qarTuli folklori - Reso Kiknadze
qarTuli folklori - Reso Kiknadze qarTuli folklori - Reso Kiknadze
VII. gabudayeba. martyofis monastris epizodi gardamtexi momentia arsenas cxovrebaSi. aqedan iwyeba misi gaampartavneba. hubrisi, romelic farulad izrdeboda masSi, aq iCens Tavs pirvelad. aq Cven TiTqos sxva arsenas vxedavT – ver vcnobT mas. marTlac, arsena, romlis bageTagan arasodes gamosula RvTis mgmobi sityva (mestvire gansakuTrebiT zrunavs mis sametyvelo leqsikaze), saqmiTac qristianuli zneobis magaliTi uCvenebia (Ralatis patieba farsadanisTvis), axla am wmida adgilze, saRvTo dResaswaulis dRes, SurisZiebis JiniT aris aRZruli da angariSsworebisa da Seuracxyofis mizniT ganaiaraRebs eklesiidan gamosul sumbaTovsa da makarovs mandilosnebis Tvalwin. mestvire sagangebod, ara SemTxveviT, arc sityvis masalisaTvis, aRniSnavs adgilisa da drois siwmindes: `RvTaebobis madli gywalobT, martyofis TavSi svenia, iq iyo misi dReoba, TiTonac giaxelia... roca wirva gamovida, imisi madli Senia...~ Zneli warmosadgenia, am epizodis avtors, romelic iqneb marTlac eswreboda wirvas martyofis taZarSi, efiqra, rom taZris midamoSi myofTa (vinc ar unda yofiliyvnen isini), Seuracxmyofel arsenasTan RvTis madli iqneboda. unda iTqvas, rom sinamdvileSi makarovisa da sumbaTovis Seuracxyofa moxda ara martyofis monastris galavanSi, aramed misken mimaval gzaze, tyis piras, anu ara wmida adgilze, aramed arsenas, rogorc `tyeSi gavardnili kacis~ teritoriaze. da moxda ara iseTi mwvave, damamcirebeli saxiT, rogorc mestvire aRwers (ix. damateba 4). mestvire am gamonagoniT Segnebulad amZimebs arsenas codvas misi cxovrebis tragikul periodSi, miawers ra misTvis, rogorc `tyeSi gavardnili kacisTvis~, Cveul Zaladobas Seuferebel adgilze. Tavisi antagonistebi rom dainaxa arsenam, `pirjvari dauweria...~ cxadia Seusabamoba am pirjvris gadawerasa da im saqciels Soris, romelic uSualod mosdevs mas. es pirjvris gadawera gamiznulad aris Semotanili TxrobaSi. es epizodi rom sabediswero, avbediTi Setrialebaa arsenas cxovrebaSi, iqidanac Cans, rom arsena, aqamde devnili yaCaRi, romelic imaleba da tyes afarebs Tavs, martyofis dReobis Semdeg ori kviris naqeifari, sruliad axdilad Sedis qalaqSi (anu TbilisSi), rogorc triumfatori. sabedisweroa misi Semdgomi nabijebi, rac martyofis epizodis bolos savsebiT gacnobierebulia: `ori kvira ToneTSia qeifebsa bevrsa swevsa, gamvlelsa da gamomvlelsa suyvelas Rvinos asmevsa. meore kvira gaTavda, qalaqisken gamoswevsa, mTeli qalaqis biWebi mtredis gundiviT dasdevsa~. arsenam sasworze Seagdo Tavisi bedi – TiTqos gamoiwvia naTlia, an sakuTar davlaTs mindobili scdis RmerTs. da RmerTi amjerad ar gaswiravs mas: `RmerTs uSvelia, arsena, amieriT gansacdelsa...~ 130
