“orbni, arwivni...” - Reso Kiknadze
“orbni, arwivni...” - Reso Kiknadze
“orbni, arwivni...” - Reso Kiknadze
- TAGS
- reso
- kiknadze
- reso-kiknadze.de
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
I<br />
Wkuis simZime<br />
<strong>“orbni</strong>, <strong>arwivni</strong>...<strong>”</strong><br />
zurab kiknaZe<br />
am aTiode wlis winaT varaudi gamovTqvi akakis mxridan ilias<br />
“gandegilis<strong>”</strong> mimarT ~faruli polemikis<strong>”</strong> Taobaze [kiknaZe 1990:56-62] 1.<br />
saubari iyo jer poemis eqspoziciaze (gandegilis sadgomis aRwera), mere<br />
misi usaxelo gmiris marcxzeAda gabriel salosis apoTeosze da,<br />
Sesabamisad, ~gandegilis<strong>”</strong> tragikul (~gatialebis sibilwe<strong>”</strong>) da ~Tornike<br />
erisTavis<strong>”</strong> imedian dasasrulze (cisartyela) 2, sazogadod, kontrastul<br />
paralelizmze or poemas Soris. SegviZlia daveWvdeT am ~polemikis<strong>”</strong><br />
realobaSi, ramdenadac es ori poema erTdoulad iwereboda. Semonaxulia<br />
cnoba, rom iliam 1883 wlis 6 Tebervals daamTavra ~gandegilis<strong>”</strong> wera da<br />
8 Tebervals waikiTxa daviT sarajiSvilis saxlSi. martis dasawyisSi ki<br />
poema daibeWda ~iveriaSi<strong>”</strong> da imave TveSi calke wignadac gamovida<br />
[gorgaZe-gurgeniZe:131].<br />
akaki ~Tornike erisTavs<strong>”</strong> imave 1883 wlis martis Sua ricxvebSi<br />
gazeT “droebis<strong>”</strong> redaqciaSi kiTxulobs. 1884 wels ki, ~gandegilis<strong>”</strong><br />
dabeWdvidan weliwadnaxevris Semdeg, calke wignad aqveynebs [gurgeniZegorgaZe<br />
1989:161, 166]. aqac garkveuli qronologiuri paralelizmia.<br />
akakis naTqvami ilia zurabiSvilisTvis, ~yovel SemTxvevaSi, me ase<br />
ar davwerdio<strong>”</strong> [zurabiSvili:382], mainc da mainc damajereblad ar<br />
gamoiyureba. ~orbni, <strong>arwivni</strong> ver Sehxebian<strong>”</strong> akakim hiperbolad CauTvala<br />
ilias 3, Tavad ki aranakleb miuwvdomel simaRleze 4 miuCina bina Tavis<br />
berebs:<br />
1 igive statia sxva saTauriT (~gandegilebi<strong>”</strong>) daibeWda statiebis krebulSi “avTandilis<br />
anderZi<strong>”</strong> [kiknaZe 2001:38-48].<br />
2 Tumca iliam ~aCrdili<strong>”</strong> cisartyelis imediani xilviT daasrula, romelsac ocdaoTxi<br />
wlis Semdeg ~Tornike erisTavis<strong>”</strong> dasasruli Seexmiana.<br />
3 am adgilis kritika, aleqsandre abaSelis gadmocemiT, akakis axalgazrda poetebis<br />
sazogadoebaSic gamouTqvams: “ai, aseT miukarebel adgils kacic misula, monasteric<br />
gamouqvabavs da cxovrobda Turme Sig... ase rom, arwivebisTvis arc ise miuwvdomeli<br />
iqneboda is adgili, rogorc avtori agviwers gadametebuli gazviadebiT...<strong>”</strong> [abaSeli:20].<br />
4 hiperbola, maRali mTebis aRwerisas, miT umetes, roca sivrce sakralobas ukavSirdeba,<br />
rogorc Cans aucdenelia. gavixsenoT, Tundac, puSkinis (“Монастырь на Кавказе<strong>”</strong>) _<br />
“Высоко над семьею гор,<br />
Казбек, твой царственный шатер<br />
Сияет вечными лучами.<br />
Твой монастырь за облаками,<br />
Как в небе реющий ковчег,<br />
Парит, чуть видный, над горами<strong>”</strong>.<br />
an “Тучи смиренно идут подо мною<strong>”</strong> (“Кавказ<strong>”</strong>).<br />
1
Rrubelze maRla, orbis sabudars,<br />
arCveb-jixvebis maRal samTavros,<br />
wminda mamebsa gamouqvabavsT<br />
kldeSi saxlebi odesme, erT dros...<br />
or aRweras Soris gansxvaveba minimaluria. iliasac SeeZlo, Tu ar<br />
daizarebda, esayvedura akakisTvis, romel orbs gaukeTebia Rrublebze<br />
maRla sabudario... miuwvdomlobaSi akaki kidev ufro Sors midis, roca<br />
~gamzrdelSi~ facxis mdebareobas aRwers: ~mTis mwvervalze, cis<br />
maxloblad, // mercxlis buded raRac moCans...// is facxaa<strong>”</strong>. es profanuli<br />
facxa sakralur sivrceSia gadatanili (rogorc puSkinis “как в небе<br />
реющий ковчег<strong>”</strong>) 5 . ilia zurabiSvili erTgvari guldawyvetiT wers, rom<br />
akakis swored es striqonebi ar gauxsena, sadac, misi TqmiT, ~ilias<br />
suraTis gamoZaxili [aq] ufro ismis, Tumca ara zviadobiT, rogorc<br />
~gandegilSio<strong>”</strong> [zurabiSvili:383]. TiTqos akakis iliasadmi sasayveduro<br />
araferi unda hqonoda, magram aseTi Sefaseba mis axirebul bunebas unda<br />
mivaweroT, ramac vaJa-fSavelas enisadmi mis usamarTlo da arcTu gasageb<br />
sayvedurSic iCina Tavi 6.<br />
zurabiSvilma iliasTvis Tavisi mosarCleobiT amgvari Sefaseba<br />
~gamostyua<strong>”</strong> akakis: ~mSvenieria, _ Tqva akakim, _ gana me ar vici, roca<br />
iliko moindomebs, yvelafers lamazad ityviso. magram dameTanxme, aqac<br />
cota ar iyos, WkuiT damZimebuli sinazeao<strong>”</strong> 7 [zurabiSvili:384]. Tu ~orbni,<br />
<strong>arwivni</strong> ver Sehxebian<strong>”</strong> gaumarTlebeli hiperbola iyo, am pasaJSi nakli<br />
zedmeti Wkua, WkuiT poeziis zedmetad damZimeba aRmoCnda. ilias Wkua ki<br />
sayovelTaod cnobili iyo. sxva sakiTxia, SeuZlia Tu ara SeinarCunos<br />
sinaze saganma an movlenam, romelic damZimebulia rameTi, Tundac, WkuiT.<br />
im idiliur aRweraSi yvelaferi mSvenieria, magram es zedmeti Wkua, akakis<br />
azriT, qvedamzidvelia. Tumca xSirad akaki qveyanaSi swored Wkuis<br />
deficitze naRvlobs (~sjobs, mTebSi vsZebnoT // is Wkua marad, // romelic<br />
Cven dRes // davkargeT barad!<strong>”</strong>). is metad saWiroa, edemis baRis Rirsic ki<br />
aris, magram mainc xelsawyoa (~sawyo-iaraRi<strong>”</strong>), romelic pragmatul<br />
saukuneSi mxolod yofiTi, damiwebuli miznebisTvis aris gamosayenebeli.<br />
Wkua qvedamzidvelia da swored amitom aris is esoden sasurveli<br />
wuTisoflis asparezze. poeziis suli ki aRmafrenaa.<br />
sibrZne, Wkua da goneba<br />
qveynad edemis baRia,<br />
swavla da gamocdileba<br />
sul sawyo-iaraRia.<br />
5 rac savsebiT Seesatyviseba ~rTul cxovrebis uarmyof<strong>”</strong> mis binadars, romelic bedma<br />
