qarTuli folklori - Reso Kiknadze
qarTuli folklori - Reso Kiknadze qarTuli folklori - Reso Kiknadze
avTandils ar SeeZlo tarielisTvis qvabSi miegvara nestani, es ar iqneboda xsna. nestanis gamoxsnaSi tarielis neba da xeli aucilebeli iyo. tarielis xsna da nestanis gamoxsna erTdroulad unda momxdariyo. isini paraleluri aqtebia. TiTqos `eTerianis~ dasasruli tragikulia. siyvaruli amqveynad marcxdeba. magram misi meufeba gaaRwevs am wuTisoflis miRma, sadac xdeba gayrilTa SeerTeba. amis niSani maT saflavebze amosuli ia da vardia. amodis maT Soris ekalic, eSmakis moqmedebis niSnad, magram gaivlis vinme gamvleli da amoZirkvavs ekals. gana es ar niSnavs imas, rom eSmakis manqaneba CafuSulia? jadosnur zRaparSi, romelic `eTerianis~ mxolod eqspozicias warmoadgens, moqmedeba im zRurblamde midis, romlis Semdeg iwyeba axali era, uboroto da ueSmako, radgan zRapris gmirma ar datova pirobebi borotebisa da eSmakis manqanebaTa asaRorZineblad. gayrilTa bednieri Sexvedra am wuTisofelSive xdeba zRurblTan da isini gadadian axal eonSi. xolo rac xdeba `eTerianSi~, zRapris uaryofaa. asec SeiZleba gaviazroT masSi gaTamaSebuli drama. `eTerianis~ sakuTrivi ambavi qorwilidan iwyeba, rac zRaprisTvis dasasrulia. magram rac zRapris dasasrulia, is dramis dasawyisia, romelic mTavrdeba sikvdiliT anu wuTisoflis wesiT. zRaparSi ki wuTisoflis wesi gauqmebulia. ra xdeba `eTerianis~ qorwilze, romelic zRapris esqatologiuri qorwilis yofiTi saxea? murmanis saxiT zRapris crugmiri aRdga TiTqos sasjelidan da kvlav daisakuTra namdvili gmiris monapovari. aq imarjvebs, magram droebiT, is, vinc zRapris bolos mxilebulia, rogorc antigmiri. is CafuSavs namdvil qorwils da eklis saxiT Cadgeba mefesa da rZals Soris. eSmaki, kacobriobis mteri, angrevs aSenebuls isev da isev adamianis xeliT. is gamoCndeba zRapris bolos da ukan daatrialebs yvelafers. kvlav wvaleba, wuxili, sinaklule, rac, rogorc viciT, iwvevs gmiris gasvlas saxlidan, mis gadakargvas. eTeri kvlav mosapovebelia, is kvlav am wuTisoflis eSmakeul koSkSia gamoketili. eSmaki, romelTanac murmanma xelSekruleba dado, esqatologiuri qorwilis mteria. is xels uSlis axali cisa da axali miwis Seqmnas, mas surs samaradisod gagrZeldes dacemuli soflis JamTa dineba. wuTisofelSi is udarajebs yovel murmans da ucdis Sesafer Jams, rom gamoiyenos igi Tavisi miznis misaRwevad. eSmaks surs adamianis sulis xelSi Cagdeba, magram ufro metad mas surs, rom CaifuSos saboloo qorwili da samudamod gayaros erTmaneTs mefe da sZali. magram sabolood eSmaki uZluri gamodga. man mxolod murmanis suli Caigdo xelSi, qorwili ki ver CafuSa. qorwili dausxlta mas xelidan da im samefoSi gadainacvla, sadac eSmaks aRar ZaluZs SeRweva. im samefos niSnebi ia da vardia, sxvadasxva Jamis yvavilni, amieridan maradisobaSi ganuyofelni (ekali maT Soris efemerulia, mas aqve amoZirkvavs yoveli gamvleli), da wyaro oqros TasiTurT simbolod maTi Sendobisa. 120
