23.12.2012 Views

adamiani bibliur droSi - Reso Kiknadze

adamiani bibliur droSi - Reso Kiknadze

adamiani bibliur droSi - Reso Kiknadze

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

A <strong>adamiani</strong> cxovelTa Soris da <strong>adamiani</strong> cxovelSi an piruku<br />

(<strong>bibliur</strong>-Suamdinaruli tradicia)<br />

biblia religiuri wignia, magram is garkveulad miwisken da, sabolood,<br />

<strong>adamiani</strong>sken aris orientirebuli. misTvis ZiriTadia anTropologia preambulis<br />

Semdeg _ `dasawyisSi RmerTma Seqmna ca da miwa~ _ ca ukana planze gadadis,<br />

efareba mkiTxvelis Tvals da asparezze gamodis miwa (`da miwa iyo...~), rogorc<br />

<strong>adamiani</strong>s momavali samyofeli da mis qmedebaTa asparezi. biblia ar<br />

gvelaparakeba caze _ angelozebis samyaroze, arc adamis ciur-kosmiur<br />

ganzomilebaze, aramed mxolod miwierze. esaia winaswarmetyveli ambobs, rom miwa<br />

`udaburobisTvis ar Seqmnila~ (45:18). miwa misma Semqmnelma daasaxla adamianebiT<br />

da sxva cocxali arsebebiT.<br />

_ ra adgili uWiravs arsebaTa ierarqiaSi adamians, ra masalisgan aris igi<br />

Seqmnili? ra gansxvavebaa adamiansa da cxovels Soris, romlebic bibliis<br />

Tanaxmad erTsadaimave meeqvse dRes Seiqmnen?<br />

_ r o g o r i a p i r v e l q m n i l i a d a m i a n i ? g a n s x v a v e b i T b i b l i u r i<br />

anTropogoniisa, Suamdinaruli koncepciiT, <strong>adamiani</strong> arasrulyofil arsebad<br />

Seiqmna, romelsac esaWiroeba gansruleba. bunebis Svili, rogoradac is Seqmnes<br />

RmerTebma, unda gaemijnos cxovelTa samyaros, romlis niSnebsac igi atarebs<br />

Tavisi gaCenisas.<br />

_ ras moelis <strong>adamiani</strong>sgan RmerTi (bibliis Tanaxmad) da ras moelodnen<br />

misgan RmerTebi (Suamdinaruli teqstebis Tanaxmad).<br />

_ <strong>adamiani</strong>s moRvaweoba gaSlilia, erTi mxriv, geosferoSi, meore mxriv,<br />

biosferoSi, kerZod, cxovelTa samyaroSi, romelTa Soris erTni Sinaurni arian,<br />

meoreni _ gareulni. TiToeuli maTganis mimarT mas gansakuTrebuli<br />

damokidebuleba aqvs.<br />

TiToeuli es sakiTxi kulturologiur aspeqtSi moelis gadawyvetas.<br />

I. adamianebi da cxovelebi<br />

bibliis meore TavSi vkiTxulobT sityvebs, romlebic SegviZlia <strong>bibliur</strong>i<br />

anTropologiis fuZemdebel teqstad miviCnioT.<br />

`Tqva ufalma RmerTma: ar varga adamis martod yofna. gavuCen Semwes, mis<br />

Sesafers.<br />

da gamosaxa ufalma RmerTma miwisagan velis yvela cxoveli da cis yvela<br />

frinveli da mihgvara adams, rom enaxa, ras daarqmevda. romeli suldgmuls ras<br />

daarqmevda adami, misi saxelic is iqneboda.<br />

da darqva adamma saxeli yvela pirutyvs, cis frinvels da velis yvela cxovels.<br />

magram adams ar gamouCnda Semwe, misi Sesaferi~ (2:18-20).<br />

es iyo gasaubreba. RmerTma `Sesaqmis gvirgvini~ gaasaubra sxva<br />

qmnilebebTan. es iyo maTi pirveli Sexvedra, erTmaneTis gacnoba, adams unda<br />

moesinja TiToeuli maTganis SesaZleblobebi Tavisi misiis aRsasruleblad<br />

dedamiwaze.<br />

cxadia, RmerTi arc moeloda, rom adami cxovelTa Soris amoarCevda Tavis<br />

Sesafer arsebas. aq RmerTma adams misca amocana, Tavad gaevlo zRvari Tavis,<br />

rogorc RvTis xatis, bunebasa da im arsebaTa bunebas Soris, romlebic,<br />

figuralurad rom vTqvaT, meeqvse dRis diliT Seiqmna, Tavad ki SuadRisas. adami<br />

mixvda, rom maT Soris, miuxedavad raRac msgavsebisa, iyo mniSvnelovani<br />

gansxvavebac da imgvari siucxove, rac SeuZlebels gaxdida maT<br />

urTierTSemweobas cxovrebaSi da SemoqmedebaSi. rogor mixvda am sxvaobas<br />

adami? is mixvda im unaris gamoyenebiT, romelic mas mieca rogorc gonier da<br />

metyvel arsebas. am pasaJSi RmerTi amowmebs adams, rogor gamoiyenebs igi am<br />

unars: Tu adami RvTis xatad Seiqmna, saxeldebis aqts mis xelSi unda hqonoda<br />

SemoqmedebiTi xasiaTi. mas iseve SemoqmedebiTad unda gamoeyenebina sityvis<br />

unari, rogorc RmerTs _ roca is jer samyaros qmnida (`da Tqva RmerTma... da<br />

1


iqmna~) da mere, roca saxelebs arqmevda TiToeul qmnilebas (`naTels RmerTma<br />

uwoda dRe...~).<br />

saxeldebis aqtis mizani qmnilebaTa erTmaneTisgan gamijvnaa, maT Soris<br />

arsebuli gansxvavebis sityvierad gamoxatva. magram moyvanil konteqstSi<br />

saxeldeba ar aris meqanikuri aqti, es ar aris iarliyebis Camokideba arsebebze<br />

maTi erTmaneTisgan garCevis mizniT. roca Cven dRes varqmevT saxelebs,<br />

srulebiT ar vfiqrobT, rom saxels SeeZleba im sagnis Tu arsebis bunebis<br />

gamoxatva da gansazRvra, visac varqmevT saxels. anu Cven Serigebuli varT, rom<br />

saxeli sagnis bunebis adeqvaturi ar iqneba. magram bibliis am pasaJSi iseve,<br />

rogorc Zvel teqstebSi (gansakuTrebiT es reliefurad Cans vedebSi), sagnisTvis<br />

saxelis darqmeva, niSnavda, pirvel rigSi, sagnis Sinaganis amocnobas<br />

(identifikacias), Secnobas da Semecnebas. ufro sworad, saxeldebis aqts win<br />

uswrebs, an misi erTdroulia, qmnilebis Sinagani bunebis ganWvreta, romlis<br />

sityvieri gamoxatulebaa saxeli. raime nivTi, mxolod imdenad arsebobs,<br />

ramdenadac igi saxeldebulia. nivTi sakuTar saxelTan erTad iZens arsebobas.<br />

amrigad, saxeldebis aqtiT adamma RvTis qmnilebaTa bunebisken gaikvlia gza,<br />

amoicno maTi niri da xasiaTi, rogoradac isini Seqmna RmerTma. ufro zustad,<br />

saxeldebam gamoxata is, rac adamma maT bunebaSi SeRweviT da wvdomiT Seicno.<br />

