qarTuli folklori - Reso Kiknadze
qarTuli folklori - Reso Kiknadze qarTuli folklori - Reso Kiknadze
1961:382]. leqsma ki xaris tvirTis warmoSobis sxva varianti Semogvinaxa: cxovelTa Soris xari nebayoflobiT kisrulobs adamianis rCenas: .... adamianis Senaxva veravin idva Tavzeda, xvna-Tesva, farcxva da zidva gaWirda metad Zalzeda. xarma Tqva, pirnaTlierma, me damawereT rqazeda. micvivdnen angelozebi, dahkocnes orTav Tvalzeda. Camoqnes wyvili sanTeli, miakres orsav rqazeda. Svidic uboZes sartyeli, gagzavnes qveyanazeda: wadi, xaro, imuSave, erTgulad mTa da barzeda, Segabas Senma patronma.... [kotetiSvili 1961150-1]. miTosSi, sadac aseve iremi da xari figurirebs, rolebi Secvlilia. samsxverplod wm. giorgis mier gamogzavnil irems xari enacvleba. sofel xanSi tabeSaZeebis gvarze da iremze aseTi gadmocemaa: aRdgomidan ormocdameaTe dReze yovelwliurad iremi movidoda tyelaSi wm. giorgis elkesiis ezoSi, eklesias samgzis Semouvlida, karTan dawveboda da, roca “dainacoxrebda”, tabeSaZis kaci daklavda, wm. giorgis Seswiravda. erTxel iremi Tavis droze (“Tavis aloze”) ar mosula, xalxs ki SiSSiliT suli misdioda. dagvianebiT mosul irems tabeSaZem “danacoxreba” ar daacada, “ras qvia, deigvianeo”, da wixlis kvriT wauqcia da daklav. wm. giorgi ganrisxebula da tabeSaZeTa gvari gawyvetamde miuyvania. gadarCenila mxolod sxva sofelSi CasiZebuli tabeSaZis akvanSi mwolare vaJi. bavSvi sxva gvaris xalxs miuyvania tyelaSi da wm. giorgisTvis Seuvedrebia: “wmidao giorgi, karugdebelo, nu moklav am bavSvs da misi gvari yovel wels irmis magivrad samwlian kuros Semogwiravso.” wm. giorgim miiRo vedreba da tabeSaZeTa gvari kvlav aRmdgara da momravlebula. am droidan tabeSaZeebis yvela buns (saerTo babuis Svils) tyelaSi Sesawiravad xari mihyavs da miaqvs zedaSe [ruxaZe: 92-94]. tyelas irmis miTosis analogiuri gadmocema saarTvelos sxva kuTxeebSic aris gavrcelebuli (imereTi, qarTli, samegrelo, afxazeTi, svaneTi). Tu pirvel SemTxvevaSi Tavad iremi ver egueba adamianis mier masze dakisrebul tvirTs da kvdeba _ marcxdeba xarTan SejibrSi, tyelas miTosSi adamiani Tavisi sulswrafobiT ver hguobs irmis, rogorc msxverplis, samsaxurs da mas, rogorc msxverpls, amieridan xari enacvleba. magram es xari, rogorc sxva gadmocemebidan viciT, aseve wm. giorgis gamogzavnilia. iloris eklesiaSi wm. giorgi yovel weliwads gzavnida samsxverplo xars, romelic diliT daxvdeboda salocavad mosul sofels. magram wmidani Sewyvets xaris gamogzavnas mas Semdeg, rac xars iloris eklesiis galavnidan moiparaven, an Seuracxyofen. amieridan gamogzavnil xars Sinauri xari Seenacvleba. asevea svanur versiaSi: jgragis msaxuri iparavs uyuldaSis jgragisTvis gankuTvnil xars da jgragi aRar gzavnis samsxverplo xars [Tsufa-ssn #477]. 40
kultis daarsebis miTosi am wris teqstebi aRmosavleT saqarTvelos mTianeTSia (fSavxevsureTi, gudamayar-mTiuleTi, TuSeTi) gavrcelebuli. a) xe (ifni) amodis keriaSi, riTac jvari (xati, angelozi, RvTisSvili) niSans aZlevs ojaxs, dauTmos mas sacxovrebeli, raTa profanuli kera sakralur adgilad gadaiqces, sadac jvari daidebs binas. erTi variantis mixedviT, mosaxle nebayoflobiT tovebs sacxovrebels, riTac xels uwyobs jvris daarsebas sofelSi. meore variantSi mosaxle winaaRmdegobas uwevs jvars _ samgzis Wris xes da akafavs masze Semoxveul gvels. mesame dRes gveli yvelasgan SeumCnevlad sakidels Camoyveba da wamlavs kerZs, romelic qvabSi ixarSeba. jvaris sasjels gadarCebian mxolod deda da ZuZuTa bavSvi, romlebic ar gaiziareben trapezs. yvelgan, sadac daarsebis es miTosia gavrcelebuli, misi utyuarobis niSnad ifnebiT dafaruli samosaxlos nangrevebs uCveneben. (sawmidaris daarsebis es modeli gavrcelebulia