Shota Rustaveli Institute of Georgian Literature

`evropeizmis~ rogorc kulturul _ istoriuli movlenis
ilia WavWavaZiseuli interpretacia
iuza evgeniZe
ilia WavWavaZe qarTul sinamdvileSi is moazrovne gaxldaT, romelmac pirvelma dasva
`evropeizmis~, rogorc kulturul _ istoriuli movlenis axnis aucilebloba. miuxedavad
imisa, rom CvenSi adrec grZnobdnen aRniSnuli proplemis aqtualobas (s. dodaSvili, gr.
orbeliani, v. orbeliani, n. baraTaSvili), zogierTi avtori iyenebs kidec `evropeizmis~ cnebas
(m. TumaniSvili, n. berZniSvili), amJamad ki garkveuli aspeqtiT Seswavlilia (s. Ciqovani, j.
WumburiZe, i. evgeniZe) da monografiuladaa damuSavebuli _ `evropeizmi qarTul
literaturaSi~ (d. laSqaraZe), Tavis arsebiT nawilSi, roca sakiTxi kulturul _
filosofiuri TvalsazrisiT sazogadod, `evropeizmis~ interpretacias exeba, saWiroa farTo
speqtrSi iqnas gaazrebuli, rogor esmis `evropeizmi~ ilia WavWavaZes.
didi mwerlisa da moazrovnis Tanamedrove ucxoel da qarTvel avtorTa (artur laisti,
daviT kasraZe) gadmocemiT _ `mas surda qarTuli literatura aRmosavleTis gavlenisagan
gaeTavisuflebina~ da saerTod `igi ara marto literaturis, aramed cxovrebis evropeizaciis
momxre iyo~ (artur laisti). amitomac azrovnebisa da mxatvruli gemovnebis metrad saxavda
ara mxolod `goeTes, Silers, bairons, puSkins da gogols~ (WavWavaZe 1998: 337), aramed `did
mniSvnelobas aniWebda nicSesa da Sopenhauersac~ (a. laisti). ilia WavWavaZes, imTaviTve
gacnobierebuli hqonda Tavisi misia amqveynad da amitomac ganucxadebia kidec: `Cems azrebSi
bevri ram indoevropuliao~ (WavWavaZe 1998: 337-346).
am winamZRvrebidan gamomdinare, gasagebia, rom ilia WavWavaZe mizanmimarTulad
cdilobs, warmatebiTac axerxebs sakuTari SemoqmedebiTi interesebis evropul-filosofiuri
da literaturuli problematikis wiaRSi CarTvas. amitomacaa, rom is ara mxolod Tavisi
mTargmnelobiTi praqtikiT (Seqspiri, goeTe, i. polonski, v. skoti, f. Sileri, j. baironi, a.
puSkini, m. lermontovi, h. haine, riukerti, t. muri, a. Senie, n. nekrasovi, a. dode, j. iakSiCi, a.
buvie, g. ebersi, klareti, i. turgenevi da sxv.)., aramed originaluri Semoqmedebis
problematikiT exmianeba axal droSi evrosivrceSi aqtualur iseT literaturul Temebs,
rogoricaa: gogoliseburi midgoma qarTuli sinamdvilisadmi (kiknaZe 1957:) gandegilobis
Tema (minaSvili 1995:; baqraZe 1990:, kalandariSvili 2006:) faustur ideaTa gamovlenis formebi
(kveselava 1961:), danaSaulisa da sasjelis socialuri meqanizmi (`saxrCobelaze~), Tu axali
drois egzom specifikuri e. w. adamianis `gaucxoebis~ problema (baqraZe 1990:).
ilia WavWavaZe `evropeizms~ ar aRiqvams rogorc manade ucnob kulturul realobas. is
XIX saukunis qarTul garemoSi erTaderTi moazrovnea, vinc obieqturad da miukerZoeblad
scada Caswvdomoda ara mxolod pirovnulad simpatizirebul, aramed qarTuli
mentalobisaTvis organul, misi dakvirvebiT, genetikurad maxlobel evropul samyaros da
praqtikulad etvirTa kulturaTaSorisi mediatoris funqciac. amis gamoa, rom i. WavWavaZe,
erTi mxriv, energiulad Targmnis evropel da rus mwerlebs; meore mxriv, literaturul
megzurobas uwevs qarTul sinamdvileSi misive ZalisxmeviT SemoRweul evropel swavlulebs
(artur laisti, uordropebi da sxv), raTa maT didi mwerlis konsultaciebis wyalobiT
evrosamyaros jerovnad gaacnon qarTuli kultura. rasakvirvelia, ilia WavWavaZe adreve
kargad grZnobs SemdgomSi CvenSi filosofiuri gansjis doneze qarTvelis eTnomenatluri
ier-saxis Sesaxeb gaJRerebuli Sexedulebebis arss, romlis mixedviT: `qarTveli qarTvelia da
sxva aravin. is araa aRmosavleTeli adamiani. magram arc frangia da arc ingliseli. mas
sakuTari saxe aqvs, romlis gamomJRavnebis saSualebas istoria ar aZlevda~ (kodua 1978: 14-15).
ilia WavWavaZem am konteqstSi aseve pirvelma dasva `axali qarTuli literaturis~,
rogorc sruliad garkveuli istoriul-kulturuli movlenis, axsnis aucilebloba.
marTalia, is pirdapir ar imarjvebs `axlis~ cnebas, magram, savsebiT marTebulad, `axali
literaturis~ problemas kanonzomierad ukavSirebs `evropeizmis~ gagebas, anu `axlis~,
rogorc aseTis, kulturul-istoriuli Sinaarsi misTvis `evropeizmis~ ekvivalentia. e. i.
ilias warmodgenaSi, rac am movlenas `siaxlis~ Tvisebas sZens, swored misi `evropeizmia~.
fridrix nicSe, magaliTad, `evropuls~ da `Tanamedroves~ iyenebs rogorc sinonimebs da
fiqrobs, rom `TviT evropaSic ki Cvens kulturul terminSi (`evropeizmi~ _ i.e.) igulisxmeba
ara Soreuli da yvela xalxi, aramed mxolod isini, romelTac aqvT erTiani warsuli _
berZnuli da romauli samyaros, bibliisa da qristianobis saxiT~ (nicSe 1909: 299). amasTan, es
avtori Seudareblad afarToebs `evropulis~ kulturul-istoriul da geografiul
sazRvrebs, roca masSi aqcevs amerikasac, ramdenadac es qveyana, misi TqmiT, `evropuli
kulturis qaliSvilia~(nicSe 1909: 229). am konteqstSi Tavis axsnas moiTxovs `evropeizmis~
37