qarTuli folklori - Reso Kiknadze
qarTuli folklori - Reso Kiknadze qarTuli folklori - Reso Kiknadze
monadire isev, rogorc davlaTian-nawiliani meomari (TorRva Zagani, ioneur TeTrauli, mamuka qalundauri da sxvani) mSvidobianad ar amTavrebs sicocxles. samonadiro folklorisTvis arsebiTia daRupuli monadiris cikli, romelsac sagangebo monografia mieZRvna [virsalaZe 1964]. monadire, rogorc wesi, isjeba zedmeti nadiri daxocvisTvis. arsebobs wesi: asi jixvis mokvlis Semdeg Tofi miwaSi imarxeba. es is Tofia, romelmac azari Seasrula da misi gamoyeneba ekrZaleba monadires. monadire Corla isjeba imisaTvis, rom man as oci jixvi da arCvi mokla, mxolod erTi koWli Txa gadaurCa [svanuri poezia:291]. gadametebuli nanadirevi monadiris hubrisis gamoxatulebaa. es ar epatieba monadires, rogorc qalundaurs ar epatia im meTormetis mokvla. monadire isjeba ara imdenad zedmeti nadiris mokvlisTvis, aramed hubrisisTvis, imis daviwyebisTvis, rom nadirobaSi warmateba nadirT patronzea damokidebuli da ara misi monadireobis xelovnebaze an davlaTze, romlis wyaro nadirT patronia. warmateba davlaTia, romelic eZleva monadires da, rogorc eZleva, iseve waerTmeva. zedmeti an niSandebuli nadiris mokvla qurdobis tolfasia: monadire qurdavs `nadirT patrons~. amisTvis is unda daisajos. nadirT patronTan urTierToba, romelic aucilebelia nadirobaSi warmatebisaTvis, satrfialo kavSiris saxes iRebs. am dros nadirTpatroni dedria. qarTul folklorSi ori tipi gamoikveTa am urTierTobisa, erTi svanur zepirsityvierebaSia dadasturebuli, meore _ megrulSi. erTgan dalia, meoregan _ `tyaSmafa~ (tyis mefe Tu dedofali). rCeuli monadireebi dalis an tyaSmafas sayvarlebi arian. am pirobiT isini aRweven warmatebas. Tumca monadire, Cveulebriv, gaurbis nadirT mwyemsis siyvaruls. niSandoblivia: Tu arCevani monadirezea, anu Tu monadires aqvs alternativa, igi oridan _ dalTan wola Tu cxra jixvi _ am ukanasknels irCevs. ase iqceva dalis bavSvis gadamrCeni monadire: warmatebas irCevs, magram dali pasuxs mkacrad agebinebs, Tu man cxras gadaaWarba an am cxraSi swored imas esrola, romlis mokvla akrZaluli aqvs. es xSirad oqrosrqiani jixvia da misTvis nasroli tyvia Tavad msrolels miubrundeba. ufro xSirad monadires ara aqvs alternativa. igi iZulebulia dahyves dalis nebas: sayvarlad gauxdes mas da warmatebax uzrunvelyofilia, magram amieridan monadire mudmivi safrTxis winaSea. am siyvaruls TiTqos kanonieri saxe aqvs, es erTgvari qorwinebaa, misi niSani mZivia an beWedi, romelsac monadire saidumlod unda inaxavdes. am mZivSi Tu beWedSia ganivTebuli monadiris bedi. masze unda Semowmdes misi erTguleba dalisadmi. magram monadires `Sin~ kanonieri qali hyavs. amieridan misi cxovreba gaorebulia _ cxovreba `Sin~ da `gareT~. dalTan qorwineba Tumca efemerulia, magram misi Sedegi tragikulia. dali Rupavs, dalive daitirebs. svanuri samonadireo teqstebi epiuria, sinkretizmis niSniT aris aRbeWdili _ isini ferxulSi sruldeba, ferxulis dinamikam da ritmma 198
TiTqos unda gadmosces ganwiruli monadiris daRupvis gardauvali procesi. `bail yvela dailocos aq myofi, bail, ilba bail. bail, sabralo beTqil, sacodao beTqil, bail.... bail, beTqil, dalis moRalatev, bail.... bail, mulax-muJali ikribeba, bail... bail, ferxuliT uvlian JamuSis moedans, bail... bail, gadmomxtara TeTri Suni, bail... bail, gaZromia beTqils lajebSi, bail... bail, es beTqilis wera iqneba, bail... bail, amis mdevari vin iqneba, bail... bail, amis mdevari beTqili iqneba, bail...~ [xalxuri poezia 1992:#163] sofeli grZnobs, rom es TeTri Suni, romelic sinamdvileSi arc aris Suni, beTqilis bedisweraa. beTqili pasuxismgebelia mis gamoCenaze, amitomac valdebulia gahyves mis kvals. Sunis saxiT movlenilma CaSala ferxuli, daarRvia sayovelTao mxiaruleba, zeimi. uaresic moxdeba, Tu damnaSave ar gaica. amas acxadebs sofeli sityvebiT `amis mdevari beTqili iqneba~, sxva aravin. dali, romelic Sunis saxiT gamoecxada sofels, sxvas aravis moiTxovs. sofeli grZnobs, rom es beTqilis ukanaskneli nadiroba iqneba da aravin ecileba Sunis monadirebaSi. `Cemi mocemuli mZivi ra uyavi?