RmerTi jer kidev masTan aris, jer kidev scdis mas, aZlevs vadas am gansacdelSi, romelSic arsenam Tavisi nebiT Caigdo Tavi. magram rogor iqceva is? mas kvlav mikitnebTan vxedavT, romlebic macTunebeli sirinozebiviT ityueben: `saca miva mikitnebTan, yvela mas dauqnevs xelsa~. sabedisweroa es xelis daqneva. es yofiTi Jesti mawvevarisa tragikul niSnad iqceva. `yvela mas dauqnevs xelsa~ – TiTqos yvela SeTanxmebula mis dasaRupavad. ar arsebobs Zala, romelic gauZlebda am xelis daqnevas. Rirs oriode sityva iTqvas mikitnebze, am tipiur qalaqur personaJebze. Tumca Rvinis mimwodebeli iseve Zvelia (noes Jamidan), rogorc Tavad cTuneba, romelic sulmudam sdarajobs adamians. Rvinis mimwodebeli iyo sirinozi qali siduri, romelic gilgameSs akavebda mis gzaze da WeSmaritebis maZiebels ukan, yoveldRiurobisken abrunebda [gilgameSiani:86]. arsenas mikitnebi neitraluri xalxia: isini yvelas miawodeben sasmels – es maTi mowodebaa – miT ufro iseT martosuls, rogoric arsenaa, visTvisac Rvino, SesaZlebelia, monatrebul Wers cvlides, an misi erTaderTi axlobeli iyos. avbediTad gaismis: `daxede, is mikitnebi megobraTac gauCndesa!~ Tu erTxel mikitnebis sasmelma ixsna arsena (straJnikebis daTrobis epizodi), axla maTi RviniT savse tiki misTvis aSkarad damRupvelia. tiki gatanebulia, is unda daicalos, man Tavisi saqme unda gaakeTos, mas ukan veraferi daabrunebs. am dros arsenas ukve nanaxi aqvs is sizmari, romelSic Tavisi gardauvali aRsasruli amoikiTxa: `nebiT gamoviWri yelsa~. es sityvebi, rogorc Tavadve daaskvna, ara mxolod misi aRsasrulis gardauvlobaze mianiSnebs, aramed im codvazec, romlis Cadenac mas, rogorc bediswera, uZevs win, Tumca TviTmkvlelobaze fiqric ukve codvis dasabamia. amitomac am duqanSi is ukanasknelad gascems Tavis nayaCaRars SesandobarisaTvis (`Sesandobari dalieT, roca arsena mokvdesa~). sagulisxmoa, rom erTi Canaweris mixedviT, am sizmars, rogorc saidumlos, arsena kuWatnelTan SebrZolamde aRsarebis saxiT Caabarebs mRvdels: `sveticxovelSi Sevida, aRsareba uTxra mRvdelsa, wuxeli vnaxe sizmari~... [fa umik.: 15/2]. es epizodi realobas efuZneba. vasil barnovi mogviTxrobs arsenas momswreTa mogonebas: `arsena morwmune kaci iyo. yovel didmarxvaSi movidoda SerCeul dRes, dRisiT, moiTxovda aRsarebas da ziarebas Rvdlisagan. aRsarebis dros cxenidan erT fexs Camosdgamda. erTi isev uzangSi edga. etyoda: – umTavresi codva, kacis kvla ar Camideniao. Tu mamiklavs, roca SemebrZoleboda, maSin~ (damateba 3). ziarebis moTxovnileba, rac mudam Tan sdevs mas mis arCeul gzaze, iseve rogorc misi RvTismosavuri metyveleba, bunebrivia saeklesio (kerZod, Tbilisis ierusalimis eklesiis) glexis ojaxidan gamosulisTvis [kakiaSvili:33]. sizmridan Cans, rom axlovdeba aRdgoma, win aris dReebi vnebis kvirisa – da es Svideuli, rogorc gansacdeli, elis mas. im sizmris Tema – 131
- Page 79 and 80: II. gadagdeba. amirani gadagdebuli
- Page 81 and 82: III-a. rZeSi ganbana. es epizodi mx
- Page 83 and 84: VI. ukanaskneli devi da camcumis ko
