sxvanairi wigni, gzavniliT: `daberde axalgazrdad - Litsakhelebi.ge
sxvanairi wigni, gzavniliT: `daberde axalgazrdad - Litsakhelebi.ge
sxvanairi wigni, gzavniliT: `daberde axalgazrdad - Litsakhelebi.ge
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>sxvanairi</strong> <strong>wigni</strong>, <strong>gzavniliT</strong>: <strong>`daberde</strong> <strong>axalgazrdad</strong>~<br />
`<strong>sxvanairi</strong> wignebi~ - ase hqvia<br />
literaturuli portalis<br />
`litsaxelebis~ sagamomcemlo<br />
proeqts, romelic<br />
lana RoRoberiZis<br />
publikaciebis wignad gamocemiT<br />
daiwyo. am avtorze arCevanis<br />
SeCerebis mTavari mizezi gaxda misi<br />
publikaciebidan amokiTxuli<br />
mesiji: <strong>`daberde</strong> <strong>axalgazrdad</strong>.~<br />
lana RoRoberiZe:<br />
`ar xar moxuci iqamde, sanam<br />
gamoZravebs cnobismoyvareoba<br />
cxovrebis yvela gamovlinebis<br />
mimarT, da sanam SegiZlia<br />
aRfrTovande... axalgazrda xar,<br />
sanam gainteresebs da gixaria!~<br />
es <strong>wigni</strong> swored imiTaa `<strong>sxvanairi</strong>~,<br />
rom mravlismnaxvel avtors, misi<br />
asakisTvis uCveulod ainteresebs<br />
yvelaferi, rac ara marto mis<br />
irgvliv xdeba, sainteresod<br />
mogviTxrobs nanaxze (anu,<br />
faqtobrivad, saukunovan epoqaze),<br />
gancdilsa da nafiqrze.<br />
madlierebis werils, romelic<br />
qalbatonma lanam gamogvigzavna,<br />
Cveni mxriv, mTlianad<br />
vamisamarTebT batoni<br />
avTandil CalaZisadmi,<br />
romelmac `sagamomcemlo saxl<br />
saxe(l)ebTan~ erTad miiRo<br />
monawileoba <strong>wigni</strong>s gamocemaSi.<br />
lana RoRoberiZis sityvebiT rom<br />
vTqvaT, es `namdvilad<br />
gansakuTrebuli movlena am<br />
pragmatul saukuneSi~ ar yofila<br />
moulodneli adamianisgan,<br />
romelic, qalbatoni lanas<br />
msgavsad, Tavisi cxovrebis<br />
wesiT adasturebs, rom<br />
savsebiT SesaZlebelia,<br />
<strong>`daberde</strong> <strong>axalgazrdad</strong>.~<br />
gvjera, rom lana RoRoberiZe,<br />
misi sayvareli reJisoris, 102 wlis<br />
oliveiras msgavsad,<br />
aucileblad gadaiRebs films;<br />
gvjera, rom avTandil CalaZe,<br />
samebis sakaTedro taZris<br />
msgavsad, kidev mraval saukunis<br />
mSeneblobas miiyvans bolomde;<br />
gvjera, radgan arseboben am<br />
gamocemis prodiuseris,<br />
giorgi oqriaSvilis msgavsi<br />
axalgazrdebi, romlebsac<br />
SeuZliaT aRfrTovaneba<br />
ufrosi Taobis im adamianebiT,<br />
romlebic sibereSic<br />
axalgazrdebi rCebian.
mkiTxveli, albaT, TviTon mixvdeba, rom am werilebs parizSi muSaobisas vwerdi da CemTvis sayvarel<br />
Jurnal `cxel SokoladSi~ vaqveynebdi: publikaciebs STamagonebda franguli an qarTuli kulturuli<br />
movlenebi, romelTa momswrec viyavi. axla es impulsi aRara maqvs da, CemTvis samwuxarod, `franguli<br />
Canawerebic” TavisTavad Sewyda. amitom es sityvebi krebulis winaTqmaze metad post skriptums Camohgavs.<br />
maS ase, `franguli Canawerebis~ P.S.<br />
ise gamovida, rom me TviTon arc parizSi, iuneskoSi samuSaod wasvla momsvlia azrad (maSin sul sxva <strong>ge</strong>gmebi<br />
mqonda) da arc iqidan droze adre dabruneba. Cemi, ukve sakmaod grZeli, cxovrebis manZilze imdeni<br />
qartexili damtexia Tavs, rom am wasvla - wamosvlasac ironiuli simSvidiT Sevxvdi. ubralod, guliT<br />
gamecina imaze, rom uceb sapensio asakis aRmovCndi, - ase ewera brZanebaSi, gaTavisufldes sapensio asakTan<br />
dakavSirebiTo, - TiTqos es didi xnis win momxdari faqti ar yofiliyos. menaneba zogierTi ram - damrCa<br />
dawyebuli da ganuxorcielebeli proeqtebi, vfiqrob, qveynisTvis sasar<strong>ge</strong>blo; magaliTad, Cvens mimarT<br />
uaRresad keTilganwyobili franguli da saerTaSoriso penklubebis egidiT (maTi xelmZRvanelebi Cemi<br />
Zveli megobrebi arian) da frangi da evropeli mwerlebis monawileobiT, rusi da qarTveli mwerlebis<br />
ramdenimedRiani Sexvedra (erT-erTi monawile nobelis premiis SarSandeli laureati - le klezio unda<br />
yofiliyo); kidev vmuSaobdi xevsuruli da fSavuri folkloris da qarTuli cekvebis msoflios aramaterialuri<br />
kulturis Zeglebis nusxaSi Seyvanaze. es - rac Seexeba sinanuls. xolo ra mixaria? mixaria,<br />
rom cxovrebis bolo wlebs Cems qveyanaSi, Cems saxlSi, Cems axloblebTan erTad gavatareb, ufro Rrmad<br />
viqnebi Cafluli Cemi xalxis problemebSi da kidev, da, rac mTavaria, viqnebi Sinaganad sruliad, sruliad<br />
Tavisufali; es ki maZlevs imeds, rom kidev raRacas gavakeTeb, bolomde gulwrfels da, imedia,<br />
sazogadoebisTvis sainteresos. iqneb, as erTi wlis oliveiras msgavsad, filmic gadaviRo? me xom, masTan<br />
SedarebiT, sul axalgazrda var da jer asi welic ar Semsrulebia!<br />
da bolos, rogor minda, cxovrebis miwuruls mainc, SevZlo, vimoqmedo Cinuri andazis mixedviT, romelic<br />
yovelTvis mxiblavda, (da, sxvaTaSoris, Senc imaves gisurveb, mkiTxvelo):<br />
`icxovre yoveldRe ise, TiTqos es Seni ukanaskneli dRea da<br />
daisaxe i seTi miznebi, TiTqos Sens win maradisobaa”.<br />
lana RoRoberiZe
oqros sawmisis oqro<br />
da, ai, ase, moulodnelad, ramdenime wliT (Tu araferi<br />
ar Seicvala), davsaxldi parizSi. Cems asak-<br />
Si, axali cxovrebis dawyeba cota ucnauria. Tumca,<br />
gulwrfelad rom vTqva, moWarbebuli asakis SegrZneba<br />
ara maqvs (rogorc xedavT, sityva siberesac<br />
ver vxmarob). da uceb maxsendeba - sibere uecrad<br />
gvatydebao Tavs, ambobs simon de bovuari. hoda,<br />
is, albaT, mec ukve damatyda Tavs, magram jer<br />
mimalavs Tavis mosvlas.<br />
cxovreba mogzaurobaa, sakmaod mokle. maSinac<br />
ki, rodesac grZelia.<br />
`oqros sawmisis oqro~ - aseTi xatovani da efeqturi<br />
saxeli aqvs gamofenas, romelic `qarTuli sezonis~<br />
farglebSi senis ulamazes sanapiroze `mone<br />
de parizis~ prestiJul sagamofeno darbazebSi<br />
gaixsna. vanis 24 gaTxrili samarxidan, aq eqvsia warmod<strong>ge</strong>nili<br />
- mdidrulad mokazmuli didgvarovnebis<br />
samarxebi. pirvelive STabeWdileba gamaognebelia:<br />
darbazis Sav fonze, ostaturad ganaTebu-<br />
li, ori kacis qandakeba, Sesrulebuli brinjaosa<br />
da rkinaSi. saocrad mimzidveli, Txeli da eleganturi<br />
siluetebi, romlebic raRaciT jakometis<br />
magonebs! da es, Turme, marto Cemi SegrZneba ar aris.<br />
vkiTxulob statias `figaroSi~, sadac weria: `kacis<br />
ori qandakeba, wvrili da natifi, rogorc jakometis<br />
qmnilebebi~. aq, saqme, ra Tqma unda, figurebis<br />
siwvrileSi ar aris, TviTon samyaros aRqmaa<br />
uaRresad Tanamedrove! is moqandake ki, Cvengan cota<br />
ar iyos daSorebul epoqaSi, raRac 2000 Tu 2500<br />
wlis win antikur kolxeTSi cxovrobda!<br />
dadixar `mone de parizis~ darbazebSi daxvewili<br />
dizainiT gamofenil oqros nakeTobebs Soris da<br />
Tvalwin cocxldeba Cveni istoriis erTi, le<strong>ge</strong>ndebiT<br />
gamdidrebuli furceli: strabonis mier aRwerili<br />
iasonisa da argonavtebis mogzauroba antikuri<br />
eldorados - kolxeTis - napirebisken. straboni<br />
laparakobs kolxeTze, rogorc wiaRiseuliT<br />
uaRresad mdidar qveyanaze, sadac mdinareebi (romelTac<br />
mTebidan CamoaqvT oqro) isea TviTnabadi<br />
metaliT gadapentili, rom kolxebi cxvris tyavs<br />
lana RoRoberiZe TbilisSi, yazbegis quCaze
2<br />
agdeben mdinareSi da ar amoaqvT manam, sanam is mTlianad<br />
oqroTi ar daifareba. marTalia es Tu ara,<br />
dRes amas ara aqvs arsebiTi mniSvneloba. mTavari<br />
is aris, rom dasavleT saqarTvelos am civilizaciam,<br />
romelic C.w-mde merve - pirvel saukuneebSi iyo<br />
cnobili da romelic iseve uecrad Caiferfla, rogorc<br />
gaCnda, miwiT dafarul samarxebSi Semogvinaxa<br />
informacia Tavisi simdidris, fufunebis da<br />
unatifesi xelovnebis Sesaxeb.<br />
da es xelovneba marto Cveni monapovari rom ar<br />
aris, amas adasturebda rogorc parizis es gamofena,<br />
iseve aqauri presis auracxeli gamoxmaureba.<br />
muzeumis wardginebaSi vkiTxulobT: `es gamofena<br />
evropas Savi zRvis am mSvenier qveyanas da mis warmtac<br />
xelovnebas warud<strong>ge</strong>ns~.<br />
`tribiuni~ laparakobs `antikuri saqarTvelos<br />
brwyinvalebaze.~yovelkvireuli Jurnali `pari~ wers:<br />
`es samkaulebi aRmoCenilia dasavleT saqarTvelo-<br />
Si, Savi zRvis piras, qalaqSi, romelic miTiuri civilizaciis<br />
akvnad gvevlineba~. `puan de vium~ vans<br />
`qarTuli pompea~ daarqva. es aris `ayvavebuli civilizaciis<br />
akvani, razedac samarxebSi aRmoCenili<br />
samkaulebi da qandakebebi metyvelebs~. imave Jurnals<br />
moyavs strabonis sityvebi: `miTebi, romlebic<br />
gviambobs iasonis mogzaurobaze, gviCvenebs, rogori<br />
didebiT iyo Semosili am qveynis saxeli antikur<br />
xanaSi~. da Semdeg vkiTxulobT: ...`fantastikuri qveyana,<br />
Suagzaze le<strong>ge</strong>ndasa da realobas Soris, romlis<br />
simdidrec asazrdoebda berZeni mwerlebisa da<br />
poetebis warmosaxvas homerosidan evripidemde~...<br />
gazeTi `figaro~, Jurnalisti an-mari romero:<br />
`oqros damuSavebaSi kolxebi aRweven iseT SeuzRudav<br />
virtuozobas, rom mnaxvels xma ekar<strong>ge</strong>ba (anu<br />
gaognebuli rCeba). es arc diademebia, arc mZivebi,<br />
arc sayureebi, aramed namdvili arqiteqturuli<br />
konstruqciebi - erTi milimetris zomis, umsubuqes<br />
jaWvebze dakidebuli personaJebiT; samajurebi,<br />
sadac erTmaneTs misdeven ixvebisa Tu arwivebis<br />
erTibewo figurebi, romlebic oqros umciresi<br />
marcvlebisgan aris Sed<strong>ge</strong>nili da namdvil akrobatul<br />
formebs qmnian... eqvs santimetriani, Tmis sruliad<br />
daujerebeli samagri (kacis), romelic oqromWedlobis<br />
yvela monapovars aerTianebs: Cvens winaa<br />
irmisa da xaris Serkineba oqros marcvlebisgan<br />
Seqmnil cxovelTa kohortiT garSemortymuli,~...<br />
dabolos: `ramdenime darbazi, arc ise bevri nakeToba,<br />
magram oqromWedlobis es ganumeorebeli<br />
ostatoba, warmosaxva, romelsac iSviaTad moeZebneba<br />
badali msoflioSi, am gamofenas patara saswaulad<br />
aqcevs~...<br />
gamofenidan sixaruliT da siamayiT aRvsili gamovdivar.<br />
ai, ra SegviZlia qarTvelebs, rodesac<br />
Tavs vaRwevT kerpTayvaniscemlobis Tu urTierTsiZulvilis<br />
damRupvel tendenciebs da Cvens potencias<br />
mSvenierebis Seqmnisken mivmarTavT.<br />
iunesko...<br />
uzarmazar darbazSi pirveli mravaldRiani konferenciaa,<br />
romelic samoqmedo programas ori wliT<br />
gansazRvravs. dokumentebi, dosieebi, programebi...<br />
da gamosvlebi, gamosvlebi, grZeli da monotonuri...<br />
velodi, rom saubari ufro cocxali da saintereso<br />
iqneboda, velodi imaves, rac evropis sab-<br />
WoSi xdeboda. iq mudmivad mqonda gancda, rom evropa<br />
- Cveni saerTo ojaxia, rom Seni qveyana am mSvenieri<br />
erTobis nawilia. 47 qveynis elCTan kviraSi<br />
ramdenjerme, ramdenime saaTiani Sexvedra gvqonda,<br />
sadac yvela umniSvnelovanes da CvenTvis saintereso<br />
sakiTxze vsaubrobdiT Tu vkamaTobdiT; sa-<br />
RamoobiT, xSirad davdiodiT erTmaneTTan saxlSi,<br />
zogierTs marTlac davuaxlovdi kidec.<br />
es iyo raRac Taviseburi saerTo-evropuli cxovreba.<br />
da mec, politikuri problemebis dasmis garda,<br />
erTi garkveuli mizani mamoZravebda: yvela<br />
mxridan gamecno evropelebisTvis Cveni qveyana, misi<br />
warsuli Tu dRevandeloba, misi kultura da xelovneba.<br />
da, mgoni, amas vaRwevdi kidec.<br />
aq, iuneskoSi, sul sxva masStabia. da muSaobis stilic,<br />
albaT, ufro organizebuli, magram ufro biurokratiulic.<br />
vnaxoT, rogor avuReb alRos. am-<br />
Jamad, saqarTvelosTan dakavSirebiT ramdenime programa<br />
muSaobs.<br />
uaxloesi momavlisTvis CvenTvis prioritetulia<br />
Seiqmnas erToblivi (saqarTvelo-iuneskos) proeqti<br />
afxazeTis teritoriaze ganla<strong>ge</strong>buli kulturuli<br />
memkvidreobis Zeglebis Sesaswavlad. informacia,<br />
romelic 1997 wels iuneskos eqspertTa<br />
misiam mogvawoda, moZvelebulia da ganaxlebas sa-<br />
daviT lorTqifaniZe
Wiroebs. CvenTvis ki, namdvilad, sasicocxlod mni-<br />
Svnelovania vicodeT am Zeglebis realuri mdgomareoba<br />
imisaTvis, rom sxvadasxva organizaciebis<br />
CarTviT, maTi restavracia SevZloT.<br />
Zalian saintereso mimarTulebaa Cveni istoriuli<br />
Zeglebis CarTva msoflios kulturul memkvidreobaSi.<br />
amisTvis gamalebiT ibrZvis yvela qveyana.<br />
xandaxan am brZolaSi saxelmwifoTa pirveli<br />
pirebic iReben monawileobas. magaliTad, am dReebSi<br />
safran<strong>ge</strong>Tis uaRresad aqtiurma da yvela problemaSi<br />
CarTulma prezidentma ganacxada, rom safran<strong>ge</strong>Ti<br />
apirebs momavali wlisTvis msoflios<br />
kulturul memkvidreobaSi Tavisi kulinariis ward<strong>ge</strong>nas!<br />
es rom gavigone, maSinve gamielva azrma,<br />
rom momavalSi, Cvenc unda vizrunoT Cveni sacivebisa<br />
da nigvziani fxalebisTvis msoflio kulturuli<br />
patronaJis mosapoveblad! Cveni yvelaze<br />
axlo da realuri perspeqtiva ki, dmanisis kompleqsis<br />
ward<strong>ge</strong>naa, Cveni momxiblavi winaprebis - zezvasa<br />
da mzias msoflio arenaze gayvana! am proeqtze,<br />
ukve karga xania, seriozulad muSaobs daTo<br />
lorTqifaniZe.<br />
pikasos muzeumi. patara, myudro Senoba mare-<br />
Si, parizis erT-erT uZveles da ulamazes ubanSi.<br />
es giJi mxatvari, romelic yovelTvis axlad gancvifrebs.<br />
ZiriTadi eqspoziciis garda - karmenis cikli. uceb<br />
mivxvdi, ratom ambobs domin<strong>ge</strong>ni, rom misTvis pikaso<br />
vardisferia. marTlac, ramdenia am tiloebSi<br />
es raRac ucnauri vardisferi, Serwymuli Savis tragizmTan<br />
da mere uceb - TeTri, Tavisi siwmindiT...<br />
uZvelesi qarTuli oqro<br />
am ciklis motivebia: mxatvari da misi modeli,<br />
qali da misi anarekli, toreadori da xari... mxatvris<br />
midgoma - yovelTvis axleburi, yovelTvis moulodneli...<br />
pikaso, romelic meCveneba Rrma moxucad<br />
maSinac, roca sul axalgazrdaa da <strong>axalgazrdad</strong>,<br />
roca moxucia. albaT, imitom, rom is maradiulia,<br />
ufro zustad, mudmivad maradiulobaSi<br />
arsebobs.<br />
vzivar muzeumis baRSi, vsvam tomatis wvens da<br />
vfiqrob... pikasoze, maradisobaze. erTibewo beRura<br />
Camojda Cem magidaze da miyurebs. ar vinZrevi,<br />
rom ar davafrTxo. is ki mSvidad daseirnobs magidaze<br />
da arafrad magdebs. albaT, amanac, pikasosTan<br />
siaxloviT, gaigo maradisobis arsi da aRarafris<br />
eSinia.<br />
Camovida sofiko (Wiaureli). saSineli tkivilebiT<br />
da Zveleburi SemarTebiT. gaukeTes teqnikis<br />
sul bolo miRwevis skaneri, rezultati damaimedebelia...<br />
magram tkivilebi? vzivarT masTan, sastumroSi,<br />
riSelies quCaze, fanjara pirdapir ~komedi<br />
fransezis~ istoriiT damZimebul da gamSvenierebul<br />
Senobas gadahyurebs. sofiko, romelmac<br />
oriode wuTis win gamayuCeblebi dalia da cota<br />
xniT Seinela tkivili, maSinve ir<strong>ge</strong>bs misTvis Cveul<br />
maspinZlis rols: sufras nair-nairi tkbileuliT<br />
Slis, Cais asxams da TavgamodebiT gvimaspinZldeba.<br />
Tan RimiliT ambobs: ramdenime aucilebeli<br />
saqme maqvs gasakeTebelio, unda gavamTliano mama-<br />
Cemis datovebuli saxli, anu gamovisyido meore sarTuli,<br />
romelic Tavis droze verikom gayidao, saxlis<br />
gverdiT avaSeno Teatri, romlis miwac ukve<br />
evropis sabWos saparlamento asambleis Tavmjdomare rasel jonstoni, lana RoRoberiZe
4<br />
nayidi maqvso, kidev raRacas ambobda, rac unda gaakeTos<br />
da rac aRar maxsovs, dabolos, aseve eSmakuri<br />
RimiliT: darwmunebuli var, is (Tavs Werisken<br />
iSvers) damaclis, sanam am saqmeebs ar movrCebi, ar<br />
wamiyvanso. Cven yvela, nikuSa, gogi TayaiSvili, me<br />
veTanxmebiT, namdvilad dagacliso da xazgasmiT<br />
udardelad viciniT.<br />
adamianebi xSirad iketebian TavianT ubedureba-<br />
Si, SiSSi, tanjvaSi, tkivilSi. sofiko amis sapirispiroa.<br />
mec... sul adreuli bavSvobidan ver vitan<br />
msxverplis rols.<br />
is yovelTvis Cem gverdiT iyo. sazareli, Casafrebuli.<br />
jer bebia, mere leonid-biZa, mere deda,<br />
lado, leila, liasia... mere me, Cemi ori operaciiT.<br />
maSin mivxvdi - sakuTari tkivili da SiSi Segi-<br />
Zlia gadaZlio, amaSi yvelaferi <strong>ge</strong>xmareba - mTeli<br />
Seni cxovrebis gaazreba, gvian SeZenili unari - gverdidan<br />
dainaxo sakuTari Tavi da aseve erT mSvenier<br />
dRes gaazrebuli WeSmariteba, rom samyaro ar<br />
iwyeba SeniT da SeniT ar mTavrdeba, Svilebis sasowarkveTa...<br />
es yvelaferi gaZlevs Zalas, rom SeebrZolo<br />
da daamarcxo kidec, rodesac gRrRnis, Sen<br />
gRrRnis... magram, uaxloes adamians? dedas, romelic<br />
Sen Tvalwin ejaWveba logins, TandaTan Zvlad<br />
da tyavad iqceva, ZalisZalad iRimeba, rom damalos<br />
tkivili, da Segimsubuqos arseboba da romelsac,<br />
mxolod erTxel wamoscdeba Civilis msgavsi -<br />
ramdenime weli mainc damcloda bavSvebTano... da<br />
lado, mTeli cxovrebis manZilze aseTi Tavmomwone,<br />
xandaxan Tavxedobamdec ki, qalebis da axalgazrdebis<br />
kerpi, romelic tanjvam aseTi Tavmdabali<br />
gaxada; lado, romelic ise umweod gadmomxedavda<br />
xolme, roca mis SigniT, muclis RruSi, raRac<br />
saSineli da gau<strong>ge</strong>bari procesebi xdeboda, lado,<br />
romelic ukanasknel wuTamde, sanam kidev hqonda<br />
Zala, ebrZoda im raRacas, romelic mis SigniT<br />
ijda... sikvdilamde erTi TviT adre, maSin, roca am<br />
senis obieqturi kanonebiT logins unda yofiliyo<br />
mijaWvuli, uceb gaqra - Turme, Tavisi ZvelTaZveli<br />
sportuli tanisamosi Caecva, is, riTic adre,<br />
yovel diliT dadioda mTaSi da avida, kidev erTxel,<br />
ukanasknelad, uZoze! es igive iyo, rac janmr-<br />
Teli adamianisTvis jomolungmas dapyroba, an kidev<br />
ufro, sulis gamarjveba sxeulze, saerTod gamarjveba,<br />
yvelaferze, cxovrebaze, avadmyofobaze,<br />
sikvdilze... movida ukanasknel Zalagamoclili,<br />
magram bednieri, iqneb, iseTi bednieri, rogorc<br />
arasodes, Camoitana patara ulamazesi toti,<br />
TviTonve Cadga papisgan (didi lado mesxiSvilisgan)<br />
SemorCenil langarSi da iqve Caikeca... saRamos<br />
Svilma ladom - eqimis sruliad gasa<strong>ge</strong>bi da obieqturi<br />
