08.01.2013 Views

1. srulwlovaneba – axali SesaZleblobebi da pasuxismgeblobebi

1. srulwlovaneba – axali SesaZleblobebi da pasuxismgeblobebi

1. srulwlovaneba – axali SesaZleblobebi da pasuxismgeblobebi

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

10<br />

Tamar bregvaZe, ivane petriaSvili,<br />

nino talaxaZe, Tamar qal<strong>da</strong>ni<br />

samoqalaqo<br />

ganaTleba<br />

moswavlis wigni


sarCevi<br />

Tavi 1: pirovnuli ganviTareba 7<br />

<strong>1.</strong> <strong>srulwlovaneba</strong> <strong>–</strong> <strong>axali</strong> <strong>SesaZleblobebi</strong> <strong>da</strong> <strong>pasuxismgeblobebi</strong> 8<br />

2. drois xazi 10<br />

3. momavlis <strong>da</strong>gegmva 12<br />

4. strategiuli miznebi 14<br />

5. rogor SevafasoT Cveni warmateba 15<br />

6. praqtikumi: skolis strategiuli gegmis ganxilva 16<br />

7. TviTSefaseba, gare Sefaseba <strong>da</strong> TviTganviTareba 18<br />

8. ganaTlebis miRebis <strong>SesaZleblobebi</strong> 20<br />

9-10. specializacia <strong>da</strong> profesionalizmi 24<br />

11-12. debatebi: a<strong>da</strong>miani Tavad qmnis sakuTar momavals! 28<br />

13. Sromis bazari 29<br />

14. praqtikumi: viTamaSoT arCevnebi 33<br />

15. ekonomikuri saqmianobis ZiriTadi sferoebi 34<br />

16. SromiTi urTierTobebi 36<br />

17. praqtikumi: SromiTi xelSekruleba 37<br />

18. axalgazrdoba <strong>–</strong> a<strong>da</strong>mianiT vaWrobis (trefikingis) riskis jgufi 38<br />

19. axalgazrdebis trefikingis msxverplad gaxdomis riskfaqtorebi 41<br />

20. vin <strong>da</strong> rogor xdeba trefikingis msxverpli 44<br />

21-22. kvleva: profesiis <strong>da</strong>debiTi <strong>da</strong> uaryofiTi mxareebi 48<br />

Tavi 2: mdgradi ganviTareba 49<br />

23. ganaTleba mdgradi ganviTarebisTvis 50<br />

24. samoqalaqo monawileoba 52<br />

25. <strong>da</strong>interesebuli mxareebis analizi 54<br />

26. ra faqtorebi moqmedebs monawileobis xarisxze? 55<br />

27. monawileoba <strong>da</strong> motivacia 56<br />

28-29. debatebi: ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebaSi<br />

<strong>da</strong>interesebuli mxareebi un<strong>da</strong> CaerTon! 59<br />

30. sazogadoebrivi gaerTianebebi 60<br />

3<strong>1.</strong> Tanasworoba <strong>da</strong> samarTlianoba 62<br />

32. socialuri <strong>da</strong>cva <strong>da</strong> misi garantiebi 64<br />

33-34. debatebi: moqalaqeTa socialuri <strong>da</strong>cva<br />

saxelmwifos valdebulebaa! 65<br />

35. efeqturi komunikacia 66<br />

36. praqtikumi: aqtiuri mosmenis teqnika 70<br />

37-38. debatebi: maRal klasebSi mSobelTa<br />

krebebis mowyoba saWiro ar aris! 71<br />

39. masobrivi informaciis saSualebebi 72<br />

40-42. proeqti: jansaRi cxovrebis wesis<br />

popularizacia skolaSi 74<br />

43. faqti <strong>da</strong> mosazreba 75<br />

44-45. debatebi: socialuri qselebi xels uSlis<br />

moswavleebs swavlaSi! 79<br />

46. konfliqtis Teoriuli safuZvlebi 80<br />

47. praqtikumi: valdebulebebi <strong>da</strong> <strong>pasuxismgeblobebi</strong> ojaxSi 82<br />

5


6<br />

48-49. debatebi: axalgazr<strong>da</strong> ojaxi calke un<strong>da</strong> cxovrobdes! 83<br />

50. konkurencia Tu TanamSromloba 84<br />

5<strong>1.</strong> konfliqtis tipebi 86<br />

52-53. problema <strong>da</strong> misi ga<strong>da</strong>wyvetis gzebi 88<br />

54. praqtikumi: sazogadoebrivi problemebi mediaSi 92<br />

55-56. kvleva: sazogadoebrivi azris kvleva skolaSi 93<br />

57-59. proeqti: sazogadoebrivi problemis mogvareba 94<br />

Tavi 3: TviTmmarTveloba <strong>da</strong> mmarTveloba 95<br />

60. saqarTvelos saxelmwifo mmarTvelobis ganviTareba 96<br />

6<strong>1.</strong> saxelmwifos ZiriTadi niSnebi 98<br />

62. saqarTvelos xelisuflebis Stoebi 100<br />

63. saqarTvelos konstitucia 102<br />

64. adgilobrivi TviTmmarTveloba 104<br />

65. ra aris kanoni <strong>da</strong> risTvis arsebobs igi 105<br />

66. moqalaqe <strong>da</strong> kanoni 108<br />

67. arasrulwlovanTa <strong>da</strong>naSauli 111<br />

68. praqtikumi: Cven viRebT kanons 113<br />

69-70. debatebi: Tu kanoni usamarTloa, mainc kanonis<br />

mixedviT un<strong>da</strong> moviqceT! 114<br />

7<strong>1.</strong> risTvis arseboben samarTal<strong>da</strong>mcavi organoebi<br />

<strong>da</strong> rogor muSaoben isini 115<br />

72-73 debatebi: kanonis <strong>da</strong>cvis saukeTso gza sasjelis simkacrea! 118<br />

74. ra aris politika 119<br />

75-76. saxelmwifo moxele <strong>da</strong> sazogadoebrivi kontroli 122<br />

77. saxelmwifoTa tipebi 126<br />

78. urTierToba sxva saxelmwifoebTan 127<br />

79. demokratia 128<br />

80. arCeviTi demokratia 130<br />

8<strong>1.</strong> xelisufleba <strong>da</strong> demokratia 132<br />

82-83. kvleva: arCevanis kriteriumebi 134<br />

84. monawileoba 135<br />

85. informaciis Tavisufleba 136<br />

86. gamWvirvaloba <strong>da</strong> sajarooba 138<br />

87. demokratiuli skolis modeli <strong>da</strong> moswavlis uflebebi 141<br />

88. a<strong>da</strong>mianis Rirseba 143<br />

89-90. praqtikumi: sasamarTlo procesis imitacia 144<br />

91-93. proeqti: samoqalaqo ganaTleba <strong>–</strong> swavla swavlebisTvis 147<br />

<strong>da</strong>narTi 1: debatebis warmarTvis instruqcia 149<br />

<strong>da</strong>narTi 2: kvlevis Catarebis instruqcia 157<br />

<strong>da</strong>narTi 3: proeqtis momzadebis instruqcia 161<br />

<strong>da</strong>narTi 4: moswavlis, mSoblisa <strong>da</strong> maswavleblis<br />

ZiriTadi uflebebi <strong>da</strong> Tavisuflebebi skolaSi 165<br />

<strong>da</strong>narTi 5: amonaridebi Jenevis konvencii<strong>da</strong>n 167


1<br />

pirovnuli<br />

ganviTareba


8<br />

<strong>1.</strong> <strong>srulwlovaneba</strong> <strong>–</strong> <strong>axali</strong><br />

<strong>SesaZleblobebi</strong> <strong>da</strong> <strong>pasuxismgeblobebi</strong><br />

imsjeleT!<br />

Tqveni azriT, ra<br />

garemoebebi SeiZleba<br />

edos safuZvlad a<strong>da</strong>mianis<br />

srulwlovnad miCnevas<br />

18 wlis asaki<strong>da</strong>n? ratom<br />

mainc<strong>da</strong>mainc es asaki?<br />

SeZlebis<strong>da</strong>gvarad moiZieT<br />

informacia am sakiTxze.<br />

p ipr ior vo nvu nlu i l i g agn avn ivT iaT ra er bea b a<br />

albaT yvela Cvenganma icis, rom garkveuli asakis<br />

miRwevis Semdeg a<strong>da</strong>miani srulwlovani xdeba.<br />

ras niSnavs es termini? <strong>srulwlovaneba</strong> niSnavs<br />

imas, rom am asakis a<strong>da</strong>miani ukve srulad sargeblobs<br />

yvela samoqalaqo uflebiT <strong>da</strong> yvela samoqalaqo<br />

valdebulebac ekisreba. saqarTveloSi<br />

aseT asakad 18 weli iTvleba. Tumca, realurad,<br />

<strong>srulwlovaneba</strong>s ZiriTadi moqalaqeobrivi<br />

ufleba-movaleobani ukavSirdeba, Torem araer-<br />

Ti ufleba Tu movaleobaa iseTi, romelic saqarTveloSi<br />

a<strong>da</strong>mians gaaCnia <strong>srulwlovaneba</strong>mde <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong> iseTic, romelic 18 wlis asakis miRwevisas ar<br />

warmoiSoba <strong>da</strong> amisTvis ufro meti asakia saWiro.<br />

am Temaze <strong>da</strong>wvrilebiT informacia mocemulia<br />

drois svetSi.<br />

msoflios sxva<strong>da</strong>sxva qveyanaSi gansxvavebulia<br />

srulwlovanebis asaki, Tumca umetesad 18 wlis<br />

Sesrulebaa aseTad miCneuli. arsebobs saerTaSoriso<br />

konvencia bavSvTa uflebebis Sesaxeb, romlis<br />

mixedviTac, yoveli a<strong>da</strong>miani 18 wlis asakamde<br />

iTvleba bavSvad. ZiriTa<strong>da</strong>d, swored aqe<strong>da</strong>n momdinareobs<br />

msoflioSi gavrcelebuli praqtika<br />

srulwlovanebis asakad 18 wlis miCnevis Sesaxeb.


saqarTvelos moqalaqis uflebebi <strong>–</strong> drois sveti<br />

7-18 weli <strong>–</strong> SegiZliaT<br />

<strong>da</strong>moukideblad<br />

gankargoT is saxsrebi<br />

(magaliTad, fuli),<br />

romelic mSoblebma an<br />

maTi TanxmobiT<br />

sxvebma mogces<br />

`saxarjod~.<br />

14-18 weli, saWiroa Tqveni<br />

Tanxmoba moqalaqeobis Secvlisas.<br />

imsjeleT!<br />

sworad migaCniaT Tu<br />

ara ama Tu im uflebamovaleobis<br />

warmoSoba im<br />

asakSi, rac miTiTebulia<br />

drois svetSi? pasuxi<br />

<strong>da</strong>asabuTeT.<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

internetis an sxva<br />

wyaroebis meSveobiT<br />

moiZieT informacia<br />

sxva qveynebis Sesaxeb:<br />

ra asaki iTvleba iq<br />

<strong>srulwlovaneba</strong>d <strong>da</strong> ra<br />

ufleba-movaleobebi<br />

ukavSirdeba am asaks.<br />

<strong>da</strong>badeba<br />

memkvidreobis ufleba <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianis zogadi uflebebi: sicoc-<br />

xlis, janmrTelobis ufleba <strong>da</strong> sxva. SegiZliaT aiRoT pira-<br />

dobis mowmoba <strong>da</strong> pasporti.<br />

14 weli<br />

savaldebuloa piradobis mowmobis aReba. sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsiT pasuxs agebT Cadenil <strong>da</strong>naSaulze. SegiZ-<br />

liaT muSaoba aramavne, msubuq samuSaoze.<br />

16 weli<br />

gaqvT qorwinebis ufleba (mSoblebis winaswari weri-<br />

lobiTi TanxmobiT an, gansakuTrebul SemTxve-<br />

vaSi <strong>–</strong> sasamarTlos nebarTviT); SegiZliaT muSao-<br />

bis <strong>da</strong>wyeba (maT Soris, sawarmos xelmZRvane-<br />

lad), Tu amis nebas mogcemen mSoblebi an sa-<br />

gangebo samsaxuri <strong>–</strong> meurveobisa <strong>da</strong> mzrun-<br />

velobis organo.<br />

18 weli<br />

xdebiT srulwlovani, SegiZliaT xma misceT<br />

arCevnebSi, imuSaoT adgilobrivi TviTm-<br />

marTvelobis organoSi <strong>–</strong> sakrebuloSi, me-<br />

riaSi, gamgeobaSi (gar<strong>da</strong> sakrebulos<br />

wevrisa <strong>da</strong> arCeviTi merisa), TviTon<br />

wyvetT Tqveni moqalaqeobis sakiTxs,<br />

gaqvT qorwinebis sruli ufleba. TviTon<br />

gankargavT sakuTar qonebas. mamakacebisa-<br />

Tvis warmoiSoba samxedro valdebuleba.<br />

21 weli<br />

SegiZliaT gaxdeT sakrebulos wevri,<br />

imuSaoT centraluri xelisuflebis or-<br />

ganoebSi.<br />

25 weli<br />

SegiZliaT gaxdeT deputati.<br />

28 weli<br />

SegiZliaT gaxdeT mosamarTle.<br />

30 weli<br />

SegiZliaT gaxdeT sakonstitucio sasamarTlos<br />

mosamarTle.<br />

35 weli<br />

SegiZliaT gaxdeT prezidenti.<br />

60-65 weli<br />

sapensio asaki (mamakacebisTvis <strong>–</strong> 65,<br />

qalebisTvis <strong>–</strong> 60).<br />

9


2. drois xazi<br />

Cveni cxovrebis gza bevr movlenasa <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebas moicavs. dRevandeli<br />

mdgomareoba mniSvnelovnad aris ganpirobebuli sxva<strong>da</strong>sxva etapze<br />

gakeTebul arCevanze. albert ainStaini ambob<strong>da</strong>, rom gamocdileba codnis<br />

wyaroa. Cveni gamocdileba ki warsulis kritikuli analizis Sedegad yalibdeba.<br />

a<strong>da</strong>mianebi xSirad miiCneven, rom maT warmatebas an warumateblobas ramdenime<br />

„sakvanZo“ ga<strong>da</strong>wyvetileba an movlena gansazRvravs, magram mniSvnelovani<br />

cxovrebiseuli miznebis miRwevisaTvis aseve mniSvnelovania mcire<br />

nabijebi, romlebsac am miznebis miRwevis gzaze vaxorcielebT.<br />

materialur <strong>da</strong> inteleqtualur resursebTan erTad, a<strong>da</strong>mianis warmatebas<br />

gansazRvravs socialuri kapitalic <strong>–</strong> socialuri qselebi <strong>da</strong> jgufebi, romlebsac<br />

Tavs mivakuTvnebT; a<strong>da</strong>mianebi, romlebTanac vurTierTobT. socialuri<br />

kapitali gamocdilebis SeZenaSi, TviTganviTarebasa <strong>da</strong> miznebis miRwevaSi<br />

gvexmareba.<br />

romel movlenebsa <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebebs<br />

miiCnevT mniSvnelovnad cxovrebaSi?<br />

romel socialur jgufebs miakuTvnebT<br />

Tavs <strong>da</strong> ratom aris mniSvnelovani<br />

TqvenTvis am jgufebis wevroba?<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

imsjeleT!<br />

nimuSis mixedviT SeadgineT drois xazi <strong>da</strong> <strong>da</strong>itaneT masze Tqveni cxovrebis<br />

mniSvnelovani a<strong>da</strong>mianebi, movlenebi <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebebi.<br />

gansazRvreT, movlena Tqvengan <strong>da</strong>moukidebelia Tu Tqvenzea <strong>da</strong>mokidebuli<br />

(Tavisufali nebis gamovlinebaa); ganaTavseT movlenis aRmniSvneli wre cxril-<br />

Si, Sesabamis svetSi.<br />

Sesabamisi simboloTi aRniSneT <strong>da</strong>debiTi � <strong>da</strong> uaryofiTi � movlenebi.<br />

ga<strong>da</strong>itaneT movlenebis aRmniSvneli simboloebi drois xazze TariRebis mixedviT.<br />

aRniSneT kavSiri movlenebs Soris isrebiT, gaaanalizeT Sedegebi:<br />

ra urTierTkavSiria drois xazze Tqven mier <strong>da</strong>tanil movlenebs Soris?<br />

sxva<strong>da</strong>sxva dros miRebul ga<strong>da</strong>wyvetilebebs Soris? romelia gansakuTrebiT<br />

mniSvnelovani movlena?<br />

imisaTvis, rom Tqveni drois xazi gasagebi iyos TanaklaselebisaTvis (Semdeg<br />

gakveTilze Tqven moawyobT mis ganxilvas), <strong>da</strong>urTeT mokle <strong>da</strong> konkretuli<br />

