30.01.2013 Views

Shota Rustaveli Institute of Georgian Literature

Shota Rustaveli Institute of Georgian Literature

Shota Rustaveli Institute of Georgian Literature

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Tamar barbaqaZe<br />

ilias dramatuli poemebis (`qarTvlis deda~ da `irakli~) poetika da<br />

`qarTvlis dedis~ metafora<br />

ilia WavWavaZis orive dramatuli poema: `deda da Svili~ (`qarTvlis dedis~ I varianti) da<br />

`irakli~ (`mama da Svili~) erTi da imave sazomiT (5/4/5) aris Sesrulebuli 1860 wels. amave<br />

metriT, 1859 wels, iliam dawera poema `aCrdilis~ avtografis `ZRvna~.<br />

poetma am epikur TxzulebebSi gamokveTa Tavisi Semoqmedebis ZiriTadi koncefcia:<br />

mSoblis mier SvilisaTvis msxverplSewirvis ideis STagoneba, TviTSewirvisaTvis mzady<strong>of</strong>na<br />

da `saRmrTo ZRvenis~ (poeziis) Sewirva poetis mier sazogadoebisaTvis; semantikis<br />

(dramatizmis) da metrikis (5/4/5) urTierTgapirobebuloba gansazRvravs ilias dramatuli<br />

poemebis poetikas.<br />

msxverplSewirvisa da dramis Teoriis ucxoeli da qarTveli mkvlevarebi (r. Jirari, p.<br />

raseli, g. lomiZe, i. ratiani, r. canava da sxv.) aRniSnaven, erTi mxriv, sikvdil-sicocxlis<br />

Seuqcevadobas Tavganwirvis ritualis funqcionirebisas da, meore mxriv, ilias rols dramis<br />

Janris Teoriis ganviTarebaSi; Tumca ilias Teoriuli naazrevi TviTSewirvis ideis recefciis<br />

Taobaze missave dramebSi dRemde saTanadod ar gaanalizebula.<br />

ilia WavWavaZis poetikis kvlevisas gansakuTrebiT sayuradRebod miviCnieT misi<br />

Txzulebebis SemoqmedebiTi istoriis Seswavla nikoloz baraTaSvilis `bedi qarTlisas~<br />

fonze. kerZod, ilias poezia 1858-1860 wlebSi STagonebuli da ganpirobebulia romantikosi<br />

poetis poemis saTauriTa da personaJebiT (s<strong>of</strong>io, irakli).<br />

rogorc cnobilia, nikoloz baraTaSvilisa da ilias poetikuri Ziebani, ZiriTadad,<br />

erTiania. viziarebT Teimuraz doiaSvilis Tvalsazriss: `ilias lirika principuli siaxlis<br />

matarebeli iyo, amitom misi moazreba SeiZleboda ara moqmedi poeturi kanonis farglebSi,<br />

aramed qarTuli klasikuri poeziis tradiciebTan Sepirispirebisas. poetis Tanamedrove<br />

mkiTxvelma ver igua inteleqtualur principze dafuZnebuli axali saazrovno sistema,<br />

romlis safuZvlis damdebi CvenSi nikoloz baraTaSvili iyo, magram misi damkvidrebisaTvis<br />

mTeli simZime, cnobili mizezebis gamo, ilia WavWavaZem itvirTa~ (doiaSvili 1999: 346).<br />

nikoloz braTaSvilis poeturi gzis memkvidred ilia WavWavaZe pirvelad akaki<br />

wereTelma miiCnia, rodesac mas `baraTaSvilis kvalSi Camdgari poeti~ uwoda.<br />

baraTaSvilma, rogorc viciT, qarTul poetur sityvas `sibrZnis erTi dargis~ Tviseba<br />

daubruna. igi, erTdroulad, arqaistic iyo da novatoric: man rusTvelis epikuri poemis<br />

sibrZne, aforistuloba axali, evropuli lirikuli poeziis formats Seuxama da axal,<br />

romantikul poemasTan erTad, lirikul Sedevrebsac mianiWa ufleba sibrZnis gamoxatvisa.<br />

nikoloz baraTaSvilis mier sibrZned gardaqmnili misi Tanamedrove cxovrebis suraTebi<br />

lirikul poemasa da filos<strong>of</strong>iur lirikaSi eziara ukvdavebas. daviT guramiSvilis `qarTlis<br />