“ganasxvava, viT rCeuli<strong>”</strong>.<br />
6 grigol robaqiZis cnobiT, akakis ~SeeZlo yvelas gakilva da yvelafris gaqirdva<strong>”</strong>,<br />
Tumca dasZens: “RvarZli ar hqonia<strong>”</strong> [robaqiZe:56].<br />
7 gulisxmobs im adgils ~gandegilidan|, sadac ceclis piras miZinebuli mwyemsi qalis<br />
saxea aRwerili.<br />
2
magram poets ar akmayofilebs pirobiTobis warmavali asparezi,<br />
sadac gzis gakvleva am oTxi niWis meoxebiT aris SesaZlebeli. poeti<br />
absoluturi realobisken miiswrafis, sadac mgzavrs verc erTi am<br />
oTxTagan _ verc a) amqveyniuri sibrZne, verc b) Wkua-goneba, verc g)<br />
swavla da verc d) gamocdileba ver gahyveba. ufro meti, es<br />
~instrumentebi<strong>”</strong> TovliviT dneba im zRurblTan. ~qebaTa qebaSi<strong>”</strong>, erT-erT<br />
leqsSi imaTTagan, sadac WeSmariti poezia ubrundeba Tavis Tavs, akaki<br />
laparakobs aRmafrenaze da saidumloze, da im realobaze, romelic<br />
Seucnobelia, radgan ~Wkua scdeba da styua<strong>”</strong>. meterlinki erTgan wers, rom<br />
sityvebi adamianma Seqmna cxovrebis Cveulebrivi saWiroebisTvis. azri<br />
dReisaTvis banaluria, Tumca amis gamo mas WeSmariteba ar akldeba.<br />
davumatebdi mxolod: adamianma Seqmna Wkviani sityvebi da kvlav cdilobs<br />
kidev ufro meti siWkviane Sehmatos maT, raTa advilad gaikvlios gza<br />
wuTisofelSi racionaluri da Wkvianuri miznebis ukeT misaRwevad 8.<br />
meterlinki ganagrZobs: ~isini (es sityvebi, z.k.) ubedurni,<br />
mosvenebadakargulni da gancvifrebulni arian, rogorc xelmwifis taxts<br />
garSemoxveulni, drodadro romelime mefuri sulis mier moxmobili<br />
mawanwalebi<strong>”</strong> [meterlinki:70].<br />
II<br />
winaswarmetyveli<br />
da kvlav:<br />
kita abaSiZis eseSi ~ilia da akaki<strong>”</strong> vkiTxulobT:<br />
saerTo Tviseba, arsebiTi xasiaTi ilias da akakis mwerlobisa aris<br />
moZRvreba da winaswarmetyveleba 9, _ Cven xazs vusvamT am sityvebs...<br />
[abaSiZe:517]<br />
maT CangSi gaisma pirvelad mZlavri da momxiblavi winaswarmetyveleba da<br />
moZRvreba... Cven RvTiv kurTxeul moZRvrebs Sublzed aqvT mkafiod<br />
gamosaxuli sxivosani Saravandedi moZRvrisa da winaswarmetyvelisa...<br />
[abaSiZe:519].<br />
es aspeqti iliasa da akakis Semoqmedebisa, misi profetuli mxare,<br />
yuradRebis gareSe darCaT Semdegdroindel avtorebs, Tumca is mkveTrad<br />
aris gamoxatuli ori poetis ara mxolod SemoqmedebaSi. maTi<br />
mniSvneloba scildeba sityvieri Semoqmedebis sferos. akaki Tavs<br />
8 magram aRwevs mizans? Wkvianuri sityvebisa da ufro Wkvianuri cnebebis uZlurebas<br />
WeSmaritebis gamoxatvaSi amxels nicSe erT-erT Tavis naklebad cnobil eseSi. sityvebs,<br />
misi TqmiT, ~aranamdvilis namdvilad gasaReba<strong>”</strong> evaleba, cnebas ki _ ~araigiveobrivis<br />
gaigiveba<strong>”</strong> [nicSe:194,195].<br />
9 ~moZRvreba<strong>”</strong> da ~winaswarmetyveleba<strong>”</strong> anu rjuli (Torah) da winaswarmetyvelni (nebiim)<br />
Zveli aRTqmis fuZemdebluri wignebia. avtori araorazrovnad Cvens poetebs bibliis<br />
doneze ganixilavs.<br />
3
ganicdida simon moxucebulad. ilia ki werda: `me ca mniSnavs<strong>”</strong>. TiTqos<br />
ukana planzea gadatanili poetis, rogorc poetis (mesityvis), rogorc<br />
esTeturi samyaros Semqmnelis, funqcia. sad aris poetis samSoblo? caSi,<br />
upasuxebs poeti. da ca arsebiTad winaswarmetyvelis samSobloa.<br />
unda iTqvas, rom winaswarmetyveli mainc da mainc ar gulisxmobs<br />
momavlis winaswarWvretas, xilvas imisa, rac jer ar momxdara da amis<br />
gamocxadebas xalxisTvis, romelic awmyozea dabmuli. Tavisi<br />
daniSnulebiT winaswarmetyveli aris is adamiani, romelic swored<br />
awmyos, romlis namdvili saxe dafarulia demosisTvis, ganWvrets; awmyos<br />
naWuWSi xedavs momavlis nayofs. winaswarmetyveli aris mRviZarebis<br />
suli, romelic xedavs, rom qveyanas sZinavs da mowodebulia mis<br />
gamosaRviZeblad. is aRZrulia istoriis suliT, is xedavs, rom qveyanas<br />
daviwyebuli aqvs Tavisi warsuli da mowodebulia gaaxsenos xalxs<br />
warsuli da misi gakveTilebi; winaswarmetyveli sindisis xmaa, romelic<br />
xedavs qveynis dacemas da mowodebulia dacemulis aRsadgenad. da, rac<br />
mTavaria, winaswarmetyveli ar qadagebs Tavis sakuTar saTqmels, Tavis<br />
Sexedulebebs, Tavis mrwamss; ar sTavazobs gadarCenis erT-erT<br />
SesaZlebel gzas, aramed erTaderTs. is kategoriulia. is acxadebs<br />
WeSmaritebas, romelic ar aris damokidebuli mis pirad gamocdilebaze,<br />
romelic SeiZleba iyos WeSmaritebis wyaroc da sicruis wyaroc.<br />
winaswarmetyveli imasac grZnobs, rom rasac acxadebs, eWvmiutaneli<br />
WeSmaritebaa da rom is namdvilad ar aris saamuri mosasmeni<br />
xalxisTvis, romelic ufro xSirad cru winaswarmetyvels ujerebs. M<br />
winaswarmetyveli acxadebs aucileblobis ZaliT, radgan Tavad<br />
WeSmaritebaa aucilebeli. am gacxadebiT is safrTxeSi igdebs Tavs, ufro<br />
meti, mas sicocxlis fasad ujdeba WeSmaritebis gacxadeba, magram is<br />
iZulebelia acxadebdes, da xSirad ganwiruli sicocxle WeSmaritebis<br />
erTaderTi dasturia. winaswarmetyvelis mowodeba mxilebaa. is ar epueba<br />
ama qveynis ZlierT da pirSi axlis simarTles, radgan Cveni poetis<br />
sityvebiT SeuZlia Tqvas: “sul sxva hyavs xelisufali am Cem goneba-<br />
grZnobasa<strong>”</strong>; profetuli suli winaswarmetyvelisTvis Seuvali<br />
avtoritetia da ar Zalucs winaaRmdegoba gauwios mas. aris aseve<br />
dumilis moraluri SeuZlebloba. misi ara mxolod pirovneba _ guligoneba<br />
(maT erTianobaSi) _ aris avsili saTqmeliT, aramed mTeli misi<br />
fizikuri arsebac, misi sxeuli, sxeulis Sigani, nawlavebi iwvis<br />
saTqmeliT. ufro metic: misi Zvlebi gamsmWvalulia WeSmaritebiT, Zvlebi,<br />
romelic TiTqos adamianis sxeulis mxolod nivTieri nawilia. “Zvlebis<br />
cecxli<strong>”</strong> ar aris metafora, is ontologiuri Zalisaa, yoveli<br />
winaswarmetyvelis Sinagani gamocdilebis faqtia.<br />