Txzuleba <strong>–</strong> „Cemi cxovrebis gza“.<br />

10 p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a


Tqvengan <strong>da</strong>moukidebeli<br />

movlenebi<br />

<strong>da</strong>badeba<br />

Tqvenze <strong>da</strong>mokidebuli<br />

movlenebi<br />

<strong>axali</strong> megobrebis SeZena anas<br />

gacnoba<br />

musikaluri konkursi<br />

Camovayalibe<br />

musikaluri jgufi<br />

Tqvengan <strong>da</strong>moukidebeli<br />

movlenebi<br />

Ta ri Ri m o v l e n i s a R w e r a<br />

�<br />

warsuli<br />

skolaSi Sesvla<br />

sacxovrebeli<br />

adgilis Secvla<br />

�<br />

konkursSi gamarjveba<br />

konkursis<br />

gamocxadeba<br />

m o v l e n i s t i p i<br />

Tqvenze <strong>da</strong>mokidebuli<br />

movlenebi<br />

t<br />

1995 <strong>da</strong> vi ba de �<br />

2001 Se ve di sko la Si �<br />

2007 Se vic va le sac xov re be li ad gi li<br />

2007 Se vi Zi ne axa li me gob re bi<br />

2008 gavicani ana<br />

2010 Ca mo va ya li be mu si ka lu ri jgu fi<br />

2011 xmis Cam we rma kom pa niam gamoac xa <strong>da</strong> mu si ka luri kon kursi<br />

2012 Cem ma jguf ma gaimarjva mu si ka lur kon kur sSi<br />

momavali<br />

klipis Cawera<br />

musikalur saswavlebelSi Cabareba<br />

�<br />

saswavlebelSi<br />

Sesvla<br />

klipis Cawera<br />

t<br />

d r o i s x a z i s S e d g e n i s n i m u S i drois es xazi Tqvenma<br />

Tanatolma Seadgina. mas<br />

musika uyvars. SesaZloa,<br />

Tqven sxva interesebi <strong>da</strong><br />

1995 2000 2005 2010 2015 2025<br />

�<br />

�<br />

�<br />

�<br />

�<br />

�<br />

midrekilebebi gaqvT <strong>da</strong><br />

yvelaze mniSvnelovan<br />

movlenaTa siaSi sul sxva<br />

movlenebs SeitandiT. am<br />

nimuSis mixedviT rveulSi<br />

SeadgineT Tqveni drois xazi.<br />

�<br />

�<br />

�<br />

�<br />

�<br />

�<br />

�<br />

�<br />

�<br />

�<br />

11


12<br />

3. momavlis <strong>da</strong>gegmva<br />

<strong>da</strong>gegmva Cveni cxovrebis ganuyofeli nawilia. yvelas sakuTari warmodgena<br />

aqvs imis Sesaxeb, Tu rogor un<strong>da</strong> icxovros, ra miznebs un<strong>da</strong> miaRwios, an,<br />

Tun<strong>da</strong>c, ra saqmeebi aqvs Sesasrulebeli dRis ganmavlobaSi. Cven vgegmavT<br />

dRes, Tves, weliwads, ramdenime weliwads, mTel cxovrebas... ramdenime wlis<br />

erTian gegmas xSirad strategiul gegmas uwodeben.<br />

strategiuli <strong>da</strong>gegmva momavali problemebisa <strong>da</strong> warmatebebis prognozirebis<br />

(gaTvlis) karg saSualebas warmoadgens. igi arsebuli (A) situacii<strong>da</strong>n<br />

sasurvel (B) situaciaSi ga<strong>da</strong>svlisaTvis saukeTeso gzis (C) moZiebas<br />

gulisxmobs.<br />

strategiuli <strong>da</strong>gegmvis procesi ramdenime ZiriTad etaps moicavs. es etapebia:<br />

situaciis analizi;<br />

miznebis ierarqiis Camoyalibeba;<br />

samoqmedo gegmis Seqmna;<br />

progresis Sefasebis gegmis SemuSaveba.<br />

arsebobs individualuri, organizaciuli <strong>da</strong> saxelmwifo strategiuli<br />

gegmebi. SevecadoT, gamoviyenoT strategiuli <strong>da</strong>gegmvis meTodi individualuri<br />

gegmis Camosayalibeblad uaxloesi sami wlisaTvis.<br />

me <strong>da</strong> garemo <strong>–</strong> situaciis analizi<br />

strategiuli <strong>da</strong>gegmva situaciis analiziT iwyeba. situaciis analizi or<br />

ZiriTad mimarTulebas moicavs: garemos analizs <strong>da</strong> sakuTari susti <strong>da</strong><br />

Zlieri mxareebis Sefasebas.<br />

imisTvis, rom warmatebiT ganvaxorcieloT <strong>da</strong>gegmva, sasurvelia, kargad<br />

gavaanalizoT sawyisi, sastarto mdgomareoba <strong>–</strong> sakuTari gamocdileba,<br />

<strong>SesaZleblobebi</strong>, susti mxareebi, garemoSi arsebuli safrTxeebi <strong>da</strong> xelis-<br />

Semwyobi pirobebi.<br />

yvela a<strong>da</strong>miani unikaluria. maqsimaluri warmatebis misaRwevad, un<strong>da</strong><br />

vicodeT ra gamogvdis kargad, riTi varT gamorCeulebi <strong>da</strong> ra un<strong>da</strong> gamovasworoT.<br />

sakuTari Tavis obieqturad Sefaseba sakmaod rTulia, Tumca <strong>–</strong><br />

aucilebeli. Zalian mniSvnelovania vicodeT, ra Zlieri <strong>da</strong> susti mxareebi<br />

p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a


gvaqvs, rom SevZloT naklis gamosworeba <strong>da</strong> upiratesobebis<br />

gamoyeneba.<br />

piradi <strong>SesaZleblobebi</strong>s analizTan erTad,<br />

Zalian mniSvnelovania garemos swori Sefasebac.<br />

garemos analizi gvexmareba, <strong>da</strong>vadginoT is gare<br />

faqtorebi, romlebmac SeiZleba zegavlena moaxdinos<br />

Cvens saqmianobasa <strong>da</strong> gegmebze. magaliTad:<br />

ra resursebia xelmisawvdomi garemoSi? ra<br />

sasargeblo <strong>da</strong> saziano tendenciebia? vin SeiZleba<br />

iyos Cveni mokavSire an mowinaaRdmege sasurveli<br />

miznebis ganxorcielebis procesSi? garemos<br />

Sefaseba saSualebas gvaZlevs, ar gamogvrCes<br />

CvenTvis xelsayreli <strong>SesaZleblobebi</strong>, mzad viyoT safrTxeebTan gasamklaveblad<br />

<strong>da</strong> sworad vimoqmedoT.<br />

garemosa <strong>da</strong> sakuTari <strong>SesaZleblobebi</strong>s gaanalizebis erTerTi<br />

gavrcelebuli meTodi e.w. SWOT analizia.<br />

SWOT inglisuri sityvebis abreviaturaa <strong>da</strong> ase iSifreba:<br />

S Zlieri mxareebi (Strengths)<br />

W susti mxareebi (Weaknesses)<br />

O <strong>SesaZleblobebi</strong> (Opportunities)<br />

T safrTxeebi (Threats)<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

SeecadeT, SeavsoT SWOT CarCo qvemoT mocemuli nimuSis mixedviT. ganixileT<br />

maga liTebi klasSi. cxrilis romeli punqtebis Sevseba iyo rTuli? ratom?<br />

SWOT analizis bolo etapze SegiZliaT moifiqroT, rogor gamoiyenebT Zlier<br />

mxareebs garemos <strong>SesaZleblobebi</strong>s realizaciisa Tu safrTxeebis Sem ci rebisTvis.<br />

an piriqiT, SesaZlebelia Tu ara garemos <strong>SesaZleblobebi</strong>s gamoyeneba<br />

Tqveni susti mxareebis <strong>da</strong>saZlevad.<br />

Zlieri mxareebi<br />

ra gamogdiT kargad?<br />

ra unikaluri resursebi gagaCniaT?<br />

ra miaCniaT sxvebs Tqvens Zlier<br />

mxareebad?<br />

susti mxareebi<br />

risi gaumjobesebaa SesaZlebeli?<br />

romeli resursebis deficits ganicdiT?<br />

ra miaCniaT sxvebs Tqvens sisusted?<br />

<strong>SesaZleblobebi</strong><br />

ra <strong>SesaZleblobebi</strong> ixsneba TqvenTvis?<br />

romeli tendenciebia TqvenTvis<br />

sasargeblo?<br />

safrTxeebi<br />

romeli tendenciebia TqvenTvis saziano?<br />

rogoria konkurencia?<br />

13


4. strategiuli miznebi<br />

mizani aris sasurveli cvlileba, romelsac gvin<strong>da</strong> mivaRwioT. miznebi<br />

erTmaneTisgan masStabebiT gansxvavdeba. aris cvlilebebi, romelTa miRweva<br />

drois mokle SualedSia SesaZlebeli (moklevadiani miznebi). zogierTi<br />

mizani ki saSualovadiani an grZelvadiania.<br />

Tu gvin<strong>da</strong> mizanmimarTulad vimoqmedoT <strong>da</strong> sakuTari cxovrebis gegma<br />

<strong>da</strong>vsaxoT, sasurvelia moklevadiani, saSualovadiani <strong>da</strong> grZelvadiani miznebierTmaneTsukavSirdebodes<strong>da</strong>erTmaneTisgangamomdinareobdes.urTierT<strong>da</strong>kavSirebuli<br />

miznebi kibis safexurebs hgavs, romlebsac sasurvel mwvervalamde<br />

mivyavarT.<br />

ganvixiloT martivi magaliTi: warmoidgineT, rom gin<strong>da</strong>T iyoT warmatebuli<br />

a<strong>da</strong>miani (grZelvadiani mizani), rac niSnavs gqondeT sayvareli <strong>da</strong> saintereso<br />

profesia, iyoT janmrTeli, SeqmnaT bednieri ojaxi, gqondeT saxli,<br />

manqana <strong>da</strong> a.S. (saSualovadiani miznebi), amisTvis uaxloes momavalSi un<strong>da</strong><br />

izrunoT imaze, rom miiRoT kargi ganaTleba, iswavloT ucxo ena, CaeweroT<br />

curvis wreze, <strong>da</strong>eufloT manqanis tarebas <strong>da</strong> a.S. (moklevadiani miznebi).<br />

gegma <strong>–</strong> es aris logikuri nabijebi, romlebsac erTi mdgomareobi<strong>da</strong>n meoremde<br />

mivyavarT; sxvagvarad, erTi Sedegi<strong>da</strong>n <strong>–</strong> meore Sedegamde, sanam saboloo<br />

mizans ar mivaRwevT. ierarqiulad <strong>da</strong>wyobil miznebs strategiul<br />

CarCos uwodeben.<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

moifiqreT erTi an ori grZelvadiani mizani <strong>da</strong> miusa<strong>da</strong>geT saSualovadiani <strong>da</strong><br />

moklevadiani miznebi, rogorc es nimuSSia mocemuli. SeadgineT strategiuli<br />

CarCo. SegiZliaT <strong>da</strong>amatoT sqemas <strong>axali</strong> ganStoebebi.<br />

saSualovadiani mizani 1<br />

t<br />

moklevadiani mizani 1 moklevadiani mizani 1 moklevadiani mizani 1<br />

moklevadiani mizani 2 moklevadiani mizani 2 moklevadiani mizani 2<br />

moklevadiani mizani 3 moklevadiani mizani 3 moklevadiani mizani 3<br />

14 p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a<br />

t<br />

grZelvadiani mizani 1<br />

t<br />

t<br />

saSualovadiani mizani 2 saSualovadiani mizani 3<br />

t<br />

t


5. rogor SevafasoT<br />

Cveni warmateba<br />

Cven verasodes viqnebiT <strong>da</strong>rwmunebulebi, rom gegmas warmatebiT vaxorcielebT<br />

<strong>da</strong> miznebs vaRwevT, Tu ar gveqneba gegmis ganxorcielebisa <strong>da</strong><br />

miznebis Sesrulebis kontrolis SesaZlebloba. magaliTad, raTa <strong>da</strong>vrwmundeT,<br />

rom marTlac bednieri <strong>da</strong> warmatebuli cxovreba SeviqmeniT, un<strong>da</strong> vicodeT,<br />

ras niSnavs iyo bednieri; ra aris kargi ganaTleba; ras niSnavs profesuli<br />

warmateba.<br />

miznis miRwevis sazom maCveneblebs indikatorebi ewodeba. indikatori<br />

gvexmareba, <strong>da</strong>vrwmundeT, rom mizans vuaxlovdebiT <strong>da</strong> gzas ar avcdiT. igi<br />

gviCvenebs, rogor <strong>da</strong> ramdena<strong>da</strong>a (ra xarisxiT) miRweuli gegmiT gaTvaliswinebuli<br />

cvlilebebi (miznebi).<br />

sworad Sedgenili indikatori gvexmareba:<br />

ukeT <strong>da</strong>vinaxoT sakuTari gegmis logika;<br />

sworad gavanawiloT resursebi;<br />

droulad <strong>da</strong> efeqturad movaxdinoT<br />

reagireba Secdomebsa <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>cdomebze;<br />

Seva<strong>da</strong>roT sakuTari Sedegebi sxvebisas.<br />

qvemoT mocemulia sworad <strong>da</strong> arasworad Sedgenili<br />

indikatorebis nimuSebi:<br />

mizani: swavlis Sedegebis gaumjobeseba<br />

arasworad<br />

Sedgenili<br />

indikatori:<br />

sworad<br />

Sedgenili<br />

indikatori:<br />

me kargad viswavli.<br />

momavali saswavlo wlis bolos Cemi<br />

t<br />

niSnebis saSualo ariTmetikuli aiwevs<br />

ori punqtiT wlevandelTan Se<strong>da</strong>rebiT. t<br />

t<br />

indikatori un<strong>da</strong> iyos gazomvadi, miRwevadi<br />

(realisturi), miznis Sesabamisi <strong>da</strong> droSi gansaz-<br />

Rvruli. indikatorma un<strong>da</strong> gazomos saboloo mdgomareoba<br />

<strong>da</strong> ara is, Tu ra gakeT<strong>da</strong> am mdgomareobis<br />

misaRwevad.<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

indikatori un<strong>da</strong><br />

pasuxobdes Semdeg<br />

SekiTxvebs:<br />

rodis? <strong>–</strong> periodi,<br />

gaTvaliswinebuli dro: ra<br />

droSi un<strong>da</strong> iyos miRweuli<br />

<strong>da</strong>saxuli mizani.<br />

ra? <strong>–</strong> cvladi, elementi,<br />

romelic un<strong>da</strong> gaizomos.<br />

ramdeni? <strong>–</strong> raodenobebSi<br />

aRwerili mimdinare<br />

situacia <strong>da</strong> situacia,<br />

romelsac un<strong>da</strong><br />

mivaRwioT.<br />

SeadgineT indikatorebi Tqven mier <strong>da</strong>saxuli strategiuli miznebisaTvis.<br />

ganixileT magaliTebi klasSi <strong>da</strong> SeafaseT gazomvadobis, miRwevadobis, mizan-<br />

Tan Sesabamisobisa <strong>da</strong> droSi gansazRvrulobis kriteriumebis mixedviT.<br />

15


16<br />

6. praqtikumi: skolis<br />

strategiuli gegmis ganxilva<br />

moiTxoveT skolis strategiuli gegma <strong>da</strong><br />

moamzadeT recenzia Semdegi sqemis mixedviT:<br />

situaciis mimoxilva<br />

ramdenad srula<strong>da</strong>a asaxuli strategiul gegmaSi skolis Zlieri <strong>da</strong><br />

susti mxareebi, garemoSi arsebuli <strong>SesaZleblobebi</strong> <strong>da</strong> safrTxeebi? ras<br />

<strong>da</strong>amatebdiT skolis SWOT analizs? rogor fiqrobT, SesaZlebelia Tu<br />

ara garemoSi arsebuli <strong>SesaZleblobebi</strong>s gamoyeneba skolis susti mxareebis<br />

<strong>da</strong>saZlevad?<br />

strategiuli CarCo<br />

Tqveni azriT, ramdenad realisturia <strong>da</strong>saxuli miznebi? aris Tu ara am<br />

miznebs Soris logikur urTierTkavSiri? ramdenad Seesabameba gegmaSi<br />

Camoyalibebuli miznebi skolis realur saWiroebebs? SecvlidiT Tu ara<br />

gegmaSi Camoyalibebul miznebs?<br />

indikatorebi<br />

aris Tu ara gegmaSi Camoyalibebuli konkretuli indikatorebi miznebis<br />

miRwevis Sesafaseblad? rogor SeafasebdiT TiToeul indikators gazomvadobis,<br />

miRwevadobis, mizanTan Sesabamisobisa <strong>da</strong> droSi gansazRvrulobis<br />

kriteriumebis mixedviT?<br />

zogadi STabeWdileba<br />

zoga<strong>da</strong>d, ramdenad mogewonaT skolis strategiuli gegma? ratom?<br />

(CamoayalibeT ramdenime argumenti). rogor warmogidgeniaT sakuTari<br />

roli am gegmis SesrulebaSi?<br />

organizaciis strategiuli gegma ara mxolod miznebis <strong>da</strong>saxvisa <strong>da</strong><br />

warmatebis Sefasebis instrumentia, aramed reklamirebis kargi saSualebac.<br />

riTia es organizacia gamorCeuli sxva analogiuri organizaciebisagan?<br />

romel ZiriTad faseulobebs eyrdnoba misi funqcionireba? ra ganapirobebs<br />

am organizaciis mdgradobas? ras miiCnevs es organizacia sakuTar warmatebad?<br />

am kiTxvebze pasuxi Camoyalibebulia e.w. misiis ganacxadSi, romelic organizaciebis<br />

strategiuli ganviTarebis gegmebis mniSvnelovani Semadgeneli<br />

nawilia. misiis ganacxadi sami ZiriTadi komponentisagan Sedgeba:<br />

xedva aRwers sasurvel idealur mdgomareobas, romlis miRwevac<br />

surs organizacias momavalSi, romlis realizaciisaken iswrafvis;<br />

Rirebulebebis nawili organizaciis funqcionirebis sakvanZo principebs<br />

ajamebs;<br />

misia ki organizaciis ZiriTad <strong>da</strong>niSnulebas asaxavs.<br />

p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a


am nimuSSi saqarTvelos erT-erTi skolis misiis ganacxadi <strong>da</strong> strategiuli<br />

miznebia mocemuli.<br />

skolis strategiuli gegmis amonaridi <strong>–</strong><br />

misiis ganacxadi<br />

xedva<br />

Cveni skola swavlaze orientirebuli sazogadoebaa, sa<strong>da</strong>c yvela<br />

iRebs pasuxismgeblobas erTmaneTis warmatebaze. igi Sedgeba patrioti,warmatebazeorientirebuli<strong>da</strong>motivirebulimoswavleebisgan<br />