- Page 85 and 86: TiamaTis mier marduqis STanTqma da
- Page 87 and 88: sinaTleze unda gaiyvanos - mzeTunax
- Page 89 and 90: avSvobaze, mis idumalebriv warmoSob
- Page 91 and 92: ganuyrelad da Semweoba gauwies yama
- Page 93 and 94: XIV. mijaWva. amiranis sasjelis adg
- Page 95 and 96: XVI. gaTavisuflebis mcdelobani. Tan
- Page 97 and 98: mTadqceul gveleSapSi - amoikiTxa, r
- Page 99 and 100: saidumlos argamxelas (rom zevss mis
- Page 101 and 102: gaapo klde, romlis wiaRSi `samudamo
- Page 103 and 104: Ciqovani 1959: Ciqovani m., qarTuli
- Page 105 and 106: amgvarad ismis kiTxvebi: romelia `e
- Page 107 and 108: nawili 1. eqspozicia (ambavi qorwil
- Page 109 and 110: IV. abesalomis fici. V. qorwili. wr
- Page 111 and 112: abesalomis deda, iseve rogorc deda
- Page 113 and 114: ogorc RvTis bavSvebi, ar ekuTvnian
- Page 115 and 116: socialur dapirispirebas, romelsac g
- Page 117 and 118: Tumca igi sxva gziT cdilobs caTaswo
- Page 119 and 120: eSmaki. abesalomi ar aris eSmakis t
- Page 121 and 122: P.S. Tavis dasawyisSi naxsenebi iyo
- Page 123 and 124: arsebiTi gansxvavebebic arsebobs (i
- Page 125 and 126: Strixebi mainc erTimeores emTxveva.
- Page 127 and 128: aq unda SeiniSnos, rom motacebis mi
- Page 129: a Zalam unda moabrunos Tavisuflebis
- Page 133 and 134: sityviTa da saqmiT, amas `leqsis~ b
- Page 135 and 136: moyvare da xalxisagan Seyvarebuli,
- Page 137 and 138: cixeSi Casves. ramdenime wlis Semde
- Page 139 and 140: kvla ar Camideniao. Tu mamiklavs, r
- Page 141 and 142: gilgameSiani: gilgameSiani, Zveli S
- Page 143 and 144: mekvleTa, doRis dalocvisas; jvarSi
- Page 145 and 146: xucesis, rogorc Suamavlis roli, kar
- Page 147 and 148: kuretni. maSin mqond Zali-d’ SaZl
- Page 149 and 150: medges loginni CardaxSiao. abuleTau
- Page 151 and 152: calke qmedeba _ aseTia Selocvis pri
- Page 153 and 154: abaia Taba Tabaia ieso da lasaria
- Page 155 and 156: aris, rom oqros savarcxliT Tmas iva
- Page 157 and 158: `_ mariav, ras tiri, ras Civi, ras
- Page 159 and 160: “Semkulni” arian yvela im atrib
- Page 161 and 162: egresem iosi erivane da iona iosave
- Page 163 and 164: warmomTqmelic. Tuki arsebobs raime
- Page 165 and 166: a aris Sroma, Tu mas mxolod ekonomi
- Page 167 and 168: simRerebis fragmentebi an maTi ubra
- Page 169 and 170: Sromis procesis winamZRoli da, alba
- Page 171 and 172: gegonebaT, mTeli sofeli qeifobso. a
- Page 173 and 174: [qxp X:426]. momkeli yovelTvis imar
- Page 175 and 176: aayena! isxa, isxa, isxa... gamoRma
- Page 177 and 178: `Tqveni WirimeT, matiralono, Cven d
- Page 179 and 180: celi galesa qasuriTa, meore namxrev
RmerTi jer kidev masTan aris, jer kidev scdis mas, aZlevs vadas am<br />
gansacdelSi, romelSic arsenam Tavisi nebiT Caigdo Tavi. magram rogor<br />
iqceva is? mas kvlav mikitnebTan vxedavT, romlebic macTunebeli<br />