P.S. Tavis dasawyisSi naxsenebi iyo hipoTeza `eTerianis~ literaturuli warmoSobis Sesaxeb. moyvanili iyo argumentebic. narkvevSi gatarebuli iyo paralelebi `vefxistyaosanTan~. axla SeiZleba iTqvas, rom `eTeriani~, Tuki is marTlac literaturuli warmomavlobisaa, `vefxistyaosans~ win unda uswrebdes, Tumca imave epoqaSi unda iyos Seqmnili. `vefxistyaosani~ mesaxeba `eTerianis~ replikad, imis saCveneblad, rom arsebobs xsna, rom araTu brolis koSki, aramed qajeTis cixis Zlevac SesaZlebelia, radgan arsebobs amqveynad, am dacemul wuTisofelSi, megobroba, siyvaruli, erTguleba. `eTerianis~ sami personaJi da erTi toposi `vefxistyaosanSi~ pouloben TavianT Sesatyvisebs: abesalomi – tarielSi, eTeri – nestanSi, marexi – asmaTSi, brolis cixe – qajeTis cixeSi. avTandilis adgili `eTerianSi~ carielia. da es aris swored `eTerianis~ tragediis mizezi. `vefxistyaosani~ avTandilis gamoCeniT Zlevs am tragediis SesaZleblobas. abesalomi eTeri marexi brolis cixe tarieli nestani asmaTi qajeTis cixe literatura 121 eSmaki murmani _ qaji _ avTandili bardaveliZe: bardaveliZe j., individualuri xasiaTis problema folklorSi, qarTuli folklori III, `mecniereba~, Tb., 1969. gilgameSiani, Zveli Suamdinaruli eposi, `ganaTleba~, Tb., 1984. eTeriani 1875: eTeriani ambavi abesalom da eTerisa. Sedgenili saxalxo leqsebisa da naTqvamebisagan petre umikaSvilis mier. dabeWdili eqvTime xelaZisagan. tf., 1875. eTeriani 1954: eTeriani, xalxuri sityviereba IV, meore seria, redaqcia, Sesavali statia da SeniSvnebi m. Ciqovanisa, `saqarTvelos ssr mecnierebaTa akademiis gamomcemloba~, Tb., 1954. ingoroyva: ingoroyva p., CaxruxaZe poeti. mogzauri., `kavkasioni~ 1-2, tf., 1924. ingoroyva: ingoroyva p., rusTavelis epoqis saliteraturo memkvidreoba, `rusTavelis krebuli~, 1938. kiknaZe: kiknaZe z., qarTuli miTologia I, jvari da saymo, quTaisi, 1996. qurdovaniZe 1974: qurdovaniZe T., eTeriani, Tsu, Tb., 1974. kokiara: Коккьяра Дж., История фольклористики в Европе, М., 1960.
- Page 69 and 70: msoflio zRaprebs Soris saerTo ara m
- Page 71 and 72: magram ramdenadac siuJetebis sesxeb
- Page 73 and 74: periodul ganaxlebas ganicdis zepirs
- Page 75 and 76: warmoSobisaa. ar viciT, ra erqva mT
- Page 77 and 78: moipovebs sacoles, VIII. Cadis qves
- Page 79 and 80: II. gadagdeba. amirani gadagdebuli
- Page 81 and 82: III-a. rZeSi ganbana. es epizodi mx
- Page 83 and 84: VI. ukanaskneli devi da camcumis ko
- Page 85 and 86: TiamaTis mier marduqis STanTqma da
- Page 87 and 88: sinaTleze unda gaiyvanos - mzeTunax
- Page 89 and 90: avSvobaze, mis idumalebriv warmoSob
- Page 91 and 92: ganuyrelad da Semweoba gauwies yama
- Page 93 and 94: XIV. mijaWva. amiranis sasjelis adg
- Page 95 and 96: XVI. gaTavisuflebis mcdelobani. Tan
- Page 97 and 98: mTadqceul gveleSapSi - amoikiTxa, r
- Page 99 and 100: saidumlos argamxelas (rom zevss mis
- Page 101 and 102: gaapo klde, romlis wiaRSi `samudamo
- Page 103 and 104: Ciqovani 1959: Ciqovani m., qarTuli
- Page 105 and 106: amgvarad ismis kiTxvebi: romelia `e
- Page 107 and 108: nawili 1. eqspozicia (ambavi qorwil
- Page 109 and 110: IV. abesalomis fici. V. qorwili. wr
- Page 111 and 112: abesalomis deda, iseve rogorc deda
- Page 113 and 114: ogorc RvTis bavSvebi, ar ekuTvnian
- Page 115 and 116: socialur dapirispirebas, romelsac g
- Page 117 and 118: Tumca igi sxva gziT cdilobs caTaswo
- Page 119: eSmaki. abesalomi ar aris eSmakis t
- Page 123 and 124: arsebiTi gansxvavebebic arsebobs (i
- Page 125 and 126: Strixebi mainc erTimeores emTxveva.
