ikus - Zestoa

danbolin
Zestoa
udatiarren
begietan
2012ko uztaila
130zk.

urtean
25€
izena/bi deitura
helbidea
herria
tel.
kontu zenbakia (20 digito)
danbolin indartzen lagundu nahi?
egin zaitez bazkide!
moztu fitxa eta utzi Potxolo liburudendan
posta kodea
nortasun agiria

P O S T A L A M E N D I A R T E T I K
Kaixo Famili,
Banne, Frantzia, 2012.07.20
Urrutitik idaztea egokitu zait eta, Fernando Arzallusek erregalatutako erreportajeak -ba
ote erretratu horiek baino postal ederragorik?- aitzakia ematen didalakoan, postalez bidaltzen
dizuet atarikoa.
Udara mendietatik postalak bidaltzeko garaia izan da guretzat. Seguru asko oso modu
desberdinean bizi dugu mendizaletasuna Mario Serranok eta biok. Baina egingo nuke
hitzez jartzen zailak diren antzeko sentipenak bizitakoak garela mendian. Mario bezala
azpeitiarra zen jaiotzez Joxe Takolo. Orain urte batzuk bere biografia atera zuten Uztarriakoek.
Han leituta dakit egundoko inpresioa egin ziola Takolori Pirinioak ezagutzeak.
Uda atarian joan ziren Hiru Erregeen Mahaira
eta elur dezente topatu zuten, eta
txundituta geratu zen: "Orain elurra bazeok,
ze izango ote dek hau neguan?" pentsatuaz
bere kolkorako. Nik ez daukat
ahazteko aurrenekoz Alpetan izan ginenekoa.
Ecrins-etara joan eta furgonetatik irten
ahala serakak (izotz masa handiak)
ikusi genituen mendietan zintzilik. Hura
beste mundu bat zen ordura arte ezagututakoaren
ondoan. Ahoa ezin itxita egon
ginen puskatean anaia eta biok gora begira.
Eta Ramon Saku, espediziokide beteranoa,
barrez: "Jo,jo,jo!, banitxakin bi anayak
holaxe geauko zinatela".
"Goian beude" dio Fernandok gure artetik ezabatutako eraikinez. Aspertuta nago ni Zestoa
zein polita zen aditzeaz, zein polita behar zukeen imajinatzeaz. Udako beste oporraldi
batean Karlovy Varyn izan ginen, lehengo Cralsbad-en. Zestoako garai bateko eitearen
usain bat hartzeko balio izan zidan. Bazegoen hotel bat Arocenaren traza izugarria zuena.
Postal mordo bat erosi nituen. Baina gero furgonetatik motxila lapurtu zidaten eta
han eraman zituzten Carlsbadeko postalak.
Bizikleta hartuta nabil ni egunotan mendirik mendi, Pirinioak pasa eta Alpetarako bidean
Ceveneetan. Frantzian herri gehienek dauzkate 'postalekoak' diruditen ikuspegiak. Horretan
egundoko bentaja ateratzen digute. Egia da gero herri askok benetako postalak diruditela,
ezer-inor ez delako mugitzen enkuadrean; kalean apenas dabilelako jenderik...
Bo nahikoa luzatu naiz, aprobetxatu barkazio egunak denbora faltaren aitzakian bestela
egiten ez dituzuenak egiteko. Eta, batik bat, maite dituzuenak zaintzeko. Hartu tarte bat
horretaz pentsatzeko.Tristea da norbait, edo zerbait, zenbat estimatzen dugun konturatzeko
hura galdu beharra. Abuztuan ez da danbolinik izango, irailean itzuliko da. Esku
artean duzun honek ere behar du zaintza, bazkidetza moduan garbi esanda. Batik bat
agintariak oinarrizkoenetatik (hezkuntzan, osasungintzan eta kulturan -...bo kultura beti
izan da aurreneko zigortua-) kentzen ari zaizkigunean.
egin zaitez
bazkide!
Pa handi bana, eta ikusi arte,
P.S.: Postala bidali eta nire bidaiaz ez dizuet ezertxo ere kontatu. Dena dela
nire ibileren berri nahi duenak bilatu dezala interneten: 'Bakarbistan'.
d a n b o l i n EK EZ DU BERE G AIN HARTZEN ALDIZKARIAN ADIERAZITAKO ESANEN ETA IRITZIEN ERANTZUKIZUNA
argitaratzailea: Danbolin Zulo elkartea. Kultur Etxea. Axun Arrazola plaza 1, 20740 Zestoa (Gipuzkoa)
tel.: 943 147 123 h.el.: danbolin@topagunea.com
danbolin: Jone Bergara, Amaiur Aristi, Urko Canseco, Aimar Etxeberria, Maialen Kortadi,
Oier Arregi, Janire Diaz, Naiara Exposito, Joxeba Larrañaga eta Nerea Odriozola
kolaboratzaile/zuzentzaile taldea:
Lierni Arrieta, Jon Artano, Fernando Arzallus, Onintza Irureta, Mireia Orbegozo eta Nora Palmitano
diseinua eta maketazioa: Eneko Aristi
inprimategia: Gertu (Oñati). lege gordailua: SS-1108/2000 ISSN: 1576-9429
j on
34 6 10 12 16 19
I N K E S T A E N B I D O A K
'B A U L A R E N '
BAZTER BATEAN, ZESTOA
diruz lagundutakoa
DANBOLIN ZULO
JARDUNIAN
MARIO SERRANO
AUZOETATIK
A G E N D A

