxeli<br />

ar moiSleba dedamiwis zurgze...<br />

guram gverdwiTeli<br />

dRevandel dRes, 14 ivliss daibada igi, mxolod 57 wlis<br />

ukan. es misi pirveli dabadebis dRea, roca Tavad CvenTan aRar<br />

aris. adamiani yvela tkivils uZlebs, amaSia misi Zalac da,<br />

iqneb, sisustec. unodaroba, am sicocxlis JiniT savse kacis<br />

usicocxloba warmoudgeneli iyo yvelaze uimedo wuTebSic<br />

ki. Turme, SesaZlebeli yofila, an iqneb SeuZlebelive darCa<br />

im ubralo mizezis gamo, rom igi kvlav CvenTanaa da, kacma rom<br />

Tqvas, erTi dRec ar gvicxovria uimisod.<br />

mudam Tvalwin midgas misi sevdanarevi RimiliT ganaTebuli<br />

saxe. sevdiT _ adamianTa tkivilebis gamo, mas xom yvelas<br />

magier stkioda. RimiliT _ adamianTaTvis Zalis, rwmenis,<br />

xalisis misaniWeblad. buneba, adamiani, sicocxle misTvis is<br />

umaRlesi netareba da mSveniereba iyo, razec guls veravin<br />

da veraferi aayrevinebda, Tumca sxvaze ukeT xedavda erTis,<br />

meoris da mesamisac naTelsac da bnelsac.<br />

albaT, yvelas ase udgas Tvalwin igi, vinc ki mas piradad<br />

icnobda. bevrni icnobdnen. icnobdnen naTesavebi da megobrebi,<br />

kolegebi da TanamSromlebi, icnobdnen Sin da gareT. rac<br />

mTavaria, icnobda xalxi. zogi mwerali Soridan akvirdeba<br />

adamianebs, nodars ki uyvarda xalxSi triali, Tundac<br />

SemTxveviT SemoxvedrilTan gandobili saubari. iolad<br />

poulobda ucnobTa gulis gasaRebs, jer Tavisi sandomiani,<br />

naTelgadafenili ieriT, mere ki _ ubadlo sityviT da<br />

uwrfelesi grZnobiT.<br />

isinic ki, vinc piradad ar icnobdnen mas, Seumcdarad arian<br />

Camwvdarni nodaris bunebas da arss (amaSi uamravi sazogado<br />

Tu kerZo werilic gvarwmunebs mkiTxvelebisa), radgan mis<br />

SemoqmedebaSi mwerlis pirovneba mTlianad da gulwrfelad<br />

aris saaSkaraoze gamotanili. mwerlis anTebuli gulis<br />

xanZari mis yovel saxesa da xasiaTSi, yovel frazaSi gizgizebs.<br />

162 163


amitomaa ase gadamdebi. amitomac igizgizebs mudam. ase rom,<br />

gahyves qarTveli eris arsebobis dausrulebel gzaze da nodar<br />

xvalac, momavlSic, roca misi Tanamedrovenic wavalT, manam,<br />

vidre qarTveli eri iarsebebs da misi ukvdaveba ki RmerTma nu<br />

dumbaZeze ukeTesi mociqulis natvrac ki SeuZlebelia.<br />

qnas, ara gvjerodes, nodar dumbaZe mudam iqneba da cocxlad<br />

gadava Taobebidan TaobebSi, rogorc meoce saukunis meore<br />

evgeni evtuSenko<br />

naxevris qarTuli cxovrebis mematiane da saerTod ki, qarTuli<br />

sulis da xasiaTis gamomxatveli ganumeorebeli mwerali.<br />

Zvirfaso megobrebo! dRes Cven sajarod mivagebT pativs<br />

nodar dumbaZes: rogorc es gamoCenili pirovnebis, mwerlis,<br />

sazogado moRvawis xsovnas Sehferis, memorialur dafas<br />

vxsniT misi amqveyniuri binis karze. amas aqvs Tavisi didi da<br />

lamazi mniSvneloba, risTvisac piradad Cveni Tu sazogadoebis<br />

me vxedavdi, rogor tovebda mas sicocxle. magram saswaulis<br />

imedi mqonda. saswauli ar moxda. es uzarmazari danaklisia<br />

ara marto qarTuli, rusuli, sabWoTa, aramed mTeli msoflio<br />

literaturisaTvis. cxovrebidan wavida Cveni drois mweralTa<br />

Soris umaRlesi rangis mwerali _ araCveulebrivi adamiani,<br />

romelsac saqarTvelos ssr mweralTa kavSiris gamgeobis<br />

saxeliT yvelasagan madloba eTqmiT imaT, vinc saamisod<br />

Tavmjdomaris Tanamdebobaze myofs SeeZlo gaeerTianebina<br />

gaisarja.<br />

xalxi, maTi interesebi saerTo miznisaken miemarTa.<br />

magram aqve siamayiT unda gavixsenoT, rom nodar dumbaZis<br />

nodar dumbaZe araCveulebrivad saTno, gulisxmieri<br />

saxeli da gvari, misi naTeli saxe da sityva milionobiT mad-<br />

megobari iyo _ saocari iumoriT dajildoebuli. megona,<br />

lieri mkiTxvelis gulis ficarzea aRbeWdili. amis utyua ri<br />

Tu masTan sikvdili movidoda, igi xumrobiT SeZlebda mis<br />

dasturia misi wignebis gamocemebis geografia, figuralurad<br />

SeCerebas, magram, samwuxarod, ase ar moxda.<br />

ki ara, am sityvis pirdapiri mniSvnelobiT rom moicavs mTel<br />

didia misi sikvdiliT gamowveuli tkivili, aunazRaurebelia<br />

msoflios. amis utyuari dasturia is gamoZaxili, rac mis<br />

Semoqmedebas hqonda yvelgan da rac erTad Sekrebili rom<br />

Cveni danaklisi, usazRvroa Cveni sevda.<br />

gamogveca, mTel tomebs Seadgenda. amis utyuari dasturia,<br />

da albaT yvelaze STambeWdavi dasturic, is zRva werilebisa,<br />

v. zorina<br />

mkiTxvelebisagan rom mosdioda da dResac mosdis nodar<br />

qarxana `komsomolkas~ mqargveli,<br />

dumbaZes. erTi ukraineli mkiTxveli werda `me, bebia, iliko<br />

ssrk umaRlesi sabWos deputati<br />

da ilarionis~ gamo: nodar vladimeris Zev, Tqveni wignis<br />

wakiTxvis Semdeg Cems xataSi sinaTlem da siTbom daisadgurao.<br />

am erT TiTqos ubralo da martiv frazaSi mwerlis ukvdavebaa<br />

miniSnebuli, radgan ar arsebobs imaze ufro didi gamarTleba<br />

mwerlobisa, vidre is, rom adamianTa gulebs sinaTle da siTbo<br />

mohfinos.<br />

Cven yvelani dRes da saerTodac, Cveni sicocxlis<br />

nodar dumbaZe da sikvdili... ra mZimea da ra Seusabamo am<br />

ori sityvis erTad warmoTqma.<br />

CvenTvis, misi mkiTxvelebisaTvis, nodar dumbaZe im sayvareli<br />

gmirebis gansaxierebaa, romlebic Tavad Seqmna.<br />

me nodar dumbaZis talantis didi xnis TayvanismcemelTa<br />

ricxvs vekuTvni. maxsovs, samocian wlebSi qarTul<br />

dasasrulamde mwuxareni varT da viqnebiT imis gamo, rom<br />

literaturaSi axalgazrda Zalebi Semovidnen. maT Soris nodar<br />

unodarod varT darCenilebi, magram Cvenve WeSmariti bednie-<br />

dumbaZec _ daucxromeli iumoriTa da seriozul sakiTxebze<br />

reba gvxvda wilad, rom vyofiliyaviT mis axlos, mis megob-<br />

saocrad maxvilgonivruli TxrobiT.<br />

rad, gvexila igi, gvesaubra masTan, Cveni TvaliT dagvenaxa, Tu<br />

qarTul literaturaSi movida da darCa mwerali, brwyin-<br />

ra didi da namdvili adamianebi arseboben amqveynad.<br />

vale ostati, romelic ganuwyvetliv fiqrobda Tanamedrove<br />

Cven gveamayeba, rom vicxovreT im kacTan erTad, vinc Cvens<br />

adamianis samyaroze. movida da samudamod darCa Tavisi<br />

Tanamedrove sazogadoebas, Cvens Taobas mociqulad unda<br />

mkiTxvelebis gulsa da gonebaSi.<br />

164 165


jumber TiTmeria<br />

Zvirfaso nodar!<br />

am meoTxed saukuneze meti xnis ganmavlobaSi pirvelad<br />

gelaparakebi da ar mismen garindebuli.<br />

mTeli Seni cxovreba Rimilis biWi iyavi. saqarTveloSi Seni<br />

Wiri da lxini vin ar icoda, magram sxvas, gareSes, mxolod<br />

sixarulis zRvaSi monanave egone.<br />

Cven ki, Cven xom vicodiT, rom zegardmo Zalas SenTvis<br />

siyvarulis, sixarulis, keTilismyoflobis niWi ar dauklia (am<br />

mxriv namdvilad upirvelesTagani iyavi), magram isic vicodiT,<br />

rom cxovrebam bevrjer dagikoda faqizi da mgrZnobiare guli.<br />

erT kacs gulSi miyenebuli amdeni Wrilobis atana, albaT,<br />

aRar SeeZlo da amitomac eTxovebi dRes Sens Zvirfas sisxlsa<br />

da xorcs, Sens Tbiliss, Sens saqarTvelos, Sens samzeos.<br />

`samSoblo _ dedis saxli~.<br />

`mamuli _ mamiseuli~ (sabam ase brZana).<br />

Seni samSoblos, Seni mamulis winaSe valmoxdili ecxadebi<br />

Sens wminda dedas da Sens vaJkac mamas, Sens did winaprebsa da<br />

Sens Zvirfas Tanamedroveebs.<br />

dro arkvevs, vin vin aris, is arkvevs masStabebs, magram<br />

TiTqmis ocdaaTi weliwadia, qarTveli kaci SenTan erTad<br />

icinis da SenTan erTad icremleba. ar meguleba yvelaze<br />

mkacri, momTxovni mkiTxvelic ki, _ visac guli aqvs, cxadia,<br />

_ ucremlod da uRimilod, utkivilod da usixarulod<br />

waekiTxos Seni wignebi.<br />

Sen mTeli saqarTvelo gkiTxulobda, gkiTxulobs da<br />

wagikiTxavs, nodar, _ didic da patarac, inteligentic,<br />

mxvnel-mTesvelic, dazgasTan mdgaric, jariskacic... da yvela<br />

iswavlis Sengan imas, rac upirvelesi, uzenaesi adamianuri<br />

niWia, _ miT ufro, mwerlisTvis _ siyvaruls, sxvisi sikeTiT<br />

gaxarebas, cisa da miwis, miwisa da cis samsaxurs.<br />

erTi sityviT, Zvirfaso nodar, batono nodar, Sen namdvilad<br />

xalxis, namdvilad saxalxo mwerali da moqalaqe iyavi da xar.<br />