poziciebidan, Zalian gakicxa, aseTi rame arafriT<br />
ar unda ga<strong>ge</strong>keTebina, iq xom yvelaferi SeiZleboda<br />
mogsvlodao! didi xniT siCume Camovarda,<br />
me lados vuyurebdi, velodi misTvis Cveul af-<br />
eTqebas, is Tavdaxrili ijda, mere Tavi aiRo, Semomxeda<br />
da mis TvalebSi davinaxe iseTi raRac, rac<br />
arasdros ar menaxa iqamde. es ar iyo arc mwuxareba,<br />
arc sasowarkveTileba, arc, miT umetes, gabrazeba,<br />
is, TiTqos, iRimeboda kidec, sul odnav SesamCnevad,<br />
magram mainc iRimeboda, da uecrad, gamielva<br />
azrma, lado, im dros, Cven aRar gvekuTvnoda,<br />
is ukve sxva iyo, sxva simaRleebidan momzirali,<br />
sxva, CvenTvis miuwvdomel WeSmaritebas naziarebi.<br />
da vifiqre, rom im dRes, is, marTlac, avida everestze,<br />
tkivilTan gausaZlis WidilSi gadaabija sikvdil-sicocxlis<br />
gamyof zRvars da maradisobaSi<br />
Seabija...<br />
magram Sen, amis Semyure? rogor ginda iyo magari<br />
aseT wuTebSi.<br />
sofiko am oriode Tvis win iyo Camosuli parizSi.<br />
es sityvebic maSin davwere... da, ai, dRes aRsrulda<br />
kidec is, risic ase gveSinoda yvelas. sofiko<br />
aRar aris Cven gverdiT. da misi aryofna, molodinis<br />
miuxedavad, mainc Tavzaria. uceb Zalian xelSesaxebad<br />
vigrZeni, rogor gafarTovda sicariele<br />
Cem SigniT, sicariele, romelsac Zvirfasi adamianis<br />
gardacvaleba tovebs.<br />
cxovreba - danakar<strong>ge</strong>bis jaWvi... arsebob da sul,<br />
gamudmebiT, raRacas kargav. rac met xans cocxlob,<br />
mets kargav. sicariele, TandaTan, mTel Sen arsebobas<br />
avsebs.<br />
sofiko gardaicvala da uceb, yvelas TvalSi, gaizarda,<br />
sxva ganzomileba miiRo. es sikvdilis Tvisebaa:<br />
adamians Tavis adgils da masStabs miuCens.<br />
zogi izrdeba, iZens maradisobis niSnebs, zogi pa-<br />
lado aleqsi-mesxiSvili, lana RoRoberiZe
taravdeba da ukvalod qreba kidec.<br />
sofiko darCa da vici, rom kidev gaizrdeba. es<br />
uniWieresi, laRi, axloblebisTvis Tavdadebuli,<br />
dinamiuri, mgznebare adamiani, romelic sicocxles,<br />
vaJas sityvebiT rom vTqvaT, `kaxur RvinosaviT<br />
ir<strong>ge</strong>bda~. adamiani, romelic Seiyvara xalxma. es ki,<br />
mxolod rCeulTa xvedria.<br />
raRac dro rom gava, bevr rames davwer sofikos<br />
Sesaxeb, radganac mimaCnia, es Cveni valia: vTqvaT<br />
sityvebi imaTze, vinc Cvenze adre wavida.<br />
dabadebidan arsebobis bolo wuTamde Cven miveqanebiT<br />
sikvdilisken, magram gzad gavivliT iseT<br />
mSvenier da sazarel raimes, rogoric sicocxlea.<br />
sistema, romelic ar farTovdeba, ganwirulia<br />
dasaRupad. vfiqrob, rom evrokavSiris gafarToeba<br />
istoriuli aucileblobaa. oTxasaTassa da rvaasaTass<br />
Soris principuli gansxvavebaa, da ZiriTadad,<br />
tvinebis SemoerTebis TvalsazrisiT. amerika<br />
asmiliardian investicias debs meqsikaSi imisa-<br />
Tvis, rom meqsika realurad gaxdes Crdilo amerikuli<br />
erTobis wevri - SeerTebuli Statebi, kanada,<br />
meqsika. aRmosavleTSi sul ufro met Zalas ikrebs<br />
ori bunebrivi giganti - CineTi da indoeTi. mgonia,<br />
rom evropisTvis am axal <strong>ge</strong>opolitikur konteqstSi<br />
konkurenciis gawevis erTaderTi Sansi - gafarToebaa.<br />
am Temebze vilaparake konferenciaze, romelic<br />
Catarda qe d’orseze, evroparlamentis sainformacio<br />
biuros oTaxSi. konferenciis Tema ~evropis<br />
axali <strong>ge</strong>opolitika~ iyo. magidaze, TiToeuli<br />
monawilis win, ido evropis patara droSa da nam-<br />
lana RoRoberiZe, sofiko Wiaureli<br />
cxvari `madleni~, esoden saxelganTqmuli prustis<br />
mier.<br />
nawyveti Cemi gamosvlidan: `damoukideblobis mopovebis<br />
mere Cven vifiqreT, rom es SesaZlebeli gaxda<br />
- evropul qveynebTan saerTo bedis gaziareba,<br />
saxelmwifoTa Soris urTierTobebSi Zlieris uflebis<br />
uaryofa. gvjeroda, rom `Zlieris ufleba~<br />
warsuls Cabarda, rom evropa Tavis momavals Tanasworobisa<br />
da urTierTpativiscemis, adamianisa da<br />
aseve, yoveli calkeuli qveynis uflebebis dacvis<br />
keTilSobilur principebze daamkvidrebs. erTa kavSiri,<br />
damyarebuli saerTo sindisze da mogonebebze,<br />
ra SeiZleba iyos amaze mSvenieri? franguli<br />
`ara~ evropuli konstituciis mimarT namdvili dartyma<br />
iyo CvenTvis.<br />
dRes Cveni gulubryvilo da idealisturi rwmena,<br />
cota ar iyos, Seryeulia. Cvens Tvalwin evropa<br />
ar, Tu ver umklavdeba `Zlieris uflebis~ arsebobas,<br />
miT umetes, Tu am uflebas ase urcxvad iyenebs<br />
ruseTi, moZlierebuli bunebrivi simdidreebiT,<br />
navTobdolarebiT da kgbes mravalaTeulwliani<br />
Semzaravi gamocdilebiT.<br />
da, mainc, evropis iqiT Cven gza ara gvaqvs. es jer<br />
kidev mexuTe saukuneSi esmoda vaxtag gorgasals,<br />
romelic Tavis xalxs ase mimarTavda: `siyvaruls<br />
berZenTasa nu dautevebT,~ anu, ar daiviwyoT, giyvardeT<br />
evropelebio! (berZeni, im dros, dRevandeli<br />
evropelis sinonimi iyo).<br />
am sityvebma Zalian gaamxiarula damswre evropelebi.<br />
erTma gamomsvlelma RimiliT Tqva, yvelafris<br />
gagonebas warmovid<strong>ge</strong>ndi dRes aq, evroparlamentis<br />
biuros oTaxSi, imis garda, rom mexuTe sau-<br />
sofiko Wiaureli filmSi:<br />
`ramdenime interviu pirad sakiTxebze~
6<br />
kuneSi, sadRac Sors, erT patara, CvenTvis ucxo<br />
qveyanaSi iyo mefe, romelic Tavis ers anderZad evropelTa<br />
siyvaruls utovebdao!<br />
erTi sityviT, kreba darCa mxiaruli. konferenciis<br />
dasrulebis Semdeg viRacebi Semomexvivnen, damayares<br />
kiTxvebi saqarTvelos Sesaxeb, me vpasuxobdi<br />
da mixaroda, rom am Sekrebas es patara Sedegi<br />
mainc moyva, - ramdenime frangi Cveni qveynis bediT<br />
dainteresda.<br />
britaneli mahmadiani - SeJad tanveeri, londonis<br />
dabombvis erT-erTi pasuxism<strong>ge</strong>beli, acxadebs:<br />
isini, vinc me sikvdilze gamgzavna, ukve gamarjvebulebi<br />
arian, radganac `Cven iseve gviyvars sikvdili,<br />
rogorc Tqven - sicocxle.~<br />
es aris arsi, ris gamoc ase tragikulad Znelia<br />
kamikaZeebTan brZola. marTlac, rogor unda daamarcxo<br />
is, visac sikvdilis ar eSinia, ar eSinia ki<br />
ara, visac sikvdili ufro metad uyvars, vidre Cveulebriv<br />
adamians - sicocxle!<br />
amas winaT, gios (Cemi 5 wlis SviliSvili) uTqvams<br />
nucasTvis: Cveni babua lado rom mokvda, lana<br />
ratom gadarCao? me kidev, hamburgSi rom viyavi, aseTi<br />
winadadebiT mommarTa: dido lana, sanam mokvdebi,<br />
sul CvenTan iyavio. - es, cxadia, Cemdami siyvarulis<br />
gamovlinebad unda miviCnioT.<br />
im diliT, safran<strong>ge</strong>Tis patara sofelSi, erT-er-<br />
Ti saxlis karebze gakruli iyo gancxadeba: gaafr-<br />
TxileT Jandarmeria. Jandarmebi marTlac gaafr-<br />
Txiles da maT, oTaxSi Sesvlisas, aseTi suraTi daxvdaT:<br />
taxtze, erTmaneTis gverdiT, iwva ori gardacvlili<br />
adamiani, 84 wlis andre gorci, filosofosi,<br />
sartris megobari, ~nuvel observatoris~<br />
erT-erTi damaarsebeli da misi coli - dorisi, 83<br />
wlis. iqve ewyo werilebi axloblebis mimarT. ase-<br />
Ti iyo am gansakuTrebuli wyvilis cxovrebis dasasruli,<br />
romelmac mTeli safran<strong>ge</strong>Ti SeZra.<br />
istoriis arsi ki, oriode sityviT, aseTia: 1964<br />
wels Jan danielma (Jurnalis axlandeli redaqtori),<br />
Jan pol sartrma, mendes fransma (safran<strong>ge</strong>Tis<br />
yofili premier-ministri) da andre gorcma daaarses<br />
~nuvel observatori~, romelic, sul cota xanSi,<br />
safran<strong>ge</strong>Tis upirveles Jurnalad iqca. jgufis<br />
wevrebi ambobdnen, rom gorci iyo idumalebiT<br />
savse, amoucnobi personaJi, yvelaze erudirebuli<br />
maT Soris da yvelaze naklebad ganWvretadi, asketi<br />
da martosuli. im dRidan gorci - filosofosi<br />
da Jurnalisti, muxlCauxrelad muSaobda JurnalSi,<br />
vidre 1983 wels misi sayvareli coli - dorisi<br />
- kiboTi ar daavadda. gorcma maSinve yvelaferi<br />
miatova, parizi, samuSao da pensiaSi naadrevad<br />
gavida - colis ukeT mosavlelad. isini patara<br />
qalaqSi dasaxldnen, yvelasgan moSorebiT. rogorc<br />
mezoblebi amboben, iyvnen Zalian Tavazianebi da<br />
mokrZalebulebi. gorci usityvod da TavdadebiT<br />
uvlida cols. sikvdilamde cota xniT adre gamoaqveyna<br />
<strong>wigni</strong> - `werili d-ss~, romelsac megobrebma<br />
`siyvarulis Zaxili~ uwodes. mec vfiqrob, rom aseTi<br />
ram - (83 wlis kacis dawerili!) arsad, arasdros<br />
wamikiTxavs. <strong>wigni</strong> iwyeba aseTi sakvirveli sityvebiT:<br />
~Sen gisruldeba 82 weli. Sen dapataravdi<br />
6 sm-iT, iwoni 45 kilos da xar iseTive mSvenieri,<br />
graciozuli da siyvarulis aRmZvreli, rogoric<br />
iyavi mudam.~<br />
bolo xans dorisi sul ufro da ufro cudad xdeboda<br />
da col-qmarma miiRo saboloo gadawyvetileba:<br />
erTad wasuliyvnen am qveynidan. wavidnen Cumad,<br />
uxmaurod, mokrZalebulad, rogorc cxovrobdnen.<br />
Jan danieli werda: `var gaocebuli, SeZruli,<br />
da amave dros gaognebuli aRfrTovanebiT. maT gadawyvites<br />
umZimesi problema: d<strong>ge</strong>ba dro, rodesac<br />
naklebad gaSinebs uaxloesi adamianis sikvdili, vidre<br />
movaleoba, icxovro mis mere~.<br />
vfiqrob, ar arsebobs dasasruli ufro amamaRlebeli<br />
Tavisi mSvenierebiT da ufro damTrgunveli<br />
Tavisi miuwvdomlobiT, vidre es erToba TviTmkvlelobaSi,<br />
sikvdilSi, siyvarulSi.<br />
esec ase. aq, parizSi, elen laroSis mSvenier saxlSi,<br />
gadavixade kidev erTi (RmerTo Cemo, ukve meramdene?)<br />
dabadebis dRe. iyo ormocamde adamiani,<br />
qarTvelebi, fran<strong>ge</strong>bi... aqaurma megobrebma qarTuli<br />
saWmelebi gamikeTes da rogorc yovelTvis,<br />
fran<strong>ge</strong>bi gadairivnen nigvzian badrijanze, lobioze,<br />
qaTmis fxalze, (am dros, kidev erTxel vifiqre<br />
imaze, rogori dosie unda Sed<strong>ge</strong>s qarTuli sa-<br />
elen laroSis saxli parizSi
mzareulos msoflio kulturul memkvidreobaSi<br />
CasarTvelad!), franguli kerZebi sul xeluxlebeli<br />
darCa, etyoba, qarTvelebic - nostalgiis niadagze<br />
- mxolod Cveneburs Seeqceodnen. iyo bevri<br />
aRfrTovaneba, baRiT, Cemi `galereiT~ (me vcxovrob<br />
fli<strong>ge</strong>lSi, romelic pirdapir baRSi gadis), da,<br />
rac mTavaria, saxliT. aq me winaTac araerTxel vyofilvar,<br />
am ucnaur saxlSi, romelic, erTi mxriv,<br />
sruliad sadaa da antiburJuaziuli, meore mxriv<br />
ki - erT kedelze patara verokio kidia, meoreze -<br />
pikaso, mesameze - bekoni, rom aRaraferi vTqvaT pusenze<br />
da domieze (es yvelaferi elenis ebraeli-Cexi<br />
mamis memkvidreobaa)... magram, miuxedavad mimzidvelobisa,<br />
saxls tragizmis kvalic aCnia (iqneb CemTvis,<br />
radganac vici misi istoria) - aq, sardafSi,<br />
Tavi CamoixrCo elenis Svilma - 30 wlis mari-elenma,<br />
aqedan wavida axalgazrda qalTan misi qmari,<br />
romelTanac, elens, mTeli sicocxle hqonda gatarebuli...<br />
eleni Cemi didi xnis megobaria, me is, pirvelad,<br />
gavicani Cemi filmis - ~ramdenime intervius~ premieraze<br />
parizSi. mis manqanaSi vijeqiT, filmze vlaparakobdiT,<br />
da uceb, CemTvis am TiTqmis ucnob qals<br />
aRmoxda: Cem cxovrebaSi, am wuTas, zustad is xdeba,<br />
rac Tqvens filmSio. Tqva da atirda... (araerTxel<br />
mifiqria, rom evropelebi bevrad ufro uSualoebi<br />
da gulaxdilebi arian, vidre Cven). mas mere<br />
bevrma wyalma Caiara, eleni pompidus centrSi mu-<br />
Saobda, xSirad Camodioda saqarTveloSi, firosmanis<br />
pirveli gamofena safran<strong>ge</strong>TSi man moawyo... axlac,<br />
83 wlis asakSi, bevrs mogzaurobs, amas winaT,<br />
iyo maldivis kunZulebze, rogorc Cven erTad vi-<br />
cinodiT, okeaneSi sayvinTaod; Tavis saxlSi awyobs<br />
gamofenebs saxelwodebiT `Zafis istoria~ - fens<br />
sxvadasxva, ZiriTadad aRmosavluri da afrikuli<br />
qveynebis naWrebs, naqar<strong>ge</strong>bs, qsovilebs... magram martooba?<br />
vfiqrob, is arsad ar gaqra, is aqvea, am saxlSi<br />
samudamod dasadgurebuli.<br />
demokratiis manqanas specifikuri sawvavi sWirdeba.<br />
es sawvavi samoqalaqo Rirsebis gancdaa.<br />
demokratia, damokratiuli sazogadoeba aSendeba<br />
maSin, roca moinaxebian adamianebi, romlebic<br />
mzad iqnebian raRac gaiRon imisaTvis, rom sazogadoebam<br />
- mTlianobaSi - gaimarjvos.<br />
demokratia viTardeba iq, sadac arsebobs sazogadoebrivi<br />
zneoba.<br />
saqarTveloze da qarTvelebze xan ras vfiqrob<br />
da xan ras, dRes ki es azri amekviata: qarTvelSi ucnaurad<br />
aris Sexamebuli sakuTari Rirsebis moWarbebuli<br />
grZnoba da saarako daudevroba. da, sabolood,<br />
am daudevrobis gamo Rirsebasac ara aqvs gasaqani.<br />
da kidev: zedmetad darwmunebuli varT sakuTar<br />
TavSi, qarTvels eWvi ar epareba, rom dResac, da<br />
istoriuladac, yovelTvis da yvelaferSi marTlebi<br />
viyaviT. amasTan dakavSirebiT iosif brodskis<br />
sityvebi maxsendeba: nu Cqarob daiyviro `miSveleT~,<br />
radganac SeiZleba aRmoCndes, rom m<strong>ge</strong>li Tvi-<br />
Ton xar (anu sxvam unda daiyviros ~miSveleT~ Sengan<br />
Tavis gadasarCenad). ar vfiqrob, rom es utyuari<br />
WeSmaritebaa, magram namdvilad kargi safuZvelia<br />
daeWvebisTvis. eWvi ki, WeSmaritebis dad<strong>ge</strong>nis<br />
umoklesi gzaa.<br />
andre gorci, dorisi lana RoRoberiZe, lado aleqsi-mesxiSvili
8<br />
dRes xelSi momxvda Tbilisidan gamoyolili<br />
patara <strong>wigni</strong>:<br />
Tamaz Cxenkeli<br />
lanas leqsebi<br />
Tbilisi<br />
1945 Tbilisi 1947<br />
es aris Tamaz Cxenkelis leqsebis krebuli, gadawerili,<br />
gaformebuli da akinZuli TviTon Tamazis<br />
mier 1947 wels, erTi bewo <strong>wigni</strong>, romelic man momarTva<br />
im wlis 13 oqtombers da romelic, dRemde,<br />
CemTvis uZvirfasesia yvela im saCuqars Soris, romelic<br />
ki odesme mimiRia dabadebis dRes...<br />
Tamazi - Cemi bavSvobis da adreuli axalgazrdobis<br />
Tanamgzavri, kalmiT naxativiT lamazi, rainduli,<br />
mokrZalebuli, da ukve maSin - WeSmariti poeti.<br />
es, marTlac, ra ucnauri movlena iyo - omisdroindel<br />
Cabnelebul da gaZvaltyavebul, sayovel-<br />
Tao SiSiT daTrgunul TbilisSi raRac gau<strong>ge</strong>bari<br />
manqanebiT aRmocenebuli sulierebis da Sinagani<br />
Tvisuflebis patara oazisi - pionerTa sasaxlis<br />
literaturuli wre! oTaxi, romlis fanjrebi sasaxlis<br />
ulamazes baRs gadascqeroda, da sadac leqsebis<br />
kiTxvasa da poeziaze kamaTSi dRe-Rames asworebdnen<br />
~telegreikebsa~ da mudmivad ~kaloSeb-<br />
Si~ (fexsacmelebis uqonlobis gamo) gamowyobili<br />
gogo-biWebi. da vin iyvnen es biWebi? rezo Tabuka-<br />
Svili, Tamaz Cxenkeli, ramaz patariZe, guram asa-<br />
Tiani, zura kiknaZe, rezi TvaraZe, melor sturua,<br />
arCil begiaSvili... dRemde mikvirs, ra Zalam, ra kanonzomierebam<br />
Tu SemTxveviTobam gaaerTiana es marTlac<br />
gamorCeuli bavSvebi! maTgan zogi TvalismomWrelad<br />
lamazic iyo (rezo, Tamazi, ramazi), zogi<br />
- imereli aznauris mixra-moxriT gamoirCeoda<br />
(gurami), zogi - bavSvisTvis Seuferebeli sidarbaisliT<br />
(rezi), magram gamaerTianebeli yvelasaTvis<br />
erTi iyo - poeziis giJuri siyvaruli! am wuTas Tvalwin<br />
damidga suraTi: vemzadebiT poeziis saRamosTvis,<br />
vwerT mosawvevebs, vad<strong>ge</strong>nT gamomsvlelTa<br />
sias, ~poetebi~ vkiTxulobT ~sakuTar~ leqsebs, kritikosebi<br />
- vakritikebT, jer wynarad vlaparakobT,<br />
mere viwyebT kamaTs da bolos, yvelaferi iseT ayalmayalSi<br />
gadadis, rom deida qeToc ki ver gvamSvidebs.<br />
CvenSi yvelaze daudegari arCilia, man yovelTvis<br />
zustad icis, romeli poeti Tu filosofosi<br />
risi Rirsia, magaliTad, icis, rom filosofosTagan<br />
unda giyvardes artur Sle<strong>ge</strong>li d ver itande<br />
fridrixs, an poetad ar unda migaCndes bloki,<br />
romelzedac `giJdeba~ melori... xandaxan Cxubi<br />
cota ufro konkretulia: erT dRes `kritikosebma~<br />
- arCilma da nodar guguSvilma - dauwunes rezos<br />
pesimizmi da is ~sevdisa da Wmunvis poetad~ gamoacxades.<br />
rezom es pirad Seuracyofad miiRo, me<br />
rezos mxare daviWire, vinaidan mimaCnda, rom rezo<br />
(im dros TxuTmeti wlisa!) mxolod pirvel periodSi<br />
iyo ~Wmunvis poeti~, Semdeg misi xedva ufro<br />
farTo da mravalmxrivi gaxda(!). megobrebis SefasebiT<br />
gulmokluli rezo ki werda:<br />
yvelas vuambob, siTamame SemrCa fariviT,<br />
vetyvi Ramuras, Cems qoxSi Tu Semofrindeba,<br />
anda momismens, Tqvenze ufro megobariviT,<br />
qoxis yavrebze CaTvlemili Semobindeba...<br />
da mainc, uTanxmoebebis miuxedavad, namdvil Sekrul<br />
jgufad, Tu kohortad viyaviT Camoyalibebuli.<br />
uamrav dros vatarebdiT erTad. Tan, raRac<br />
ucnaurad viyaviT mowyvetili realobas, is TiTqos<br />
arc arsebobda, es sinamdvile, Tavisi ubedurebebiT,<br />
SiSiT, sibneliT, SimSiliT, skoliT, romelsac<br />
zemodan davyurebdiT, maswavlebelTa ukmayofilebiT,<br />
axlobelTa sasowarkveTiT, rom ase uazrod<br />
vkargavT dros da ufskrulisken miveqanebiT;<br />
(Cemma biZam vorkutaSi gadasaxlebul dedaCems aseTi<br />
werilic ki gaugzavna, lana gveRupeba da verafers<br />
ver vSveliT, moswere, iqneb Sen mainc dagijeros<br />
rameo!)... varsebobdiT mxolod Cven, bavSvebi,<br />
romlebzedac giorgi leoniZem Tqva, aseTi bav-<br />
Svebi as weliwadSi erTxel ibadebiano da is, rac<br />
Cven gvasuldgmulebda - poezia da am sferoSi sul<br />
axal-axali aRmoCenebiT gamowveuli sixaruli. iqneb<br />
ufro metic - bedniereba!<br />
mTeli dRis erTad yofnis, Cveni axali leqsebis<br />
kiTxvis, amave leqsebis garCevis, Cxubebis da Seri<strong>ge</strong>bebis<br />
mere, gvian RamiT rezo mimacilebda xolme
saxlSi, an barnovis quCaze, an saba-sulxanze, mamidaCemebTan,<br />
rom sul ramdenime saaTiT davmSvidobebodiT<br />
erTmaneTs da ukve adreuli diliT aseTi<br />
striqonebiT Semxvedroda:<br />
caSic bevria lanebi,<br />
lana am gulis mTaSi Zevs,<br />
rom gtoveb, sul menanebi,<br />
Cemi patara `raSisZe~.<br />
vin moigona es ucnauri sityva, an ras niSnavda<br />
is, ar vici, maSin es kiTxvac aravis dabadebia, ubralod,<br />
Cven yvela `raSisZeebi~ viyaviT da am idumal<br />