enbidoa I.
HELDU DA UDARA… PUFF!!
asko pozez betetzen duen urtaroa dela esan genezake. Baina bada
hain pozik hartzen ez duenik ere. Bi talde desberdinduko nituzke udara-
Jende
ren etorrera nola hartzen dutenaren arabera. Lehenengo taldea, gustura
hartzen dutenena; eta, bigarrena, hain gustura hartzen ez dutenena.
Nik esango nuke udak gauza gehienak onak dituela eta beste batzuk hobeak.
Hasteko, OPORRAK. Batzuk oporraldi luzea izaten dute: hilabete bat, bi (askok
ez)…; beste batzuk hogei egun, hamar… Eta gero lehen aipatu dizueten bigarren
taldekoak egongo lirateke, oporrik ez daukatenak, alegia.
EGURALDIA. Nire ustetan gehienok
dugu gustuko eguraldi ona, eguzkiak
ondo jotzen duenean, hondartzara
edo mendira joateko edo/eta beste
edozer egiteko aukera dago. Ah, eguraldi
onarekin ez nuen esan nahi beste
bero nazkagarri hori e! Eguraldi sanoa.
Bigarrengo taldekoak ederki dakite
zer den bero hori pasatzea, puff!
FESTAK. San Joanak, San Ferminak,
Karmenak, Santa Anak, San, San,
San.. Gero datoz, Marijaia, Ama Zuriaren
jaiak, Aste Nagusia… Festaz josia
dago udara baina, hala ere, dudarik
gabe onenak irailean ditugu: ZESTU-
KO FESTAK! Iruditzen zait horretan
denok ados gaudela, bai lehenengo
taldekoak eta baita bigarren taldekoak
ere. Zestoan herritarron artean sortzen
den giro hori ez dut uste beste
inon ere sortzen denik: zaharrak gazteekin,
gazteak zaharrekin, guraso,
ume, aitona-amona, denak batera eta
gustura.
Batek “UATXUBERI BAYBE” oihukatu,
besteak “AKATEMORENAU, ES-
PEKTAKULO, LA LEY DEL REVOL-
VER, PERREA PERREA”… Horrelakoak
mila.
Beno, eta bukatzeko esan nahi dut onenak garela, eta ez ahazteko hori! ONDO
PASA UDARA, EDO SAIATU BEHINTZAT ETA, NOLA EZ, GURE HERRIKO
FESTAK!
Eta hurrengo enbidoa irailean denez, nik asko maite dudan Iñaki Izeta Koioteri
bidaltzen diot. Berak edukiko du eta zer edo zer kontatzeko. Ezta hala?
Pello Gerenabarrena
Zer duzu nahiago
eguzkia edo itzala?
Eguzkia
nahiago, orain
eguzkia dagoela
aprobetxatu egin
beharko dugu
kolore piska bat
hartzeko. Erretzen
ez garen bitartean
ondo.
Sara Matsutani
19 urte
Batzutan
itzalean hobeto
egoten gara, bestetan
eguzkia
nahiago izaten
dugu, momentuaren
arabera.
Orain adibidez,
polikiroldegi kanpoko
aterpe honetan
ederki nabil.
Hala ere, beroa
nahiago dut
hotza baino.
Baleriano Landa
89 urte

Eguzkiaren
gauzarik onena
itzala dela iruditzen
zait. Niri
freskura gustatzen
zait, eguzkia
nahi duenak bilatuko
du, baina ni
itzalekoa naiz.
Teresa Muñoz
41 urte
Ni eguzki zalea
naiz, eta
eguzkia dagoen
lekuan ibiltzen
naiz gustora.
Hondartza oso
gustuko dut,
eguzkiak gorputza
gozatzen
duelako.
Daniel Mayo
36 urte
Nik nahiago
eguzkia, eguzkitan
egotea asko
gustatzen zait.
Orain kolorea
hartzea tokatzen
zaigu, garaian
garaikoa.
Mirian Manzisidor
24 urte
Bientzako
momentuak
daude. Goizean
adibidez paletan
edo jokatzeko
itzala askoz
hobea da. Hondartzara
joateko
berriz eguzkiarekin
alde ederra,
bainu presko
bat hartzeko.
Jon Alonso
20 urte
ADIRA DAGOENEKO
hiru urte eta erdi Zestoan hasi nintzela lanean, eta oraindik etorri berriaren irudia daukadala uste
dut, udaletxeko nire gelatxotik oso gutxitan ateratzen bainaiz; beraz, hobe lerro hauen bitartez
nondik natorren eta zertan nabilen azaltzea.
Eibartxarra naiz eta bertakooi dagokigun zama edo fama gustura daramat: herri zatarra izatearena,
erdalduna... Parean tokatzen zaidanari hitzez eta ekintzez aurre egiten saiatzen naiz, herriak
bere izaera propioa duela esanaz, baina Zestoan daramadan urte hauetan nabaritu ahal izan dut
zeuok ere badaramazuela zuen z/fama: xelebrez beteriko herria izatearena... Hortaz zerbait antzekoa
badaukagu.
Izatez psikologoa banaiz ere, Zestoako Udaleko gizarte zerbitzuetan bukatu dut lanean, Izaskun
Serna gizarte langilea eta Marian Larrea administrariarekin batera. Arlo horren lan karga zela-eta
errefortzuko langile gisa hasi nintzen bertan.
Hasiera batean, herritarrak laneratzean eta gizarteratzean orientatu eta laguntzea zen nire betebehar
nagusia. Alde batetik, langabezian zeudenei edo beraien lan egoera hobetu nahi zutenei lan
merkatuan sartzen laguntzea zen nire helburua; bide horretan formazio hutsuneak identifikatu eta
horiei irtenbideak ematen saiatzen nintzen, hezkuntza sistemak eskaintzen dizkigun aukera guztiak
aztertuz eta laguntza bila datorrena orientatuz. Eta, bestetik, gizarte bazterketa arriskuan zeuden
pertsonekin gizarteratze hitzarmenak sinatu eta horien jarraipena egitea zen nire betebeharra.
Denbora pasa ahala, nire lana dibertsifikatzen joan da udalean. Izan ere, azken urteotan gizarte
zerbitzuek zeregin ugari hartu behar izan dituzte bere gain, eta ditugun baliabideekin aurre egin
behar izan diogu guzti horri. Era horretan, betidanik eskaini diren zerbitzuez gain, beste atal batzuetan
orientazioa eta laguntza ematen diogu jendeari: etxebizitza lortzeko arazoak dituztenei,
etorkinei, familian arazoak dituztenei, gaixo daudenei...
Egia esan, garai zailetan tokatu zaigu lan hau egitea. Etorkizuna gero eta beltzago margotzen digute-eta,
bai lan merkatuari dagokionean eta baita gizarte zerbitzuen murrizketei dagokienean
ere. Baina egoera honetan ere esfortzuak eta lanak bere fruituak ematen ditu, eta norberaren
gain dago bere etorkizuna eraikitzea. Eta zentzu horretan, gure betebeharra da jendeari bide horretan
laguntzea.
Etorkizunean ere zestoarrei beren eguneroko bizitzan laguntzea da nire helburua eta, beraz,
udaleko nire txokoan espero zaituztet.
5
UDALEKO TXOKOTIK KALERA BEGIRA
B
E nbido 2.
Leire Abanzabalegi