Seni saqarTvelo mxolod pirobiTad geTxoveba _ mSobeli,<br />

vidre pirSi suli udgas, Tavis Svils ar iviwyebs, saqarTvelo<br />

ki, RvTisa da kacis imediT, marad icocxlebs.<br />

aunazRaurebeli danaklisi<br />

mirza ibragimovi<br />

aRar aris nodar dumbaZe, ra saSineli ambavi dagvatyda<br />

Tavs.<br />

Znelia Seurigde azrs, rom igi aRar aris.<br />

nodar dumbaZis nawarmoebebi Targmnilia azerbaijanul<br />

enaze, azerbaijanis azizbekovis saxelobis dramatul TeatrSi<br />

idgmeboda speqtakli misi romanis `nu geSinia, dedas~ mixedviT,<br />

misi romani `me, bebia, iliko da ilarioni~ Cemma vaJma, aidin<br />

ibragimovma Targmna da gamomcemloba `ganjlikSi~ gamoaqveyna,<br />

es wigni azerbaijaneli mkiTxvelis sayvarel wignad iqca.<br />

nodar dumbaZis nawarmoebebi maRali humanizmiTa da<br />

adamianisadmi siyvaruliTaa gaJRenTili, isini saocari<br />

siTboTi aTboben mkiTxvelTa gulebs.<br />

yovelTvis, roca nodaris wignebs vkiTxulobdi,<br />

aRfrTovanebaSi movyavdi mis sulier simdidres, misi gmirebis<br />

silamazes, misi mxatvruli sityvis liriulobasa da poeturobas.<br />

mis gmirebTan Sexvedra udidesi sulieri siamovnebis<br />

momniWebelia. nodar dumbaZis qmnilebebi adamianisadmi<br />

siyvarulsa da rwmenas aRZraven, da rac gansakuTrebiT<br />

damaxasiaTebelia am didi xelovanis prozisaTvis _ igi<br />

saocrad bunebrivad aRwers qarTul nacionalur xasiaTebs<br />

da sxva erebsac gadascems am siyvaruls. es humanizmis da<br />

WeSmariti internacionalizmis umaRlesi formaa.<br />

me xSirad vxvdebodi nodar dumbaZes da am Sexvedrebma<br />

Cems gulSi siTboTi da misi pirovnebis momxibvlelobiT<br />

daisadgures. is iyo didi mwerali, saocari niWis adamiani,<br />

igi afrqvevda sixaruls, simarTles, gvaocebda adamianebTan<br />

urTierTobis ubraloebiT. misi nawarmoebebi sabWoTa<br />

literaturis oqros fondSi Sevlen, misi xsovna ki marad<br />

darCeba Cvens gulebSi.<br />

166 167


egor isaevi<br />

Zalian samwuxaroa, Zalian sawyeni rom cocxali aRar aris<br />

aseTi axalgazrda, aseTi brZeni mwerali. Zalian gulsatkenia.<br />

me mudam vkiTxulobdi mis wignebs da mixaroda misi Zlieri<br />

niWi. igi CemTvis saqarTvelo iyo, Tbiliss garSemortymuli<br />

gorakebi iyo, saqarTvelos mTebi iyo, Tavad sityvis buneba<br />

iyo, Cemi mexsiereba iyo, horizonti iyo, romlis miRmac<br />

saqarTveloa, Tavisi uZvelesi warsuliTa da momavliT.<br />

Cven arc ise didi xnis win gavicaniT erTmaneTi da uceb<br />

davmegobrdiT. Cven erTad yofna gvixaroda. Cven kargad, mSvidad,<br />

mxiarulad vgrZnobdiT Tavs. igi saqarTveloSi mepatiJeboda,<br />

me ki msurda ruseTSi, Cems mSobliur voroneJis mxareSi menaxa<br />

nodari. mas Zlier undoda CemTan Camosvla, ar dascalda...<br />

magram misi sityva qariviT gadaiqrolebs lelqaSze, Cemi<br />

mSobliuri bitiugis talRebze, icocxlebs mkiTxvelTa gulebSi,<br />

gulidan guls gadaecema, icocxlebs Cvens mTebSi, Cvens<br />

velebze, tyeebSi, iq, sadac cxovroben sabWoTa adamianebi.<br />

Zlier vwuxvar megobris dakargvas.<br />

daviT kvicariZe<br />

didi danaklisi ganicada mravalerovanma sabWoTa<br />

literaturam, ufro didia da usazRvro es danaklisi CvenTvis,<br />

qarTvel mweralTa ojaxisaTvis.<br />

vxedavdiT, vgrZnobdiT, rom ukve aRmarTuli iyo arjalis<br />

celi, sikvdilis aCrdili mis sasTumals aRar Sordeboda da<br />

mainc, imedis sxivi kiafobda yoveli Cvenganis gulSi, iqneb<br />

moxdes saswauli, gadarCes, icocxlos da kvlav gaamdidros<br />

mxatvruli literaturis saganZuri, kvlav mravalgzis<br />

gaaxaros da daafiqros pirvel yovlisa, qarTveli da mere<br />

sxva mravali erovnebis mkiTxveli.<br />

Tavs uflebas vaZlev ganvacxado, rom Tanamedrove msoflios<br />

literaturaSi iSviaTia mwerali, visac ase mokle drois<br />

manZilze esoden didi popularoba da siyvaruli moexveWos.<br />

Tavi da Tavi mSobliuri eris, Seni xalxis, Seni miwisa da<br />

qveynis erTguleba da siyvarulia.<br />

bevri, Zalze bevri maqvs mosagonari nodar dumbaZis<br />

kai kacobis, megobrobis, Tanadgomis, misi iSviaTi keTili<br />

bunebis dasturad... gavixseneb 1980 wels Cemi dabadebis samoc<br />

wlisTavze gamogzavnil mis Tbil, Zmur werils, romelic<br />

mowiwebiT waikiTxes saiubileo saRamoze.<br />

`Zmao daviT, _ mwerda batoni nodari, _ rogor minda Sens<br />

gverdiT vidge, mogiloco da mogefero, mogiloco saxelovani<br />

iubile, vai, rom eqimebs verasgziT ver gamovepare...~<br />

gulSi didi samaradJamo dardiT veTxovebi gamoCenil<br />

mwerals da mravalmxriv sazogado moRvawes, Cvens Zvirfas<br />

nodars...<br />

vitali korotiCi<br />

ar vici, ra droidan vicnobdi da vmegobrobdi masTan: me<br />

vfiqrob _ mTeli sicocxlis manZilze. ukanasknelad nodar<br />

dumbaZes gazafxulze Sevxvdi. es iyo mis mSobliur TbilisSi.<br />

iqneb, qalaqic imitom iyo aseTi kargi, rom maSin iq nodari<br />

cxovrobda. gasaocaria, sxvebisadmi raoden siyvaruls itevda<br />

es adamiani! me yovelTvis mwamda, rom namdvili talanti _<br />

esaa keTilganwyobili, guluxvi da alersiani adamiani,<br />

Tumca nodari ufro meti iyo: igi mTlianad siyvaruliT iyo<br />

anTebuli da mis irgvliv yvelas guli uTbeboda. imaT, vinc<br />

didxans megobrobda dumbaZesTan, icodnen misi avadmyofobis<br />

simZime. me erTxel vuTxari mas, rom ucxoeli qirurgebi aseT<br />

infarqtebiT dakodil guls cvlian, axals gadaunergaven<br />

xolme. `gagiJdi, _ mipasuxa nodarma. _ erT wamsac ki ver<br />

gavZlebdi, rom mcodnoda _ sxvisi guli maqvs...~<br />

igi sakuTari guliT cxovrobda da cxovrobda mTeli<br />

SegnebiT, daZabulobiT, Tavis Seubraleblad. icoda, rom misi<br />

erTi guli yovelives ver gauZlebda, mainc ver moicala, misTvis<br />

SeRavaTi mieca. saqarTvelos mweralTa kavSirSi yoveldRe<br />

midioda da saaTobiT muSaobda, xalxs iRebda, erTguli iyo<br />

ndobisa, romelic mas amxanagebma gamoucxades, roca mweralTa<br />

organizaciis gamgeobis Tavmjdomared airCies.<br />

mas Zalian uyvarda adamianebi. Cemive naTqvams vimeoreb,<br />

magram ar SemiZlia ar vilaparako amaze, imitom rom saxalxo<br />

168 169


siyvarulis okeane mis garSemo mudam Relavda, aZlevda Zalas<br />

da me darwmunebuli var, amoZravebda nodaris cxovrebas.<br />

siyvaruli sicocxlismomniWebelia. igi, rogorc SeeZlo<br />

iRvwoda, magram xalxic afasebda mis yoveldRiur cxovrebas.<br />

is iyo didi mwerali da amasTanave didbunebovani adamiani.<br />

gaxsenebac ki meZneleba, vis SeeZlo aseTi gamWriaxobiT<br />

SeegrZno bolomdis adamianebi, rogorc es nodars sCveoda,<br />

vis SeeZlo ase gaego da winaswar egrZno sxvaTa sulieri tkivilebi.<br />

nodar dumbaZis adamianuri avtoriteti arafriT ar<br />

Camouvardeboda mis literaturul monapovars _ saerTod,<br />

Znelia cal-calke gavTiSoT misi samwerlo da sayofacxov re -<br />

bo reputacia. masSi yvelaferi erTad iyo: WeSmariti sicocxle<br />

xom maradis erTiania.<br />

mas Zneli bavSvoba da siWabuke ergo da simwifis xanaSic<br />

nodaris mimarT bedi ulmobeli aRmoCnda _ axlobelTa<br />

dakargva, avadmyofoba... erTxel man miTxra, sxva mxareebTan<br />

erTad lesia ukrainkas sidiade, sicocxlis pativiscemaSic<br />

gamoCnda, ra mZimedac ar unda awyobiliyo misi piradi<br />

cxovrebao. sicocxlisadmi ra didi pativiscema da siyvaruli<br />

gaaCnda TviTon dumbaZes! aerTianebda da afarToebda samwerlo<br />

organizacias Tavisi adamianuri da SemoqmedebiTi avtoritetiT,<br />

moipova mkiTxvelTa damsaxurebuli pativiscema,<br />

patiosnad asrulebda deputatis movaleobas. nodar dumbaZe<br />

iyo da rCeba naTel wignad da naTel xsovnad mravali milioni<br />

adamianisaTvis. misi erTiani, ucvleli gulis cema Sewyda,<br />

magram SeuCerebelia misi gza amqveynad. axlaxan gamomcemloba<br />

`dnipros~ mier gamoqveynebuli dumbaZis Txzulebebis ortomeuli<br />

ukrainul enaze _ es mis mier maradisobisaTvis miZRvnili<br />

kidev erTi saCuqaria.<br />

muSni lasuria<br />

SeuZlebelia, da saocrad Zneli warmosadgeni, rom Cven<br />

Soris aRar aris sicocxlismoyvare, xalisiani nodar dumbaZe,<br />

Zvirfasi megobari, mwerali, romelic Tavisi xalxis SegnebaSi<br />

Rirseulad iqca misi Tvisebebisa da ocnebebis gamomxatvelad,<br />