wodebas didi enTuziazmiT vatarebdiT. da sikvdilis<br />
SiSiTac aravis gavumxeldiT Cvens saidumlos.<br />
vfurclav Tamazis erT cicqna wigns. is imden did<br />
da patara konkretul ambavs, ganwyobas, emocias itevs.<br />
dedaCemis gadasaxlebidan dabrunebisas Tamazma<br />
aseTi leqsi dawera:<br />
noembris dari. dRes ufro metad<br />
Seicno sulma foTlebis krToma,<br />
dabrunda deda.<br />
alersi, mze da biZia Toma.<br />
Zvirfaso, gaTbi. myudroa exla,<br />
myudroa gza da mTebis iqiTac,<br />
me Tu amoval, dakodil vefxad<br />
da mxolod leqsebs gadavikiTxav.<br />
me Tu amoval, wvimian TveSi,<br />
erTxel da isic saRamos TalxiT,<br />
uTqmel sicocxles mogitan peSviT<br />
da Sens muxlebTan qviTiniT davRvri.<br />
dRevandeli TvaliT aq bevri ram maocebs. ufro<br />
sworad, vxvdebi, rom es striqonebi namdvili<br />
poetis xeliT aris dawerili. es konkretulobac:<br />
biZia Toma - bavSvobis da dedasTan siaxlovis simbolo,<br />
`me Tu amoval~, rac niSnavs, rom CemTan mosasvlelad<br />
belinskis quCis aRmarTia amosavleli,<br />
`da mxolod leqsebs gadavikiTxav~, - esec srulad<br />
Seesatyviseba realobas, vinaidan Cveni urTierToba<br />
leqsebis kiTxvas arasodes gascdenia... da am konkretulobis<br />
iqiT - grZnobis namdvili simZafre,<br />
romelic dedis aTwliani gadasaxlebidan dabrunebas<br />
ukavSirdeba, `peSviT motanili~ da muxlebTan<br />
`qviTiniT daRvrili sicocxle~...<br />
kidev erTi leqsi am <strong>wigni</strong>dan, bolo striqonebi:<br />
agrea wels da albaT gaisad<br />
Sens saxels kidev davarqmev leqsebs,<br />
<strong>ge</strong>xura qudi vefxis tyavisa,<br />
misive tyavi <strong>ge</strong>fina mxrebze.<br />
warsuls maxvili gulamde Cavec<br />
da mxolod Sen erTs mudam daglocav,<br />
rogorc TiTebi mtverian avejs<br />
Cems suls daaCnda Seni aq mosvla.<br />
aqac iseTive zusti yofiTi detalebi - vefxis<br />
tyavis qudi da igive tyavi dafenili mxrebze (es vefxis<br />
tyavis qudi da samxreebi Cemi bavSvobisdroindeli<br />
qurqis narCenebidan iyo Sekerili), ufro<br />
ramaz patariZe, Tamaz Cxenkeli, lana RoRoberiZe deda
10<br />
adre - `Semoxvel saxlSi, magram nebivrad~? dabolos,<br />
namdvili poeturi saxe : `rogorc TiTebi mtverian<br />
avejs, Cems suls daaCnda Seni aq mosvla~.<br />
Tamazi dResac iseTive mgznebarea da maRali ideiT<br />
anTebuli, rogorc axalgazrdobaSi iyo. da Zalian<br />
magonebs mis mier Seqmnil xats, eklesiis kedelze<br />
Sexiznuli xelapyrobili raindis freskas:<br />
wavidnen Cumad, ise Cumad, rogorc movidnen,<br />
dedis akvnidan miwis akvnamde,<br />
da vinc gadarCa fermkrTal kedlebs,<br />
laSasdroindels<br />
xelapyrobilni Seexiznen da zed gaqvavdnen...<br />
mere qarebma gadafurcles JamTa igavi...<br />
kidev bevri `JamTa igavi~ gadafurcles qarebma<br />
mas Semdeg. da ase movediT dRevandel dRemde.<br />
fran<strong>ge</strong>bi Tvlian, rom maTi mTavari Tvisebaa -<br />
arasodes ar aRiaron Secdoma. magaliTad moyavT<br />
bernar kuSneri - sagareo saqmeTa ministri, jek langi,<br />
yofili kulturis ministri, orive Zalian popularuli<br />
pirovneba safran<strong>ge</strong>TSi; maT mxari dau-<br />
Wires eraySi omis dawyebas da dRemde ar uTqvamT,<br />
rom Secdnen, bevri amerikelisa da ingliselisgan<br />
gansxvavebiT.<br />
wer imisaTvis, rom SeaCero dro, romelic midis.<br />
dautovo qaRalds (Tu viRacas, sxvas), ambebi,<br />
romlebic iyvnen da gaTavdnen.<br />
yvelaferi, rasac xedav, gaqreba. amitom, ginda<br />
gaaCero is, rac dainaxe Sen, da mxolod Sen. ai, Tundac<br />
es xedi Cemi oTaxidan: fanjaras mobjenili<br />
vardis buCqi, romelmac ukve kvirtebi gamoisxa da<br />
maTi danaxva, rogorc yovelTvis, guls miCqrolebs;<br />
ezos balaxi, romelic SuazamTarSic ar gayviTlebula<br />
da axla, zamTris miwuruls, mTlad mwvaned<br />
aris abibinebuli; SaSvi, romelic am ezos mkvidria<br />
(Cemi mezobeli!), amitom aq mTlad Sinaurad<br />
grZnobs Tavs, xan totidan totze gadafrindeba,<br />
xan dinjad daabijebs balaxze, Tumca misi galoba<br />
arasdros gamigonia, albaT, did qalaqs ucxadebs<br />
protests da Tundac es qalaqi silamaziT saxelmoxveWili<br />
parizi iyos, mas romelime myudro da<br />
mokrZalebuli tye urCevnia. es baRi isea Cems grZel<br />
da iatakamdefanjrian oTaxSi Semosuli, rom oTaxis<br />
nawilad aRviqvam. saRamos es gancda kidev ufro<br />
Zlierdeba. sibneleSi fanjrebi saerTod aRar<br />
Cans, Cemi ganaTebuli oTaxi ki TiTqos iweleba, uerTdeba<br />
baRs da iq, gamSvenierebuli, irekleba ba-<br />
Ris kedelze da balaxze. da uceb es Cveulebrivi<br />
nivTebi - magida, savarZeli, taxti sul sxva, mistiur<br />
elfers iZens. Cemi naxatebic icvlian adgils,<br />
ufro sworad, aqac rCebian, oTaxSi, da amave dros,<br />
xorblisfer kedels mikrulni, baRis SuagulSi am-<br />
otivtivdebian ferad laqebad. da me miCndeba grZnoba,<br />
rom isini me ki ar davxate, aramed, TviTon amoizardnen<br />
pirdapir balaxidan da xeebis gverdiT<br />
ipoves adgili.<br />
miyvars marto yofna. marto yofna, romelic ar<br />
gTrgunavs da axloblebis monatrebasac moicavs.<br />
roca SegiZlia iyo SenTvis da raRac-raRacebs CauRrmavde.<br />
aseTi marto yofna martooba ar aris. namdvili<br />
martoobis gancda gamanadgurebelia. vxedav,<br />
rogor eSinia martoobis elens.<br />
frangul presaSi Zalian bevrs weren kosovos<br />
damoukideblobasTan dakavSirebiT `dominos efeqtis~<br />
riskze. Seqmnis Tu ara kosovos damoukidebloba<br />
saSiS `dominos efeqts~ balkaneTSi, evropaSi,<br />
msoflioSi? es SemaSfoTebeli perspeqtiva<br />
qmnis dapirispirebas yvelgan da TviT evrokavSirSi.<br />
zogierTi qveyana mas kategoriulad ewinaaRmde<strong>ge</strong>ba,<br />
asea saberZneTisa da bulgareTisTvis. da<br />
kidev metad kviprosisTvis, romelsac TurqebiT<br />
dasaxlebuli Crdilo kviprosis problema awuxebs,<br />
espaneTisTvis, romlis mTlianobas ewinaaRmde<strong>ge</strong>ba<br />
baskebis regioni da katalonia, rumineTisa<br />
da slovakeTisTvis, sadac arsebobs Zlieri ungruli<br />
umciresoba. balkaneTSi separatistebi xelebs<br />
ifSvneten: bosniis serbeTis respublikaSi bevri<br />
ocnebobs gamoyofaze imisaTvis, rom Seqmnan `didi<br />
serbeTi~. evropaSi Tavi wamoyves sxva separatistebmac:<br />
baskebis regionuli mTavroba kosovos<br />
damoukideblobas gakveTilad aRiqvams, `eta~ acxadebs:<br />
kosovos ambebma daanaxes yvelas, rom maTi<br />
brZola ~ar iyo utopia~. belgiaSi, romelsac emuqreba<br />
daSla flandriad da valonad, Tavi wamoyves<br />
flamandielma nacionalistebma. SotlandiaSi<br />
nacionalisturma partiam daiwyo mzadeba 2010 wlis<br />
referendumisTvis. evropis gareT, msoflioSi: SrilankaSi,<br />
romlis erTianobas Tamuli nacionalistebi<br />
emuqrebian, Tvlian, rom es precedenti warmoad<strong>ge</strong>ns<br />
`seriozul safrTxes saerTaSoriso usafrTxoebisTvis~.<br />
CineTi, tibetisa da uigurebis<br />
problemiT, acxadebs Tavs Rrmad SeSfoTebulad<br />
am calmxrivi demarSiT, ~romelsac SeuZlia Seqmnas<br />
jaWvuri reaqcia~. `magram dasavlelebs yvelaze<br />
metad awuxebT problema: rogor moiqceva ruseTi?<br />
- wers `le mondi~: - kavkasiaSi, afxazeTi da<br />
samxreT oseTi, saqarTvelos ori prorusuli separatistuli<br />
regioni, mimarTavs ruseTs da gaeros<br />
maTi damoukideblobis aRiarebis TxovniT. kreml-<br />
Si ar gamoricxaven `gansakuTrebuli urTierTobis~<br />
damyarebas afxazeTTan da oseTTan, iq ruseTis<br />
diplomatiuri warmomad<strong>ge</strong>nlobebis gaxsnas, rac<br />
niSnavs faqtobriv, magram mainc ara iuridiul aRiarebas<br />
am regionebisa, romelTac axlac rusuli<br />
armia akontrolebs. magram savaraudoa isic, rom<br />
moskovi iaraRs aJRarunebs imisaTvis, rom miaRwi-
os daTmobebs iseT gadamwyvet sakiTxebSi, rogoric<br />
aris amerikuli raketsawinaaRmdego sistemis<br />
damontaJeba evropaSi~.<br />
saerTod, TvalSi sacemia franguli presis aSkarad<br />
keTilganwyobili kilo Cveni problemebis gaJRerebisas,<br />
iseve, rogorc garkveulad kritikuli damokidebuleba<br />
moskovis dRevandeli politikisadmi.<br />
SeveCvie Cvens saelCos. momwons aqauri saqmiani<br />
da Sinauruli atmosfero, romlis mTavari Semqmneli,<br />
ra Tqma unda, elCia. mamuka kudava - kompetenturi,<br />
eleganturi da uaRresad koreqtuli - amas<br />
gansakuTrebiT Cem mimarT damokidebulebaSi vgrZnob<br />
da Zalian vafaseb, radganac ar mgonia, koreqtuloba<br />
Cveni axalgazrda politikosebis mTavari damaxasiaTebeli<br />
Tviseba iyos.<br />
dRes Cveni saelCos mTeli `diplomatiuri korpusi~<br />
(brWyalebSi imitom vwer, rom sul raRac kinkila<br />
5 adamiani varT!) eaxla monakos saelCos or<br />
qveyanas Soris megobruli urTierTobis xelSekrulebis<br />
xelmosawerad. monakos samefos fran<strong>ge</strong>bi<br />
ubralod `kldes~ eZaxian, vinaidan mTeli es sayovelTaod<br />
cnobili qveyana erT kldeze da am kldis<br />
win viwro sanapiro zolzea moTavsebuli. es is iSviaTi<br />
SemTxvevaa, roca Cven goliaTis kompleqsic<br />
ki SeiZleba gagviCndes! da mainc ra bedi gvaqvs! -<br />
vfiqrob CemTvis, - erT mxares Cveni mezobeli 142<br />
milioniani ruseTia da meore mxares - 69 milioniani<br />
TurqeTi! warmoidgineT, ra gigantebad vigrZnobdiT<br />
Tavs, CrdiloeTiT lixtenSteini rom gvesazRvrebodes<br />
da samxreTiT - monako, Tavisi 32600<br />
macxovrebliT! samagierod, simdidre da cxovrebis<br />
done? es ki, namdvilad SesaSuria!<br />
SevdivarT mSvenier vilaSi, romelic, ra Tqma unda,<br />
monakos sakuTrebaa. aq patara siurprizi melis:<br />
gaRimebuli da xelgawvdili moemarTeba Cemken<br />
monakos elCi evropis sabWoSi, Jak buasoni, romelTanac<br />
ramdenime weli erTad vimuSaveT. axla is<br />
Turme elCia safran<strong>ge</strong>TSi. SevxvdiT erTmaneTs, rogorc<br />
Zveli megobrebi da orxmad, nostalgiiT gavixseneT<br />
evropis sabWo da patara, myudro, momxiblavi<br />
strasburgi.<br />
iyo Zalian gulTbili atmosfero, vuTxariT er-<br />
TmaneTs bevri kargi sityva, mivirTviT erTi bewo -<br />
frCxilistola, magram <strong>ge</strong>mrieli namcxvrebi da uryevi<br />
megobrobac davamyareT or qveyanas Soris.<br />
sarkozim Tavisi moRvaweoba e.w. `gaxsnilobis<br />
politikiT~ daiwyo, anu memarjveneTa xelisuflebaSi<br />
moiyvana bevri cnobili socialisti da centristi.<br />
amasTan dakavSirebiT fran<strong>ge</strong>bi ase xumroben:<br />
dRes safran<strong>ge</strong>TSi sami kategoriis socialisti<br />
arsebobs. pirveli, visac sarkozim daureka da vinc<br />
daTanxmda ministrobas mis mTavrobaSi - anu moRalateebi.<br />
meore, visac sarkozim daureka da vinc ua-<br />
ri Tqva, anu gmirebi. da mesame - visac sarkozim ar<br />
daureka da vinc axla TviTon urekavs sarkozis. es<br />
Tqva meore arxze mweralma da Jurnalistma - Jan<br />
amadum. danarCen Jurnalistebs - maT Soris memarcxeneebs<br />
- Zalian moewonaT socialistebis aseTi<br />
daxarisxeba da bevri icines.<br />
Jurnalistebis kidev erTi maimunoba: sarkozim<br />
uTxrao kuSners, roca sagareo saqmeTa ministroba<br />
SesTavaza - dagniSnav im pirobiT, Tu dusti-blazize<br />
nakleb sisuleles ityvio (dusti-blazi sul<br />
erTi wlis win Sirakis sagareo saqmeTa ministri<br />
iyo), razec kuSnerma upasuxa: - eg Cem SesaZleblobebs<br />
ar aRematebao.<br />
bolo or TveSi sarkozis popularoba katastrofulad<br />
daeca, 69 procentidan 38 procentamde!<br />
premier-ministrisa ki 58 procentamde gaizarda,<br />
rac imis maCvenebelia, rom fran<strong>ge</strong>bi imdenad xelisuflebis<br />
politikas da reformebs ki ar uaryofen,<br />
ramdenadac prezidentis pirad Tvisebebs da<br />
stils.<br />
am aTiode dRis win `nuvel observatoris~ saitze<br />
gamoqveynda sarkozis esemesi, gagzavnili Tavisi<br />
yofili colis - sesilias mimarT: `Tu dabrundebi,<br />
yvelafers gavauqmeb~. rogorc saitze ewera,<br />
esemesi gagzavnili iyo prezidentis karla brunisTan<br />
qorwinebamde erTi kviriT adre. es ki marTlac<br />
warmoud<strong>ge</strong>neli skandali iyo. sarkozim maSinve<br />
Seitana saCivari sasamarTloSi, Jurnalis redaqtorma<br />
oficialurad moixada bodiSi; da miuxedavad<br />
imisa, rom dRes TiTqmis aravis epareba eWvi imaSi,<br />
rom esemesi falsifikaciaa, internetiT agorebuli<br />
miTqma-moTqma ar Cerdeba. TviTon dainteresebulma<br />
pirma - safran<strong>ge</strong>Tis pirvelma qalbatonma ki<br />
sul ubralod ganacxada: `presa Tavisufalia. da<br />
kidev kargi, rom es asea, sxvagvarad diqtaturaSi<br />
viqnebodiT~.<br />
magram amanac ver moxibla franguli sazogadoeba.<br />
fran<strong>ge</strong>bma, romlebic sul advilad eguebodnen<br />
miteranis mier oci wlis manZilze Tavisi meore<br />
ojaxis malvas, ver aitanes sarkozis pirdapiroba<br />
da, rogorc aq Tvlian, midrekileba piradi cxovrebis<br />
gamomzeurebisadmi. man xom, marTlac, araferi<br />
ar damala, arc is, rom ar undoda sesiliasTan<br />
daSoreba da ubeduri iyo amis gamo, arc is, rom oficialuri<br />
ganqorwinebidan sul raRac oriode Tvis<br />
Tavze axlad daqorwineba gadawyvita. `Cemsa da karlas<br />
Soris, es seriozulia~, - gabadruli saxiT,<br />
gulubryvilod ganucxada man preskonferenciaze<br />
Sekrebil eqvsas Jurnalists.<br />
karla bruni, maRali (italiuri) warmoSobis, mdidari<br />
qalbatoni, yofili top-modeli, dRes - popularuli<br />
momRerali - is TviTon aris Tavisi sim-<br />
Rerebis teqstebisa da musikis avtori, - `eqspres-<br />
Si~ gamoqveynebul interviuSi wers, rom dRes is Zalian<br />
bednieria da marTalia, jer araferi icis im-<br />
11
12<br />
is Sesaxeb, rogor unda moiqces pirveli qalbatoni,<br />
magram apirebs yvelas daugdos yuri, nikolas,<br />
axloblebs, xalxs, da rom `Zalian seriozulad~ moekideba<br />
Tavis axal mdgomareobas. Jurnalistebma<br />
ki moigones axali termini - `grimaldizmi~ (grimaldi<br />
- monakos samefo dinastia, ganTqmuli fufunebiT<br />
da princesebis gauTavebeli sasiyvarulo istoriebiT).<br />
`ra bednierebi viqnebodiT, monarqiaSi<br />
rom vcxovrobdeT! mSvenieri princesebi, Rvinis Sadrevnebi,<br />
sasaxlis aivnidan gamomzirali qorwinebebi<br />
da datirebebi, memkvidreebis Soba. ar gaicinoT,<br />
es cTuneba ukve arsebobs. icis es TviTon Tu<br />
ara, sarkoziSi cocxlobs es daumorCilebeli survili<br />
- gauziaros samyaros Tavisi bavSvuri bednierebani,<br />
Tavisi intimuri gamarjvebebi, Tavisi didi<br />
mrisxanebebi da didi wuxilebi~, - wers `liberasionSi~<br />
daniel Snaidermani. misi azriT, es aris<br />
`grimaldizmi~, romelic emuqreba oraswlian respublikas~.<br />
is dascinis seriozulobas, romliTac<br />
mowodebulia `eqspresSi~ ~pirveli qalbatonis pirveli<br />
interviu: `SexedeT, rogor ipyrobs samefo<br />
kari mgrZnobiarobis, naxevartonebis, daxvewili<br />
inteleqtualobis teritorias. xedavT, rogor Wrian<br />
mediCebi did fanjrebs Suasaukuneebis arqaul<br />
cixe-simagreebSi~!<br />
magram, karla brunis mimarT sxvagvari damokidebulebac<br />
arsebobs. `pari matCi~ sxvadasxva aspeqts<br />
exeba: garegnoba - did britaneTSi oficialuri<br />
vizitis win Jurnali siamayiT wers: `vnaxoT, rogori<br />
iqneba is bukin<strong>ge</strong>mis sasaxlis oqroTi movarayebuli<br />
kedlebis fonze Cveni didi kutiurieebis<br />
mier Seqmnil saRamos kabaSi. (cnobilia, rom es Janpol<br />
goties kaba iqneba). did britaneTs hyavda Tavisi<br />
daiana, safran<strong>ge</strong>Ts eyoleba karla~. ganaTleba<br />
- `mas SeuZlia ekamaTos saukeTeso eqspertebs<br />
vagnersa Tu stendalze, prustsa Tu aragonze. amerikas<br />
hyavda Tavisi jeki kenedi, romelic patiJebda<br />
TeTr saxlSi mwerlebs, mxatvrebs, inteleqtualebs.<br />
Cven gveyoleba karla~. misi inteleqti. `amerikas<br />
hyavs Tavisi hilari, Cven gveyoleba karla~.<br />
ai, ase meryeobs franguli presa aRfrTovanebasa<br />
da dacinvas Soris. vnaxoT, romeli molodini gaimarjvebs<br />
sabolood.<br />
daniel barenboimi - cnobili ebraeli pianisti<br />
da diriJori. daaarsa `aRmosavleTisa da dasavle-<br />
Tis orkestri~, sadac erTad ukraven ebraelebi da<br />
arabebi. da rac yvelaze saocaria - am ianvarSi miiRo<br />
palestinis moqalaqeoba! es, marTlac, warmoud<strong>ge</strong>neli<br />
nabijia, gansakuTrebiT, Tu gavixsenebT<br />
daZabulobis da siZulvilis mTel simZafres am or<br />
qveyanas Soris: ~Cven mivaRwevT mSvidobas ara maSin,<br />
roca viqnebiT Zlierebi, aramed maSin, roca viqnebiT<br />
samarTlianebi, - acxadebs diriJori. - me me-<br />
Sinia, rom Tu Cven ar mivcemT palestinelebs imas,<br />
rac maT ekuTvniT, SeiZleba eWvqveS dad<strong>ge</strong>s israelis,<br />
rogorc ebraelTa saxelmwifos, arseboba. is<br />
SeiZleba darCes ebraeli xalxis istoriaSi erT xanmokle<br />
epizodad~. da kidev, sayuradRebo azri:<br />
`adamianebi Tanxmdebian icxovron gamosavlis gareSe.<br />
Tanxmdebian sasowarkveTas. es Zalian saSiSia~.<br />
`ar arsebobs konfliqtis samxedro gadawyveta,<br />
arc imas velodebi, rom politikosebi moagvareben<br />
problemas. Cven yvela unda vebrZoloT umecrebas,<br />
imas, rom orive banakSi araferi ar ician meore<br />
banakis Sesaxeb. es orkestri swored umecrebis<br />
winaaRmdeg davaarseT. orkestri es sicocxlis skolaa.<br />
aq yvela Tanabari varT nawarmoebis winaSe da,<br />
amave dros, damokidebuli erTmaneTze: violinos<br />
sWirdeba klarneti, klarnets - kontrabasi da a.S.<br />
me vukrav da amave dros vusmen, ras akeTeben sxvebi.<br />
aseve diriJori mTlianad damokidebulia imaze,<br />
ra unda da ra SeuZlia sxvas.<br />
- da cxovrebaSi? ras eliT saxelmwifos meTaurisgan?<br />
magaliTad, olmertisgan? - is ver iqneba diriJori.<br />
man ar icis mosmena~.<br />
Zalian mniSvnelovnad meCveneba ase mkveTrad da<br />
eleganturad gamoxatuli miswrafeba - gaugo sxvas,<br />
Sengan gansxvavebuls. es metia, vidre ybadaRebuli<br />
Semwynarebloba. es aris miswrafeba sxva qedmaRlurad<br />
ki ar Seiwynaro, aramed Sen Tanabrad da tolad<br />
miiCnio. yvelaferi gaakeTo imisaTvis, rom misi<br />
survilebi maSinac gaigo, roca isini Sensas ewinaaRmde<strong>ge</strong>ba.<br />
darwmunebuli var, mxolod sxvisi ga<strong>ge</strong>bisadmi<br />
gulwrfel swrafvas SeuZlia migviyvanos<br />
problemebis gadawyvetamde. qveynis SigniT, Tu<br />
gareT.