Wirs~, baraTaSvilis `bedi qarTlisas~ da ilias `aCrdils~ erTi trilogiis nawilebad<br />

moixsenieben CvenSi, magram amjerad sxva ram gvinda aRvniSnoT: tradiciulad, epikisaTvis<br />

dasaSvebi da SesaZlebeli ganzogadebis Zala da siRrme itvirTa baraTaSvilis lirikam.<br />

galaktionamde nik. baraTaSvili iqca qarTuli poeziis `axal rusTavelad~. swored es Seicno<br />

iliam, rodesac 1858 wels Wabukma poetma Tavisi sulieri Zma aRmoaCina: ekaterine WavWavaZedadianisam<br />

waskiTxad misca nikoloz baraTaSvilis sakuTari xeliT naweri: `bedi qarTlisa~ da<br />

`merani~. koxta afxazis mogonebis meoxebiT, dRes yvela qarTvelma icis, ra gamaognebeli<br />

STabeWdileba moaxdina am Txzulebebma samSoblosagan Sors my<strong>of</strong> iliaze: `TiTqmis erTi kvira<br />

ymawvili hbodavda baraTaSviliT~. isic warmoudgenelia, rom ilias manamde ar waekiTxa<br />

Jurnal `ciskarSi~ dabeWdili baraTaSvilis 4 leqsi (1852 wels), da Semdeg, isev `ciskarSi~, 1858<br />

wels gamoqveynebuli poetis kidev ori leqsi. cxadia, rom damwyeb poetze yvelaze metad<br />

imoqmeda swored poemam `bedi qarTlisa~ da `meranma~.<br />

Cveni azriT, poemis saTauri `bedi qarTlisa~ gansakuTrebuli dramatizmiT ixsneba<br />

Txzulebis bolos, avtoris poziciis gamokveTisas, Tanamedrove qarTveli dedebis<br />

Sefasebisas. s<strong>of</strong>ios suliskveTeba tragikulad aRiqmeba XIX s. 30-iani wlebis bolos, 32 wlis<br />

SeTqmulebis marcxis Semdeg, rodesac nel-nela ikargeba `Svilis~, `mamulis~, `qarTvelobis~<br />

tradiciuli cnebebi.<br />

`bedi qarTlisas~ aRniSnuli Tormettaepedi (`hoÁ, dedano, marad netarno... miTom ras<br />

gvavnebs ucxo tomoba!~), poemis lirikuli CanarTi, eTanxmeba ilias patriotuli lirikis<br />

Sedevris `qarTvlis dedis~ struqturasa da suliskveTebas: `qarTvlis dedis~ teqsti,<br />

pirobiTad, 3 nawilad iy<strong>of</strong>a: I _ 12 taepedi, II _ 6 taepedi, III _ 14 taepedi. pirvel nawilSi<br />

warmodgenilia qarTveli dedisa da gmiris roli warsulSi; meore nawili poetis mowodebaa,<br />

xolo III _ mTlianad qarTvlis dedis `saRmrTo valis~ naTely<strong>of</strong>aa.<br />

baraTaSvilis msgavsad, iliac xSirad poeturi mimarTviT iwyebs leqsebs (`samSoblo<br />

mTebo! Tqveni Svili ganebebT Tavsa...~, `erTs beds qveSa varT, labav, me da Sen~, `qarTvlis<br />

dedao! ZuZu qarTlisa~). baraTaSvilis poeziaSi taepebis dasawyisSi Sorisdebulebis siWarbes<br />

153

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!