xevsureTSi, fSavSi, gudamayarSi). (Tavisi simboluri mniSvnelobiT keriaSi xis amosvlis siuJeti dadasturebulia sofokles dramaSi `eleqtra~. klitemnestra xedavs sizmrad agamemnons, romelic keriaSi arWobs samefo kverTxs, kverTxi gaidgams fesvebs, SeifoTleba da mTel mikens gadaefareba. simbolizmi aSkaraa: patroni, mokluli mefis memkvidris, orestes saxiT, ubrundeba Tavis keras). b) kopalas xatis daarseba karatiswverze. saZovarze axalgazrda mwyemsi qal-vaJis Tvalwin cidan jaWvi da Tasi Camocvivdeba. qal-vaJi wilisyriT gainawilebs da Tav-Tavis saxlSi waiRebs, Tass qali kidobanSi, vaJi ki jaWvs WerxoSi (xevsuruli saxlis zeda sarTulze) damalavs. sagnebi, ramdenadac isini profanuli saWiroebisTvis ar arian movlenilni, saxlebSi xmaurs atexen. ufrosebi qadags daekiTxebian, qadagi urCevs sagnebis Camocvenis adgilze sakulto koSkis agebas da Tasisa da jaWvis iqve Camarxvas. karatis wveri gamyofi mTa fSavisa da xvsureTis soflebs Soris. qali xevsuria Walaissoflidan, vaJi _ fSavelia bullaurTadan. g) erTi lakaTxeveli (mTiuleTis sofelia) kaci, gvarad qarCaiZe, tyeSi xes Wris saxlis asaSeneblad. modis mtredi, niskartiT miaqvs nafotebi da dumacxos tyeSi (gudamayari) maTgan eklesias aSenebs. qarCaiZes Seatyobinebs sofels da sofeli mas eklesiis aSenebas sTxovs, gasamrjelod qarCaiZe mis mier moyvanili saklavis pirvel rigSi Sewirvis uflebas miiRebs. saxlis mSenebli eklesiis mSeneblad iqceva. RvTisSvilTa da dev-kerpTa brZolebi am brZolaTa amsaxveli narativebi aRmosavleT saqaTvelos mTianeTSia gavrcelebuli [oCiauri 1991:41-46; oCiauri 1967:143-159]. maTi andrezuli xasiaTi maTsave dasasrulSi mJRavndeba: RvTisSvilis gamarjveba devze yovelTvis misi apoTeoziT mTavrdeba. saboloo mizani am brZolebisa salocavis daarsebaa anu, sxvagvarad, teritoriis ganwmeda uwmiduri devebisgan da adamianTa sazogadoebisTvis sasicocxlo 41
- Page 1 and 2: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilis
- Page 3 and 4: winasityva vidre adamiani Tavis naf
- Page 5 and 6: Tanamedrove folklori mxolod mxolod
- Page 7 and 8: misi pirvelSemqmneli am sityvaSi, r
- Page 9 and 10: mxolod imgvari erTianoba, romelic w
- Page 11 and 12: gardaTqmisTvis. Tvalis Zala da unar
- Page 13 and 14: gamokveTilad, imgvari formiT, rogor
- Page 15 and 16: a aris tradicia? tradicia (gadmocem
- Page 17 and 18: mowesrigebisaken. folkloris Janruli
- Page 19 and 20: piruku _ mxolod variantebis saxiT a
- Page 21 and 22: ac Seexeba koleqtiurobas da tradici
- Page 23 and 24: kompetencias, magram misi dRevandla
- Page 25 and 26: iseve udevs safuZvlad xalxur ritual
- Page 27 and 28: mudmiv molodinSia, zepirsityviereba
- Page 29 and 30: dReebamde. ama Tu im xalxis damwerl
- Page 31 and 32: samyaros sityvieri suraTia, misi si
- Page 33 and 34: adamiansa da RmerTs Soris. msxverpl
- Page 35 and 36: miTosi miwier samoTxeze farTod aris
- Page 37 and 38: saistorio Txzulebas `istoriani da a
- Page 39: igiveobrivni arian ara mxolod iremi
- Page 43 and 44: oCiauri 1939: oCiauri aleqsi, xevsu
- Page 45 and 46: drois dinebisgan gariyvas `kalevala
- Page 47 and 48: kavSirSi ar arian stumrobis ZiriTad
- Page 49 and 50: erTi safexuriT amaRldes, saboloo ga
- Page 51 and 52: 2. gamstumrebeli. misi moqmedebis w
- Page 53 and 54: morCilebiT, udrtvinvelobiT, yvela a
- Page 55 and 56: qristianuli esqatologiis merve dRe,
- Page 57 and 58: cxovrebisTvis, Tavad ki ganudgnen a
- Page 59 and 60: mimarTac moraluri kategoriebis miye
- Page 61 and 62: krilovis arakSi (Однажды л
- Page 63 and 64: simboluria, arasodes gamoxatavs mTl
- Page 65 and 66: erTaderTi racionaluri azri, romelic
- Page 67 and 68: arsebobs qarTul novelistur zRaprebS
