qarTuli folklori - Reso Kiknadze

qarTuli folklori - Reso Kiknadze qarTuli folklori - Reso Kiknadze

reso.kiknadze.de
from reso.kiknadze.de More from this publisher
23.12.2012 Views

Rgav cisasa”) da mdevneli (“ganrisxebas Rgon xTisasa”). dros aqac iseTive elvis siswrafe aqvs, rogorc sxvagan, sadac baladis gmiri sikvdil-sicocxlis zRvars Suaa moqceuli. `TorRva Zagani~ TorRvas tragedia, romelic hubriszea agebuli, erTi baladis sivrciT ar Semoifargleba. is arc epiur JanrSi ar gadazrdila, ramdenadac eposi qarTuli folklorisTvis damaxasiaTebeli ar aris. aq ar vsaubrobT ToRvas istoriulobaze. am problemas sagangebod ganixilavs t. maxauri [maxauri:182-230] da, vfiqrob, damajerebel daskvnebamde midis. yovel SemTxvevaSi, istoriuli TorRvas pirovneba, rogoradac is werilobiT wyaroebsa da zepirsityvier gadmocemebSi Cans, savsebiT akmayofilebs am tipis baladis moTxovnebs. TorRvas Sesaxeb ramdenime baladuri teqstia Semonaxuli. erTi Tu mis warmoSobas gvamcnobs, meore misi hubrisis (gabudayebis) niSnebs da gamoxatulebas saqcielSi, mesame _ mis aRsasruls. am sami (Tu meti) teqstis ganlageba qronologiur xazze SeuZlebelia, radgan aq CamoTvlili epizodebi TiToeul maTgans msWvalavs. TiTqos TiToeuli maTgani dasrulebuli damoukidebeli baladaa, sxvadasxva kuTxiT rom gadmogvcems misi arsebobis tragedias. TiToeuli maRgani mTlianobaSi gvimxels TorRvas saxels mis bediswerasTan erTad. TorRvas jer Tavisi warmoSobiT da mere SobiT ori iseTi fundamenturi niSani aqvs, romelTagan erTic ki sakmarisi iqneboda mis gasabudayeblad. warmoSobiT is bagrationia, amdenad, nawiliani. mis beWebze “marjvniv mze werebuliyva, marcxniske _ mTvaris nalio”. mesame niSania nawilianobis mizeziT mopovebuli jaWvis perangi, “Zmobilis naCuqari” (es Zmobili xan qajebi arian, xan veSapia), raSic misi nawilianobaa ganivTebuli da, sanam igi mas axlavs, mtris isrisa Tu tyviisagan saimedod aris daculi. SeniSvna: italiel misionerTa gadmocemiT, imereTis mefeebs _ aleqsandre III-s, bagrats dabadebidanve zurgis orive mxares jvari hqoniaT gamosaxuli [judiCi: 131; kasteli:75,76]. TorRva damatebiT begaras uwesebs fSavlebs (“mSavleb, umateT begarsa”): TiTo cxvars da TiTo nacrian tomaras (zamTarSi sanadiro gzebis gasamSraleblad), da kidev “sakargymoT” arwivis frTas (isris kudisTvis). es TiTqos araferia, magram uaznauro fSavlebis moTminebis fiala ivseba da TorRva misTvis moulodnelad, naavadari ConTas xeliT ecema. _ “vinc Sen eg mogces, TorRvao, mama wauwydes mkvdario! amaiwvada ConTama isari mWvartlianio: _ samjer mamixve, TorRvao, sami dagikal cxvario, meoTxed mosuls dagikal TeTri qorai xario. gizave d’ ver dagizave, bagrationi xario. gulsa xkra, suksa uwia, daeca Zagnis gvario...” [SaniZe 1931:44; qxp IV:#222] 194