‘Baulare
bazter batean
Zestoa
orain dela 86 urte
Iazko urte amaiera aldera, En un rincón del baúl izeneko
Madrilgo denda batek Zestoa eta inguruko herrietako ehun
argazki negatibo jarri zituen salgai interneten. “Aguilera familia
madrildarrak uda sasoian Gipuzkoako hainbat lekutan ateratako
negatiboak”, zioen dendariak. Garaia, 1925a, gutxi gorabehera.
Orduko Zestoa ez da hain ezezaguna guretzat, lehendik ere
makina bat irudi baditu-eta: ehunka postal, 1928an bainuetxeak
egindako publizitate-filma, aldizkarietako argazkiak… Baina
arrazoi ugari genituen, hala ere, negatibo horiek erosteko:
zoragarriak iruditu zitzaizkigun (hori izan zen lehenengo
arrazoia), guk ezagutzen ez genituen bistak zeuden tartean, eta
maila ertain/altuko udatiar batek zeri erreparatzen zion
aztertzeko material bikaina zen.
Saiatu gara Aguilera horien berri jakiten, argazkion ibilbidea edo nondik norakoak zehazten, baina
ez dugu ezer garbirik atera oraingoz. Nolanahi ere, jateko onekin gertatzen den bezala, goarnizio
gutxi behar dute gure argazki hauek ere. Eta hala aurkezten ditugu, bere-berean.
Orduak eta orduak pasa daitezke argazkioi begira, eta bakoitzak gauza ezberdinei erreparatuko
die. Zestoari ateratako dozenaka argazki horietatik, guk batzuk aukeratu ditugu eta guri atentzioa
eman diguten xehetasun batzuk nabarmendu. Orain, irakurle/ikusleok duzue plazererako tartea.
On egin dagizuela!

,
n’
Zestoako Amabirjinak.
Den-dena da lilura eta informazioa argazki
honetan. Banda, kontzertua eskaintzen.
Gu, berriz, jendearen jatorria
eta maila soziala asmatzen, txapelei
erreparatuz: kanotierrak, fedorak, euskal
txapelak… Entzuleak, orain bezala:
aurrekoak adi-adi, atzekoak tertulia
ederrean. Eraikuntza xehetasun ugari:
torilen behealdea antzinako eran, Koioteneko
etxea altxatu gabe, barrerak…
Soziopolitika: ia emakumerik ez plazan
bertan, ikurrina nabarmen…
7 Arretxeko
atea.
Argiak sortzen
duen atmosfera bereziaz gain, kalearen estutasunak
ematen du atentzioa. Gaur egun,
ez du harresi sentsaziorik eragiten ate horrek
baina garai haietan bai: kale estu-estua,
etxeek estutzen ari balute bezala, mugarri
nabarmena da atea.
“Garai haietan bai ederra, Zestoa!” aldarrikatzen
dutenek errepara diezaiotela
lurrari eta neguan izango zen lokatzari.
Osinbeltz aldea. Barojarentzat paraje goibela zen Osinbeltz aldea.
Argazkia ikusita, ordea, bestelakoa ematen du lekuak: argitsua, barea,
zoritxar gutxikoa… Kotxea eta zuhaitzak baino atzexeago egin zuten,
geroago, 1953ko uholdean itotakoen oroitarria. Argazki hau ikusita konturatzen
zara zer erraz irten zitekeen ibaia bere onetik eta, ondorioz, zer
arrisku ikaragarria zuen leku hark bere itxura lasaian.
Zestoaren bihotza. Azkeneko berrogeita hamar bat urtean
egindako gehiegikeriak kenduz gero (azari gaineko hosto-sastarrak kendu
ohi zaizkion bezala), horrela irudikatuko genuke, gutxi gorabehera, gure
herria. Horixe da, beraz, Zestoaren bihotza.
Goian beude gure artetik ezabatuak izan zirenak: Alameda, Villar, Kristina,
Ipintza, Blasa, Arteaga…
···

···
Atristain. Autobusa Azpeititik
Zestoara bidean. Maleta piloa gainean,
atzerriko paraje exotiko horietan bezala.
Atera kontuak zer abiadura makalean
ibiliko zen autobusa, ondoko gizona,
bizikletan, hari helduta joateko.
Orain bezalako baso eta iluntasunik
ez Atristain aldean.
Zestoa
ezezaguna.
Egunero begien aurrean daukagu etxe hori, eta zein den ezin asmatu!
Ea ba, saia gaitezen: Ezkerretara herrigunea, zuhaitzaren
azpialdean Julián Echeverría y Cíaren ehungailu mekanikoak, argazkiaren
erdian XVIII. mendeko etxe ezaguna; horien gainean Agido aldea
eta eskuinaldean Baltzola.
Ezin dugula asmatu? Jakina, gaur egun inguruko etxeek tapatu egiten digute-eta
bista hori! Horixe dute ederra antzinako argazkiek: gaur egun, inola
ere ikusi ezin dezakegun bista bat erakusten digutela. Kasu honetan, Arteagagaraikoek
(alegia, Ertxinondokoek) atari ingurutik, eta duela berrogeita
hamarren bat urtera arte, ikusiko zuketen bista da argazkiko hau.
Bostortza pasatzen Idiazpin. Garia jaso eta gero soroa prestatzen,
arbia edo ereiteko. Lehendabizi bostortza pasako dute, gero area.
Behi parea uztarrian, orduan idi parea ez zeukan edozeinek-eta. Mutil koskorrak
lanean: atzekoak dozena bat urte baino asko gehiago ez; itulan dabilenak,
berriz, gutxiago. Ertxiña, beti bezain harritsu. Harrobiaren arrastorik
ere ez.