- Page 69 and 70: msoflio zRaprebs Soris saerTo ara m
- Page 71 and 72: magram ramdenadac siuJetebis sesxeb
- Page 73 and 74: periodul ganaxlebas ganicdis zepirs
- Page 75 and 76: warmoSobisaa. ar viciT, ra erqva mT
- Page 77 and 78: moipovebs sacoles, VIII. Cadis qves
- Page 79 and 80: II. gadagdeba. amirani gadagdebuli
- Page 81 and 82: III-a. rZeSi ganbana. es epizodi mx
- Page 83 and 84: VI. ukanaskneli devi da camcumis ko
- Page 85 and 86: TiamaTis mier marduqis STanTqma da
- Page 87 and 88: sinaTleze unda gaiyvanos - mzeTunax
- Page 89 and 90: avSvobaze, mis idumalebriv warmoSob
kultis daarsebis miTosi<br />
am wris teqstebi aRmosavleT saqarTvelos mTianeTSia (fSavxevsureTi,<br />
gudamayar-mTiuleTi, TuSeTi) gavrcelebuli.<br />
a) xe (ifni) amodis keriaSi, riTac jvari (xati, angelozi,<br />
RvTisSvili) niSans aZlevs ojaxs, dauTmos mas sacxovrebeli, raTa<br />
profanuli kera sakralur adgilad gadaiqces, sadac jvari daidebs<br />
binas. erTi variantis mixedviT, mosaxle nebayoflobiT tovebs<br />
sacxovrebels, riTac xels uwyobs jvris daarsebas sofelSi. meore<br />
variantSi mosaxle winaaRmdegobas uwevs jvars _ samgzis Wris xes da<br />
akafavs masze Semoxveul gvels. mesame dRes gveli yvelasgan SeumCnevlad<br />
sakidels Camoyveba da wamlavs kerZs, romelic qvabSi ixarSeba. jvaris<br />
sasjels gadarCebian mxolod deda da ZuZuTa bavSvi, romlebic ar<br />
gaiziareben trapezs. yvelgan, sadac daarsebis es miTosia gavrcelebuli,<br />
misi utyuarobis niSnad ifnebiT dafaruli samosaxlos nangrevebs<br />
uCveneben. (sawmidaris daarsebis es modeli gavrcelebulia xevsureTSi,<br />
fSavSi, gudamayarSi).<br />
(Tavisi simboluri mniSvnelobiT keriaSi xis amosvlis siuJeti<br />
dadasturebulia sofokles dramaSi `eleqtra~. klitemnestra xedavs<br />
sizmrad agamemnons, romelic keriaSi arWobs samefo kverTxs, kverTxi<br />
gaidgams fesvebs, SeifoTleba da mTel mikens gadaefareba. simbolizmi<br />
aSkaraa: patroni, mokluli mefis memkvidris, orestes saxiT, ubrundeba<br />
Tavis keras).<br />
b) kopalas xatis daarseba karatiswverze. saZovarze axalgazrda<br />
mwyemsi qal-vaJis Tvalwin cidan jaWvi da Tasi Camocvivdeba. qal-vaJi<br />
wilisyriT gainawilebs da Tav-Tavis saxlSi waiRebs, Tass qali<br />
kidobanSi, vaJi ki jaWvs WerxoSi (xevsuruli saxlis zeda sarTulze)<br />
damalavs. sagnebi, ramdenadac isini profanuli saWiroebisTvis ar arian<br />
movlenilni, saxlebSi xmaurs atexen. ufrosebi qadags daekiTxebian,<br />
qadagi urCevs sagnebis Camocvenis adgilze sakulto koSkis agebas da<br />
Tasisa da jaWvis iqve Camarxvas. karatis wveri gamyofi mTa fSavisa da<br />
xvsureTis soflebs Soris. qali xevsuria Walaissoflidan, vaJi _<br />
fSavelia bullaurTadan.<br />
g) erTi lakaTxeveli (mTiuleTis sofelia) kaci, gvarad qarCaiZe,<br />
tyeSi xes Wris saxlis asaSeneblad. modis mtredi, niskartiT miaqvs<br />
nafotebi da dumacxos tyeSi (gudamayari) maTgan eklesias aSenebs.<br />
qarCaiZes Seatyobinebs sofels da sofeli mas eklesiis aSenebas sTxovs,<br />
gasamrjelod qarCaiZe mis mier moyvanili saklavis pirvel rigSi<br />
Sewirvis uflebas miiRebs. saxlis mSenebli eklesiis mSeneblad iqceva.<br />
RvTisSvilTa da dev-kerpTa brZolebi<br />
am brZolaTa amsaxveli narativebi aRmosavleT saqaTvelos<br />
mTianeTSia gavrcelebuli [oCiauri 1991:41-46; oCiauri 1967:143-159]. maTi<br />
andrezuli xasiaTi maTsave dasasrulSi mJRavndeba: RvTisSvilis<br />
gamarjveba devze yovelTvis misi apoTeoziT mTavrdeba. saboloo mizani<br />
am brZolebisa salocavis daarsebaa anu, sxvagvarad, teritoriis ganwmeda<br />
uwmiduri devebisgan da adamianTa sazogadoebisTvis sasicocxlo<br />
41