qarTuli folklori - Reso Kiknadze

qarTuli folklori - Reso Kiknadze qarTuli folklori - Reso Kiknadze

reso.kiknadze.de
from reso.kiknadze.de More from this publisher
23.12.2012 Views

omelmac kulminacias XVII saukunis pirvel naxevarSi miaRwia. es iyo zurab aragvis erisTavTan brZolebis xana anu, rogorc mexsierebam Semoinaxa, “sisxlis wvimebis” xana. saymoTa epiuri (sagmiro leqsTa cikli qmnis “Tavisufal” eposs) xsovna ar scildeba am epoqas; “sisxlis wvimebis” xana aris is zRurbli, romlis miRma miTologiuri samyaroSi SevdivarT. brZolebi monawileoben saymoTa genezSi da xels uwyoben warsulis miTologizacias. RvTisSvilTa brZola devebis winaaRmdeg saymoTaTvis teritoriis mosapoveblad, rac miTologiuri eposis dedaazrs Seadgens, Tavis mxriv, “sisxlis wvimebis” eposis arqetipi xdeba. aqtebi, rac Caidines RvTisSvilebma “mas Jamsa Sina”, meordeba saymoSi axla da aq, maT Tvalwin. RvTisSvili meomris, “kai ymis” etaloni xdeba. saymos brZolebi RvTisSvilTa arqetipuli brZolebis paradigmebia. simRere anu balada. sagmiro leqss, rasac misi Sesrulebis wesis mixedviT xevsureTSi simReres uwodeben, safuZvlad realuri sabrZolo SemTxveva udevs anu asaxavs realurad momxdar faqts, hyavs mTavar gmirad yovelTvis realuri piri, romelsac icnobda saymo piradad an gadmocemiT. saymo agreTve informirebulia momxdari ambis detalebiT. man icis an SeiZleba icodes imaze meti, ramac leqsSi hpova asaxva. leqsis codnas Tan axlavs momxdari ambis codna andrezis saxiT, uromlisodac gareSeTaTvis leqsis Sinaarsi bundovani xdeba da, SeiZleba, simZafresac kargavdes. sxva kuTxeSi leqsis gavrcelebis SemTxvevaSi ikargeba misi mikrosamyaros codna, leqsis daRupuli gmiri kargavs realurobas da mis saxelsac xSirad sxva, ufro gasagebi da kargad nacnobi saxeli enacvleba. aRar vlaparakobT im soflis metyvelebis Taviseburebebze, sadac Seiqmna leqsi. cxadia, cudad gagebul sityvas mimgvanebuli sityva cvlis. anu, am SemTxvevaSi mTeli ZaliT aris amoqmedebuli xzlsuri Semoqmedebis variantulobis gardauvali kanoni. sagmiro leqsi, romelsac Cven SegviZlia balada vuwodoT, rogorc wesi, orTabrZolazea agebuli. vin aris misi mTavari gmiri? mTavari gmiria is, vinc iRupeba orTabrZolaSi. gmiri iRupeba, kargavs sicocxles, magram ixveWs saxels. misi da sazogadoebis principia “sjobs saxelisa moxveWa yovelsa mosaxveWelsa”. sikvdili da saxeli _ sikvdili is zRvaria, romlis iqiT gmiri gadadis saxelis saufloSi. mxolod sikvdilSi gamarjvebas SeuZlia moutanos mas saxeli. cocxali gmiri winaaRmdegobrivi cnebaa da swored amitom aris, rom uklebliv yvela sagmiro simRere-balada mebrZolis sikvdiliT mTavrdeba da es sikvdili saxeliania. amrigad, sagmiro baladaSi gadmocemulia gmiris ukanaskneli Jami, igi Cayenebulia sikvdil-sicocxlis mijnaze, sazRurblo situaciaSi, roca unda gadawydes misi bedi, romelsac is qmnis aq da axla, am wamebSi. am dros, aq gmiri ekuTvnis Tavis Tavs, is batonobs droJamze, marTavs mas. mas araferi darCenia, garda sakuTari sicocxlisa, romlis marTva da gawirva mas SeuZlia sxva, ufro maRali (mis da sazogadoebis TvalSi) RirebulebisTvis. sococxle, romelic mieca, man icis, waerTmeva, magram 182