mwerali, romlis romanebi da moTxrobebi Tanamedrove<br />

qarTuli literaturis saetapo nawarmoebebad iqca. mwerali,<br />

romlis Txzulebebmac Sors, mSobliuri respublikis sazRvrebs<br />

gareT gauTqves saxeli qarTul mxatvrul sityvas. misi<br />

saxeli Rirseulad dgas sabWoTa mravalerovani literaturis<br />

gamoCenili saxelebis gverdiT.<br />

nodar dumbaZe Tavis TxzulebebSi ocnebobda sazogadoeba<br />

sinaTlisa da WeSmaritebis idealebamde aemaRlebina.<br />

nodar dumbaZe iyo patrioti, Tavis xalxTan siyvaruliTa da<br />

Rrma fesvebiT SekavSirebuli. swored es aris misi STamagonebeli<br />

Semoqmedebis wyaro. amasTanave misi Semoqmedeba arasdros<br />

SemosazRvrula wminda nacionaluri CarCoebiT, masSi mudam<br />

zogadsakacobrio ideebi viTardeboda, rac ase damaxasiaTebelia<br />

mravalsaukunovani qarTuli literaturisaTvis.<br />

afxaz mwerlebs gansakuTrebuli mizezebic hqondaT mwa red<br />

ganecadaT nodar dumbaZis dakargva. jer kidev bavSvobis wleb-<br />

Si bedma igi soxumis erT-erT skolaSi miiyvana, man mxurvaled<br />

da samudamod Seiyvara afxazeTi, afxazi xalxi. ai, ukve TxuTmet<br />

welze metia misi nawarmoebebi amSveneben Cvens nacionalur<br />

Teatrs. mis Zmebs, afxaz mwerlebs yovelTvis uxarodaT masTan<br />

Sexvedra, didi siyvaruliT Targmnidnen mis nawarmoebebs.<br />

afxazeTis amomrCevlebma araerTxel airCies nodar dumbaZe<br />

TavianT wargzavnilad Cveni qveynis umaRles sabWoSi.<br />

saxli, romelSic iqmneboda nodar dumbaZis nawarmoebebi,<br />

sadac igi stumrebsa da megobrebs iRebda, mitovebuli dgas Savi<br />

zRvis sanapiroze, gulrifSSi. igi aRarasodes aRar SeaRebs am<br />

saxlis kars... magram madlieri mkiTxvelebisaTvis mudam Ria<br />

iqneba misi nawarmoebebis kari.<br />

afxazeTi arasdros daiviwyebs nodar dumbaZis momxibvlel<br />

saxes, mis keTil Rimils, samaradisod Seinaxavs misdami<br />

siyvaruls.<br />

giga lorTqifaniZe<br />

Zmao nodar! mTeli Cemi sicocxle Sen gverdiT viyavi da<br />

Seni nawarmoebebiT vsunTqavdi. bedma ise ineba, bolo dReebSic<br />

Sen gverdiT vyofiliyavi. da me gavxdi mowme imisa, sulis<br />

siZlieriT rogor moerie Sen sikvdils. aRar geSinoda misi,<br />

170 171


adgan grZnobdi, rom erTi kacis gasakeTebeli saqveyno saqme<br />

yvelasaTvis maxlobelni iyvnen Seni gmirebi. es iyo Seni<br />

ukve gaakeTe. marTalia, kidev bevrs movelodiT Sengan, gvwamda<br />

Semoqmedebis udidesi internacionalizmi.<br />

Seni amouwuravi niWisa, magram rac gaakeTe, imiTac bednieria<br />

qarTuli Teatri da kino verasodes daiviwyebs Sens udides<br />

Seni xalxi, qarTuli literatura da xelovneba.<br />

amags, radgan Sen gaamdidre da gaakeTilSobile maTi reper-<br />

saocreba xdeba am dReebSi yvela qarTul ojaxSi: Senze<br />

tuari Seni dauSreteli talantiT.<br />

saubars cremliT iwyeben da mere, roca ixseneben Sens na-<br />

ra Tavzardamcemia imis Segneba, rom veRar unda gavigono<br />

warmoebebs, SenTan Sexvedrebs, naRvels Rimil-sicili cvlis,<br />

Seni xma, veRar unda wavikiTxo Seni axali striqonebi. da isRa<br />

radgan Seni Semoqmedebac xom aseTivea: cremliTa da RimiliT<br />

damrCenia sanugeSod, rom mTeli Cemi darCenili cxovrebis<br />

savse. mxolod Sen SegeZlo yvelaze mniSvnelovan problemeb-<br />

manZilze xSirad Sevxvde Sens Semoqmedebas Teatrsa Tu kinoSi<br />

zec ki cremlnarevi RimiliT gelaparaka.<br />

bedma ar dagaklo arc udidesi gamarjvebebi da arc<br />

da amiT gavigrZelo bedniereba SenTan Sexvedrisa.<br />

udidesi travmebi, romlebmac sabolood gatexes kidec Seni<br />

janmrTeloba.<br />

kosta marRievi<br />

magondeba is dRe, rodesac Sen manqanaze gadabeWdili<br />

`me, bebia, iliko da ilarioni~ gadmomeci. is Rame erT-erTi<br />

ubednieresi iyo Cems cxovrebaSi.<br />

vkiTxulobdi Sens nawarmoebs, xan vtirodi, xan xmamaRla<br />

vicinodi da im Ramesve mivxvdi, Tu ra aucilebeli iyo, rom<br />

Seni gmirebi scenaze enaxa mayurebels.<br />

sruliad gadauWarbeblad SemiZlia vTqva, rom Seni gamoCena<br />

qarTul mwerlobaSi da qarTul TeatrSi udidesi movlena<br />

iyo, romelmac Semoabruna Cveni xelovneba ubralo adamianebis<br />

bedisaken da maTi tkivilisa da sixarulis Tanaziari gaxada.<br />

ra Tqma unda, me viqnebodi es, Tu vinme sxva qarTveli<br />

reJisori, Sens gmirebs aucileblad gaacocxlebda qarTul<br />

scenaze da daiwyeboda maTi triumfuli cxovreba, romelic<br />

ager 25 weliwadia grZeldeba.<br />

me arc erTi Cemi speqtakli xelmeored ar damidgams, Seni<br />

nawarmoebebi ki TiToeuli ramdenjerme maqvs dadgmuli. da es<br />

imitom, rom mindoda kidev erTxel mecxovra Sens samyaroSi,<br />

Seni gmirebis cxovrebiT.<br />

marto is rad Rirs, rom Seni nawarmoebebis mixedviT dadgmul<br />

speqtaklebSi Seiqmna ubrwyinvalesi aqtioruli saxeebi, rom<br />

sesilia TayaiSvilis bebia qarTveli qalis saxis etalonad<br />

iqca da yvela ise Sehxaroda, rogorc sakuTar bebias.<br />

udidesi bedniereba iyo is, rom Senma gmirebma gadaabijes<br />

saqarTvelos sazRvrebs. me arasodes damaviwydeba repeticiebi<br />

rus msaxiobebTan, maTi cremlebi da xan homeruli sicili.<br />

ra mZimea imis Segneba, rom Cven Soris aRar iqneba aseTi<br />

saTnoebiT aRsavse, gulmxurvale patrioti Tavisi qveynisa,<br />

WeSmariti internacionalisti, keTili sulis adamiani,<br />

msubuqi iumoriT damSvenebuli, mgrZnobiare gulis patroni,<br />

kristaluri siwmindis komunisti.<br />

Tqven, Zvirfaso nodar, kargad gicnoben Cems mSobliur<br />

oseTSi. Tqvens SesaniSnav nawarmoebebs _ moTxrobebsa da<br />

romanebs CvenTan kiTxuloben ara marto rusul da mSobliur<br />

_ osur enebze, aramed originalSic _ qarTul enazedac.<br />

Tqveni talantis mravalricxovani Tayvanismcemlebi<br />

tkbebian Tqveni daxvewili ostatobiT, gamomsaxvelobiTi<br />

formebis mravalferovnebiTa da simdidriT, Tqvens mier<br />

Seqmnili cocxali da STambeWdavi TanamedroveTa saxeebiT.<br />

ai, ratom gamoiwvia aseTi mwuxareba os mkiTxvelebsa da<br />

megobrebSi Tqvenma moulodnelma gardacvalebam.<br />

Tqven, batono nodar, ara erTxel brZanebulxarT CvenTan,<br />

oseTSi, gainteresebdaT Cveni kuTxis cxovreba, aqaur<br />

mSromelTa saqmianoba. osi mosaxleoba erTgul megobarsa da<br />

RviZl ZmasaviT gxvdebodaT yvelgan.<br />

dRes ki isini naRvlianad ixseneben arcTu Soreul warsulSi<br />

TqvenTan Sexvedris im bednier wuTebs.<br />

Zvirfaso nodar! iseTi mwerlebi, rogoric Tqven brZandebiT,<br />

ara kvdebian, isini rCebian TavianT wignebSi, TavianT<br />

nawarmoebebSi. aseTia Tqveni xvedric _ Tqveni bednieri<br />

literaturuli iRbalic!<br />

172 173


elguja maRraZe<br />

adamiani iyo da aResrula...<br />

dro-Jamis msaxvrali xeli, rogorc mokvdavs, Seexo, magram<br />

mis, rogorc mwerlis, xsovnas pirquSi JamTa dineba ver<br />

mosxlavs. ukanaskneli ramdenime weli sisxlsavse, mSfoTvare<br />

sazogadoebrivi cxovrebiT icxovra, fizikuri cxovreba ki<br />

aRar Zaledva. magram sicocxles nebiT WkuaTmyofeli vin<br />

gaSorebia, rom is gahyroda. SemoqmedebiTi cecxliT iwvoda,<br />

mouZlurebuli sxeuli ki Ralatobda. misi sicocxlis bolo<br />

wlebi uTuod daudgromeli Seucnoblisaken ltolva da<br />

swrafva iyo, da ver gaamtyunebdi. kaci, etyoba, akrZaluli<br />

nayofisaken ufro miiltvis da isic mSfoTvare cxovrebisaken<br />

iswrafoda. sul cxovrebis Suagulisken eWira Tvali da<br />

erCoda guli. Smagsa da mZafr gancdebs etaneboda, wynari,<br />

damSvidebuli cxovreba ar ewada, siwynares gaurboda.<br />

nodar dumbaZes ar sWirdeba sanekrologo xotbis Sesxma,<br />

diTirambebi da wardgena. igi isedac saxelganTqmuli gaxlavT,<br />

radgan misi cremliani sicilis miRma aris raRac idumali,<br />

bolomde amouxsneli da Seucnobeli. TviTon misi cxovreba ise<br />

moawyo sawuTrom, rom xSirad svegamwarebuls mxolod sev dia -<br />

ni Rimili hqonda sanugeSod. da Tu bolo dros dumili dasCemda,<br />

cotas laparakobda, es misi WeSmariti bunebidan momdinare<br />

cxovreba aRar iyo. igi bunebiT ukeTilSobilesi sulis patroni<br />

gaxldaT, xalisiani, laRi, oxunjobis, masxrobisa da<br />

jansaRi sicilis didostati. nodar dumbaZem RimiliT, adamianisadmi<br />

sibraluliT, TanagancdiT, TanadgomiT, moyvasis<br />