sirinozebiviT ityueben:<br />
`saca miva mikitnebTan, yvela mas dauqnevs xelsa~.<br />
sabedisweroa es xelis daqneva. es yofiTi Jesti mawvevarisa tragikul<br />
niSnad iqceva. `yvela mas dauqnevs xelsa~ – TiTqos yvela SeTanxmebula<br />
mis dasaRupavad. ar arsebobs Zala, romelic gauZlebda am xelis<br />
daqnevas.<br />
Rirs oriode sityva iTqvas mikitnebze, am tipiur qalaqur personaJebze.<br />
Tumca Rvinis mimwodebeli iseve Zvelia (noes Jamidan), rogorc Tavad<br />
cTuneba, romelic sulmudam sdarajobs adamians. Rvinis mimwodebeli iyo<br />
sirinozi qali siduri, romelic gilgameSs akavebda mis gzaze da<br />
WeSmaritebis maZiebels ukan, yoveldRiurobisken abrunebda<br />
[gilgameSiani:86]. arsenas mikitnebi neitraluri xalxia: isini yvelas<br />
miawodeben sasmels – es maTi mowodebaa – miT ufro iseT martosuls,<br />
rogoric arsenaa, visTvisac Rvino, SesaZlebelia, monatrebul Wers<br />
cvlides, an misi erTaderTi axlobeli iyos. avbediTad gaismis: `daxede,<br />
is mikitnebi megobraTac gauCndesa!~ Tu erTxel mikitnebis sasmelma ixsna<br />
arsena (straJnikebis daTrobis epizodi), axla maTi RviniT savse tiki<br />
misTvis aSkarad damRupvelia. tiki gatanebulia, is unda daicalos, man<br />
Tavisi saqme unda gaakeTos, mas ukan veraferi daabrunebs. am dros arsenas<br />
ukve nanaxi aqvs is sizmari, romelSic Tavisi gardauvali<br />
aRsasruli amoikiTxa: `nebiT gamoviWri yelsa~. es sityvebi, rogorc<br />
Tavadve daaskvna, ara mxolod misi aRsasrulis gardauvlobaze<br />
mianiSnebs, aramed im codvazec, romlis Cadenac mas, rogorc bediswera,<br />
uZevs win, Tumca TviTmkvlelobaze fiqric ukve codvis dasabamia.<br />
amitomac am duqanSi is ukanasknelad gascems Tavis nayaCaRars<br />
SesandobarisaTvis (`Sesandobari dalieT, roca arsena mokvdesa~).<br />
sagulisxmoa, rom erTi Canaweris mixedviT, am sizmars, rogorc<br />
saidumlos, arsena kuWatnelTan SebrZolamde aRsarebis saxiT Caabarebs<br />
mRvdels: `sveticxovelSi Sevida, aRsareba uTxra mRvdelsa, wuxeli vnaxe<br />
sizmari~... [fa umik.: 15/2]. es epizodi realobas efuZneba. vasil barnovi<br />
mogviTxrobs arsenas momswreTa mogonebas: `arsena morwmune kaci iyo.<br />
yovel didmarxvaSi movidoda SerCeul dRes, dRisiT, moiTxovda<br />
aRsarebas da ziarebas Rvdlisagan. aRsarebis dros cxenidan erT fexs<br />
Camosdgamda. erTi isev uzangSi edga. etyoda: – umTavresi codva, kacis<br />
kvla ar Camideniao. Tu mamiklavs, roca SemebrZoleboda, maSin~ (damateba<br />
3). ziarebis moTxovnileba, rac mudam Tan sdevs mas mis arCeul gzaze,<br />
iseve rogorc misi RvTismosavuri metyveleba, bunebrivia saeklesio<br />
(kerZod, Tbilisis ierusalimis eklesiis) glexis ojaxidan gamosulisTvis<br />
[kakiaSvili:33].<br />
sizmridan Cans, rom axlovdeba aRdgoma, win aris dReebi vnebis kvirisa<br />
– da es Svideuli, rogorc gansacdeli, elis mas. im sizmris Tema –<br />
131