saxeldebis aqtma adams daanaxva, rom arc erTi am arsebaTan, romelsac man<br />

saxelebi daarqva, ar gamodgeboda mis Semwed misi gamCenis mier dakisrebuli<br />

amocanis aRsrulebaSi. biblia cdilobs adamianuri eniT sakmaod sicxadiT,<br />

Tumca simbolurad, gamoxatos es fundamenturi gansxvaveba: Tu adami Seiqmna<br />

RvTis xatad, cxovelebze naTqvamia, rom isini warmoSva miwam (dab. 1:24).<br />

marTalia, adamic miwisgan gamoisaxa, magram RvTis xatad gamoisaxa. amiT<br />

naTqvamia, rom igi ar aris oden miwieri arseba. garkveuli azriT, adamsa da<br />

cxovels Soris gansxvaveba casa da miwas Soris gansxvavebis anareklia.<br />

biblia ar aris samecniero traqtati, rom movelodeT misgan <strong>adamiani</strong>s<br />

anatomiis Sesaxeb konkretul miTiTebebs. magram mainc bibliis teqstSi, Tumca<br />

simbolurad, Cans <strong>adamiani</strong>s fizikuri masalis gansakuTrebuloba. roca adamma<br />

Tavisi Rrma ganWvretiT ver aRmoaCina cxovelebSi iseTi arseba, romelic misi<br />

Sesaferi iqneboda, maSin RmerTma misi organizmidan gamoiyvana eva. adamma am<br />

sityvebiT `Zvalia Cemi ZvalTagani da xorci Cemi xorcTagani~ (2:23), romlebic<br />

man warmoTqva evas danaxvisas, isic Tqva, rom, miuxedavad garegnuli msgavsebisa,<br />

sxvaa misi xorci da sxvaa im arsebaTa xorci, romelnic man saxeldebiT gamijna<br />

erTmaneTisgan. axla aRmoCnda, rom eva swored is arsebaa, romelic gaswevs mis<br />

Semweobas, radgan misi Zvali udgas da misi xorciT aris Semosili. bibliam<br />

iribad gaacxada is WeSmariteba, rom <strong>adamiani</strong>s xorci sxvaa, cxovelisa _ sxva.<br />

bibliam es Tqva miwis Sesaxeb, rom sxvaa is miwa, romlisganac cxoveli Seiqmna<br />

da sxvaa miwa, romlisganac adami gamoisaxa. pavle mociquli aSkarad<br />

laparakaobs sxvadasxva arsebaTa gansxvavebul xorcze:<br />

`yvela xorci (sarqs) erTi xorci rodia, aramed sxvaa damianis xorci, da<br />

sxvaa cxovelis xorci, sxva frinvelis xorci, da sxvaa Tevzisa (1kor. 15:39).<br />

im enaSi (ebraulSi), romlis kategoriebiTac azrovnebs mociquli, sityvebi<br />

xorci (basar) da Zvali (yecem) ufro mets niSnavs, vidre misi Sesatyvisebi<br />

berZnulSi. SegviZlia vilaparakoT Zvalze, rogorc yvelaze myar da mkvriv<br />

elemetze (semituri Ziri ycm, saidanac Zvalis aRmniSvneli sityvaa nawarmoebi,<br />

Seicavs simtkicis, simkvrivis da simyaris semantikas). <strong>adamiani</strong>s sxeulSi,<br />

romelic yvelaze didxans uZlebs JamTasvlas da, faqtiurad, uxrwneli<br />

bunebisaa. igi itvirTavs <strong>adamiani</strong>s TavisTavadobis, individis Sinagani arsebis<br />

gamoxatvas. rogorc identifikaciis niSani Zvali gadadis Taobidan Taobamde<br />

STamomavlobaSi. Zval-gvari xevsurul dialeqtze Seurevnel STamomavlobas anu<br />

gvaris Tavis TavTan identobaze miuTiTebs. am TvalTaxedviT, Zvali is<br />

substanciaa, romelzec aRbeWdili tvifari waruSlelia. `me kacisa arc sikeTe<br />

damcildebisa’ arc siave: orTav ZvalT damewerebis~ [WinWarauli, 1054]. ix.<br />

2


ezekielis xilva: Zvlebis aRdgoma RvTis sulis STaberviT (37:1-8), kecalkoatlis<br />

mier `Zvirfasi Zvlebis~ moZieba kacTa modgmis asaRorZineblad nahuatlis<br />

miTologiaSi.<br />

Suamdinarul kosmo-anTropogoniur teqstebSi. <strong>adamiani</strong> iqmneba Tixis,<br />

xorcisa da sisxlisgan. Tixa mis miwier mxareze laparakobs, xorci da sisxli _<br />

RvTiurze: es sisxli da xorci <strong>adamiani</strong>s Sesaqmnelad msxverplad Sewiruli<br />

RmerTis sisxli da xorcia. teqsti ambobs:<br />

`erTi RmerTi unda daiklas,<br />

mis xorcSi da sisxlSi<br />

ninxursangam Tixa mozilos,<br />

raTa RmerTi da <strong>adamiani</strong> TixaSi gaerTiandnen...~<br />

[ebelingi 1931, gv. 176]<br />

<strong>adamiani</strong>s xorcis gansakuTrebuloba sxvagvaradac aris gamoxatuli.<br />

`uzumuaSi, cisa da miwis kavSirSi,<br />

lamga-RvTaebebi unda davklaT,<br />

maTi sisxlisgan kacTa modgma SevqmnaT...~<br />

[ebelingi 1916, str. 24-26]<br />

uzu-mu-a, romelic samyaros centrSi (duranqi) mdebareobs, Tavisi<br />

etimologiiT metyvelebs Tavis Tavze, igi niSnavs `xorcis aRmocenebis (adgils)<br />

~. am adgilze mxolod adamianuri arseba iqmneba, ara cxovelebi.<br />

wina teqstis erTi RmerTi da es lamga-RvTaeba kosmogoniuri miTosis<br />

arsebebia, romlebic qaosis laSqarSi ibrZodnen kosmosis RmerTebis winaaRmdeg.<br />

am miTosiT ori ram aris naTqvami: a) <strong>adamiani</strong>s xorci gansakuTrebuli<br />

warmoSobisaa da b) adamianSi damnaSave da dasjilis (amitom aris <strong>adamiani</strong><br />

codvad midrekili), sisxli Cqefs. es sixli Tavs iCens warRvnis epizodSi:<br />

qaosis RmerTi axla <strong>adamiani</strong>s bunebidan ganagrZobs amboxs kosmosis winaaRmdeg.<br />