es misi daRupvis gare mxarea. Temi Surs iZiebs gabudayebulze, rogorc Cveulebriv xdeba legendebSi da yofaSi. magram mis aseT aRsasruls “metafizikuri” planic axlavs: gabudayebis kulminaciaSi TorRvas stovebs nawili. iorSi “amaCqvefisas” ucxom Tvali mohkra (“vin uga Tvalio”) mis SiSvel beWebze nawilis niSnebs, romelTa arseboba, dedis garda, aravis ar unda scodnoda, da “Zmobilis naCuqari” jadosnuri jaWvis perangic stovebs mas. _ “jaWvi ra uyav, TorRvao, qajebis naCuqario? _ ielovanze gavwire, gacurda, rogorc wyalio”. cocxali gmiri iTqva, rom cocxali gmiri winaaRmdegobis Semcveli cnebaa im mizeziT, rom saxeli _ gmirobis niSani, ZiriTadad da rogorc wesi, brZolaSi sikvdils moaqvs. amitom ambobs ivaneuri: `an movklav, an me movkvdebi, cocxalm ar unda viaro!~ gadarCenil kaiymas saxelis mopovebis naklebi Sansi aqvs. magram sagmiro poeziam icis sagmiro baladisgan gansxvavebuli teqstebi, sadac saxeldebiT Seqebulia konkretuli moyme. qebani ar aris stereotipuli. moymeobis poezias moymis sikeTis gadmocema-gamoxatvis mravalferovani saSualebebi aqvs. gavecnoT zogierT maTgans. “ar vici xando-WarTali, gudamayari sad ari. mTiuleTs gamigonia Tormeti cixe magari. samxreTiT wamogveweva veSagurT cxeni saRari, zeda zis mameswarai, welze artyia xanjali. aragvis piras SamoCnda, gaminaxevra laSqari, dabrunda, wyalze garecxa omSi naxmari far-xmali” [xalxuri poezia 1992:#89]. erTaderTi, rac mameswara veSaguris saxelovan gamarjvebas gvamcnobs, es orad-ori sityvaa: `gaminaxevra laSqari~, sxva danarCeni mxolod fons uqmnis mas. ~Tormeti cixe magari~ mis saxels emsaxureba, rogorc misi gmirobis Tanadi. cxeni, xanjari, far-xmali _ moymis es aqsesuarebi inkrustaciebiviT aris Casmuli am umoklesi leqsis mcire sivrceSi. dasaxeleba `veSagurT cxeni~ ukve mowmobs am cxenis saxelze, romelic isev da isev misi mxedris saxels emsaxureba, rogorc misi moymeobis Sesatyvisi. xolo brZolis dasasruli apoTeozis nacvlad sruliad yofiTi saqmianobiT aris gamoxatuli, rac imis mimaniSnebelia, rom garecxili far-xmali axali brZolis molodinSi iqneba. ai, kidev leqsi, romelic fragmentis STabeWdilebas stovebs, magram aramc da aramc fragmenti ar aris _ igi damoukidebeli samstriqonedia: `meSvela milxauris Ze, niavo gergetisao, kivkav darbazis gamtexo, momtano sirmaisao, Tormetis SurismZebnelo, Ãelad momyvano tyvisao~ [Tsufa 24441]. 195

es misi daRupvis gare mxarea. Temi Surs iZiebs gabudayebulze,<br />

rogorc Cveulebriv xdeba legendebSi da yofaSi. magram mis aseT<br />

aRsasruls “metafizikuri” planic axlavs: gabudayebis kulminaciaSi<br />

TorRvas stovebs nawili. iorSi “amaCqvefisas” ucxom Tvali mohkra (“vin<br />

uga Tvalio”) mis SiSvel beWebze nawilis niSnebs, romelTa arseboba,<br />

dedis garda, aravis ar unda scodnoda, da “Zmobilis naCuqari”<br />

jadosnuri jaWvis perangic stovebs mas.<br />

_ “jaWvi ra uyav, TorRvao, qajebis naCuqario?<br />

_ ielovanze gavwire, gacurda, rogorc wyalio”.<br />

cocxali gmiri<br />

iTqva, rom cocxali gmiri winaaRmdegobis Semcveli cnebaa im<br />

mizeziT, rom saxeli _ gmirobis niSani, ZiriTadad da rogorc wesi,<br />

brZolaSi sikvdils moaqvs. amitom ambobs ivaneuri: `an movklav, an me<br />

movkvdebi, cocxalm ar unda viaro!~ gadarCenil kaiymas saxelis<br />

mopovebis naklebi Sansi aqvs. magram sagmiro poeziam icis sagmiro<br />

baladisgan gansxvavebuli teqstebi, sadac saxeldebiT Seqebulia<br />

konkretuli moyme. qebani ar aris stereotipuli. moymeobis poezias<br />

moymis sikeTis gadmocema-gamoxatvis mravalferovani saSualebebi aqvs.<br />

gavecnoT zogierT maTgans.<br />

“ar vici xando-WarTali, gudamayari sad ari.<br />

mTiuleTs gamigonia Tormeti cixe magari.<br />

samxreTiT wamogveweva veSagurT cxeni saRari,<br />

zeda zis mameswarai, welze artyia xanjali.<br />

aragvis piras SamoCnda, gaminaxevra laSqari,<br />

dabrunda, wyalze garecxa omSi naxmari far-xmali”<br />

[xalxuri poezia 1992:#89].<br />

erTaderTi, rac mameswara veSaguris saxelovan gamarjvebas gvamcnobs, es<br />

orad-ori sityvaa: `gaminaxevra laSqari~, sxva danarCeni mxolod fons<br />

uqmnis mas. ~Tormeti cixe magari~ mis saxels emsaxureba, rogorc misi<br />

gmirobis Tanadi. cxeni, xanjari, far-xmali _ moymis es aqsesuarebi<br />

inkrustaciebiviT aris Casmuli am umoklesi leqsis mcire sivrceSi.<br />

dasaxeleba `veSagurT cxeni~ ukve mowmobs am cxenis saxelze, romelic<br />

isev da isev misi mxedris saxels emsaxureba, rogorc misi moymeobis<br />

Sesatyvisi. xolo brZolis dasasruli apoTeozis nacvlad sruliad<br />

yofiTi saqmianobiT aris gamoxatuli, rac imis mimaniSnebelia, rom<br />

garecxili far-xmali axali brZolis molodinSi iqneba.<br />

ai, kidev leqsi, romelic fragmentis STabeWdilebas stovebs, magram<br />

aramc da aramc fragmenti ar aris _ igi damoukidebeli samstriqonedia:<br />

`meSvela milxauris Ze, niavo gergetisao,<br />

kivkav darbazis gamtexo, momtano sirmaisao,<br />

Tormetis SurismZebnelo, Ãelad momyvano tyvisao~<br />

[Tsufa 24441].<br />

195

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!