sulSi naRverdaliviT mimqrali sulieri sikeTis gamoCxre kiT,<br />

sulisberviTa da warmoCeniT miaRwia sawadels, man adamianTa<br />

TanadgomiT, maTi znesrulobis, maTdami siyvarulisa da maTSi<br />

arsebuli sikeTis CvenebiT axali sisxli gadausxa samocsamocdaaTiani<br />

wlebis qarTul romanistikas.<br />

nodar dumbaZe naTelmxilveliviT iWreboda adamianis<br />

su lis labirinTSi. man speleologiviT dalaSqra adamianis<br />

sulieri samyaros siRrmeebi da mis gmirebs ukan dasabrunebel<br />

gzas veravin gadauWris, radgan maTi suli sikeTiTaa aRsavse.<br />

misi romanebisa da moTxrobebis kiTxvisas TiToeul individs,<br />

aq Tu SoreTSi, cxovrebaSi nanaxi, aRqmuli, gancdili, gago ni -<br />

li da gadatanili warmoudgeba Tvalwin. amiTaa igi TavisianTa<br />

da ucxotomelTaTvis axlobeli da mSobliuri. nodar dumbaZem<br />

uzado sarkeSi gviCvena adamianuri vnebani. igi Seiqmna mexotbe<br />

adamianTa Soris siyvarulisa, TanagrZnobisa, Sewyalebisa,<br />

Tanalmobisa da gaWirvebis Jams erTmaneTisaTvis mxardaWerisa.<br />

vinc gonebis Tvals gaubnevs mis nawerebs, umal Seityobs,<br />

rom isini dawerilia adamianTa gamosworebis mizniT, Tumca<br />

saaSkaraod mwerlis mizani arsadaa gacxadebuli da swored es<br />

aris maTi Rirseba. misi survili iyo, niadag mxarSi dgomoda<br />

moyvass, erTTavad Cafluli yofiliyo sityvieri freskebis<br />

qmnaSi, eTesa, exarebina, emravlebina rwmena da siyvaruli<br />

kacTa Soris da amiT adamianebisaTvis tvirTmZime cxovreba<br />

gaeadvilebina. misi monaTxrobi ambebi uTvalavi feriTaa<br />

Semkuli. esaa zRvis kenWebiT mooWvili, saocari xelovnebiT<br />

Sexamebuli Zvirfasi mozaika. is xan yinwvisis angeloziviT<br />

mwyazari da mSvidia, xan TeTri giorgiviT Submomarjvebuli<br />

da SemarTuli wmida mebrZolis saxiT warmogvidgeba Tvalwin<br />

da xanac _ berikaobaSi monawile anci da janRoniT aRsavse,<br />

mxiaruli da vnebadaumcxrali Wabukis saxiT gvevlineba.<br />

mis nawerebs Tan dahyvaT didi aRmafrena, gansawmendelis<br />

gamaciskrovnebeli Suqi da cecxli, igi siyvarulis qadagi<br />

gaxldaT da amitom Seiyvara xalxma.<br />

sikvdils SeCveuli iyo. uwveveli stumris moaxloebaze ar<br />

SfoTavda, ar Semdrkala, saiqiosaken mimavali yvela biliki da<br />

gzaSara CemTvis axali araao, miTxra, ukanasknelad rom vnaxe.<br />

mis mSobliur kuTxeSi axla laJvardic mwuxrad dabind deba.<br />

sevdian qviTins mohyvebian guriis ubiwo TovliT dafaruli<br />

mTebi. mduRare cremlebs afrqvevs mTeli saqarTvelo. igi<br />

wavida Cvengan da dagvitova cremliTa da kvnesiT dadaRuli<br />

gulebi.<br />

sicocxlis gariJraJi tkbili hqonda, sicocxlis dila<br />

_ gamwarebuli, arc SuadRe hqonia maincdamainc saSurveli,<br />

sicocxlis daiss yvelafers miaRwia, magram TviTon sicocxlem<br />

uRalata.<br />

mSvenieria wlis am dros Cveni Tbilisi, jer kidev gaismis<br />

mgalobel CitTa WikWiki da JRurtuli, magram maTi saamo xma<br />

Sens yurTa smenas aRara swvdeba, Cemo nodar! nelad miRelavs<br />

mRvrie, beberi mtkvari, kvlav ireklaven sxivT mtkvris<br />

174 175


talRebi, magram Sens TvalTaTvis wylidan ukuqceul sxiv-<br />

Ta cimcimi aRar arsebobs. ukanasknelad dagxedavs zevidan<br />

Tbi lisis ca, ukanasknelad mogelamuneba da mogefereba Tbilisuri<br />

niavi, romelsac Tan moaqvs diRmis mwvane velTa<br />

saamo surneli. magram, vaglax, rom es surneli Sens ynosvas<br />

veRar gaaRizianebs. Sen samjer da metjerac iyavi sikvdiliT<br />

dasunTquli, samjer izeime gamarjveba sikvdilTan, erTxel<br />

sikvdilma gZlia. gamarjvebuli mainc Sena xar, Cemo nodar,<br />

rameTu sikvdili daviwyebas niSnavs da Sen daviwyeba ar giweria!<br />

lelo gatanili gaqvs da gamarjvebuli midixar. bednieri<br />

xar imiT, rom Sen daimkvidre dideba mwerlisa. Sens wignebs<br />

mudam eyoleba mkiTxveli, ris gamoc Sen kvlav icocxleb. Sen<br />

Seni mziani Ramis Tanaziari gaxdi. SenTvis ki cxadi da sizmari<br />

ukve moTavda.<br />

CemTvis, im kacisaTvis, vinc SenTan erTad gaatara yrmobisa<br />

da siWabukis wlebi, pirvelma dawera Senze kritikuli werili<br />

1958 wels, pirvelma giwinaswarmetyvela didi momavali<br />

da manamde gedga mxarSi, vidre Sen giWirda, Zneli iyo am gamosaTxovris<br />

dawera. Sen, Cemo nodar, axla yvelasTan moamTav -<br />

re angariSebi da Seni sakuTari gza sikvdilSi gakvale.<br />

sanugeSod isRa rCeba, rom verc erTi dabadebadi arsi sikvdils<br />

ver ascdeba. igi yvelas wilxvedri gaxlavs. bednieri xar<br />

imiT, rom Seni fiqri da azri miuwvdomels miswvda, ukvdavi<br />

xar imiT, rom Seni wignebi fexadgmulni arian ara marto Sens<br />

samSobloSi, da Sens magivrad Seni wignebi gauTboben gulebs<br />

yvelas, visac Sen daakeli siyvarulis xibli.<br />

mwuxareba da glova Seni sayovelTaoa da yoveli Cvengani<br />

Wirisufalia.<br />

SoTa niSnianiZe<br />

nodar dumbaZesTan Cemi megobroba studentobidan iwyeba.<br />

Cven imTaviTve erTnairi mwerlebi gviyvarda, erTi da igive<br />

literaturuli kerpebi gvyavda. Cveni Taoba universitetis<br />

`pirvel sxivSi~ gadioda Tavis ideur da sulier wrTobas.<br />

nodar dumbaZes futkariviT exveoda maSindeli literaturuli<br />

axalgazrdoba misi cincxali maxvilsityvaobis, am-<br />

bis Txrobis saocari unarisa da saerTod kacTmoyvaruli<br />

bunebis gamo. es Tvisebebi mere da mere mxatvrul xilvebad<br />

gardaisaxnen mis wignebSi. mas erTnairi interesiT kiTxulobda<br />

rogorc literaturuli elita, ise ubralo mkiTxvelic,<br />

riTic igi kanonierad amayobda. nodar dumbaZe visac megobrad<br />

igulvebda, uzomo siyvaruli da dafaseba icoda misi. nodari<br />

yvelgan megobrul atmosferos qmnida, yvelgan Tanasworobis<br />

da kolegialobis suls amkvidrebda. Tavisi maradWabukuri sulis<br />

gamo nodar dumbaZe CemTvis mudam zurikela iyo da verc<br />

verasdros warmomedgina, Tu zurikela odesme mokvdeboda.<br />

magram ara! zurikela ar momkvdara, zurikelas sikvdili ar<br />

SeiZleba. igi sicocxlis, siyvarulis, niWierebis xatia,<br />

rogorc es aRibeWda eris mexsierebaSi, romelic Taobidan<br />

Taobebs unda gadaeces, raTa adamianebs sicocxlis Jini, gulis<br />

siTbo da samyaros pirvelxilvis mSveniereba gaunawilos.<br />

nodar dumbaZis cxovrebidan wasvliT Cvens yoveldRiur<br />

cxovrebas moakldeba siTbo da sixalise, xolo Cvens<br />

literaturas _ silamaze da sxiviereba. samagierod, mogvemateba<br />

misdami madlierebis da pativiscemis grZnoba. nodar<br />

dumbaZem, rogorc mweralma da moqalaqem, sul gulis xarjviT<br />

icxovra. rogor SeiZleboda nodar dumbaZes janmrTeli guli<br />

hqonoda, yvelaferi gulSi gamoatara: cxovrebiseuli Tu<br />

Semoqmediseuli stresebi. ugulod araferi dauweria. igi<br />

TviTonve ar zogavda sakuTar guls. swored aseTi gulis<br />

wyalobiT moipova man mkiTxvelTa siyvaruli, mkiTxvelTa<br />

didi aRiareba.<br />

nodar dumbaZe, rogorc xelovani da rogorc moqalaqe,<br />

Tavisi suliskveTebiT, Tavisi cxovrebis wesiT WeSmariti komunisti<br />

da WeSmariti internacionalisti gaxldaT.<br />

nodar dumbaZe Cvengan wavida Tavisi erisa da mwerlobis<br />

winaSe valmoxdili, wavida naadrevad da wavida siyvaruliT<br />

guldamsxvreuli... da Cvenc bevri, Zalian bevri dagvtova<br />

guldamZimebuli, guldaRonebuli, guldabzaruli.<br />

176 177<br />

12. n. dumbaZe, t. V


vardges petrosiani<br />

TbilisSi Camosuli somexi mwerlebi, mTeli Cveni<br />

literaturis saxeliT, Tavs xrian deda-saqarTvelos winaSe,<br />

qarTuli literaturis winaSe, romelTac dakarges RviZli<br />

Svili, usazRvro sikeTiTa da brwyinvale niWiT dajildoebuli<br />

mwerali. diax, nodar dumbaZe didi qarTuli literaturis<br />

Rirseuli Svili iyo. es ukve didi pativia, xolo igi, karga<br />

xa nia, am literaturis erT-erTi mamac gaxda, es ki rCeulTa<br />

xvedria, mravali didi talantisTvis miuRweveli. erTdroulad<br />

Svilic iyo da mamac. sulac ar aris ioli, rameTu Svili<br />

daundobelia, xolo mama, yovlisgamgebi da mimtevebeli. aseTi<br />

rTuli, ormagi movaleoba ekisreboda sicocxlis bolomde<br />

nodar dumbaZes.<br />

me, nodar dumbaZe _ adamianis umcros Zmasa da nodar dumba-<br />

Ze _ mwerlis Zvel Tayvanismcemels, usazRvrod mimZims Cveni<br />