<strong>adamiani</strong> isjeba warRvniT, romelic TavisTavad qaosis mobrunebaa. <strong>adamiani</strong><br />

isjeba imave danasaulisTvis, rac qaosi RmerTebma kosmosis RmerTebis<br />

winaaRmdeg Caidines.<br />

II. <strong>adamiani</strong> _ miwaTmoqmedi<br />

`da aiyvana adami ufalma RmerTma da daasaxla<br />

edemis baRSi mis dasamuSaveblad da dasacavad~ (dab. 2:15).<br />

es fuZemdebluri pasaJi gveubneba, rom edemis baRi miwis gansakuTrebuli<br />

monakveTia, romelic absoluturad gansxvavdeba edems gareT mdebare danarCeni<br />

teritoriisgan, sadac adami moxvda dacemis Semdeg. edemSi adamis<br />

damokidebuleba miwisadmi gansxvavdeba im damokidebulebisgan, romelic edems<br />

gareT warmoiSva. enas surs gamoxatos es damokidebuleba. ramdenime Targmani<br />

miaxloebiT gadmoscems am pasaJis Canafiqrs. martin buberi, ganTqmuli<br />

bibleisti da religiuri moazrovne, amgvar Targmans gvTavazobs: Ihn zu bedienen<br />

und ihn zu hüten, `raTa emsaxuros mas (miwas) da daicvas igi~ [buberi]. aseve andre<br />

Suraki (Chouraqui) frangulad: Pour le servir et pour le garder [Suraki] da iungi<br />

inglisur sityvasityviT TargmanSi: to serve [iangi]. yvela danarCeni Targmani, maT<br />

Soris qarTulic, utilitarul damokidebulebas xedavs am urTierTobaSi, rac<br />

ar unda iyos gamarTlebuli _ igi adamsa da miwas Soris mxolod edems gareT<br />

Seqmnil urTierTobas asaxavs da, amdenad, calmxrivia. edemSi sazrdos mopoveba<br />

adamisgan ar moiTxovda oflis mRvrel Sromas. uflis sasjeli `tanjviT<br />

miiRebde misgan sazrdels (dab. 3:17)~ da `pirofliani Wamde purs~ (dab. 3:19)<br />

gulisxmobs Secvlil mdgomareobas, roca adamis msaxureba miwisadmi edems<br />

gareT mZime Sromad da satanjvelad aris Secvlili. ebraul zmnebs yabad da<br />

3


Samar Zveli aRTqmis mTel teqstSi religiuri msaxurebis, morCielbis da<br />

Tayvaniscemis Sinaarsi aqvs, mxolod zogierT SemTxvevaSi ixmareba es zmna<br />

sekularuli _ rogorc raimes fizikuri xeliT keTebis an Senaxvis _<br />

mniSvnelobiT [leqsikoni, 640]. biblia dums imis Taobaze, Tu konkretulad raSi<br />

gamoixateboda miwisadmi msaxureba da misi dacva, an ra saxis iyo is sazrdo,<br />

romelic adams am msaxurebis sanacvlod unda moepovebina. magram es msaxureba<br />

rom RvTis xatis Sesaferi sulier-SemoqmedebiTi aqti unda yofiliyo da ara<br />

pragmatul-utilitaruli, aSkaraa.<br />

Suamdinaruli koncefciis Tanaxmad, romelsac <strong>bibliur</strong>i anTropogonia<br />

exmaureba, am <strong>adamiani</strong>s pirveli amocana miwasTan aris dakavSirebuli da is<br />

religiis niSans atarebs. yvelaferi, rasac <strong>adamiani</strong> akeTebs miwaze, Tundac es<br />

iyo Tavis gamokveba da dedamiwaze cxovrebis mowtoba, dawyebuli utilitaruli<br />

saqmianobiT, kulturis mSeneblobit damtavrebuli, RmerTebis samsaxurisTvis<br />

keTdeba. aamianis yvela saqmianoba religiuri mzsaxurebis gamoxatulebaa.<br />

`RmerTTa samsaxuri xvedrad davuwesoT:<br />

maradRe izrunon sasazRvro arxebze,<br />

Toxi da godori xelSi eWiroT,<br />

aSenon RmerTebis sadgomebi,<br />

mindori mindvrisgan gamijnon,<br />

arxebs swori gza warumarTon,<br />

morwyan qveynis oTxive mxare,<br />

mcenareebi miwidan aRmoacenon,<br />

gaapoxieron anunaqTa veli,<br />

qveynad siuxve amravlon,<br />

gamarTon RmerTebis dResaswaulebi...~<br />

[ebelingi 1916, str. 27...]<br />

zogadad rom vTqvaT, am teqstis Tanaxmad, <strong>adamiani</strong>s movaleoba<br />

mdgomareobs RmerTebis mier dawyebuli saqmis gagrZelebaSi. RmerTebs<br />

gamzadebuli aqvT miwis reliefi im mizandasaxulobiT, rom <strong>adamiani</strong> arxebs<br />

gaiyvans mdinareTa Soris (es mdinareebi tigrosi da evfratia), anu Seqmnas<br />

sarwyavi qseli da mudmivad izrunos mis wesrigze. amitomac aris, rom<br />

Suamdinareli mefe qveynis miwaTmoqmedis (engar) tituls atarebs. da<br />

niSandoblivia, rom misi sainauguracio himnSi mas arxebis gayvanisken<br />

mouwodeben. niSandoblivia isic, rom pirveli qmedeba, rasac mefe sCadis<br />

kurTxvevis Semdeg, taZris ezoSi xis dargvaa.<br />

miwaTmoqmedebis religiur ganzomilebas amxels enac: miwaTmoqmedeba<br />

<strong>adamiani</strong>s saarsebo amocanebs emsaxureba, magram, amavdroulad da, SesaZloa,<br />

pirvel rigSi, es saqmianoba RmerTebis samsaxuris erT-erTi saxea<br />

msxverplSewirvebisa da religiur dResaswaulTa gverdiT. amitomac sruliad<br />

kanonzomieria, rom Tavad enac gamoxatavdes am igiveobas. babilonur enaze<br />

palix niSnavs `moSiSsac” (palix ili `RvTis moSiSi”) da `miwis mxvnelsac”.<br />

sxvadasxva xalxebis miTebi mowmoben miwaTmoqmedebis saRvTo warmoSobaze<br />

(gansakuTrebiT TvalsaCinoa es berZnul samyaroSi, sadac miwaTmoqmedeba<br />

qalRmerT demetres mier aRmoCenilad da daarsebulad aris miCneuli. demetresa<br />

da kores miToszea dafuZnebuli elevsinis misteria, romelic samiwaTmoqmedo<br />

weliwadis dawyebis aRsaniSnavad imarTeboda aTenSi).<br />

III. mwyemsi<br />

Tumca adamma ver hpova mis mier saxeldebul arsebebSi Tavisi bunebis<br />

Tanaziari arseba, erT rames mainc miaRwia, saxeldobr, imas, risTvisac RmerTma<br />

ganawesa igi: `epatronos zRvaSi Tevzs, caSi frinvels, pirutyvs...~ (1:26). radgan<br />

saxeldebaSi arsebaTa SecnobasTan erTad maTze patronobac igulisxmeba. visac<br />

saxels varqmevT, Cveni sapatronebelia da vuflobT maTze. saxelis codna<br />

saxelmdebels aZlevs patronobis uflebas da akisrebs valdebulebasac.<br />

4


meore sakiTxi, romelic wamoiWreba am konteqstSi: biblia gveubneba, rom<br />

yvela qmnileba, maT Soris cxovelebic, `Tav-Tavis gvarisda mixedviT~ Seiqmna<br />