- Page 127 and 128: aq unda SeiniSnos, rom motacebis mi
- Page 129 and 130: a Zalam unda moabrunos Tavisuflebis
- Page 131 and 132: RmerTi jer kidev masTan aris, jer k
- Page 133 and 134: sityviTa da saqmiT, amas `leqsis~ b
- Page 135 and 136: moyvare da xalxisagan Seyvarebuli,
- Page 137 and 138: cixeSi Casves. ramdenime wlis Semde
- Page 139 and 140: kvla ar Camideniao. Tu mamiklavs, r
- Page 141 and 142: gilgameSiani: gilgameSiani, Zveli S
- Page 143 and 144: mekvleTa, doRis dalocvisas; jvarSi
- Page 145 and 146: xucesis, rogorc Suamavlis roli, kar
- Page 147 and 148: kuretni. maSin mqond Zali-d’ SaZl
- Page 149 and 150: medges loginni CardaxSiao. abuleTau
- Page 151 and 152: calke qmedeba _ aseTia Selocvis pri
- Page 153 and 154: abaia Taba Tabaia ieso da lasaria
- Page 155 and 156: aris, rom oqros savarcxliT Tmas iva
- Page 157 and 158: `_ mariav, ras tiri, ras Civi, ras
- Page 159 and 160: “Semkulni” arian yvela im atrib
- Page 161 and 162: egresem iosi erivane da iona iosave
- Page 163 and 164: warmomTqmelic. Tuki arsebobs raime
- Page 165 and 166: a aris Sroma, Tu mas mxolod ekonomi
- Page 167 and 168: simRerebis fragmentebi an maTi ubra
- Page 169 and 170: Sromis procesis winamZRoli da, alba
avTandils ar SeeZlo tarielisTvis qvabSi miegvara nestani, es ar<br />
iqneboda xsna. nestanis gamoxsnaSi tarielis neba da xeli aucilebeli<br />
iyo. tarielis xsna da nestanis gamoxsna erTdroulad unda momxdariyo.<br />
isini paraleluri aqtebia.<br />
TiTqos `eTerianis~ dasasruli tragikulia. siyvaruli amqveynad<br />
marcxdeba. magram misi meufeba gaaRwevs am wuTisoflis miRma, sadac<br />
xdeba gayrilTa SeerTeba. amis niSani maT saflavebze amosuli ia da<br />
vardia. amodis maT Soris ekalic, eSmakis moqmedebis niSnad, magram<br />
gaivlis vinme gamvleli da amoZirkvavs ekals. gana es ar niSnavs imas,<br />
rom eSmakis manqaneba CafuSulia? jadosnur zRaparSi, romelic<br />
`eTerianis~ mxolod eqspozicias warmoadgens, moqmedeba im zRurblamde<br />
midis, romlis Semdeg iwyeba axali era, uboroto da ueSmako, radgan<br />
zRapris gmirma ar datova pirobebi borotebisa da eSmakis manqanebaTa<br />
asaRorZineblad. gayrilTa bednieri Sexvedra am wuTisofelSive xdeba<br />
zRurblTan da isini gadadian axal eonSi.<br />
xolo rac xdeba `eTerianSi~, zRapris uaryofaa. asec SeiZleba<br />
gaviazroT masSi gaTamaSebuli drama. `eTerianis~ sakuTrivi ambavi<br />
qorwilidan iwyeba, rac zRaprisTvis dasasrulia. magram rac zRapris<br />
dasasrulia, is dramis dasawyisia, romelic mTavrdeba sikvdiliT anu<br />
wuTisoflis wesiT. zRaparSi ki wuTisoflis wesi gauqmebulia. ra xdeba<br />
`eTerianis~ qorwilze, romelic zRapris esqatologiuri qorwilis<br />
yofiTi saxea? murmanis saxiT zRapris crugmiri aRdga TiTqos<br />
sasjelidan da kvlav daisakuTra namdvili gmiris monapovari. aq<br />
imarjvebs, magram droebiT, is, vinc zRapris bolos mxilebulia, rogorc<br />
antigmiri. is CafuSavs namdvil qorwils da eklis saxiT Cadgeba mefesa<br />
da rZals Soris. eSmaki, kacobriobis mteri, angrevs aSenebuls isev da<br />
isev adamianis xeliT. is gamoCndeba zRapris bolos da ukan daatrialebs<br />
yvelafers. kvlav wvaleba, wuxili, sinaklule, rac, rogorc viciT, iwvevs<br />
gmiris gasvlas saxlidan, mis gadakargvas. eTeri kvlav mosapovebelia, is<br />
kvlav am wuTisoflis eSmakeul koSkSia gamoketili. eSmaki, romelTanac<br />
murmanma xelSekruleba dado, esqatologiuri qorwilis mteria. is xels<br />
uSlis axali cisa da axali miwis Seqmnas, mas surs samaradisod<br />
gagrZeldes dacemuli soflis JamTa dineba. wuTisofelSi is udarajebs<br />
yovel murmans da ucdis Sesafer Jams, rom gamoiyenos igi Tavisi miznis<br />
misaRwevad. eSmaks surs adamianis sulis xelSi Cagdeba, magram ufro<br />
metad mas surs, rom CaifuSos saboloo qorwili da samudamod gayaros<br />
erTmaneTs mefe da sZali. magram sabolood eSmaki uZluri gamodga. man<br />
mxolod murmanis suli Caigdo xelSi, qorwili ki ver CafuSa. qorwili<br />
dausxlta mas xelidan da im samefoSi gadainacvla, sadac eSmaks aRar<br />
ZaluZs SeRweva. im samefos niSnebi ia da vardia, sxvadasxva Jamis<br />
yvavilni, amieridan maradisobaSi ganuyofelni (ekali maT Soris<br />
efemerulia, mas aqve amoZirkvavs yoveli gamvleli), da wyaro oqros<br />
TasiTurT simbolod maTi Sendobisa.<br />
120