winaswarmetyvelis iaraRi sityvaa, is molaparake (jer RmerTTan,<br />
mere xalxTan) arsebaa. magram sityvac ar yofila aucilebeli. aris<br />
SemTxveva, roca sityva ar gadis, aravin usmens sityvas, winaswarmetyveli<br />
mdumared asrulebs Tavis misias. ieremiam qedze daido uReli da ase<br />
dadioda xalxSi imis saCveneblad, rom Seqmnil istoriul viTarebaSi<br />
eris xsna morCilebaSi mdgomareobda. eri unda damorCileboda babilonis<br />
uRels, winaaRmeg SemTxvevaSi ers tyveoba emuqreboda, rogorc moxda.<br />
4
isini mzad arian sakuTar Tavze miiRon WeSmaritebis mTeli simZime,<br />
romlis tvirTva amqveynad aravis surs. winaswarmetyveli Tavisi qceviT,<br />
Tavisi cxovrebis wesiT da cxovrebis aRsasruliT iZleva magaliTs.<br />
es momxdara Cvens istoriaSi.<br />
III<br />
cis rCeuli da Sewiruli<br />
~WkuiT damZimebuli sinaze<strong>”</strong>. unda vendoT ilia zurabiSvils, rom es<br />
namdvilad akakis sityvebia (~es saubari Zalian kargad damamaxsovrda da<br />
SemiZlia TiTqmis sityva-sityviT aRvadgino<strong>”</strong>). sinaze aq uTuod poeziis<br />
~tkbil xmaTa<strong>”</strong> sinonimia. rogor gaiTavisuflos Wkuisgan Tavi poetma,<br />
romelic adamianic aris, maSasadame, Wkviani arseba _ saRi azris mWedeli?<br />
SemboWveli Wkuisgan Tavisufali is mxolod aRmafrenis wamebSia. uWkuo<br />
poetis saxe, SesaZloa, sakuTari portreti _ misi qceva da niri akakim<br />
~poetSi<strong>”</strong> gadmosca. es paradoqsuli leqsi, romlis sakvanZo frazaa ~arc<br />
miwisa var, arc cisa<strong>”</strong>, uTuod replikaa ilias mZime da mWedeliviT<br />
mdgradi `poetis<strong>”</strong> mimarT 10. Tu ilias romelime leqsia damZimebuli<br />
WkuiT, am kerZo SemTxvevaSi, ideologiiT, es ~poetia<strong>”</strong>. sad aris sinaze,<br />
Tavisufleba, aRmafrena? poets ar scalia aRmafrenisTvis, araTu ~tkbil<br />
xmaTaTvis<strong>”</strong>. sakiTxavia, ratom ewodeba am leqss ~poeti<strong>”</strong>, roca aq<br />
Taviseburad gagebuli da sakuTar mrwamss misadagebuli bibliuri<br />
winaswarmetyvelis genealogiaa gadmocemuli 11? netari avgustine wers, rom<br />
adamianis guli RvTis sakurTxevelia, sadac mimdinareobs liturgiuli<br />
procesi, raTa adamiani RmerTamde amaRldes. ~RmerTTan laparaki<strong>”</strong><br />
metaforaa, romelic poetis sakralurobas unda aRniSnavdes, anu mis<br />
ganridebulobas yoveli miwierisgan. am ucxoobiT gaZlierebulia misi<br />
legitimaciis xarisxi. is TiTqos mesiaa, romelsac ca niSnavs, Tumca ers<br />
daekisra misi aRzrda. poetma uari Tqva ~garegani frinvelis<strong>”</strong><br />
Tavisuflebasa da ~tkbil xmebze<strong>”</strong> eris tanjvis dasrulebis im<br />
esqatologiur Jamamde, roca is tkbili simReriT moswmends adamianebs<br />
cremls (da maSin daubrundeba Tavis Tavs poezia, an winaswarmetyveli<br />
gaxdeba poeti?). poetis amgvari gageba, dameTanxmebiT, mesianisturia. poeti<br />
mesianisturi da, amdenad, esqatologiuri figuraa. is istoriis bolos<br />
unda gamoCndes. ~da moswmends cremls ufali RmerTi yovel<br />
pirisaxes...<strong>”</strong> (es. 25:8); ~da moswmends maT RmerTi TvalTagan yvela<br />
cremls<strong>”</strong> (gam. 7:17). ufali mesiis xeliT akeTebs amas. cremlis mowmenda<br />
Cveni poetis sakvanZo sityvaa, romelic mesianistur moqmedebas gamoxatavs.<br />
mowmenda xsnisa da gamarTleba-Sendobis metaforaa. mesiis molodini ar<br />
10 es aRniSnuli aqvs guram asaTians: “akakis cnobili sityvebi ~arc miwisa var, arc cisa<strong>”</strong><br />
_ ukve iliasTan ~Sinaur<strong>”</strong> polemikas warmoadgenda<strong>”</strong> [asaTiani 2:323].<br />
11 ori wliT adre “poetis<strong>”</strong> daweramde, 1858 wels, ilia Targmnis puSkinis<br />
“winaswarmetyvels<strong>”</strong> (sxvaTa Soris, 23 ivliss, ra dResac puSkinis leqsi daiwera), xolo<br />
imave 1860 wels _ lermontovis `winaswarmetyvels<strong>”</strong>. ar aris SemTxveviTi agreTve, rom<br />
peterburgul epoqaSi ilias mier Targmnil leqsebs Soris aris goeTes “beda<br />
mqadagebeli<strong>”</strong> (1857) da valter skotis usaTauro “ra tkbil ars, odes<strong>”</strong> (1858).<br />
5
stovebs poets. programulia ~poetTan<strong>”</strong> erTad es leqsi, romelic Tavis<br />
disSvils, yrma gigo abxazs (“g... abx...<strong>”</strong>) Tavadac yrmam miuZRvna (mogvyavs<br />
mTlianad):<br />
RmerTo!.. akurTxe am yrmisa Zalni,<br />
xalxT samsaxurad mieci Rone,<br />
aRuxsen xedvad mSiSarni Tvalni,<br />
tanjvis nugeSi mas STaagone.<br />
RmerTo!.. mohmadle madli zecisa,<br />
STabere yrmasa Zlieri suli,<br />
raTa Seiqmnes Tavis erisa<br />
moZme erTguli da moyvaruli.<br />
RmerTo!.. Tan sdevde ususurs bavSvsa,<br />
rom dReni ise ar daelios,<br />
minam tanjvisa cremlni Tvis xalxsa<br />
cotaTi mainc man ar moswmindos.<br />
tanjva, cremli, ~sisxlis cremli<strong>”</strong>, wyluli, nugeSi, ~tanjvis nugeSi<strong>”</strong>,<br />
~cremli da nugeSi<strong>”</strong> _ es sityvebi misi mesianisturi leqsikonis<br />
sityvebia 12. amave sityva-konceptebzea agebuli esaias da sxva<br />
winaswarmetyvelTa esqatologiur-mesianisturi diskursebi. ar iyo<br />
SemTxveviTi ~aCrdilis<strong>”</strong> Tavdapirveli versiis miZRvnaSi (~ZRvna~)<br />
striqonebi:<br />
miiReT, Cemo megobrebo, pirmSo Ze Cemi,<br />
axladSobili nugeSis da imedT momcemi [WavWavaZe 1987:445],<br />
romlebic saboloo versiaSi ratomRac uaryofili iqna, Tumca isini<br />
kargad exmianebian ~qarTvlis dedis<strong>”</strong> paToss:<br />
erTi Svili myavs, sayvareli da sanatreli,<br />
igia marto Tavis dedis nugeSmcemeli.<br />
~axladSobili<strong>”</strong> ~pirmSo Ze<strong>”</strong>, dediserTa Svili, romelzec damyarebulia<br />
saboloo nugeSis esqatologiuri imedebi arcTu SefarviT migvaniSnebs<br />
Tavis pirvelwyaroze 13. aq sayuradRebo isicaa, rom ilia daviT<br />
guramiSvilis kvalze (an misgan damoukideblad) Tavis nawers Svilad,<br />
ufro metic, pirmSod acxadebs, Tumca ~aCrdili<strong>”</strong> namdvilad ar iyo poetis<br />
