qarTuli folklori - Reso Kiknadze
qarTuli folklori - Reso Kiknadze qarTuli folklori - Reso Kiknadze
vqsovdi qselsa oqros kedisasa. Camoiara uria qeTelma, SemTvala, Semyvala, Semagizinzila. gamiwyda qseli oqros kedisa, damcvinda mxari almasisa, damayrevina Tma giSrisa. miTxra qristema: _ nu stiri, deda maria, nu yri cremlsa margalitisasa! adeqi, aaduRe wyali, Cakari muguzali, avi TvaliT Semxedvares TvalSi nacari, gulSi Radari! wminda giorgis laxvari da bozali moxvda yiasa, amouvida Rliavsa!” [SioSvili:53]. gavaanalizoT es teqsti analogiuri teqstebis (sadac aseve deda mariamia mTavari personaJi) moSveliebiT. deda mariami avi Tvalis msxverplia, ufro sworad, gaTvalulia uria qeTelis avi mzeriT misi Sromis nayofi _ qseli. sxva SelocvebSi dasaxelebuli wiTel-yviTeli an mwvane abreSumis samoseli, rac cxadia, arsebiT gansxvavebas ar qmnis. deda mariami warmodgenilia, rogorc arqetipi, romelic pirvelad xdeba gaTvalvis msxverpli da pirveladve ganaqarvebs mas ritualuri qmedebiT, romelic Selocvis teqstSivea gamJRavnebuli (muguzlis Cayra mduRare wyalSi), rac arcTu xSiri SemTxvevaa. yvela gaTvaluli asrulebs deda mariamis qmedebas. SeiZleba isic vifiqroT, rom misi antagonisti uria qeTeli, rogorc aseve arqetipi, yoveli konkretuli gaTvalvis gamomwvevia. sagulisxmoa adgili, sadac Sromobs deda mariami. es aris taZari, sadac apokrifis (iakobis protosaxareba) Tanaxmad, rva wlis mariami Seyvanili iqna da cxovrobda iq. wmida legendis Tanaxmadve, aq aris moqsovili kvarTi, romelic qristes emosa. ra Tqma unda, Selocvis teqstSi yofiT logikas ar unda veZebdeT. mTavari aq is aris, rom gaTvalvisgan daxsnis xerxi qristesgan modis, rac unda aZlierebdes Selocvis qmediTobis avtoritets. mrCevelis rolSi zogan miqel-gabrieli gamodis, rac kidev ufro aaxloebs teqsts pirvelwyarosTan (gabrielia is mTavarangelozi, romelmac axara mariams RvTis Zis mucladReba). rogorc vxedavT, am tipis Selocva, sadac mariamia mTavari personaJi, Tavidan bolomde _ preambulidan (“saxeliTa RvTiTa...”) dawyebuli SedegiT (`wminda giorgis laxvari da bozali”) damTavrebuli, mTlianad qristianuli elementebiTa da realiebiT aris SeZerwili. zogan deda mariami oqros skamze zis, an samoTxis karze, an gzajvaredinze da tiris, misi cremlebi margalitebia (`rasa yri cremlsa margalitisasa”), misi saqmianoba qsovaa _ qalis saqmianobis Tavi da Tavi. is arTavda `qselsa Zoweulisasa, iSlida Tmasa broweulisasa” an `samoselsa vqsovdi wiTlisasa, yviTlisasa. rac Seexeba Tmis gaSlas, SeiZleba gavixsenoT ingilouri legenda wmida mariamze, romelic Svid weliwadSi erTxel gamodis gamoqvabulidan da misi pirveli moqmedeba is 154
aris, rom oqros savarcxliT Tmas ivarcxnis. qselis qsova (Tu qselva) da Tmis varcxna, rogorc qaluri aqtebi, damaxasiaTebelia xalxuri deda mariamisTvis. Tumca, rogorc gabriel episkoposs (qiqoZes) qadagebaSi uTqvams, romeliRac Zvel eklesiaSi arsebula RvTismSoblis freska, sadac deda-mariami TiTistariT arTavs matylis Zafs (cnoba momyavs ilia WavWavaZis sityvidan, romelic man warmoTqva gelaTSi gabriel episkoposis dabadebis dRes [WavWavaZe 1987:421). mariami, rogorc qslis mbeWavi an, Tundac mqsoveli, apokrifulia. mariams xelSi TiTistari sWeria, roca mTavarangelozi gabrieli gamoecxada. gadmocemiT, am qselisgan moqsova man ukerveli kvarTi uflisa. boroti Zala Slis mis naqsovs da navarcxns. SeniSvna. “mrTveli RvTismSoblis” saxe niSandoblivia rusuli SelocvebisTvis: igi oqros TiTistariT arTavs Zafs, rasac samkurnalo SelocvebSi sisxlis Semdedebeli «Пресвятая мать бугородица на залатую пряслицу пряла, нитку атарвала, кроу завизала», xolo samonadiroSi mxecebis damWeri Zala aqvs: «...