<strong>da</strong> mravalmxrivi codnis mqone, ganaTlebuli maswavleblebisagan,<br />

romlebic moswavleebTan erTad aSeneben codnas. Cveni skola samagaliToa<br />

rogorc saqarTvelos, ise msoflios masStabiT.<br />

skolis sazogadoebis yvela wevri (administracia, maswavleblebi,<br />

moswavleebi <strong>da</strong> mSoblebi) iRebs inteleqtualur <strong>da</strong> emociur siamovnebas<br />

saswavlo procesisgan. yvela moswavlisadmi aris maRali<br />

moTxovnebi <strong>da</strong> molodinebi. moswavleebi iZenen codnas sakuTari <strong>da</strong><br />

ara sxvaTa gamocdilebis safuZvelze. isini aRweven warmatebebs ara<br />

marto swavlaSi, aramed sxva sferoebSic, ara Soreul momavalSi,<br />

aramed skolaSi swavlis periodSi.<br />

Rirebulebebi:<br />

Cven gvjera, rom:<br />

es aris sazogadoebisaTvis sasargeblo skola.<br />

am skolaSi yvelas un<strong>da</strong> <strong>da</strong> SeuZlia swavla, yvelas aqvs potenciali.<br />

am skolaSi yvelas SeuZlia sakuTari <strong>da</strong> sxvaTa cxovrebis ukeTesobisken<br />

Secvla.<br />

misia<br />

skolis misiaa, <strong>da</strong>exmaros skolis sazogadoebis yvela wevrs piradi<br />

<strong>da</strong> sazogadoebrivi warmatebis miRwevaSi.<br />

ZiriTadi strategiuli mimarTulebebi:<br />

a) Riaobis principis ganxorcieleba:<br />

ucxo enebis gaZlierebuli swavlebis xelSewyoba; saerTaSoriso<br />

kontaqtebis gaRrmaveba;<br />

b) pirovnuli warmatebis maqsimizacia:<br />

moswavleebisindividualuri<strong>da</strong>jgufuriproeqtebisw<strong>axali</strong>seba;<br />

angariSvaldebulebisa <strong>da</strong> Sefasebis sqemebis <strong>da</strong>xvewa;<br />

g) <strong>axali</strong> codnis generirebis xelSewyoba:<br />

kvleviTi proeqtebis ganxorcielebis xelSewyoba; urTierTswavlis<br />

midgomis ganxorcieleba; inovaciebis <strong>da</strong>nergva.<br />

17


18<br />

7. TviTSefaseba, gare<br />

Sefaseba <strong>da</strong> TviTganviTareba<br />

a<strong>da</strong>miani fiqrobs sakuTari qmedebebis Sedegebze, a<strong>da</strong>rebs am Sedegebs<br />

sakuTar miznebs. amgvar Se<strong>da</strong>rebas TviTSefasebas uwodeben. pirovneba<br />

SeiZleba kmayofili iyos sakuTari TaviT an ara, <strong>da</strong>eTanxmos sakuTar Tavs an<br />

piriqiT, hqondes `Sinagani brZola“. TviTSefaseba un<strong>da</strong> iyos swori, magram<br />

zogjer a<strong>da</strong>miani ga<strong>da</strong>metebulad afasebs sakuTar <strong>da</strong>msaxurebas, warmatebasa<br />

<strong>da</strong> codnas <strong>–</strong> aqvs ga<strong>da</strong>metebuli TviTSefaseba. ga<strong>da</strong>metebuli TviTSefsebis<br />

mqone a<strong>da</strong>mianebis cxovreba rTulia, isini xSirad arian „feTqebadni“, qedma-<br />

Ralni an piriqiT, gulCaTxrobilebi, eWvianebi <strong>da</strong> a.S. xSirad xdeba sxvanaira<strong>da</strong>c<br />

<strong>–</strong> a<strong>da</strong>miani gansakuTrebiT mkacria sakuTari Tavis mimarT, <strong>da</strong>bali warmodgena<br />

aqvs sakuTar Tavze. es warmoSobs sakuTar TavSi <strong>da</strong>urwmuneblobas,<br />

gaube<strong>da</strong>obas <strong>da</strong> a.S. rogorc ga<strong>da</strong>metebuli, aseve <strong>da</strong>bali TviTSefaseba, xels<br />

uSlis pirovnebis ganviTarebas.<br />

specialur xerxebsa <strong>da</strong> meTodebs, romlebsac TviTSefasebisTvis viyenebT,<br />

TviTSefasebis instrumentebi ewodeba. SWOT analizi, romelzec ukve gvqon<strong>da</strong><br />

saubari, TviTSefasebis erT-erTi instrumentia.<br />

sakuTari Tavis Sesaxeb informaciis miRebis kidev erTi gza e.w. gare<br />

Sefasebaa. TviTganviTarebaze orientirebuli a<strong>da</strong>miani yovelTvis cdilobs,<br />

moipovos sxvaTagan sasargeblo rCevebi Tavisi codnisa <strong>da</strong> unarebis gasaumjobeseblad.<br />

zoga<strong>da</strong>d, TviTSefaseba <strong>da</strong> gare Sefaseba TviTganviTarebis aucilebeli<br />

pirobaa.<br />

TviTSefasebisa <strong>da</strong> gare Sefasebis erT-erTi gavrcelebuli instrumentia<br />

rubrikebi. rubrika aris mkacrad gansazRvruli kriteriumebisa <strong>da</strong> maTi gamoyenebis<br />

wesebis erToblioba, romlis mixedviTac vaxdenT Sefasebas. rogorc<br />

wesi, Sefasebis sqemebs, rubrikebs cxrilis forma aqvT. cxrilis pirvel<br />

striqonebSi mocemulia sxva<strong>da</strong>sxva komponenti, romelTa mixedviTac xdeba<br />

Sefaseba. svetebSi mocemulia komponentebis aRmwerebi <strong>da</strong> maTi Sesabamisi<br />

ricxviTi mniSvnelobebi.<br />

cxrilSi #saklaso procesSi moswavleTa monawileobis rubrikebis magali-<br />

Tia mocemuli. msgavsi rubrikebi nebismieri procesis gare SefasebisaTvis an<br />

TviTSefasebisaTvis SeiZleba gamoviyenoT.<br />

p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a


CarTuloba<br />

mosmenis<br />

unari<br />

qceva<br />

momzadebis<br />

done<br />

kriteriumebi qula<br />

4 3 2 1<br />

moswavle Tavisi<br />

iniciativiT<br />

monawileobs saklaso<br />

proceseb-<br />

Si, svams kiTxvebs<br />

<strong>da</strong> gamoTqvams<br />

azrebs ramdenjermegakveTilis<br />

ganmavlobaSi.<br />

moswavle usmens<br />

sxvebs saklaso<br />

<strong>da</strong> jgufuri diskusiebis<br />

dros.<br />

moswavle axdens<br />

sxvaTa azrebis,<br />

ideebis integrirebas.<br />

moswavle<br />

TiTqmis arasodes<br />

arRvevs<br />

klasSi qcevis<br />

wesebs.<br />

moswavle<br />

TiTqmis yovel-<br />

Tvis mza<strong>da</strong>a<br />

gakveTilisTvis,<br />

aqvs <strong>da</strong>valeba <strong>da</strong><br />

Sesabamisi masalebi.<br />

moswavle<br />

proaqtiulad<br />

monawileobs<br />

saklaso procesebSi,<br />

svams<br />

kiTxvebs <strong>da</strong><br />

gamoTqvams<br />

azrebs erTxelgakveTilisganmavlobaSi.<br />

moswavle<br />

usmens sxvebs<br />

saklaso <strong>da</strong><br />

jgufuri<br />

diskusiebis<br />

dros.<br />

moswavle<br />

iSviaTad<br />

arRvevs<br />

klasSi qcevis<br />

wesebs.<br />

moswavle<br />

umetesad<br />

mza<strong>da</strong>a<br />

gakveTilis-<br />

Tvis, aqvs<br />

<strong>da</strong>valeba <strong>da</strong><br />

Sesabamisi<br />

masalebi.<br />

situaciuri amocana<br />

moswavle iSvia-<br />

Tad monawileobs<br />

sakuTari<br />

iniciativiT<br />

saklaso procesebSi,<br />

iSviaTad<br />

svams kiTxvebs<br />

<strong>da</strong> gamoTqvams<br />

azrebs.<br />

moswavle ar<br />

usmens sxvebs<br />

saklaso <strong>da</strong><br />

jgufuri diskusiebis<br />

dros.<br />

moswavle xSirad<br />

arRvevs<br />

klasSi qcevis<br />

wesebs.<br />

moswavle iSviaTa<strong>da</strong>a<br />

mzad<br />

gakveTilis-<br />

Tvis, aqvs<br />

<strong>da</strong>valeba <strong>da</strong><br />

Sesabamisi<br />

masalebi.<br />

moswavle arasodesmonawileobsproaqtiulad<br />

saklaso<br />

procesebSi,<br />

arasodes svams<br />

kiTxvebs <strong>da</strong><br />

gamoTqvams<br />

azrebs.<br />

moswavle ar<br />

usmens sxvebs<br />

saklaso <strong>da</strong><br />

jgufuri diskusiebis<br />

dros.<br />

2<br />

awyvetinebs<br />

sxvas saubars an<br />

xels uSlis<br />

azris gamoTqma-<br />

Si.<br />

moswavle<br />

TiTqmis yovel-<br />

Tvis arRvevs 3<br />

klasSi qcevis<br />

wesebs.<br />

moswavle<br />

TiTqmis arasodesaa<br />

mzad<br />

gakveTilisT-<br />

2<br />

vis, ar aqvs<br />

<strong>da</strong>valeba <strong>da</strong><br />

Sesabamisi<br />

masalebi.<br />

jami 10<br />

warmoidgineT, rom muSaobis <strong>da</strong>wyebas apirebT TqvenTvis saintereso vakantur<br />

Tanamdebobaze. sxva sabuTebTan erTad momaval samuSao adgilze Tqveni<br />

samotivacio werilic un<strong>da</strong> waradginoT. samotivacio werili un<strong>da</strong> Seicavdes<br />

Semdeg informacias: ratom <strong>da</strong>interesdiT am vakansiiT; romeli mniSvnelovani<br />

unar-Cvevebi <strong>da</strong> Tvisebebi gaqvT am poziciis <strong>da</strong>sakaveblad; ratom un<strong>da</strong> agiyvanon<br />

am Tanamdebobaze Tqven <strong>da</strong> ara <strong>–</strong> sxva.<br />

TanaklaselebTan erTad SeimuSaveT saerTo rubrikebi samotivacio werilis<br />

Sesafaseblad. sTxoveT Tanaklasels Seafasos Tqveni samotivacio werili am<br />

rubrikebis mixedviT.<br />

ganixileT Sedegebi klasSi. eTanxmebiT Tu ara Tanaklaselis Sefasebas? ras<br />

SecvlidiT Tqvens samotivacio werilSi Sefasebis Sedegebze <strong>da</strong>yrdnobiT?<br />

3<br />

19


20<br />

8. ganaTlebis miRebis<br />

<strong>SesaZleblobebi</strong><br />

akademiuri <strong>da</strong> profesiuli ganaTleba<br />

saqarTvelos konstituciis Tanaxmad, yvelas aqvs ganaTlebis miRebisa <strong>da</strong><br />

misi formis arCevis ufleba (muxli 35). sicocxlis manZilze swavlis koncefcia<br />

gulisxmobs, rom a<strong>da</strong>mians nebismier asakSi SeuZlia ganagrZos swavla<br />

formaluri ganaTlebis sistemaSi (miiRos akademiuri an profesiuli gana-<br />

Tleba Sesabamis saganmanaTleblo <strong>da</strong>wesebulebebSi), aseve miiRos ganaTleba<br />

araformaluri gziT <strong>–</strong> <strong>da</strong>eswros sxva<strong>da</strong>sxva sawvrTnel programebs, seminarebs,<br />

gaiaros ga<strong>da</strong>mzadebis an kvalifikaciis amaRlebis kursebi.<br />

qvemoT mocemuli sqema formaluri ganaTlebis sistemis safexurebs <strong>da</strong><br />

maT Soris urTierTmimarTebas asaxavs.<br />

zogadi ganaTleba sami safexurisagan Sedgeba. es safexurebia: <strong>da</strong>wyebiTi<br />

(I-VI), sabazo (VII-IX) <strong>da</strong> saSualo (X-XII). zogad ganaTlebas saqarTveloSi srulad<br />

afinansebs saxelmwifo. <strong>da</strong>wyebiTi <strong>da</strong> sabazo ganaTleba savaldebuloa.<br />

sabazo ganaTlebis safexuris <strong>da</strong>srulebis Semdeg pirs SeuZlia airCios profesiuli<br />

ganaTlebis an umaRlesi akademiuri ganaTlebis xazi. akademiuri<br />

ganaTleba ufro intensiur kvleviT komponents gulisxmobs <strong>–</strong> a<strong>da</strong>mianebi,<br />

romlebsac akademiuri ganaTleba aqvT miRebuli, kvlevis gziT Sesabamis<br />

<strong>da</strong>rgSi axal codnas qmnian. profesiuli ganaTlebis saSualebiT ki SesaZlebelia<br />

sxva<strong>da</strong>sxva profesiuli unar-Cvevis aTviseba <strong>da</strong> garkveuli sferos specialistad<br />

Camoyalibeba. magaliTad, Tu manqanaTmSemeblobas ga<strong>da</strong>wyvetT,<br />

umaRlesi akademiuri ganaTlebis xazi un<strong>da</strong> airCioT, xolo Tu zeinkloba<br />

gsurT <strong>–</strong> profesiuli ganaTlebis xazi.<br />

profesiuli ganaTleba xuTi safexurisagan Sedgeba, umaRlesi akademiuri<br />

ganaTleba <strong>–</strong> sami safexurisgan. es safexurebia: bakalavriati, magistratura <strong>da</strong><br />

doqtorantura. akademiuri <strong>da</strong> profesiuli ganaTlebis TiToeuli safexuris<br />

<strong>da</strong>srulebisas gaicema Sesabamisi diplomi. yovel Semdeg safexurze studenti<br />

ufro Rrma <strong>da</strong> safuZvlian codnas iZens Sesabamis <strong>da</strong>rgSi an specialobaSi.<br />

sruli umaRlesi ganaTlebis misaRebad (misi yvela safexuris gasavlelad)<br />

ufro meti droa saWiro, vidre sruli profesiuli ganaTlebis misaRebad.<br />

Tumca pirs SeuZlia, umaRlesi an profesiuli ganaTlebis nebismieri safexuris<br />

<strong>da</strong>srulebis Semdeg Sewyvitos swavla <strong>da</strong> imuSaos Sesabamisi specialobiT.<br />

umaRlesi akademiuri ganaTlebis xazi xelmisawvdomia mxolod sruli<br />

zogadi ganaTlebis mqone pirTaTvis. profesiuli ganaTlebis miReba ki sabazo<br />

safexuris <strong>da</strong>srulebis Semdegacaa SesaZlebeli.<br />

ganaTlebis safexurebs Soris filtris funqcias xSirad gamocdebi asrulebs.<br />

magaliTad, zogadsaganmanaTleblo skoli<strong>da</strong>n umaRlesi ganaTlebis safexurze<br />

ga<strong>da</strong>sasvlelad aucilebelia erTiani erovnuli gamocdebis Cabareba.<br />

erTian erovnul gamocdebze <strong>da</strong>iSvebian pirebi, romlebic floben sruli zogadi<br />

ganaTlebis <strong>da</strong>ma<strong>da</strong>sturebel an masTan gaTanabrebul dokuments.<br />

erTiani erovnuli gamocdebi gulisxmobs savaldebulo testirebas zogad<br />

unarebSi, qarTul enasa <strong>da</strong> literaturaSi <strong>da</strong> ucxo enaSi. aseve, umaRlesi<br />

saganmanaTleblo <strong>da</strong>wesebuleba awesebs erT gamoc<strong>da</strong>s Semdegi arCeviTi<br />

sagnebi<strong>da</strong>n: a) literatura; b) maTematika; g) istoria; d) geografia; e) qimia; v)<br />

fizika; z) biologia.<br />

p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a


saqarTvelos ganaTlebis sistema<br />

X-XII<br />

VII-IX<br />

I-VI<br />

samedicino ganaTleba<br />

akademiuri ganaTlebis sveti<br />

stomatologiuri ganaTleba<br />

doqtorantura<br />

erTiani<br />

erovnuli<br />

gamocdebi<br />

magistratura<br />

saerTo<br />

samagistro<br />

gamoc<strong>da</strong><br />

bakalavriati<br />

saSualo ganaTleba<br />

Sualeduri<br />

kvalifikacia<br />

e.e.g. <strong>–</strong> z.u.*<br />

sabazo ganaTleba<br />

<strong>da</strong>wyebiTi ganaTleba<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

skolamdeli ganaTleba<br />

<strong>da</strong>akvirdiT saqarTvelos formaluri<br />

ganaTlebis sistemis sqemas.<br />

ganaTlebis romeli xazi gvaZlevs<br />

Sromis bazarze ufro adre gasvlis<br />

SesaZleblobas <strong>–</strong> profesiuli<br />

Tu akademiuri? SesaZlebelia Tu<br />

ara profesiuli ganaTlebis xazi<strong>da</strong>n<br />

akademiuri ganaTlebis xazze<br />

ga<strong>da</strong>nacvleba? <strong>da</strong>saxeT skolisSemdgomi<br />

ganaT lebis miRebis Tqveni<br />

gza. <strong>da</strong>asabuTeT Tqveni arCevani.<br />

profesiuli ganaTlebis sveti<br />

profesiuli ganaTlebis<br />

mexuTe safexuri<br />

profesiuli ganaTlebis<br />

meoTxe safexuri<br />

e.e.g. <strong>–</strong> z.u.<br />

profesiuli ganaTlebis<br />

mesame safexuri<br />

profesiuli ganaTlebis<br />

meore safexuri<br />

profesiuli ganaTlebis<br />

pirveli safexuri<br />

savaldebulo ganaTleba e.e.g. <strong>–</strong> z.u.<br />

erTiani erovnuli gamocdebi <strong>–</strong> zogadi unarebi<br />

wyaro: saqarTvelos ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis saministros vebgverdi.<br />

