qarTuli folklori - Reso Kiknadze

qarTuli folklori - Reso Kiknadze qarTuli folklori - Reso Kiknadze

reso.kiknadze.de
from reso.kiknadze.de More from this publisher
23.12.2012 Views

igi ver egueba jer mestvireTa da mere Cvens warmodgenas mis heroikul pirovnebaze. II. baRaTuruli zrda (boboqari bavSvoba). gmiris fizikuri Zalis amofrqveva adreuli asakidanve iwyeba: amirani akvanSive iCens Tavis Tandayolil Zalas, romelic naTliam daanaTla mas. magram es ar aris sakuTriv gmirobis aqti, aramed Zalis mxolod pirvelCena. p. umikaSvilis `leqsSi~ arsena amgvarad iCens Tavs: `rom Seiqna Teqvsmeti wlis, mTa da bari Seajera...~ magram sxva variantebSi, romlebic p. umikaSvils ar gamouyenebia, asaki sagrZnoblad daweulia: `Tormeti wlis rom Seiqna, ulvaSebma daamSvena...~ sxva fragmentSi kidev ufro daiwevs misi gamoCenis asaki da zRaprulmiTosurSi gadadis: `Svidi wlisa rom Seiqna, cxenxedna dauwesesa, ise fantams Tavadebsa, viTa bora wiwilebsa...~ arsenas gamoCena saswaulebriv-moulodnelia, auxsnelia misi baRaTuruli zrdis, saxecvlilebis mizezi: `mTeli qveyana gahkvirda: arsena ram daasqela. saca cxeni gaaWena, kldeze mtveri aayena...~ es is zRurblia, saidanac iwyeba misi baRaTuruli saqmianoba; igrZnoba, rom `uerTod ar daixarjvis~ misi energia, romelic awveba mas, raTa gaiyvanos igi gareT – asparezze. masSi zambarasaviT Cawnexili Zala aiZulebs amas. III. qalis motaceba. tradiciul eposSi am qmedebas win uswrebs gmiris ZiriTadi Rvawli, romliTac is gmirobs – es aris brZola borot ZalebTan. `arsenas leqsSi~ ki qalis motacebiT iwyeba gmiris saqmeni sagmironi. Tumca wina epizodi (fizikuri Zalis pirvelCena) dasturia imisa, rom mas ZaluZs am Rvawlis aRsruleba, rasac eposSi baRaTuruli niSnoba gulisxmobs. qalis motaceba TiTqos Tavsdeba batonymur yofaSi: motacebuli moaxlea, momtacebeli – yma, arc erTi ar aris Tavisufali. batonis moaxlis momtacebeli yma am aqtiT arad agdebs batonis nebas, eurCeba da, sabolood, ujanydeba mas. is garbis moaxlesTan erTad, riTac Tavisi xeliT iWris gzas ukan dasabruneblad. misi es gaWra imis niSania, rom is ver Tavsdeba Tavis socialur garemoSi, im statusSi, romliTac daibada. am motacebiT, am gaWriT is icvlis statuss, rogorc ardaSir papakani, romelmac Tavis patrons, mefes mxevali da Tasi mostaca, riTac Tavi gaiTavisufla ymobisgan, raTa dabadebiT momadlebuli mefoba moepovebina [ardaSiri:46]. niSandoblivia, rom sinamdvile (anu is, rac sinamdvileSi moxda) ufro axlos aris ardaSiris epizodTan, vidre `leqsi~: `maSin arsenam RamiT gamoiyvana Tavadis saukeTeso cxeni, moitaca qali da mTebSi gaixizna~ (damateba 1). ajanyebuli arsena, ardaSiris msgavsad, Tavisi batonis moaxles mis cxenTan erTad itacebs. 126