Ahateen zalaparta. Neska-mutilak
jolasean, ahateak babes bila, gurdia
arbaztaz betea, lasaitasuna. Argazki hau
atera eta hogeitaka urtera, urak eraman
zuen baserria. Hiru emakume hil ziren
bertan. Baserria baino lehen, errota izan
zen. Ederki asko antzematen da ezker aldeko
atea eta leihoa errotarenak zirela
eta, gero, hura handituz egin zutela baserria.
F
9 Baserria.
Argazki honekin,
beste ezeren laguntzarik
gabe, garai bateko baserriko
bizimoduaren azterketa bikaina
egin daiteke. Artoa eta
baba nagusi, gariak jasota dagoeneko,
lur aldapatan belardiak
eta sagastiak. Sail guztiak
harresiz babestuak. Gainetan,
baso kaskarrak, etxeko egur beharretarako
(artean pinuaren
arrastorik ere ez). Lau hitzetan
esanda, etengabeko nekea eta
lana.
Nongo baserria ote? Garai haietan,
oraintxe bezala, oso paraje
estimatua zuten udatiarrek…
Akoa.
Zubizarra, Lauiturrieta,
Artzubiagako presa… Ikuspegi
ezaguna, beste hainbat argazkilarik ere
begiz jotakoa. Gaur egungoarekin konparatuta
antz gehiena gordetzen duen lekua.
Erreparatu harri gainean zapiei: zein
irudi xaloa!
ernando Arzallus

Ekainaren 30a
Atleta beteranoen Espainiako txapelketan
Arantxa Zigaran eta Luisa Perez.
Uztailaren 1a
Arroabeko Ezkaizto elkarteak antolatuta
Urbasara irteera.
U ztailaren 1a
Zestoako Antzerki Taldearen lehenengo emanaldia.
Uztailaren 4a
Saharar haurrei ongi etorria udal agintariek.
Uztailaren 6a
Igelaren bandaren emanaldia Pio Baroja plazan.
Uztailaren 6a
Nesken Pala Txapelketako irabazleak: Monik
Valor eta Oihane Larrañaga.
“Bost geltoki historian” txartela aurkeztu da Ekainberrin
Horrekin, Loiolako santutegia, Azpeitiako Burnibidearen Euskal Museoa,
Zumaiako Algorri interpretazio zentroa eta Ekainberri erdi prezioan
bisitatu ahal izango dira. Horrez gain, bosgarren geltokia osatzen
duten tabernetan, pintxoa eta tragoa izango dituzte 1,5 eurotan.
Zestoan Fati taberna sartu da egitasmo horretan. Txartelak 8,5 euro
balio du eta Ekainberriko turismo bulegoan eskura daiteke.
danbolin
zulo
Jon Ugarte Pelotas herritarra, “Barrutik begiratzeko leihoak” filmeko
bost protagonistetako bat da Irati Tobar, Gotzone Lopez de Luzuriaga,
Jesus Mari Zalakain eta Mikel Albisu Antza euskal presoekin batera.
Zinez ekoiztetxeak irailean estreinatuko du bost zuzendariren artean
(Josu Martinez, Eneko Olasagasti, Mireia Gabilondo, Enara Goikoetxea
eta Txaber Larreategi) egindako dokumentala. Bakoitzak preso bati buruzko
istorioa kontatzen du. Espainiako Gobernuaren kanpaina bat tarteko,
uko egin behar izan diote diru laguntza publikoei eta herritar soilek
egindako laguntza ekonomikoarekin moldatu dira. Ekarpenak jasotzen
jarraitzen dute, ordea, www.zinez.net helbidean. Zinemaldiko
hautatze batzordeari aurkeztu diote dokumentala.

kale/bale
BALE. ZURBANO
KANTOIAN AUTO-
AK EZ APARKATZEKO OZTOPOAK JARRI DIRA.
BESTE KATEGORIA BAT HARTU DU KALEAK!
BALE. AUZOLANEAN LAUITURRIE-
TAKO GARBILEKUARI TEILATUA BERRITZEN ARI
DIRA. BEJONDEIZUELA!!
Lili burdinola
Ekainberri ondoan dagoen XVII. eta XVIII. mendeen artean eraikitako Lili
burdinola zaharraren hondakinak berreskuratzeko auzolandegian ari dira
hogeiren bat gaztetxo. Elementu horiek berreskuratzea garrantzi handikoa
da bailarako paisaiaren bilakaera historikoa irudikatzeko. Iaz egindako lanaren
jarraipena izango da aurtengoa. Burdinolako tresnak mugiarazteko
presatik bertaraino ura eramaten zuen ubidea garbituko dute, baita urtegia
eta burdinola zaharraren horma ere.
1 1
Uztailaren 6a
Txokoko Pilota Txapelketako irabazleak,
Berdaitz Landa eta Iñigo Uria.
Uztailaren 13a
Brasildar festa eta caipirinha Fati tabernan.
U ztailaren 20a
Zirkaleren eskutik zirkoa Zestoako kaleetan.
Uztailaren 20a
Jon Maiaren “Gazta zati bat” filma Aizarnan.
Uztailaren 20a
“A santo de qué” taldearen emanaldia Koiote
tabernan.
U ztailaren 22a
Geroz eta jende gehiago Ekaindarren egunean.

Jardunian
Mario Serrano,
Azpeitian hazia da baina
egun Arroagoian bizi da,
hara ezkondu zen-eta. Urte
hauetan guztietan, makina
bat gailur eginikoa da.
Zestoako mendizalerik
zaharrenetakoa dela esan
daiteke: Triku eta Legoia ere
mendian asko ibilitakoak
dira baina horiek baino
zertxobait zaharragoa da
Mario. Hiruzpalau urterekin
hasi zen Izarraitzera joaten
bere aitarekin. 80 urterekin,
berriz, Perdidon (Pirinioak)
ibili zen iloba
Alejandrorekin. Tartean,
Pirinioetako ia gailur denak
igotakoa da. Alpetan ere
ibilia da (alaba Suitzan
lanean zebilela bertara
bisitan joan zenean
aprobetxatu zuen). Hala ere,
gehien igo dituen tontorrak,
nola ez, Ernio eta
Izarraizkoak dira. Sarri,
ezjakintasunean eta ia
materialik gabe, ahuntzen
pare ibiltzen ziren. Pasadizo
ederrak kontatu dizkigu…!
Mario
Serrano
ahuntzaren pare ibilitako gizona
Mariok 87 urte
ditu, Zestoako
lehenengotako
mendizalea
bera izan zela
esan daiteke
MENDIZALE ITXURA, BEHINTZAT, BAZUEN MARIOK
Oso goiz hasitakoa
Mario oso umetan hasi zen mendian, berak esaten duen moduan, jaio bezain
pronto. Bere aita zena Izarraitz aldean artzain ibilitakoa zen, eta Mario
hiru edo lau urterekin hasi zen aitari laguntzen. Aita ia eskolarik gabea zela
dio Mariok baina asko zekiela: “Gure aitak ia firmatzen ere ez zekien, baina
metro kubikoak eta kalkulatzen oso abila zen: zuhaitzen izenak erakusten
zizkidan, baita haien neurriak ere”. Izan ere, ba omen zen Bartzelonatik Azpeitira
ezkondutako gizon bat, Paxkaxio, hemen negozioak zituena; diruzale
amorratua omen zen. Hemen inguruko lehendabiziko pinuak berak sartu
omen zituen. Marioren aita zena eramaten omen zuen zuhaitzak neurtzera
eta Mario hantxe ibiltzen zen begira: “Soka luze bati harria ipini eta zuhaitzaren
puntara botatzen zuten; gero behera zenbat zegoen kalkulatu behar
izaten zen”.