21


Tu saSualo safexuris <strong>da</strong>srulebis Semdeg profesiuli ganaTlebis xazze<br />

ga<strong>da</strong>svlas ga<strong>da</strong>wyvetT, mxolod zogadi unarebis testi un<strong>da</strong> CaabaroT. am<br />

SemTxvevaSi Tqven SeZlebT profesiuli ganaTlebis bolo or safexurze<br />

Caricxvas. aseve, profesiuli ganaTlebis mesame safexuri<strong>da</strong>n ufro maRal<br />

safexurze ga<strong>da</strong>sasvlelad erTiani erovnuli gamocdebis zogadi unarebis<br />

testis Cabarebaa saWiro. erTiani erovnuli gamocdebis Cabarebis gziT,<br />

aseve, SesaZlebelia profesiuli ganaTleb is xazi<strong>da</strong>n akademiur xazze ga<strong>da</strong>svla.<br />

bakalavriati<strong>da</strong>n magistraturis safexurze ga<strong>da</strong>sasvlelad aucilebelia<br />

saerTo samagistro gamocdis Cabareba.<br />

umaRlesi <strong>da</strong> profesiuli ganaTlebis <strong>da</strong>safinanseblad saxelmwifo,<br />

garkveuli wesis mixedviT, studentebze vauCerebs gascems. magaliTad,<br />

erTiani erovnuli gamocdebis Sedegebze <strong>da</strong>yrdnobiT SesaZlebelia 30%-iani,<br />

50%-iani, 70%-iani <strong>da</strong> 100%-iani vauCeris miReba. vauCeris odenobas saqarTvelos<br />

mTavroba gansazRvravs. misi gamoyeneba SeiZleba rogorc kerZo, ise<br />

saxelmwifo saganmanaTleblo <strong>da</strong>wesebulebebSi swavlisaTvis. pirs SeuZlia<br />

ga<strong>da</strong>abaros erTiani erovnuli gamocdebi saxelmwifo <strong>da</strong>finansebis mosapoveblad<br />

an misi odenobis gasazrdelad.<br />

boloniis procesi<br />

1999 wels italiis erT-erT uZveles sauniversiteto qalaqSi, boloniaSi,<br />

evropis 29 qveynis umaRles ganaTlebaze pasuxismgebelma ministrebma xeli<br />

moaweres boloniis deklaracias <strong>–</strong> amiT saxelmwifoebma gamoxates saerTo<br />

mzadyofna, monawileoba mieRoT umaRlesi ganaTlebis erTiani evropuli<br />

sivrcis Camoyalibebis procesSi, romelsac sxvagvarad boloniis processac<br />

uwodeben.<br />

boloniis deklaracia, upirvelesad, gulisxmobs studentebis mobilobis<br />

(Tavisufali moZraobis) xelSewyobas. mobiloba aris studentis ufleba,<br />

Tavad ga<strong>da</strong>wyvitos, Tu romel saganmanaTleblo programaze <strong>da</strong> <strong>da</strong>wesebulebaSi<br />

gaagrZelebs swavlas, rogorc qveynis SigniT, ise mis farglebs gareT. am<br />

uflebis uzrunvelyofisaTvis, boloniis procesSi CarTuli qveynebi cdiloben<br />

umaRlesi ganaTlebis sistemebis sinqronizaciasa <strong>da</strong> urTierTTavsebadobis<br />

uzrunvelyofas.<br />

saqarTvelo boloniis procesis wevria. umaRles ganaTlebaSi mimdinare<br />

reformebis didi nawili boloniis procesis moTxovnebs warmoadgens.<br />

umaRlesi saswavleblebis reitingi<br />

umaRlesi an profesiuli saswavleblebis SerCevis procesSi potenciuri<br />

studentebi xSirad ecnobian umaRlesi saswavleblebis reitingul siebs,<br />

sa<strong>da</strong>c saganmanaTleblo <strong>da</strong>wesebulebebi an calkeuli saganmanaTleblo programebi<br />

garkveuli kriteriumebisa <strong>da</strong> faqtorebis mixedviT aris <strong>da</strong>lagebuli.<br />

amgvar reitingebs xSirad masobrivi informaciis saSualebebi, mTavroba<br />

an akademiuri wreebi adgenen.<br />

22 p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a


universitetebis reitingul siebSi Sefasebis sxva<strong>da</strong>sxva kriteriumi gamov<br />

iyeneba, amitom erTi <strong>da</strong> igive universiteti sxva<strong>da</strong>sxva reitingSi sxva<strong>da</strong>sxva<br />

adgilze SeiZleba aRmoCndes. reitingul siebSi xSirad mxedvelobaSi miiReba<br />

calkeul universitetebSi an programebSi mimdinare kvleviTi saqmianobis<br />

xarisxi, studentebis arCevani, maTi warmateba <strong>da</strong> demografiuli monacemebi.<br />

zogierTi reitingi qveynis SigniT arsebul universitetebs a<strong>da</strong>rebs. amasTan,<br />

arsebobs msoflio reitingebic.<br />

dReisaTvis cnobilia ramdenime msxvili proeqti, romlebic miznad isaxavs<br />

msoflios masStabiT universitetebis erTmaneTTan Se<strong>da</strong>rebas saerTo kriteriumebis<br />

mixedviT. maT Sorisaa: e.w. Sanxais indeqsi, The Times Higher Education <strong>–</strong><br />

World University Rankings <strong>–</strong> didi britaneTi, Webometrics <strong>–</strong> espaneTis kvleviTi fondis<br />

iniciativa.<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

moZebneT internetSi universitetebis reitinguli siebi <strong>da</strong> gansazRvreT, romeli<br />

universitetebi lideroben am siebSi. Ziebis procesSi SegiZliaT gamoiyenoT<br />

bmulebi: www.timeshighereducation.co.uk/world-university-rankings; www.webometrics.info<br />

warmoidgineT, rom irCevT saganmanaTleblo <strong>da</strong>wesebulebas, sa<strong>da</strong>c gsurT swavlis<br />

gagrZeleba. romels airCevT <strong>da</strong> ratom?<br />

am kiTxvaze <strong>da</strong>sabuTebuli pasuxis CamoyalibebaSi cxrili <strong>da</strong>gexmarebaT.<br />

SeecadeT, SeavsoT igi Tan<strong>da</strong>rTuli instruqciisa <strong>da</strong> nimuSis mixedviT:<br />

CamoTvaleT saganmanaTleblo <strong>da</strong>wesebulebebis ramdenime SesaZlo varianti;<br />

CamoTvaleT ramdenime mniSvnelovani kriteriumi (maxasiaTebeli), romelTa<br />

gaTvaliswinebac gsurT arCevanis gakeTebisas; SegiZliaT, kriteriumebs<br />

mianiWoT wonebi (yvela kriteriumis jamuri wona 100%-s un<strong>da</strong> Seadgendes).<br />

CawereT variantebi <strong>da</strong> kriteriumebi cxrilSi ise, rogorc nimuSSia naCvenebi;<br />

SeafaseT variantebi TiToeuli kriteriumis mixedviT <strong>–</strong> mianiWeT TiToeul<br />

variants qula 0-<strong>da</strong>n (Zalian cudi) 3-mde (Zalian kargi) TiToeul maxasiaTebelTan<br />

mimarTebiT. Tu kriteriumebis wonebs iyenebT, TiToeuli qula jer<br />

kriteriumis wonaze un<strong>da</strong> gaamravloT.<br />

CawereT TiToeuli qula Sesabamis ujraSi variantebis gaswvriv, rogorc<br />

nimuSSia naCvenebi;<br />

gamoTvaleT TiToeuli variantis jamuri qula (TiToeul rigSi SekribeT<br />

miRebuli qulebi);<br />

Sea<strong>da</strong>reT variantebis jamuri qulebi (varianti, romelsac yvelaze maRali<br />

jamuri qula aqvs, saukeTesoa).<br />

kriteriumi 1<br />

30 %<br />

kriteriumi 2<br />

25%<br />

kriteriumi 3<br />

15%<br />

kriteriumi 4<br />

30%<br />

varianti 1 1 X 0.30 = 0.3 3 X 0.25 = 0.75 2 X 0.15 = 0.3 3 X 0.30 = 0.9 2.25<br />

varianti 2 1 X 0.30 = 0.3 2 X 0.25 = 0.5 2 X 0.15 = 0.3 3 X 0.30 = 0.9 2.6<br />

varianti 3 1 X 0.30 = 0.3 3 X 0.25 = 0.75 1 X 0.15 = 0.15 1 X 0.30 = 0.3 <strong>1.</strong>5<br />

Sea<strong>da</strong>reT Tqveni cxrili TanaklaselTa cxrilebs. SeimuSaveT saerTo kriteriumebis<br />

sia saswavleblebis asarCevad. moipoveT <strong>da</strong>matebiTi informacia TqvenTvis<br />

saintereso saswavleblebis Sesaxeb mniSvnelovani kriteriumebis mixedviT.<br />

sul<br />

23


24<br />

9-10. specializacia<br />

<strong>da</strong> profesionalizmi<br />

saqmianobis garkveul sferoSi <strong>da</strong>xelovnebas an garkveuli mimarTulebiT<br />

akademiuri <strong>da</strong> profesiuli ganaTlebis gaRrmavebas specializacias uwodeben.<br />

Tanamedrove samyaroSi specializacias Zalian didi mniSvneloba eniWeba,<br />

radgan is xels uwyobs Sromis efeqturad ganawilebas, Sromis nayofierebis<br />

zr<strong>da</strong>s, produqtisa <strong>da</strong> servisis xarisxis gaumjobesebas.<br />

Sesabamis <strong>da</strong>rgSi eqspertuli, specializebuli codna Zalian mniSvnelovania,<br />

Tumca specializacia ar niSnavs viwro mimarTulebis farglebSi Caketvas.<br />

<strong>axali</strong> teqnologiebis ganviTarebasTan erTad, Tanamedrove Sromis bazari<br />

mudmivad icvleba, Cndeba <strong>axali</strong> profesiebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>rgebi. cvalebad garemoSi<br />

warmatebuli orientaciisaTvis a<strong>da</strong>mians un<strong>da</strong> SeeZlos sakuTari codnis mudmivad<br />

gaRrmaveba <strong>da</strong> ganaxleba, zogierT SemTxvevaSi ki profesiuli reorientacia<br />

<strong>–</strong> saqmianobis <strong>axali</strong> sferoebis aTviseba <strong>da</strong> <strong>axali</strong> mimarTulebiT specializacia.<br />

boloniis procesSi gawevrianebasTan erTad saqarTvelom sicocxlis man-<br />

Zilze swavlis ideis xelSewyobis valdebulebac aiRo.<br />

Tanamedrove umaRlesi akademiuri <strong>da</strong> profesiuli ganaTlebis sistema<br />

imgvara<strong>da</strong>a mowyobili, rom a<strong>da</strong>mians, survilis SemTxvevaSi, ar gauWirdes<br />

mimarTuleba<br />

agraruli<br />

mecnierebani<br />

<strong>da</strong>rgi/<br />

specialoba<br />

p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a<br />

qve<strong>da</strong>rgi/specializacia<br />

agronomia agroekologia, agroqimia-nia<strong>da</strong>gmcodneoba, agroteqnologia,<br />

agrobioteqnologia, mcenareTa seleqcia-genetika, mcenareTa<br />

<strong>da</strong>cva, xil-bostneulisa <strong>da</strong> yurZnis moyvanis teqnologia,<br />

samkurnalo mcenareebis moyvanis teqnologia, organuli soflis<br />

meurneoba, meabreSumeobis teqnologia<br />

veterinaria diplomirebuli veterinari (erTsafexuriani)<br />

mecxoveleoba mecxoveleobis produqtebisa <strong>da</strong> nedleulis saqonelmcodneoba,<br />

cxovelTa <strong>da</strong> frinvelTa moSeneba, cxovelTa <strong>da</strong> frinvelTa kveba,<br />

iqTiologia, mecxoveleobis produqciis warmoeba<br />

sasursaTo<br />

teqnologia<br />

kvebis produqtebis ga<strong>da</strong>muSavebisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>konservebis<br />

teqnologia, sasmelebis teqnologia (alkoholiani, ualkoholo),<br />

sursaTis uvnebloba, samaduRro warmoebis bioteqnologia,<br />

subtropikuli kulturebis ga<strong>da</strong>muSavebis teqnologia<br />

satyeo saqme satyeo meurneoba, satyeo ekologia, sanadire meurneoba,<br />

tyeTmowyoba


ganaTlebis akademiur <strong>da</strong> profesiul xazebs Soris moZraoba <strong>da</strong> specializaciis<br />

Secvla.<br />

bakalavriatSi (umaRlesi ganaTlebis pirvel safexurze swavlisas) students<br />

SeuZlia erTdroulad ori mimarTulebiT iswavlos <strong>–</strong> airCios ZiriTadi<br />

<strong>da</strong> meore specialoba.<br />

erovnuli kvalifikaciebis CarCo<br />

2010 wels saqarTveloSi erovnuli kvalifikaciebis CarCo <strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong>.<br />

erovnuli kvalifikaciebis CarCo oficialuri dokumentia, romelic aRwers<br />

formaluri ganaTlebis sxva<strong>da</strong>sxva safexurze (zogadi ganaTleba, profesiuli<br />

ganaTleba, umaRlesi ganaTlebis sami safexuri) misaRwev ZiriTad Sedegebs.<br />

amave dokumentSi, 10 ZiriTadi mimarTulebis farglebSi, 100-mde <strong>da</strong>rgi<br />

(specialoba) <strong>da</strong> 1000-mde specializacia (profesiaa) CamoTvlili, romlebic<br />

SeiZleba SeiZinoT saqarTveloSi akademiuri <strong>da</strong> profesiuli ganaTlebis<br />

farglebSi. es CamonaTvali mudmivad ivseba <strong>axali</strong> profesiebiT.<br />

erovnuli kvalifikaciebis CarCos am amonaridSi mocemulia specialobebisa<br />

<strong>da</strong> specializaciebis CamonaTvali saqarTveloSi erT-erTi perspeqtiuli<br />

mimarTulebisaTvis <strong>–</strong> agraruli mecnierebebisaTvis.<br />

profesiuli specializacia<br />

meabreSume, mebaRe (dekoraciuli mcenareebis), mebostne, mevenaxe, memcenare, meCaie, mexile,<br />

mcenareebis <strong>da</strong>mamzadebeli (samkurnalo, aromatuli), mcenareTa <strong>da</strong>cvis teqnikosi,<br />

sakvebmwarmoebeli, melioratori (agromelioratori, hidromelioratori), pesticidebisa <strong>da</strong><br />

agroqimikatebis teqnikosi, sanerge meurneobis specialisti<br />

veterinaruli momsaxurebis specialisti<br />

kinologi, zooteqnikosi (mecxeneoba, mecxvareoba, mebocvreoba, mefrinveleoba <strong>da</strong> a.S),<br />

mefutkre, Tevzis momSenebeli, Tevzis mrewavi, xelovnuri ganayofierebis teqnikosi, inkubaciis<br />

operatori, mecxoveleobis nedleulis pirveladi <strong>da</strong>mmuSavebeli, cxovelTa kvebis operatori,<br />

bereitori (cxenis momTvinierebeli, mwvrTneli), cxovelebis momvleli<br />

xil-bostneulis pirveladi ga<strong>da</strong>mmuSavebeli, Tevzga<strong>da</strong>mmuSavebeli, rZis ga<strong>da</strong>mmuSavebeli,<br />

purproduqtebis mwarmoebeli, xorcproduqtebis ga<strong>da</strong>mmuSavebeli, yvelis mwarmoebeli,<br />

mcenareebis ga<strong>da</strong>mmuSavebeli, Saqris mwarmoebeli, meRvine, ludisa <strong>da</strong> ualkoholo sasmelebis<br />

mwarmoebeli, degustatori (Rvinis, Cais <strong>da</strong> a.S.), konditeri, mzareuli, xabazi<br />

metyeve (tyismWreli, taqsatori), tyismcveli, tyis gaSenebis teqnikosi, tyis paTologist-<br />

teqnikosi, monadire<br />

25


26<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

CamotvirTeT saqarTvelos ganaTlebisa <strong>da</strong> mecnierebis saministros veb-gverdi<strong>da</strong>n<br />

kvalifikaciebis erovnuli CarCos dokumenti <strong>da</strong> specializaciebis CamonaTvalis<br />

sruli varianti (CarCos <strong>da</strong>narTi #4; www.nea.ge/uploads/files1/charcho.pdf<br />

ipoveT specialobaTa CamonaTvalSi Tqven mier arCeuli profesia. romel mimar-<br />

Tulebas miekuTvneba igi? romeli xazis arCevaa saWiro am specializaciis misa-<br />

