qarTuli folklori - Reso Kiknadze

qarTuli folklori - Reso Kiknadze qarTuli folklori - Reso Kiknadze

reso.kiknadze.de
from reso.kiknadze.de More from this publisher
23.12.2012 Views

SeSinebulis, gulis tkivilis, bednieris (muwukis evfemisturi saxelwodeba xalxur medicinaSi), orsulis dasacavi da sxva. masve SeiZleba mivaTvaloT siyvarulis gamomwvevi, avi Tvalis mosageriebeli da sxva. II. sameurneo sfero, raSic gaerTianebulia ZiriTadad velze myofi saqonlis mxecisgan dasacavi teqstebi. erTi swavlulis TqmiT (e. kagarovi), am tipis Selocva imave funqcias asrulebs, rasac nadiris winaaRmdeg dagebuli xafangi. marTlac, mglis piris Sesakravi Selocva sxva araferia, Tu ara sityvieri xafangi, romelic ritualTan erTad Sin aris “dagebuli”, magram gareT moqmedebs. struqtura da realiebi. oriode sityva SelocvaTa bundovanebaze: bundovaneba Selocvis konstitutiuri elementia. warmoSobisTanave is aseTi iyo. ar aris marTebuli, TiTqos Selocvebis Tavis droze gasagebi teqsti droTa viTarebaSi gabundovanda. riT SeiZleba aixsnas SelocvaTa bunebiTi bundovaneba? mas SeiZleba moeZebnos axsna magiaSi. ramdenadac magiis obieqti iracionaluri, araadamianuri Zalebia (romlebic adamians ver cnoben da adamianic ver cnobs maT), maTTan sasaubro enac iracionaluri, gaugebari unda iyos. rac ufro bundovania da adamianis TvalsazrisiT gaugebari sityva Tu teqsti, imdenad qmediTia igi. yvelaze Zlieri Selocvebi abrakadabruli Sinaarsis teqstebia. maTi aRmniSvneli sagangebo terminebic ki arsebobs: berZnulad barbara onomata “barbarosuli (gaugebari) saxelebi”. aqvs Tu ara raime gamokveTili struqtura Selocvas? mas unda hqondes: I. Sesavali nawili, dasawyisi formula; II, Selocvis obieqtis dasaxeleba, III. daskvna (ganaCeni). I. dasawyisi formulebi. isini arcTu mravalferovania. yvelaze metad gavrcelebulia stereotipuli formula “saxeliTa mamisaTa da ZisaTa da sulisa wmidisaTa”, romelsac qristianul samyaroSi yoveli saqmis dawyebisas warmoTqvamen. sakuTriv Selocvis teqstis win misi warmoTqmiT Semlocveli teqsts legitimurobasTan erTad Zalas aniWebs. es formula aq imis niSanic aris, rom Semlocveli qristianad Tvlis Tavs, Tumca Selocvas qristianobasTan araviTari kavSiri ara aqvs, arc Sinaarsobrivad da arc sarwmunoebrivad. es formula, rogorc wesi, Semlocvelis warmoTqmaSi deformirebulia, TiTqos “gamartivebulia”. mas aseTi saxe aqvs miRebuli: `saxelo saxeliTa mamiTa ZiTa suliTa wmindiTa”. zigjer mas erTvis: amin! misi variaciebia: `saxeliTa RvTiTa mamiTa ZiTa suliTa wmindiTa”, “saxelo saxeliTa ZiTa xvTiTa da uZravi dedamiwiTa”, `saxelo saxelisao saxelo samjer RvTisao”... garkveuli Janris (nadiris piris Sesakravi) Selocvebs win uZRvis fsevdoqristianuli dasawyisi, magaliTad: `ekenia bekenia bekens xati svenebia”, romelsac variaciebi aqvs: `ekenia bekenia beksa (var. bersa) xati svenebia”, `ekenia bekenia bersa xati Cvenebia”, `ekenia mekenia mefes xati svenebia”, `es alagi bukasia bukas xati asvenia” da sxva. xSiria abradakabras tipis, gaugebar sityvaTa sintagmebisgan Sedgenili dasawyisebi: `alisasa malisasa”, `atiti matiti”, `movida matauri da matauri da katauri”, `adilasa madilasa”, `erosani merosani usaxlkaro xarosani”, `eli elavda (var. elobda) meli melavda (melobda)”, `eli elenTa melo melenTa”, `ale male salandole”, “aba 152

