qarTuli folklori - Reso Kiknadze

qarTuli folklori - Reso Kiknadze qarTuli folklori - Reso Kiknadze

reso.kiknadze.de
from reso.kiknadze.de More from this publisher
23.12.2012 Views

amdenadac guTnisdedis instituti aRmosavlur-qarTuli realiaa, guTnuri simRerebic mxolod am regionSia gavrcelebuli. dasavleT saqarTveloSi koleqtiuri Sromis es saxeoba ucnobia. samagierod dasavlur tradiciaSi myarad aris damkvidrebuli naduri koleqtiuri Sromis gansxvavebuli tipis nadis Tanmxlebi repertuari, romelic Tavis arqaulobas gabmuli usityvo SeZaxilebiT da Taviseburi, mxolod misTvis damaxasiaTebeli melodiiT gvimowmebs. aRmosavleT saqarTveloSi dasavlur nads, rogorc SromaSi koleqtiuri daxmarebis saxes, mamiTadi Seesatyviseba, magram gansxvaveba TvalSisacemia: mamiTadisgan gansxvavebiT nadi ritualizebulia Tavisi dasawyisiT (ymawvilis nadSi mipatiJeba mowifulobis niSnad) da dasasruliT (nadis bolos nadis patronis ezoSi ToxebiT xis moWra). naduri Sroma erTgvarad sanaxaobiTia, Tumca mayurebeli ar hyavs da misi mizani masSivea, ara mis gareT _ sanaxaobisTvis. mas kanonikuri saxe aqvs: simRerebis Sesruleba damokidebulia dRis monakveTebze, samuSaos periodebze, dasawyisze da dasasrulze. repertuari sakmaod mdidaria, Seicavs oTxi Janris _ sawesCveulebo, sagmiro (dadasturebulia teqstebi `amiranianidan“ da xalxuri `vefxistyaosnidan“), sayofacxovrebo da satrfialo _ simRerebs. magram, rac mis specifikas Seadgens, es aris Sesrulebis manera: orad gayofili mSromelTa gundi monacvleobiT imeorebs SeZaxilebs, mere mTliani gundi erTsa da imave teqsts erTad warmoTqvams. aseTia guruli naduri, romelic sruldeba yanaSi muSaobis dros, iqneba es xvna-Tesva Tu margvla-Toxna (Romis Tu simindis). jgufebi erTmaneTs uxmoben, iwveven saSromlad, amxneveben. raRac dionisuri moismis am samxmian SeZaxilebSi: I xma: hoaa, oaa, ioa, haa, hooa! II xma: o, io, io, io, io, io, io! III xma: io, ooooo, io, ooooo! meore jgufi amasve gasZaxebs da, bolos, mTeli gundi erTxmad daagugunebs sam xmaze: I xma: odilei, oida, odilei, oida! II xma: io, io, io, uo, io, uo! III xma: io, io, io, io, io, io! [oqroSiZe:73]. bolos, movusmonoT arqanjelo lambertis, XVII saukunis italiel misioners, romelic ori aTeuli weli cxovrobda samegreloSi da koleqtiuri Sromis yvelaze adreuli, rac ki mogvepoveba, aRwera dagvitova: „...miwidan Tavs iCens Tu ara Romi, maSinve gamoToxna sWirdeba, radgan saqme saCqaroa da patroni Tavis kacebiT veRar ereva, mezoblebi unda moixmaros. vinc ukve dasTesa yana da Toxnas unda Seudges, iwvevs mosaxmareblad imaT, romelTac jer Toxnis dro ar dasdgomia. Tavis droze sxvebi amaT moexmarebian. radgan es didi Sroma saSinel sicxeSi unda aitanos kacma, mis gasaadvileblad iseTi xerxi mougoniaT, rom 170

gegonebaT, mTeli sofeli qeifobso. am xerxs Seadgens sami rame: nadi, simRera da uxvi saWmeli, romelsac mamulis patroni iZleva. xSirad nadi Sedgeba ormocdaaTi da samoci Carazmul mToxnelisagan. im dros rom gaamxnevos igini, patronic TavSi Caudgeba ToxiT da Toxnis, rogorc danarCenebi. simRera, romelic mohyveba nads, gamougoniaT marto imitom ki ara, rom mxiaruli kreba gaamxnevos, aramed imisaTvisac, rom imaT Cqara imuSaon. amisaTvis sagangebo simRera aqvT, romlis xmaze Toxnasac ise awyoben, rogorc sakravze cekvas: ramdenadac simReras aaCqareben, imdenad Toxnasac aaCqareben. amisaTvis TavSi dadgeba ori momRerali da iwyebs simReras. am meTaurebs erTi-orad eZleva ulufa imisaTvis, rom Toxna daaCqarebinos sxvebs. saWmeli sakmaod uxvi aqvT, radgan igia maTi Sromis erTaderTi fasi. dRis ganmavlobaSi samjer miutanen saWmels yanaSi. daRamebisas ki patronis saxlSi umzadeben vaxSams, romelic metad uxvia. am dros yovelsave dards muSaobis Sesaxeb Tavidan iSoreben, SuaRamemdis sxedan da dros atareben WamaSi, smaSi da simReraSi. ra mSvenieri sanaxavia, roca mzis Casvlisas Toxnas gaaTaveben da midian patronis saxlSi. TiTqos erTi droSis jariskacebiao, gaudviaT mxrebze Toxebi da eqvs Tu rva wyebad, nel-nela midian, Tan miimRerian da didis ambiT Sedian patronis ezoSi. aq Semovlen Tu ara, dasxdebian irgvliv da maSinve moutaneben saWmels“ [lamberti:51-52]. xelxvavi umTavresad dasavlur-qarTulia, radgan is sagangebod simindis rCevis dros sruldeba. magram ar unda vifiqroT, rom xelxvavi, rogorc Sromis simRera, simindis saqarTveloSi Semosvlis Semdeg (XVII saukunidan) Seqmniliyos. kompozitis meore sityva “xvavi” gvarwmunebs, rom xelxvavi mosavlis aRebis simRera unda yofiliyo da mxolod mogvianebiT daisakuTra simindma, roca igi wamyvani kultura gaxda dasavleT saqarTveloSi Romis Semdeg (da bolos Seenacvla kidec mas). siminds arCevs RamiT sagangebod mowveuli nadi samezoblodan, umTavresad dedrovani. ezoSi an kaloze sxdebian, rig-rigobiT yvebian zRaprebs, amboben leqsebs, mRerian sxvadasxva simRerebs, gansakuTrebiT, `xelxvavs”, romlis groteskuli, hiperbolaze agebuli Sinaarsi, iribad adasturebs mosavlis siuxves. folklorist Tamar oqroSiZes geguTSi es teqsti Cauweria, romelsac Tavisi dasasruliT sakulto sferoSi gadavyavarT: `xelxvavia, xelxvavia xelbaraqelao, RmerTo, mome mklavSi Zala, muxlSi Zala, xelbaraqelao. xelxvavia, xelxvavia xelbaraqelao. kurdRelsa SeSa moqonda, xelbaraqelao, asi uremi erTado, xelbaraqelao, ezoSi ver Camotia, xelbaraqelao, Robe motexa Sarisa, xelbaraqelao. miqeli da gabrieli, xelbaraqelao, yana mogvca xvavrieli, xelbaraqelao”. [oqroSiZe:79]. 171