(dab. 1:21,24,25). `Tav-Tavis gvarisda mixedviT~ Seqmnil cxovelebs Tav-Tavisi<br />

saxelebi aqvT: erTi gvarisani (behemah) is cxovelebi arian, romlebic unda<br />

daqvemdebarebuliyvnen adamianur sazogadoebaSi Semosvlas. meore gvaris<br />

cxovelebi (xaiaT ha-arec) im gvaris cxovelTa samyaroa, romelic velur<br />

pirobebSi unda darCeniliyo. gavrcelebuli SexedulebiT, TiTqos adamianma<br />

cxovelebi sameurneo miznebisTvis moiSinaura, magram arsebobs Tvalsazrisi,<br />

romlis Tanaxmad adamianma cxovelebi Tavis sazogadoebaSi Tavisi simartovis<br />

amosavsebad Semoiyvana, rasac mxolod cxovelebTan, ara miwasTan, urTierTobis<br />

ZaliT SeZlebda. sxva TvalsazrisiT, Tavad cxovelebi mividnen adamianebTan,<br />

Tavi dauxares da, maTgan mfarvelobis sanacvlod, samsaxuri gamoucxades. xolo,<br />

rac Seexeba gareul cxovelebs, maTTan adamianebs sxva ena hqondaT. <strong>adamiani</strong>s<br />

mimarT cxovelTa am gansxvavebul poziciaSi yofnas ena sagangebod mijnavs<br />

erTmaneTisgan: Sinauri cxoveli daikvlis (an msxverplad Seiwirvis), gareuli<br />

moikvlis. da- da mo- zmniswinebiT gamoxatuli aqtebis gadamisamarTeba<br />

Seuracxmyofelia rogorc erTisTvis, ise meorisTvis.<br />

adamianuri arsebis maRali warmoSobisa da misi gansakuTrebulobis<br />

fonze Suamdinarul literaturaSi da xelovnebaSi vadasturebT sruliad<br />

gansxvavebul koncefcias <strong>adamiani</strong>s warsulis Sesaxeb. am koncefcias SegviZlia<br />

paleo-evolucionisturi an, Tundac, paleo-darvinistuli vuwodoT. ai, rogoria<br />

pirvelSeqmnili <strong>adamiani</strong> Suamdinaruli warmodgeniT:<br />

`kacobriobam im Zvel dReebSi<br />

puris Wama ar icoda,<br />

tanisamosis Cacma ar icoda,<br />

xalxi tanSiSveli dadioda,<br />

balaxs, rogorc cxvari, piriT Wamda,<br />

wyals arxebidan svamda~<br />

[xorbali da cxvari str. 20-25].<br />

pirvelSeqmnili <strong>adamiani</strong>s es koncefcia realizebulia `gilgameSis<br />

eposSi~ enqidus saxiT. igi Tavisi Seqmnidanve cxovelur saxes atarebs. eposis<br />

erT-erTi personaJi, usaxelo monadire, romelic mas sanadiro adgilebSi<br />

gadaeyara, mas moixseniebs rogorc lula-amelus, rac sxva arafers niSnavs, Tu<br />

ara velurs kacs. [aRsaniSnavia, rom kompozitis pirveli wevri lula (Tu<br />

lulu) zagrosis mTianeTis erT-erTi tomis saxelia]. magram es lula-amelu ara<br />

ubralod aracivilizebuli arsebaa, aramed cxoveluri atributebiT aris<br />

Semkuli da cxoveluri wesiT cxovrobs: sxeuli banliT aqvs dafaruli<br />

(SesaZloa, rqebic amSvenebdes da Cliqebic hqondes, rogorc amas gliptikuri<br />

sabeWdavebi gvisuraTebs) da cxoveliviT Zovs balaxs da cxoveliviT iklavs<br />

wyurvils. erTaderTi niSani, riTac is Tavisi samwyosgan gansxvavdeba, orfexze<br />

siarulia. da erTaderTi movaleoba, romelic am arsebas akisria, es aris<br />

gareuli pirutyvebis (Tavadac pir-utyvia) patronoba.<br />

magram jer rac Seexeba enqidus gaCenas, anTropogoniis am versiisTvis<br />

mainc ucxo ar aris <strong>adamiani</strong>s RvTis xatad Seqmnis <strong>bibliur</strong>i idea. ai, rogor<br />

iqceva enqidus Semqmneli qalRmerTi aruru:<br />

`cis RmerTis xati gulSi Caisaxa,<br />

merme ganibana xelebi arurum,<br />

Tixa mozila, velze dagdo,<br />

velad moavlina gmiri enqidu,<br />

velebis naSieri, ninurTas Zalisa,<br />

Tmebi mozrdia dedakaciviT,<br />

nisabas darad ayria varjebi,<br />

ar icis xalxi, arc mkvidri mxare,<br />

tanT sumukanis samosi mosavs.<br />

qurcikTan erTad saZovrad dadis,<br />

5


gareul jogTan wyals ewafeba...<br />

[gilgameSi, I, 56-67].<br />

`cis RmerTis (an: anis) xati~ (ziqru Sa anim) es gamoTqma amgvaradac<br />

SeiZleba gavigoT, ziqru sityvis amosaval mniSvnelobas (sityva, fiqri, idea)<br />

daveyrdnobiT: aruru qmnis am arsebas cis RmerTis brZanebis an Canafiqris<br />

mixedviT, rac Sors ar aris RvTisxatobis ideisgan. asea Tu ise, enqidus arseba<br />

caSia Cafiqrebuli, igi ar aris savsebiT miwieri warmoSobis, Tumca<br />

adamianobamde, araTu RmerTamde, bevri uklia. kacoba misi aucdeneli xvedia, misi<br />

bedisweraa, xolo cxoveloba misi kacuri biografiis winaistoriaa da, amdenad,<br />

warmavali. enqiduSi cxoveluri kacuris sawyisiT unda daiZlios.<br />

viciT, rom <strong>adamiani</strong>s xorci samyaros SuagulSi (uzumua, duranqi) Seiqmna,<br />

`gilgameSianis~ versiiT ki enqidu civilizebuli samyaros gareT _ velze<br />

ibadeba iseve, rogorc `velis jogi~ (bul ceri), romelic aseve arurus<br />

gaCenilia. amitomac enqidu ufro met msgavsebas gareul jogebTan iCens. `tanT<br />

sumukanis samosi mosavs~ gvamcnobs mis tyiur garegnobas. `sumukanis samosi~<br />

gareuli cxovelebis mwyemsis samosia. enqidu, rogorc velis jogebis mwyemsi,<br />

upirispirdeba adamians, Sinauri pirutyvis mwyemss da mis umaRles gansaxierebas<br />

_ mefes, romelic tradiciulad Suamdinarul teqstebSi Tavisi xalxis mwyemsad<br />

iwodeba. magram rac unda didi iyos mefis avtoriteti, misi mwyemsoba ar<br />

vrceldeba velur pirutyvze, romelTac Tavisi patroni hyavs. es aris sumukani,<br />

romelsac im adgilze, sadac eposis usaxelo monadire moRvaweobs, enqidu cvlis<br />