danakargis mtanjveli realobis dajereba. da me ar ZalmiZs<br />

dRes masze warsuli droiT vilaparako.<br />

Zvirfaso nodar, Seni wignebis kiTxvisas da xelaxla<br />

gadakiTxvisas, yovelTvis mexamrids gadarebdi, Sens sxeulSi,<br />

Sens gulSi, gonebasa da nervebSi rom gaatarebdi adamianuri<br />

tkivilebis maRali Zabvis dens, tkivils Tavad itovebdi,<br />

xolo adamianebs sinaTlesa da sixaruls aniWebdi, sikeTesa da<br />

lmobierebas aswavlidi.<br />

da Sen gegona, guli amas gauZlebda?<br />

Sen icodi da kargadac icodi _ boroti talanti ar<br />

arsebobs, WeSmariti talanti sakuTari tanjvis fasad mxolod<br />

sinaT lesa da sikeTes Sobs, adamianebs rwmenas aniWebs da aZlebi<br />

nebs. Seni xalxis wmidaTawmida mcnebac es iyo, ase fiqrobda<br />

Seni mSobeli xalxic, xalxi raindi, xalxi _ medgari, mtkice<br />

da myife, xalxi _ brZeni da xalxi _ yrma, es iyo maradisobis<br />

kanoni, romelic kidev erTxel auwye xalxs, Zvirfaso nodar!<br />

Cemi bolo werili upasuxod darCa. mcire xnis win Seni<br />

`maradisobis kanoni~ somxurad gamovida, dauyovnebliv<br />

gamogigzavne wignis sasignalo egzemplari, xolo werilSi<br />

imedi gamovTqvi, iqneb am Semodgomaze mainc moaxerxo da<br />

erTxel kidev Camoxvide Sens somex mkiTxvelebTan-meTqi.<br />

es arc zrdilobisaTvis naTqvami sityvebi iyo, arc mxolod<br />

RviZl ZmasTan kidev erTxel Sexvedris survili _ Sen ico di,<br />

rogor uyvarT somxeTSi nodar dumbaZe da TviTonac gsurda<br />

aq Camosvla. `TeTri bairaRebi~ rom gamoveciT, maSin apirebdi<br />

Camosvlas _ ver moxerxda, Seni romanis satelevizio dadgma<br />

rom ganxorcielda, ukve saavadmyofoSi iyavi.<br />

SarSan _ TbilisSi, wels ki _ moskovSi, TviTon miTxari:<br />

`ise minda kidev vnaxo sevani...~<br />

maS, veRar Camoxval... maS, sevanic veRara naxavs Tavis<br />

Svils.<br />

eh, nodar, Zvirfaso... Sen icodi, rom Cvens mSfoTvare<br />

droSi kacobriobas swored sikeTe aklia, aklia Jangbadze<br />

metad; amitomaa amdeni xalasi, sicili, sisufTave, lmobiereba<br />

Sens wignebSi. amboben, yoveli kacis sulSi Tavisi xalxis<br />

miniaturuli portreti Canso.<br />

es samgzis marTalia, Tu kacs gulis sikeTe da gonebis<br />

sibrZne axlavs. Sen Seni xalxis keTilSobili Tvisebebi Seiwove<br />

da Seni miwis erT-erTi cocxali simboloTagani gax di.<br />

Seni wignebis SemweobiT, Seni adamianuri Tvisebebis SemweobiT<br />

me ukeT gavicani saqarTvelo, ukeT gacnoba ki ufro metad<br />

Seyvarebas niSnavs...<br />

Sen _ mZlavri qarTuli prozis axali talRis brwyinvale<br />

warmomadgeneli _ sakavSiro literaturuli cis kabadonze<br />

pirveli simZlavris varskvlavad enTe, Seni wignebis kaSkaSa<br />

ferebis gareSe SeuZlebelia Cveni samSoblos mravalerovani<br />

literaturis feradi cisartyelis warmodgena.<br />

Sens wignebs, Sens gasaocar gmirebs _ romantikosebs,<br />

axirebulebs, brZen berikacebsa da Wabukebs Cveni qveynis yvela<br />

kuTxeSi da mis farglebs gareTac moelodnen. Sens wignebs<br />

Targmnidnen, dgamdnen sxvadasxva enaze, rogorc sakuTars,<br />

mSobliurs. mjera, sawer magidasTan muSaobisas yovelTvis<br />

grZnobdi am mravalsaxovani, mravalenovani mkiTxvelis<br />

cocxal sunTqvas. saraindo mTebidan Camosulma mxiarulmwuxare<br />

gurulma mravalmilioniani auditoria ise daipyari,<br />

mTeli sisruliT verc ki gaiazrebdi mkiTxvelis siyvarulis<br />

siRrmes.<br />

Zvirfaso nodar, gaxsovs Seni gasaocari gmiri _ moxuci<br />

guduli? igi sikvdilis win madlobas uxdis mzes, mamals,<br />

Rvinos, Tavis guls, madlobas _ erTgulebisaTvis. netav Tu<br />

178 179


gagaxsenda Seni gmiri ukanasknel wuTebSi! ar vici, magram<br />

mjera, im wuTebSi Senc CurCulebdi madlobis sityvebs,<br />

madlobas uxdidi am saocar qveyanas, bunebas, adamianebs, Sen<br />

tanjul gulsac. vici, rameTu kaci iyavi, adamiani, miwis Svili,<br />

mxatvari.<br />

mudam mikvirda _ rogor gamoaRwie im Seni Zneli bavSvobi<br />

dan ise, rom amdeni sinaze da sicili, amdeni sikeTe da<br />

sicocxlis siyvaruli SeinarCune?<br />

Zvirfaso nodar, winaprebs uTqvamT _ kubo mxolod navia,<br />

oden kacis sxeuls rom waritacebs aryofnis zRvaSio da Cvenc<br />

am mZime wuTebSi Tavs imiTRa vinugeSebT, rom CvenTan rCeba Seni<br />

wignebis gverdebs mofenili Seni naTeli suli.<br />

es keTili da brZnuli wignebi Seni wasvlis Semdegac gaaxareben<br />

adamianebs, Zmobisa da urTierTgagebisken mouwodeben,<br />

rameTu `adamianis suli gacilebiT ufro mZimea, vidre sxeuli,<br />

imdenad mZime, rom erT adamians misi tareba ar SeuZlia, amitom,<br />

vidre cocxlebi varT, erTmaneTs xeli unda SevaSveloT da<br />

vecadoT, rogorme ukvdavvyoT erTmaneTis suli~.<br />

Seni wignebi kidev didxans daafiqrebs adamianebs mware<br />

sinamdvileze _ ratom aris ase, ratom kvdebian adamianebi<br />

ufro xSirad siZulvilisagan, vidre siyvarulisgan.<br />

da aswavlian adamianebs siyvarulisTvis erTurTs mxolod<br />

siyvaruli miuzRon. Seni wignebi marad icocxleben, radgan<br />

maradiulia mZlavri da mTrTolvare qarTuli ena, romelic<br />

erTxel kidev asaxele, radgan moZme xalxTa TanavarskvlavedSi<br />

marad Cauqrobelia Seni mSvenieri saqarTvelos ganumeore be -<br />

li varskvlavi, Zvirfaso nodar.<br />

gunar preidi<br />

gamoCenili qarTveli mwerlis nodar dumbaZis udroo<br />

gardacvalebis ambavma latviel literatorTa didi<br />

gulistkivili da mwuxareba gamoiwvia. nodar dumbaZis<br />

nawarmoebebi latviel mkiTxvelTa Soris udidesi popularobiT<br />

sargeblobda, radgan isini mudam exmianebodnen<br />

dRevandel problemebs, TiToeulis sazrunavsa da sixaruls.<br />

mravali weli zedized Cveni respublikis Teatrebis scenebi-<br />

dan mogvmarTavdnen misi gmirebi, gvaswavlidnen sikeTesa da<br />

samarTlianobas, megobrobasa da Zmobas.<br />

gansakuTrebiT farTo gamoxmaureba hqonda romans `maradisobis<br />

kanoni~, romelic didi tiraJiT gamouSva erovnulma<br />

gamomcemlobam `liesmam~. am nawarmoebiT Cvenma qarTvelma<br />

megobarma saSualeba mogvca ufro Rrmad CavwvdomodiT<br />

misi xalxis cxovrebasa da xasiaTs, Tavad avtori ki ufro<br />

axlobeli gaxda CvenTvis.<br />

gvaxsovs nodar dumbaZe rogorc Tanamoazre amxanagi,<br />

romelTanac Rameebis gaTeneba SeiZleboda mravalerovnuli<br />

sabWoTa literaturis ganviTarebis gzebze saubarSi; rogorc<br />

saintereso Tanamosaubre, gulTbili da stumarTmoyvare<br />

maspinZeli, romelic latviel kolegebs iRebda saqarTvelos<br />

madlian miwaze.<br />

misma moulodnelma sikvdilma sabWoTa literatorebis<br />

ojaxs gamoaklo niWieri, mowifuli ostati, romlis<br />

nawarmoebebi madlier gamoxmaurebas povebs mudam aTasobiT<br />

adamianis gulSi.<br />

oleqsa siniCenko<br />

mec, iseve, rogorc TiToeul ukrainel mwerals, didad<br />

matkina guli nodar dumbaZis _ Cveni Tanamokalmis, sityvis<br />

niWieri da SesaniSnavi ostatis udrood gardacvalebis<br />

ambavma.<br />

magondeba samociani wlebis damdegi, roca pirvelad<br />

wavikiTxe nodar dumbaZis romani `me, bebia, iliko da ilarioni~,<br />

momxibla am nawarmoebma da kidec vTargmne ukrainul enaze.<br />

gamomcemloba `molodma~ (`axalgazrdobam~) maSinve gaacno<br />

respublikis mkiTxvels qarTveli prozaikosis Semoqmedeba.<br />

ase daiwyo Cveni nacnoboba am SesaniSnav sityvis ostatTan.<br />

Semdeg Cemive TargmaniT daistamba romanebi `me vxedav mzes~,<br />

`mziani Rame~, `nu geSinia, deda!~, `maradisobis kanoni~,<br />

moTxroba `kukaraCa~, bevri sxva nawarmoebi – nodar dumbaZis<br />

TiTqmis mTeli proza. axlac kievSi mzaddeba gamosacemad<br />

mwerlis didi dasuraTebuli ortomeuli, romelSic Seva<br />

romani `TeTri bairaRebi~.<br />

180 181


wilad mxvda bedniereba araerTgzis Sevxvedrodi da mesaubra<br />

nodarTan _ momxibvlel, gulisxmier da brZen kacTan. ama<br />

wlis maisSic, roca SevekiTxe, rogor muSaob-meTqi Sens did<br />

nawarmoebze, mipasuxa: `zafxulSi wavimuSavebo~. es zafxuli<br />

ki misTvis ukanaskneli gamodga...<br />

mwarea, metad mwarea imis Segneba, rom nodar dumbaZe ukve<br />

aRar aris Cven Soris. bevri Zalian mniSvnelovanisa da saWiros<br />

Tqma ver moaswro man. magram naTqvamic da dabeWdilic mudam<br />