12 ilias arcTu mravalricxovan leqsebSi Zalze didia am sityva-konceptebis xvedriTi<br />
wona, vidre akakisTan, romlis poeturi memkvidreoba iliasaze gacilebiT mdidaria (ix.<br />
Tengiz sanikiZe, a) akaki wereTlis poeziis leqsikoni, w. I-II, Tb.: Tsu gam-ba, 1982-1983; b)<br />
ilia WavWavaZis poeziis leqsikoni, Tb.: Tsu gam-ba, 1986).<br />
13 ~qarTvlis deda<strong>”</strong>... ilias miTopoetur konteqstSi RvTismSoblis sekularuli<br />
dublia<strong>”</strong> [andronikaSvili-maisuraZe:277]. SegviZlia davZinoT, rom aq arcTu SefarviT<br />
ikiTxeba mamis sityvebi, romelic iordanze gaisma: ~ese ars Ze Cemi sayuareli, romeli me<br />
saTno-viyav<strong>”</strong> (m. 3:17). amasTan isic unda davsZinoT, rom sekularizaciis imavdroulad aq<br />
saqme gvaqvs saero, rigiTi, mxolodSobili Zis dedis sakralizaciasTan.<br />
6
pirveli nawarmoebi. magram igi pirmSoa ara pirvelad Sobis azriT, aramed<br />
principulad rogorc misi Semoqmedebis, mrwamsis Tavi da Tavi, rogorc<br />
aRTqmis Svili.<br />
bibliuri mesianizmis kidev erT koncepts, romelic Cvenma poetma am<br />
sityvebiT gamoxata ~eris wyluli maCndes wylulad...<strong>”</strong> pirdapiri gziT<br />
mivyavarT esaias 53-e Tavamde, romlis axalaRTqmiseuli gamWvirvaloba,<br />
rogorc netari ieronime wers, am winaswarmetyvels mexuTe maxareblis<br />
Rirsebas aniWebs: ~...is Cveni codvebisTvis iyo daWrili, Cveni<br />
ukeTurobebisTvis dalewili; masze iyo sasjeli Cveni simrTelisTvis da<br />
misi wylulebiT Cven ganvikurneT<strong>”</strong> (53:5).<br />
poeti, rogorc mesia, Tavis Tavze iRebs autanel tvirTs, romlis<br />
zidva srulebiTac ar evaleba mas, rogorc ~tkbil xmaTaTvis<strong>”</strong><br />
mowodebuls. ~poetSi<strong>”</strong> poeti-winaswarmetyveli Semwirvelic aris da<br />
Sewirulic erTsa da imave dros da, rogorc Sewiruli, itvirTavs<br />
sakacobrio wyluls, mis satanjvels. ivalebs ara mxolod gagebas<br />
tkivilisa 14, aramed tkivilis Tavis Tavze miRebas. ~poetis<strong>”</strong> dasasruls,<br />
vxedavT, rom ca mxolod tanjuli sulisgan iRebs mxsnel msxverpls,<br />
raTa daayenos istoriis dasasruli _ cremlis saboloo mowmendis Jami.<br />
~maSin imRers, mxolod maSin<strong>”</strong>, anu maSin moiclis ~tkbil xmaTaTvis<strong>”</strong>...<br />
magram Sewirulis da ganwmedilis simRera sxva simRera iqneba.<br />
sabolood, ~me ca mniSnavs<strong>”</strong> mianiSnebs poetis sakralur, xolo ~eri<br />
mzrdis<strong>”</strong> mis sekularul mxareze 15. magram aq mniSvnelovania ara poeziis,<br />
poeturi STagonebis zeciuri warmomavloba, romelic homerosis xanidan<br />
drodadro da aqa-iq acxadebs Tavs, aramed is, rom es Tezisi<br />
msxverplSewirvis eniT gamoiTqva: poeziis cecxli RvTis sakurTxevlidan<br />
aris aRebuli. poeziis cecxli sakurTxevlis cecxlis homogenuria da is<br />
adgili, sadac isini erTmaneTs xvdebian, adamianis gulia 16.<br />
poetis, rogorc winaswarmetyvelisa da Semwirvel-Sewirulis,<br />
rogorc zvarakis, iliaseul kategoriul Teziss _ da aqedan gamomdinare<br />
mZime ideologiis sapirispirod ocdaxuTi wlis dagvianebiT akaki<br />
ayalibebs poetis, erTi SexedviT, martiv da amasTan erTad TiTqos<br />
frivolur gansazRvrebas leqsSi ~poeti<strong>”</strong>, romlis sakvanZo sityva<br />
~Suakacia<strong>”</strong>. magram ilias poetic aseve Suakaci ar aris? magram gansxvaveba<br />
fundamenturia. ilias Suakacs myari adgili uWiravs casa da miwas<br />
Soris, is ganmtkicebulia cis mandatiT da Cafesvilia miwaSi, orsave<br />
sinamdvilis legitimuri moqalaqea. akakis Suakacs ki, erTi SexedviT,<br />
Tavisufals, myari adgili ver moupovebia, is, rogorc qanqara, moZraobs<br />
14 misi sityvebia: ~...yvela dros Tavisi tkivili aqvs da gageba am tkivilisa xvedria<br />
marto Cinebuli kacebisa...<strong>”</strong><br />
15 ufro metic: am sekularul mxares leqsSi ~ciuri xmebi<strong>”</strong> codvilobis niSani azis:<br />
poeti “ciur xmebs<strong>”</strong> Tu ara ~xmiT codviliT<strong>”</strong>, sxvagvarad bans ver aZlevs. aseTia qveynis<br />
(eris) xma _ “yayani qveyanisa<strong>”</strong> (“Rame<strong>”</strong>).<br />
16 guli-sakurTxevlis Tema arc akakisTvis aris ucxo, oRond masze sicocxle iwvis<br />
siyvarulisTvis: ~da guls vugeb sakurTxevlad // zed sicocxlis<br />
dasawvelad<strong>”</strong> [wereTeli 1950:395]. ~taZrad guls da sakurTxevlad // misTvis gidgam<br />
gonebasa...<strong>”</strong> [wereTeli 1950:76].<br />
7
casa da miwas, TiTqos STagonebasa da xelmocarvas Soris, arc caSi da<br />
arc miwaze mas mkvidri adgili ara aqvs. xan iq, xan aq da arc iq, arc aq.<br />
maS, sad? 17 aseve irxeva is sibrZnesa da ugunurebas Soris. maS, vin aris?<br />
aravin? araviTari Sualeduri adgili an mdgomareoba. Wkuis qonebaarqoneba<br />
ar gansazRvravs moqanavis arc sibrZnes, radgan es ukanaskneli<br />
gamocdilebis Sedegi ar aris, da arc mis ugunurebas, radgan igi sxva<br />
ganzomilebis uWkuobaa, romelSic albaT pozitiuri Sinaarsi devs. es<br />
aris poetis xanaSi daviwyebuli salosis uWkuoba da masxaris sibrZne.<br />
da, sazogadod, es aqeT-iqiT mobalanse qmnileba sruliad gaugebari<br />
mentalobis arsebaa. saR azrs Tavisi Wkuis sawyo-aparatiT, romelic<br />
mxolod mdgradi sinamdvilis aRwera-SecnobisTvis Tu gamodgeba, ver<br />
mouxelTebia am daudgromeli arsebis vinaoba, mudmivad ~mgonias<strong>”</strong> (berZn.<br />
doqsa moCvenebiTi codna) tyveobaSia. da rogorc platoni ambobs,<br />
SeuZlebelia msjeloba imaze, romelsac ara aqvs arc forma, arc<br />
gansazRvruloba, anu aseT rasme namdvilad “Wkvianni ver mihxvdebian<strong>”</strong>. sxva<br />
leqsSi (~gamocana<strong>”</strong>, 1885), romelic aseve paradoqsebzea agebuli _ ~arc<br />
didi var, arc patara, // arc batoni da arc mona<strong>”</strong> _ da Tavisuflebis<br />
maRal xarisxs aCvenebs, rogorc sxvagan: ~Tavisuflad davdivar: // arc<br />
batonad, arc monad<strong>”</strong> (~yaribi~, 1893) da, rac mniSvnelovania, kvlav<br />