cota ram bednierebis Sesaxeb<br />
ramdenime dRis win safran<strong>ge</strong>Tis prezidents gazeT<br />
`figaros~ JurnalistebTan hqonda interviu.<br />
bolo SekiTxvas: `SeiZleba Tu ara iyo qveynis prezidenti<br />
da iyo bednieri?~ sarkozim ase upasuxa:<br />
`gamodis, rom me var, erTic da meorec.~ Jurnalisti<br />
ar moeSva: `saarCevno kampaniis dros Tqven TqviT,<br />
rom prezidentoba niSnavs bednierebaze uaris Tqmas~.<br />
sarkozim misTvis Cveuli sisxartiT dasva wertili:<br />
`ese igi, mas mere moxda raRac axali.~<br />
`le mondis~ Jurnalisti wers: ~ra Tqma unda, sarkozi<br />
gamonaklisia, gamonaklisi, romelic wess adasturebs.<br />
radganac, Cveulebriv, politikosebs Zalian<br />
uWirT bednierebis moSinaureba. isini uwvdian<br />
mas xels mosafereblad, magram is garbis, miipareba<br />
da qreba, rogorc marad efemeruli Crdili.~<br />
de gols ar sjeroda bednierebis. erTxel, safran<strong>ge</strong>Tis<br />
ganTavisuflebis momentSi, erTi peri gakadnierda<br />
da hkiTxa, iyo Tu ara is bednieri, de golma<br />
ase SeuRrina: `Tqven xom ar gagiJdiT, ra sisuleleebs<br />
ambobT! bedniereba ar arsebobs!~<br />
albaT, de goli iziarebda madam de stalis azrs:<br />
`dideba (saxeli) es aris bednierebasTan xmauriani<br />
da mwuxare damSvidobeba.~<br />
da mainc, ra aris is, es raRac ucnauri mdgomareoba<br />
adamianis sulisa, romlis gansazRvra filosofosebsac<br />
ki uWirT? zogs sjera misi, zogs ar sjera,<br />
sjera cotaTi, Zalian, sigiJemde. vinaidan mas<br />
ara aqvs garkveuli konturebi.<br />
jer kidev me-18 saukuneSi Samfori werda: `bedn-<br />
iereba ar aris ioli ram. Znelia ipovo is SenSi da<br />
SeuZlebeli - sxvagan.~<br />
luiz miSeli (me-19 saukune): `sabralo giJebo,<br />
Tqven eZebT bednierebas? girCevT gaiaroT: bedniereba<br />
arsad ar aris~.<br />
`le mondis~ Jurnalisti (loran greilsameri)<br />
wers: `bedniereba CvenTvis miraJTan aris gaigivebuli.<br />
Tqva, rom miaRwie mas, niSnavs, is maSinve dakargo.<br />
is sul axali da Tanamedrove cnebaa, amitom<br />
gviWirs misi srulad gaTaviseba. siyvaruli, rogorc<br />
is gvesmis dRes, dasavleTSi me-12 saukuneSi ga-<br />
Cnda. bednierebis gancda ki bevrad ufro gvian. cnobilia<br />
axalgazrda revolucioneris - sen Jiustis<br />
sityvebi: `bedniereba es aris axali idea evropaSi~<br />
(me-18 saukune). is sul qorfaa, Cven mas jer ver miveCvieT.<br />
is unda airCio. miirTmevT cota bednierebas?<br />
o! jer unda gavsinjo, bevri ar damidoT!<br />
Cven jer ar viciT, gvaqvs Tu ara ufleba masze. Cveni<br />
tvinis erTi - racionaluri - nawili gvaxsenebs,<br />
rom istoria tragikulia. magram iqneb erT dRes ga-<br />
Cndes moTxovna bednierebisa yvelasaTvis, gaCndes<br />
bednierebis ufleba, da Cven vnaxavT, rogor aRSfo-<br />
Tdebian moqalaqeni, Tu is avtomaturad ar miiRes.<br />
daiwyeba sayovelTao manifestaciebi bednierebis mo-<br />
TxovniT da dagvianebuli iqneba gaxseneba imisa, rom<br />
bedniereba sevdiania, rogorc ambobs poeti~.<br />
sasaciloa, ara? momwons Jurnalistis iumori. (saerTod,<br />
fran<strong>ge</strong>bs badali ara hyavT sakuTari Tavis<br />
dacinvaSi!). manifestaciebi bednierebis misaRebad!<br />
nikolas sarkozi, elizabet meore, karla bruni da princi filipi karla bruni
14<br />
me mgoni, suliT socialisturi safran<strong>ge</strong>Ti amisTvis<br />
mzad aris. moviTxovT bednierebas yvelasaTvis Tanabrad!<br />
xelisufleba iZulebuli iqneba wavides daTmobebze<br />
da yvela, yvela erTnairad iqneba bednieri!<br />
sarkozis ki erTi Tavisi, piradi, ara sxvisgan mi-<br />
Rebuli, aramed sakuTriv mopovebuli bedniereba<br />
ar Sear<strong>ge</strong>s!<br />
da misi reitingi sul vardeba da vardeba!<br />
bednierebis gancda... ar veTanxmebi imaT, vinc<br />
Tvlis, rom sixaruli aris dabali intensivobis momenti,<br />
tkivili da wvaleba ki wertili, sadac poulob<br />
sakuTar Tavs. vfiqrob, sainteresoa dainaxo<br />
istoria bednierebis Ziebis kuTxiT, gaigo, rogor<br />
moxda, rom uamravi gansacdelis miuxedavad, kacobriobam<br />
SeinarCuna bednierebis idea, rogorc arsebobis<br />
dominanturi xazi.<br />
rogor ganicdis bednierebas qarTveli? aris is<br />
misTvis mxolod intimuri sferos nawili, Tu sayovelTao<br />
mdgomareobis anarekli? SeiZleba iyo bednieri,<br />
Tu Seni qveyana ar aris kargad? albaT, patara<br />
da tragikuli bedis mqone qveynis Svilebs gansakuTrebiT<br />
Zlierad aqvT (Tu unda hqondeT) dakav-<br />
Sirebuli erTmaneTTan piradi da saerTo.<br />
Cemi deida - qeTo asaTiani - sabWoTa saqarTvelodan<br />
1927 wels gaasaxles. mas mere safran<strong>ge</strong>TSi cxovrobda,<br />
rogorc `apatridi~, anu usamSoblo. es im<br />
Taobis mTeli emigraciis arCevani iyo: aravin ar Seicvala<br />
nacionaloba, yvela darCa ararsebuli damoukidebeli<br />
saqarTvelos moqalaqe. rac, TavisTavad,<br />
franguli sazogadoebidan gariyulobas niSnavda.<br />
(sainteresoa, rom sul sxvagvarad, da, arsebiTad,<br />
pragmatulad, moiqca somxuri emigracia. amitom<br />
bevrma Zalian maRal mdgomareobasac miaRwia). deidaCemmac,<br />
sxvebis msgavsad, ver SeZlo specialobiT<br />
muSaoba, - mas safran<strong>ge</strong>TSi hqonda qimiuri fakulteti<br />
damTavrebuli, - da mTeli cxovreba kerviT<br />
da qmarTan erTad mawvnis keTebiT irCenda Tavs. er-<br />
Txel diliT, vijeqiT mis erTi bewo samzareuloSi,<br />
lekurbis quCaze. vsvamdiT yavas da vlaparakobdiT<br />
aqaurze da iqaurze, did da patara ambebze, da uceb<br />
qeTom miTxra: ar arsebobs arcerTi dRe Cem cxovrebaSi,<br />
romelzec SemiZlia vTqva, rom maSin bednieri<br />
viyavio. am sityvebma gamaogna. arcerTi bednieri<br />
dRe mTeli sicocxlis manZilze! ramxela tkivili<br />
da sasowarkveTileba dgas am gancxadebis ukan!<br />
maT - am pirveli talRis emigrantebma - marTlac ase<br />
icxovres, bednierebis gareSe da mudmivi wvalebiT.<br />
da molodiniT. molodiniT, rom es xelisufleba daemxoboda<br />
da isini samSobloSi dabrundebodnen. da<br />
aRar iqnebodnen apatridebi. umravlesoba ver moeswro<br />
am molodinis aRsrulebas. verc deidaCemi.<br />
da mec xSirad vfiqrob: ar SeiZleba iyo piradad<br />
bednieri, Tu Seni patara da tragikuli xvedris qveyana<br />
ar aris kargad. Tu misi mTlianoba darRveulia.<br />
Tu sazogadoebaSi urTierT undobloba da siZu-<br />
lvilia dasadgurebuli. CvenisTana bednieri gana aris<br />
sadme erio, gulistkiviliT da marad xmalSemar-<br />
Tuli mopaeqris ironiiT ambobda ilia. marTalia,<br />
saerTo konteqsti sxva iyo maSin, da mainc, mainc... am<br />
sityvebze dafiqreba gvmarTebs dResac.<br />
85 wlis asakSi gardaicvala alen rob-griie, me-<br />
20 saukunis didi mwerali, `axali romanis~ erT-er-<br />
Ti damaarsebeli (masTan erTad am axal romans warmoad<strong>ge</strong>ndnen<br />
mar<strong>ge</strong>rit iursenari da natali saroti),<br />
mwerali, romelic yvelaze metad iyo cnobili<br />
ucxoeTSi da romelic yvelaze naklebad uyvardaT<br />
safran<strong>ge</strong>TSi. `mas eTayvanebodnen, ekamaTebodnen,<br />
misi SurdaT, qeds idrekdnen kidec misi cxovelmyofeli<br />
inteleqtis winaSe, magram siyvaruliT ki namdvilad<br />
ar uyvardaT imitom, rom misi goni iyo damcinavi<br />
da meomari~ (le mondi). misi pirveli romanebi<br />
`le gom~ da `meTvalyure~ didi gatacebiT da<br />
gaocebiT wavikiTxe 50-ian wlebSi, es usiuJeto da<br />
TiTqos usagno Txroba, patar-patara ambebi Tu dakvirvebebi<br />
gmiris gareSe, nawarmoebebi, romlebic<br />
polemikurad upirispirdeboda frangul tradiciul<br />
romans da, pirvel rigSi, balzaks. TviTon robgriie<br />
darwmunebuli iyo, rom man Secvala balzaki<br />
da misi adeptebi, anu is tradiciuli midgoma, roca<br />
avtori maradiuli mbrZanebelia Tavisi Txzulebisa<br />
iseve, rogorc RmerTi samyarosi, maSin rodesac<br />
`xelovneba - es aris enisa da formebis TamaSi,<br />
marad axali da mudmivad ganaxlebadi TamaSi~. robgriie<br />
namdvili kinomani iyo da bevri filmic gadaiRo,<br />
romlebsac kritika erotiul-vizualur suraTebs<br />
uwodebs, magram kinos istoriaSi is darCa,
ogorc alen renes Sedevris - `warsul zafxuls,<br />
marienbadSi~ - scenaris avtori. TviTon mwerali ukanasknel<br />
wuTamde Tvlida, rom es iyo `misi~ filmi<br />
da ewinaaRmde<strong>ge</strong>boda alen renes zogierT arCevans,<br />
magaliTad, delfin seirigs mTavar rolSi. `is zedmetad<br />
realisti iyo, balzakiseuli ga<strong>ge</strong>biT, imisaTvis,<br />
rom am personaJs Caswvdomoda~. Tumca, visac<br />
unaxavs filmi, albaT, axsovs, ra ganumeorebelia<br />
delfin seirigi am oqros galiaSi gamomwyvdeuli<br />
natifi da mSvenieri tyve-qalis rolSi. dRes aravis<br />
epareba eWvi imaSi, ra Rvawli miuZRvis alen renes<br />
`marienbadis~ SeqmnaSi, vinaidan swored man gaxada<br />
aseTi mRelvare da siurrealisturi es ambavi,<br />
romelic mis gareSe abstraqtul da bundovan sqemad<br />
darCeboda; magram isic cxadia, rom es aris ori<br />
avtoris erToblivi nawarmoebi, filmi, romelic ewinaaRmde<strong>ge</strong>ba<br />
tradiciuli kinos logikas da qronologias<br />
da `axali romanis~ dinebas uerTdeba.<br />
2004 wels rob-griie franguli akademiis wevrad<br />
airCies, Tumca, mas arasodes daukavebia misTvis gankuTvnili<br />
savarZeli da arc `ukvdavTa~ ritualebs<br />
damorCilebia, anu ar Caucvams mwvane samosi da arc<br />
am dawesebulebis qebaTa qeba warmouTqvams. esec misi<br />
protestantuli sulis erT-erTi gamovlineba iyo.<br />
erTi mSvenieri, sufTad qarTuli dRe parizSi!<br />
jer Satles Teatris prestiJul da iarusebianad<br />
gadavsebul darbazSi ukravda internacionaluri<br />
trio ingliselis (fortepiano), avstrielis (violonCeli)<br />
da qarTvelis (violino) Semad<strong>ge</strong>nlobiT. Seasrules<br />
beThovenis ori sonata - N3 do minori da<br />
N2 sol maJori. axalgazrda qarTveli qali - liza<br />
baTiaSvili - amJamad miunxenSi cxovrobs. Satles<br />
Teatris anonsi mas ase warmogvid<strong>ge</strong>ns: `misi violino<br />
ar unda Seejibros mis sxeuls: orive ciurad<br />
momxiblavia. liza baTiaSvili flobs b<strong>ge</strong>ras, romelic<br />
gaTrTolebs, lirizms, romelic sunTqvas gikravs,<br />
JReradobas, romlisac unda SurdeT mTeli<br />
samyaros momReral Citebs. axalgazrda qarTvels<br />
ZaluZs mianiWos yvela frazas ganumeorebeli poeturoba,<br />
unari isunTqos da gafrindes. rogorc ambobs<br />
alfred brendeli, `man icis, rogor amReros<br />
da alaparakos yvela noti erTdroulad~. 16 wlisa,<br />
liza baTiaSvili gaxda sibeliusis konkursis yvelaze<br />
axalgazrda laureati. dRes mas iwveven msoflios<br />
sxvadasxva qveyanaSi yvelaze cnobili diriJorebi,<br />
aSkenaziT dawyebuli da TemirkanoviT damTavrebuli.<br />
koncerti marTlac SesaniSnavi iyo, amas<br />
darbazis dausrulebeli aplodismentebic adasturebda.<br />
mere, `qarTul saxlSi~, Cveni saelCos mier<br />
gamarTul sadilze, romelsac sxvadasxva qveynis<br />
elCebic eswrebodnen, lizam aleqsi maWavarianis<br />
nawarmoebic daukra, riTic yoveli Cvenganis gulSi<br />
aJRerebuli qarTuli simebi kidev ufro aaTrTola.<br />
dRis meore naxevarSi ki daveswariT `pari eqspos~<br />
uzarmazar darbazebSi gamarTul turizmis saerTaSoriso<br />
gamofenas, sadac erTi kuTxe saqar-<br />
Tvelosac ekava. TavisTavad es faqtic sasiamovno<br />
iyo, magram mere erTi patara `movlenac~ moxda.<br />
turizmis departamentis iniciativiT da saelCos<br />
xelSewyobiT gamofenaze mowveuli iyo qarTuli<br />
orkestri `Sin~, jgufi, romelic <strong>ge</strong>rmaniaSi moRvaweobs.<br />
iyo raRac Zalian axlobeli da amaRelvebeli<br />
am biWebSi (Tu kacebSi), romlebSic me namd-<br />
karla bruni da didi britaneTis princi filipi. parizi. marti. 2008
16<br />
vili musikosebi davinaxe da romlebic, gan<strong>ge</strong>bis<br />
ZaliT, <strong>ge</strong>rmaniis romeliRac qalaqSi cxovroben<br />
da gulis siRrmidan wamosuli TavdaviwyebiT ukraven<br />
da mRerian qarTul simRerebs Taviseburi,<br />
Tanamedrove interpretaciiT. `biWebi~ ukravdnen<br />
da mRerodnen, xalxi grovdeboda, Cveni mravalxmianoba<br />
xom yvelasaTvis mimzidvelia da momxiblavi.<br />
uceb mayurebelTagan viRac biWi gadmoxta wre-<br />
Si da daiwyo cekva. mas gogo SeuerTda. gaCaRda namdvili<br />
qarTuli cekva. mere sxva wyvilic gaCnda.<br />
xalxma taSi dascxo. bolos, me mgoni, aRaravin darCa<br />
italiisa da saberZneTis stendebTan, yvelam<br />
kedelze gakrul qarTul mTebTan da zRvasTan moiyara<br />
Tavi! da me vfiqrobdi: ai am niWiT ki namdvilad<br />
varT dajildovebulni! simReris, cekvis, da<br />
ufro farTod, artistizmisa da gulgaxsnilobis<br />
iSviaTi talantiT! da es is Tvisebebia, romlebmac<br />
Cvens stumarTmoyvareobasTan, svaneTis koSkebTan<br />
da xevsureTisa Tu mTa-TuSeTis peizaJebTan,<br />
kaxeTis `Rvinis gzebTan~, zRvis kldovan sanapirosTan,<br />
Suasaukuneebis taZrebTan da eklesiebTan<br />
erTad namdvilad unda gauxsnas gza civilizebul<br />
da kulturul turizms saqarTveloSi. da<br />
amaSi namdvilad SegviZlia metoqeoba gavuwioT saberZneTsa<br />
Tu italias.<br />
turizmis gamofenaze Sevxvdi iren <strong>ge</strong>devaniSvils.<br />
am avadmyofobebiT saxedaRarul da mainc mSvenier<br />
qalbatons. suliT da guliT qarTvels da Tavisi<br />
qveynis moama<strong>ge</strong>s. jer iyo misi da misi qmris sirilis<br />
iniciativa TbilisSi diumas centris CamoyalibebasTan<br />
dakavSirebiT (sirilis gvari rom vki-<br />
Txe, irenma ase mipasuxa: cxadia, <strong>ge</strong>devaniSvili, sxva<br />
gvariT mainc aravin ar icnobso. ai, ra SeuZlia axlad<br />
aRmoCenili qveynis siyvaruls!). mere iyides<br />
saxli Zvel TbilisSi, baraTaSvilis aRmarTze, romelic<br />
qarTveli axalgazrdebisTvis frangul kulturasTan<br />
ziarebis kerad aqcies. axla axmetis axlos,<br />
sofel matanSi uyidiaT saxli. da rogor ggoniaT,<br />
ras saqmianoben? daukavSirdnen matanis mkvidrs<br />
- vinme eldars, romelic axmetis meriaSi muSaobs<br />
da romelsac kulturis miviwyebuli Zeglebis gamovlineba<br />
aqvs davalebuli, da masTan erTad dadian<br />
mTel kaxeTSi da eZeben... eZeben da pouloben.<br />
es iseTi amaRelvebelia, - ambobs ireni, - vnaxeT ra-<br />
Rac saocrebebi! Telavis axlos - mayaSvilebis sasaxle,<br />
SigniT samrekloTi, axmetaSi me-14 saukunis,<br />
mSrali qviT na<strong>ge</strong>bi koSki da marani, sadRac gurjaanTan<br />
- ulamazesi Wa da kidev bevri sxva ram!<br />
irens sulmTlad axalgazrdulad ubrwyinavs Tvalebi,<br />
me ki Sevcqeri da misi aRfrTovanebiT var aRfrTovanebuli.<br />
ramdenime CvenTvis gansakuTrebiT saintereso<br />
nawyveti jon makkeinis werilidan, romelic 20 marts<br />
daibeWda `lemondSi”:<br />
`amerikelebs da evropelebs erTi saerTo mizani<br />
aqvT: Tavisuflebaze dafuZnebuli mSvidobis<br />
damyareba. dRes Cveni demokratiebi Zlierebi da<br />
dinamiurebi arian da Cven SegviZlia erTad SevebrZoloT<br />
yvela gamowvevas, romelsac vawydebiT,<br />
iqneba es radikaluri religiuri fanatizmi, romelic<br />
iyenebs terorizms, rogorc usayvarles iaraRs,<br />
ruseTis SemaSfoTebeli viraJi avtokratiisken,<br />
Tu aseve amaRelvebeli safrTxeebi, dakavSirebuli<br />
klimatur cvlilebebTan da Cveni planetis<br />
degradaciasTan...<br />
magram mTavari sityva mainc aris `erTad”. Cven unda<br />
ganvaaxloT da cxovelmyofeli gavxadoT Cveni<br />
demokratiuli solidaroba, romelsac SeuZlia aamoqmedos<br />
as qveyanaze meti demokratiuli qveynis<br />
Zala imisaTvis, rom davamkvidroT Cveni faseulobebi<br />
da davicvaT saerTo interesebi. Cveni didi si-<br />
Zliere ar niSnavs, rom SegviZlia gavakeToT yvelaferi,<br />
rac mogvesurveba da rodesac mogvesurveba.<br />
arc is unda vifiqroT, rom Cven gvaqvs sakmarisi<br />
Wkua da codna warmatebis misaRwevad”.<br />
Semdeg makkeini saubrobs imis Sesaxeb, ramdenad<br />
arian didi qveynebi sxva saxelmwifoTa ener<strong>ge</strong>tikaze<br />
damokidebuli da askvnis: `evropam unda SeimuSaos<br />
didi ener<strong>ge</strong>tikuli politika imisaTvis, rom<br />
rusulma monopoliebma gazisa da navTobis sfero-<br />
Si ver SeZlon kvlavac imoqmedon, rogorc politikuri<br />
gavlenis a<strong>ge</strong>ntebma. arsebiTad problema is<br />
aris, rom arcerTi Cvengani ar unda iqceodes ise,<br />
TiTqos misi moqmedebis are mxolod sakuTari teritoriaa.<br />
arasdros ar unda daviviwyoT, rom Cveni<br />
bedi mTeli kacobriobis bedTan aris gadajaWv-<br />
jgufi `Sin~
uli. arsebobs kargi internacionaluri moqalaqeoba.<br />
Tu gvinda, rom sxvebisTvis magaliTi viyoT,<br />
Cven TviTon unda viyoT samagaliTo moqalaqeebi”.<br />
CvenTvis sabednierod, am ideebis mqone makkeins<br />
realuri Sansi aqvs gaxdes amerikis prezidenti!<br />
karla bruni-sarkozi, romelsac moixsenieben, rogorc<br />
`avtors, kompozitors, Semsrulebels da respublikis<br />
prezidentis meuRles”, aqveynebs statias<br />
saTauriT - `ara ciliswamebas”, sadac wers: `yalbi<br />
esemesis saqme daixura, vinaidan Cemma meuRlem<br />
gamoitana sasamarTlodan saCivari `nuvel observatoris”<br />
mimarT mas mere, rac Jurnalistma bodiSis<br />
weriliT mommarTa.” statia mTavrdeba bomarSes<br />
sityvebiT, sadac azri didi mwerlisTvis damaxasiaTebeli<br />
xatovanebiT aris formulirebuli da, vfiqrob,<br />
CvenTvisac sayuradReboa: `ciliswameba, batono?<br />
Tqven ar iciT, ris mimarT gamoxatavT upativismcemlobas.<br />
me minaxavs yvelaze patiosani adamianebi,<br />
modrekilni mis mier. is uecrad gaiWreba win,<br />
gainavardebs, yvelas da yvelafers iTrevs Tavis<br />
oromtrialSi, gars exveva, glejs, Tan miaqanebs, amsxvrevs<br />
da grgvinavs, da, ciuri madliT, gardaiqmneba<br />
saerTo kivilad, sazogadoebriv kreSCendod,<br />
siZulvilisa da devnis sayovelTao qorod. romeli<br />
eSmaki gauZlebs mas?”<br />
bolo xans karla bruni-sarkozim SeZlo fran<strong>ge</strong>bis<br />
gulis mo<strong>ge</strong>ba. presa gansakuTrebiT gaaqtiurda<br />
did britaneTSi prezidentis oficialuri vizitis<br />
mere. inglisurma da frangulma Jurnalebma mas `londonis<br />
dedofali” daarqves. `britaneli princesebis<br />
Tvalwin Cvenma pirvelma ledim daamtkica, rom<br />
ubraloebac SeiZleba iyos mefuri. misma bunebriv-<br />
ma Tavisuflebam yvelas yuradReba miipyro”. - wers<br />
`pari matCi”. da sainteresoa, rom imave dReebSi sarkozis<br />
popularobamac oTxi punqtiT moimata.<br />
am ramdenime Tvis win cnobilma filosofosma da<br />
sazogado moRvawem, socialistma bernar anri levim<br />
dawera <strong>wigni</strong> saTauriT `Zirs garTxmuli didi gvami”.<br />
am `Zirs garTxmul did gvamSi” socializmi igulisxmeboda!<br />
werils didi ayalmayali moyva. <strong>wigni</strong><br />
maSin gamovida, roca sarkozis popularobam piks miaRwia,<br />
roca man bevri cnobili socialisti gadaibira<br />