“Behin ahuntz bat, goseak
hiltzen, bere ipurtaldeko ileak
eta guzti janda topatu genuen”
Mario Izarraitzen hazia dela esan daiteke,
inguruko baserrietako denak ezagutzen zituen.
Hamazazpi urte zituela, Azpeitiko plazako
kioskoa ukitu eta Erlora joaten zen, ordubetean.
Gero, beherakoan, baserriren batean geratzen
zen neskaren batekin hizketan. Askotan,
uste baino lehenago elurra egiten zuen eta baserritarrei
ahuntzak mendian geratzen zitzaizkien.
Mario eta inguruko gazteek baserritarrei
ahuntzak jaisten laguntzen zieten. Ahuntzak
zuloetan marruaz sumatzen zituzten, 12 bat
metroko zulotara erorita eta egoten ziren:
“Behin ahuntz bat, goseak hiltzen, bere ipurtaldeko
ileak eta guzti janda topatu genuen”.
Orduan, Mario ez zen jaisten zuloetara: hogeita
hamarren bat urte zituela jaitsi zen lehenengo
aldiz kobazulo batera. Manuel Arregi Ertxiñondoko
mutilzaharrarekin eta jaitsi zen,
haiek minan ibiltzen ziren eta. Manuelek karearekin
markak egiten zituela gogoratzen du
Mariok, gero bueltakoan ez galtzeko.
Lotiak eta aldrebes samarrak
Zestoan bazen, igandero bildu eta mendi
buelta bat egiten zuen lagun talde bat, tartean,
Mario. Hau goiztiarra izan, eta Arroagoitik
oinez jaitsita seietarako Zestoako plazan izaten
zen: “Noizko juntatu Zestoan jendea? Jendea
mugitzea zaila izaten zen, ni Arroatik
Zestoako plazara joaten nintzen eta zestoarrak
oraindik lo, han egoten nintzen plazan
zain. Askotan neuk esnatzen nituen”. Manuel
Altuna Anardirekin ondo gogoratzen da: orduan
herriko beste etxe askotan ohikoa zen
moduan, udatiarrez betea izaten omen zuten
etxea Anarditarrek eta Anardik atearen kontra
egin behar izaten omen zuen lo. Beraz, Mariok
atea jo eta derrepente jaikitzen omen
zen. Plazan denak elkartutakoan erabakitzen
zuten nora joan. Orduan kotxerik eta ez zegoenez,
inguruko mendietara joaten ziren. Kanpora
lehenengo aldiz, Don Jose Maria Zunzunegi apaizarekin
irten omen ziren, autobusa bete eta Urdazubira (Nafarroa).
“Kantinploran limoi ura-eta eramaten
erakutsi zigun, guk ordura arte ardoa eta
bokadiloa eramaten genituen”
Zestoarrekin sarri juntatzen omen zen Lorenzo izeneko gizon
bat, Elortzanera biajante etortzen zen durangar bat: “Nik
esaten nion, Zestoara ez hadi etorri, atarramentu onik ez duk
atera behar. Hemen alkoholizatu egingo haiz”. Gizon hark asko
erakutsi omen zien. Zestoarren aldean mendi kontuan asko
omen zekien: “Kantinploran limoi ura-eta eramaten erakutsi
zigun, guk ordura arte ardoa eta bokadiloa eramaten genituen”.
31
EMAKUMEAK ERE ASKO IBILTZEN ZIREN MENDIAN, ARGAZKIAN: ANARDI,
MARIO, APATEGI, ALBERTO MENDIA, Mª KONTXI ALBERT, Mª KRISTINA
ALBERDI, Mª KARMEN BARRENA, BELEN ARANBERRI, BEGOÑA ETA IMAKULADA
ZULAIKA, LURDES ERRASTI,...
Picosetako (Asturias) abenturak
Joxe Mari Irure Maletasen Dian-6 kotxean joan ziren
Picos de Europara, Mario, Lorenzo eta Maletas. Orain dela
40 urteko bideak eta kotxeak nolakoak ziren kontutan
hartuta, ez pentsa orain bezain erraza zenik horrelako bidaia
bat egitea: “Kotxeari ura bota behar izaten genion
sarri, aldapetan eta motorra berotzen zitzaion eta”. Poncebotik
abiatu ziren Naranjo de Bulnesera; izugarrizko
beroa egiten omen zuen.
“Nire bizian ikusi dudan animaliarik
ederrena. Oso izuak izaten dira baina ez
zen mugitu ere egiten, bere parteak
kenduta zeuzkan”
Lorenzoren mapetan, bide izkina batean ura zegoela
ikusi zuten eta haren bila hasi ziren. Ur bila zebiltzala,
marrua triste bat entzun zuten eta bidean odola topatu.
Horrela, jo goia eta jo behea, halako batean kobazulo batean
cabra hispana bat topatu zuen Mariok: “Nire bizian
ikusi dudan animaliarik ederrena. Oso izuak izaten dira
baina ez zen mugitu ere egiten, bere parteak kenduta
zeuzkan”. Lorenzori hots egin omen zion gerturatzeko
esanez, baina ez zela gauza erantzun zion hark, deshidratatuta
zegoela. Mario ere, konturatzerako, hala moduz
zegoen. Izan ere, Maletas ez zen konturatu beste
biak nola zebiltzan eta ur guztia berak hartuta, zuzenean
igo zen. Mario eta Lorenzo haitzulo batean sartu ziren.
Han zeudela kazetari katalan bat eta neska bat agertu ziren:
“Zer esango dizuet ba, Fatimako amabirjina baino
ederragoa zen neska hura!”. Haiek ere deshidratatuta
···