~ _ kiTxva dasmulia miuval kldeze, sadac gaityua Sunma beTqili da saidanac Camosvla mas ar uweria. mZivi ara mxolod sasiyvaruli saCuqaria, aramed saidumlos niSanic aris, romlis siwmide beTqilma ver Seinaxa, `gaarioSa~ (`garioSeba~ _ desakralizacia). amitomac igi unda daisajos. da dali mTeli sisastikiT sjis mas. sad unda daisajos monadire, Tu ara isev da isev im sajixveebSi, sadac mas warmateba hqonda. rogorc ki dali miatovebs mas _ gauCinardeba, beTqili ufskrulis Tavze dakidebuli aRmoCndeba. mTeli sofeli mis saSvelad moemarTeba, magram vidre kldis Zirs miaRwevdes, `manamde beTqili gadmovardnila, mis mZors daTvi Wams, mis Tvalebs yorani kortnis...~ svani beTqilis dramis tipologiuria raWveli ivane qvacixelis tragikuli ambavi. oRond qvacixelis TqmulebaSi teqstSi ar Cans nadirT patronis monawileoba. magram sasjeli aSkaraa da is Zalze sastikia: kldeze SerCenili qvacixels ukidures gasaWirSi mouxdeba Tavisi monadireobis atributebze uarisTqma Tu maTi SebRalva: klavs erTgul ZaRls yurSas da cecxls aCaRebs sanadiro iaraRebiT _ isrebiT, mSvildiT da kaparWiT [virsalaZe:191]. ufskrulSi gadaCexvamde igi sruliad gacamtverda rogorc monadire. TiTqos paradoqsuli kanonzomierebaa: rac ufro saxelovania monadire, miT ufro gardauvalia misi tragikuli aRsasruli. `jixvebis muqaraze~ mdgomni iqcevian rogorc ukandauxeveli meomrebi, radgan nadiroba brZolaa, rasac es samonadiro baladac mowmobs. aq jarji iziarebs beTqilisisa ivane qvacixelis xvedrs, magram mis monadirul qcevas sxva niuansic axlavs, rac arsebiTia. 199
- Page 147 and 148: kuretni. maSin mqond Zali-d’ SaZl
- Page 149 and 150: medges loginni CardaxSiao. abuleTau
- Page 151 and 152: calke qmedeba _ aseTia Selocvis pri
- Page 153 and 154: abaia Taba Tabaia ieso da lasaria
- Page 155 and 156: aris, rom oqros savarcxliT Tmas iva
- Page 157 and 158: `_ mariav, ras tiri, ras Civi, ras
- Page 159 and 160: “Semkulni” arian yvela im atrib
- Page 161 and 162: egresem iosi erivane da iona iosave
- Page 163 and 164: warmomTqmelic. Tuki arsebobs raime
- Page 165 and 166: a aris Sroma, Tu mas mxolod ekonomi
- Page 167 and 168: simRerebis fragmentebi an maTi ubra
- Page 169 and 170: Sromis procesis winamZRoli da, alba
- Page 171 and 172: gegonebaT, mTeli sofeli qeifobso. a
- Page 173 and 174: [qxp X:426]. momkeli yovelTvis imar
- Page 175 and 176: aayena! isxa, isxa, isxa... gamoRma
- Page 177 and 178: `Tqveni WirimeT, matiralono, Cven d
- Page 179 and 180: celi galesa qasuriTa, meore namxrev
- Page 181 and 182: xundi gigorams giSrisa, ari aralo,
- Page 183 and 184: is, rac man sicocxlis wil moipova,
- Page 185 and 186: kaimoymeoba, rac Tavad moymisTvis d
- Page 187 and 188: amtvrevs kbiliTa”). magram sul ma
- Page 189 and 190: `axiels TeTrsa cixesa Cardaxi Camos
- Page 191 and 192: Sua gzas SamaaRamda, dron iyvnen Su
- Page 193 and 194: amdenadme gansxvavebulia sxva sagmi
- Page 195 and 196: es misi daRupvis gare mxarea. Temi
- Page 197: SauZaxnebav xTisad: RmerTo, Sen nu
- Page 201 and 202: Tqmulebis Tanaxmad, beTqilisa da ja
- Page 203 and 204: odesac folkloruli Janrebis yofiToba
- Page 205 and 206: omelsac araferi aqvs saerTo yofiT q
- Page 207 and 208: sazogadoebrivi Cumi kontroli im dau
- Page 209 and 210: dadasturebulia am fabulis uZvelesi
- Page 211 and 212: alada mecxvaris siyvarulze mravalmx
- Page 213 and 214: miemarTa misTvis: “netavi, qalo l
- Page 215 and 216: mTasa zeda sionsa~ (gam. 14:1), `es
- Page 217 and 218: oselaiZev...~), moxsenebuli, meoreS
- Page 219 and 220: micvalebulis win. STagonebis wyaro,
- Page 221 and 222: axloblobis iseTi kategoriaa, romelT
- Page 223 and 224: Soreuli molodiniT, rom Tavad maszec
- Page 225 and 226: moklulis pirovnebiT aris dakavebuli
- Page 227 and 228: dawyvilebulia es ori saqmianoba da
- Page 229 and 230: omlebic uqorwineblad gardaicvalnen.