da TviT memarcxeneTa ri<strong>ge</strong>bSi areuloba da daqsaqsuloba<br />
iyo gamefebuli. dRes situacia sagrZnoblad<br />
Seicvala: sarkozim dakarga `keTilganwyobis<br />
mdgomareoba”, socialistebma moi<strong>ge</strong>s municipaluri<br />
arCevnebi (iseTive daqsaqsulobis miuxedavad).<br />
da ai, `observatorSi” ibeWdeba werili: `gvami<br />
kargad grZnobs Tavs”. ai ase, msubuqad da moxdenilad<br />
laparakoben fran<strong>ge</strong>bi - mwerlebi Tu Jurnalistebi<br />
- maTTvis Zalian mniSvnelovan problemebze.<br />
`pale de kongres” uzarmazari, 4500 kaciani gadaWedili<br />
darbazi. mRelvare, daZabuli molodini.<br />
uceb, yovelgvari gamocxadebis gareSe scenaze gamoqroldeba<br />
patara, sifrifana gogona gitariT xelSi.<br />
Savi Ceqmebi da Savi reituzebi, viwro, brWyviala<br />
naxatebiT gawyobili nacrisferi tunika, bunebrivad<br />
CamoSlili xuWuWa Tma, romlis varcxnilobaze<br />
namdvilad ar uzrunia parizel parikmaxers...<br />
gagonebs yvelafers, evropeli varskvlavis garda.<br />
magram parizuli sazogadoeba xvdeba swored ise,<br />
rogorc sayvarel da aRiarebul varskvlavs, ovac-<br />
karla bruni qeTi melua
18<br />
iebiT, yviriliT da fexze wamoxtomiT. is ki, TiTqos<br />
yuradac ar iRebs taSis grials, aiqnevs xels<br />
misalmebis niSnad da pirdapir iwyebs dakvras da simReras...<br />
da ase grZeldeba saaT-naxevris manZilze,<br />
gogona mReris, xan marto da xan Tavisi orkestris<br />
TanxlebiT, mReris xan sakuTar simRerebs, sadac<br />
TviTon aris teqstis da musikis avtori (rac me gansakuTrebiT<br />
mxiblavs), xan sayovelTaod cnobil<br />
hitebs. is komentarebsac akeTebs, inglisurad, axsenebs<br />
saqarTvelos, ufro sworad, Tavis bavSvobas<br />
saqarTveloSi. darbazi grialebs, gogona Tavdauzogavi<br />
energiiT da temperamentiT mReris. da aris<br />
misi xmis tembrSi da mTlianad simReris manera-<br />
Si, raRac Zalian axlobeli da mSobliuri. es qeTi<br />
meluaa, romelsac me, evropeli mayureblisgan gansxvavebiT,<br />
pirvelad vusmen. vusmen da vimsWvalebi<br />
mRelvarebiT da siamayiT.<br />
`qeTi meluas dauokebeli aRmasvla” - aseTi saTauriT<br />
beWdavs werils `le figaro”. statiaSi weria,<br />
rom qeTi daibada saqarTveloSi, quTaisSi, rom<br />
is Zlierad aris mijaWvuli Tavis qarTul Zirebs.<br />
`folki da bliuzi Cemi qarTuli warmomavlobis (bekgraundis)<br />
nawilia. rodesac me Camovedi dasavle-<br />
TSi, aRmovaCine Zalian didi msgavseba aqaur da Cemi<br />
bavSvobis musikas Soris”, ambobs momRerali. dRes<br />
qeTi meluas warmatebaze is faqtic metyvelebs, rom<br />
misi albomis 3 milioni egzemplaria gayiduli, ma-<br />
Tgan milion-naxevari - inglisSi, xolo misi bolo<br />
albomi - `suraTebi” - ramdenime dReSi evropuli bestselerebis<br />
saTaveSi moeqca da amgvarad waarTva<br />
gvirgvini mTavar `boss” - springstins.<br />
Jurnalebi imasac weren, rom `qeTi meluas mTavari<br />
fani inglisis dedofalia”! (“pari matCi”)<br />
scenidan Camosuli, kulisebSi, qeTi kidev ufro<br />
patara da Txeli gamoCnda, da mxolod Tvalebi - didi,<br />
nacrisferi da am saerTo aRfrTovanebis atmosferoSic<br />
- tkiviliani, gafiqrebinebdnen, rom am<br />
sifrifana sxeulis SigniT WeSmariti Zala da talanti<br />
imaleba.<br />
saparlamento arxze vnaxe saintereso konferencia<br />
Temaze: rogor gavavrceloT moqalaqeobriobis<br />
Segneba? konferenciis reziume daaxloebiT ase<br />
SeiZleba Camoyalibdes: erTobis SegrZnebas saer-<br />
To bedisweris aRqma iwvevs. arsebobs erToba erovnuli,<br />
evropuli, sakacobrio. erovnuli erToba<br />
yvelasaTvis gasa<strong>ge</strong>bi gancdaa, evropuli erTobis<br />
SegrZneba ki jer ar aris gamjdari, radganac jer<br />
ar aris gancdili bedisweris erToba. moqalaqeobriobis<br />
yvelaze martivi ga<strong>ge</strong>baa - daemorCilo saerTo<br />
wesebs. Semdegi etapia - pirovnulisa da sazogadoebrivis<br />
urTierToba TviTon pirovnebaSi. dRes<br />
aucilebelia axali solidarobis aRmoCena. dRes axalgazrdobaSi<br />
ar aris gancda imisa, rom erTad, axalgazrdebs<br />
SeuZliaT raRacis Secvla. jer kidev<br />
ormoci wlis winaT arsebobda rwmena, rom progresi<br />
garduvalia. dRes aRaraferi viciT momavlis Sesaxeb.<br />
vcxovrobT gaurkvevlobis atmosferoSi. gagvicruvda<br />
koleqtiuri imedebi da sinanuliT vacnobierebT<br />
am imedebis iluzorulobas.<br />
edgar moreni, cnobili sociologi, laparakobda<br />
imaze, ramdenad mniSvnelovania erTobis Sesaqmnelad<br />
iseTi ubralo Jesti, rogorc misalmeba ucnobis<br />
mimarT. miesalmo ucxos, sxvas, es gvqonda winaT,<br />
sofelSi, da davkar<strong>ge</strong>T. arada, ucxos aseTi aRiareba<br />
- erTobis Seqmnis sawindaria, - ambobs moreni.<br />
vfiqrob, rom moqalaqeobriobis gaRviveba Cven-<br />
Tvis upirvelesi amocanaa. romeli erTobis gancda<br />
gvamoZravebs Cven, qarTvelebs, wmindad erovnulis<br />
garda? Cvens saerTo sivrceSi yvelaze bunebrivi<br />
unda yofiliyo samxreT-kavkasiuri erToba, rac, samwuxarod,<br />
somxur-azerbaijanuli dapirispirebis<br />
gamo ver Seiqmna.<br />
evropuli erToba? sakacobrio erToba? mgonia,<br />
rom qarTul sinamdvileSi es abstraqtuli cnebebia.<br />
jer kidev sakuTar naWuWSi varT Caketili, ver<br />
vxedavT Cvens Tavs saerTo konteqstSi. arada, dRes<br />
marto Cveni problemebiT arseboba karCaketilobis<br />
da izolaciis momaswavebelia. aucilebelia gaviTavisoT<br />
iseTi cnebebi, rogoric aris evropis saerTo<br />
bediswera, kacobriobis saerTo bediswera. ase,<br />
da mxolod ase SevZlebT davikavoT Rirseuli adgili<br />
msoflio erTobaSi, romelic sul ufro da ufro<br />
mZlavrad aRiarebs am planetis Svilebis saerTo<br />
interesebs, rogorc kacobriobis gadarCenis erTaderT<br />
Sanss, gansakuTrebiT, globalizaciis, terorizmis<br />
da klimaturi daTbobis pirobebSi.<br />
gaioz SaraSiZe
gardaicvala gaioz SaraSiZe. Cemi cxovrebis da Cemi<br />
sulis nawili. imedi. dasayrdeni. yvela gansacdelis<br />
dros, romelsac bedi ar iSurebda CvenTvis, vicodi,<br />
rom aqve, axlos iyo gaiozi. is usaTuod giSvelida.<br />
sityviT, gverdiT dgomiT, saqmiT. giSvelida usityvod<br />
da xmauris gareSe. ise, rom amas veravin ver<br />
SeamCnevda. is bevri adamianisTvis iyo aseTi. mSveleli,<br />
gadamrCeni. es misi arsebobis wesi iyo. panaSvidebze<br />
xan vin ambobda da xan vin: yovelTve modioda CvenTan<br />
da 100 lari mohqondao, Cemi SvilisTvis wamlebs<br />
yovelTvis is yidulobdao, eg rom ar yofiliyo, aqamde<br />
cocxali ar viqnebodio... TviTon amaze arasdros<br />
ar laparakobda, magram Cven vicodiT, rom grZel sias<br />
daatarebda jibiT da Tavis arcTu did Semosavals unawilebda<br />
imaT, visac es namdvilad sWirdeboda.<br />
rodesac, jer kidev bavSvobaSi, gaiozma gadawyvita<br />
fsiqiatri gamxdariyo, me aRSfoTebiT veubnebodi, ra-<br />
Ra iseTi profesia airCie, romelic arasdros aravis<br />
gamogvad<strong>ge</strong>ba-meTqi. maSin ar mesmoda, rom fsiqiatri<br />
adamianis sulis mkurnalia, da rom Cveni esoden Zneli<br />
cxovrebis gzaze swored sulis mkurnali dagvWirdeboda<br />
yvelaze metad! verc imas vxvdebodi, rom gaiozs<br />
RvTis wyalobad hqonda momadlebuli adamianis<br />
sulSi CaRrmavebis niWi da swored amitom is dabadebiT<br />
iyo fsiqiatri.<br />
Cveni saerTo cxovrebis erTi aseTi epizodi: Cvenma<br />
megobarma mxedveloba dakarga da samudamo sibneleSi<br />
CaiZira, Tumca, sruliad Seunelebeli darCa misi interesi<br />
cxovrebis da yvelaferi axalis mimarT. aqtiurma<br />
da moyvasisadmi siyvaruliT gamsWvalulma gaiozma<br />
aseTi ram moifiqra: daukavSirda kidev erT saer-<br />
To megobars, romelic bunebiT pedagogia da literaturis<br />
gamavrcelebeli da sTxova T-sTvis axali da<br />
saintereso nawarmoebebi waekiTxa garkveuli regularulobiT.<br />
s. didi enTuziazmiT daTanxmda. yvelaze<br />
meti Zalisxmeva gaiozs dasWirda imaze, rom s. yovel-<br />
Tviur gasamrjeloze daeTanxmebina, rac Cvens saerTo<br />
gaWirvebul cxovrebaSi mas haeriviT sWirdeboda. bolos<br />
es SeTanxmebac Sedga. da ukve mravali welia, kviraSi<br />
orjer, ori saaTis ganmavlobaSi xdeba es mSvenieri<br />
aqti: erTi, literaturaze Seyvarebuli, xnieri adamiani<br />
ukiTxavs meores, usinaTlos da axali nawarmoebis<br />
ga<strong>ge</strong>bas mowyurebuls, qarTuli Tu ucxouri literaturis<br />
saukeTeso nimuSebs da es orives bednierebis<br />
SegrZnebiT avsebs. ukve didi xania, roca gaiozi avad gaxda,<br />
s.-m kategoriuli uari Tqva gasamrjelos aRebaze,<br />
magram kiTxva da masTan dakavSirebuli inteleqtualuri<br />
urTierToba iseTive intensivobiT grZeldeba.<br />
Cemi cxovrebis gzaze bevri saintereso, niWieri<br />
da mniSvnelovani adamiani Semxvedria, magram dRes,<br />
Tu vifiqreb imaze, vis mendomeboda damsgavsebodnen<br />
Cemi SviliSvilebi, pirvel rigSi, gaiozi damid<strong>ge</strong>ba<br />
Tvalwin. misi emociuroba, misi xelgaSliloba,<br />
misi unari sxvis, da Tundac mowinaaRmdegis<br />
sulSi Cawvdomisa, misi Tavmdabloba, moyvasis<br />
siyvaruli, misi sikeTe, aseTi TiTqos ubralo da<br />
elementaruli, da aseTi qmediTi, misi Rimili, ra-<br />
Rac saocrad, saocrad Tbili. Rimili, romelic<br />
megobris danaxvaze anaTebda gaiozis saxes maSinac<br />
ki, rodesac avadmyofobam is gare samyaros<br />
moswyvita.<br />
ar vici, SevZeli Tu ara, magram gaiozze saubrisas<br />
Segnebulad Sevecade damewera qebaTa qeba Tvisebebisa,<br />
romlebic ase gvaklia dRes da romlebic adamianurobis<br />
upirveles niSnad mimaCnia: aqtiuri sikeTis da<br />
masTan Serwymuli Tavmdablobis qebaTa qeba.<br />
gaioz SaraSiZe paatas rolSi filmidan: `giorgi saakaZe~
lana<br />
RoRoberiZe<br />
`roca ayvavda nuSi~-s<br />
gadaRebisas<br />
lana<br />
RoRoberiZe
`SeCerdi wamo, mSvenieri xar~<br />
dro, marad cvalebadi, warmavali. dro, romelic<br />
midis, Tu miqris.. Seni dro, gan<strong>ge</strong>bis ZaliT SenTvis<br />
gankuTvnili. romelic iwureba.<br />
rogor gadavarCinoT raRac am droidan, romelSic<br />
arasdros aRar viqnebiT. es adamianis maradiuli<br />
fiqrebia da am fiqrebidan Cndeba swrafva<br />
drois SeCerebisa. `SeCerdi, wamo, mSvenieri xar”!<br />
- amas didi mwerali moiTxovda. da Tu CauRrmavdebi,<br />
SeCerebis Rirsia yvela wami, isic, romelic<br />
raRac mniSvnelobiT aris savse, da isic, romelSic<br />
araferi ar xdeba, sul araferi, ubralod - wvimian<br />
darSi mzis sxivis erTi gaelveba, an sulac pirquSi,<br />
Rrubliani dRe, magram is mainc umaRlesi<br />
mniSvnelobiT aris savse, radganac am dReSi xar<br />
Sen! Sen arsebob! Sen cxovrob, sunTqav, moZraob,<br />
raRac gadardebs, raRac gixaria, da cxovreba midis<br />
da erTi, idumali mniSvnelobiT, anu arsebobiT<br />
savse wami cvlis meores... SeCerdi, wamo, Sen<br />
iseTi mSvenieri xar! mSvenieri xar ukve imitom,<br />
rom iyavi erTxel da arasodes aRar ganmeordebi.<br />
da droze fiqri moulodnelad amoativtivebs gonebaSi<br />
axmatovas sityvebs:<br />
magram gaxsovdeT, me gagafrTxileT,<br />
am qveynad vcxovrob ukanasknelad,<br />
da aRarasdros mo<strong>ge</strong>vlinebiT,<br />
arc viT mercxali da arc varskvlavi,<br />
zarebis rekvis xma gulsaklavi,<br />
wyaro Cxriala, Ramis Crdilebi,<br />
an es lerwami, es me ara var,<br />
me <strong>ge</strong>ubnebiT daufaravad,<br />
rom aRarasdros ganvmeordebi,<br />
da arc qviTiniT da arc godebiT<br />
aRar davufrTxob sizmars aravis.<br />
(Cemi Targmani).<br />
da ise minda vuTxra Cems axloblebs: magram gaxsovdeT,<br />
me gagafrTxileT, am qveynad vcxovrob<br />
ukanasknelad, da aRarasdros mo<strong>ge</strong>vlinebiT... imis<br />
imedic maqvs, rom es sityvebi ironiul Rimils<br />
gamoiwvevs maTSi!<br />
5 maisis “le mondSi” daibeWda saintereso werili<br />
saTauriT “datkbi daubrkoleblad”. vfiqrob,<br />
rom statiaSi bevri ram aris CvenTvisac sayuradRebo.<br />
sazogadoebas, romelmac istoriuli kanonzomierebis<br />
ZaliT, gaiara totalitarizmis 70wliani<br />
epoqa da dRes Cabmulia liberalizmisa da<br />
mondializaciisaTvis damaxasiaTebel sapirispi-<br />
ro vnebaTa WidilSi, jer win didi da Zneli gza<br />
aqvs gasavleli, vidre namdvil Tanamedrove erTobad<br />
Camoyalibdeba. am gzaze mniSvnelovania ima-<br />
Ti gamocdilebis gaziareba, vinc es Zvrebi Cvenze<br />
adre gadaitana. vfiqrob, rom am procesSi uebaria<br />
sityvis Zala. amis dasturs dRevandel frangul<br />
realobaSi vxedav. sityva! albaT, arcerTi eri<br />
ar aniWebs mas iseT mniSvnelobas, rogorc fran<strong>ge</strong>bi.<br />
mefeebs da sazogado moRvaweebs aq umTavresad<br />
saqmeebiT ki ar ixseneben, aramed maTi gamonaTqvamebiT.<br />
magaliTad, yvela frangma ar icis, ra<br />
gaakeTa ludoviko me-14-m qveynisTvis, is ki namdvilad<br />
icis, rom man Tqva, “saxelmwifo - es me var;”<br />
rom anri meoTxem Tqva - “parizi Rirs mesad”, fransua<br />
pirvelma - “yvelaferi dakargulia, Rirsebis<br />
garda”, mari-antuanetam - “Tu puri ara aqvT,<br />
Wamon funTuSa”, fuSem - “es uaresia, vidre dana-<br />
Sauli, es Secdomaa”, taleiranma - “maT (burbonebma)<br />
araferi ar iswavles da araferi ar daiviwyes”,<br />
da isev taleiranis gamonaTqvami: “baton Satobrians<br />
miaCnia, rom dayruvda, Tu masze ar laparakoben”.<br />
1974 wels, saprezidento debatebisas,<br />
Jiskar d’estenma uTxra miterans: “Tqven ar gaqvT<br />
monopolia gulze”, da fran<strong>ge</strong>bi Tvlian, rom am<br />
frazam moa<strong>ge</strong>bina Jiskars arCevnebi. iseve rogorc,<br />
1988 wels, aseve debatebisas, Siraqma uTxra<br />
miterans: “dRes arc Tqven xarT prezidenti, arc<br />
me - premier-ministri. amitom neba momeciT, mogmarToT<br />
- batono miteran”, razec miteranma upasuxa,<br />
“Tanaxma var, batono premier-ministro!” ironiiT<br />
gamsWvaluli fran<strong>ge</strong>bi amboben, rom am enamaxvilobam<br />
ganapiroba miteranis gamarjveba.<br />
sityva rom fran<strong>ge</strong>bisTvis brZolis da darwmunebis<br />
mTavari iaraRia, amas dRevandelobac adasturebs:<br />
dRes safran<strong>ge</strong>TSi wers yvela, politikosebi,<br />
msaxiobebi, sazogado moRvaweebi Tu sxva cnobili<br />
adamianebi, weren aracnobilebi, romlebic er-<br />
Ti weriliT da, miT umetes, <strong>wigni</strong>T xdebian cnobilebi.<br />
mere am wignebze iwereba statiebi, imarTeba<br />
diskusiebi teleekranebze da bevri <strong>wigni</strong> bestselerad<br />
iqceva. vfiqrob, gamosaxulebis da Soubiznesis<br />
sayovelTao mbrZaneblobis epoqaSi gansaku-<br />
Trebulad misasalmebelia <strong>wigni</strong>s da sityvis amgvari<br />
kulti. marTlac rom, pirvelad iyo sityva...<br />
magram davubrundeT Tavidan naxseneb statias:<br />
`datkbi daubrkoleblad”. avtori wers:<br />
`hiperTanamedrove adamiani, romlis arsebobis<br />
mizania yovelTvis hqondes meti da gansakuTrebuli,<br />
valdebulia tkbebodes. ucileblad. yvela-<br />
21
22<br />
friT. arafriT... Tavisi bednierebiT, da xandaxan,<br />
Tavisi ubedurebiT, raTa Tavi daaRwios mas.<br />
daikmayofilos survilebi, moixmaros. Sen SegiZlia<br />
miiRo is, Seibralo, SeebrZolo, “hiperTanamedrove”<br />
arsebobs Tavis “ufro meti Rirebulebis”<br />
mopovebis samyaroSi, mRelvarebis gamwvavebis<br />
atmosferoSi, romelic Tan axlavs am “ufro meti<br />
Rirebulebis” Ziebas.”<br />
fsiqoanalitikosi Sarl melmani xatavs ocdameerTe<br />
saukunis dasavleli adamianis portrets:<br />
“vinc moZraobs ukompasod, ar midis araviTar da-<br />
Tmobaze, gmobs ukandaxevas, uwonadi arseba, dRes<br />
gamarjvebuli liberaluri sazogadoebis produqti,<br />
is aRmocenda ori kulturis Sejaxebis niadagze,<br />
erTisa, romelic emyareboda survilTa da-<br />
Trgunvas da warmoSobda nevrozebs da meorisa,<br />
romelic gvirCevs maT Tavisufal gamoxatvas. am<br />
arsebis devizia: gindodes yvelaferi, am wuTas, aq<br />
da yovelTvis, da ganusazRvreli raodenobiT.<br />
Tavs nu moityuebT, gansakuTrebulisken midrekileba<br />
TavisTavad gulisxmobs siamovnebis miRebis<br />
siZneles. marketingis (anu yidva-gayidvis) civilizacia<br />
mimarTavs Cvens midrekilebebs tkbobis<br />
uamravi obieqtisken (nawarmi, samsaxuri, dawinaureba),<br />
da es ltolva tkbobisken aris TavisTad<br />
biZgi daukmayofileblobisken. es yvelaferi<br />
iwvevs depresiul mdgomareobas, romelic yvelas<br />
gangvicdia. da raki samyaroSi araferi ikar<strong>ge</strong>ba,<br />
aucilebeli xdeba “kompensaciebis Zieba”. es<br />
aris tendencia, romelic gvaiZulebs davrekoT an<br />
gavgzavnoT esemesi, roca araferi gvaqvs saTqmeli,<br />
Cveni daukmayofileblobis garda”.<br />
dRevandeli dRis sakmaod SemaSfoTebeli suraTia<br />
daxatuli, ara? da Cvenc xom ar vadgavarT am<br />
`superTanamedrove adamianis” Camoyalibebis gzas?<br />
Tu is ukve Cveni sazogadoebis organuli nawilia?<br />
kargi ganwyobis da sixarulis erT-erTi uebari<br />
wyaro: CogburTi! Cavewere erT mSvenier klubSi<br />
bavSvobidan saocnebo bulonis tyis ganapiras<br />
da vTamaSob! SabaT-kviras da sxva dReebSic, roca<br />
Cndeba amis SesaZlebloba.<br />
da kortebze ki namdvilad yvelaferi gaviwydeba,<br />
asakic, cxovrebiseuli siZneleebic, piradi wuxilebi<br />
da, warmoidgineT, saerTo (anu qveynis) tkivilebic<br />
ki, sul cota xniT mainc!<br />
pier de kuberteni ambobda: TxilamurebiT sriali<br />
iqneb ar aris namdvili bedniereba, magram is mas<br />
Zalian hgavs. lado (mesxiSvili) xSirad imeorebda<br />
am sityvebs patara koreqtiviT: kuberteni ambobs,<br />
rom TxilamurebiT sriali Zalian hgavs bednierebaso,<br />
me ki vfiqrob, rom is aris namdvili bedniereba.<br />
da me sruliad veTanxmebodi kubertenis Tu<br />
lados am gancdas: marTlac bedniereba xom sxva araferia,<br />
Tu ara grZnobaTa sisavse da simZafre, da<br />
swored es grZnobebi gipyrobs, rodesac dgaxar koxtis<br />
wverze, gahyureb Sen win gadaSlil, TiTqos<br />
miraJidan amozrdil kavkasions, sunTqav mTis macocxlebel<br />
haers da mere eSvebi dabla imisaTvis,<br />
rom ramdenime wuTSi isev Sejde sabagiroze da kvlav<br />
mTeli arsebiT Seiwovo mTis, Tovlis, mzis samyaro,<br />
romelic im wuTs ukvdavebasTan gaziarebs. es<br />
maSin iyo, im Soreul droSi, rodesac bakuriani da<br />
Txilamurebi lados da Cemi cxovrebis udides nawils<br />
Sead<strong>ge</strong>nda... albaT, ucnauria, magram dRes<br />
grZnobaTa iseTive sisavsis da intensivobis gancda<br />
meufleba CogburTis kortze! xandaxan TviTon<br />
mikvirs, ra iwvevs am sixaruls. albaT, aq - bulonis<br />
tye, iSviaTi gulmodgineobiT movlili kortebi,<br />
klubis marad momRimari personali da aseve momRimari<br />
da keTilganwyobili moTamaSeebi, da mere<br />
- TviTon moedani, xandaxan kargad dartymuli burTi,<br />
mudmivad - swrafva ukeTesisken, sxeulis floba<br />
da sirbili, da - usaTuod axalgazrduli SemarTeba,<br />
rac yvela asakis moTamaSes erTnairad axasiaTebs...<br />