Tavisi mxecur-adamianuri personiT. magram Tu enqidus bunebaSi Cadebulia<br />

ganviTarebis impulsi, sumukani, romlis oreulebi samonadireo kulturebSi<br />

mravlad arian, samudamod rCeba nadiris mwyemsad. masa da adamians Soris<br />

iseTive gadaulaxavi ufskrulia, rogoric Sinaur da gareul cxovelebs Soris.<br />

es cxovelebi, romlebic ase morCilad dayvebian maT mwyemss, arasodes an<br />

verasodes gadalaxaven im samans, romelic gavlebulia Sinaursa da gareuls<br />

Soris, dabasa da udabnos Soris, kulturasa da bunebas Soris. veluri jogi<br />

rCeba nadirad, romelsac inadirebs <strong>adamiani</strong> an ZaliT, an cbierebiT, an<br />

motacebiT _ amas yvelafers ewodeba efiS ceri `velis saqme~ _ anu veloba,<br />

sityva, romelic sxvaTa Soris xevsurul dialeqtze sxvas arafers niSnavs Tu<br />

ara, `brZolad yofnas~, xolo nadirobac igive brZolaa, sadac ara mxolod<br />

nadiri, aramed monadirec iRupeba.<br />

monadireoba saomari moqmedebaa, gansakuTrebiT koleqtiuri nadiroba, rom<br />

araferi vTqvaT individualur nadirobaze, romelic xSirad orTabrZolis<br />

xasiaTs iRebs, ris magaliTad "leqsi vefxvisa da moymisa" kmara. gareuli mxeci<br />

ucxoa, rogorc barbarosi, da nadiroba omia maT winaaRmdeg, romelsac<br />

ganuwyvetliv eweva qveynis mefe. is Tavis qveyanas icavs rogorc momxduri<br />

mtrebisgan, aseve mxecebisgan, Tu gaviTvaliswinebT maTgan Semosevis mudmiv<br />

saSiSroebas. bibliis Tanaxmad, rogorc mteri, iseve mxeci SimSilTan da Sav<br />

WirTan erTad iaraRia uflis xelSi, romelTac igi periodulad mouvlens urC<br />

xalxs dasasjelad. da mefe, qveynis politikuri usafrTxoebisa da nayofierebis<br />

garanti, valdebulia daicvas qveyana am oTxi ubedurebisgan. arsebobs erTgvari<br />

analogia Tavdamsxmel gareul mxecebsa da momxdur ucxo tomebs Soris,<br />

amitomac ar iqneba moulodneli, Tu nadirobis scenebs (lom-vefxvebTan da sxva<br />

mtacebel mxecebTan), romlebic amSvebdnen aSurel mefeTa sasaxlis kedlebs,<br />

qveynis mtrebTan brZolis simbolur gamoxatulebad CavTvliT.<br />

nadirobasa da brZolas Soris analogiisTvis: nadirobis iseve, rogorc brZolis<br />

Sedegi SeiZleba iyo sicocxlis ganadgureba _ mtrebs da nadirs xocaven; an tyved<br />

wasxma _ mters tyved igdeben, cxovelebs xafangebiT an ormoebis saSualebiT<br />

inadireben, gansxvaveba is aris, rom gareuli cxovelebs ver iSinaureben, raTa tyveebiviT<br />

amuSaon meurneobaSi; an gadasaxleba _ dapyrobil mosaxleobas axal teritoriebze<br />

daasaxleben, cxovelebs rezervuarebSi aTavseben, erTic da meorec farTod iyo<br />

gavrcelebuli Suamdinarel, gansakuTrebiT, aSurel mefeTa praqtikaSi.<br />

6


gilgameSis eposis mizandasaxulobisTvis, ufro sworad, enqidus, rogorc<br />

movlenis, sazrisis gaxsnisTvis, ar aris SemTxveviTi, rom pirveli <strong>adamiani</strong>, visac<br />

gadaeyreba gareuli jogis mwyemsi, monadirea. vidre adamianTa sazogadoebaSi<br />

misi integracia moxdebodes, igi jer monadires, Tavis antagonists, unda Sexvdes,<br />

raTa moixsnas, gadailaxos totaluri dapirispireba. es aris nadirTmwyemsis da<br />

monadiris interesTa Sejaxeba. isini erTmaneTis dauZinebeli mtrebi arian da,<br />

vidre enqidu gareuli jogis mwyemsia, es mtroba grZeldeba. vidre igi udabnos<br />

jogTan erTad moZraobs sanadiro sivrceSi, monadire sulmudam xelmocaruli<br />

iqneba. enqidu ara mxolod xels uSlis nadirobaSi monadires (arRvevs mis<br />

xafangebs, avsebs ormoebs), aramed moiwevs dasaxlebuli teritoriisken,<br />

afarToebs ra Tavisi jogebisTvis asparezs. sabolood, es aris bunebis Seteva<br />

kulturaze. amis sapasuxod monadirem unda gaaumjobesos Tavisi sanadiro<br />

iaraRi, srulyos nadirobis meTodebi. mas gacilebiT meti resursi aqvs<br />

saamisod, radgan is <strong>adamiani</strong>a, iaraRis mkeTebeli arsebaa. da mis gzas<br />

srulyofilebisken dasasruli ara aqvs. nadirTpatronis SesaZleblobebi ki<br />

SezRudulia im azriT, rom erTxel da samudamod mocemuli da dasazRvrulia.<br />

masSi ar aris Cadebuli ganviTarebis muxti. aseTia samonadireo miTosis nadirT<br />

patroni da mwyemsi. samonadireo miTosSi mogvarebulia es winaaRmdegoba, es<br />

interesTa konfliqti. monadire da nadirT patroni deben xelSekrulebas:<br />

mwyemsi iZleva nadirs, samagierod monadires raRac pirobis Sesruleba hmarTebs.<br />

am xelSekrulebis ZaliT dapirispireba megobrobaSi gadaizrdeba, an<br />

siyvarulSi, Tu nadirT mwyemsi dedria: dali, tyaSimafa, artemisi da sxvani da<br />

sxvani, romlebiTac dasaxlebulia msoflio samonadireo miTosis samyaro.<br />

magram samonadireo miTosi, romelic unda asaxavdes monadirisa da<br />

n a d i r T b a t o n i s u r T i e r T o b a s , S u a m d i n a r u l w e r i l o b i T t e q s t e b S i<br />

dadasturebuli ar aris. `gilgameSianSi~ amgvari urTierToba monadiresa da<br />

nadirTmwyemss Soris realizebuli ar aris. enqidu, rogors nadirTpatroni da<br />

mwyemsi sxvagvarad aris neitralizebuli, raTa moinadires daubrkoleblad<br />

SeeZlos nadiroba. magram vidre enqidus gankacebaze gadavidodeT, unda vaxsenoT<br />

kidev erTi arseba, romelsac aseve gankacebis gza aqvs gasavleli. rogor xdeba<br />

tradiciul miTosSi im arsebis gankaceba, zemoT rom SevxvdiT, romelmac puris<br />

Wama ar ar icis, tanis Semosva ar icis? ai, rogor grZeldeba is pasaJi, romelic<br />

am pirvelqmnili arsebis portrets da daxasiaTebas iZleva (ix. zemoT):<br />

maSin RmerTebis Seqmnis adgilze,<br />

maT saxlSi, brwyinvale borcvze<br />

cxvari da xorbali Seiqmna<br />

[xorbali da cxvari, 26-27].<br />

cxvari da xorbali brwyinvale borcvidan Camoiyvanes,<br />

cxvari Tavis farexSi dabinavda,<br />

balaxi uxvad uwilades,<br />

xorbali Tavis yanaSi moaTavses,<br />

uReli da guTani misces...<br />

[xorbali da cxvari, 42-46].<br />

da es Seqmnili `cxvari~ da `xorbali~, romlebSic mejogeoba da miwaTmoqmedebaa<br />

ganivTebuli, RmerTebma Camouyvanes am arsebebs `metafizikuri~ samyarodan, raTa<br />

maTi saSualebiT srulqmnili adamianobisTvis mieRwiaT. es arseba, rogorc<br />

bavSvi, saWiroebda aRzrdas da ganswavlas, raTa cxvrisa da xorblis gamoyeneba<br />