а прядет нити ... на белых зверей, на белых зайцев, на красных лисиц...» [petrovi:105]. Selocvis teqsti iZleva deda mariamis portretsac: “Tvalni mesxa giSrisa, kbili _ margalitisa”, rasac ziani adgeba kvlav Surismgebeli uria xeTelisgan: `Semoeswro qeTela uriam, seli Cauwyvita Zoweulisa, Tvalebi daayrevina giSrisa, kbili _ margalitisa”. mis aqsesuarebad gamoCndeba: oqros skamze mjdar mariams win `edga Wiqa minisa, Sig edga wyali vardisa”, rasac aseve ziani miadgeba borotisgan. Selocvis teqsti imeds iZleva: `gagemarTeba qseli Zoweulisani, Tmani broweulisani, wyali vardisani”, rac Tavis mxriv, zianis (kerZod, gaTvalvis) moxsnis garantiaa. Tumca SevxvdebiT Selocvas, sadac RvTismSobeli misTvis uCveulo qmedebis avtoria: `Camaiara qristes dedam mariamma, Camamiglija qseli Zoweuli, koka wamiqcia vercxlis wyliani” [SioSvili:45] . magram ZiriTadad, deda mariami vnebulia, mas Semwe esaWiroeba da isic gamoCndeba _ es ieso qristea. `modioda qriste RmerTi, ijda kviczed uxednarzed. gedixeda qveda qveyanaze: _ neta rasi zivilia, neta rasi kivilia? aravin atirebdes qvrivsao, arc aravin iklebdes obols mwirsao. _ ara, mama, Ze da sulo wmindao, arc aravin atirebs qvrivsao, arc aravin iklebs obols mwirsao. deda mariams Wvali asvia, misi zivilia, misi kivilia. _ TviT mosruli kanafi gadagrixe, gadmogrixe, gadaacvi maxaTsa, is gauqrobs Wvalsa” 155
- Page 103 and 104: Ciqovani 1959: Ciqovani m., qarTuli
- Page 105 and 106: amgvarad ismis kiTxvebi: romelia `e
- Page 107 and 108: nawili 1. eqspozicia (ambavi qorwil
- Page 109 and 110: IV. abesalomis fici. V. qorwili. wr
- Page 111 and 112: abesalomis deda, iseve rogorc deda
- Page 113 and 114: ogorc RvTis bavSvebi, ar ekuTvnian
- Page 115 and 116: socialur dapirispirebas, romelsac g
- Page 117 and 118: Tumca igi sxva gziT cdilobs caTaswo
- Page 119 and 120: eSmaki. abesalomi ar aris eSmakis t
- Page 121 and 122: P.S. Tavis dasawyisSi naxsenebi iyo
- Page 123 and 124: arsebiTi gansxvavebebic arsebobs (i
- Page 125 and 126: Strixebi mainc erTimeores emTxveva.
- Page 127 and 128: aq unda SeiniSnos, rom motacebis mi
- Page 129 and 130: a Zalam unda moabrunos Tavisuflebis
- Page 131 and 132: RmerTi jer kidev masTan aris, jer k
- Page 133 and 134: sityviTa da saqmiT, amas `leqsis~ b
- Page 135 and 136: moyvare da xalxisagan Seyvarebuli,
- Page 137 and 138: cixeSi Casves. ramdenime wlis Semde
- Page 139 and 140: kvla ar Camideniao. Tu mamiklavs, r
- Page 141 and 142: gilgameSiani: gilgameSiani, Zveli S
- Page 143 and 144: mekvleTa, doRis dalocvisas; jvarSi
- Page 145 and 146: xucesis, rogorc Suamavlis roli, kar
- Page 147 and 148: kuretni. maSin mqond Zali-d’ SaZl
- Page 149 and 150: medges loginni CardaxSiao. abuleTau
- Page 151 and 152: calke qmedeba _ aseTia Selocvis pri
- Page 153: abaia Taba Tabaia ieso da lasaria
- Page 157 and 158: `_ mariav, ras tiri, ras Civi, ras
- Page 159 and 160: “Semkulni” arian yvela im atrib
- Page 161 and 162: egresem iosi erivane da iona iosave
- Page 163 and 164: warmomTqmelic. Tuki arsebobs raime
- Page 165 and 166: a aris Sroma, Tu mas mxolod ekonomi
- Page 167 and 168: simRerebis fragmentebi an maTi ubra
- Page 169 and 170: Sromis procesis winamZRoli da, alba
- Page 171 and 172: gegonebaT, mTeli sofeli qeifobso. a
- Page 173 and 174: [qxp X:426]. momkeli yovelTvis imar
- Page 175 and 176: aayena! isxa, isxa, isxa... gamoRma
- Page 177 and 178: `Tqveni WirimeT, matiralono, Cven d