Tumca, gancda igive iyo TbilisSic, TelavSic,<br />
baTumSic, yvelgan, sadac ki miTamaSia es<br />
umSvenieresi TamaSi, romelic arsebobis wesebsac<br />
gTavazobs: anu eleganturobas, wesierebas, mowinaaRmdegis<br />
pativiscemas, silamazisken swrafvas. da<br />
kidev erTi: bulonis tyis ganapiras gaSenebuli longSanis<br />
klubi ki iwvevs Cems aRfrTovanebas, magram<br />
namdvili sinaziT miyvars TbilisSi, mtkvris sanapiroze<br />
dinamos sakmaod moZvelebuli da mouvleli<br />
kortebi (Tanxebis simciris gamo), Cveni `seniorTa”<br />
anu asakovanTa klubi, Tavisi mirianiT da<br />
zazaTi, da avToTi, Tavisi tradiciebiT da qarTvelebisaTvis<br />
aucilebeli ayalmayaliT, Tavisi SejibrebebiT<br />
da masTan dakavSirebuli vnebaTaRelviT!<br />
dinamos kortebi, sadac odesRac aram <strong>ge</strong>rasimoviCi<br />
(metrevelis da kakulias brwyinvale mwvrTneli)<br />
misworebda dartymebs, sadac tardeboda uma-<br />
Rlesi donis Sejibrebebi metrevelis da nastases<br />
monawileobiT, sadac cxovrebis udides nawils atarebdnen<br />
Cveni ojaxis sxvadasxva Taobis warmomad<strong>ge</strong>nlebi,<br />
didi ladodan dawyebuli patara anamde...<br />
da rodesac erT dRes gavrcelda xma, rom vi-<br />
Raca yidulobs am adgils sacxovrebeli saxlebis<br />
asaSeneblad da kortebs sadRac gareubanSi gadaitaneno,<br />
namdvilad guli gamiCerda! maSin Tanamdebobis<br />
erT CemTvis axlobel pirs SevCivle, aseTi<br />
saSineli raRac Tqves-meTqi, da man ki Zalian mSvidad<br />
mipasuxa: da ratom unda iyos CogburTis kortebi<br />
maincdamainc qalaqis SuagulSi, aseT mSvenier<br />
adgilaso, ar sjobs, gaiyidos da Tanxa qalaqis<br />
biujetSi Sevideso! gamikvirda. verc ki warmomed-
gina, rom problemis ase Semobruneba SeiZleboda.<br />
sakiTxis arsi xom iseTi naTelia! diax, kortebi swored<br />
aq unda iyos, karg adgilas, sanapiroze, imitom,<br />
rom yvelaferi ar unda eqvemdebarebodes yidva-gayidvis<br />
kanonebs, imitom, rom kortebi da patara<br />
tyis msgavsi parki mis garSemo haeriviT sWirdebaT<br />
bavSvebs da ufrosebsac, romlebic aq mudmivad<br />
dadian, rom is, ubralod, amSvenebs da alamazebs<br />
qalaqs da, bolos da bolos, imitom, rom es<br />
Tbilisis mSvenieri tradiciaa, silamazis da keTilSobilebis<br />
damamkvidrebeli! erTi ram ki namdvilad<br />
vici, Tu odesme, sanam cocxali var, es saki-<br />
Txi marTla daismeba, me piradad yvelafers gavakeTeb<br />
imisaTvis, rom sanapiros kortebi Tavis adgilas<br />
darCes.<br />
gulubryvilo iluziaa? vnaxoT. me ar damikargavs<br />
rwmena imisa, rom yvela progresuli Tanamedrove<br />
tendenciebis danergvasTan erTad, Tbilisi<br />
Tavis ganumeorebel tradiciul saxesac SeinarCunebs.<br />
anu imas, riTic is marTlac unikaluria msoflios<br />
umSvenieres qalaqebTan SedarebiTac ki.<br />
cxovreba efemerulia, magram is, rom Sen gaiare<br />
es efemeruli cxovreba, aris maradisobis faqti.<br />
am bolo dros amekviata fiqrebi dakargul droze,<br />
ara filosofiur, ara prustis mier ukvdavyofil,<br />
aramed konkretulad yoveli Cvenganis mier<br />
dakargul droze. da menaneba es dro, romelsac<br />
daufiqreblad vkargavT, vkargavT mudmivad,<br />
yoveldRiurad, (Tundac zedmeti, araaucilebeli<br />
Zilis saxiT), roca viciT, rom is midis, da rom<br />
sul Cqara Cven masSi aRar viqnebiT.<br />
maia fanjikiZem, holandiaSi saqarTvelos el-<br />
Cma, mimiwvia ana kalandaZis da sofiko Wiaurelisadmi<br />
miZRvnil saRamoze haagaSi. saRamo moawyo<br />
saqarTvelos saelCom da holandiaSi arsebulma<br />
bagrationis fondma.<br />
pirvelive wuTebidan - dadebiTi emociebi! Cveni<br />
saelCo, mSvenieri holandiuri saxli - saqarTvelos<br />
patara navTsayudeli niderlandebSi. aqaurobas<br />
Semokedlebuli adamianebi, dakavebulni<br />
Tavisi saqmiT da saqarTvelos propagandiT. maia,<br />
ukve namdvili profesionali diplomati da enTuziasti,<br />
nino Tarxan-mouravi da eka mxeiZe, bagrationis<br />
fondis xelmZRvanelebi, romlebic Targmnian<br />
ana kalandaZes holandiur enaze(!), maia CijavaZe,<br />
mxatvari, damkvidrebuli amsterdamSi, am<br />
saRamosTvis sagan<strong>ge</strong>bod Camosuli gia yanCeli -<br />
mTeli Cemi cxovrebis Tanamgzavri, misi mSvenieri<br />
meuRle - lula, nikuSa Sen<strong>ge</strong>laia Tavisi ojaxiT...<br />
darbazSi - holandielebi da qarTvelebi. bevri<br />
kargi sityva, bevri emocia... nino Tarxan-mourav-<br />
ma, romelic Cveni SesaniSnavi mxatvris da Cemi Zalian<br />
axlobeli rezika Tarxan-mouravis Svili aRmoCnda,<br />
waikiTxa saintereso moxseneba ana kalandaZis<br />
Sesaxeb da misi leqsebis Targmanebi,<br />
gia yanCelma da me vilaparakeT sofikoze da anaze,<br />
wavikiTxeT anas leqsebi. aCvenes sofikos SesaniSnavi<br />
fotoebis videokolaJi, sadac misi silamaze<br />
marTlac gamaognebelia, da nawyvetebi filmebidan...<br />
`rodesac gvtovebs is, vinc TavisTavad brwyinvalebaa,<br />
Sen win ufskruli ki ar iTxreba, aramed<br />
uecrad wamoimarTeba mwvervali~, - es dawera er-<br />
Tma martinikelma mweralma am dReebSi gardacvlil<br />
did martinikel poetze - eme sezerze. `zogierTebis<br />
arsebobasTan dapirispirebisas, sikvdili<br />
sxva araferia, aRmomCenis garda da es misi er-<br />
TaderTi gamarjvebaa~.<br />
am sityvebSi didi da kargad gamoTqmuli simar-<br />
Tlea. ana kalandaZe dadumda da es siCume uecrad<br />
aivso misi striqonebiT, misi tkivilebiT da sixaruliT,<br />
misi naRveliT. raze fiqrobda ana, rodesac<br />
werda: `mijnurma Cemma Cems mters baRis kari<br />
gauRo da SemouZRva Cems walkotSi monurad,<br />
mdablad~... idga am xatis ukan realuri persona-<br />
Ji, an personaJebi, Tu es iyo poetis ganxiblva zogadad<br />
adamianurobisgan, erTgulebisgan, siyvarulisagan?<br />
xati ki uZlieresia: monurad, mdablad,<br />
albaT, welSi mokakuli da Tavwaxrili, Ralatis<br />
gzaze Semdgari mijnuri uRebs kars mters da Semohyavs<br />
poetis, (Tu ubralod adamianis) walkot-<br />
Si, da maSinve irgvliv yvelaferi Wkneba da xmeba<br />
da bolo eReba sulis mbrwyinav zeimebs. `ar Sevel<br />
taZrad uwminduri sadac Sevida~... ramdeni simwarea<br />
am sityvebSi! ara mgonia, rom anasTvis uwminduri<br />
mteria, es, albaT, mijnuria, romelmac<br />
mters gauRo baRis kari, vinaidan Ralati bevrad<br />
ufro momakvdinebelia, vidre mtroba!<br />
mijnurma Cemma Cems mters baRis kari gauRo …<br />
da SemouZRva Cems walkotSi monurad, mdablad.<br />
daWkna SroSani, gaxma vardi, damdablda dafna,<br />
moeRo bolo sulis Cemis mbrwyinav zeimTa.<br />
ar Sevel taZrad, uwminduri sadac Sevida,<br />
mijnurma Cemma Cems mters baRis kari gauRo.<br />
anas es sityvebi da kidev bevri sxva Tan mdevda<br />
mTeli dRe da gansakuTrebiT zRvis piras... es CrdiloeTis<br />
zRva ratomRac ufro usasrulo meCvena<br />
da ufro idumali. aq sivrces, marTlac, ara aqvs<br />
sazRvari... talRebi warmoiqmneba Sors, Zalian<br />
Sors da mwyobrad ganla<strong>ge</strong>bulni, TeTr, moZrav<br />
zolebad moqris napirisken... ...albaT, aseT zRvaze<br />
aqvs naTqvami pasternaks:<br />
23
24<br />
Ïåðåäî ìíîþ âîëíû ìîðÿ.<br />
Èõ ìíîãî. Èì íåìûñëèì ñ÷åò.<br />
Èõ òüìà. Îíè øóìÿò â ìèíîðå.<br />
Ïðèáîé, êàê âàôëè, èõ ïå÷åò.<br />
Ãóðòîì, ñâîðà÷èâàÿñü â òðóáêè,<br />
Âî âåñü ðàçãîí ìîåé òîñêè<br />
Êî ìíå áåãóò ìîè ïîñòóïêè,<br />
Èñïûòàííîãî ãðåáåøêè.<br />
didi xania mivxvdi, Cemi samyaros aRqma yvelaze<br />
metad zRvasTan aris dakavSirebuli. miyvars is,<br />
rac mudmivad cvalebadia da warmavali. arasdros<br />
ar mxiblavda araferi, rasac azis maradisobis<br />
daRi. axla davdivar am civ da oqrosfer qviSaSi<br />
da uceb sul sxva zRva mid<strong>ge</strong>ba Tvalwin. da sul<br />
sxva, cxel da mSobliur qviSaSi mefloba fexi. li-<br />
Zava. Cemi liZava. amas odesRac axalgazrduli miamitobiT<br />
vwerdi:<br />
liZava Cumi, Cumi liZava,<br />
naZvebis Cero,<br />
albaT Savi zRva Seni ZiZaa,<br />
liZava Cemo...<br />
Sexede, tyea Rameze Savi,<br />
bneli da quSi,<br />
mere zRva d<strong>ge</strong>ba da Cumi TrTolviT<br />
Sen, me da liZavas gvixutebs gulSi.<br />
liZava. biWvinTa. axalgazrdoba. siyvaruli. tkivili<br />
- piradi, gadajaWvuli saerTosTan. SeuZlebelia,<br />
im sanapiroze kidev erTxel ar gaviaro. im<br />
zRvaSi ar Sevcuro. miyvars is zRva, Cveni, “Savi”<br />
da mainc myudro, da ara es, usasrulobaSi gaWrili<br />
da gayinuli. da pasternakic Cvens zRvaze werda!<br />
marTalia, ara liZavis, aramed qobuleTis sanapiroze,<br />
magram amas namdvilad ara aqvs mniSvneloba.<br />
orive Savi zRvis sanapiroa da orive - Cveni!<br />
am bolo wlebSi gia yanCels evropis sxvadasxva<br />
qalaqebSi vxvdebi da es yovelTvis sixaruliT<br />
mavsebs! gia - garegnulad jmuxi, ukareba, magram<br />
roca miuaxlovdebi, Tbili da iumoriT savse.<br />
xelSi miWiravs aseTi pres-relizi ierusalimidan:<br />
ganaTlebis ministrma, volfis fondis Tavmjdomarem,<br />
profesorma iuli Tamirma gamoacxada,<br />
rom msoflio musikis orma gamoCenilma pirovnebam,<br />
qarTvelma kompozitorma gia yanCelma da italielma<br />
diriJorma klaudio abadom, gainawiles<br />
2008 wlis xelovnebis prizi (100,000 dolari).<br />
gia yanCels uwodeben “msoflios erT-erT udides<br />
kompozitors, romlis unikaluri musika gamsWvalulia<br />
dauviwyari mSvenierebiT”. Jiuris da-<br />
d<strong>ge</strong>nilebaSi weria: “misi SesaniSnavi simfoniebi<br />
meryeobs siurrealistur simSvidesa da intensiurobis<br />
umZafres amofrqvevebs Soris. yanCelis<br />
musika gamoxatavs adamianuri emociebis mTel gamas,<br />
Rrma religiurobidan unazes emociebamde,<br />
optimizmidan pesimizmamde. misi musika aerTianebs<br />
misticizmis auras da realistur xedvas. usasrulo<br />
siRrmeebis gamo, yanCelis musika iqca udidesi<br />
gavlenis wyarod, gansakuTrebiT axalgazrda<br />
kompozitorTa TaobebisTvis”.<br />
am cota xnis win giam miiRo kolorados simfoniuri<br />
orkestris da los anjelesis orkestris<br />
mTavari diriJoris, jefri kahanis werili, sadac<br />
weria: “CvenTvis udidesi pativia, rom pirvelebma<br />
SevasruleT SeerTebul StatebSi Tqveni “stiqsi”,<br />
nawarmoebi, romelmac udidesi STabeWdileba moaxdina<br />
Cemze, rodesac is, mravali wlis win, movismine<br />
kanadaSi. auditoriam Zalian mZafrad gamoxata<br />
aRfrTovaneba. Cemi kole<strong>ge</strong>bi da me darwmunebuli<br />
varT, rom es aris didi da saocrad mniSvnelovani<br />
nawarmoebi, romelic rac SeiZleba metma<br />
msmenelma unda moisminos”... da Semdeg werilis avtori<br />
epatiJeba kompozitors “stiqsis” kidev erT<br />
premieraze, amJamad denverSi.<br />
xom grZnobT siamayes imis gamo, rom gia yanCeli,<br />
Cveni Tanamedrove qarTveli musikosi, dRes msoflios<br />
erT-erT udides kompozitorad aris aRiarebuli!<br />
amas polemikuri intonaciiT imaT gasagonad<br />
vambob, vinc Cveni qveynis uaxloes istorias<br />
mxolod bnel ferebSi xedavs da sabWoTa epoqaSi<br />
moRvawe adamianebs negatiuri niSniT aRiqva-<br />
speqtakli `stiqsi~
ms! magram giam xom Tavisi simfoniebis umravlesoba<br />
im Savbnel droSi Seqmna, maSinve dawera robert<br />
sturuas saukeTeso speqtaklebis da bevri saxelganTqmuli<br />
qarTuli filmis musika. vfiqrob,<br />
dadga dro Cveni uaxloesi warsulis Sefasebisas<br />
moviSoroT kliSeebi da yoveli calkeuli movlena<br />
stereotipebis moxmobis gareSe gavaanalizoT.<br />
me ki giasTan Sexvedram nostalgiuri grZnobebi<br />
aRmiZra. kinostudia, samontaJo oTaxi, muSaoba samontaJo<br />
magidasTan SuaRamemde da xandaxan - mTeli<br />
RamiTac... Cemi mudmivi memontaJe - sofa, sityvis<br />
uTqmelad rom gvesmis erTmaneTis. montaJis mudmivi<br />
Tanamgzavri - yava, romelsac Cveni gogoebi<br />
didi enTuziazmiT xarSaven, romelsac ganuzomeli<br />
raodenobiT vsvamT da amitom im saamqroSi Sesvlisas<br />
maSinve gcems yavis suni, firis sunTan Serwymuli...<br />
gia samontaJo magidasTan, “gaucinari<br />
xelmwife”, marad SublSeWmuxnili, magram is ise zustad<br />
grZnobs kinomontaJis arss, rom xandaxan, mTel<br />
scenebs masTan erTad vamontaJeb, misi musikis kvaldakval!<br />
da es iseTi warmtaci procesia! maxsovs<br />
aseTi momenti: vmuSaobdiT “ramdenime intervius”<br />
montaJze. vamontaJebdiT scenas, rodesac sofiko<br />
midis fotografis - Janri lolaSvilis saxelosnoSi.<br />
scena usityvoa, amitom mTavari aqcenti gadadis<br />
xmaurebze da musikaze. vuyurebT gamosaxulebas,<br />
erTxel, meored, mesamed. gias dawerili aqvs<br />
musika sxvadasxva scenebisaTvis - sxvadasxva. davudeT<br />
epizods misTvis dawerili musika da moxda<br />
raRac moulodneli: Seicvala tonaloba, scenam<br />
arasasurveli JReradoba miiRo. es orivem erTna-<br />
irad vigrZeniT, giamac da mec. cota xniT dumili<br />
Camovarda. da me uceb yurSi Camesma sul sxva, egreT<br />
wodebuli “quCis musika”, sofikos quCaSi gavlebisTvis<br />
gankuTvnili. da momeCvena, rom is, quCis<br />
xmauriani musika, kargad miesada<strong>ge</strong>ba am sruliad<br />
sapirispiro emociebiT datvirTul, intimur scenas.<br />
vumxel am azrs gias, mas kidev ufro eWmuxneba<br />
Subli. magram, rogorc namdvilad Semoqmedi adamiani,<br />
meTanxmeba, rom vcadoT. da Cven viwyebT eqsperiments:<br />
nostalgiuri musikis nacvlad, vdebT<br />
`quCis~ musikas, da xdeba patara saswauli: epizods<br />
emateba daZabuloba, emociebs - intensiuroba.<br />
Janri uyurebs sofikos, sofikos ki Tvalebi exuWeba<br />
da iZinebs. es Zili ndobasac gamoxatavs, magram<br />
aseve gulgrilobasac Seyvarebuli kacis mimarT...<br />
Janri uyurebs, tkiviliT, sasowarkveTiT. yanCelis<br />
mZafri, ritmuli musika aZlierebs am ganwyobas.<br />
da uceb gia SesZaxebs: ai, aq magari aqcenti<br />
mWirdebao! me vibnevi: scena isea gadaRebuli, rom<br />
araferi ar aris aqcentirebuli, mxolod statikuri<br />
planebi, ori adamiani, oTaxis sxvadasxva kuTxeSi,<br />
erTi mZinare, meore - kedels miyrdnobili da<br />
umoZrao. saidan vipovo musikisTvis saWiro aqcenti?<br />
da am daZabulobaSi miCndeba paradoqsuli azri:<br />
mivawebo mZinare sofikos kadrs sul sxva epizodis<br />
kadri: sofiko yvavilebis gvirgviniT Tavze,<br />
virze Semjdari, laRi da momRimare, moseirnobs<br />
tyeSi fotografTan erTad... aRelvebuli veubnebi<br />
sofas, moZebnos is kadri. vWri firs da oTaxis<br />
epizodSi, zustad iq, sadac musika apo<strong>ge</strong>as aRwevs,<br />
mZinare sofikos gverdiT Cndeba virze moseirne<br />
maia fanjikiZe, gia yanCeli, lana RoRoberiZe, nikuSa Sen<strong>ge</strong>laia SvilebTan: nataSasTan da giorgisTan erTad
26<br />
sofiko! da maSinve ibadeba gancda, rom es Janris<br />
emociaa, rom swored is xedavs sofikos ara daRlils,<br />
Zalagamoclils, miZinebuls, aramed laRs da<br />
momxiblavs! gias exsneba Subli, is, mgoni, iRimeba<br />
kidec. da mec... Zalian, Zalian bednieri var!<br />
amgvarad, giasTan muSaobisas da mis musikaSi Ca-<br />
RrmavebiT, daibada filmis is montaJi, romelzec<br />
momavalSi bevri ram iTqva da daiwera. kerZod ma-<br />
Sinac, roca filmma san remoSi “granpri” miiRo.<br />
“dawvas gadarCenili nabokovi”, an “rogor gadaurCa<br />
laura, nabokovis bolo qmnileba, cecxls”<br />
- amgvari saTaurebiT ibeWdeba werilebi frangul<br />
presaSi. istoria ki aseTia: sikvdilamde ramdenime<br />
TviT adre nabokovma daiwyo wera romanisa, romelic<br />
pirobiTad ase SeiZleba iTargmnos: “laura,<br />
anu sikvdili gasarTobia”.<br />
sikvdilis win, saavadmyofoSi, nabokovma interviu<br />
misca “niu-iork taimsis” Jurnalists. mwerali<br />
ambobs, rom es romani (igulisxmeba “laura”) 50jer<br />
mainc aqvs sxvebisTvis wakiTxuli: “Cems bodvaSi<br />
me mas xmamaRla vukiTxavdi patara warmosaxul<br />
auditorias, Sekrebils SemoRobil baRSi. iq<br />
iyvnen farSevan<strong>ge</strong>bi, mtredebi, Cemi didi xnis win<br />
gardacvlili mSoblebi, ori kviparosi, ramdenime<br />
muxlmoyrili mowyalebis da, da ojaxis eqimi, ise-<br />
Ti moxuci, rom is TiTqmis uxilavi iyo”. ai ase, sul<br />
ufro da ufro metad moZalebuli avadmyofobis<br />
paroqsizmSi daibada es romani, romelic avtorma<br />
jer vizualurad dainaxa da calkeuli Tavebi Cawera<br />
fanqriT patara, danomril muyaoebze. is maT<br />
aRiqvamda, rogorc filmis negativs, romelsac<br />
mxolod qaRaldze gadatana aklda. es unikaluri<br />
teqnika aZlevda nabokovs saSualebas daewera romani<br />
Tanmimdevrulad, Tu piriqiT, areul-dareulad,<br />
Tavisi fantaziis mixedviT. mere is am muyaoebs<br />
kartiviT aTamaSebda da ase yalibdeboda romanis<br />
saboloo kompozicia.<br />
es ki mweralma veRar moaswro. “naRveli Sewyvetili<br />
sicocxlis gamo araferia im naRvelTan SedarebiT,<br />
romelsac iwvevs Sewyvetili xelnaweri”, ambobda<br />
nabokovi. da, albaT, amitomac daubara Tavis<br />
meuRles gaenadgurebina nawarmoebi, Tu is ver moaswrebda<br />
saboloo wertilis dasmas. qalma ver aiRo<br />
Tavis Tavze es misia da misi aRsruleba maT erTaderT<br />
Svils - dimitris daakisra. dedis gardacvalebis<br />
mere dimitrim am ucnauri dilemiT icxovra: Seesrulebina<br />
mamis ukanaskneli neba, Tu “Seecvala me-<br />
20 saukunis erT-erTi udidesi mwerlis literaturuli<br />
memkvidreoba”, rogorc wers “le mondi”.<br />
TiTqmis 30 wlis manZilze, es xelnaweri inaxeboda<br />
Sveicariis bankSi. misma ramdenime mkiTxvelma<br />
dado siCumis fici. dimitri iRebda asobiT werils<br />
mudariT - ar gaenadgurebina nawarmoebi. mas<br />
axsenebdnen, rom nabokovma orjer TviTon kinaRam<br />
dawva “lolita”, romelic ukanasknel wuTs misma<br />
colma - veram gadaarCina.<br />
dimitri ki mainc yoymanobda. saboloo gadawyvetileba,<br />
rogorc Cans, kafkas memkvidreobis magaliTma<br />
miaRebina. “procesis” avtori aseve moiTxovda<br />
daewvaT misi xelnawerebi. rogorc cnobilia,<br />
maqs brodma ar Seasrula mwerlis neba...<br />
dRes dimitri nabokovi acxadebs: `axla ki Semi-<br />
Zlia warmovidgino mamaCemi, romelic Tvals mikravs,<br />
miRimis Soridan da qirqilebs, xo, kargi, kargi,<br />
SegiZlia dabeWdo”.<br />
TviTon dimitri Tvlis, rom `laura” aris uzarmazari<br />
originalobis nawarmoebi, albaT, avtoris<br />
<strong>ge</strong>niis yvelaze ufro brwyinvale gamovlineba”. romanis<br />
personaJebi arian - SesaniSnavi nevrologi, didi<br />
niWis da gaqanebis, Zalian, Zalian msuqani da komikurobamde<br />
uSno kaci, da misi axalgazrda Tavqariani<br />
meuRle. kaci gadawyvets Tavis mokvlas, magram<br />
es namdvili TviTmkvleloba ki ar aris, aramed<br />
iumoriT savse TviTganadgurebis TamaSi. Taviseburi<br />
Seqcevadi TviTmkvleloba. da kidev, rogorc<br />
amboben da rac me yvelaze ufro mizidavs, <strong>wigni</strong> Seicavs<br />
“Tavbrudamxvev fiqrebs sikvdilze”.<br />
romanis bedi gadawyda. da nabokovis uamrav mki-<br />