Rebad <strong>–</strong> akademiuris Tu profesiulis? Tqveni azriT, ra upiratesobebi <strong>da</strong><br />

SezRudvebi aqvs akademiuri <strong>da</strong> profesiuli ganaTlebis xazebs?<br />

profesionalizmi <strong>da</strong> karieruli ganviTareba<br />

bevr kulturaSi termini „profesionali“ gamoiyeneba ganaTlebuli <strong>da</strong><br />

kompetenturi (mcodne) a<strong>da</strong>mianis socialuri statusis aRsawerad.<br />

profesionali flobs specializebul codnasa <strong>da</strong> unar-Cvevebs Tavis<br />

<strong>da</strong>rgSi, akmayofilebs profesiuli eTikis stan<strong>da</strong>rtebs (rogorc TanamSromeli,<br />

partniori, kolega <strong>da</strong> sxva), pativiscemiT eqceva klientebs, aqvs<br />

maRali motivacia <strong>da</strong> uyvars sakuTari saqme.<br />

profesionalebi sazogadoebasa <strong>da</strong> kolegebSi ndobiT sargebloben, amitom<br />

maTi saqmianoba garkveul moralur <strong>da</strong> eTikur pasuxismgeblobasac gulisxmobs.<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

Tqveni azriT, specialuri codnisa <strong>da</strong> unar-Cvevebis gar<strong>da</strong>, kidev romel mniSvnelovan<br />

Tvisebebsa <strong>da</strong> unar-Cvevebs un<strong>da</strong> flobdes profesionali? gaerTiandiT<br />

jgufebSi profesiebis mixedviT <strong>da</strong> CamoayalibeT Tvisebebisa <strong>da</strong> zogadi unar-<br />

Cvevebis sia Tqveni profesiisaTvis. moaxdineT sakuTari Tavis TviTSefaseba am<br />

Tvisebebis mixedviT (romels flobT? romlis ganviTarebas gegmavT momavalSi?).<br />

a<strong>da</strong>mianis profesiuli statusis ganviTarebis gzas sxvagvarad profesiul<br />

karierasac uwodeben. sityva „kariera“ laTinurad (Cararia) borbliani etliT<br />

gaWril gzas niSnavs.<br />

bevri organizacia xels uwyobs sakuTari TanamSromlebis karierul ganvi-<br />

Tarebas, magram yoveli a<strong>da</strong>miani mainc Tavad qmnis sakuTar karieras.<br />

pirovnuli ganviTarebis kuTxiT, karieruli ganviTareba <strong>da</strong>mokidebulia<br />

a<strong>da</strong>mianis unarze sakuTar samoRvaweo asparezze efeqturad gamoiyenos<br />

socialuri, inteleqtualuri <strong>da</strong> ekonomikuri resursebi, gaiTvaliswinos<br />

Tavisi fizikuri <strong>da</strong> fsiqologiuri <strong>SesaZleblobebi</strong>, sworad moaxdinos<br />

reagireba SemTxveviT faqtorebze.<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

moiZieT internetSi warmatebuli a<strong>da</strong>mianebi <strong>da</strong> amokrifeT saintereso faqtebi<br />

maTi biografii<strong>da</strong>n mozardobis periodSi. warudgineT Tqveni namuSevari Tanaklaselebs.<br />

ratom aris mniSvnelovani es faqtebi am a<strong>da</strong>mianebis biografiaSi?


es sainteresoa<br />

joni depi<br />

germanul enaze misi gvari „sulels“ niSnavs. depi<br />

xSirad xumrobs am Temaze. 15 wlis asakSi jonis<br />

mSoblebi erTmaneTs gaSordnen. swored am periodSi<br />

gaitaca igi musikam. deps de<strong>da</strong>m aCuqa pirveli gitara,<br />

romelzec man <strong>da</strong>kvra <strong>da</strong>moukideblad iswavla. male<br />

depma Camoayaliba musikaluri jgufi „bavSvebi“ (ingl.<br />

The Kids), romelic floridis Ramis klubebSi ukrav<strong>da</strong>.<br />

depis meore gataceba xatvaa. igi sakuTari musikaluri<br />

jgufis pirveli albomis ydis avtoria.<br />

mark cukerbergi<br />

mark cukerbergi msoflioSi yvelaze axalgazr<strong>da</strong><br />

miliarderia. kompiuterebma igi jer kidev skolaSi<br />

gaitaca. marks uyvar<strong>da</strong> kompiuteruli TamaSebis Seqmna <strong>da</strong><br />

programireba. erT-erTi pirveli programa, romelic markma<br />

mamamisisTvis Seqmna, Tanamedrove sakomunikacio<br />

programebis (messanger, skype) winaparia. am programis<br />

saSualebiT markis mama saxli<strong>da</strong>n ofisis TanamSromlebs<br />

ukavSirdebo<strong>da</strong> <strong>da</strong> sakuTar stomatologiur klinikas<br />

distanciurad marTav<strong>da</strong>. markis Tanaklaselebisa <strong>da</strong><br />

kurselebis azriT, igi „kompiuteris Wias sulac ar hgav<strong>da</strong>“. cukerbergi kargad flobs<br />

ramdenime ucxo enas, uyvars klasikuri literatura.<br />

16 wlis asakSi kompaniam „Microsoft~ cukerbergs samuSao SesTavaza. markma es<br />

SeTavazeba ar miiRo <strong>da</strong> muSaobis <strong>da</strong>wyebas harvardis universitetSi swavla arCia.<br />

beqa goCitaSvili<br />

beqa goCitaSvili axalgazr<strong>da</strong> jazpianistia,<br />

romelic amJamad msoflios erTerT<br />

yvelaze prestiJul musikalur skolaSi,<br />

`jiliardSi~ swavlobs. igi saqarTvelos<br />

ganviTarebisa <strong>da</strong> reformebis fondis<br />

stipendiantia, mravali prestiJuli<br />

saerTaSoriso musikaluri konkursis<br />

laureati. sami wlis asakSi beqam pirvelad<br />

moismina kit jareTis musikaluri<br />

kompozicia, ramac biZgi misca mis interess<br />

musikisadmi. oTxi wlis asakSi is ukve ukrav<strong>da</strong> rTul musikalur kompoziciebs. rva<br />

wlis asakSi germaniaSi beqam klasikuri musikis festivalze gaimarjva.<br />

2008 wlis aprilSi amerikis SeerTebuli Statebis saelCoSi beqas Sesruleba<br />

amerikis saxelmwifo mdivanma, kondoliza raisma moismina, romelic Tava<strong>da</strong>c<br />

profesionali musikosia. „beqa saukeTeso jaz-pianistia, romelic odesme<br />

momismenia“, <strong>–</strong> aRniSna kondoliza raisma. amerikis saxelmwifo mdivnisa <strong>da</strong><br />

saqarTveloSi aSS-is elCis <strong>da</strong>xmarebiT, beqam manhetenis musikaluri skolisa <strong>da</strong><br />

jiliardis skolis SesarCev konkursSi miiRo monawileoba <strong>da</strong> orive skolaSi<br />

Cairicxa.<br />

27


11-12<br />

debatebi<br />

a<strong>da</strong>miani Tavad qmnis<br />

sakuTar momavals!<br />

p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a<br />

ixelmZRvaneleT<br />

debatebis warmarTvis<br />

instruqciiT:<br />

gv. 148-155<br />

momavlis mimarT <strong>da</strong>mokidebulebas Zalian didi<br />

gavlena aqvs imaze, Tu rogor viqceviT awmyoSi.<br />

zogierTi a<strong>da</strong>miani Tvlis, rom warmatebas <strong>da</strong> warumateblobas,<br />

didwilad, bediswera gansazRvravs.<br />

Aarsebobs gansxvavebuli azric <strong>–</strong> bevri ram pirad<br />

Zalisxmevazea <strong>da</strong>mokidebuli. yvelas cxovrebaSi<br />

xdeba moulodneli movlenebi, magram momavals ara es<br />

movlenebi, aramed maTze Cveni reaqcia gansazRvravs.<br />

imsjeleT momavlisadmi am ori gansxvavebuli midgomis<br />

marTebulobis Sesaxeb.


Sromis bazari<br />

13. Sromis<br />

bazari<br />

aTvisebuli seqtori auTvisebeli seqtori<br />

<strong>da</strong>kavebuli<br />

samuSao<br />

adgilebi<br />

gaixsneneT!<br />

ra aris samuSao Zala?<br />

ra aris Sromis bazari?<br />

ra mniSvneloba aqvs mas TiToeuli moqalaqisa <strong>da</strong> saxelmwifosTvis?<br />

romeli saxis umuSevroba iciT?<br />

vakansiebi<br />

<strong>da</strong>saqmebulebi umuSevrebi<br />

situaciuri amocana<br />

patara sasauzmis mTeli personali samuSao<strong>da</strong>n imis gamo <strong>da</strong>iTxoves, rom<br />

sasauzmem quCis meore mxares axladgaxsnil restoranTan konkurencias ver<br />

gauZlo.<br />

sasauzmis asakovan mzareulebs, gigas <strong>da</strong> no<strong>da</strong>rs, restoranSi muSaobis <strong>da</strong>sawyebad<br />

kvalifikacia ar hyofniT, ara<strong>da</strong>, TavianTi xelfasiT oriveni sakmaod did<br />

ojaxebs arCendnen. gigas invalidi Svili, moxuci mSoblebi <strong>da</strong> diasaxlisi<br />

meuRle hyavs, no<strong>da</strong>rs <strong>–</strong> studenti Svilebi. umuSevrad <strong>da</strong>rCenilebma <strong>da</strong>xmarebisaTvis<br />

<strong>da</strong>saqmebis saagentoebs miakiTxes, Tan ganacxades, rom maTTvis nebismieri<br />

samuSao pirobebi misaRebia <strong>da</strong> <strong>da</strong>bal xelfaszec <strong>da</strong>Tanxmdebian. saagentoSi<br />

TavianTi sakontaqto monacemebi ki <strong>da</strong>toves, magram <strong>da</strong>rwmunebuli arc erTi ar<br />

aris, rom xel<strong>axali</strong> <strong>da</strong>saqmeba droulad moxdeba.<br />

aRmoCn<strong>da</strong>, rom Tavisufali samuSao adgilebi jerjerobiT ar aris. amitom<br />

ga<strong>da</strong>wyvites, xvali<strong>da</strong>n sasauzmeebis, patara restornebisa <strong>da</strong> kafeebis Semovla<br />

<strong>da</strong>iwyon <strong>da</strong> maT sakuTari Sroma SesTavazon.<br />

ra SeiZleba vuwodoT process, romelic samuSao<strong>da</strong>n <strong>da</strong>Txovnis Semdeg gigam<br />

<strong>da</strong> no<strong>da</strong>rma <strong>da</strong>iwyes?<br />

grZelvadiani iqneba Tu moklevadiani CamoTvlili pirebis umuSevroba?<br />

romel argumentebs eyrdnoba Tqveni mosazreba?<br />

Tqveni <strong>da</strong>kvirvebiT, rogoria <strong>da</strong>saqmebulTa Soris asakovani <strong>da</strong> axalgazr<strong>da</strong><br />

specialistebis proporcia?<br />

romel profesiazea meti moTxovna?<br />

29


process, romlis meSveobiTac a<strong>da</strong>mianebi TavianTi gemovnebisa <strong>da</strong> unaris<br />

Sesabamis samuSaos pouloben, samuSaos Zieba ewodeba.<br />

radgan a<strong>da</strong>mianebi erTmaneTisagan moTxovnebiTa <strong>da</strong> kvalifikaciiT<br />

gansxvavdebian, isini samuSaos survilisa <strong>da</strong> unaris mixedviT eZeben. yvela<br />

samuSao adgili maTTvis erTnairad misaRebi ar aris.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom <strong>da</strong>msaqmeblebsac <strong>da</strong> samuSaos maZieblebsac gancxadebebis<br />

ganTavseba gazeTebSi, internetSi, radiosa Tu satelevizio morbenal<br />

striqonze SeuZliaT, ganTavsebisaTvis saWiro xarjebis gaReba yvelasaTvis<br />

xelmisawvdomi ar aris. amitom informacia samuSaos maZieblisa <strong>da</strong> samuSaos<br />

Sesaxeb Se<strong>da</strong>rebiT nela vrceldeba.<br />

sabazro ekonomikis pirobebSi samuSao adgilebze mwvave konkurenciaa.<br />

samuSaos is iRebs, visac mocemul konkretul sferoSi yvelaze maRali<br />

kvalifikacia aqvs. maRali profesiuli unaris mqone muSakebze moTxovna<br />

yovelTvis arsebobs, Sesabamisad, maTi anazRaurebac maRalia. mewarmeebma<br />

ician, rom aseTi muSakebis Sromis nayofiereba maRalia (sxvebze met <strong>da</strong><br />

xarisxian produqcias qmnian), amitom maT ukeTes samuSao pirobebs uqmnian.<br />

<strong>da</strong>Cqarebuli teqnologiuri progresis gamo, sawarmoebi axleburi <strong>da</strong><br />

mravalgvari unar-Cvevebis mqone muSakebs moiTxoven. xSirad samuSao arsebobs,<br />

ufrosi asakis a<strong>da</strong>mianebs ki <strong>da</strong>mqiravebelTa Tanamedrove moTxovnebis<br />

Sesabamisi codna ar gaaCniaT: uWirT an saerTod ver saubroben ucxo enaze,<br />

ar floben kompiuterul programebs, Tanamedrove teqnologiebs. radgan<br />

cxovrebis winsvlam aseTi saWiroeba moitana, bevr qveyanaSi e.w. `zr<strong>da</strong>srul-<br />

Ta ganaTlebis programebiT~, ufrosi asakis a<strong>da</strong>mianebs ga<strong>da</strong>mzadebaSi, profesiis<br />

SecvlaSi, <strong>axali</strong> unarebis ganviTarebaSi exmarebian. Tu a<strong>da</strong>mians muSaobis<br />

<strong>da</strong>wyeba surs, man sicocxlis bolomde siaxleebis Seswavlisa <strong>da</strong> profesiuli<br />

srulyofis mzadyofna un<strong>da</strong> gamoTqvas.<br />

30 p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a


umuSevrobas seriozuli uaryofiTi Sedegebi moaqvs rogorc ekonomikuri,<br />

ise socialuri kuTxiT, rogorc umuSevrebisa <strong>da</strong> maTi ojaxis wevrebisaTvis,<br />

ise mTeli sazogadoebisaTvis.<br />

ekonomikuri <strong>da</strong>nakargebi socialuri problemebi<br />

• warmoebuli <strong>da</strong> bazarze<br />

gatanili produqciis<br />

raodenobis Semcireba;<br />

• sawarmoebis mier<br />

biujetSi saga<strong>da</strong>saxado<br />

Senatanebis Semcireba;<br />

• saxelmwifo xarjebis<br />

zr<strong>da</strong> umuSevarTa<br />

Semweobebis gasacemad;<br />

• qveyni<strong>da</strong>n samuSao Zalis<br />

migracia.<br />

•cxovrebis donis gauareseba;<br />

• Sromis bazarze konkurenciis zr<strong>da</strong>;<br />

• Sromis anazRaurebis Semcireba;<br />

• socialuri uTanasworobis gaZliereba;<br />

• umuSevarTa Soris stresis, avadmyofobis,<br />

narkomaniis, alkoholizmis, <strong>da</strong>naSaulis zr<strong>da</strong>.<br />

• ojaxuri <strong>da</strong> sazogadoebrivi konfliqtebi;<br />

• kadrebis diskvalifikacia;<br />

• ojaxebis ngreva;<br />

• saerTo socialuri <strong>da</strong>Zabuloba.<br />

socialur problemebs ekonomistebma umuSevrobis araekonomikuri<br />

Sedegebi uwodes. xangrZlivi umuSevroba a<strong>da</strong>mianebSi stress iwvevs. maTi<br />

nawili samuSaos Sovnis imeds kargavs <strong>da</strong> samuSao adgilis Zebnas wyvets. isini<br />

samuSao Zali<strong>da</strong>n gamoTiSulad iTvlebian, Tumca realurad muSaoba surT.<br />

roca a<strong>da</strong>miani sakuTar qveyanaSi <strong>da</strong>saqmebis imeds kargavs, legalurad an aralegalurad<br />

cdilobs iseT qveyanaSi moxvdes, sa<strong>da</strong>c <strong>da</strong>saqmeba ar gauWirdeba.<br />

<strong>da</strong>bali ekonomikuri ganviTarebis qveynebis samuSao Zalis didi nawili qveyanas<br />

tovebs <strong>da</strong> samuSaos sxva qveynebSi eZebs. iwyeba masobrivi SromiTi migracia.<br />

swored amitom, saxelmwifoebis umetesoba mosaxleobis ekonomikur gaaqtiurebasa<br />

