qarTuli folklori - Reso Kiknadze
qarTuli folklori - Reso Kiknadze qarTuli folklori - Reso Kiknadze
atom sruldeba maincdamainc Tibvis dros xmiT natirali, ar aris bolomde gamorkveuli. fiqroben, rom raki Tibvis procesi mwvane balaxis sicocxlis mospobaa, samgloviaro teqsti da melodia sruliad SesatyvisobaSia masTan. Tibva fSaur poeziaSi sikvdilis moqmedebis metaforaa: `sikvdilm Tqva: zRvis gaRmiT viyav, zRva CqefiT gamoviari, Samovxe fSavis mTazeda, vardni hyvaodes, iani, Caudeg, ise CavTibe, ro kargma celma Tivani...“ [qxp VII:#158]. asea Tu ise, glovis motivi Tibvas ritualuradac ukavSirdeba. Tibvis `sezoni~ im wels gardacvlilTa gaxsenebiT iwyeba. mTels xevsureTSi Tibvas samSabaT dRes iwyeben [oCiauri 2005:113-114, 181]. es aris `Tibis samSabaTi~, romelsac ganuxrelad icaven. am dRemde Tibvas veravin gabedavda. am dRes im wlisgardacvlilis Wirisufali awvevda mTel sofels Tavis saxlSi, patiJic ar sWirdebodaT, Seikribebodnen da im wlis mkvdris saxelze aryiT dalocavdnen Tibis sezonis gaxsnas. diacebi gaSlidnen talavars, rogorc damarxvis dRes. jer ZaxiliT natirals Seasrulebdnen, magaliTad: `raÃel Tibis SamSabaTi goqv, Zmao, sxvan saTibad emzadebian, Zmao, miwa Sens dasa, Zmao.... Sen sworeb TibaSi maiRalebian, Zmao... Sen mÃar-beWi miwas uWerav, Zmao.....~ [oCiauri 2005:113-114]. mere xmiT motirali gaSlili talavridan gardacvlilis iaraRs aiRebda da gaimeorebda natirals, romelic am wels gardacvlilis datirebisas Sesrulda. magaliTad: `Seni kacoba raÃeliao, beber mamasa aTibviebo, dawirul celi-d’ safarcxvelio, meored ra aaRebieo, genacvlos seni naTulaio, Sen xo didxans Zil ar icodio, gaTenebamdin amazdgidio, manam mTiblebi maidodeso. namÃrevn sataves Saxyarnidio, masulebs mTiblebs daxkivlidio~. [oCiauri 2005:181]. zedmiwevniT esadageba am dRis _ Tibis samSabaTis suliskveTebas es natirali, sadac pirvel rigSi mitovebul (`dawirul~) celzea laparaki. sxva natiralSi ufro reliefurad aris gamoxatuli Tibvis Tema da ucelod darCenili gaoxrebuli saTibebis suraTi: 176
`Tqveni WirimeT, matiralono, Cven droJam ar gakvirvebsTaeo? gaoÃrda celi, safarcxvelio, mTani daoÃrdes mzispirulnio, Tormetis mTiblis sayofinnio...~ [oCiauri 2005:114]. amis Semdeg anugeSeben Wirisufals da mTibelni Tav-TavianT saTibebSi gaiSlebian. amrigad, SeiZleba iTqvas, rom xmiT natirali Tibvis process udgas saTaveSi da Tavisi naRvliani hangiT warmarTavs mas. niSandoblivia, rom Tibva gardacvlili mTibelis gaxsenebiT iwyeba. is aris TiTqos dawyebis iniciatori. amitomac ar aris SemTxveviTi, rom xmiT natiralSi Tibvis motivi ganmsazRvrelia. motirali tiris JamianobaSi daxocil dedakacebze, romlebsac aRar eRirsebaT mTibelTa danaxva: `qalebo, Jamis naxocebo, qviSisas ar idineTaeo? WiSvelsa ara gaxeneTaeo, WiSvel mTiblebi ar Tibdaeo? celebi ar unaTobdaeo? simRerebs ar iZaxdesaeo?” [qxp V:#72]. SeiZleba gvefiqra, rom mTiblurTa repertuarSi swored