~gamocanis<strong>”</strong> TiTqosda ubralod warmoTqmuli sityvebi _<br />
qveynis Svili, qveynis moZme,<br />
qveyanaSi yaribi var<br />
gvaxsenebs pirvel qristianTa cxovrebis wess, romelic gareSeTa<br />
gaugebrobas da gancvifrebas iwvevda 18. da vin aris es Tavisufali yaribi?<br />
mxilebulia mgoniaze damyarebuli saRi azri:<br />
mxedavT, vin var? vin ggonivarT?<br />
erTi vinme giJi _ ceti?<br />
ukacravad!.. Semcdari xarT,<br />
me gaxlavarT es _ poeti.<br />
17 sxvadasxva kiTxvebs Soris iona meunargias kiTxvaze “sad ufro ginda cxovrobde~<br />
“poetis<strong>”</strong> avtori pasuxobs: “yvelgan da arsad~ [meunargia 1957:57]. Tu yofiT enaze am<br />
mdgomareobis saxeli mouwyoblobaa, mas aSkarad eksistencialuri sazrisi aqvs iseve,<br />
rogorc Tavad poetis mware daskvnas sakuTar Tavze, romelic imave meunargias gaumxila:<br />
“sakvirveli kaci var: coli myavs, ara myavs, Svili myavs, ara myavs...<strong>”</strong> [meunargia 1957:54]. ar<br />
gamovricxavT amgvari yofis gancdas esqatologiur perspeqtivaSi, rogorc pavle<br />
mociquli urCevs: “xolo amas getyÂ, Zmano, Jami ese Semoklebul ars amieriTgan; da<br />
raÁTa, romelTa esxnen col, esreT iyvnen, viTarca ara esxnes...<strong>”</strong> (1kor. 7:29),<br />
18 ~isini cxovroben TavianT samSobloSi, magram mxolod rogorc yaribni. yvelaferSi<br />
wili aqvT, rogorc mkvidrebs da yvelafers iTmenen rogorc ucxoelni. yoveli ucxo<br />
qveyana maTi samSobloa da yoveli samSoblo _ ucxo qveyana<strong>”</strong> [diognete:V,5]. jelal eddin<br />
rumi ase gamoxatavs sufiuri cxovrebis wess: ~samkvidro Cemi ar aris arsad // da<br />
yvelgan Cemi samkvidro aris<strong>”</strong>, an kidev: ~arc am qveynisa var da arc im qveynisa<strong>”</strong> (magali<br />
Toduas Targmani).<br />
8
magram, unda vaRiaroT, rom gamocana, romelic sxva ucnobiT aris<br />
axsnili, kvlav gamocanad rCeba. es sityva _ poeti _ arafers eubneba saR<br />
azrs. am sityviT saxeldebuli arseba isev da isev gamoucnobi rCeba.<br />
garegani kacis saxe sruliadac ar Seesatyviseba ~Sinagan kacs~, romelsac<br />
avtori poetad gvacnobs.<br />
SeniSvna. es Seusatyvisoba Sinagansa da garegans Soris, rogorc<br />
paradigma, mefeTa wignis erT epizodSi aSkaravdeba. erTi usaxelo<br />
winaswarmetyveli gamoCnda Sekrebil xalxSi da, roca wavida, hkiTxes mas,<br />
visTanac saidumlo misiiT iyo misuli: ~risTvis movida SenTan is<br />
SeSlili?<strong>”</strong> (3mef. 9:11). namdvilad cetis STabeWdilebas stovebda RvTis kaci. es<br />
epizodi angrevs stereotips, romelic tradiciulad winaswarmetyvels<br />
monumentur figurad warmogvidgens (Tundac miqelanjelos mose, an dores<br />
ilustraciebi). igi araTu visme simpaTias ar imsaxurebs, yuradRebis Rirsadac<br />
ar Seracxaven. is marginalia, roca misi xarizma dums. magram roca RvTis suli<br />
gadmodis masze da alaparakdeba, eSiniaT misi sityvisa da gaurbian, an Tavidan<br />
iSoreben, an, uares SemTxvevaSi, sasikvdilod devnian. winaswarmetyvelis aseTi<br />
bedi misi misiis arsebiTi Semadgenelia.<br />
rogorc Tavad es arseba aris gamoucnobi, aseve misi mamoZravebelic<br />
ucnobia, _ ~sul sxva hyavs xelisufali am Cem goneba-grZnobasa<strong>”</strong>. mis<br />
Sesaxeb mxolod is viciT, rom sxvaa. vin aris es sxva? es is RmerTia,<br />
romelTanac winaswarmetyveli laparakobs?<br />
IV<br />
sarke da sayviri<br />
ori nivTi _ erTi vizualuri, meore akustikuri sawyo _ erTmaneTs<br />
xvdeba isev da isev poetis raobis konteqstSi. erTi maTgania sarke, Tumca<br />
es strofi _<br />
es guli sarked qceuli,<br />
bunebis naTavxedia,<br />
mxolod mis saxes uCvenebs,<br />
rasac Sig Cauxedia (~poeti<strong>”</strong>) _<br />
ufro sarkis ganmartebaa, vidre poetis gulisa, romelic isev da isev<br />
gaugebari, Cauwvdomeli da “gauSifravi<strong>”</strong> rCeba. sarked qceuli guli,<br />
romelic poetis metaforaa 19, saZiebeli ar aris bunebriv saganTa da<br />
movlenaTa rigSi. is anomaliaa, bunebis ukanonobaa, rasac avtori<br />
~naTavxedars<strong>”</strong> uwodebs. naTavxedari iracionaluris, aragonismieris<br />
19 “sarked qceuli guli<strong>”</strong>, rogorc sinTezuri simbolo, sruliad sxva kulturaSi, kerZod,<br />
sufiur mistikaSi RvTisSemecnebis centraluri simboloa: guli sarkesaviT wmida da<br />
SeubRalavi unda iyos, rom aseve wmidad da SeubRalavad miiRos RvTisgan gamosxivebuli<br />
naTeli. jelal ed-din rumi: ~Tu gsurT, rom igrZnoT mijnuris Rawvi // da RvTaebrivi<br />
isminoT hangi, // gaaprialeT sarke sulisa // CamoaSoreT WuWyi da Jangi<strong>”</strong> (vaxuSti<br />
kotetiSvilis Targmani).<br />
9
xatovan terminad gamodgeboda. bunebas Tu surs Tavisi Tavi dainaxos,<br />
unda gamoZvres Tavisi Tavidan, ~gadaxdes<strong>”</strong> Tavis Tavs, ~iTavxedos<strong>”</strong>.<br />
meorea sayviri, romelsac avtori garemoebis xmier sarked saxavs,<br />
rac imas unda niSnavdes, rom usityvo (ulogoso) da usazriso (u-teloso)<br />
garemoeba, cxovreba, romelmac, ilias gamocdilebiT, araTu dialogi ar<br />
icis (“rom Sens miwazed, amden xalxSi kaci ar ari, / rom fiqri vando,<br />
grZnoba Cemi ganvuziaro<strong>”</strong>), gamomTqmel enasac moklebulia (“arsaidan xma,<br />
arsiT Zaxili<strong>”</strong>), Tavis Tavs poetis meSveobiT acxadebs. an iqneb mxolod<br />
imas, rom sayviri socialuri garemoebis samsaxurSia Cayenebuli? am meore<br />
gagebidan modis samoqalaqo poezia da misi iZulebiTi samsaxuri,<br />
romelic uaryofs tkbil xmebs da masTan erTad, rogorc yovlad<br />
usargeblos, rame saxis metafizikas, rogorc erTgan Tavad sayviris<br />
avtori gulistkiviliT SeniSnavs, rom Tezisis ~xelovneba cxovrebisTvis<strong>”</strong><br />
ukiduresobamde miyvaniT misma adeptebma ~yovelive, rac ki suliT<br />
aamaRlebs adamians da dauaxloebs ciurs, uarhyo<strong>”</strong> [wereTeli 1961:242].<br />
poeti sayviris SemotaniT am poetikur diskursSi araorazrovnad<br />
poeturi STagonebis ciuri wyarosken gvagzavnis. aq poeti mTlianad cas<br />