aq unda SeiniSnos, rom motacebis mizezi arsebobs – mowoneba: `batons ro erTi gogo hyavs, arsenas moewoneba~, magram ar Cans Sedegi motacebisa. motaceba motacebadve rCeba, rogorc sabediswero saqcieli, rogorc garkveuli zRurblis gadalaxva, romelic mTlianad cvlis gmiris mdgomareobas, mTel mis cxovrebas. moaxlis motacebas TviTkmari Rirebuleba aqvs gmiris biografiaSi. amitom aris, rom ucnobia araTu saxeli motacebulisa, aramed misi asaval-dasavalic motacebis Semdeg. igi iseve uCinardeba, rogorc amiranis yamari, romelmac Seasrula Tavisi funqcia gmiris gzaze da ukvalod gauCinarda. mestvireTa arsena amas sCadis, rogorc epikuri gmirisTvis savaldebulo aqts. am epizodSi mestvire ugulebelyofs sinamdviles, romelic Tumca tragikulia, magram ar scildeba yofiT realobas (ix. damateba 1 da 2). sinamdvileSi ki, cnobilia, rom arsenas TamaraSvilebis xelSewyobiT axalcixeSi uTxovia qali [WiWinaZe:127]. is unda gasuliyo Tavisi wridan, saxlidan, sadac daibada, zRapris gmiriviT da am gasvlis motivi qalis motacebaa – akrZalulis xelyofa. magram am aqts faruli motivi aRZravs, ris ganxorcielebasac arsena mTel Tavis cxovrebas miuZRvnis: is daupirispirdeba batons, raTa Tavad gaxdes batoni da Taviseburad gagebuli samarTali daamyaros (`mdidars arTmevs, Raribs aZlevs...~). `ardaSir papakis Zis saqmeTa wignSi~ naTqvamia: `kaci, romelic Tavis batons gaeqceva, didebasa da mefobas miaRwevs~ [ardaSiri:46]. ymaSi iRviZebs pirovneba. mestvire grZnobs am gaRviZebas. Tumca man icis (unda icodes), rom arsena arasodes yma ar yofila, misi ojaxi saeklesio glexebi iyvnen [kakiaSvili:17,33]. `biWo, arsenav, ra miyav, yma iyav magisTanao!~ zaal baraTaSvilis sinanuliT naTqvam am sityvebSi `yma~, SesaZloa, arc niSnavdes mainc da mainc batonis ymas. `biWo~ ki namdvilad mis yoCaRobaze miuTiTebs [abaSiZe:9]. baraTaSvili aSkarad keTilganwyobilic ki aris mis mimarT, rac dokumenturadac dasturdeba (ix. damateba 5). arsena axalcixeSi miatovebs Tavis motacebuls da iwyebs gasvlas. IV. brZola usamarTlobasTan. mteri `leqsSi~ rus-yazaxebis saxiT aris warmodgenili. anu miTosuri mteri (devi) yofiT-istoriuli mtris konkretul saxeSia ganxorcielebuli, amave dros es saxe groteskuli unda iyos, rogorc berikaobis Tu yeenobis personaJebisa. aq unda SeiniSnos, rom yazaxebTan Setakeba qalis motacebis faqtiT aris ganpirobebul-motivirebuli: batonma unda daibrunos motacebuli da gauswordes ajanyebul ymas. magram is umweoa – is `qoSs ukuRma hyris~, garbis, `orTav TvaliT~ icremleba, `saCivars wers~... `aTi-Tormeti yazaxi~ arsenas Sesapyrobad igzavneba. swored es `aTi-Tormeti yazaxia~ arsenas namdvili da erTaderTi mteri. arsena Seebmis maT, rogorc amirani – devebs. brZolis aRweraSi aSkarad ismis, Tumca groteskamde CamoqveiTebuli, amiranuli brZolis eqo: `aTi-Tormeti yazaxi sul cxvariviT gadmodena. TeleTis bolomde mohyva, somxiTSi ar gaaCera. 127