- Page 231 and 232: ogorc enaSi arsebobs sinonimebi (Tu
- Page 233 and 234: moyvare-mteri, cxadi-dafaruli, Sene
- Page 235 and 236: puSkini. osianis italiuri Targmani
- Page 237 and 238: ogorc erTi saerTo fuZe-enidan warmo
- Page 239 and 240: mniSvneloba aqvs, rom rac dRes xalx
- Page 241 and 242: kokiara 1960: Коккьяра Дж
- Page 243 and 244: da mentaliteti? folkloris arsebobis
TiTqos unda gadmosces ganwiruli monadiris daRupvis gardauvali<br />
procesi.<br />
`bail yvela dailocos aq myofi, bail, ilba bail.<br />
bail, sabralo beTqil, sacodao beTqil, bail....<br />
bail, beTqil, dalis moRalatev, bail....<br />
bail, mulax-muJali ikribeba, bail...<br />
bail, ferxuliT uvlian JamuSis moedans, bail...<br />
bail, gadmomxtara TeTri Suni, bail...<br />
bail, gaZromia beTqils lajebSi, bail...<br />
bail, es beTqilis wera iqneba, bail...<br />
bail, amis mdevari vin iqneba, bail...<br />
bail, amis mdevari beTqili iqneba, bail...~<br />
[xalxuri poezia 1992:#163]<br />
sofeli grZnobs, rom es TeTri Suni, romelic sinamdvileSi arc<br />
aris Suni, beTqilis bedisweraa. beTqili pasuxismgebelia mis gamoCenaze,<br />
amitomac valdebulia gahyves mis kvals. Sunis saxiT movlenilma CaSala<br />
ferxuli, daarRvia sayovelTao mxiaruleba, zeimi. uaresic moxdeba, Tu<br />
damnaSave ar gaica. amas acxadebs sofeli sityvebiT `amis mdevari<br />
beTqili iqneba~, sxva aravin. dali, romelic Sunis saxiT gamoecxada<br />
sofels, sxvas aravis moiTxovs. sofeli grZnobs, rom es beTqilis<br />
ukanaskneli nadiroba iqneba da aravin ecileba Sunis monadirebaSi. `Cemi<br />
mocemuli mZivi ra uyavi?~ _ kiTxva dasmulia miuval kldeze, sadac<br />
gaityua Sunma beTqili da saidanac Camosvla mas ar uweria. mZivi ara<br />
mxolod sasiyvaruli saCuqaria, aramed saidumlos niSanic aris, romlis<br />
siwmide beTqilma ver Seinaxa, `gaarioSa~ (`garioSeba~ _ desakralizacia).<br />
amitomac igi unda daisajos. da dali mTeli sisastikiT sjis mas. sad<br />
unda daisajos monadire, Tu ara isev da isev im sajixveebSi, sadac mas<br />
warmateba hqonda. rogorc ki dali miatovebs mas _ gauCinardeba, beTqili<br />
ufskrulis Tavze dakidebuli aRmoCndeba. mTeli sofeli mis saSvelad<br />
moemarTeba, magram vidre kldis Zirs miaRwevdes, `manamde beTqili<br />
gadmovardnila, mis mZors daTvi Wams, mis Tvalebs yorani kortnis...~<br />
svani beTqilis dramis tipologiuria raWveli ivane qvacixelis<br />
tragikuli ambavi. oRond qvacixelis TqmulebaSi teqstSi ar Cans nadirT<br />
patronis monawileoba. magram sasjeli aSkaraa da is Zalze sastikia:<br />
kldeze SerCenili qvacixels ukidures gasaWirSi mouxdeba Tavisi<br />
monadireobis atributebze uarisTqma Tu maTi SebRalva: klavs erTgul<br />
ZaRls yurSas da cecxls aCaRebs sanadiro iaraRebiT _ isrebiT,<br />
mSvildiT da kaparWiT [virsalaZe:191]. ufskrulSi gadaCexvamde igi<br />
sruliad gacamtverda rogorc monadire.<br />
TiTqos paradoqsuli kanonzomierebaa: rac ufro saxelovania<br />
monadire, miT ufro gardauvalia misi tragikuli aRsasruli. `jixvebis<br />
muqaraze~ mdgomni iqcevian rogorc ukandauxeveli meomrebi, radgan<br />
nadiroba brZolaa, rasac es samonadiro baladac mowmobs. aq jarji<br />
iziarebs beTqilisisa ivane qvacixelis xvedrs, magram mis monadirul<br />
qcevas sxva niuansic axlavs, rac arsebiTia.<br />
199