SeZleboda. anu masSi adamianuri cxovrebis unarebi unda Canergiliyo an<br />

gaRviZebuliyo. Tumca SegviZlia vifiqroT, rom Suamdinaruloi anTropologia<br />

ar cnobs adamianSi Tandayolil unarebs. <strong>adamiani</strong>, am koncefciiT, gaCenilia<br />

rogorc sufTa dafa (tabula rasa), romelzec RvTaebrivma arsebebma `adamianoba~<br />

(nam-lu-ulu) unda daweron. sagulisxmoa. es arsebani ki okeanidan (sibrZnis<br />

RmerTis enqis samflobelodan, `abzus wylebidan~) amosuli Tevz-kacebia<br />

(afqalebi), romlebmac sxvadasxva adgilebSi erTi dRis ganmavlobaSi am<br />

pirvelqmnil arsebebs aswavles adamianuri cxovreba da Caunerges saamiso<br />

7


unarebi, ris Semdegac maT ukve unda SeZlebodaT miwaze civilizebuli yofis<br />

damkvidreba: jogebis moSeneba (cxvris mwyemsoba), miwis piris ganayofiereba<br />

(xorblis kultivireba), qalaqTa gaSeneba, RmerTebisTvis taZrebis ageba da sxva<br />

da sxva.<br />

es aris gankacebis tradiciulad miRebuli miTosi, magram enqidus<br />

gankaceba-ganswavla sxva gziT xorcieldeba.<br />

IV. enqidus meored dabadeba<br />

`RmerTo, moZRvaro! <strong>adamiani</strong>s RmerTo,<br />

Cemi RmerTi xar Sen, romelmac, rogorc<br />

lekvs, Tvali amixile, adamianad maqcie~<br />

(babilonuri locva)<br />

gamoCndeba qali, romelic gamoZerwavs misgan an gaaRviZebs masSi adamians.<br />

es qali, saxelad SamxaT (mxiaruli~), ekuTvnis inanas taZris qalqurumTa dass,<br />

romelic saRvTo qorwinebis ritualebs warmarTavs uruqSi, sadac dedris<br />

prioriteti TavlsaCinoa: es qalaqi qalRmerT inanas sapatronebeli qalaqia,<br />

qalRmerTma aRWurva es qalaqi civilizaciis sawyisebiT, romlebic man Tavisi<br />

qaluri momxiblaobis meSveobiT gamostyua sibrZnis RmerTs enqis. axla inanas<br />

erT-erTi msaxuri itvirTavs enqidus gankacebas, raTa igi Seiyvanos qalaqis<br />

civilizebul sazogadoebaSi. gankaceba, romelic SamxaTis xeliT monadiris<br />

Tvalwin mimdinareobs, gulisxmobs misi fizikuri sxeulis da mSvinvier-sulieri<br />

bunebis TandaTanobiT gardaqmna-feriscvalebas. qalTan urTierTobam, romelic<br />

fizikuri SeuRlebis aqtiT iwyeba, velurs TandaTan SeaTvisebina adamianuri<br />

elementaruli Cvevebi. es aris Semosva, moSvebuli Tmebis Sekveca, sma-Wamis<br />

wesebi...<br />

`saWmeli daudes win,<br />

pirmokumuli uWvrets, aSterdeba:<br />

ar icis enqidum saWmelis Wama,<br />

sasmelis sma ar uswavlia<br />

SamxaTma ganaxvna bage, enqidus eubneba:<br />

Wame saWmeli, enqidu, sicicxlis sazrdo,<br />

sasmeli Sesvi, qveynis wesisamebr.<br />

igema enqidum Wamadi ZRomamde,<br />

da Svidi kaTxa sasmeli Sesva,<br />

guli moelxina, saxe gaunaTlda,<br />

xeli moisva faCvnier tanze,<br />

zeTiT daizila, kacad gadaiqca,<br />

Caicva samosi, siZes daemsgavsa...~<br />

[gilgameSi, II, 16-32]<br />

aq sainteresoa, rom <strong>adamiani</strong>s formireba, `bunebis Svilis~ adamianad<br />

gardaqmna siZis statusiT gvirgvindeba, raSic qalis monawileoba gadamwyvetia.<br />

SeiZleba iTqvas, rom is enqidu, romelic uruqis sazogadoebas moevlina,<br />

SamxaTis, rogorc pedagogis, Semoqmedebaa. es qali marTlac namdvili pedagogia<br />

am sityvis amosavali mniSvnelobiT: paid-agogos `bavSvis gamZRoli~. sxva<br />

saxeliT, Tua ara pedagogad, ver movixseniebT am qals, romelzec naTqvamia, rom<br />

igi `ZmasaviT wauZRva enqidus mwyemsTa sufrisken, farexisken~, sadac veluri<br />

Wama-smis adamianur wesebs da Sinauri cxovelebis mwyemsobis kulturas eziara.<br />

dedris prioriteti daZmur urTierTobaSi moulodneli ar iqneba, Tu<br />

gavixsenebT dumuzis eposs, sadac ori qali _ satrfo inana da da _ geSTinana<br />

aSkarad upiratesoben dumuzize: inanam Seiyvana mokvdavi kaci ukvdavTa ojaxSi,<br />

xolo geSTinana misi sizmrebis amxsneli da mudmivi mrCevelia, romlis gareSe<br />

dumuzi nabijsac ver dgams.<br />

8


enqidu ki gahyva qals uruqisken _ kulturisa da civilizaciisken, magram<br />

ra emarTeba mis sapatronebel jogs, sad midis igi? gankacebuls mounda<br />

ukanasknelad Seexeda Tavisi samwysosTvis:<br />

`saxe miabruna Tavisi jogisken.<br />

Sexedes enqidus da garbian qurcikni,<br />

velis jogi ganeSora mas~<br />

[gilgameSi, I, 163-165].<br />

Cans, jogma igrZno, rom enqidu veRar gauwevs maT mwyemsobas ara mxolod imis<br />

