30.01.2013 Views

Shota Rustaveli Institute of Georgian Literature

Shota Rustaveli Institute of Georgian Literature

Shota Rustaveli Institute of Georgian Literature

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

kriteriumebi sruliad axleburia, rac mis leqsikaSic ki aisaxa axali terminis Semotanis<br />

saxiT.<br />

“axali xana”, cneba, romelic moicavs problemebis gacilebiT ufro farTo speqtrs da<br />

sWirdeba kritikos ara “Taobebisa” da maTi mxatvruli miswrafebebis dasapirispireblad,<br />

aramed XIX saukunis periodizaciisaTvis. cnobilia, Tu ra did mniSvnelibas aniWebda ilia<br />

sazogadoebisa da literaturis urTierTzemoqmedebas. gazeT “iveriis” furclebze<br />

gamoqveynebul werilSi “Cveni literaturis dRevandeli y<strong>of</strong>a” (1886, №6) igi werda: “yvelam<br />

viciT, rom literaturas asazrdoebs sazogadoeba”. da iqve asabuTebs literaturis<br />

ganviTarebis auciloblobas sazogadoebisaTvis da imedovnebs, “rom qarTuli literatura<br />

gavrceldeba CvenSi da maSin Cveni egreT-wodebuli maRali wodebis xalxi, Tunda sruliad<br />

daeTxovos kidec Cvens literaturas, didi arafrisaa. saqme is aris, Cveni eri momzaddes,<br />

gonebis gaxsnis gzazed imodenad warimarTos, rom rogorc puris saWiroebas hgrZnobs<br />

xorcisaTvis, isec literatura miiCnios sulisa da gulisaTvis... ueWvelia gamravldeba<br />

rogorc muSaki literaturisa, isec muStari da maSin literatura da sazogadoeba ukeT<br />

moewyoba, ukeT morigdeba da moTavsdeba erTmaneTSi” (WavWavaZe 1986:77).<br />

udides mniSvnelobas aniWebda ilia mwerlobas eris sazogadoebriv-politikur<br />

ganviTarebaSi da yovel literaturul movlenasa Tu calkeul mwerlis Semoqmedebas<br />

miiCnevda “sayovelTao saqmed” (WavWavaZe 1986:185). amitom XIX saukunis literaturuli<br />

procesis Sefasebas igi udgeba ara mxolod esTetikuri principebis gaTvaliswinebiT, aramed<br />

did yuradRebas aqcevs literaturaSi erovnul-patriotuli Temis ganviTarebas (modebaZe<br />

1998:251-259).<br />

amgvari ms<strong>of</strong>lmxedveloba safuZvlad daedo mis mier damuSavebul meTodologias.<br />

aseT rTul moTxovnebs termini “axali da Zveli Taoba”, ra Tqma unda, ver akmay<strong>of</strong>ilebda,<br />

da yovelive aman ganapiroba axali cnebis Semotanis aucilebloba.<br />

amas efuZvneba XIX saukunis literaturuli procesis iliaseuli ramdenime “xanad”<br />

day<strong>of</strong>a:<br />

“pirveli xana” grZeldeba “mecxramete saukunis ocdaaTiani wlebis TiTqmis meore<br />

naxevramde” (WavWavaZe 1986:184) da xasiaTdeba imiT, rom am periodSi “moswyda orkeci dena<br />

cxovrebisa da dacarielda sazogado moqmedTa sarbielica, raki warsulsa da maSindel awmyos<br />

Sua dedamiwa gairRva, warsul anderZebTan erTad yvelaferi davkargeT” (WavWavaZe 1986:183).<br />

“orkec denaSi” ilia gulisxmobs cxovrebis or mxares, rogorc TviTon ambobs, “or did tots”,<br />