ekuTvnis, cis gankargulebaSia, rac arsebiTia misi, rogorc poetis,<br />
movlenaSi. adamianuri me cis gamocxadebis mxolod da mxolod<br />
saSualebaa. amiT is uaxlovdeba RmerTTan molaparake 20 ilias poets.<br />
guli sarked maqvs qceuli,<br />
ena sayvirad zecisa,<br />
unda, rac Camesaxeba,<br />
gavimeoro mec isa (~iraklis saflavze<strong>”</strong>).<br />
zecis sayviriT raRac mniSvnelovanis gamocxadeba xdeba, raRac iseTis,<br />
romelsac garemoebis sayviri ver gamoacxadebs; raRac ucxosi, romelic<br />
garemoebaSi ar ipoveba; Sinaganis, romelic garemoebaSia dafaruli;<br />
raRac kategoriulis, romelic aiZulebs sayvirs, gaimeoros zecis<br />
nabrZanebi. garemoebis sayviri zecis sayvirad gardaisaxeba.<br />
Seupovari simarTle<br />
nabrZanebi maqvs me cisa,<br />
Tvara Cem-Tavad me ra var,<br />
msgavsi matlis da mxecisa,<br />
advilad dasafSvneli ram,<br />
rogorc WurWeli kecisa (~iraklis saflavze<strong>”</strong>).<br />
20 Tumca akakis erTxel uTqvams: ~sakvirvelia! naxevar saukuneze metia, rac me leqsebs<br />
v w e r , s x v a x e l o b a m e a r a m a q v s d a e r T x e l a c a r m a x s o v s , R m e r T i<br />
damlaparakebodes<strong>”</strong> [asaTiani 2:323]. rasakvirvelia, RmerTTan laparaki mxolod<br />
metaforaa, magram is mainc poeturi STagonebis aramiwier warmomavlobaze mianiSnebs.<br />
guram asaTiani SeniSnavs, rom aq akakis ironia ilias ~poetisadmia<strong>”</strong> mimarTuli. akakis<br />
ironias verc vaJa-fSavelas sityvebi ~vlaparakobdi RmerTTana<strong>”</strong> unda ascdenoda.<br />
10
namdvilad es ~Seupovari simarTle<strong>”</strong> adamianis, misi enis, sayviris,<br />
gamosacxadebelia, Tundac iyos igi ara bibliuri winaswarmetyveli,<br />
aramed ubralo mestvire. ase rom, mobodiSeba _<br />
me ra mrjis imis mibaZvas,<br />
sad wminda kverTxi, sad Cxiri?<br />
sad Cemi stviri, sad misi<br />
ieriqonis sayviri?<br />
(~iraklis saflavze<strong>”</strong>)<br />
ritorikulia, romelic uaryofiT pasuxs moiTxovs: ca erTnairad iyenebs<br />
kverTxsa da Cxirs, stvirsa da sayvirs _ misi usasrulobisa da didebis<br />
w i n a S e i s i n i T a n a b a r i R i r e b u l e b i s a n i a r i a n . m e s t v i r e d a<br />
winaswarmetyveli, rogorc mokvdavni _ oriveni matli da advilad<br />
dasafSvneli Tixaa _ adamianis warmavlobis niSnebi uxrwnelobis winaSe.<br />
~Seupovar simarTles<strong>”</strong>, romelic zeciT aris nabrZanebi da<br />
garemoebaSi ar ipoveba, msgavsad ilias ~wmida sityvisa<strong>”</strong>, romelsac aseTive<br />
kategoriuli brZanebiT unda moifinos xalxSi, isev da isev samoqalaqo<br />
poeziamde mivyavarT, oRond mis umaRles gamoxatulebamde. Tu<br />
winaswarmetyvelis analogias gamoviyenebT, es aris momavlis perspeqtivis<br />
xilva, romelic bibliur winaswarmetyvelebaTa ganuSorebel Temas<br />
Seadgens, da igi xSirad namdvilad ar JRers tkbilad, miwierTaTvis igi<br />
autanelia Tavisi WeSmaritebiseuli simkacriT. amdenad, Seupovari Tavad<br />
simarTle ki ar aris, aramed is, vinc ivalebs mis gamocxdebas.<br />
samagaliTod avtors WeSmaritebis Seupovari mRaRadebeli ieremia hyavs,<br />
romelic<br />
golgoTis aRmarTs Seudga<br />
dadga mTis maRal wversao:<br />
dascqerda ierusalims,<br />
atyobda yovlifersao,<br />
iglovda imis momavals,<br />
iglejda Tma da wversao<br />
(~iraklis saflavze<strong>”</strong>)<br />
amrigad, ra SegviZlia davaskvnaT? gansxvavebuli gzebiT,<br />
gansxvavebuli stilistikiT ~arc miwis, arc cis<strong>”</strong> da ~xan miwis, xan cis<strong>”</strong><br />
akakis poetic poeziis profetul sazrisamde midis. maTi, Tundac<br />
simbolurad gagebul winaswarmetyvelTa, sagani orivesTan erTia _ es<br />
aris mamuli, romelic, bibliur da postbibliur avtorTa, ufro metad,<br />
espaneTis ebrael poetTa sanukvari sionis msgavsad, marad sanatreli da<br />
miuwvdomeli realoba.<br />
V<br />
ca da miwa<br />
11
Tu kidev sadme aris iliasadmi Sinagani ~replikis<strong>”</strong> kvali akakis<br />
nawerebSi, isev da isev programuli saxelwodebis leqsSi unda iyos<br />
saZebari. leqsSi ~poets<strong>”</strong>, romelsac qvesaTaurad ~kiTxva-pasuxi<strong>”</strong> uzis,<br />
akaki araSemTxveviT laparakobs poetze, rogorc gareganze:<br />
daxval am soflad<br />
martoka, oblad,<br />
viT garegani, miundobeli:<br />
SenTvis ar ari<br />
arc megobari,<br />
arca Sobili da arc mSobeli [wereTeli 1950:75].<br />
martooba, obloba, umegobroba da, bolos, umSobloba _ niSnebi, romelTac<br />
saRi azri (doqsa) amCnevs poetis gamoucnob fenomenSi da missave, rogorc<br />
yofidan amovardnili arsebis, winaaRmdeg miaqcevs, iseT Tavisuflebas<br />
aniWebs mgosans, rogorsac mxolod garegan frinvels Tu mivawerT.<br />
erTaderTi, rasac SeiZleba daemonos igi, es poeturi STagonebaa, romelic<br />
frTosnis asociacias iwvevs: frTosani da misi frTebi yvela drois<br />
poeziaSi poeturi aRmafrenis (aR-frTovan-ebis) universaluri simboloa.<br />
iliac ki, romelic poetis daniSnulebas sakurTxevlis samsaxurTan<br />
aigivebs, Tu cxadad ara, SefarviT mainc frinvelis saxiT warmoidgens<br />
poetis cxovrebas. erT-erT adreul leqsSi (1858), romlis saTauria<br />
~Citi<strong>”</strong> [WavWavaZe 1950:45], damwyebi poeti faqtiurad poetis cxovrebis nirs<br />
aRwers. igi laparakobs ~wmida niWze<strong>”</strong>, romelic frTebis analogiuria,<br />
laparakobs Tavisuflebaze (~minam var uflad // Cemis Tavisa<strong>”</strong>), Tavis<br />
mxiarul stumrobaze amqveynad 21 yvelaze mxiarul maisis, bulbulTa<br />
gamoCenis, TveSi, im tkbil galobaze (~dilas vaxareb galobiT tkbiliT<strong>”</strong>),<br />
romelic droebiT aRukveTa sakurTxevlis msaxurma poetma Tavis Tavs;<br />
da, Tu ram zRudavs casa da miwas Soris mfrinav arsebas (~jer Sevxedav<br />
cas, // qveynis dambadavs, mered _ mTa da bars...<strong>”</strong>), es isev da isev misadmi<br />
momadlebuli cis niWia, romelsac ar SeiZleba ar emsaxurebodes. da,<br />