CvenTan iqneba, STagvagonebs, adamianebs ufro keTilsa da<br />

ukeTess gaxdis.<br />

jansuR Rvinjilia<br />

Cven zogjer maSinac vityviT, qarTulma mwerlobam umZimesi<br />

danaklisi ganicadao, rodesac saxelovani mwerali Rrmad<br />

moxucebuli gaeyreba sicocxles. gasagebia, guli gvwydeba<br />

eris moamage moRvaweze!<br />

axla marTlac umZimesi danaklisi ganvicadeT, radgan<br />

sayovelTaod cnobili, uniWieresi mwerali nodar dumbaZe<br />

ormocdaTeqvsmeti wlisa wavida Cvengan.<br />

Rrmad moxucebuli mwerlis sikvdilic saerTo mwuxarebaa,<br />

magram is mwuxareba erTgvarad zeimTan aris Sejerebuli.<br />

misi dakrZalvis dRes Semokrebili mTeli eri kidev erTxel<br />

rwmundeba Tavis sidiadeSi, imaSic, rom gardacvlilma bolomde<br />

Tqva Tavisi saTqmeli. am gancdiT erwymis zeimi mwuxarebas.<br />

nodar dumbaZis sikvdili mxolod did mwuxarebas niSnavs.<br />

upirveles yovlisa, es aris qarTveli xalxis mwuxareba, Semdeg<br />

im mravalmilioniani mkiTxvelisa, romelic mis sayvarel wignebs<br />

ewafeboda. aq mxolod tirilia, yru qviTini, gamSrali sevda...<br />

igi ormocdaTeqvsmeti wlisa miicvala; SeeZlo Tavisi SesaniSnavi<br />

moTxrobebis da romanebisaTvis gverdiT amoeyenebina sibrZniT,<br />

ostatobiT, elvarebiT aRbeWdili axali nawarmoebebi. yvelaferi<br />

es Cven dagvaklda, Zalian bevri dagvaklda!<br />

Cven gvaxsovs, sul axlaxan rogor Rirseulad, raindulad<br />

Seegebnen sikvdils guram asaTiani da revaz margiani. aseTi<br />

Rirseuli Segebeba erovnuli xasiaTis siRrmes da simtkices<br />

mowmobs.<br />

erTi saintereso istoriaa nodar dumbaZis miaxloveba<br />

sikvdilTan. sicocxlis yvela iaraRiT ebrZoda igi sikvdils;<br />

sidinjiT, simSvidiT, amtanobiT, adamianebTan unaklo<br />

urTierTobis jebirs agebda da rac mTavaria, ebrZoda mxolod<br />

misTvis Cveuli iumoriT. sicocxles uricxvi formiT SeuZlia<br />

sikvdilTan dapirispireba da albaT, nodar dumbaZem yvela<br />

sicocxliseuli forma moixmo gardauvalTan uTanasworo<br />

WidilSi. amitom ase xangrZliv, ase Seurigeblad grZeldeboda<br />

brZola, amitom ixevda daundobeli dasasruli ukan da, rac<br />

kidev ufro momxiblavia, sasworze Segdebuli sicocxlis<br />

wyvetil-wyvetil antraqtebs Soris is aswrebda romanebis,<br />

moTxrobebis, werilebis Seqmnas; moRvaweobda, uZRoda,<br />

Taosnobda... gakeTebulis Sejameba xvalis saqmea!<br />

sikvdilTan Segebebac didi magaliTia da roca axloblebis<br />

mogonebebi gamoqveyndeba momavalSi, misi qveyana kidev mravali<br />

detaliT da niuansiT dainaxavs mwerlis mfeTqav guls,<br />

WeSmaritad saxalxo nawarmoebebi ase Zalumad rom asxivebda<br />

aqamde.<br />

a. SevCenko<br />

182 183<br />

maiori<br />

baTumis wiTeldroSovani sasazRvro razmis mesazRvreebi<br />

Rrma pativiscemiT vepyrobiT Cveni sayvareli mwerlis nodar<br />

dumbaZis mdidar, TviTmyofad talants, romelmac sabWoTa<br />

literaturis saganZurSi didi wvlili Seitana. Cven misi<br />

madlierni varT imisaTvis, rom man namdvilad mniSvnelovani,<br />

namdvilad giganturi Sroma gaswia, sabWoTa axalgazrdebis _<br />

mesazRvreebis aRzrdis saqmeSi. da ra Znelia amaze saubari axla,<br />

roca aRar aris gverdiT is adamiani, romelic gviyvarda, pativs<br />

vcemdiT, vafasebdiT, rogorc cxovrebis did maswavlebels.<br />

imisaTvis, rom mesazRvreTa cxovreba Seicno, aucilebelia<br />

TviTon ganicado am samsaxuris yvela sirTule.<br />

nodar dumbaZe Tavisi adamianuri alRoTi da keTilSobi lebiT<br />

Rrmad SeiWra romanis `nu geSinia, dedas~ mTavari gmiris,<br />

mesazRvre avTo jayelis Sinagan samyaroSi. mesazRvris mwvane


tansacmelSi Cacmuli mwerali samSoblos damcvelebTan erTad<br />

iyo, maTi mRelvare cxovrebiT cxovrobda. swored aqedan<br />

warmoiSva namdvilad marTali, mimzidveli da metad aqtualuri<br />

saxe Tanamedrove axalgazrdis, Cveni samSoblos damcvelis<br />

_ mesazRvre avTo jayelisa da roca samxedro samsaxuris<br />

mosaxdelad sazRvarze modis axali cvla _ Cveni qveynis<br />

axalgazrda moqalaqeni, maTi Camosvlis pirvelsave saaTebSi<br />

mouTxroben, Tu rogor msaxurobda da ra gavlenas axdenda<br />

mesazRvreTa koleqtivze sabWoTa mwerali nodar dumbaZe.<br />

amas winaT mesazRvreebs werili gamougzavna sasazRvro<br />

armiis veteranma, sabWoTa kavSiris gmirma, gadamdgarma<br />

polkovnikma n. f. karacupam. werilSi aris aseTi striqonebi:<br />

`me xSirad vigoneb n. dumbaZis romanis `nu geSinia, dedas~ erTerTi<br />

gmiris, mesazRvre avTo jayelis naTqvams, rom samSoblo<br />

mxolod saqmiT unda giyvardes da ara sityviT. kargad aris<br />

naTqvami _ `giyvardes samSoblo saqmiT~. WeSmaritad es<br />

frTiani fraza mowodebacaa sabWoTa axalgazrdobisaTvis.<br />

mudmivad vadevnebdiT Tvalyurs nodar dumbaZis SemoqmedebiT<br />

warmatebebs. misi mravalferovani talanti Cven Tvalwin<br />

sul ufro naTlad da naTlad ifurCqneboda. dRes aRar<br />

aris Cven gverdiT nodar dumbaZe. ara, is CvenTan aris, Cvens<br />

sasazRvro razmSia da sistematurad dagvexmareba gvjerodes<br />

megobrobis, viyoT erTgulni samxedro ficisa, mxurvaled<br />

gviyvardes Cveni samSoblo.<br />

jansuR Carkviani<br />

igi sanTeliviT iwoda, yoveldRe da nel-nela... ase iyo<br />

mwerlobaSi, mamuliSvilobaSi, ase iyo ZmobaSic...<br />

nodar dumbaZe aravis ar hgavda, sicocxlisa da sikeTis<br />

mwerals iumoris dros Tan axlda sevda, ganumeorebeli sevda,<br />

romelic gamoarCevda misive Taobis sxva mweralTagan.<br />

mxolod saqarTvelos ar mohkvdomia nodar dumbaZe, igi<br />

moukvda yvela xalxs, visac ki qveyanaze sikeTiT ucxovria,<br />

raTa dedamiwaze maradis damkvidrebuliyo simSvide da znekeTiloba.<br />

roca nodar dumbaZe ojaxebSi Sedioda JurnaliT Tu<br />

ga ze TiT, wigniT Tu televizoriT, ojaxebSi bedniereba sufevda,<br />

sikeTe zeimobda, im ojaxebSi frTebs Slida Rimili da<br />

sixaruli.<br />

nodar dumbaZe Cemi megobari iyo, Zma iyo Cemi da xSirad<br />

Tavis fostasac makiTxebda...<br />

werilebi mosdioda qveynis yvela kuTxidan, werils swerd nen<br />

nair-nairi rjulisa da profesiis xalxi. zogi gulubryvilod<br />

ekiTxeboda gmirTa vinaobas, isini namdvilad arseboben, Tu<br />

Tqveni gamogonili ariano; zogi pirdapir SekveTas aZlevda,<br />

Cem ze dawereT, amqveynad Cemze kargi biografiis mqone ar me gule<br />

bao; werilebs swerdnen zemo svaneTidan da kaxeTidan, baikal-amuris<br />

mSeneblobidan da engurhesidan, swerdnen oqrosmaZieblebi<br />

da eqimebi, memindvreebi, maRaroelebi, swerdnen<br />

Sey varebulebi da gzis dalocvas sTxovdnen; werilebs swerdnen<br />

koloniebidan, Svelas sTxovdnen, rogorc mwerals da ssr<br />

kavSiris umaRlesi sabWos deputats. isic TiTqmis yvelas<br />

pasuxobda, diax, TiTqmis yvelas. amodena fostis mopasuxe<br />

kacs ori piradi mdivani mainc unda hyoloda, nodari ki marto<br />

pasuxobda yvelas. Cemze didi STabeWdileba moaxdina ukraineli<br />

moxuci qalis patara werilma: `Svilo nodar, madlobeli var,<br />

am Sua zamTarSi Senma wignma qoxi gamiTbo~. gana ufro metad<br />

SeiZleba mwerlis gaxareba?!<br />

yvelgan siTbo Sehqonda, saimedo, yvelas damxmare kaci iyo.<br />

nodar dumbaZem rogorc Tavisi mosvliT gaaxara qveyana, ise<br />

wasvliT daamwuxra.<br />

misi Rirseuli da erTguli samsaxuri misabaZi iyo CvenTvis,<br />

yvelasTvis.<br />

wavida Cvengan saTno da keTilSobili kaci, gamokveTili<br />

pirovneba da, rac mTavaria, WeSmariti mwerali. wavida ise,<br />

rogorc SeSvenis raindsa da gamarjvebuls.<br />

sikvdilis win wamojda loginze, xeli gadahxvia megobrebs<br />

da imRera, simReris damTavrebisas ase Tqva: `movides axla<br />

sikvdili da rame damakloso~.<br />

nodar dumbaZe wavida, nodar dumbaZe CvenTanaa!<br />

184 185


oTar CxeiZe<br />

am mZime wuTebSi nodari isev moRimari, saxenaTeli, xalisiani<br />

midgas Tvalwina;<br />

mZime wuTebSi nodari isev ise maxsendeba, pirvelad rom<br />

warsdga plenumis winaSe, mweralTa plenumisa, rogorc<br />

Tavmjdomare mweralTa kavSirisa, pirveli sityva ro unda<br />

warmoeTqva, ro daaxana, ro waetana win dayril qaRaldebsa,<br />

ro SeuZaxes darbazidana, TiTqos misalmebada, TiTqos gasamxneveblada,<br />

SesaTamameblada TiTqosao, da rom gadmoixeda<br />