TxvelTan erTad, mec didi interesiT davelodebi<br />
mis gamosvlas.<br />
birmis Semzaravi tra<strong>ge</strong>dia, 100 000 daRupuli<br />
adamiani, milioni - darCenili usaxlkarod. da mainc<br />
am stiqiur ubedurebaze metad Semzaravia saqcieli<br />
xelisuflebisa, romelic yvelanair dabr-<br />
vladimer nabokovi
kolebas uqmnis da faqtobrivad ar aZlevs nebas<br />
humanitaruli daxmarebis internacionalur jgufebs<br />
SeaRwion qveynis SigniT. kuSnerma samxedro<br />
diqtaturis am manevrebs “katastrofa katastrofaSi”<br />
uwoda. humanitaruli daxmarebiT savse aTasobiT<br />
manqana da am saqmis profesionalebi mTeli<br />
msofliodan ukve ramdenime dRea dganan birmis sazRvrebTan<br />
da elian Sesvlis nebarTvas, iq, SigniT<br />
ki ixocebian uwylod, ulukmapurod darCenili adamianebi,<br />
gansakuTrebiT, yvelaze sustni maT Soris<br />
- bavSvebi da moxucebi. safran<strong>ge</strong>Ti cdilobda<br />
mieRebinebina gaerosTvis koncefcia: “mosaxleobis<br />
dacvis pasuxism<strong>ge</strong>bloba”, romelic SeaRebda<br />
birmis karebs, magram gadaawyda winaaRmdegobas iseTi<br />
qveynebisa, rogoricaa ruseTi da CineTi, romelTac<br />
alergia aqvT garedan yovelgvari Carevis<br />
mimarT. da kidev erTxel, msoflio amtkicebs<br />
Tavis ususurobas reJimis winaSe, romelsac bevrad<br />
ufro adardebs Tavisi Zalauflebis SenarCuneba,<br />
vidre Tavisi xalxis sicocxle.<br />
safran<strong>ge</strong>TSi ar neldeba interesi miteranis<br />
rTuli da winaaRmdegobrivi pirovnebis mimarT.<br />
masze weren statiebs, wignebs, iReben filmebs. ramdenime<br />
dRis win pirvel arxze aCvenes bolo dokumenturi<br />
filmi “miterani. ojaxis saidumloebani”.<br />
filmSi miteranis bolo dReebzea saubari, magram<br />
maT miRma ixsneba prezidentis ocdaaTwliani<br />
faruli cxovreba. misi didi, damaluli siyvaruli<br />
- an penJo da aseve malulad dabadebuli da<br />
gazrdili Svili mazarini. miteranis da an penJos<br />
erTaderTi erTad gadaRebuli suraTi. ramdeni em-<br />
ocia da drama imaleba am erTi gacveTili fotos<br />
ukan. da saerTod, sakvirveli ambavia: demokratiuli<br />
qveynis prezidenti, romelsac konstitucia<br />
avalebs iyos gaxsnili Tavisi xalxis winaSe, 30 wlis<br />
manZilze ormagi cxovrebiT cxovrobda. sakvirvelia<br />
isic, rom sazogadoebam arcerT etapze ar gakicxa<br />
Tavisi prezidenti. arc maSin, misi Zlevamosilebis<br />
xanaSi, roca elises sasaxlidan Jonavda<br />
skandaluri Worebi, da arc miT umetes, misi sikvdilis<br />
mere, roca yvelafers aexada farda. rogorc<br />
Cans, adamianebi mixvdnen, rom am garegnulad<br />
msubuqi saqcielis miRma raRac didi da namdvili<br />
imaleboda. isic saTqmelia, rom TviTon obieqtsac<br />
yovelTvis gansakuTrebuli RirsebiT eWira Tavi.<br />
arasdros ar ucdia Crdilidan gamosvla da wina<br />
planze wamoweva da am sayovelTao da interviuebis<br />
da ojaxuri saidumloebebis axdis epoqaSi<br />
ar uTqvams arcerTi sityva prezidentTan misi ur-<br />
TierTobis Sesaxeb. advili warmosad<strong>ge</strong>nia, ra Tavdasxmebi<br />
iqneboda masze Jurnalistebis mxridan!<br />
magram qali dumda, rogorc miteranis sicocxle-<br />
Si, aseve misi sikvdilis merec, ramac, sxvaTa Soris,<br />
skepticizmiT ganTqmuli Jurnalistebic ki aRafrTovana.<br />
am qalTan erTad ganaxorciela miteranma Tavisi<br />
prezidentobis umaRlesi misia, rogorc Tvlida<br />
TviTon, - luvris grandiozuli rekonstruqcia<br />
da ganaxleba da mis ezoSi SuSis piramidis aRmarTva.<br />
ana muzeumis TanamSromeli iyo, miteranma<br />
is pirveli dReebidanve Caaba am uTamamesi proeqtis<br />
ganxorcielebaSi. dRes mravalricxovan komentatorebs<br />
miaCniaT, rom es piramida aris mitera-<br />
miteranis meuRle danieli. `damaluli siyvaruli~ an penJo da ukanono Svili mazarini miteranis<br />
dasaflavebaze. 1995
28<br />
nis udidesi politikuri ambiciebis da aseTive siyvarulis<br />
gansxeuleba da, amave dros, mefuri sa-<br />
Cuqari anas mimarT.<br />
sikvdilis win erTi TviT adre, miteranma ganaxorciela<br />
ukanaskneli mogzauroba, faqtobrivad<br />
sikvdilis gzaze Semdgari gaemgzavra egvipteSi<br />
- pirvelad Tavis sicocxleSi - sayvarel qal-<br />
Tan da SvilTan erTad. mere iyo bolo axali weli,<br />
Tavis kanonier ojaxSi. im axal wels - fotoze<br />
aRbeWdili prezidentis saxe - tkivilis da tanjvis<br />
niRabi. man ukve didi xania icoda, rom misi<br />
dReebi daTvlili iyo. miteranis piradi eqimis da<br />
megobris mier moTxrobili erT-erTi ukanaskneli<br />
dialogi, simkacris da simtkicis erTgvari magaliTi.<br />
saubari mimdinareobs manqanaSi, bolo analizebis<br />
aRebis mere. miterani: - miTxari zustad,<br />
ra melis. eqimi: - simsivnem TiTqmis miaRwia<br />
tvins. Cqara SeaRwevs SigniT. - ramden xanSi? - erT<br />
kviraSi, aT dReSi. - rogor moxdeba es? - jer dakargavT<br />
mxedvelobas. mere gadagvardeba tvini. -<br />
am dialogis mere miteranma miiRo gadawyvetileba<br />
daeCqarebina sikvdili. uari Tqva yvela wamalze<br />
da saWmelze. ramdenime dReSi gardaicvala.<br />
ar moxda is, risic yvelaze metad eSinoda, tvinma<br />
ver moaswro gadagvareba. wavida mSvidad da na-<br />
Teli gonebiT. bolo dReebi gaatara saxlSi, sadac<br />
mxolod an penJos hqonda misvlis ufleba.<br />
Svili, Jan-kristofi yveba, rogor mividnen erT<br />
dRes im saxlSi is da misi deda - danieli. winaswar<br />
icodnen, rom im dros iq ar iyo ana. miteranma<br />
gadmosca, rom ar undoda aravis naxva. Svili daemorCila<br />
am survils, coli - ara. da, rogorc mere<br />
TviTon uambo Svils, is Sevida oTaxSi da dawva<br />
Tavisi momakvdavi qmris gverdiT. ase iwva karga<br />
xans da eWira misi xeli... mere iyo grandiozuli<br />
dasaflaveba da am tragikul situaciasTan dakavSirebuli<br />
problemebi. ojaxs unda gadaewyvita,<br />
ra adgili mieCinaT an penJosa da misi SvilisTvis.<br />
dabolos, daniel miteranma miiRo misTvis<br />
uZnelesi, magram yvelaze naRdi da keTilSobiluri<br />
gadawyvetileba. da mTelma msofliom ixila<br />
amaRelvebeli kinokadrebi da fotoebi dakrZalvisa,<br />
sadac gverdigverd dganan Wirisuflebi - daniel<br />
miterani, mis marjvniv - misi ori vaJi da marcxniv<br />
- mazarini da an penJo. da me mgonia, yvelam<br />
aRiqva es kadrebi, rogorc adamianurobis umaRlesi<br />
gamovlinebis - siyvarulis zeimi.<br />
ivriSi, bertelos quCaze elen laroSis saxlis<br />
patara baRs aRviqvam, rogorc saCuqars, romliTac<br />
gan<strong>ge</strong>bam damasaCuqra. albaT, aseT baRs Ses-<br />
Txovda marina cvetaeva sibereSi RmerTs im jojoxeTis<br />
sanacvlod, romelSic cxovrobda. es ki marTlac<br />
mSvenieri baRia, sadac yvavilebi sezonis<br />
mixedviT cvlian erTmaneTs: jer didxans yvaodnen<br />
ferad-feradi “aniutas Tvalebi”, mere mTel<br />
baRs moednen wiTeli, yviTeli da Wreli titebi...<br />
mere ayvavda vardis buCqi, mere - sxvadasxvagvari<br />
mindvris yvavilebi, mere - TeTrad gadaipenta Cemi<br />
oTaxis fanjrebs mobjenili Jasminis buCqi... ba-<br />
Ri, Tavisi kedelze gasuli xviaraTi, naZvis totebdaxunZluli<br />
xiT da, rac mTavaria, zamTar-zafxul<br />
mwvane, xasxasa moliT. davdivar balaxze da<br />
maxsendeba galaktionis cnobili striqonebi, romlebic<br />
Cems gonebaSi ase icvlis saxes: `cvrian balaxze<br />
Tu fexSiSvela ar gaiare, raa sicocxle”<br />
(sicocxle mamulis nacvlad, vinaidan es balaxi<br />
Cemi mamulis araa). da mec am sityvebs bukvalurad<br />
vasruleb, davdivar cvrian balaxze da mTeli<br />
arsebiT vgrZnob, rom es aris sicocxle! sicocxle,<br />
anu erTianoba miwasTan, xesTan, balaxTan, cvarTan,<br />
saerTod - bunebasTan. da ar mSordeba fiqri:<br />
ra codoa Tanamedrove adamiani, ra Sesabralisi<br />
varT Cven yvela, urbanistuli civilizaciis<br />
mkvidrni, betonis, asfaltis, manqanis samyaros<br />
tyveebi, visac, ubralod, SesaZlebloba ara gvaqvs<br />
cvrian, an Tundac gamomSral balaxze fexSiSvela<br />
siarulisa!<br />
safran<strong>ge</strong>Tis saerTaSoriso institutis direqtori<br />
- tieri monbriali - ambobs: `yvelanairi gaangariSebebis<br />
miuxedavad Znelia Tqva raime garkveuli<br />
kacobriobis momavlis Sesaxeb, vinaidan<br />
yvelaze didi gakveTili, romelsac gvTavazobs<br />
istoria, aris is, rom samyaroSi mudmivad xdeba<br />
raRac - gauTvaliswinebeli da ganuWvreteli”<br />
(Jurnali “eqo”).<br />
manuel de oliveiras lisabonis mecnierebaTa akademia<br />
sapatio wevrad irCevs. marti, 2008
orSabaTs, 19 maiss kanis festivalze `oqros palmiT~<br />
daajildoves safran<strong>ge</strong>TSi mcxovrebi da momuSave<br />
portugaleli reJisori - manoel de oliveira<br />
filmTa erTobliobis gamo. scenaze msubuqi<br />
nabijiT gamovida saSualoze maRali, xmeli, sasiamovno<br />
garegnobis Suaxnis kaci. lumieris gadaWedili<br />
darbazi mas fexze adgomiT da ovaciebiT See<strong>ge</strong>ba.<br />
misasalmebeli da aRfrTovanebuli sityva<br />
klint istvudma warmoTqva. `palma~ miSel pikolim<br />
gadasca, festivalis prezidentma - Jil Jakobma<br />
- uwoda mas `eqsperimentatorobis JiniT Sepyrobili<br />
grifiti~, aCvena Tavisi damontaJebuli emociuri<br />
filmi reJisoris Sesaxeb da bolos Tqva:<br />
`Tqven erTxel miTxariT, rom tyuili TqviT Tqveni<br />
asakis Sesaxeb da rom namdvilad sami wliT metis<br />
xarT. minda giTxraT, rom Tu maSin miTxariT simarTle,<br />
es gadasarevia!~ darbazi daingra taSiT.<br />
mTeli ambavi ki isaa, rom wels oliveiras 100 weli<br />
usruldeba! am wels msofliom aRniSna ori udidesi<br />
adamianis - arqiteqtor oskar nimeieris da an-<br />
Tropolog klod levi-str sis - 100 wlisTavi. gazeTebi<br />
werdnen, rom arcerT maTgans ar Seuwyvetia<br />
muSaoba, da ai, kidev erTi aqtiurad momuSave<br />
aswlovani kaci - oliveira! me is didi xania amovi-<br />
Ceme. jer kidev maSin, roca gavi<strong>ge</strong>, rom 75 wlis asakSi<br />
Tavi daaneba filmebis gadaRebas, cxadia, yvelam<br />
CaTvala, rom samudamod, da uceb, sruliad moulodnelad,<br />
86 wlisa, miubrunda kinos da mas me-<br />
`ho - sicocxles~<br />
re weliwadSi TiTo films iRebda! Tan iseT filmebs,<br />
rom yoveli maTgani kanis festivalis monawile<br />
xdeboda. mas mere oliveira imedis wyarod iqca<br />
CemTvis. da raki kinos gadaRebaze ocneba erTi<br />
wuTiT ar Semnelebia, megobrebs veubnebodi, xedavT,<br />
ra mSvenieri magaliTia, mec jer yvelaferi<br />
wina maqvs-meTqi. isini mpasuxobdnen, modi, 86 wels<br />
nu daelodebi, cota adre daiwyeo! da ai, axla, es<br />
Cemi Zvirfasi oliveira 100 wlisaa, jildovdeba<br />
`oqros palmiT~ da, rac mTavaria, zedized ori filmis<br />
gadaRebas apirebs! dgas mSvidad, gaWedili<br />
darbazis scenaze da sul ubralod, TiTqos aq gansakuTrebuli<br />
araferia, uziarebs mayurebels Tavis<br />
samomavlo <strong>ge</strong>gmebs: „vapireb ori filmis gada-<br />
Rebas, erTia „axalgazrda qera gogos saidumloebani~,<br />
qeiros romanis mixedviT da meore - „anJelikas<br />
ucnauri ambavi~, scenari, romelic davwere am<br />
50-ode wlis win. Tu SesaZlebeli iqneba, minda isini<br />
erTmaneTis miyolebiT gadaviRo, imisaTvis,<br />
rom erTi berlinSi warvadgino, meore kanSi. yvelaferi<br />
prodiuseris aqtiurobaze iqneba damokidebuli~.<br />
rogorc Cans, sakuTari aqtiuroba mas odnav<br />
ar aeWvebs. xom gadasarevia, ara? adamianis SesaZleblobebs<br />
namdvilad ara aqvs sazRvari! amas<br />
vfiqrobdi maSin, roca Tavis saxelosnoSi gatacebiT<br />
momuSave 100 wlis oskar nimeiers vuyurebdi,<br />
da ai, axla, oliveira! mouTmenlad davelodebi mis<br />
axal filmebs.<br />
portugalieli reJisori manuel de oliveira<br />
kani, 2002
30<br />
„ar veTanxmebi azrs, rom sikvdili damarcxebaa.<br />
mTavaria Se<strong>ge</strong>Zlos Tqva „xo~ maSinac ki, rodesac<br />
kvdebi, ho - sicocxles!~ - es aris fransua miteranis<br />
kredo, romelic man realurad ganaxorciela.<br />
saintereso iyo safran<strong>ge</strong>Tis sagareo saqmeTa ministris<br />
bernar kuSneris da memarcxeneTa erT-erTi<br />
lideris - pier moskoviCis saubari saparlamento<br />
arxze.<br />
memarcxeneebi ver patioben kuSners im faqts, rom<br />
is gaxda memarjveneTa mTavrobis wevri. kuSneri, romelic<br />
safran<strong>ge</strong>Tis erT-erTi yvelaze popularuli<br />
politikosia, Tavisi gadawyvetilebis axsnas cdilobda.<br />
ilaparaka sarkozis gaxsnilobaze: roca SemomTavaza<br />
ministroba, eWvqveS ar dauyenebia Cemi memarcxeneoba.<br />
amitom davTanxmdi... vfiqrob, rom ministris<br />
rangSi bevri ramis gakeTebas SevZleb.<br />
aucilebelia mivusadagoT safran<strong>ge</strong>Ti Tanamedroveobas.<br />
amas Zireuli reformebi sWirdeba...<br />
fran<strong>ge</strong>bs Zalian uyvarT cxovreba, amayoben Tavisi<br />
frangobiT. amave dros namdvili konservatorebi<br />
arian... amitom, ar aris aq advili reformebis gatareba.<br />
moskoviCi ki, kuSneris megobari (albaT, warsul-<br />
Si), sevdianad eubneba: es sagareo politika Seni ar<br />
aris. vxedav, rom cudad grZnob Tavs. es araa Seni<br />
arCevani. mwyins, rom monawileob am arasamarTlian<br />
xelisuflebaSi.<br />
kuSneric, aseve sevdiani RimiliT, pasuxobs: - memarjveneebs<br />
ar vuyvarvar da memarcxeneebi moRalates<br />
meZaxian... amas Seri<strong>ge</strong>buli var. gveqneba Zneli<br />
wlebi, magram bolos safran<strong>ge</strong>Ti amoisunTqebs.<br />
sarkozi ki ambobs kuSnerze: esaa memarcxeneTa yvelaze<br />
didi Tevzi, romelic daviWire.<br />
`liberasioni~ beWdavs `gabrazebuli~ mkiTxvelis<br />
werils kanis festivalis Sesaxeb:<br />
`ras emsaxureba es festivali, Tu ara imas, rom daixarjos<br />
daujerebeli Tanxebi, raTa yvela aRiarebulma<br />
varskvlavma kidev erTxel warmoaCinos Tavi<br />
damoukidebeli kinos dakninebis xarjze? maSin, rodesac<br />
reJisorebs saSinlad uWirT minimaluri Tanxis<br />
mogroveba TavianTi filmebis gadasaRebad da<br />
msaxiobebi amaod awydebian privilegirebuli varskvlavebis<br />
mier maTTvis Carazul karebs, kruazeti<br />
kvlav krebs debilebis xrovas, romlebic nerwyvs<br />
ylapaven madam denefis axali liftingis da nebismieri<br />
amerikeli starletis uZvirfasesi saRamos kabis<br />
gamo. am utvinoTa masas uerTdebian Jurnalistebi,<br />
romlebic mzad arian gayidon suli samstriqoniani<br />
arafrismTqmeli interviusTvis, romelic arafriT<br />
ar uwyobs xels kinos ganviTarebas. `liberasionSi~<br />
SeiZleba waikiTxo misi erT-erTi avtoris<br />
aRfrTovanebuli werili imis Sesaxeb, rogor gahkra<br />
mas mxari katrin denevma liftSi... mwuxare da vu-<br />
lgaruli gamofena kastisa, romelic cxovrobs, rogorc<br />
Zveli reJimebis mixrwnili aristokratia.<br />
fulis tonebi, daxarjuli msaxiobTa popularizaciisTvis,<br />
romelTac es srulebiT aRar sWirdebaT.<br />
ovaciebi da sakuTari Tavisadmi mimarTuli aplodismentebi<br />
am erTobisa, romelic Caketilia novatorebisTvis,<br />
mamacebisTvis, kameris namdvili<br />
mSromelebisTvis. TvalTmaqcuri dResaswaulebi da<br />
gabrdRvialebuli kibeebi, ayrolebuli uniWobiT<br />
da narcisizmiT... es aris curva damRupvel da pirquS<br />
fsiqozSi~...<br />
ai, aseTi, rbilad rom vTqvaT, araordinarulia kinos<br />
udidesi zeimis Sefaseba erT-erTi mayureblis<br />
mier. saxalisod momeCvena es kvimaturi werili da<br />
amitomac vTavazob mas Cvens mkiTxvels.<br />
saparlamento arxze saubrobdnen mwerali denis<br />
tiliniaki, fsiqiatri serJ efesi da iumoristi gi<br />
bedo. saubris Tema - `fanatikuri sarkozomania~. zogierTi<br />
ram maTi saubridan:<br />
`dRes safran<strong>ge</strong>TSi fanatikuri sarkozomaniaa gamefebuli.<br />
arasdros arcerT prezidentze ar dawerila<br />
erTi wlis manZilze amdeni <strong>wigni</strong> - asocze meti.<br />
da es ricxvi sul izrdeba da izrdeba.<br />
fsiqiatri ambobs, rom misi rva pacientidan Svidi<br />
aucileblad axsenebs sarkozis.<br />
safran<strong>ge</strong>TSi arsebobs kerpis moTxovnileba, rasac<br />
sarkozi srulad akmayofilebs. ise gagiJebiT uyvardaT,<br />
rom aseve gagiJebiT SeiZules.<br />
ver autaniaT, rom cdilobs, kargad Tu cudad, gaakeTos<br />
is, rasac dapirda xalxs.<br />
ver apaties bednierebisaken swrafva. saerTo gag-<br />
ar<strong>ge</strong>ntinis prezidenti kristina fernandes de kiSneri da<br />
safran<strong>ge</strong>Tis sagareo saqmeTa ministri bernard kuSneri.<br />
parizi. 2008
ebiT, is imisaTvis ar gaxda prezidenti, rom iyos bednieri.<br />
misi erT-erTi damaxasiaTebeli Tviseba - bavSvurobaa.<br />
magram saSiSia bavSvs Caugdo xelSi Zalaufleba.<br />
aRiqvams Zalauflebas, rogorc saTamaSos. ara,<br />
rogorc saTamaSos ki ara, rogorc bedisweras.<br />
is yvelafers aWarbebs. ambobs zedmets, akeTebs<br />
zedmets. aWarbebs maSinac, roca TamaSobs Tavmdablobas.<br />
yovel dilas raRacas umtkicebs Tavis sarkes.<br />
fran<strong>ge</strong>bs undaT reforma mezoblebisTvis. isini<br />
giJdebian TavianT patara privilegiebze da roca<br />
igrZnes, rom amas emuqreba safrTxe, SeeSindaT.<br />
Cvens prezidentebs Soris erTaderTi Siraqi ar<br />
iyo monarqi. is erTnairad elaparakeboda saxelmwifos<br />
meTaurs da damla<strong>ge</strong>bels.~<br />
am bolo xans, sul ufro da ufro gamudmebiT<br />
vfiqrob droze. dro, romelic xan miizlazneba, xan<br />
miqris, xan Cerdeba... Tu dro, romelic sulac ar arsebobs,<br />
anu dro, rogorc fiqcia. xandaxan mgonia,<br />
rom, realurad, arsebobs mxolod wuTi. Tu intensiurad<br />
icxovreb am wuTs, amarcxeb dros.<br />
droze fiqrs Tan sdevs fiqrebi mogonebaze da masTan<br />
gadajaWvul daviwyebaze. ar minda daviviwyo.<br />
arc pirovnebebi, arc movlenebi, arc ganwyobebi. ardaviwyeba<br />
- simdidrea.<br />
magram, kidev ufro mniSvnelovania, Seni arseboba<br />
amwuTierobiT ar Semofarglo, aramed icocxlo yoveli<br />
wuTiT, dRes da, amave dros - guSin, da ocdaa-<br />
Ti wlis win, da samoci wlis win... dRevandeloba da<br />
masTan gadajaWvuli warsuli, romelic mudmivad<br />
cocxlobs SenSi. am fiqrebSi CarTuls, gamaxsenda<br />
erTi iaponuri tanka, rusulad, da mominda misi gadmoqarTuleba.<br />
mTeli dRe am tankis qarTul ekvivalentze<br />
vfiqrobdi da bolos man aseTi saxe miiRo:<br />
qliavis yvavils iseTive asdis surneli,<br />
viRacis xelis frTxili Sexeba...<br />
o, rogorc maSin, wlebis gadaRma.<br />
vkiTxoT am mTvares,<br />
vin icis, iqneb dagvibrunda is gazafxuli.<br />
es SegrZneba araerTxel mqonia, ai, is, rom arsebob<br />
dRes da imavdroulad guSin, da rom es igive gazafxulia,<br />
igive surneliT da viRacis xelis iseTive<br />
uecari SexebiT...<br />
sicocxle da sikvdili - ori, erTmaneTze gadaja-<br />
Wvuli saswauli. sikvdilis mudmivi siaxlove gaZlevs<br />
saSualebas iyo, inaniebde, daeWvde, moerio eWvebs,<br />
Seirgo yoveli wvrilmani, ifiqro ukvdavebaze da,<br />
rac mTavaria, giyvardes... platonis ga<strong>ge</strong>biT, ukvdavebasTan<br />