- erTi toti moazre cxovrebaa (идейная жизнь), meore - mosaqme (практическая)” (WavWavaZe 1986:183).<br />

am xanas igi afasebs, rogorc “Teslad darCenilisas, romelic roca amindi daudgeboda,<br />

xelaxlad unda gaRuebuliyo aRmosacenad, Tu cxovrebas hsurda Tavisi maxlobeli saTave ar<br />

dahkargoda samudamod, xolo raca vTqviT, - agrZelebs mwerali, - isic sakmaoa gvacodinos,<br />

rom am Teszlze gaswyda jaWvi cxovrebis zed-miyolebisa, awmyosa da warsuls Sua Castyda<br />

xidi, Semdegs saTave da dasabami mouwyda” (WavWavaZe 1986:183).<br />

“meore xana” - 30-40-ani wlebis literaturaa. misi calke periodad gamoy<strong>of</strong>a-ganxilva<br />

imave midgomiTaa ganpirobebuli. ocdaaTiani wlebis mwerlobas ilia “xelaxlad fexadgmul<br />

mwerlobad” (WavWavaZe 1986:185) miiCnevs. misi azriT, “meore xana” ara mxolod literaturuli<br />

periodia, aramed “meore xanaa Cvenis cxovrebisa”. “Cvenma azrTa svlam, mimarTulebam,<br />

saqmianobam aq Seifara Tavi da amitomac maTis gamonaskvis, zrdis da matebis ambavi aq unda<br />

veZioT”, amtkicebs igi da mis ZiriTad yvelaze damaxasiaTebel “niSnad” asaxelebs “enas”. am<br />

periodSi “upasuxod darCenili sakiTxi: “vina varT da rani varT” — xelaxlad unda gamosuliyo<br />

moedanze. pirveli aseTi niSani eris vinaobisa — enaa da, ai, swored pirvelman aman aidga fexi<br />

CvenSi, Semdeg karga xnis dumilisa” (WavWavaZe 1986:184-185).<br />

“axali xana” - ilias sityvebiT, “dawyebul iqna 60-an wlebSi”, misi yvelaze mkafiod<br />

damaxasiaTebeli niSania, “rom samocian wlebSi yvelaze uwinares gamobrwyinda daviwyebuli<br />

sityva “mamuli”, mTeli Tavis gulT-mimzidvel da didebul mniSvnelobiTa” (WavWavaZe 1986:201).<br />

Semdgom mwerali ganagrZobs am periodis daxasiaTebas da “realuri mimarTulebis”<br />

ganviTarebasTan mas akavSirebs: ”proziT Tu leqsiT, yvela hRaRadebda adamianobis darRveul<br />

uflebis saxeliTa da TviT mosaqme cxovrebis gankargebis wyurviliTa. am egreT-wodebul<br />

“realurma mimarTulebam” Cvenis azrianobisam, Cveni goneba daakvirva Cvens miwier avkargianobas<br />

da samocian wlebidan dRevandlamde am ocdaaTi wlis manZilze, bevri<br />

sayuradRebo Rvawli dasdo, bevri nay<strong>of</strong>ieri Tesli dahyara samermisod” (WavWavaZe 1986:202).<br />

amrigad, naTelia, rom 60-iani wlebis literaturis Taviseburebad ilia WavWavaZe<br />

erovnul-ganmanTavisuflebeli da socialuri (“realuri”) Temebis gaerTianebas miiCnevda. XIX<br />

saukunis qarTuli mwerlobis istoriis day<strong>of</strong>a etapebad aq ar Semoifargleba mxolod<br />

qronologiuri principiT, aramed moicavs gacilebiT rTuli cnebebis kompleqss.<br />

ilia WavWavaZis esTetikur koncefciaSi cneba “axali xana” naTlad gamoirCeva missave<br />

sxva saxis qronologiuri terminebisagan (“xana”, “xanebi”, “droni” da a.S.). “axali”-s gageba<br />

gaigivebulia progresulTan. “axali xana” aris axali etapi, rogorc mxatvrul literaturaSi,<br />

iseve eris sazogadoebriv cxovrebaSi, is ara marto erovnuli da mxatvruli cnobierebis<br />

ganviTarebis umniSvnelovanesi etapia, aramed sruliad axali etapia erovnul TviTSegnebaSi.<br />

109

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!