gamo, mas, rogorc adamians, aRar SeeZleba maTTan erTad siaruli (teqstSi<br />

naTqvamia, rom dakarga Zala, romelic sisxlxorceulad akavSirebda mas<br />

cxovelTa samyarosTan), ara mxolod fizikuri feriscvaleba abrkolebs maTi<br />

mwyemsobisgan, aramed zneobriv-mentaluri feriscvaleba _ fizikuri siZliere<br />

adamianuri unarebiT aris Senacvlebuli. Tumc mTvari am epizodSi is aris, rom<br />

enqidum gadainacvla arsebaTa sxva kategoriaSi. amieridan is SeiZleba<br />

monadirec gaxdes, amas grZnobs jogi da amitomac garbis misgan. jogi grZnobs,<br />

rom enqidu veRar iqneba maTi Semwe da maTi Sesaferi.<br />

sanam uruqSi ar misula, enqidu an monadirea, maSasadame, Tavisi Zveli<br />

samwysos mteri, an Sinauri jogebis mwyemsia. Tu adre udabnos jogs icavda<br />

mtacebeli mxecebisgan, axla mas Sinauri jogis dacva uxdeba; warmatebiT iyenebs<br />

udabnos gamocdilebas, oRond ukve homo faberis rolSi: pirveli, rac enqidum<br />

adamianurad Wama-smis (simbolurad, Tasis moxmarebis) Semdeg iswavla mwyemsebis<br />

sazogadoebaSi, iaraRis xelSi daWeraa:<br />

`aiRo maxvili lomebis mosagerieblad,<br />

raTa moesvenaT farexSi mwyemsebs...<br />

mglebs daereoda, lomebs Seipyrobda,<br />

sarqlebs rom eZinaT.<br />

enqidu maTi mfarvelia,<br />

kaci mRviZare, uebro moyme~<br />

[gilgameSi, II, 33-38]<br />

SamxaTis Semdeg enqidus gzaze kvlav vxvdebiT qals, romelic saboloo<br />

beWeds daasvams mis gankacebas: es aris gilgameSis deda, romelic aseve qalaqis<br />

dedac (ama-uru) aris, ninsuna, romlis meSveobiTac enqidu ukve sabolood<br />

eziareba uruqis urbanistul civilizacias _ mis sasikeTo da saziano mxareebs.<br />

amrigad, enqidus gankacebaSi sami qali monawileobs: aruru, romelmac mis<br />

bunebaSi adamianuri embrioni Cado; SamxaTi, romelmac moamzada igi qalaqSi<br />

Sesasvlelad da, bolos ninsuna, `qalaqis deda~, romelmac, SeiZleba iTqvas,<br />

meored SobiT aqcia igi uruqis srulyofil moqalaqed, qalaqis Svilad (dumuuru).<br />

VI. marTus CasiZeba Sumeris qalaqSi<br />

qalis roli gankacebaSi ar Semoifargleba enqidus miTosiT. oRond Tu<br />

enqidus SemTxvevaSi erT pirovnebas exeba saqme, Tumca is SeiZleba kacobriobis<br />

ontogenezs gamoxatavdes, arsebobs miTosi, sadac gveuwyeba kacis ambavi,<br />

romelsac, rogorc mTeli tomis eponims an, ufro, RvTaebas, Tavisi xalxi<br />

kacobriul kulturaSi Sehyavs, Tavad ki Sumer-aqadis panTeonSi imkvidrebs<br />

adgils. kaci Tu RvTaeba marTu warmoadgens semituri modgmis amorevelTa toms<br />

(amurru), romelic Sumeris miTosur istoriaSi marginalurad aris miCneuli,<br />

radgan igi moklebulia fundamentur koncepts _ `adamianobas~ (Sumerulad namlu-ulu,<br />

aqadurad ameluTu). marTus, rogorc kulturul kacobriobas<br />

mowyvetili <strong>adamiani</strong>s yofa, romelic arc Tu Sorsaa enqidus cxovrebis<br />

nirisgan, qrestomaTiulia Sumerul mwerlobaSi. magram gankaceba ar aris<br />

marTus problema. misi problema kulturologiuria.<br />

9


ai, rogor axasiaTebs marTus Sumeruli teqstebi. erT kosmogoniur<br />

miTosSi kacobriobis gulSetkivarma RmerTma enqim dovlaTis ganawilebisas da<br />

xalxebis bedis gadawyvetisas `marTus, romelsac qalaqi ara aqvs, romelsac<br />

saxli ara aqvs, cxovelebi aCuqa~. amiT naTqvamia, rom uqalaqoba da usaxloba<br />

SesabamisobaSia mejogeobasTan da gamoricxavs miwaTmoqmedebas, rogorc mkvidri<br />

cxovrebis kulturas. Sumerulo teqstebSi marTus Tansdevs stereotipi:<br />

`marTu, romelmac xorbali (Se) ar icis~, an ufro srulad: `mTis marTu,<br />

romelmac xorbali ar icis~. am formulaSi xorbali (Se) ara mxolod<br />

miwaTmoqmedebis, mkvidri cxovrebis da civilizaciis, aramed adamianobis<br />

simboloc aris. puris codna da Wamaa, riTac <strong>adamiani</strong> sxva cocxal arsebaTagan<br />

gamoicnoba. es misi privilegiaa. ai, es privilegia ar mianiWa marTus yovlis<br />

ganmkargvelma RmerTma enqim. amitomac marTus Sumereli <strong>adamiani</strong> ar Tvlis<br />

srulyofil adamianad. `xorblis umecari~ (Se nu-zu) misi mudmivi epiTetia, Tan<br />

sdevs mas teqstidan teqstSi, sadac ki ixsenieba igi. samagierod, rogorc<br />

enqidus, mas aqvs didi Zala, rac SiSis zars scems civilizebul qveyanas. is<br />

eqspansiuria, miiwevs win, rogorc enqidu Tavisi jogiTurT, magram Sumeri<br />

igeriebs mas, rogorc monadire igeriebs enqidus:<br />

`mas Jams marTu, xorblis umecari, mTels Sumers da aqads Semoadga, magram<br />

uruqis kedeli frinvelTsaWeri badesaviT gadaefina udabnos...~<br />

[lugalbanda, 304-305]<br />

magram marTu yovelTvis ar cdilobs ZaliT SeiWras civilizebul<br />

samyaroSi. miTosi mas gakulturebis sxva gzas sTavazobs.<br />

aris Sumeruli qalaqi qazalu, misi patroni RmerTi numuSda, numuSdas<br />

asuli adgar-qidugi. qalaqis dResaswaulze moxvdeba marTu, romelic<br />

asparezobaSi gaimarjvebs. numuSda jildod oqro-vercxls sTavazobs, magram<br />

marTu aras aqnevs nivTier dovlaTs, mas misi qaliSvilis xeli surs. qazalus<br />

RmerTi ar iwunebs sasiZod marTus. jeri qalwulzea, romelic Tanaxmaa gayves<br />

mas colad, magram saboloo gadawyvetileba ar miuRia da surs Tavisi<br />

daqalebis rCeva moisminos. daqalebi ase uxasiaTeben sasiZos da mis qveSevrdom<br />