is, rac man sicocxlis wil moipova, arasodes waerTmeva mas, “romeli arasada mieRos misgan” (luka 10:42). es is wamebia, roca gmiri srulad avlens Tavis egzistencias, TiTqos aq jamdeba misi mTeli cxovreba. am dros gamoricxuli unda iyos SemTxveviToba, rac mas SeuSlida xels sikvdiliT saxelis mopovebaSi. Cvens winaSea SiSveli adamiani Tavisi erTaderTiT, rac aris misi sicocxle, da arCevaniT. amitomac simRere ukiduresad lakonuria da, rac mTavaria, yvelaferi danaxulia ara gareSe, aramed misi TvaliT. simRere-baladis agebuleba martivia: eqspozicia _ gmiris Semoyvana TxrobaSi; Tumca simRere SeiZleba daiwyos mowyvetiT (“fxoveli da Savaneli”); Sexvedra, SebrZoleba, aRsasruli. SeiZleba mas axldes “daskvna”, eqstrasiuJeturi monakveTi, sadac gadmocemulia daRupuli gmiris erTgvari Sefaseba, Seqeba an datireba Tu gamoZaxili mis sikvdilze. (ix. “ioneuri”). simReres personaJTa minimumi ori piria, iSviaTad erTi (“baRaTera”), Segvxvdeba samic (“Siola da mTrexeli”). gavecnoT umokles baladas ara mxolod qarTul, aramed msoflio baladebs Soris. es aris “fxoveli da Savaneli”, romelsac pirvelad vxvdebiT Tedo razikaSvilis CanawerebSi (am variantSi igi Svidstriqoniania): `erTi vaJkaci fxoveli, Savwyals saomrad dadgao, adga da Sin wamovida, gzas Savaneli Saxvdao. CaWres, Cakafes erTurTi, maSveli aRar SaSCao. ciTa movida yorani, magaT nakvalevs daxyvao. jera daiTvra sisxliTa, mere leS Wama, gaZRao. adga da isev wavida, magaT vaglaxi dascao: „orniv yofilan uWkoni, erTm mainc rad ar dasTmao?!“ [qxp IV: #252] Canawers axlavs Camweris SeniSvna: “me amaTi vera gavige ra: vin iyo Savaneli an sadauri...” yvelas, mis wamkiTxvels es sityvebi aRmoxdeba. vin aris Savaneli? vin aris fxoveli? vis ucdida Savwyalze fxoveli? Savanels Tu sxva vinmes? risTvis “CaWres-Cakafes erTurTi”? leqsi bundovania, Tumca bundovaneba ara Tu rames aklebs mas, aramed SeiZleba aZlierebdes kidec STabeWdilebas. T. razikaSvili sxva rames gulisxmobs, roca ambobs, “me amaTi vera gavige rao”. Camwers veraviTari cnoba ver moupovebia simReres personaJebze, andrezi ar SemorCenila im viTarebis amsaxveli, Tu ra iyo mizezi maTi sabediswero Serkinebisa, Seurigeblobisa. Cans, imdenad mowyvetila Tavis garemos es simRere, rom daviwyebas miscemia monawileTa sakuTari saxelebi, maTi vinaobidan aRmniSvnelad warmomavlobis saxelebiRa SemorCenila (fxoveli fxovidan, Savaneli Savanidan, qistebis erT-erTi Temidan). es balada, Tumca is sityvierad Zalze Zunwia, rogorc embrioni, moicavs sagmiro leqsis yvela elements, rac sxva leqsebSi sxvadasxva variaciebiT iSleba. es exeba, rogorc mis formalur mxares, ise arsebiTs, ideur Sinaarss. leqsi gawyobilia erT riTmaze, rogorc xevsurulad ityvian erT “yuvze”. yovel striqonSi TiTo kadria 183