<strong>da</strong> umuSevrobis donis Semcirebaze zrunavs, rac, Tavis mxriv, ekonomikuri<br />

progresis saSualebas iZleva. sxva<strong>da</strong>sxva samTavrobo programebi,<br />

yovelTviuri Semweobis saxiT, umuSevrebs finansur <strong>da</strong>xmarebas uweven, xolo<br />

<strong>da</strong>saqmebis specialuri saagentoebi droebiT <strong>da</strong>saqmebaSi exmarebian.<br />

31


32<br />

es sainteresoa<br />

saqarTveloSi umuSevrobis dones ori xerxiT gamoiTvlian: oficialurad<br />

registrirebuli umuSevrebis raodenobiT <strong>da</strong> saojaxo meurneobebis SerCeviTi<br />

gamokvlevebis monacemebis mixedviT. am ukanasknelis 2010 wlis monacemebze<br />

<strong>da</strong>yrdnobiT SeiZleba iTqvas, rom es maCveneblebi yvelaze maRalia TbilisSi <strong>–</strong> 30%.<br />

Semdeg modis is regionebi, sa<strong>da</strong>c samrewvelo qalaqebia: aWara <strong>–</strong> 18%; Si<strong>da</strong> qarTli <strong>–</strong><br />

12.7%; imereTi <strong>–</strong> 1<strong>1.</strong>6%.<br />

mecxre klasis masali<strong>da</strong>n gaixseneT, ras gulisxmobs konkurencia <strong>da</strong> rogor<br />

aisaxeba igi a<strong>da</strong>mianis yoveldRiur cxovrebaze?<br />

rogor fiqrobT, ramdenad maRalia konkurencia Sromis bazarze Tqven mier<br />

arCeul profesiul sferoSi? rTulia Tu martivi am sferoSi <strong>da</strong>saqmeba? ra<br />

strategias mimarTavT am sferoSi <strong>da</strong>saqmebis Sansebis gazrdisaTvis?<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a<br />

imsjeleT!<br />

moiZieT internetSi uaxlesi monacemebi saqarTveloSi umuSevrobis donis<br />

Sesa xeb. Sea<strong>da</strong>reT isini wina wlebis monacemebs. rogoria tendencia? gansxvavdeba<br />

Tu ara monacemebi sqesis, qalaqisa <strong>da</strong> soflis macxovreblebis,<br />

regionebis mixedviT? riT axsnidiT am gansxvavebebs? informaciis moZiebisaTvis<br />

gamoiyeneT saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuris veb-gverdi:<br />

www.geostat.ge<br />

moiZieT internetSi saiti www.hr.ge. am saitze yoveldRiurad aTobiT<br />

gancxadeba qveyndeba sxva<strong>da</strong>sxva tipis vakansiaze. SearCieT TqvenTvis saintereso<br />

profesia <strong>da</strong> gaecaniT <strong>da</strong>msaqmeblebis moTxovnebs. ga<strong>da</strong>ixazeT cxrili<br />

rveulSi <strong>da</strong> SeavseT.<br />

kompaniis<br />

<strong>da</strong>saxeleba<br />

sakontaqto<br />

informacia<br />

CV-is miRebis<br />

bolo va<strong>da</strong><br />

SeadgineT Tqveni CV * Semdegi principis mixedviT:<br />

<strong>1.</strong> personaluri monacemebi<br />

2. sakontaqto informacia<br />

3. ganaTleba<br />

4. SromiTi gamocdileba, maT Soris moxalised muSaobisa<br />

5. ucxo enebis codna<br />

6. piradi Tvisebebi<br />

1 (laT. Curriculum Vitae) profesiuli biografia<br />

samuSao<br />

ganakveTi<br />

ZiriTadi moTxovnebi<br />

... ... ... ... ...


14. praqtikumi:<br />

viTamaSoT arCevnebi<br />

umuSevroba sazogadoebis mtkivneuli problemaa. mosaxleobis gulis<br />

mosagebad saarCevno programebSi politikosebi yovelTvis umuSevrobis<br />

Semcirebisa <strong>da</strong> <strong>axali</strong> samuSao adgilebis garantias iZlevian, arCevnebSi<br />

gamarjvebis Semdeg ki <strong>da</strong>napirebis Sesruleba uWirT.<br />

imisaTvis, rom kargad gaiazroT, romeli sakiTxebis ga<strong>da</strong>WrasTan <strong>da</strong> ra<br />

saxis sirTuleebTan aris <strong>da</strong>kavSirebuli umuSevrobis problemis <strong>da</strong>Zleva,<br />

viTamaSoT `arCevnebi~.<br />

<strong>da</strong>iyaviT oTx jgufad. TiToeul jgufs mianiWeT nomeri <strong>da</strong>F airCieT<br />

lideri, romelic `saqarTvelos mTavrobaSi~ mosaxvedrad ibrZolebs. jgufis<br />

<strong>da</strong>narCeni wevrebi mas <strong>da</strong>exmarebian, moamzados `saqarTveloSi umuSevrobis<br />

<strong>da</strong>Zlevis programa~, romelsac is klasis winaSe waradgens. gamarjvebuli<br />

kandi<strong>da</strong>ti modelirebul `mTavrobaSi~ moxvdeba. umuSevrobis <strong>da</strong>Zlevis<br />

programa (aranakleb Svidpunqtiani) im Tanmimdevruli RonisZiebebis<br />

CamonaTvali un<strong>da</strong> iyos, romelTa ganxorcielebac, Tqveni azriT, xels<br />

Seuwyobs a<strong>da</strong>mianebis <strong>da</strong>saqmebis mniSvnelovan zr<strong>da</strong>s.<br />

gafrTxileba: Tqvens programaSi ar un<strong>da</strong> moxvdes wina<strong>da</strong>deba <strong>–</strong> `samuSao<br />

adgilebis Sesaqmnelad gavxsni bevr axal sawarmos.~ `mTavrobis wevrebi~<br />

sawarmoebs TviTon ver gaxsnian.<br />

prezentaciebs yuradRebiT mousmineT. <strong>da</strong>srulebis Semdeg yvela Tqvengani<br />

amomrCeveli xdeba. maswavleblis mier <strong>da</strong>rigebul misawebebel furclebze<br />

<strong>da</strong>awereT Tqveni jgufis nomeri. es furceli Tqvens xmas gamoxatavs. is<br />

<strong>da</strong>faze im jgufis grafaSi miakariT, romlis programac yvelaze metad mogewonaT<br />

(ix. cxrilis nimuSi). ufleba ar gaqvT, sakuTar kandi<strong>da</strong>ts misceT xma!<br />

Sefaseba: gamarjvebuli iqneba is kandi<strong>da</strong>ti, romlis programac met xmas<br />

miiRebs, Sesabamisad, jgufis TiToeuli wevri maswavleblisagan umaRles<br />

Sefasebas <strong>da</strong>imsaxurebs. umaRles Sefasebas miiRebs is monawilec, romelic<br />

argumentirebulad axsnis sakuTar arCevans.<br />

rCeva: gaixseneT, <strong>da</strong>saqmebis ra realuri perspeqtiva arsebobs Tqvens<br />

regionSi, romeli <strong>da</strong>rgis aRorZinebaa SesaZlebeli <strong>da</strong> moamzadeT saintereso<br />

saarCevno programebi. moifiqreT efeqturi saarCevno lozungi. gisurvebT<br />

warmatebas!<br />

kandi<strong>da</strong>tTa programebis sademonstracio cxrilis nimuSi<br />

№ kandi<strong>da</strong>ti №1 kandi<strong>da</strong>ti №2 kandi<strong>da</strong>ti №3 kandi<strong>da</strong>ti №4<br />

33


34<br />

15. ekonomikuri saqmianobis<br />

ZiriTadi sferoebi<br />

a<strong>da</strong>mianebi ekonomikuri saqmianobis im sferos irCeven, romelic maT met<br />

mogebas moutans. calkeuli a<strong>da</strong>mianebi, a<strong>da</strong>mianTa jgufebi, regionebi <strong>da</strong> qveynebic<br />

ki gansazRvruli saqonlisa <strong>da</strong> momsaxurebis warmoebaSi ostatdebian<br />

(specializdebian). amas saqonlisa <strong>da</strong> momsaxurebis iseTi raodenobiT gamoSvebamosdevs,racTviTmwarmoeblebissaWiroebasaRemateba.aseTSemTxvevebSi,<br />

mwarmoeblebi zedmet produqcias sxva a<strong>da</strong>mianebis mier warmoebul saqonelsa<br />

<strong>da</strong> momsaxurebaze cvlian. sabolood yvela mogebulia.<br />

a<strong>da</strong>mianebi nebayoflobiT mxolod maSin cvlian saqonels, roca monawile<br />

mxareebs sargeblis miRebis imedi aqvT. es marTebulia, roca vsaubrobT individebisa<br />

<strong>da</strong> organizaciebis vaWrobis Sesaxeb, rogorc erTi qveynis farglebSi,<br />

aseve sxva<strong>da</strong>sxva qveynebs Soris. vaWrobis procesSi monawile ori an<br />

meti mxare ga<strong>da</strong>wyvetilebas mxolod maSin iRebs, Tu sargeblis miRebis imedi<br />

aqvs. roca erT-erTi an orive movaWre partniorisagan sargebels aRar elis<br />

<strong>–</strong> gacvla wydeba.<br />

imsjeleT!<br />

sakuTari <strong>da</strong>saxlebis<br />

magaliTze<br />

CamoTvaleT a<strong>da</strong>mianis<br />

is saqmianobebi,<br />

romlebic<br />

Semosavlis misaRebad<br />

xorcieldeba.<br />

romeli maTgania<br />

prioritetuli?<br />

ratom?<br />

p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a<br />

specializacias adgili aqvs maSin, roca sameurneo<br />

erTeulebi (individebi, firmebi, qalaqebi,<br />

regionebi <strong>da</strong> qveynebi) erTgvarovan produqts<br />

awarmoeben.<br />

glexebs is produqti mohyavT, romlis<br />

moyvana Se<strong>da</strong>rebiT iolia;<br />

regionisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebel havasa <strong>da</strong><br />

nia<strong>da</strong>gSi advilad xarobs;<br />

sxva kulturebTan Se<strong>da</strong>rebiT, mosavali<br />

didi raodenoba miiReba <strong>da</strong> iafia;<br />

xarisxiani mosavlis miRebis gansakuTrebul<br />

teqnologias floben <strong>da</strong> sxva.<br />

amitom TiToeuli regioni specializdeba mxolod erTi an ramdenime kulturis<br />

moyvanaze. arCeul <strong>da</strong>rgs aviTareben, produqtis sasaqonlo saxis gaumjobesebaze<br />

zrunaven, msxvil fermerul meurneobebs qmnian. Tu sxva glexi<br />

bazarze Sesvlas sakuTar ezoSi moyvanili produqtis gayidviT moindomebs,<br />

specializaciaze orientirebuli fermerebisTvis konkurenciis gaweva<br />

rogorc fasiT, ise xarisxiT, Zalian gauWirdeba.<br />

specializaciis dros a<strong>da</strong>mianebi SezRuduli asortimentis saqonels <strong>da</strong><br />

momsaxurebas didi raodenobiT awarmoeben. specializacia zrdis Sromis<br />

nayofierebas. igi xels uwyobs vaWrobis ganviTarebasac, rac aZlierebs sxva<strong>da</strong>sxva<br />

regionis urTierT<strong>da</strong>mokidebulebas.<br />

sawarmoo resursebi regionebisa <strong>da</strong> qveynebis mixedviT araTanabra<strong>da</strong>a<br />

ganawilebuli. es gansxvavebebi alternatiuli Rirebulebebis * gansxvavebas<br />

* alternatiuli Rirebuleba <strong>–</strong> sargebloba, mogeba an Rirebuleba imisa, rac un<strong>da</strong> <strong>da</strong>vTmoT sxva raimis<br />

SeZenis an miRebis sanacvlod. yvela resursis (miwis, fulis, drois <strong>da</strong> a.S.) gamoyenebis bevri alternatiuli<br />

gza arsebobs, amitom TiToeul qmedebas, arCevansa <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvetilebas Tavisi alternatiuli<br />

Rirebuleba aqvs.


iwvevs, ris gamoc specializacia <strong>da</strong> gacvla sasurveli xdeba.<br />

TvalsaCinoebisTvis moviyvanoT magaliTi: yazbegis raionSi mecxoveleobis<br />

ganviTarebisTvis kargi pirobebia, Tumca misi mosaxleobis raodenoba<br />

mcirea. quTaisSi ki mosaxleobis raodenoba metia, magram saxnav-saZovrebis<br />

naklebobaa, anu es raioni mrewvelobis ganviTarebisTvis ufro gamosadegia.<br />

amrigad, quTaiss yazbegTan Se<strong>da</strong>rebiT mrewvelobaSi absoluturi upiratesoba<br />

** gaaCnia. ra Tqma un<strong>da</strong>, aucileblobis SemTxvevaSi, quTaisSi naxiris<br />

moSenebac SesaZlebelia <strong>da</strong> yazbegSi <strong>–</strong> fabrikis amuSavebac, magram quTaisis<br />

raionSi mecxoveleobis ganviTarebis alternatiuli Rirebuleba samrewvelo<br />

sawarmoebis didi <strong>da</strong>nakargi iqnebo<strong>da</strong>, xolo yazbegSi qarxnis aSenebis<br />

alternatiuli Rirebuleba <strong>–</strong> samrewvelo produqciis didi raodenobiT<br />

<strong>da</strong>nakargi.<br />

amis gamoa, rom sruliad gansxvavebuli ekonomikis mqone qveynebi erTmaneTTan<br />

vaWroben. magaliTad, indonezia, romelic yavas, Saqarsa <strong>da</strong> sasargeblo<br />

wiaRiseuls awarmoebs, iaponiasTan vaWrobs, romelic manqanebs awarmoebs.<br />

saerTaSoriso vaWrobis didi wili msgavsi ekonomikis mqone qveynebze anu<br />

CrdiloeT amerikis, evropis industriul qveynebsa <strong>da</strong> iaponiaze modis. qveynebs<br />

Soris vaWrobis ZiriTadi mizezebis asaxsnelad ufro rTuli koncefciaa<br />

saWiro <strong>da</strong> mas Se<strong>da</strong>rebiTi upiratesobis Teoria *** ewodeba.<br />

** saerTaSoriso vaWrobis TeoriaSi qveyanas absoluturi upiratesoba aqvs, Tu is awarmoebs produqcias<br />

(saqonelsa <strong>da</strong> momsaxurebas) ufro „efeqtianad“ (iafad), vidre sxvebi.<br />

*** Se<strong>da</strong>rebiTi upiratesoba <strong>–</strong> ekonomikuri koncefcia, romlis Tanaxmad, qveyanam un<strong>da</strong> awarmoos mxolod is<br />

saqoneli <strong>da</strong> momsaxureba, romelTa warmoebac misTvis ufro efeqtiania, vidre sxva saqonlisa <strong>da</strong> momsaxurebis<br />

warmoeba (saeqsportod).<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

ga<strong>da</strong>xedeT istoriisa <strong>da</strong> geografiis saxelmZRvaneloebs, CaatareT ojaxis<br />

wevrebis gamokiTxva <strong>da</strong> gaarkvieT, romeli ekonomikuri saqmianobebi iyo gavrcelebuli<br />

adre saqarTveloSi. Sea<strong>da</strong>reT dRes gavrcelebul ZiriTad ekonomikur<br />

saqmianobas <strong>da</strong> <strong>da</strong>fiqrdiT ekonomikuri saqmianobis sferoebis Secvlis mizezebze.<br />

<strong>da</strong>wereT Txzuleba: `ra Seicvala qarTul ekonomikaSi bolo 25 wlis ganmavlobaSi?~<br />

35


36<br />

16. SromiTi<br />

urTierTobebi<br />

SromiTi urTierToba <strong>da</strong>saqmebulisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>msaqmeblis urTierTobas ewodeba.<br />

<strong>da</strong>msaqmebeli SeiZleba iyos saxelmwifo <strong>da</strong>wesebuleba, kerZo kompania an<br />

ubralod calkeuli a<strong>da</strong>miani. rac Seexeba <strong>da</strong>saqmebuls, is mxolod a<strong>da</strong>miani<br />

SeiZleba iyos. SromiT urTierTobebs saqarTveloSi calke organuli kanoni<br />

<strong>–</strong> Sromis kodeqsi awesrigebs. misi <strong>da</strong>cva savaldebuloa nebismieri <strong>da</strong>saqmebulisa<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>msaqmeblisaTvis. Tumca, Sromis kodeqsis gar<strong>da</strong>, arsebobs araer-<br />

Ti kanoni Tu kanonqvemdebare aqti, romelic awesrigebs sxva<strong>da</strong>sxva sferoSi<br />

muSaobis sakiTxebs an SromiTi urTierTobis calkeul Temebs. magaliTad,<br />

arsebobs kanoni sajaro samsaxuris Sesaxeb, romliTac regulirdeba saxelmwifo<br />

samsaxurebSi muSaobis wesi. aseve arsebobs, magaliTad, Sromis, janmrTelobisa<br />

<strong>da</strong> socialuri <strong>da</strong>cvis ministris brZaneba droebiTi Sromisuunarobis<br />

gamo <strong>da</strong>xmarebis <strong>da</strong>niSvnisa <strong>da</strong> gacemis wesis Sesaxeb <strong>da</strong> sxva. gar<strong>da</strong> amisa,<br />

sxva<strong>da</strong>sxva kanonSi aris Sesuli muxlebi, romlebic uSualod SromiT urTierTobebs<br />

ar exeba, magram am urTierTobasTan <strong>da</strong>kavSirebul zogierT Temas<br />

awesrigebs. magaliTad, saga<strong>da</strong>saxado kodeqsSi asaxulia xelfasis ga<strong>da</strong>x<strong>da</strong>s-<br />