Cveuli RimiliTa, Cveuli xalisiT ro gadmoiZaxa: _ macaleT<br />

axla moRvaweobao; is maxsendeba am mZime wuTebSi.<br />

am mZime wuTebSi isev ise midgas Tvalwina;<br />

am mZime wuTebSi is maxsendeba, Tu ra mondomebiT Seudga<br />

marTlac moRvaweobasa, rogorc winamZRoli qarTveli<br />

mwerlobisa am Cvens mRelvare sazogadoebriv cxovrebaSi, am<br />

Cvens mRelvare saliteraturo cxovrebaSi; Tu rogor ar<br />

imC nev da Sinagan tkivilebsa, rogora xalisobda, rogor gulmedgrobda<br />

da rogor amxnevebda Tavisze nakleb SeWirvebulTa,<br />

ufro metad ro Sewuxebuliyvnen; is maxsendeba, is gulmedgroba<br />

da daumWknari is iumori, siyvaruliT rom gajerebuliyo,<br />

mxolod da mxolod siyvaruliTa, adamianis siyvaruliTa;<br />

am mZime wuTebSi isev ise midgas Tvalwina;<br />

am mZime wuTebSi is maxsendeba, rac rom moaswro am<br />

moklexanSia, rac ver moaswro, isic maxsendeba, rac<br />

asuldgmulebda, rasac ro eswrafoda, da ase mgonia, im mZime<br />

wuTebSi, umZimes wuTebSi, gzagasayarze sikvdil-sicocxlisa<br />

Savi angelozi ro eaxleboda, Seegebeboda imave RimiliTa,<br />

imave xalisiT Seegebeboda, usayvedurebda imave siciliTa: _<br />

ra iyo, Se uRvTo, cota kidev geclia moRvaweobao; ase mgonia<br />

am mZime wuTebSi;<br />

am mZime wuTebSi nodari isev moRimari, saxenaTeli, xalisiani<br />

midgas Tvalwina:<br />

am mZime wuTebSi,<br />

dumilis wuTebSi,<br />

dumilis wuTebSi...<br />

revaz CxeiZe<br />

iseTi didi mwerlis gardacvalebam, rogoric nodar<br />

dumbaZea, erTbaSad sul sxvagvarad gaaSuqa misi pirovnebis,<br />

misi Semoqmedebis masStabi, gansazRvra misi adgili sabWoTa<br />

literaturasa da qarTul xelovnebaSi.<br />

SeiZleba iTqvas, mwerlis TiTqmis yvela nawarmoebi<br />

gadaRebulia kinoSi; yvela gmirs meore _ ekranuli sicocxle<br />

mieniWa da Cveni diadi qveynis yvela kuTxe-kunWulSi uTvalavi<br />

adamianis siyvaruli moipova. cxovrebis simarTlis amsaxveli,<br />

demokratiuli mxatvruli Semoqmedeba nodar dumbaZisa<br />

gasagebi da maxlobeli gaxda mkiTxvelTa farTo masebisaTvis.<br />

mwerlis prozaul qmnilebebs mimarTes Cvenma wamyvanma<br />

reJisorebma. Tanamedrove mwerlis nawarmoebis ekranizaciis<br />

bednieri cda gamodga 1962 wels reJisor Tengiz abulaZis<br />

filmi `me, bebia, iliko da ilarioni~, sadac mTavar rols<br />

brwyinvale sesilia TayaiSvili asrulebda. im xanebSi erT-erT<br />

interviuSi nodar dumbaZe aRniSnavda, madlobeli var Tengiz<br />

abulaZisa, kinosa da did kinematografSi Cemi miwvevis gamoo.<br />

im pirveli filmis Semdeg mwerali ramdensame xans kinostudia<br />

`qarTul filmSi~ msaxurobda redaqtorad, iyo saredaqcio<br />

kolegiis wevri, samxatvro sabWos wevric. energias, niWsa da<br />

mondomebas ar iSurebda iseT rTul organizaciaSi muSaobisas,<br />

rogoric kinostudia gaxlavT. amas garda, da rac umTavresia,<br />

didia nodar dumbaZis wvlili cnobil mweralTa da reJisor Ta<br />

Soris SemoqmedebiTi megobrobis damkvidrebaSi.<br />

amas mohyva filmebi: `me vxedav mzes~ lana RoRoberiZisa,<br />

`gza mSvidobisa~ merab kokoCaSvilisa, kinoalmanaxSi `mSobliur<br />

xeTa CrdilqveS~ CarTuli moklemetraJiani filmi `ZaR -<br />

li~ leila gordelaZisa, `Zaxili~ guguli mgelaZisa, `maradisobis<br />

kanoni~ valerian kvaWaZisa.<br />

`kukaraCa~ bolo filmia, siko da qeTi doliZeebma rom<br />

gadaiRes mas Semdeg, rac reJisorma Temur CxeiZem, mTavar rol-<br />

Si g. qavTaraZis monawileobiT, igive moTxroba televiziaSi<br />

ganaxorciela. is faqti, rom kinofilmi sul sxvagvari gamovida,<br />

vidre telespeqtakli, niSnavs, raoden mravalwaxnago va ni<br />

da Rrmaa mwerlis proza, ra mdidari masalis Semcvelia, rao-<br />

186 187


den dauSreteli wyaroa igi, romelsac yoveli kinoSemoqmedi<br />

didi saidumlos gareSe ar arsebobs namdvili poezia.<br />

Taviseburad aRiqvams.<br />

nodar dumbaZis poeturi proza am WeSmaritebis kidev erTi<br />

dasanania, rom ulmobelma sikvdilma ar daacala aesrulebina<br />

naTeli dadasturebaa. cxovrebiseuli sibrZnis dauflebis am<br />

sanukvari ocneba _ Tavad gadaeRo sakuTari nawarmoebi.<br />

Zneladsaval gzaze igi TiTqos mindiasaviT grZnobda adamia-<br />

darwmunebuli var, igi iseTive maRalniWierebiT iqneboda<br />

nuri yofis idumal Sreebs da aki gvagrZnobina kidec Tavis<br />

aRbeWdili, rogorc yvelaferi, rac mweralma Seqmna.<br />

saukeTeso romanebsa Tu moTxrobebSi. misi ucnauri STagoneba<br />

aseT dros bewvis xidze irCevda siaruls: mxiaruleba da sevda,<br />

sicili da cremli aq iseve enacvlebian erTmaneTs, rogorc<br />

sargis caiSvili<br />

dRes _ Rame da sikvdils _ sicocxle.<br />

aseTive cxovelmyofeli suli STabera man sakuTar gmireb-<br />

mzis mwvane naTeli<br />

sac, romlebic agrerigad gaiTavisa dRes Cvenma mkiTxvelma. maT<br />

iotis wamisad ar akliaT arc sibrZne da arc cxovrebiseuli<br />

igi TiTqmis TxuTmeti weli imyofeboda sikvdil-sicocx-<br />

gamocdileba. yovel nabijze vrwmundebiT, rom yvela maTgani<br />

lis mijnaze. yvelam, didma Tu pataram, icoda misi ukurnebeli<br />

Zveli da Wirgamovlili xalxis RviZli Svilebi arian.<br />

senis ambavi.<br />

ucnauria, magram mainc faqtia, rom miuxedavad aseTi<br />

xangrZlivi daavadebisa, jer kidev aravin eloda uecari<br />

katastrofis moaxloebas.<br />

aravis emeteboda nodar dumbaZe aseTi xvedrisaTvis...<br />

katastrofa ki, samwuxarod, garduvali aRmoCnda...<br />

nodar dumbaZis qmnilebaTa didi nawili erT mTlian<br />

gulwrfel aRsarebasaviT JRers, rac aseT uCveulo<br />

momxibvlelobas aniWebs mis poetur sityvas. gulwrfeloba<br />

man ara mxolod stilur, aramed raRacnairi rwmenis simaRlemde<br />

azida da bolomde endoboda kidec sakuTar Tavs. albaT esec<br />

iyo mizezi, rom aseTi TrTolviT eloda yovel mis qmnilebas<br />

misive mSobliuri xalxi: `guliTa wrfeliTa, sityviTa<br />

naTeliTa...~<br />

*<br />

mSobliur xalxTan aseTma urTierTobam uSreti Zala Sema -<br />

mTeli am mZime wlebis manZilze, sabednierod, igi TviTonac<br />

ta mas, mianiWa gulTamxilvelis grZneba, raTa TiTqosda<br />

kargad grZnobda sakuTari xalxis Tanadgomas, did ndobas. es<br />

uxilavi ZafebiT Seemecna maTive gulisTqma. man SeZlo ara<br />

mas bevrs avalebda. sxvagvarad Znelia aixsnas is Zalisxmeva,<br />

marto gamoexata mSobliuri xalxis fiqri da ocneba, aramed<br />

romelic man am bolo aTeul wlebSi gamoavlina.<br />

saWiroebis SemTxvevaSi elaparaka kidec maTive saxeliT. am<br />

misma axloblebma kargad vicodiT isic, Tu ra tanjvis fasad<br />

niSniTac igi Tavis did winamorbedTa Rirseuli memkvidrea,<br />

miiwevda igi win, axali SemoqmedebiTi simaRleebisaken...<br />

sakuTari xalxis `Wmunvisa da sixarulis~ Tanaziari.<br />

nodar dumbaZis didi niWiereba pirveli nabijebidanve irw-<br />

nodar dumbaZis erT mSvenier eskizSi warmosaxulia<br />

muna misma mSobliurma xalxma. es mxolod rCeulTa xvedria.<br />

saRamo zRvis pirad. mzis diskos CasvlasTan erTad, rogorc<br />

aseT did arCevanSi ki, madloba RmerTs, xalxi arasodes<br />

es misi elvare niWis Tvisebaa, poetur Txrobas Tan gasdevs<br />

Semcdara.<br />

siRrmiseuli konteqsti, gadmocemulia didi sevda adamianis<br />

nodar dumbaZem, SeiZleba iTqvas, Zalze mokle droSi didi<br />

garduvali aRsasrulis gamo.<br />

mwerluri saxeli moixveWa, erovnuli suliTa da adamianisadmi<br />

mxatvruli suraTi ki gasrulebulia Semdegi sityvebiT:<br />

didi siyvaruliT aRbeWdilma misma qmnilebebma didi xania<br />

`vinc Camavali mzis mwvane naTels dainaxavs, bednieri iqneba~.<br />

gadalaxes Cveni qveynis sazRvari, xolo mis avtors hqonda<br />

nodar dumbaZe swored erTi im rCeulTagania, vinc miwvda<br />

yvela safuZveli, rom eTqva: me imitom movedi amqveynad, rom<br />

am Suqs. `mzis mwvane naTeli~ gaacilebs mas albaT ukvdavTa<br />

TanamoZmeTaTvis mometana sixaruli da adamianuri Tanalmoba.<br />

maradiul samyofelSi.<br />

188 189


tariel Wanturia<br />

vzivar da vfiqrob, Zmao nodar: minda gavixseno yvelaferi,<br />

Tuki odesme rame SegSlia _ utaqto fraza dagcdenia, uadgilo<br />

xumroba gamogsvlia, uneblieT raime Secdoma Cagidenia! iqneb<br />

aman odnav mainc gaanelos Seni sikvdilis elda... magram vai,<br />