im xmiT natirlebma hpova adgili, romlebic TibvaSi daRupulebs eZRvneba: `oCiaurni Camosetyvnao, ex daxkra niniais saxlTao; iwivla gvelma libuCiao, ez gatyda, keras gaerekao, orolni gaixvivna Zmanio, orniv gadasCes ded-mamanio, totiT mbRunavni beberanio, celebi Camayarna zvavmao, qviSas mamClebi namÃrevCiao~ [qxp V:#194]. motirali ixsenebs gardacvlils, rogorc saukeTeso mTibels, gamoTqvams sinanuls imis gamo, rom is aRar gamoCndeba Tavisi celiT saTibebSi. “Svilni wavlalen Tibazedao, Cemi sulai kurdRelaio”; “deda enacvlos Svils gorgisa, erTi mTa erT namxrevad unda, meore _ Tivis saTrelada”; “namxrevni sisxliT dagasvrivnao, cel dagrCa namxrevT saTavesao, namxrevT boloSi salesvelio”. deda mimarTavs gardacvlil Svils, TiTqos is jer kidev mTibelTa Sorisaa, ecados celis lazaTiani moqneviT qmrebis mowunari qalebi moxiblos: `yana mkev, dedis mSveniero, saxeln ar mkian sklatisani: 177
- Page 125 and 126: Strixebi mainc erTimeores emTxveva.
- Page 127 and 128: aq unda SeiniSnos, rom motacebis mi
- Page 129 and 130: a Zalam unda moabrunos Tavisuflebis
- Page 131 and 132: RmerTi jer kidev masTan aris, jer k
- Page 133 and 134: sityviTa da saqmiT, amas `leqsis~ b
- Page 135 and 136: moyvare da xalxisagan Seyvarebuli,
- Page 137 and 138: cixeSi Casves. ramdenime wlis Semde
- Page 139 and 140: kvla ar Camideniao. Tu mamiklavs, r
- Page 141 and 142: gilgameSiani: gilgameSiani, Zveli S
- Page 143 and 144: mekvleTa, doRis dalocvisas; jvarSi
- Page 145 and 146: xucesis, rogorc Suamavlis roli, kar
- Page 147 and 148: kuretni. maSin mqond Zali-d’ SaZl
- Page 149 and 150: medges loginni CardaxSiao. abuleTau
- Page 151 and 152: calke qmedeba _ aseTia Selocvis pri
- Page 153 and 154: abaia Taba Tabaia ieso da lasaria
- Page 155 and 156: aris, rom oqros savarcxliT Tmas iva
- Page 157 and 158: `_ mariav, ras tiri, ras Civi, ras
- Page 159 and 160: “Semkulni” arian yvela im atrib
- Page 161 and 162: egresem iosi erivane da iona iosave
- Page 163 and 164: warmomTqmelic. Tuki arsebobs raime
- Page 165 and 166: a aris Sroma, Tu mas mxolod ekonomi
- Page 167 and 168: simRerebis fragmentebi an maTi ubra
- Page 169 and 170: Sromis procesis winamZRoli da, alba
- Page 171 and 172: gegonebaT, mTeli sofeli qeifobso. a
- Page 173 and 174: [qxp X:426]. momkeli yovelTvis imar
- Page 175: aayena! isxa, isxa, isxa... gamoRma
- Page 179 and 180: celi galesa qasuriTa, meore namxrev
- Page 181 and 182: xundi gigorams giSrisa, ari aralo,
- Page 183 and 184: is, rac man sicocxlis wil moipova,
- Page 185 and 186: kaimoymeoba, rac Tavad moymisTvis d
- Page 187 and 188: amtvrevs kbiliTa”). magram sul ma
- Page 189 and 190: `axiels TeTrsa cixesa Cardaxi Camos
- Page 191 and 192: Sua gzas SamaaRamda, dron iyvnen Su
- Page 193 and 194: amdenadme gansxvavebulia sxva sagmi
- Page 195 and 196: es misi daRupvis gare mxarea. Temi