- Page 179 and 180: celi galesa qasuriTa, meore namxrev
- Page 181 and 182: xundi gigorams giSrisa, ari aralo,
- Page 183 and 184: is, rac man sicocxlis wil moipova,
- Page 185 and 186: kaimoymeoba, rac Tavad moymisTvis d
- Page 187 and 188: amtvrevs kbiliTa”). magram sul ma
- Page 189 and 190: `axiels TeTrsa cixesa Cardaxi Camos
- Page 191 and 192: Sua gzas SamaaRamda, dron iyvnen Su
- Page 193 and 194: amdenadme gansxvavebulia sxva sagmi
- Page 195 and 196: es misi daRupvis gare mxarea. Temi
- Page 197 and 198: SauZaxnebav xTisad: RmerTo, Sen nu
- Page 199 and 200: TiTqos unda gadmosces ganwiruli mon
- Page 201 and 202: Tqmulebis Tanaxmad, beTqilisa da ja
- Page 203 and 204: odesac folkloruli Janrebis yofiToba
vqsovdi qselsa oqros kedisasa.<br />
Camoiara uria qeTelma,<br />
SemTvala, Semyvala, Semagizinzila.<br />
gamiwyda qseli oqros kedisa,<br />
damcvinda mxari almasisa,<br />
damayrevina Tma giSrisa.<br />
miTxra qristema:<br />
_ nu stiri, deda maria, nu yri cremlsa margalitisasa!<br />
adeqi, aaduRe wyali, Cakari muguzali,<br />
avi TvaliT Semxedvares TvalSi nacari, gulSi Radari!<br />
wminda giorgis laxvari da bozali<br />
moxvda yiasa, amouvida Rliavsa!”<br />
[SioSvili:53].<br />
gavaanalizoT es teqsti analogiuri teqstebis (sadac aseve deda<br />
mariamia mTavari personaJi) moSveliebiT. deda mariami avi Tvalis<br />
msxverplia, ufro sworad, gaTvalulia uria qeTelis avi mzeriT misi<br />
Sromis nayofi _ qseli. sxva SelocvebSi dasaxelebuli wiTel-yviTeli<br />
an mwvane abreSumis samoseli, rac cxadia, arsebiT gansxvavebas ar qmnis.<br />
deda mariami warmodgenilia, rogorc arqetipi, romelic pirvelad xdeba<br />
gaTvalvis msxverpli da pirveladve ganaqarvebs mas ritualuri qmedebiT,<br />
romelic Selocvis teqstSivea gamJRavnebuli (muguzlis Cayra mduRare<br />
wyalSi), rac arcTu xSiri SemTxvevaa. yvela gaTvaluli asrulebs deda<br />
mariamis qmedebas. SeiZleba isic vifiqroT, rom misi antagonisti uria<br />
qeTeli, rogorc aseve arqetipi, yoveli konkretuli gaTvalvis<br />
gamomwvevia.<br />
sagulisxmoa adgili, sadac Sromobs deda mariami. es aris taZari,<br />
sadac apokrifis (iakobis protosaxareba) Tanaxmad, rva wlis mariami<br />
Seyvanili iqna da cxovrobda iq. wmida legendis Tanaxmadve, aq aris<br />
moqsovili kvarTi, romelic qristes emosa. ra Tqma unda, Selocvis<br />
teqstSi yofiT logikas ar unda veZebdeT. mTavari aq is aris, rom<br />
gaTvalvisgan daxsnis xerxi qristesgan modis, rac unda aZlierebdes<br />
Selocvis qmediTobis avtoritets.<br />
mrCevelis rolSi zogan miqel-gabrieli gamodis, rac kidev ufro<br />
aaxloebs teqsts pirvelwyarosTan (gabrielia is mTavarangelozi,<br />
romelmac axara mariams RvTis Zis mucladReba).<br />
rogorc vxedavT, am tipis Selocva, sadac mariamia mTavari<br />
personaJi, Tavidan bolomde _ preambulidan (“saxeliTa RvTiTa...”)<br />
dawyebuli SedegiT (`wminda giorgis laxvari da bozali”) damTavrebuli,<br />
mTlianad qristianuli elementebiTa da realiebiT aris SeZerwili.<br />
zogan deda mariami oqros skamze zis, an samoTxis karze, an<br />
gzajvaredinze da tiris, misi cremlebi margalitebia (`rasa yri cremlsa<br />
margalitisasa”), misi saqmianoba qsovaa _ qalis saqmianobis Tavi da Tavi.<br />
is arTavda `qselsa Zoweulisasa, iSlida Tmasa broweulisasa” an<br />
`samoselsa vqsovdi wiTlisasa, yviTlisasa. rac Seexeba Tmis gaSlas,<br />
SeiZleba gavixsenoT ingilouri legenda wmida mariamze, romelic Svid<br />
weliwadSi erTxel gamodis gamoqvabulidan da misi pirveli moqmedeba is<br />
154