Tan <strong>da</strong>kavSirebuli zogierTi sakiTxi. yvela es samarTlebrivi aqti, ra Tqma<br />

un<strong>da</strong>, zogadia. yovel konkretul SromiT urTierTobas ki <strong>da</strong>msaqmebelsa <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>saqmebuls Soris <strong>da</strong>debuli SromiTi xelSekruleba awesrigebs, romelic<br />

Sesabamis kanonmdeblobas un<strong>da</strong> Seesabamebodes.<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

imsjeleT!<br />

moZebneT saqarTvelos konstituciaSi<br />

(me-2 TavSi) SromiT urTierTobebTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli muxlebi <strong>da</strong> gaecaniT.<br />

imsjeleT TanaklaselebTan erTad,<br />

rogor gesmiT praqtikulad maTi<br />

mniSvneloba <strong>da</strong> Sinaarsi.<br />

internetis meSveobiT moiZieT Sromis kodeqsi <strong>da</strong> moZebneT masSi muxlebi, romlebSic<br />

saubaria <strong>da</strong>saqmebulTa uflebebze. yuradReba gaamaxvileT arasrulwlovanTa<br />

uflebebze <strong>da</strong> moZiebuli masalis mixedviT <strong>da</strong>wereT mokle Txzuleba<br />

`SromiTi urTierTobebi <strong>srulwlovaneba</strong>mde~.<br />

p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a<br />

<strong>da</strong>saqmebulTa interesebis <strong>da</strong>cvis<br />

mizniT, SesaZlebelia profesiuli<br />

kavSirebis Seqmna. es aris<br />

erTi <strong>da</strong> imave an msgavsi profesiebis<br />

a<strong>da</strong>mianTa gaerTianebebi,<br />

romlebic sxva<strong>da</strong>sxva RonisZiebas<br />

axorcieleben TavianTi profesiiT<br />

<strong>da</strong>saqmebuli xalxisTvis<br />

SromiTi xasiaTis problemebis<br />

mosagvareblad. profkavSiris Seqmnis ufleba erT-erTi ZiriTadi uflebaa<br />

a<strong>da</strong>mianis socialur-ekonomikur uflebaTa Soris. saqarTveloSic arsebobs<br />

calke kanoni profesiuli gaerTianebebis Sesaxeb.<br />

amave dros, zogierT saxelmwifo organoSi <strong>da</strong>saqmebulTaTvis profkav-<br />

Siris Seqmnis uflebis gamoyeneba gansxvavebulad wesrigdeba am organoTa<br />

mniSvnelobi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> Taviseburebebi<strong>da</strong>n gamomdinare. esenia saga<strong>da</strong>saxado, saba-<br />

Jo, sasamarTlo, prokuratura, aseve Tav<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> Sinagan saqmeTa organoebi.


praqtikumis mizania iseTi SromiTi xelSekrulebis Sedgena, romelSic<br />

SeZlebis<strong>da</strong>gvaradmaqsimaluradiqnebagaTvaliswinebulirogorc<strong>da</strong>saqmebulis,<br />

ise <strong>da</strong>msaqmeblis interesebi.<br />

amisTvis saWiroa, Camoiweros ramdenime ZiriTadi Tema, romelic gaTvaliswinebuli<br />

un<strong>da</strong> iyos xelSekrulebaSi. esenia:<br />

risi ufleba <strong>da</strong> valdebuleba un<strong>da</strong> hqondes <strong>da</strong>msaqmebels <strong>da</strong> risi <strong>–</strong> <strong>da</strong>saqmebuls;<br />

ra xdeba, roca romelime mxare romelime valdebulebas ar asrulebs;<br />

rogor un<strong>da</strong> eqceodnen mxareebi erTmaneTs;<br />

17. praqtikumi: SromiTi<br />

xelSekruleba<br />

rogor un<strong>da</strong> moagvaron mxareebma erTmaneTs Soris warmoSobili gaugebrobebi.<br />

SesaZloa, Tqveni namuSevari ar iyos zustad iseTi, rogoric SromiTi<br />

xelSekrulebaa xolme realurad. magaliTad, ver moifiqroT raime movlenis<br />

gamomxatveli termini, teqsti <strong>da</strong>werili iyos Cveulebrivi <strong>da</strong> ara iuridiuli<br />

eniT, magram es nu <strong>da</strong>gabrkolebT <strong>–</strong> praqtikumis miznisaTvis mTavaria Tqveni<br />

namuSevris Sinaarsi.<br />

zemoT CamoTvlili sakiTxebis mimarT sxva<strong>da</strong>sxvanairi <strong>da</strong>mokidebuleba<br />

aqvT xolme <strong>da</strong>saqmebulebsa <strong>da</strong> <strong>da</strong>msaqmeblebs. amitom gaiyaviT or jgufad (an<br />

ufro metad, moswavleTa raodenobis mixedviT). erTma jgufma Tavi warmoidginos<br />

<strong>da</strong>msaqmeblad <strong>da</strong> moamzados zemoT CamoTvlili sakiTxebis xedva <strong>da</strong>msaqmeblis<br />

pozicii<strong>da</strong>n, xolo meore jgufma, piriqiT <strong>–</strong> <strong>da</strong>saqmebulis pozicii<strong>da</strong>n.<br />

muSaobis <strong>da</strong>srulebis Semdeg orive jgufma moaxdineT Tqveni namuSevrebis<br />

prezentacia.<br />

<strong>da</strong>valebis meore etapi gulisxmobs erTiani xelSekrulebis gakeTebas.<br />

orive mxarem <strong>–</strong> rogorc `<strong>da</strong>msaqmeblebma~, ise `<strong>da</strong>saqmebulebma~ urTierTSe-<br />

TanxmebiT SeaerTeT Tqveni namuSevrebi <strong>da</strong> SeadgineT erTiani SromiTi<br />

xelSekruleba, romelSic orive mxaris interesi iqneba gaTvaliswinebuli.<br />

37


38<br />

18. axalgazrdoba <strong>–</strong> a<strong>da</strong>mianiT<br />

vaWrobis (trefikingis) riskis jgufi<br />

a<strong>da</strong>mianiT vaWroba (trefikingi) aris procesi, romelic sami ZiriTadi<br />

etapisagan Sedgeba: ga<strong>da</strong>bireba, transportireba <strong>da</strong> eqspluatacia.<br />

a<strong>da</strong>mianiT vaWroba (trefikingi) xdeba maSin, rodesac:<br />

gvxvdeba samive etapi (ga<strong>da</strong>bireba, transportireba, eqspluatacia).<br />

samive etapi erTmaneTTan aris <strong>da</strong>kavSirebuli.<br />

moqmedeba xorcieldeba erT-erTi saSualebis gamoyenebiT <strong>da</strong> eqspluataciis<br />

misaRwevad samive etapi erTmaneTs ukavSirdeba.<br />

iZulebiTi<br />

Sroma<br />

a<strong>da</strong>mianiT vaWroba (trefikingi) aris:<br />

ga<strong>da</strong>bireba transportireba eqpluatacia<br />

motyueba <strong>da</strong>/an<br />

TaRliToba<br />

p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a<br />

muqara an Zalis<br />

gamoyeneba<br />

seqsualuri<br />

eqspluatacia<br />

saSualeba<br />

mizani<br />

eqspluatacia<br />

organoebis<br />

amokveTa<br />

Zalauflebis<br />

borotad gamoyeneba<br />

ymoba


a<strong>da</strong>mianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis<br />

(miRebulia gaerTianebuli erebis<br />

organizaciis mier 1948 w. 10 dekembers)<br />

Tanaxmad, a<strong>da</strong>mianiT vaWroba aris a<strong>da</strong>mianis<br />

uflebebisa <strong>da</strong> Rirsebis Selaxvis<br />

Zalian mZime forma. sazogadod, a<strong>da</strong>mianis<br />

uflebebi SeiZleba ganisazRvros, rogorc<br />

uflebebi, romelTa gareSe SeuZlebelia<br />

Tavi civilizebul pirovnebad igrZno.<br />

es uflebebi <strong>da</strong> ZiriTadi Tavisuflebebi<br />

a<strong>da</strong>mians aZlevs srulfasovani ganviTarebis,<br />

a<strong>da</strong>mianuri faseulobebisa <strong>da</strong> niWis gamoyenebis saSualebas.<br />

deklaraciis me-3 muxli miuTiTebs, rom `yovel a<strong>da</strong>mians aqvs<br />

sicocxlis, Tavisuflebisa <strong>da</strong> piradi xelSeuxeblobis ufleba~.<br />

a<strong>da</strong>mianiT vaWroba (trefikingi) safrTxes uqmnis a<strong>da</strong>mianis<br />

usafrTxoebasa <strong>da</strong> sicocxles.<br />

deklaraciis me-4 muxli iTvaliswinebs, rom `aravin un<strong>da</strong> imyofebodes<br />

monobaSi an ZalmomreobiT morCilebis mdgomareobaSi.<br />

yvela saxis monoba <strong>da</strong> monaTvaWroba akrZalulia~; es muxli,<br />

arsebiTad, krZalavs swored a<strong>da</strong>mianiT vaWrobas, vinai<strong>da</strong>n bevr<br />

saerTaSoriso dokumentSi a<strong>da</strong>mianiT vaWroba ganmartebulia,<br />

rogorc monoba, an gaTanabrebulia monaTvaWrobasTan.<br />

deklaraciis me-5 muxlSi xazgasmulia, rom `aravis mimarT ar<br />

un<strong>da</strong> iqnas gamoyenebuli wameba an sastiki, araa<strong>da</strong>mianuri Tu<br />

misi Rirsebis <strong>da</strong>mamcirebeli mopyroba <strong>da</strong> sasjeli~. sazogadoebaSi<br />

arsebobs azri imis Sesaxeb, rom a<strong>da</strong>mianiT vaWrobis<br />

(trefikingis) msxverpli, iqneba es kaci Tu qali, romelic ai-<br />

Zules Cabmuliyo prostituciaSi an sxva iZulebiTi saxis samuSaoSi,<br />

Tavad aris <strong>da</strong>mnaSave, radgan ico<strong>da</strong>, ra elo<strong>da</strong>. a<strong>da</strong>mianiT<br />

movaWreebi a<strong>da</strong>mians epyrobian rogorc nivTs, saqonels<br />

<strong>da</strong> motyuebiT, SantaJiTa <strong>da</strong> iZulebiT arTmeven mas a<strong>da</strong>mianis<br />

ZiriTad uflebas <strong>–</strong> Tavad airCios sakuTari cxovrebis gza.<br />

39


es sainteresoa<br />

40 p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom bevri saerTaSoriso dokumenti<br />

gmob<strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianiT vaWrobas, am <strong>da</strong>naSaulis<br />

ganmsazRvreli terminis ganmarteba pirvelad<br />

2000 wlis noemberSi miiRo gaerTianebuli<br />

erebis organizaciam transnacionaluri organizebuli<br />

<strong>da</strong>naSaulis winaaRmdeg konvenciis<br />

oqmSi `a<strong>da</strong>mianebis, gansakuTrebiT qalebisa <strong>da</strong><br />

bavSvebis trefikingis Tavi<strong>da</strong>n acilebis, aRkve-<br />

Tisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>sjis Sesaxeb~.<br />

konvenciasa <strong>da</strong> mis or oqms xeli moawera<br />

saxelmwifoTa umravlesobam 2000 wlis dekemberSi<br />

gamarTul umaRlesi donis konferenciaze<br />

italiaSi, palermoSi. amitom am dokuments<br />

sxvagvarad palermos oqmsac uwodeben, Tavad<br />

konvencias ki <strong>–</strong> palermos konvencias.<br />

am dokumentis mixedviT, a<strong>da</strong>mianiT vaWroba (trefikingi) Semdegnairad ganisazRvra:<br />

a) `a<strong>da</strong>mianiT vaWroba~ <strong>–</strong> eqspluataciis mizniT pirovnebis ga<strong>da</strong>bireba, ga<strong>da</strong>yvana,<br />

ga<strong>da</strong>malva an miReba <strong>da</strong>SinebiT an sxva saxis ZaladobiT <strong>–</strong> gatacebiT, TaRliTobiT,<br />

motyuebiT, Zalauflebis an Seqmnili situaciis borotad gamoyenebiT, an mosyidviT,<br />

raTa miRebul iqnes pirisagan Tanxmoba moeqces sxva piris kontrolis qveS. eqspluataciis<br />

forma <strong>–</strong> iZulebiTi muSaoba an momsaxureba, monoba an monuri saxis mopyroba,<br />

<strong>da</strong>beCaveba an organoebis amokveTa.<br />

b) a<strong>da</strong>mianiT vaWrobis Sedegad <strong>da</strong>zaralebulis Tanxmoba winaswar <strong>da</strong>gegmil eqspluataciaze,<br />

romelTa saxeebi `a~ punqtSia Camoyalibebuli, ar miiReba mxedvelobaSi,<br />

Tuki adgili hqon<strong>da</strong> `a~ punqtSi Camoyalibebuli nebismieri Zaladobis formas.<br />

g) ga<strong>da</strong>bireba, ga<strong>da</strong>yvana, ga<strong>da</strong>cema, ga<strong>da</strong>malva an bavSvis miReba eqspluataciis mizniT,<br />

miekuTvneba a<strong>da</strong>mianiT vaWrobas im SemTxvevaSic ki, Tuki es qmedeba ar aris <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

`a~ punqtiT gansazRvrul zemoqmedebis saxeebTan.<br />

d) `bavSvi~ niSnavs 18 wlamde asakis pirs.<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

moamzadeT plakati trefikingis Temaze. moifiqreT koncefcia <strong>–</strong> rogori iqneba<br />

am plakatis ZiriTadi sainformacio gzavnili <strong>–</strong> slogani? rogori iqneba fotos<br />

an naxatis ZiriTadi idea?


19. axalgazrdebis trefikingis<br />

msxverplad gaxdomis riskfaqtorebi<br />

axalgazrdebis trefikingis msxverplad gaxdomis riskfaqtorebia:<br />

sazRvargareT swavlis, muSaobis, <strong>da</strong>mkvidrebis realuri SesaZleblobis<br />

Sesaxeb informaciis nakleboba;<br />

rTuli ekonomikuri viTareba <strong>da</strong> amas <strong>da</strong>rTuli umuSevroba; axalgazrdebis<br />

samuSao gamocdilebis arqona;<br />

winaaRmdegoba axalgazrdebisaTvis wayenebul moTxovnebsa <strong>da</strong> maT SesaZleblobebs<br />

Soris. mediis, reklamebis, filmebis saSualebiT axalgazrdebi<br />

ecnobian cxovrebis sxva<strong>da</strong>sxva stils. xSirad televizorSi xe<strong>da</strong>ven<br />

cxovrebis iseT dones, romelic bevrad ukeTesia, vidre maTi cxovreba;<br />

axalgazrdoba nakleba<strong>da</strong>a informirebuli im sirTuleebisa <strong>da</strong> safrTxis<br />

Sesaxeb, rac <strong>da</strong>kavSirebulia sazRvargareT muSaobis nebarTvis aRebasa<br />

<strong>da</strong> SromiTi xelSekrulebis gareSe samuSaod gamgzavrebasTan.<br />

axalgazrdebSi bevri mc<strong>da</strong>ri warmodgena arsebobs sazRvargareT gamgzavrebis<br />

saSualebebze. ganvixiloT ramdenime maTgani:<br />

aris mosazreba, rom wina<strong>da</strong>debas sazRvargareT<br />

<strong>da</strong>saqmebis Sesaxeb, romelsac<br />

nacnobis, megobris an naTesavisagan vi-<br />

RebT, SegviZlia vendoT.<br />

Tu ucxoeTSi samsaxurs gTavazoben <strong>da</strong><br />

garwmuneben, rom TviTon an misi nacnobi<br />

asruleb<strong>da</strong> am samuSaos, sulac ar niSnavs<br />

imas, rom es sando SemoTavazebaa <strong>da</strong> Tqven<br />

safrTxe ar <strong>da</strong>gemuqrebaT. a<strong>da</strong>mianiT vaWrobis<br />

(trefikingis) araerTi msxverpli aRiarebs,<br />

rom samuSao nacnobisagan SeTavazebuli<br />

wina<strong>da</strong>debis safuZvelze airCia.<br />

amtkiceben, rom sazRvargareT fulis Sovna iolia.<br />

gaxsovdeT, ucxoeTSi samuSaos SeTavazebisas,<br />

Tu moqalaqes ar moeTxoveba <strong>da</strong>niSnulebis<br />

qveynis enis codna, Sesabamisi<br />

SromiTi unar-Cvevebis an muSaobis gamocdilebis<br />

qona, rogorc wesi, laparakia<br />

aralegalur <strong>da</strong>saqmebaze.<br />

realoba sxvagvaria. Tu samuSao aralegaluria, SesaZlebelia,<br />

moqalaqes ga<strong>da</strong>uxadon naklebi <strong>da</strong> aiZulon imu-<br />