abaia Taba Tabaia ieso da lasaria”, `asamaria dasamaria zeviT da Cemi qveviT maria”. xSirad Selocvis teqsti mTlianad abradakabraa, rac aZlierebs mis qmediTobas, radgan qmediTia ara Sinaarsi sityvisa, misi racionaluri marcvali, aramed misi fonetikuri saxe. saukeTeso Selocva uazroa. Tumca uazrobaSi SeiZleba azris danaxvac, Tu Selocvis teqsts qmedebasTan erTad gaviazrebT: `msxals vWam, msxals vsvam, msxali mifenia, msxali mafaria, msxali var! qliavsa vWam, qliavsa vsvam, qliavi mifenia, qliavi mafaria, qliavi var! WinWarsa vWam, WinWarsa vsvam, WinWari mifenia, WinWari mafaria, WinWari var!” [SioSvili:185]. calke aRebuli es teqsti namdvili abradakabraa, magram misi sazrisis gasaRebi samkurnalo qmedebaSia. danayili cxra msxlis, cxra qliavis da cxra WinWris foTlis masas am Selocvis Semdeg usvamen morielis nakbenze. Selocvas bundovani Sinaarsi aqvs, Znelia misi siuJetis gamokveTa, iracionaluris racionalur enaze “gadmoTargmna”, magram SesaZlebelia personaJTa identifikacia mainc. vin arian isini? SelocvebSi SevxvdebiT qriste RmerTs, deda mariams (uCveulo mezoblobaSi; “gvelis deda mariami”), mociqulebs, sxva wmidanebs... magram ismis kiTxva, ramdenad arian saxecvlili qristianuli wyaroebis personaJebi, ramdenad daSordnen isini Tavis pirvelwyaros, SerCaT Tu ara maT Tavdapirveli niSnebi? ganvixiloT RvTismSoblis, rogorc SelocvebSi iwodeba, deda mariamis, saxe. igi yvela Janris Selocvebis mniSvnelovani figuraa. igi, rogorc wesi, mtiralia da es ar aris misTvis SemTxveviTi. magram igi tiris ara Tavis jvarcmul Zes, aramed moTqvams im borotebis gamo, romelic mas avsulma uyo. misi antagonisti xSirad uria qeTelad (var. qeTela, qeTeri, qeTeni, qeTereSali da sxva) aris wodebuli. aSkaraa misi warmomavloba. es is uria xeTelia, romlis coli daviT israelis mefem Seacdina, Tavad ki muxanaTurad moakvlevina (2 mef. 11). isic aSkara unda iyos, rom SelocvaSi warmodgenili boroteba, ris uvnebelsayofadac mowodebulia teqsti, daviTis STamomavlis, mariamis, mimarT uria xeTelis SurisZiebis Sedegia. “saxeliTa RvTiTa, mamiTa, ZiTa da suliTa wmindiTa. locva Tvalymisa. vijeqi taZarsa, vqsovdi qselsa oqros kedisasa. Camoiara uria qeTelma, SemTvala, Semyvala, Semagizinzila, gawyda qseli oqros kedisa, damcvinda mxari almasisa, damayrevina Tma giSrisa. Camoiara qristema, mkiTxa: _ deda mariam, ras tiri? _ rava ras vtiri, vijeqi taZarsa, 153