bolos, leqsi ~Citi<strong>”</strong> la dolce far niente-s (uqmobis sitkboebis) ideologiuri<br />
himni, da msgavsadve 1856 wels ucnobi avtorisgan Targmnili imave<br />
saxelwodebis leqsi `Citi<strong>”</strong> 22, sadac Citis, rogorc poetis, erTaderTi<br />
saqmianoba RvTis dideba (~davhkrav, davuStven, RmerTsa vadideb<strong>”</strong>) da<br />
garemos moxiblvaa (~mSvenieris xmiT msmenels vagiJeb<strong>”</strong>). da aseve gana<br />
wmida xelovneba, romelic mxolod Tavis Tavs emsaxureba da Tavis<br />
TavSive hpoulobs sazriss, doqsas TvalSi usaqmuroba ar aris? damwyebi<br />
poetis am poziciaSi ~poetis<strong>”</strong> ideologiis Canasaxic ar Cans. ram<br />
gamoiwvia es radikaluri Zvra? saidan movida profetuli pirquSi<br />
msaxurebis es simZime, mamulis ucnauri siyvaruli, ramac martoobisTvis<br />
gawira igi? (~videq martoka...<strong>”</strong>, “vegde martoka ucxo cis qveS...<strong>”</strong>). an rogor<br />
warmoiSva mamulis unikaluri, mxolod misTvis Rirebuli, sayovelTaod ki<br />
21 rogorc akakis ~qveyanaze yaribi var<strong>”</strong>.<br />
22 “am TargmaniT iwyeba ilias gamosvla sazogadoebis winaSe beWdviTi sityvis<br />
saSualebiT<strong>”</strong> [gorgaZe 1987:14].<br />
12
gaugebari 23 imaginaciuri xati? _ im JrJolidan mTebis winaSe, razec poeti<br />
Tavis pirvelsave leqsSi (“yvarlis mTebs<strong>”</strong>) laparakobs?<br />
orivesTvis _ iliasTvis da akakisTvisac _ poetis legitimacia cis<br />
mandatiT aris ganmtkicebuli da, Tumca is, ZiriTadad, dakarguli<br />
mamulis ZiebaSi da samsaxurSi ixarjeba, mainc rCeba sfero, sadac, kvlav<br />
gavimeorebT, poezia Tavis Tavs ubrundeba. iliasTan es aris mcire leqsi<br />
~ciurni xmebi<strong>”</strong> [WavWavaZe 1987:81], SesaZloa, erTaderTi, sadac poetma<br />
erTgvarad wmida da Tavisufali poeziis sazrisi gamoxata. es leqsi, am<br />
mxriv, programulia. grigol robaqiZe wers, rom akakis leqsSi da,<br />
sazogadod, qarTul poeziaSi “yuria<strong>”</strong> ufro, vidre “Tvali<strong>”</strong> [robaqiZe<br />
1991:57-8]. ilias es leqsi, Tumca misi avtori ar gamoirCeoda smeniT, ris<br />
gamoc misi leqsebis simZimes xSirad usmenobiT xsnian, mTlianad smenis<br />
nayofia. mas ufro esmis, vidre xedavs. misTvis poezia, Tavis metafizikur<br />
sawyisSi, ZiriTadad, xmaa. arc sityva, rame azris Semcveli, arc warmtaci<br />
xilvebi, aramed mxolod da mxolod wmida xmebi. “ros momesmian, mswrafl<br />
momiTxroben<strong>”</strong>, gvamcnobs poeti, Tumca ar gvimxels, ras mogviTxroben es<br />
xmebi. arc arafers, garda imisa, rasac Tavis Tavze, rogorc<br />
sakvirvelebaze, mowmoben. poeti ar ambobs, rom tkbilia es xmebi, yurs ar<br />
atkboben isini, mxolod ~nel sixaruls<strong>”</strong> da ~gancvifrebas<strong>”</strong> iwveven. poetis<br />
amocanaa am “ciuri xmebis<strong>”</strong> “qveynis xmebze<strong>”</strong> gadmoTargmna, Tumca es<br />
SeuZlebelia da mas isRa darCenia, rom sakvirvel xmebs miwieri codvili<br />
xmiT misces bani. Tumca es codvili xmebi ver arRveven im harmonias,<br />
romelsac poeti Wvrets kidec gancvifrebiT.<br />
mec qveynis xmiTa,<br />
xmiT codviliTa,<br />
maT vaZlev bansa,<br />
da mSvidobasa,<br />
aRtacebasa<br />
hgrZnobs Cemi guli<br />
da SevWvret casa<br />
gancvifrebuli.<br />
ciurno xmebo,<br />
oh, sakvirvlebo!<br />
adamianis gancdaSi gardatexil cisa da miwis am miTologemur<br />
dialogs (Sumerul duranqis) akakis mier ironizebul ~RmerTTan<br />
laparakis<strong>”</strong> metaforad (an piriqiT) CavTvlidiT, magram mis poeziaSi amas<br />
saTanado ganSla ar upovia. unda vifiqroT, rom igi oden piradi<br />
gamocdilebis Sinagan faqtad rCeba, formulaSi ~me ca mniSnavs da eri<br />
mzrdis<strong>”</strong> es miTologema publicistur-poetur saxes iRebs. RmerTTan<br />
sasaubro erTaderTi Tema sabralo mamulia, romlis arseba mis mets<br />
amqveynad aravis esmis. am, SeiZleba iTqvas, miniaturuli sagaloblis<br />
Semdeg ilia aRar mibrunebia sakvirvel Temebs, is sxva varskvlavs irCevs<br />
misadevneblad...<br />
23 ix. qrestomaTiuli “elegia<strong>”</strong> (1859, peterburgi) da programuli, Tumc usaTauro “mas<br />
aqeT raki Semdami vcan me siyvaruli<strong>”</strong> (1861, yvareli).<br />
13
SemTxveviTia Tu ganzraxviTi (hipoTetur farul polemikas Tu<br />
gavixsenebT), albaT ufro spontanuri, magram akakis vrceli leqsi ~qebaTaqeba<strong>”</strong>,<br />
romelic oTxi aTeuli wlis Semdeg (1882) daiwera, TiTqos ilias<br />
siyrmisdroindeli “ciurni xmebis<strong>”</strong> (1859) ganSlili versiaa 24. erTaderTi<br />
sityvis _ “sakvirvelis<strong>”</strong> 25 sanacvlod, romliTac iliam ciur xmaTa<br />
saidumloebaze mianiSna, akaki Tavis leqsSi moixmobs sityvebs _<br />
~ucnauri<strong>”</strong>, ~grZneuli<strong>”</strong>, ~raRac Zala sagznobi<strong>”</strong>, ~gamouTqmeli<strong>”</strong>, ~saidumlo,<br />
RvTiuri Zala<strong>”</strong>, romlebic arsebiTad imave realobis Seucnobel xasiaTze<br />
mianiSneben, imis SegnebiT, rom saidumlo saidumlodve rCeba, _ da bunebis<br />
movlenebs, rogorc liturgiul process, miwieri eniT: ~bunebis mayruls,<br />
saqorwilod sruls<strong>”</strong>:<br />
yvavilTa ena _<br />
ars sunnelT fSvena,<br />
sagalobelad aRma kmeuli,<br />
wyalTa Cqriali,<br />
foTolT Sriali,<br />
balaxT bibini, raRac grZneuli 26.<br />
~qebaTa qebis<strong>”</strong> sagani ar aris arc mxolod ca, rogorc calke ca, da arc<br />
mxolod miwa, rogorc calke miwa, aramed maTi kavSiri. namdvilad ara<br />
SemTxveviT iliaseul formulas _<br />
mec qveynis xmiTa,<br />
xmiT codviliTa,<br />
maT vaZlev bansa, _<br />
romelsac, SeiZleba iTqvas, centraluri konceptia am mcire leqsSi, akaki<br />
aitacebs da imave samosliT Seiyvans Tavis leqsSi _<br />
qveyniT buneba<br />
bans eubneba,<br />
da es bania ~qebaTa-qeba<strong>”</strong>, _<br />
riTac kosmiur ganzomilebaSi gadahyavs poetisa da cis urTierToba da,<br />