amdenadac guTnisdedis instituti aRmosavlur-<strong>qarTuli</strong> realiaa,<br />

guTnuri simRerebic mxolod am regionSia gavrcelebuli. dasavleT<br />

saqarTveloSi koleqtiuri Sromis es saxeoba ucnobia. samagierod<br />

dasavlur tradiciaSi myarad aris damkvidrebuli naduri koleqtiuri<br />

Sromis gansxvavebuli tipis nadis Tanmxlebi repertuari, romelic Tavis<br />

arqaulobas gabmuli usityvo SeZaxilebiT da Taviseburi, mxolod<br />

misTvis damaxasiaTebeli melodiiT gvimowmebs. aRmosavleT saqarTveloSi<br />

dasavlur nads, rogorc SromaSi koleqtiuri daxmarebis saxes, mamiTadi<br />

Seesatyviseba, magram gansxvaveba TvalSisacemia: mamiTadisgan gansxvavebiT<br />

nadi ritualizebulia Tavisi dasawyisiT (ymawvilis nadSi mipatiJeba<br />

mowifulobis niSnad) da dasasruliT (nadis bolos nadis patronis<br />

ezoSi ToxebiT xis moWra). naduri Sroma erTgvarad sanaxaobiTia, Tumca<br />

mayurebeli ar hyavs da misi mizani masSivea, ara mis gareT _<br />

sanaxaobisTvis. mas kanonikuri saxe aqvs: simRerebis Sesruleba<br />

damokidebulia dRis monakveTebze, samuSaos periodebze, dasawyisze da<br />

dasasrulze. repertuari sakmaod mdidaria, Seicavs oTxi Janris _<br />

sawesCveulebo, sagmiro (dadasturebulia teqstebi `amiranianidan“ da<br />

xalxuri `vefxistyaosnidan“), sayofacxovrebo da satrfialo _<br />

simRerebs. magram, rac mis specifikas Seadgens, es aris Sesrulebis<br />

manera: orad gayofili mSromelTa gundi monacvleobiT imeorebs<br />

SeZaxilebs, mere mTliani gundi erTsa da imave teqsts erTad<br />

warmoTqvams. aseTia guruli naduri, romelic sruldeba yanaSi muSaobis<br />

dros, iqneba es xvna-Tesva Tu margvla-Toxna (Romis Tu simindis).<br />

jgufebi erTmaneTs uxmoben, iwveven saSromlad, amxneveben. raRac<br />

dionisuri moismis am samxmian SeZaxilebSi:<br />

I xma: hoaa, oaa, ioa, haa, hooa!<br />

II xma: o, io, io, io, io, io, io!<br />

III xma: io, ooooo, io, ooooo!<br />

meore jgufi amasve gasZaxebs da, bolos, mTeli gundi erTxmad<br />

daagugunebs sam xmaze:<br />

I xma: odilei, oida, odilei, oida!<br />

II xma: io, io, io, uo, io, uo!<br />

III xma: io, io, io, io, io, io!<br />

[oqroSiZe:73].<br />

bolos, movusmonoT arqanjelo lambertis, XVII saukunis italiel<br />

misioners, romelic ori aTeuli weli cxovrobda samegreloSi da<br />

koleqtiuri Sromis yvelaze adreuli, rac ki mogvepoveba, aRwera<br />

dagvitova:<br />

„...miwidan Tavs iCens Tu ara Romi, maSinve gamoToxna sWirdeba,<br />

radgan saqme saCqaroa da patroni Tavis kacebiT veRar ereva, mezoblebi<br />

unda moixmaros. vinc ukve dasTesa yana da Toxnas unda Seudges, iwvevs<br />

mosaxmareblad imaT, romelTac jer Toxnis dro ar dasdgomia. Tavis<br />

droze sxvebi amaT moexmarebian. radgan es didi Sroma saSinel sicxeSi<br />

unda aitanos kacma, mis gasaadvileblad iseTi xerxi mougoniaT, rom<br />

170

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!