SeSinebulis, gulis tkivilis, bednieris (muwukis evfemisturi<br />

saxelwodeba xalxur medicinaSi), orsulis dasacavi da sxva. masve<br />

SeiZleba mivaTvaloT siyvarulis gamomwvevi, avi Tvalis mosageriebeli<br />

da sxva. II. sameurneo sfero, raSic gaerTianebulia ZiriTadad velze<br />

myofi saqonlis mxecisgan dasacavi teqstebi. erTi swavlulis TqmiT (e.<br />

kagarovi), am tipis Selocva imave funqcias asrulebs, rasac nadiris<br />

winaaRmdeg dagebuli xafangi. marTlac, mglis piris Sesakravi Selocva<br />

sxva araferia, Tu ara sityvieri xafangi, romelic ritualTan erTad Sin<br />

aris “dagebuli”, magram gareT moqmedebs.<br />

struqtura da realiebi. oriode sityva SelocvaTa<br />

bundovanebaze: bundovaneba Selocvis konstitutiuri elementia.<br />

warmoSobisTanave is aseTi iyo. ar aris marTebuli, TiTqos Selocvebis<br />

Tavis droze gasagebi teqsti droTa viTarebaSi gabundovanda. riT<br />

SeiZleba aixsnas SelocvaTa bunebiTi bundovaneba? mas SeiZleba<br />

moeZebnos axsna magiaSi. ramdenadac magiis obieqti iracionaluri,<br />

araadamianuri Zalebia (romlebic adamians ver cnoben da adamianic ver<br />

cnobs maT), maTTan sasaubro enac iracionaluri, gaugebari unda iyos.<br />

rac ufro bundovania da adamianis TvalsazrisiT gaugebari sityva Tu<br />

teqsti, imdenad qmediTia igi. yvelaze Zlieri Selocvebi abrakadabruli<br />

Sinaarsis teqstebia. maTi aRmniSvneli sagangebo terminebic ki arsebobs:<br />

berZnulad barbara onomata “barbarosuli (gaugebari) saxelebi”.<br />

aqvs Tu ara raime gamokveTili struqtura Selocvas? mas unda<br />

hqondes: I. Sesavali nawili, dasawyisi formula; II, Selocvis obieqtis<br />

dasaxeleba, III. daskvna (ganaCeni).<br />

I. dasawyisi formulebi. isini arcTu mravalferovania. yvelaze<br />

metad gavrcelebulia stereotipuli formula “saxeliTa mamisaTa da<br />

ZisaTa da sulisa wmidisaTa”, romelsac qristianul samyaroSi yoveli<br />

saqmis dawyebisas warmoTqvamen. sakuTriv Selocvis teqstis win misi<br />

warmoTqmiT Semlocveli teqsts legitimurobasTan erTad Zalas aniWebs.<br />

es formula aq imis niSanic aris, rom Semlocveli qristianad Tvlis<br />

Tavs, Tumca Selocvas qristianobasTan araviTari kavSiri ara aqvs, arc<br />

Sinaarsobrivad da arc sarwmunoebrivad. es formula, rogorc wesi,<br />

Semlocvelis warmoTqmaSi deformirebulia, TiTqos “gamartivebulia”.<br />

mas aseTi saxe aqvs miRebuli: `saxelo saxeliTa mamiTa ZiTa suliTa<br />

wmindiTa”. zigjer mas erTvis: amin! misi variaciebia: `saxeliTa RvTiTa<br />

mamiTa ZiTa suliTa wmindiTa”, “saxelo saxeliTa ZiTa xvTiTa da uZravi<br />

dedamiwiTa”, `saxelo saxelisao saxelo samjer RvTisao”...<br />

garkveuli Janris (nadiris piris Sesakravi) Selocvebs win uZRvis<br />

fsevdoqristianuli dasawyisi, magaliTad: `ekenia bekenia bekens xati<br />

svenebia”, romelsac variaciebi aqvs: `ekenia bekenia beksa (var. bersa) xati<br />

svenebia”, `ekenia bekenia bersa xati Cvenebia”, `ekenia mekenia mefes xati<br />

svenebia”, `es alagi bukasia bukas xati asvenia” da sxva.<br />

xSiria abradakabras tipis, gaugebar sityvaTa sintagmebisgan<br />

Sedgenili dasawyisebi: `alisasa malisasa”, `atiti matiti”, `movida<br />

matauri da matauri da katauri”, `adilasa madilasa”, `erosani merosani<br />

usaxlkaro xarosani”, `eli elavda (var. elobda) meli melavda<br />

(melobda)”, `eli elenTa melo melenTa”, `ale male salandole”, “aba<br />

152

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!