···
MARTIN UNANUE MMAARRTTIIJJAA, IRIONDO, IÑAKI IRURETA TTRRIIKKUU,
ERRAMON ETXAIDE LLEEGGOOYYAA ETA MARIO, GURUTZE BERRIN
zeuden. Haitzuloko elur beltza urtu eta hura edan zuten. Eguzkia jaitsi zenean,
Mariok ur gehiagoren bila joatea pentsatu zuen. Han azaldu omen zitzaion
Maletas, ‘Zertan hago? Zertan hago?’ builaka. “Hura ederki zegoen
eguzkia hartu eta haizetan ibilita. Guk, berriz, kristorenak pasa genituen”.
Gaua inguruko aterpetxe batean pasa zuten, hurrengo egunean Naranjo
igotzeko asmoarekin. Mario eta Lorenzo abiatu, abiatu ziren baina behin altura
batera iritsita, behera begiratu eta… hura altura! Bueltatzea zela onena
pentsatu zuten. Aterpetxean bazkaldu eta inguruko beste mendi batzuetan
ibili ziren. Laino beltzak bistaratzen hasi, eta beste aterpetxe batera abiatu
ziren. Jende pila bat omen zegoen bertan, bertaraino kotxean joandako alemaniarrak
eta dena. Afal ondoren kanpora irten ziren, eta berriro ere cabra
hispana bat ikusi zuten, kobazulokoa baino txikiagoa. Aterpetxeko jabeari
haitzuloan ikusitakoa kontatu eta emandako datuen arabera animalia hark
15.000 duro balioko zituela esan zien. Mariok animaliaren bila joatea eta
dena pentsatu omen zuen, 15.000 duroko zifra entzun zuenean. Gero,
apaiz batekin egin omen zuten topo, hari kontatu ikusitako koadroa eta hurrengo
egunean inguruko baserritar denak mobilizatu omen zituen animaliaren
bila joateko.
Pirinioetan ahuntzaren eta mandoaren pare
Pirinioetara ere makina bat aldiz joana da Mario, ia tontor gehienak igoak
omen ditu. Anetora joan ziren batean gorabehera ederrak ibilitakoak dira.
Mario, Lorenzo eta horiekin mendian askotan ibiltzen ziren mutrikuar eta
ondarrutar bat joan ziren, mutrikuarraren Seat-ean. Kotxe hartan sarri ibiltzen
omen ziren; kotxea berdea zen eta garai hartan kolore berdea gaizki
ikusita zegoen, Guardia Zibilaren kolorea omen zelako. Etumetan utzi zuten
batean, gurpilak zulatu omen zizkioten. Hura amorrazioa mutrikuarrarena.
“Bera sokarekin eta ni berriz ezer gabe, ‘eres una
cabra’, esaten zidan”
Pirinioetara itzuliz, laukotea mendia igotzen hasi, eta mutil gazte katalan
bat topatu omen zuten hilda, eskalatzen zebilela. Inguruan, jesuita bat
omen zegoen gazte talde batekin, eta hildako mutila aterpetxera jaitsi zuten
denen artean. Harri baten gainean jarri eta jesuitak meza eman zuen hildakoaren
omenez. Gaua aterpetxe alboan pasako zutela erabaki zuten, eta
erreka ondoan muntatu zuten denda. Hiruetarako esnatu eta Anetorantz
abiatu ziren. Ez zen ezer ikusten baina aurretik ibilitako jendearen pausoak
jarraituz igo ziren. Gailurra egin zutenean aurrera begiratu eta hantxe ikusi
ez zuten ba Aneto: “Nahastu eta Anetora igo beharrean Madaletara igo ginen.
Igo gabe ez diagu ba gelditu behar, jaitsi eta Aneto igo genuen”.
Handik jaitsita, Viellara joan omen ziren eta han inguruko mendi batzuk
MARIO NARANJO DE BULNESEN, ESKALATZEN ERE ABILA
ZELA IKUS DAITEKE ARGAZKI HONETAN
igotzea pentsatu omen zuen Mariok. Besteak
behean geratuko zirela. Mulleresera abiatu
zen Mario, katalan mutil gazte batekin topo
egin eta harekin egingo zuela bidea pentsatu
zuen. Katalana harrituta omen zegoen Mariorekin:
“Corres más que una mula” esaten
omen zion. Bideko aterpetxe batean bi neska
gazte frantses topatu omen zituzten: “Haien
berriketako gogoa…! Txispatuta zeuden! Eta
guk ui, ui, ui…” Katalana aurrez izanda
omen zegoen mendi hartan, eta Mariok
atzetik jarraituko ziola esan zion: “Bera sokarekin
eta ni berriz ezer gabe, ‘eres una cabra’,
esaten zidan”. Tximist espedizioa ere
(1974an Everestera joateko eratu zen euskaldunen
espedizioa) ikusi zuten inguru haietan
entrenatzen. Gailurrean topatu zuten gazte
talde batekin utzi katalana eta Mario bakarrik
jaitsi zen kotxera, besteengana. Kotxera
iritsi eta denak lo. “Nola esnatuko nituen
ba… Neu ere etzan egin nintzen baina aspertu
eta halako batean atea jo nien. Han irten
ziren kotxetik Lorenzo, mutrikuarra eta ondarrutarra,
mozkor-mozkor eginda”. Nonbait,
aterpetxeko frantsesekin egin zuten topo
eta Viellan ibili ziren.
Ternua eta Trangorik ez
Gaurkoak ez zareten askok ongi gogoratuko
duzue zein izaten zen garai hartako
mendiko uniformea. Narruzko botak, artilezko
galtzetinak, panazko galtzak, alkandora,
barruko kamiseta eta jertsea. Mariok
behin Amarako zapata denda batean erosi
zituen botak ederki gogoratzen ditu: “Ze bota
txarrak, bota gogor eta baldar haiekin
hankak zizko eginda ibiltzen nituen. Italiarrak
izaten ziren onak baina garestiak”. Orduan
ibiltzen zituzten euritako arropez gogoratuta,
berriz, lotsatu egiten da: “Zira gogor
batzuk erabiltzen genituen, txar-txarrak;
jantzi eta kristoren izerdia, dena bustitzen
ginen, geldituz gero izoztu. Derrigorrez, ibiltzen
jarraitu behar! Behin Aralarren xirako
besoak eta dena eraman zizkidan haizeak”.
Amaiur Aristi Arregi