- Page 197 and 198: SauZaxnebav xTisad: RmerTo, Sen nu
- Page 199 and 200: TiTqos unda gadmosces ganwiruli mon
- Page 201 and 202: Tqmulebis Tanaxmad, beTqilisa da ja
- Page 203 and 204: odesac folkloruli Janrebis yofiToba
- Page 205 and 206: omelsac araferi aqvs saerTo yofiT q
- Page 207 and 208: sazogadoebrivi Cumi kontroli im dau
- Page 209 and 210: dadasturebulia am fabulis uZvelesi
- Page 211 and 212: alada mecxvaris siyvarulze mravalmx
- Page 213 and 214: miemarTa misTvis: “netavi, qalo l
- Page 215 and 216: mTasa zeda sionsa~ (gam. 14:1), `es
- Page 217 and 218: oselaiZev...~), moxsenebuli, meoreS
- Page 219 and 220: micvalebulis win. STagonebis wyaro,
- Page 221 and 222: axloblobis iseTi kategoriaa, romelT
- Page 223 and 224: Soreuli molodiniT, rom Tavad maszec
- Page 225 and 226: moklulis pirovnebiT aris dakavebuli
`Tqveni WirimeT, matiralono,<br />
Cven droJam ar gakvirvebsTaeo?<br />
gaoÃrda celi, safarcxvelio,<br />
mTani daoÃrdes mzispirulnio,<br />
Tormetis mTiblis sayofinnio...~<br />
[oCiauri 2005:114].<br />
amis Semdeg anugeSeben Wirisufals da mTibelni Tav-TavianT saTibebSi<br />
gaiSlebian. amrigad, SeiZleba iTqvas, rom xmiT natirali Tibvis process<br />
udgas saTaveSi da Tavisi naRvliani hangiT warmarTavs mas.<br />
niSandoblivia, rom Tibva gardacvlili mTibelis gaxsenebiT iwyeba.<br />
is aris TiTqos dawyebis iniciatori.<br />
amitomac ar aris SemTxveviTi, rom xmiT natiralSi Tibvis motivi<br />
ganmsazRvrelia. motirali tiris JamianobaSi daxocil dedakacebze,<br />
romlebsac aRar eRirsebaT mTibelTa danaxva:<br />
`qalebo, Jamis naxocebo,<br />
qviSisas ar idineTaeo?<br />
WiSvelsa ara gaxeneTaeo,<br />
WiSvel mTiblebi ar Tibdaeo?<br />
celebi ar unaTobdaeo?<br />
simRerebs ar iZaxdesaeo?”<br />
[qxp V:#72].<br />
SeiZleba gvefiqra, rom mTiblurTa repertuarSi swored im xmiT<br />
natirlebma hpova adgili, romlebic TibvaSi daRupulebs eZRvneba:<br />
`oCiaurni Camosetyvnao,<br />
ex daxkra niniais saxlTao;<br />
iwivla gvelma libuCiao,<br />
ez gatyda, keras gaerekao,<br />
orolni gaixvivna Zmanio,<br />
orniv gadasCes ded-mamanio,<br />
totiT mbRunavni beberanio,<br />
celebi Camayarna zvavmao,<br />
qviSas mamClebi namÃrevCiao~<br />
[qxp V:#194].<br />
motirali ixsenebs gardacvlils, rogorc saukeTeso mTibels,<br />
gamoTqvams sinanuls imis gamo, rom is aRar gamoCndeba Tavisi celiT<br />
saTibebSi. “Svilni wavlalen Tibazedao, Cemi sulai kurdRelaio”; “deda<br />
enacvlos Svils gorgisa, erTi mTa erT namxrevad unda, meore _ Tivis<br />
saTrelada”; “namxrevni sisxliT dagasvrivnao, cel dagrCa namxrevT<br />
saTavesao, namxrevT boloSi salesvelio”.<br />
deda mimarTavs gardacvlil Svils, TiTqos is jer kidev mTibelTa<br />
Sorisaa, ecados celis lazaTiani moqneviT qmrebis mowunari qalebi<br />
moxiblos:<br />
`yana mkev, dedis mSveniero, saxeln ar mkian sklatisani:<br />
177