is, rac man sicocxlis wil moipova, arasodes waerTmeva mas, “romeli<br />

arasada mieRos misgan” (luka 10:42). es is wamebia, roca gmiri srulad<br />

avlens Tavis egzistencias, TiTqos aq jamdeba misi mTeli cxovreba. am<br />

dros gamoricxuli unda iyos SemTxveviToba, rac mas SeuSlida xels<br />

sikvdiliT saxelis mopovebaSi. Cvens winaSea SiSveli adamiani Tavisi<br />

erTaderTiT, rac aris misi sicocxle, da arCevaniT. amitomac simRere<br />

ukiduresad lakonuria da, rac mTavaria, yvelaferi danaxulia ara<br />

gareSe, aramed misi TvaliT.<br />

simRere-baladis agebuleba martivia: eqspozicia _ gmiris Semoyvana<br />

TxrobaSi; Tumca simRere SeiZleba daiwyos mowyvetiT (“fxoveli da<br />

Savaneli”); Sexvedra, SebrZoleba, aRsasruli. SeiZleba mas axldes<br />

“daskvna”, eqstrasiuJeturi monakveTi, sadac gadmocemulia daRupuli<br />

gmiris erTgvari Sefaseba, Seqeba an datireba Tu gamoZaxili mis<br />

sikvdilze. (ix. “ioneuri”). simReres personaJTa minimumi ori piria,<br />

iSviaTad erTi (“baRaTera”), Segvxvdeba samic (“Siola da mTrexeli”).<br />

gavecnoT umokles baladas ara mxolod qarTul, aramed msoflio<br />

baladebs Soris. es aris “fxoveli da Savaneli”, romelsac pirvelad<br />

vxvdebiT Tedo razikaSvilis CanawerebSi (am variantSi igi<br />

Svidstriqoniania):<br />

`erTi vaJkaci fxoveli, Savwyals saomrad dadgao,<br />

adga da Sin wamovida, gzas Savaneli Saxvdao.<br />

CaWres, Cakafes erTurTi, maSveli aRar SaSCao.<br />

ciTa movida yorani, magaT nakvalevs daxyvao.<br />

jera daiTvra sisxliTa, mere leS Wama, gaZRao.<br />

adga da isev wavida, magaT vaglaxi dascao:<br />

„orniv yofilan uWkoni, erTm mainc rad ar dasTmao?!“<br />

[qxp IV: #252]<br />

Canawers axlavs Camweris SeniSvna: “me amaTi vera gavige ra: vin iyo<br />

Savaneli an sadauri...” yvelas, mis wamkiTxvels es sityvebi aRmoxdeba. vin<br />

aris Savaneli? vin aris fxoveli? vis ucdida Savwyalze fxoveli?<br />

Savanels Tu sxva vinmes? risTvis “CaWres-Cakafes erTurTi”? leqsi<br />

bundovania, Tumca bundovaneba ara Tu rames aklebs mas, aramed SeiZleba<br />

aZlierebdes kidec STabeWdilebas. T. razikaSvili sxva rames<br />

gulisxmobs, roca ambobs, “me amaTi vera gavige rao”. Camwers veraviTari<br />

cnoba ver moupovebia simReres personaJebze, andrezi ar SemorCenila im<br />

viTarebis amsaxveli, Tu ra iyo mizezi maTi sabediswero Serkinebisa,<br />

Seurigeblobisa. Cans, imdenad mowyvetila Tavis garemos es simRere, rom<br />

daviwyebas miscemia monawileTa sakuTari saxelebi, maTi vinaobidan<br />

aRmniSvnelad warmomavlobis saxelebiRa SemorCenila (fxoveli<br />

fxovidan, Savaneli Savanidan, qistebis erT-erTi Temidan).<br />

es balada, Tumca is sityvierad Zalze Zunwia, rogorc embrioni,<br />

moicavs sagmiro leqsis yvela elements, rac sxva leqsebSi sxvadasxva<br />

variaciebiT iSleba. es exeba, rogorc mis formalur mxares, ise<br />

arsebiTs, ideur Sinaarss. leqsi gawyobilia erT riTmaze, rogorc<br />

xevsurulad ityvian erT “yuvze”. yovel striqonSi TiTo kadria<br />

183

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!