Saos meti, vidre <strong>da</strong>hpirdnen, an saerTod ar ga<strong>da</strong>uxadon.<br />

gaxsovdeT, rom aralegalur muSaobas Tan axlavs is,<br />

rom <strong>da</strong>msaqmebeli cdilobs, rac SeiZleba meti mogeba<br />

naxos.<br />

41


irwmunebian, rom ucxoeTSi mcire xniT<br />

mu Saoba SeiZleba turistuli viziT <strong>da</strong><br />

muSaobis nebarTvis gareSe.<br />

rogorc wesi, sazRvargareT gamgzavrebamde<br />

aucilebelia, <strong>da</strong>mqiravebelTan<br />

<strong>da</strong>debuli samuSao xelSekrulebis safuZvelze<br />

<strong>da</strong>qiravebulma miiRos mis saxelze<br />

<strong>da</strong>niSnulebis qveyanaSi gacemuli muSaobis<br />

nebarTva. qveyanaSi Sesvla xdeba samuSao<br />

viziT.<br />

gaxsovdeT, turistuli viziT <strong>da</strong>niSnulebis<br />

qveyanaSi moqalaqeebs muSaobis<br />

ufleba ar gaaCniaT.<br />

42 p i r o v n u l i g a n v i T a r e b a<br />

irwmunebian, rom gancxadebiT<br />

SeTa va zebuli samuSao yovelTvis<br />

legaluria.<br />

rodesac firma an kerZo piri masobrivi<br />

informaciis saSualebebSi<br />

Riad akeTebs SeTavazebas <strong>da</strong>saqmebis<br />

Taobaze, es ar niSnavs sando, legalur<br />

samuSaos.<br />

gaxsovdeT, rom gazeTi sarfianad yidis adgils reklamis ganTavsebisTvis<br />

<strong>da</strong>, ra Tqma un<strong>da</strong>, ar amowmebs reklamis SemkveTebs. gazeTSi erTdroulad<br />

SeiZleba ganTavsdes wina<strong>da</strong>deba legaluri, aralegaluri an Tun<strong>da</strong>c<br />

ararsebuli samuSaos Sesaxeb.<br />

hgoniaT, rom SromiTi xelSekrulebisa <strong>da</strong> mu-<br />

Saobis nebarTvis gaformebisTvis <strong>da</strong>msaqmebels<br />

sWirdeba moqalaqis pasporti.<br />

sinamdvileSi, <strong>da</strong>msaqmebels moqalaqis pasporti ar<br />

sWirdeba; mas moqalaqis pasportis TavisTan <strong>da</strong>tovebis<br />

ufleba ar aqvs.<br />

gaxsovdeT, mxolod oficialur pirebs aqvT pasportis moTxovnis ufleba.<br />

Tu <strong>da</strong>msaqmebeli iTxovs Tqvens pasports, <strong>da</strong>utoveT mxolod pasportis<br />

asli!


amtkiceben, rom moqalaqes SeuZlia uari<br />

Tqvas misTvis Seuferebel samuSaoze.<br />

a<strong>da</strong>miani, romelsac Suamavlis an <strong>da</strong>msaqmeblis<br />

vali aqvs an <strong>da</strong>rCa pasportis gareSe, an<br />

masze xorcieldeba sxva<strong>da</strong>sxva saxis zewola,<br />

umweo mdgomareobaSi vardeba <strong>da</strong> iolad samar-<br />

Tavi xdeba.<br />

gaxsovdeT, aseT mdgomareobaSi myofi a<strong>da</strong>miani<br />

advilad veRar anebebs Tavs arasasurvel<br />

samuSaos.<br />

<strong>da</strong>valeba<br />

a<strong>da</strong>mianiT movaWreebi axalgazrdebis ga<strong>da</strong>sabireblad sxva<strong>da</strong>sxva meTods<br />

mimarTaven. Tqveni azriT, qvemoT mocemuli ga<strong>da</strong>birebis saSualebebi<strong>da</strong>n<br />

romels iyeneben isini xSirad, iSviaTad an arasodes? ga<strong>da</strong>ixazeT cxrili<br />

rveulSi <strong>da</strong> SeavseT.<br />

ga<strong>da</strong>birebis saSualeba xSirad/iSviaTad/arasodes<br />

gazeTSi gamoqveynebuli<br />

gancxadeba<br />

Cati internetSi<br />

gacnobis internetportali<br />

nacnobebisa <strong>da</strong> megobrebis rCeva<br />

nacnobebi/megobrebi, romlebic<br />

muSaobdnen sazRvargareT<br />

<strong>axali</strong> nacnobi, romelic<br />

sazRvargareT samuSao adgilis<br />

povnaSi <strong>da</strong>xmarebas gpirdeba<br />

oficialuri informacia<br />

samuSaosa <strong>da</strong> swavlis SeTavazebis<br />

Sesaxeb sxva<strong>da</strong>sxva uwyebis<br />

vebgverdze<br />

43


44<br />

20. vin <strong>da</strong> rogor xdeba<br />

trefikingis msxverpli<br />

organizebul <strong>da</strong>naSaulSi CarTuli<br />

kriminaluri jgufebis mier<br />

a<strong>da</strong>mianiT vaWrobis gziT miRebuli<br />

Semosavlis Se<strong>da</strong>reba SeiZleba<br />

mxolod narkotikebiTa <strong>da</strong> iaraRiT<br />

vaWrobiT miRebul mogebasTan <strong>da</strong><br />

sxva<strong>da</strong>sxva wyaroTi, weliwadSi 8<br />

miliard dolaramde aRwevs.<br />

rogorc ukve iciT, a<strong>da</strong>mianiT<br />

vaWrobis (trefikingis) ganmartebis<br />

Tanaxmad, <strong>da</strong>naSaulis pirveli fazaa<br />

ga<strong>da</strong>bireba, romelsac Semdgom<br />

transportireba, ga<strong>da</strong>cema, miReba<br />

<strong>da</strong> bolos <strong>–</strong> eqspluatacia mosdevs.<br />

Zalian farToa im a<strong>da</strong>mianebis wre,<br />

vinc a<strong>da</strong>mianiT vaWrobis gziT mogebas iRebs. am jaWvis pirvel rgols ga<strong>da</strong>mbirebeli<br />

warmoadgens. potenciuri msxverplis moZieba zogjer xdeba gazeTebSi,<br />

internetSi an informaciis sxva saSualebebSi sazRvargareT muSaobis an swavlis<br />

Sesaxeb ganTavsebuli gancxadebebis meSveobiT. sakomunikacio teqnologiebis<br />

ganviTarebam xelmisawvdomi gaxa<strong>da</strong> am mizniT internetresursebis gamoyenebac.<br />

saqarTveloSi a<strong>da</strong>mianiT vaWrobis (trefikingis) SemTxvevebis analizma<br />

gviCvena, rom, umravles SemTxvevaSi, msxverplis ga<strong>da</strong>bireba mox<strong>da</strong> nacnobebisa<br />

<strong>da</strong> naTesavebis mier. es ga<strong>da</strong>birebis gansakuTrebiT <strong>da</strong>undobeli<br />

xerxia, radgan nacnobs xSirad Tval<strong>da</strong>xuWuli endobi.<br />

ga<strong>da</strong>bireba<br />

ga<strong>da</strong>bireba iTvaliswinebs pirovnebebis SerCevas a<strong>da</strong>mianiT vaWrobi-<br />

saTvis (trefikingisaTvis). pirs sTavazoben samuSaos, karg anazRaurebas,<br />

swavlas, zogjer fiqtiur qorwinebas <strong>da</strong> sxva. procesi, romlis Sedegad<br />

piri xdeba msxverpli, sxva<strong>da</strong>sxva SemTxvevaSi sxva<strong>da</strong>sxvanairia, Tumca,<br />

un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom arsebobs ga<strong>da</strong>birebis oTxi ZiriTadi meTodi:<br />

motaceba <strong>–</strong> a<strong>da</strong>miani mihyavT Zalis gamoyenebiT, misi nebis sawinaaRm-<br />

degod;<br />

ZaliT ga<strong>da</strong>bireba <strong>–</strong> piris Tanxmobis misaRwevad mis winaaRmdeg iyene-<br />

ben Zalas an muqaras;<br />

ga<strong>da</strong>bireba sruli motyuebiT <strong>–</strong> pirma saerTod araferi icis realuri<br />

mdgomareobis Sesaxeb;<br />

ga<strong>da</strong>bireba nawilobrivi motyuebiT <strong>–</strong> a<strong>da</strong>mianma icis, rom saeWvo<br />

samuSaos sTavazoben, magram ver acnobierebs realur safrTxes <strong>da</strong><br />

eqspluataciis xarisxs.<br />

p pir r o vfn ue ls i i ug aln vi i Tga ra en bva i T r e b a


ga<strong>da</strong>birebis meTodebi<br />

a<strong>da</strong>mianiT movaWreebi a<strong>da</strong>mianTa ga<strong>da</strong>sabireblad sxva<strong>da</strong>sxva xerxs mimar-<br />

Taven <strong>da</strong> cdiloben, moipovon TavianTi msxverplis ndoba. SeuZlebelia ga<strong>da</strong>birebis<br />

yvela meTodis CamoTvla, radgan rac ufro izrdeba sazogadoebis<br />

informirebuloba a<strong>da</strong>mianiT vaWrobis Sesaxeb, miT ufro ixveweba <strong>da</strong>mnaSaveTa<br />

meTodebi.<br />

`cocxali saqonlis~ xelSi Casagdebad a<strong>da</strong>mianiT movaWreebi ukan araferze<br />

ixeven, itaceben msxverpls Zalis gamoyenebiT an Zalis gamoyenebis muqariT,<br />

SantaJiT, motyuebiT, sakuTari mdgomareobis borotad gamoyenebiT an a<strong>da</strong>mianis<br />

umweo mdgomareobiT sargebloben.<br />

potenciur msxverpls sTavazoben muSaobas<br />

Sinamosamsaxured, <strong>da</strong>mlageblad, ZiZad, moxuc-<br />

Ta momvlelad, mocekvaved, modelad, mimtanad,<br />

soflis meurneobaSi an mSeneblobaze <strong>da</strong> a.S.<br />

ga<strong>da</strong>mbirebeli potenciur msxvepls iol samu-<br />

Saos, karg anazRaurebas, ucxo qveynis naxvas <strong>da</strong><br />

saintereso cxovrebas hpirdeba. umetes SemTxvevaSi,<br />

msxverpls ar moeTxoveba kvalifikaciis<br />

<strong>da</strong>ma<strong>da</strong>sturebeli dokumenti <strong>da</strong> samuSao gamocdileba,<br />

arc ucxo enis codna.<br />

rogorc wesi, ga<strong>da</strong>mbirebeli msxverpls arwmunebs,<br />

rom mas SeuZlia umal <strong>da</strong>tovos samu-<br />

Sao adgili, Tu pirobebi ar <strong>da</strong>akmayofilebs.<br />

xSiria SemoTavazeba samgzavro dokumentebis,<br />

vizebis, bileTebis, xelSekrulebebis<br />

swrafad <strong>da</strong> Seuferxeblad gaformebis, zogjer<br />

ki mgzavrobasTan <strong>da</strong>kavSirebuli yvela<br />

xarjis `uangarod~ <strong>da</strong>farvis Taobaze, rac<br />

sabolood msxverpls edeba valad.<br />

ga<strong>da</strong>bireba SeiZleba moxdes rogorc jgufis,<br />

aseve calkeuli piris <strong>–</strong> magaliTad, mocekvaveTa<br />

jgufis an mSenebelTa brigadis SegrovebiT an<br />

nacnobis (megobris, an naTesavisac ki) meSveobiTY<br />

an SemTxveviTi (magaliTad, gazeTSi gancxadebis)<br />

gziT.<br />

45


46<br />

ga<strong>da</strong>mbirebeli yovelTvis araa TqvenTvis ucnobi piri. is SesaZloa iyos<br />

Tqveni naTesavi, mezobeli, nacnobi an megobari.<br />

Tu Suamavali piri an kompania ucxoeTSi gamgzavrebis <strong>da</strong>gegmvaSi gexmarebaT:<br />

gaarkvieT ucxoeTSi Tqvens sacxovrebelTan yvelaze axlomdebare Tqveni<br />

qveynis saelCos an sakonsulos misamarTi <strong>da</strong> telefonis nomeri;<br />

winaswar gaarkvieT im adgilis saxelwodeba, misamarTi <strong>da</strong> telefonis nomeri,<br />

sa<strong>da</strong>c apirebT gaCerebas. SeZlebis<strong>da</strong>gvarad, <strong>da</strong>ukavSirdiT Tqvens<br />

momaval <strong>da</strong>msaqmebels telefoniT an fostiT, raTa ga<strong>da</strong>amowmoT samuSao<br />

adgilis namdviloba, aseve <strong>da</strong>azusteT Tqveni xelfasisa <strong>da</strong> sacxovrebeli<br />

pirobebis sakiTxic;<br />

momavali <strong>da</strong>msaqmeblis an kompaniis sandoobis xarisxis <strong>da</strong>zustebis mizniT,<br />

gamgzavrebamde <strong>da</strong>ukavSirdiT Sesabamis samsaxurebs.<br />

<strong>da</strong>saqmebis Taobaze legaluri <strong>da</strong> aralegaluri wina<strong>da</strong>debebi, upirveles<br />

yovlisa, gansxvavdeba Tavisi SinaarsiT. aralegaluri wina<strong>da</strong>debebi xSirad<br />

Sedgenilia naCqarevad <strong>da</strong> ar aris mkafiod Camoyalibebuli. aseT SemTxvevaSi,<br />

a<strong>da</strong>mians <strong>da</strong>fiqrebis droc ar rCeba. gar<strong>da</strong> amisa, yvela aucilebeli moqmedeba<br />

swrafad <strong>da</strong> zedmeti formalobis gareSe xorcieldeba. ara<strong>da</strong>, legaluri<br />

<strong>da</strong>saqmeba iTxovs sakmaod bevr dros <strong>da</strong> aucilebeli dokumentaciis ufro<br />

gul<strong>da</strong>smiT momzadebasa <strong>da</strong> gaformebas.<br />

<strong>da</strong>imaxsovreT!<br />

<strong>da</strong>msaqmebelTa umravlesoba kontraqtis <strong>da</strong>debas SemogTavazebT.<br />

sagul<strong>da</strong>gulod gaecaniT kontraqts <strong>da</strong> mxolod amis Semdeg moawereT<br />

xeli. Tu gaurkvevlad mogeCvenaT kontraqtis romelime punqti, gaacaniT<br />

igi iurists, arasamTavrobo organizacias an pirs, romelsac endobiT.<br />

ar endoT potenciur <strong>da</strong>msaqmebels, romelic ucxoeTSi gasamgzavreblad<br />

turistuli vizis miRebaSi <strong>da</strong>xmarebas <strong>da</strong>gpirdebaT.


axalgazrdebi xSirad monawileoben gacvliT programebSi, rac maT profesiul<br />

ganviTarebasa <strong>da</strong> ucxo enis <strong>da</strong>uflebas uwyobs xels. magaliTad, ZiZebis<br />

programa axalgazrdebisTvis sazRvargareT gamgzavrebis erT-erTi yvelaze<br />

popularuli xerxia. aseT programebs propagan<strong>da</strong>s xSirad skolebsa <strong>da</strong> universitetebSi<br />

uweven.<br />

rogorc wesi, gacvliTi programebi Sesabamisi nebarTviT xorcieldeba,<br />

magram xSirad aseT programebs axorcieleben romelime saerTaSoriso programis<br />

safarqveS. axalgazrdul gacvliT programaSi CarTvamde rekomendebulia<br />

sando <strong>da</strong> amomwuravi informaciis miReba.<br />

waikiTxeT, <strong>da</strong>imaxsovreT <strong>da</strong> urCieT sxvasac:<br />

dRes interneti informaciis miRebis saukeTeso wyaroa,<br />

magram internetis arasworad sargeblobisas SesaZloa bavSvebs<br />

seriozuli safrTxe SeeqmnaT. sxva<strong>da</strong>sxva tipis <strong>da</strong>mna-<br />

Saveebi internets sakuTari zraxvebis gansaxorcieleblad<br />

iyeneben. <strong>da</strong>mnaSaveebi Sedian saymawvilo internetforumebze,<br />

ecnobian bavSvebs <strong>da</strong> keTilganwyobis mopovebis sakuTari, kargad<br />

SemuSavebuli xerxebiT iolad iTanxmeben maT Sexvedraze,<br />

Semdeg ki axerxeben maT <strong>da</strong>yoliebas ama Tu im SeTavazebaze.<br />

<strong>da</strong>fiqsirebulia a<strong>da</strong>mianiT vaWrobis msxverplTa internetis<br />

meSveobiT ga<strong>da</strong>birebis SemTxvevebi.<br />

rogor un<strong>da</strong> moiqceT?<br />

Tavi SeikaveT ucnobisaTvis Tqven Sesaxeb informaciis, maT Soris, saxelis,<br />

saxlis, skolis misamarTis an telefonis nomrisa <strong>da</strong> eleqtronuli fostis<br />

misamarTis miwodebisgan;<br />

Tu gacnobis internetportalSi <strong>da</strong>megobrebul ucnobebTan pirispir Sexvedras<br />

ga<strong>da</strong>wyvetT, umjobesia, Sexvedraze mozrdilebTan erTad waxvideT;<br />

ga<strong>da</strong>umowmeblad nu <strong>da</strong>ujerebT <strong>da</strong>pirebas <strong>da</strong> SemoTavazebas sazRvargareT<br />

swavlisa <strong>da</strong> <strong>da</strong>saqmebis Taobaze.<br />

internetiT sargeblobis wesebis <strong>da</strong>cva uzrunvelyofs Tqvensave usafrTxoebas!<br />

47

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!