rom verafers vigoneb iseTs, Seni didi biWoba, Seni keTilSobili<br />

buneba, mTel qveyanaze Seyvarebuli Seni didi da mtkivani<br />

guli rom gadawonos, Seni Rimili da cremli rom gadaswonos!<br />

Seni tomebi rom gadawonos! Seni cxovreba xom mzian Rames<br />

hgavda _ gaCaRebuls kaSkaSa sinaTliT da damZimebuls<br />

aTasi ganukurnebeli naRveliT _ dedasTan ori ganSorebiT,<br />

usayvarlesi biWis patara borcviT, aTasi sxva satkivariT...<br />

es yvelaferi ewera Seni gulis ficarze, romelmac bolos da<br />

bolos veRar daitia amxela naRveli...<br />

ase mgonia, Cemi Taobis mwerlebidan yvelaze meti Sen<br />

icxovre, yvelaze meti sixarulic Sen gamoscade da yvelaze<br />

didi ubedurebebic Sen dagatyda Tavs...<br />

Sens mkerds ar aklda aranairi regalia da jildo, Sens<br />

guls _ aranairi tkivili...<br />

mwerlis samaradiso samyofeli misi wignia! da Sen SegiZlia<br />

iZino mSvidad _ Sens wigns marad eyoleba mkiTxveli da<br />

damfasebeli! namdvilad saxalxo mwerali hyavdi Sens xalxs<br />

da qveyanas, da im namdvil saxalxo siyvaruls, romliTac Seni<br />

wignia garemosili, dro veras daaklebs!<br />

rogorc ar unda iyos, Sen jer Sens marad xuTi wlis biWs<br />

miuxval, Sens ediSer yifians miuxval, Sens guram asaTians,<br />

Sens guram rCeuliSvils, Sens nodar CxeiZes, Sens gulda<br />

kalaZes, Sens laSa janaSias, Sens Tamaz meliavas, Sens gigla<br />

fircxalavas miuxval, Sens ukvdav bebias _ Sens sesilia<br />

TayaiSvils miuxval...<br />

Sen ar dagcalda, Tvali Segevlo Seni kidev erTi<br />

SviliSvilisTvis, romelic sul male moevlineba qveyanas!<br />

Sen ar dagcalda, xelSi ageRo Seni kidev erTi wigni, sul<br />

male rom gamova stambidan...<br />

magram Sen mudam gwamda, rom dausabamo gza aqvs Sens nagramsa<br />

da naRvaws...<br />

ivli Sen im Sens usasrulo gzaze, me ki Cemi karis mezob le bis<br />

_ Seni mananasa da nodarikos yovel danaxvaze isev Camwydeba<br />

guli imis gamo, rom aRara gvyavs saamayo Zmakaci, visi wignic<br />

Cveni Taobis erTi ukeTes wignTagania.<br />

iZine, Zmao nodar! _ Sen axla ukeT xar...<br />

zurab WumburiZe<br />

naadrevad wavida Cvengan nodar dumbaZe _ Tanamedrove<br />

qarTuli mwerlobis aRiarebuli lideri da gamoCenili<br />

sazogado moRvawe, SesaniSnavi megobari da umwikvlo pirovneba.<br />

samSoblos siyvarulSi da mSobeli xalxis samsaxurSi<br />

daiferfla misi keTili guli.<br />

sul axlaxan dasrulda mwerlis rCeuli nawerebis gamocema<br />

sam tomad, romelic arsebiTad mis prozaul TxzulebaTa<br />

TiTqmis sruli krebulia. nodar dumbaZis romanebisa da<br />

moTxrobebis didi nawili Tanamedrove qarTuli mwerlobis<br />

oqros fondSi Sedis. Tu meoce saukunis pirveli naxevris<br />

epoqalurma movlenebma qarTul prozaSi Rirseuli asaxva<br />

pova mixeil javaxiSvilis, niko lorTqifaniZis, leo qiaCelis,<br />

konstantine gamsaxurdias romanebisa da moTxrobebis saxiT,<br />

saukunis meore naxevarSi aseTive rolis Sesruleba wilad<br />

xvda mweralTa Tanamedrove Taobas, romlis brwyinvale<br />

warmomadgenelic nodar dumbaZe iyo.<br />

nodar dumbaZis nawarmoebTa gmirebis TavgadasavalSi,<br />

mkafiod rom aRibeWdeba mkiTxvelis mexsierebaSi, Caqsovilia<br />

TviTon avtoris biografia, mTeli misi cxovrebis gza. es<br />

gza ia-vardiT mofenili ar yofila. bedma mas araerTi mware<br />

dartyma miayena, magram mainc bednier varskvlavze dabadebula,<br />

raki bunebam uxvad daajildova xalasi niWiT, rTulma<br />

Tavgadasavalma ki didi cxovrebiseuli gamocdileba SesZina,<br />

uromlisodac misi romanebi da moTxrobebi ver daiwereboda.<br />

bedis siavis miuxedavad nodar dumbaZes uryevad swamda<br />

sikeTis gamarjveba da mTeli Tavisi SemoqmedebiT am rwmenas uRvivebda<br />

mkiTxvels. nodars yvelasTvis mxolod sikeTe sur da,<br />

yvelas daxmarebis xels uwvdida, yvelas RimiliT xvdeboda.<br />

aunazRaurebelia danaklisi da mZimea gulistkivili, rasac<br />

nodar dumbaZis udrood sikvdilis gamo ganicdis yvela,<br />

190 191


axloblebiTa da megobrebiT dawyebuli da rigiTi mkiTxvelebiT<br />

damTavrebuli, magram yvelafers sZlevs da gvamxnevebs<br />

imis Segneba, rom ukvdavni arian zurikela, sosoia, baCana ramiSvili<br />

da sxva gmirebi, romlebsac gaunawila mweralma Tavisi<br />

gulis siTbo da sikeTe, Tavisi azrebi da mTeli cxovreba.<br />

fridon xalvaSi<br />

dRes yvelgan Cvens lamaz mamulSi glovaa, gulTa glova.<br />

samudamod wavida Cvengan gamoCenili mwerali da sazogado<br />

moRvawe, yvela sikeTiT Semkuli pirovneba, saTnoebiTa<br />

da kacTmoyvareobiT aRvsili dauviwyari adamiani, nodar<br />

dumbaZe.<br />

ase mgonia, rom dRes nodars yvelaze gulmxurvaled<br />

aWaris mSromelebi dastirian, baTumSi yovel Camosvlas igi<br />

xom cxovrebis zeims eZaxda. mwared mosTqvamen damwuxrebuli<br />

sarfeli dedebi, sadac nodarma Tavisi samxedro-Semoqmede bi-<br />

Ti cxovrebis mcire nawili gaatara da sadac dawera mSvenieri<br />

romani _ `nu geSinia, deda!~<br />

ra qnas dedam, rogor ar itiros, roca aseTi Svili<br />

ga moe ca la xelidan. dastirian nodars sarfsgadaRmeli Ta na -<br />

memamuleebic. dastiris iqauri mamidaCemic, romelTan Sexvedris<br />

dros, am arc Tu ise didi xnis win, TviTon nodars guli<br />

daewura.<br />

nodar dumbaZis xsovna samudamod darCeba Cvens gulSi. igi<br />

maradisobaSi dasaxlda, maradisobaSi, sicocxleSi rom um-<br />

Rera mSvenieri sagalobeli.<br />

Zvirfaso nodar, Sen xar cocxali,<br />

sikvdili SenTan rogor mobedavs!<br />

Sen saqarTvelo ki ar gSordeba,<br />

Sen saqarTvelo gemSvidobeba!<br />

nino javaxiSvili<br />

am ramdenime wlis winaT Soreul gvadelupaSi gaxldiT.<br />

karibis zRvis es patara kunZuli _ safrangeTis yofili<br />

kolonia, amJamad misi erT-erTi sazRvao departamentia. raoden<br />

didi iyo Cemi gaoceba, rodesac Cemma gvadelupelma nacnobebma<br />

kiTxvebi damayares nodar dumbaZis Sesaxeb da mTxoves, rogorme<br />

gamegzavna maTTvis roman `me vxedav mzes~ franguli Targmani.<br />

CamosvlisTanave Sevusrule maT danapirebi.<br />

vera da ver Sevrigebivar im azrs, rom amieridan aRar<br />

gvelodeba sayvarel mweralTan, mis axal TxzulebebTan<br />

Sexvedris sixaruli.<br />

murman jguburia<br />

dajdeboda, fexs moirTxamda, xelebs daikrefda da dafanCuli,<br />

xSiri warbebis tevridan gimzerda. `cota moSorebiT<br />

dajeqi, Zama, ufro kargad daginaxav~. gismenda, yoveli Seni<br />

naTqvami sityva gadioda imis cnobierebas, gulsa da tvins,<br />

ZarRvebSi gaujdeboda, fiqrs Seerwymoda, garkveul formasa<br />

da saxes miiRebda da Tavisas ityoda. nela, mSvidad, svenebsvenebiT,<br />

da sityva misi sjobda dumils.<br />

`miwa caSia, amitomac aris miwa RmerTi~.<br />

da mcire xnis mere:<br />

`doqi formaa, Rvino _ Sinaarsi. romeli sjobia? ager am<br />

doqSi kaxuri idga. axla izabela dgas. rusTavelsa da vaJas<br />

erTnairi formis leqsi aqvT...<br />

saxarebas rom kiTxulob, unda Seisveno. erTi leqsi unda<br />

waikiTxo da suli moiTqva. aseve unda wavikiTxoT rusTavelic.<br />

yoveli sami striqonis mere rom makavSirebeli modis, ratom<br />

modis? imitom, rom SevisvenoT:<br />

da `rasaca gascem Senia, rac ara _ dakargulia~.<br />

razedac ar unda gesaubraT, yvela Tema masTan iyrida Tavs<br />

da yvelani SeumCnevlad imis mxareze gadadiodnen.<br />

_ xom ar SegeSinda? _ gaagrZela uceb anzor saluqvaZem<br />

odesRac dawyebuli saubari.<br />

`ara~.<br />

192 193<br />

13. n. dumbaZe, t. V


albaT ar arsebobs meore mwerali dedamiwaze, visac Tavisi<br />

mkiTxvelisaTvis amdengzis eTqvas:<br />

`nu geSinia~.<br />

erT saRamos, roca batoni nodaris garSemo visxediT<br />

Cveulebriv, oTaxSi misi SviliSvili, patara nodariko<br />

Semovida. xelSi lurji flomasteri eWira da vrceli, saxatavi<br />

rveulis sufTa furceli.<br />

_ damiwere, ager, babua, raime.<br />

batonma nodarma, maxsovs, mowafis xeliT, didi gadabmuli<br />

asoebiT rveulis Tavfurcelze `saqarTvelo~ gamoiyvana.<br />

`axla Sen aiRe, babua, da qarTveli da qarTuli miuwere am<br />

sityvas da Seni samebac is iqneba~.<br />

mogonebebi<br />

194 195

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!