1625. URTEKO AGIRI BATEAN, MATHIAS DE ISSA Y CALLEJA ESKRIBAUAK
EGINDAKO HAINBAT ZIRRIMARRA.
ITURRIA: ZESTOAKO UDALEKO ARTXIBO HISTORIKOA
Zestoako Udaleko agiriak digitalizatzen ari ginela, Jose
Valderreyk, digitalizatze lanen egileak, perla bat aurkitu zuen
gure paperetan: 1662an egindako dokumentu bat. Paper-sortaren
azalaren barruko aldean, Mathias de Issa y Calleja eskribauak
egindako hainbat zirrimarra edo garabato ageri dira:
bere sinadura probatzen du, “A” larria egiteko moduak, alfabetoa,
bi koloretako letrak… Eta bitxiena… zaldia. Eta zaldun
estilizatu bat ere margotu duela ematen du.
Eskribau bat, denbora pasa, zalditxoak marrazten…? Eskribau
bat, horrelako orri bat egiten, paper-sorta horretan
urtetan eta urtetan geratuko zela jakinda? Pudorerik gabeko
eskribau bat? Galderak eta harridurak.
irakurri
berri
dut
Ni, Vera, Itxaso Martin Zapirain. Erotzeko zorian
sentitzen da Martina, zer gertatzen zaion ez dakiela. Nahiz
eta mutilak lagundu, nahiz eta –ahalegin handi bat eginda–
psikologoarengana joan, amildegiaren ertzetik gero eta
gertuago dago. Bi pertsonaia nagusi daude nobelan, Martina
eta Vera. Bi emakume horien arteko harreman berezia da
liburuak kontatzen duena. Erraz irakurtzen den liburua,
pertsonaiaren buru barruan sartzen dena. Askotan geure
burua ulertu ezinda ibiltzen gara. Liburuak barruko mamuak
ulertzen lagundu diezaguke. Baita erakutsi ere buruko mamu
hauek izatea ez dela ezkutatzeko gauza, laguntzarekin
desagertu daitezke eta.
51
oroimina mira
ikus
Fernando Arzallus
Urria eta bakana izan behar zuen, garai haietan, zaldiak
Zestoan. Datuak dauzkagun urtetan (adibidez,
XVIII. mendean) ez dira bizpahiru baino gehiago azaltzen
herri osoan (artean Arroa Itziarko lurraldea zen).
Zaldi horietako bat idazkariarena berarena ote zen?
Kontuak kontu, eskribau zaldi zale jostalariaren marrazki
honexek inauguratzen du, nolabait esateko, Zestoako
marrazki albuma. Eta marrazki honexek ematen dio piper
pixka bat, normalean hain serioa izaten den administrazioetako
ondare dokumentalari.
Hamalauren bat mila urteko tartea dute hemengo zaldi
honek eta Ekaingoek. Konparazioak egiteko gogoa
sartzen da berehala.
Erkuden Larrañaga
HAMAR
Andrej Longo
Iosu Zabaletak itzulia
Pasazaite
Dieci liburu honetan, Bibliako
Hamar Aginduetan bezala,
hamar istorio kontatzen
zaizkigu, gaur egungo Napolin
girotuak, Napoliko arrabaletako
testuinguru itxi, irteerarik gabekoetan
gertatzen diren eta hiri horretako ikuspegirik
gogorren eta bortitzena erakusten diguten muga-mugako
hamar egoera.
Gizakiaren elkarbizitzako legeak iseka eta trufa
gaiztoa baizik ez direla diruditen kaletxo ilun
eta itxaropen zapuztuzko mikrokosmo horretan,
gizonak berak sortzen duen miserian galduta
eta zanpatuta geratzen da gizakia.
HODEIEN ADOREA
Yoseba Peña
Susa 2012
Plaza zokoan hil duten drogasaltzailea
da “Hodeien adorea”
nobelako kontalaria: hitzontzi
jasangaitza, isekaz eta gorrotoz
mintzo den sasijakintsu hastiagarria.
Trapitxeroak heriotzatik begiratzen
die iragan hurbileko gertakariei. Eta hiru
anaiaren inguruko pasadizoak kontatuko ditu: (Kabitze
zaikenan arabera…) Txefe kotxe mekanikaria,
Jon unibertsitarioa eta Hodei autista. Familia arras
apalekoak dira Preciado anaiak, Donostiako periferiako
estolderian haziak, bizitzan zori txarretik
gehiago izango dutenak ditxa gozotik baino.

narruondon
KRISTOBAL DEUNAREN JAIAK NARRUONDON Aurtengo festak
nobedadez beterikoak izan dira. Ixkok, Narrondo tabernakoak, asto proba
antolatu zuen eta hara zer nolako arrakasta. Saltsa, giro ona eta jendetza
ez ziren falta izan. Arraza ezberdinetako txakurrekin ere izan zen erakustaldia.
Hori ere, aurten antolatu da lehen aldiz eta ikusmin handia sortu
du. Gaztetxoentzat nobedadea, saltoka jarduteko ohe elastikoak; helduagoentzat,
berriz, bertso afaria. Aurten jolas eta erakustaldien lekua ere aldatu
dute eta dena hoberako… Datorren urterako ere utzi berrikuntzaren
bat!
au

zoetatik
KARMENGO AMAREN JAIAK ARROABEAN
Gainontzeko leku eta gai guztietan bezalaxe, festak antolatzeko orduan ere
gerrikoa estutu behar izan dute Arroabean. Aurrekontu baxuagoarekin, festetako
egitarau oparo askoa osatu dute hala ere. Ez da ezer falta izan: jolasak,
pailazoak, bazkari-afariak, trikitilari txapelketa…“Munduko Platerak” ekimena
errepikatu dute aurten ere, urtetik urtera arrakasta handiagoa izaten ari den
ekitaldia. Zaldi proba ere izan da, aurten bigarren aldiz. Festa luzeak egiten
dituzte hauek, eta hilaren 20an, ostiralean, seigarren jai egunez, eman zieten
bukaera Bakalada eta Bikotekako Dantza Txapelketarekin.
ARGAZKIA: IBON ERRAZU
71
arroabean