xalxs:<br />

nanaris akrZaluls Wamen, SiSi ara aqvT;<br />

mudam udabnoSi daexetebian,<br />

tyavebiT arian Semosilni,<br />

karvebia maTi sacxovrebeli,<br />

minebebulni qarsa da wvimas,<br />

locvebis warmoTqma maT ar uwyian,<br />

muxlis moyra maT ar uwyian,<br />

umi xorcia maTi saWmeli,<br />

ar ician saxli, ar ician qalaqi,<br />

roca kvdebian, ar imarxebian”<br />

[marTu, 128-138].<br />

daqalebi sabolood ekiTxeba qalwuls: `kidev mosurveb misTxovde<br />

marTus?” magram adgar-qidugs ar abrkolebs marTus barbarosoba, misi pasuxi<br />

uryevia da lakoniuri: `marTus mivTxovdebi”.<br />

marTus miTosi gvacnobs kulturis erTi xalxidan meore xalxze<br />

gadacemis process. marTu, marTu-xalxis RmerTi Tu RvTaebrivi eponimi,<br />

eziareba Sumeris kulturas, rogorc misi erT-erTi qalaqis RmerTis siZe. Tu<br />

marTu CasiZebulia qazalus RvTiur ojaxSi, aseve SegviZlia vTqvaT, rom marTus<br />

xalxic CasiZebulia qazalus sazogadoebaSi, romelic Sumeris kulturis ara<br />

mxolod nawils Seadgens, aramed mTlianad asaxavs kidec mas.<br />

garda `gilgameSianis” klasikuri magaliTisa, roca qalis xeliT<br />

xorcieldeba gadamwyveti aqtebi, rogoric SeiZleba iyos da aris, <strong>adamiani</strong>s<br />

gardaqmna, feriscvaleba, Semobruneba an axal gzaze dadgoma da a. S., <strong>adamiani</strong>s<br />

istorias amSvenebs sokrates aRsareba, sadac is Tavis inteleqtualur<br />

10


mowifulobas, rac WeSmaritebis siyvarulSi gamoixata, qals umadlis.<br />

yvelaferi, rasac sokrate `nadimSi~ laparakobs, ucxoeli qalis monaTxrobia. am<br />

qalis saxeli aris diotima, romelsac sokrate WeSmaritebis bebiaqals uwodebs.<br />

rogorc bebiaqali exmareba mSobiares bavSvis SobaSi, aseve diotima daexmara<br />

sokrates masSi azrovnebis unaris gaRviZebaSi. sokratec diotimas gzas adgas:<br />

Tu gadaavlebT Tvals platonis dialogebs, dainaxavT, rogor cdilobs<br />

sokrate, aswavlos Tavis Tanamosaubres azrovneba da am gziT aSobios<br />

WeSmariteba. Tu bebiaqalobis xelovnebas Cvens TemasTan davakavSirebT, unda<br />

iTqvas Semdegi: is, rasac bebiaqali aSobiebs mSobiares, Tavad mSobiareSia da<br />

ara garedan miwodebuli. Tu WeSmaritebaze iTqmis, rom igi adamianSia da mas<br />

mxolod gamovlena esaWiroeba, raTa <strong>adamiani</strong>sTvis nacnobi gaxdes, igive<br />

SeiZleba iTqvas marTuze da `gilgameSianis” enqiduze, romelTa bunebaSi maTgan<br />

gaucnobiereblad SesaZleblobebis saxiT Tvlemda yvela is unari, romelTa<br />

manifestacia qalis meSveobiT ganxorcielda.<br />

VI. marTus antiparadigma<br />

RmerTi amurru (neoSumeruli teqstebis marTu), romelmac Sumerul-aqadur<br />

panTeonSi Semosvlisas cis RmerTis anis Zeoba miiRo, aRiwereba rogorc<br />

mwyemsi, rac savsebiT miesadageba momTabare amorevelTa warsuls. da rogorc<br />

RmerTi amurru-marTu damkvidrda Suamdinarul panTeonSi, aseve misi xalxi<br />

amorevelebi xangrZlivi infiltraciis Semdeg imdenad damkvidrdnen<br />

SuamdinareTSi, rom axali imperia Seqmnes babilonis saxiT, romlis istorias<br />

amoreuli dinastia (babilonis I dinastia) warmarTavda mTeli Svidi saukunis<br />

ganmavlobaSi (Zv. w. 1959-1659). ufro adre ki daaxloebiT oTxasi wlis winaT<br />

aqadis dinastiis mefe Sar-qali-Sari erTdroulad ebrZoda amorevelebs,<br />

rogorc stiqiur Zalas (mefem kedlis aSenebac ki daiwyo maTi urdoebis<br />

SesaCereblad) da maT TanamomTabare guTiums. magram Tu amorevelebma, marTus<br />

xalxma, Suamdinaruli kulturis SemTviseblebma, ganaviTares da gaamdidres igi,<br />

axal safexurze aiyvanes da TavianTi saboloo mkvidrobis niSnad samaradisod<br />

datoves kanonebis krebuli (xamurabis kanonebi), guTiumi, romelic asi wlis<br />

manZilze batonobda Sumerze, ver CaesiZa Sumeris kulturas da, rogoric iyo,<br />

imgvarive dabrunda Tavis mTianeTSi _<br />

literatura<br />

`guTiumi, mTis gveleSapi, RmerTebis mteri, romelmac Sumeris mefoba mTaSi<br />

gaitaca, Sumeri SfoTiT aavso, colians coli mostaca, Svilians Svili<br />

mostaca, qveynad SuRli da mtroba daamkvidra...~<br />

buberi: Die Schrift, verdeutscht von Martin Buber gemeinsam mit Franz Rosenzweig, Die<br />

fünf Bücher der Weisung, Darmstadt, 1988.<br />

gilgameSi: gilgameSiani, Zveli Suamdinaruli eposi, Tbilisi, 1984.<br />

ebelingi 1931: Ebeling E. Tod und Leben nach den Vorstellung der Babylonier I Teil: Texte,<br />

Berlin und Leipzig, 1931.<br />

ebelingi 1916: Ebeling E. Die Erschaffung des Menschen bei den Babyloniern (ZDMG, 70,<br />

1916).<br />

iangi: Young’s Literal Translation, eleqtronuli gamocema: http://yltbible.com/genesis/<br />

1.htm<br />

leqsikoni: Theological Wordbook of the Old Testament, vol. 2, R. Laird Harris (ed.), Moody<br />

Press, Chicago<br />

11


lugalbanda: Sumeruli teqstis eleqtronuli gamocema http://<br />

etcsl.orinst.ox.ac.uk/cgi-bin/etcsl.cgi?text=c.1.8.2*#<br />

marTu: Sumeruli teqstis eleqtronuli gamocema http://etcsl.orinst.ox.ac.uk/cgibin/etcsl.cgi?text=c.1.7.1&display=Crit&charenc=gcirc#<br />

Suraki: La Bible traduite et présentée par André Chouraqui, Desclée de Brouwer, 1989.<br />

xorbali da cxvari: Sumeruli teqstis eleqtronuli gamocema http://<br />

etcsl.orinst.ox.ac.uk/cgi- bin/etcsl.cgi?text=c.5.3.2&display=Crit&charenc=gcirc#<br />

WinWarauli: WinWarauli al., xevsuruli leqsikoni, `qarTuli ena~,<br />

Tbilisi, 2005.<br />

12

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!