igi ver egueba jer mestvireTa da mere Cvens warmodgenas mis heroikul<br />

pirovnebaze.<br />

II. baRaTuruli zrda (boboqari bavSvoba). gmiris fizikuri Zalis<br />

amofrqveva adreuli asakidanve iwyeba: amirani akvanSive iCens Tavis<br />

Tandayolil Zalas, romelic naTliam daanaTla mas. magram es ar aris<br />

sakuTriv gmirobis aqti, aramed Zalis mxolod pirvelCena. p. umikaSvilis<br />

`leqsSi~ arsena amgvarad iCens Tavs:<br />

`rom Seiqna Teqvsmeti wlis, mTa da bari Seajera...~<br />

magram sxva variantebSi, romlebic p. umikaSvils ar gamouyenebia, asaki<br />

sagrZnoblad daweulia:<br />

`Tormeti wlis rom Seiqna, ulvaSebma daamSvena...~<br />

sxva fragmentSi kidev ufro daiwevs misi gamoCenis asaki da zRaprulmiTosurSi<br />

gadadis:<br />

`Svidi wlisa rom Seiqna, cxenxedna dauwesesa,<br />

ise fantams Tavadebsa, viTa bora wiwilebsa...~<br />

arsenas gamoCena saswaulebriv-moulodnelia, auxsnelia misi<br />

baRaTuruli zrdis, saxecvlilebis mizezi:<br />

`mTeli qveyana gahkvirda: arsena ram daasqela.<br />

saca cxeni gaaWena, kldeze mtveri aayena...~<br />

es is zRurblia, saidanac iwyeba misi baRaTuruli saqmianoba; igrZnoba,<br />

rom `uerTod ar daixarjvis~ misi energia, romelic awveba mas, raTa<br />

gaiyvanos igi gareT – asparezze. masSi zambarasaviT Cawnexili Zala<br />

aiZulebs amas.<br />

III. qalis motaceba. tradiciul eposSi am qmedebas win uswrebs gmiris<br />

ZiriTadi Rvawli, romliTac is gmirobs – es aris brZola borot<br />

ZalebTan. `arsenas leqsSi~ ki qalis motacebiT iwyeba gmiris saqmeni<br />

sagmironi. Tumca wina epizodi (fizikuri Zalis pirvelCena) dasturia<br />

imisa, rom mas ZaluZs am Rvawlis aRsruleba, rasac eposSi baRaTuruli<br />

niSnoba gulisxmobs.<br />

qalis motaceba TiTqos Tavsdeba batonymur yofaSi: motacebuli<br />

moaxlea, momtacebeli – yma, arc erTi ar aris Tavisufali. batonis<br />

moaxlis momtacebeli yma am aqtiT arad agdebs batonis nebas, eurCeba da,<br />

sabolood, ujanydeba mas. is garbis moaxlesTan erTad, riTac Tavisi<br />

xeliT iWris gzas ukan dasabruneblad. misi es gaWra imis niSania, rom is<br />

ver Tavsdeba Tavis socialur garemoSi, im statusSi, romliTac daibada.<br />

am motacebiT, am gaWriT is icvlis statuss, rogorc ardaSir papakani,<br />

romelmac Tavis patrons, mefes mxevali da Tasi mostaca, riTac Tavi<br />

gaiTavisufla ymobisgan, raTa dabadebiT momadlebuli mefoba moepovebina<br />

[ardaSiri:46]. niSandoblivia, rom sinamdvile (anu is, rac sinamdvileSi<br />

moxda) ufro axlos aris ardaSiris epizodTan, vidre `leqsi~: `maSin<br />

arsenam RamiT gamoiyvana Tavadis saukeTeso cxeni, moitaca qali da<br />

mTebSi gaixizna~ (damateba 1). ajanyebuli arsena, ardaSiris msgavsad,<br />

Tavisi batonis moaxles mis cxenTan erTad itacebs.<br />

126

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!