agenda
1 9
zoak jaietan
Au
uz TAILA
27 OSTIRALA
20:00etan plazan hileko azken ostiraletako elkarretaratzea,
“Preso eta iheslariak herrira” lemapean.
28 LARUNBATA
Urola ibaia garbitzeko azken auzolana 9:00etan.
ab UZTUA
03 OSTIRALA
Izetaren idi parea, zortzi mutilen aurka. Idia 1050kg-ko harria
eta 300 kg-ko gainkargarekin eta gazteak 800 kg-ko harriarekin.
Gaueko 22:30ean plazan. Ateratzen den dirua Iban Pardo segalaria
eta lagunak federatzeko izango da.
10 OSTIRALA
Zinea Izarpean, “Gartxot” pelikula. Plazan 22:00etan.
23
TIK 2 6R A
Garagardo festa kiroldegi atariko aterpean. Garagardo ez-
berdinak probatzeko aukera, jatekoa, musika...Abuztuak 25. Zestoako
V. Slaloma, Estazioko industrialdean.
31 OSTIRALA
Kale antzerkia, plazan, 20:15ean. “Ametsetan Bizi”: Aspaldiko
bi aktore. Gaur egungo egoera dela eta, kalera atera behar dute
beren lana promozionatzeko. Urtebetetze ospakizuna, ezkontzear
daudenen festa, karaokea… makina bat abildade erakutsiko dizkigute.
Baina bien arteko harreman zaila medio, gauzak korapilatzen joango
dira.
ir AILA
01 LARUNBATA
XXVII. Ondarbasora Igoera. Joselontxo’s txaranga. Reddum
herritarrak eta Bizardunak musika taldearen emanaldia...
02 IGANDEA
Edadetuen eguna. Omenaldia eta bazkaria. Arratsaldez,
aurtengo Euskadiko Aizkolari Gazteen Txapelketako txapelduna eta
txapeldunordearen errebantxa eta Euskal Herriko Harri-jasotzaile
kintopekoen Txapelketa.
16 IGANDEA
Akuako VII. Bira. 9:30ean Idiakaitz Txistulari taldea.
10:30ean, lasterketa hasiko da. 7.800 metro. Izen ematea
herrikrossa.com atarian. Doan. Ondoren asto lasterketa auzokoen
partehartzearekin. Hamaiketakoa bertaratzen diren guztientzat. Jai
giroa goiz osoan zehar
ABIRJINAK ZESTOAN
am
06 OSTEGUNA
19:00etan, txupinazioa.
07 OSTIRALA
Paella lehiaketa eta bazkaria, jolasak, pilota…
08 LARUNBATA
Umeentzako puzgarriak, meza nagusia, bandaren kontzertua,
zekorketak, ikuskizun alternatiboa…
09 IGANDEA
Umeen kalejira zaratatsua, enbolatuak, bazkaria, zekorketak,
umeentzako antzerkia, bitsa jaia…
uz TAILA
sa
NTIO SANTANAK ARROAGOIAN
26 OSTEGUNA
10:30 txupinazoa. 11:00 Meza Nagusia. Itxaropena dantza
taldea. Edadetuentzako hamaiketakoa. 19:30 herritarren arteko
kirolak. 22:30 erromeria Monik, Eider eta Leirerekin.
27 OSTIRALA
12:00 “Altxorraren bila”. 19:00 judo erakusketa. 20:00
trikipoteoa. 21:00 herri afaria bertsolari eta trikitilariekin. 23:30
erromeria Izer, Alabier eta Lutxurdiorekin. 03:00 Karaokea.
28 LARUNBATA
12:00 Puxka Muxka Zirkusekin Zirko Eskola Txikia. 16:30
ume jolasak eta txokolatada. 19:00 Gorriti eta bere abereak. 23:00 Obaneuke.
03:00 DJ Pajarito. 06:30 Txokolatada eta karroza.
29 IGANDEA
10:00 Meza. 11:00 patata tortila lehiaketa. 11:30 sagardo
lehiaketa eta txaranga. 12:00 esku pilota partiduak. 16:00 Parapente
txapelketa. 19:00 herri kirolak. 22:30 DJ Pajarito.
ab UZTUA
sa
N LORENTZO JAIAK
10 OSTIRALA
San Lorentzo eguna. Festak San Lorente auzoan.
ABIRJINAK AIZARNAN
am
14 ASTEARTEA
8:00 Oilasko biltzaileen irteera plazatik. 12:00 Txupinazoa
sardinada eta txotxarekin. 14:30 Oilasko biltzaileen aurreskua
plazan eta bazkaria. Arratsaldean oilasko biltzaileak kalean
zehar. 23:00 Izer eta Alabier. Ondoren DJ Pajarito.
15 ASTEAZKENA
Amabirjin eguna. 11:00 Meza nagusia eta pilota partiduak.
18:00 Herri kirolak eta triki poteoa. 21:00 Afaria. 23.00 Obaneuke.
16 OSTEGUNA
Gazte eguna. 12:00 Kuadrilen arteko paella lehiaketa.
14:00 Paellada. 18:00 Asto proba eta trikipoteoa. 23:00 Kupela.
17 OSTIRALA
Umeen eguna. 11:00 Puzgarriak herriko plazan. 13:30
Umeen bazkaria. Arratsaldean ume jolasak eta txokolatada.
21:00 Herri afaria. 23:00 Ai Ene taldea eta DJ Pajarito.
19 IGANDEA
11:00 Meza nagusia eta jubilatuen hamaiketakoa.
onpostaje komunitarioa martxan jartzekotan da
•Kudala. Proiektu pilotuari Zubimusu eta Idiazpi
auzunearen artean jarriko diren bi edukiontzirekin emango
zaio hasera. Iraeta eta Arroabean ere jarri nahi da konpostaje
komunitarioa. Arroagoian eta Aizarnan, berriz,
autokonposta egingo dute. Interesatuentzat: 943 147 010
edota ingurugiro@zestoa.net (uztailak 27 baino lehen).
inastia Etxabe pilota txapelketako XLI. ekitaldia
•Djokatuko da uztailaren 27tik abuztuaren 30era bitartean
kiroldegian. Euskal Herri osoko 40 pilotarik hartuko
dute parte.

zure iragarkia jartzeko
deitu
943 147 123 telefonora