rac mniSvnelovania, Tavis am leqss, ~qebaTa-qebiT<strong>”</strong> dasaTaurebuls, bunebis<br />
movlenebis paralelurad, liturgiuli teqstis mniSvnelobas aniWebs.<br />
amasTan, cisa da miwis kavSiris _ Zveli duranqis _ es pirveladi<br />
24 SemTxveviTi ar unda iyos, rom am 78-striqonian leqsSi eqvsi strofi akakis ~ciuri<br />
xmebis<strong>”</strong> xuTmarcvliani sazomiT aris dawerili. ilia: ~ciurni xmebi _ // eg<br />
sakvirvlebi<strong>”</strong>, akaki: ~ra ucnaurad, // maRliT ciurad<strong>”</strong>. sxvaTa sazomis, tonisa Tu poeturi<br />
frazis gaTavisebis, SeiZleba iTqvas, interteqstualobis magaliTebs gr. kiknaZe mravlad<br />
adasturebs akakis SemoqmedebaSi [kiknaZe 1978:315-318].<br />
25 ilias am periodis leqsikur arsenalSi ~sakvirveli<strong>”</strong> iseve, rogorc ~gancvifrebuli<strong>”</strong>,<br />
Cans, jer kidev inarCunebs ~sakraluris<strong>”</strong>, ~saidumloebrivis<strong>”</strong> da am konceptebTan<br />
damokidebulebis Tavdapirvel mniSvnelobas [kiknaZe 2007:74-77].<br />
26 ~qveyana aRtacebuli // ugalobs qebaT-qebasa // da yvavilebi samsxverplod // ukmeven<br />
surnelebasa<strong>”</strong> (~naTela<strong>”</strong>).<br />
14
intuicia, romelic am leqsSi siyvarulis aspeqtiT aris warmodegenili, _<br />
~Sen siyvarulo, cisa da qveynis // kavSiro da Tan Suamavalo<strong>”</strong> _ kvlav da<br />
kvlav daJinebiT rogorc samyaros aRqmis dominanturi niSani Tavs iCens<br />
mis SemoqmedebaSi 27.<br />
damowmebebi:<br />
abaSeli: aleqsandre abaSeli, “akakis Saravandedi<strong>”</strong>, krebulSi: mogonebebi<br />
akakize, saqarTvelo, Tb.: 1990.<br />
abaSiZe: kita abaSiZe, cxovreba da xelovneba, Tb.: Tsu gam-ba, Tb., 1971.<br />
andronikaSvili-maisuraZe: zaal andronikaSvili, giorgi maisuraZe,<br />
~sekularizacia da sekularizaciis bedi saqarTveloSi~, sekularizacia:<br />
koncepti da konteqstebi, Tb.: ilias saxelmwifo universitetis gam-ba, 2009.<br />
asaTiani 2: guram asaTiani, oTxtomeuli, t. 2, Tb.: neostudia [2002].<br />
gorgaZe...: ilia gorgaZe, nodar gurgeniZe, ilia WavWavaZe: cxovrebisa da<br />
Semoqmedebis matiane, Tb.: mecniereba, 1987.<br />
gurgeniZe...: nodar gurgeniZe, ilia gorgaZe, akaki wereTeli: cxovrebisa da<br />
Semoqmedebis matiane, Tb.: mecniereba, 1989.<br />
diognete: Послание к Диогнету, Ранние Отцы Церкви, Брюссель, 1988. berZnuli teqsti<br />
ix. http://www.ccel.org/l/lake/fathers/diognetus.htm<br />
zurabiSvili: ilia zurabiSvili, moTxrobebi, mogonebebi, Tb.: sabWoTa<br />
saqarTvelo, 1977.<br />
kiknaZe 1978: grigol kiknaZe, “mudmiv xatTa sistema akaki wereTlis poeziaSi<strong>”</strong>,<br />
literaturis Teoriisa da istoriis sakiTxebi, Tsu gam-ba, 1978.<br />
kiknaZe 2007: zurab kiknaZe, “ilia WavWavaZis simboluri azrovnebisTvis (myinvari<br />
da Tergi)<strong>”</strong>, ilia WavWavaZe 170 _ saiubileo krebuli, Tb.: SoTa rusTavelis<br />
literaturis instituti, 2007.<br />
kiknaZe 1990: zurab kiknaZe, “salosi da gandegili<strong>”</strong>, kritika, 6, 1990.<br />
kiknaZe 2001: zurab kiknaZe, avTandilis anderZi, Tb.: merani, 2001.<br />
meterlinki: moris meterlinki, ganZi TvinierTa, frangulidan Targmna daTo<br />
akrianma, Tb.:Bneqtari, [2003].<br />
meunargia: iona meunargia, qarTveli mwerlebi, II, samecniero-meToduri kabinetis<br />
gam-ba, Tb.: 1957.<br />
nicSe: fridrix nicSe, ~WeSmaritebisa da sicruis Sesaxeb moralis gareSe<br />
azriT~, Sesavali Tanamedrove azrovnebaSi II, Tb.: ilia WavWavaZis<br />
saxelmwifo universiteti gam-ba, 2006.<br />
robaqiZe: grigol robaqiZe, akakis qnari, Tb.: samSoblo, 1991.<br />
wereTeli 1950: akaki wereTeli, TxzulebaTa sruli krebuli TxuTmet tomad, t.<br />
II, Tb.: sabWoTa saqarTvelo, 1950.<br />
wereTeli 1961: akaki wereTeli, TxzulebaTa sruli krebuli TxuTmet tomad, t.<br />
XIII, Tb.: sabWoTa saqarTvelo, 1961.<br />
WavWavaZe 1987: ilia WavWavaZe, TxzulebaTa sruli krebuli oc tomad, t. I,<br />
sabWoTa saqarTvelo, Tb.: 1987.<br />
27 ~ca da miwas Seamyarebs // bunebisa es qorwili<strong>”</strong> (~saRamo<strong>”</strong>), ~magram cisa da miwis<br />
Sorisac // aris kavSiri ram uxilavi<strong>”</strong> (~pasuxi axalgazrdas<strong>”</strong>), ~ca dedamiwas dahxaris, //<br />
da cas Sehnatris Zirs miwa<strong>”</strong> (poema ~naTela<strong>”</strong>), “cis da qveynis Suamavlad sxivi iyo<br />
mTiebisa<strong>”</strong>, ~ca qveyanas, qveyana cas // yurs ugdebdnen erTmaneTsa<strong>”</strong> (~mwuxri<strong>”</strong>) da sxvagan<br />
bevrgan, rom araferi vTqvaT cisartyelas, futkris da sanTlis simbolikaze.<br />
15
Zurab <strong>Kiknadze</strong><br />
Five sketches from some aspects of poetry<br />
of Ilia Chavchavadze and Akaki Tsereteli<br />
The article studies the concept of two poets – Ilia Chavchavadze and Akaki Tsereteli about a<br />
poet’s entity and his destination, concurrencies (inter-textuality) and oppositions.<br />
The article is made up of five sketches:<br />
I.“The weight of mind<strong>”</strong> considers the concealed polemics between the two poets and<br />
contrasting parallelisms.<br />
II. The prophet. As an interlude it describes the prophet’s mission and his final fate what is<br />
the indication of the prophetic aspect of Ilia’s and Akaki’s poetry.<br />
III. The elect of heaven and the wonderer. Based on the so-called program verses, the points<br />
the poet sees the ideal of the poet and poetry are given.<br />
IV. The mirror and the trumpet. The tension and inconsistence between the ideal of the poetry<br />
and its pragmatic use are shown - to choose between the mirror and the trumpet of the<br />
circumstances or the heaven.<br />
V. The Heaven and the Earth. Despite the pragmatism of poetry seen in the works of both<br />
poets, the poetry finally remains at the symbolic service of the metaphoric heaven and the poet<br />
remains a creature talking symbolically to the metaphoric God (or a creature listening to Heaven<br />
and Earth).<br />
16