miaxloeba - siyvarulia. ara aqvs mniSvneloba,<br />
giyvars erTi wami, Tu erTi weli, Tu 50 weli. giyvars<br />
da es niSnavs, rom uaxlovdebi ukvdavebas.<br />
yoveli sicocxle - maradisobis gamovlinebaa. Cveni<br />
didi Tavisufleba isaa, rom SegviZlia yovel wuTs<br />
daviwyoT raRac axali, axali arseboba, TiTqos manamde<br />
araferi momxdariyos.<br />
arsebobs sikvdilis formula, Cemi azriT, yvelaze<br />
martivi da amitom Zalian gasa<strong>ge</strong>bi: - sanam xar Sen,<br />
ar aris sikvdili. roca aris sikvdili, ara xar Sen.<br />
- es WeSmaritebaa, romelic amsubuqebs aryofnaze<br />
fiqrs da ganiWebs Svebas. amitomac eguebi Sens sik-<br />
karla bruni, nikolas sarkozi
vdils, rogorc yvelaze grZel Rames.<br />
...Tu sikvdili mxolod Ramea,<br />
yvela Rameze ufro Rrma da ufro xangrZlivi...<br />
es striqonebi Tbilisis omis Semdeg davwere. maSin<br />
davinaxe sikvdili, rogorc Rame, ubralod, yvela<br />
sxva Rameze ufro Rrma da grZeli. da maSinve dameufla<br />
gancda, rom Seni sikvdili SenTvis ar arsebobs,<br />
is mxolod Seni axloblebisTvis aris realoba<br />
da tkivili. Zalian minda am sityvebiT sikvdilis<br />
SiSiT Sepyrobili, Cemi asakis adamianebi (da, albaT,<br />
ufro axalgazrdebic) gavamxnevo: gaxsovdeT yvelas,<br />
sanam xar Sen, ar aris sikvdili. roca aris sikvdili,<br />
ara xar Sen... xolo rac Seexeba axloblebs, isini<br />
igloveben da Seeguebian Sens aryofnas. esec xom<br />
sicocxlis kanonzomierebaa.<br />
71 wlisa, tvinis simsivniT, gardaicvala iv sen<br />
lorani. `le mondi~ beWdavs saredaqcio werils sa-<br />
TauriT: `kutiuriem datova kvali, romelsac is yvelaze<br />
did mxatvarTa rangSi ahyavs~.<br />
`is iyo erT-erTi udidesi frangi mxatvari. Tavis<br />
Tavs uwodebda ara kutiuries, aramed `xelosans,<br />
romelic qmnis bednierebas~. iv sen lorani darCeba,<br />
rogorc franguli eleganturobis momRerali. man<br />
Seqmna `marcxena sanapiros~ Zalian parizuli stili.<br />
gamoexmaura ra 20-iani wlebis `garsonebis~ modas,<br />
man daxata kacis kostiumebi da SigniT moaTavsa<br />
muslinis gamWvirvale, Zalian qaluri `bluzkebi~.<br />
`Savi bluzoni~ - es misia, iseve, rogorc 1962<br />
wels Seqmnili smokingi, romelic pirvelad misma megobarma<br />
katrin denevma Caicva, saxaruli samosi, bermuda,<br />
TrenCi, - tansacmeli, romelic quCam aita-<br />
iv sen lorani da leticia kasta<br />
ca. `idea kacis kostiumSi gamowyobili qalisa, TandaTan<br />
izrdeboda, Rrmavdeboda, da dRes ukve damkvidrda,<br />
rogorc Tanamedrove qalis mTavari maxasiaTebeli~,<br />
- ambobda TviTon.<br />
misi intimuri megobari pier berJe ambobs: `iv sen<br />
lorani - es ar aris mxolod moda. masSi aRbeWdilia<br />
mTeli samyaro, mxatvrobis, musikis, literaturis,<br />
kinos kultura~ .<br />
19 wlis provincieli biWi, dajildovebuli xatvis<br />
gansakuTrebuli niWiT, kristian diorma, `axali<br />
xedvis~ Semqmnelma, aiyvana asistentad. or weliwadSi<br />
diori uecrad gardaicvala. am sikvdilma `pervanSis<br />
Tvaleba ucnobi~ avanscenaze aiyvana: 21 wlisa<br />
is gaxda kristian dioris saxlis xelmZRvaneli.<br />
saxeli pirvelive eqspoziciiT gaiTqva, Tumca Tvi-<br />
Ton saSinel sicarieles ganicdida, `ara SiSis, aramed<br />
ararsebobis sicarieles. me ise mjeroda misi<br />
(kristian dioris), mjeroda yvelafris, rasac ambobda,<br />
rasac akeTebda. uecrad aRar iyo aravin, vinc<br />
metyoda: es kargia, es cudi~. maSin, Tavisi pirveli<br />
koleqciiT, daamkvidra xazi - `trapecia~, romelic<br />
gaqra me-18 saukunis dasawyisSi. da maSinve daibada<br />
le<strong>ge</strong>nda. iv sen lorans daarqves `maRali modis patara<br />
princi~.<br />
`saidumlo, romelmac aqcia iv sen lorani Tavisi<br />
epoqis mbrZaneblad, isaa, rom mas ezizReboda moda,<br />
- Tqva erTxel Tavisi enamoswrebulobiT saxelgan-<br />
Tqmulma Jurnalistma fransuaz Jirum. - moda, ise,<br />
rogorc is esmiT dRes, es suleli metronomi, romelic<br />
yofs weliwads or nawilad, zamTari - zafxuli,<br />
zafxuli - zamTari da romelsac sjera, rom iZleva<br />
swor tonalobas~.<br />
iv sen loranis koleqciis Cveneba, parizi, 2002
`qalebs, romlebic zedmiwevniT misdeven modas,<br />
didi gansacdeli elodebaT. Tavisi Rrma bunebis,<br />
stilis, bunebrivi eleganturobis dakargvis gansacdeli~,<br />
- ambobda iv sen lorani. da kidev: `gulis<br />
eleganturobis gareSe ar arsebobs eleganturoba~.<br />
moda icvleba, stili maradiulia. moda warmavalia,<br />
stili - ara. `rodesac kargad grZnob Tavs tansacmelSi,<br />
yvelaferi SeiZleba moxdes. kargi tansacmeli<br />
- es bednierebis pasportia~.<br />
gansakuTrebiT momwons misi naTqvami: `araferia<br />
SiSvel sxeulze mSvenieri, da yvelaze lamazi tansacmeli,<br />
romelmac SeiZleba Seamkos qali, sayvareli<br />
kacis mklavebia. magram imaTTvis, visac ar ergoT<br />
es bedniereba, me aq var~.<br />
mis erT-erT eqspozicias erqva `iv sen loranis dialogi<br />
xelovnebasTan~. `Cemi mizani iyo metrTan miaxloveba<br />
da mis <strong>ge</strong>nialobasTan ziareba~. ase mis tansacmelSi<br />
sxvadasxva wlebSi aisaxa mondrianis, popartis,<br />
pikasos, braqis, matisis, van gogis, Tu misi<br />
megobris - endi varolis - ferweruli motivebi.<br />
2002 wels, modis samyarosTan damSvidobebisas, Tavisi<br />
moridebulobiT ganTqmulma sen loranma aRiara,<br />
rom `is icnobs SiSs da saSinel martoobas, yalb<br />
megobrebs trankvilizatorebis da gamayuCeblebis<br />
saxiT, depresiisa da janmrTelobis saxlebis sapyrobileebs~.<br />
pier berJem ase axsna es gadawyvetileba: `Semoqmedeba<br />
da marketingi ver eguebian erTmaneTs. es epoqa<br />
ar aris misi~. misma biografma lorans benaimma<br />
ki dawera 2002 wlis `le mondSi~: `maradiuli sevdiani<br />
axalgazrda kaci aCqarebs Sexvedras istorias-<br />
Tan. man moijaxuna Tavisi saxlis kari da Seudga mo-<br />
kle biliks, ramac is kidev erTxel gamoavlina, rogorc<br />
WeSmaritad Tavisufali adamiani~.<br />
dRes igive benaimi wers: `iv sen lorani xatavda emociebs,<br />
man Tavis tansacmelSi Caaqsova sixaruli,<br />
siyvaruli, sigiJe, Seqmna Tavisi koleqciebi, rogorc<br />
saidumlo <strong>wigni</strong>s Tavebi. is xatavda an<strong>ge</strong>lozebs<br />
da demonebs da yovelTvis abijebda profesiis saz-<br />
Rvrebs. is iyo pirveli kutiurie, romelmac ganadida<br />
sxeulis suli, daamkvidra retros sifaqize Tanamedrove<br />
<strong>ge</strong>movnebaSi da visac darCa erTaderTi<br />
sinanuli: `rom man ar gamoigona jinsi~.<br />
eklesiaSi dasvenebul iv sen lorans katrin denevi<br />
uolt uitmenis leqsiT daemSvidoba: `Sen ki, sikvdilo,<br />
amaod cdilob Cems SeSinebas~... gamikvirda.<br />
ratomRac ar movelodi, rom katrin denevis (da, albaT,<br />
saerTod fran<strong>ge</strong>bis) sulier samyaroSi uitmens<br />
aseTi adgili ekava. gamikvirda da gansakuTrebiT<br />
momxvda gulze, radganac me uitmeni pirvelad 17<br />
wlis asakSi aRmovaCine da mas mere is mTeli Cemi cxovrebis<br />
Tanamgzavri gaxda. am patara mwvane wigns `Leaves<br />
of grass~ - `balaxis foTlebi~ - SemTxveviT gadavawydi<br />
sajaro biblioTekaSi. da SeiZleba iTqvas,<br />
axalgazrduli gancdebis mTeli simZafriT gadavirie!<br />
es iyo gaoceba, aRmoCena, Tavzari, aRfrTovaneba!<br />
sabWoTa, zemodan daregulirebul da ideologiiT<br />
daTrgunul nacrisfer yofaSi SemoWrili gasaocari<br />
siTamame, silaRe, sakuTari Tavis (da yoveli<br />
adamianis) arnaxuli gandideba.<br />
es saTauric ra gamaognebeli iyo: `simRera Cems<br />
Sesaxeb~:<br />
me, uolt uitmeni, kosmosi,<br />
didebuli manhatanis Ze,<br />
iv sen lorani gazafxuli-zafxulis koleqciis Cvenebaze, parizi 1965 uolt uitmeni
34<br />
ficxi, mSfoTvare, xorcieli, br<strong>ge</strong>,<br />
axovani, kargi msmeli,<br />
modgmis gamCeni,<br />
urcxvi da morcxvi Tanaziarad...<br />
RmerTo Cemo, ra bednierebis momtani iyo es gataceba!<br />
da ra netareba - am Soreuli - manhataneli -<br />
poetis Targmna!<br />
me Tavs vuwodeb sxeulis mgosans<br />
da kidev me var sulis mgosani.<br />
CemSia zecis netareba auracxeli<br />
da jojoxeTis tanjvac CemSia,<br />
me netarebas visisxlxorceb da vazviadeb,<br />
xolo wvalebas vametyveleb axali eniT...<br />
vin ras CurCulebs sikeTeze, borotebaze,<br />
me borotebas win mivyavar da borotebis<br />
daTrgunvasac<br />
me win mivyavar,<br />
vdgavar gulgrili da udardeli<br />
da vrwyav yvelafers, rac gaizarda.<br />
uitmeni iqca jer Cemi sakursos, mere sadiplomos,<br />
mere disertaciis da bolos, <strong>wigni</strong>s Temad. da ma-<br />
Sin daiwyo Cemi pirveli namdvili brZola xelmZRvanelobasTan.<br />
mTeli kaTedra dairazma sabWoTa studentis<br />
auxsneli survilis winaaRmdeg - daewera sakurso<br />
da sadiplomo naSromi sruliad ucxo ideologiis<br />
poetis Sesaxeb. me ki, raime sxva Temaze fiqric<br />
ar SemeZlo. dResac udidesi madlierebis grZnobiT<br />
vixseneb Cems xelmZRvanels - givi gaCeCilaZes,<br />
romelic pirvelive dRidan mxarSi amomidga, aSkarad<br />
daupirispirda kaTedris xelmZRvanels da ase,<br />
erToblivi brZoliT mivaRwieT sawadels. magram<br />
disertaciasTan dakavSirebiT namdvili omi gaCaRda!<br />
me viSveliebdi yvela SesaZlebel arguments, xan<br />
vtirodi, xan vyvirodi, uari kategoriuli iyo. gadamarCina<br />
Salva nucubiZis (disertaciis xelmZRvanelis)<br />
aRmoCenam: Turme, demian bednisadmi miweril<br />
werilSi stalini axsenebda uitmens, Tanac dadebiT<br />
konteqstSi: `rogorc ambobs amerikeli uitmeni, `Cven<br />
cocxlebi varT, da Cveni alisferi sisxli Cqefs dauxarjavi<br />
Zalebis cecxliT~.<br />
oficiozis erTgulma kaTedris gam<strong>ge</strong>m aRiqva es<br />
faqti, rogorc zurgSi Cartymuli dana. is maSinve<br />
mixvda, rom ver SeebrZoleboda kacobriobis beladis<br />
SemTxveviT wamosrolil frazasac ki da usityvod<br />
dayara farxmali. me ki dResac Tvalwin midgas<br />
siamovnebiT moqirqile Salva nucubiZis saxe, romelmac<br />
sabWoTa ideologiis mesaWe misive iaraRiT<br />
daamarcxa.<br />
daiwyo tenisis 4 didi Slemis turniridan erTerTi<br />
- fran<strong>ge</strong>bis saamayo rolan garosi. am siamayes<br />
Tan sdevs mudmivi sinanuli imis gamo, rom 1983 iyo<br />
ukanaskneli weliwadi, rodesac fragma kacma - ianik<br />
noam moigo Sejibreba.<br />
1927 wels fran<strong>ge</strong>bma amerikaSi mou<strong>ge</strong>s amerikelebs<br />
devisis Tasi. reglamentis mixedviT sapasuxo matCi<br />
Semdeg wels unda Catarebuliyo gamarjvebulis<br />
qveyanaSi. da ai, ase, erT weliwadSi, aSenda es mSvenieri<br />
stadioni, romelzec fran<strong>ge</strong>bis ganTqmulma<br />
gundma, e. w. `oTxma muSketerma~ sapasuxo matCic moigo<br />
da 1932 wlamde aravisTvis dauTmia pirveloba.<br />
didi Slemis oTxi turniridan mxolod rolan garosi<br />
tardeba gruntze, anu datkepnil miwaze. am safars<br />
iseTi Taviseburebebi aqvs, rom sruliad gansxvavebuli<br />
stili sWirdeba. grunti anelebs burTs,<br />
is ufro maRla xteba, amitom Semtevi stilis da badesTan<br />
TamaSis ostat CogburTelebs uWirT am safarze<br />
TamaSi. swored amitom jimi konorsma, pit samprasma<br />
da rojer federerma ver moi<strong>ge</strong>s rolan garosi<br />
da ver gaakeTes didi Slemi, rac oTxive turniris<br />
mo<strong>ge</strong>bas niSnavs. federeri welsac igive imediT<br />
Camovida parizSi, amitom molodinic udidesi iyo.<br />
ianik noa Tavis siyvaruls ucxadebs rolan gaross:<br />
es miwaa, aq grZnob miwasTan siaxloves, amitom<br />
yvelaferi ufro dramatulia.<br />
rolan garosze moxvedra Cemi didi xnis ocneba<br />
iyo. SarSan ver SevZeli bileTis Sovna, wels adridanve<br />
daviWire Tadarigi da gavxdi oTxi dRis bileTis<br />
mflobeli! visac tenisi uyvars, is gami<strong>ge</strong>bs, ra<br />
emociebs iwvevs es faqti.<br />
sanaxaoba ki marTlac grandiozulia. sami uzarmazari<br />
centraluri korti, da kidev 17 saSualo zomis.<br />
kortebs Soris - ekrani-giganti, sadac aCveneben<br />
brazilieli CogburTeli gustavo kuerteni. parizi 2008
centralur kortebze mimdinare TamaSebs. zRva xalxi.<br />
sayovelTao mRelvareba, sixaruli, sasowarkveTa.<br />
magram yovelTvis - keTilganwyoba da Tavazianoba.<br />
aris rolan garosSi raRac Zalian parizuli, Tavisi<br />
ganwyobiT, eleganturobiT, qalebis CacmulobiT,<br />
gastronomiiT... moxdenil xorblisfer kostiumebSi<br />
gamowyobili auracxeli momsaxure personaliT,<br />
usazRvrod Tavaziani da amomwuravi pasuxebiT<br />
SekiTxvebze... yuradRebiT burTebis Semgrovebeli<br />
biWebis mimarT, romelTac turniris bolos gansakuTrebul<br />
madlobas uxdian... fantastikuri emociurobiT.<br />
qalTa Soris CemTvis bevri samwuxaro ram moxda.<br />
jer erTi, turniris dawyebidan ramdenime dRiT adre<br />
tenisidan wavida belgieli Jiustin eneni, msoflios<br />
pirveli nomeri, rolan garosis samgzis gamarjvebuli,<br />
romelsac mo<strong>ge</strong>bis realuri Sansi hqonda.<br />
pirvelive turebSi damarcxdnen debi uiliamsebi...<br />
da axla TasisTvis ibrZoleben mxolod aRmosavleT<br />
evropis da ruseTis warmomad<strong>ge</strong>nlebi.<br />
pirveli dRe emociebiT iyo datvirTuli: teniss<br />
emSvidobeboda rolan garosis samgzis Cempioni,<br />
msoflios yofili pirveli Cogani, fran<strong>ge</strong>bis sayvareli,<br />
TmaxuWuWa gustavo kuerteni. is jer gulamoskvniT<br />
tiroda, mere gadaexvia Tavis dammarcxebel<br />
pol-anri maties da mimarTa xalxs aseTi sityvebiT:<br />
`rolan garosi - Cemi siyvaruli, Cemi sicocxle,<br />
Cemi vneba. bednieri var, rom samjer movi<strong>ge</strong><br />
aq, magram kidev ufro bednieri var imiT, rom vinawilebdi<br />
TqvenTan siyvaruls~. is daajildoves<br />
muSketerebis TasiT. xalxi grialebda - guga, guga!<br />
gugas Rvarad Camosdioda cremlebi, Cem garSemo<br />
ori axalgazrda gogo xmiT qviTinebda. bolos kuertenma<br />
gulSi Caikra Tasi da gaiRima, gaxsnilad<br />
da keTilad. da ase RimiliT daemSvidoba acremlebul<br />
xalxs.<br />
rolan garosi - yovelgvari emociebis - sixarulis,<br />
bednierebis, sasowarkveTis savane. aq tiris<br />
yvela, kaci, qali. tiris damarcxebuli, gasa<strong>ge</strong>bia,<br />
ratom. magram aseve tiris gamarjvebuli, `es sixarulis<br />
cremlebia~, cxadia. tiris mayurebeli, sixaruliT<br />
Tu sasowarkveTiT. yvebian aseT istorias:<br />
msoflios erT-erTi saukeTeso moTamaSe - santana<br />
finalSi eTamaSeboda Tavis megobars - pietranjelis<br />
da moigo. rogorc ki gaTavda TamaSi, is gaqanda<br />
kortis meore mxarisken, gadaaxta bades, orive<br />
xeli SemoaWdo Tavis mowinaaRmde<strong>ge</strong>s da aqviTinda.<br />
da karga xnis manZilze damarcxebuli amaod cdilobda<br />
gamarjvebulis damSvidebas.<br />
tenisi, da kerZod, rolan garosi, Tavazianobis<br />
da, me vityodi, raindulobis samefoa. aq tradiciaa,<br />
bodiSis moxdis niSnad xeli auwio mowinaaRmde<strong>ge</strong>s,<br />
Tu Seni burTi moxvda bades da ise Cavarda<br />
kortSi, aseve taSi daukra mowinaaRmdegis gansakuTrebiT<br />
kargad dartymul burTs.<br />
viyavi qalTa finalze. TamaSobdnen serbi ana ivanoviCi<br />
da rusi dinara safina. orive - 183 simaRlis,<br />
oRond, safinasgan gansxvavebiT, ivanoviCi - Txeli,<br />
eleganturi da momxiblavi. komentatorebi mas<br />
mxolod ase moixsenieben - mSvenieri ana. tenisist-<br />
Ta silamazis `konkursSi~ man Sarapovasac gauswro.<br />
hoda, mSvenierma anam Zalian iolad daamarcxa<br />
safina, romelic wina dRes ambobda: yvelafers gaviReb<br />
am TamaSisTvis, Tu unda movkvde, movkvdebi<br />
rojer federeri da rafael nadali. parizi 2008 ana ivanoviCi parizi 2008
36<br />
kortze (?!). guSin ki am Tavganwirvis araferi etyoboda.<br />
dalaslasebda moedanze, rogorc winaswar<br />
damarcxebuli da sul iolad waago kidec. 21 wlis<br />
mSvenieri ana ki erTdroulad zeimobda didi Slemis<br />
pirvel tituls da msoflios pirveli nomris<br />
wodebas.<br />
aseve advilad mougo rafael nadalma naxevarfinalSi<br />
kidev erT serbs - novak jokoviCs. saerTod,<br />
es axalgazrda espaneli, rolan garosis sami titulis<br />
mflobeli, marTlac daumarcxebeli Cans gruntze.<br />
daqris kortze, rogorc qariSxali, swvdeba<br />
praqtikulad yvela burTs da Tavs acxreba mowinaaRmde<strong>ge</strong>s<br />
uZlieresi dartymiT.<br />
wina dRes, naxevarfinalSi erTmaneTs Sexvdnen<br />
msoflios pirveli Cogani - rojer federeri da<br />
klasifikaciiT 59-e Savkaniani frangi - gael monfisi.<br />
mayurebeli usazRvrod Relavda. naxevarfinalSi<br />
moulodnelad gasuli monfisi ki marTlac saocreba<br />
iyo. ai, vin aklavda namdvilad Tavs TamaSs.<br />
awowili, Tvalebgadmokarkluli, eqstravagantuli,<br />
xumara, mayureblis gamrTobi, sasacilo da amiTive<br />
mimzidveli monfisi uecrad fran<strong>ge</strong>bis kerpad<br />
iqca. `kauCukis gaeli~ - ase eZaxian mas komentatorebi.<br />
misi siswrafe mxolod nadalisas Seedreba,<br />
isic qariviT dafrinavs kortze, Tan sasacilo<br />
isaa, rom Tavis TavganwirvaSi Zalian xSirad ecema,<br />
ufro swored, iSxlarTeba kortze, magram raki kauCukisaa,<br />
maSinve wamoxteba da iseTive TavgamodebiT<br />
mirbis, erTi-orjer dacemulma dartymac ki<br />
moaxerxa. stadioni gminavda. am TavdadebiT man er-<br />
Ti seti mainc waarTva msoflios pirvel nomers,<br />
ris gamoc presam gmirad monaTla.<br />
dabolos - kacebis finali! jer kortze gamovidnen<br />
sxvadasxva drois Cempionebi: nastase, santana,<br />
pietranjeli, vilanderi, aranCa sanCesi, kuerteni,<br />
ianik noa, biorn borgi - TmaSeTeTrebuli da<br />
Zalian eleganturi, `nadalis gamoCenamde gruntis<br />
batoni~... nadali, Tavisi grZeli SortebiT, mwvane<br />
maisuriT da mwvane bandoTi, seriozuli da SublSeWmuxnili,<br />
da federeri, klasikuri lurji SortiT<br />
da maisuriT da aseve klasikurad momRimare.<br />
da daiwyo Serkineba, romelic pirvelive <strong>ge</strong>imidan<br />
nadalis triumfad iqca. espaneli - odnav<br />
ufro swrafi, odnav ufro Zlieri, magram es odnav<br />
sakmarisi iyo imisaTvis, rom federeri Tavidanve<br />
ganwiruli yofiliyo wasa<strong>ge</strong>bad. da mainc, saocari<br />
angariSi iyo: eqvsiT erTi, eqvsiT sami da<br />
eqvsiT noli! stadioni erTsulovnad mxars uWerda<br />
Sveicarels, magram amaod. mere Sedga tradiciuli<br />
dajildoebis ceremoniali, gansakuTrebiT<br />
sasiamovno moTamaSeTa qcevis gamo. jildoebi borgma<br />
gadasca. gadaexvia federers, romelmac isev<br />
ver aisrula ocneba da ver gaakeTa didi Slemi da<br />
mainc iRimeboda gaxsnilad da keTilad. federe-<br />
rma miuloca nadals: is Zalian Zlieri iyo da yvelafriT<br />
majobao. magram imedi maqvs, rom gaisad<br />
davbrundebi da ukeTes TamaSs gaCvenebT... mayurebeli<br />
ovaciebiT Sexvda am gancxadebas. mere ilaparaka<br />
nadalma, is, Cveulebisamebr, ar iRimeboda,<br />
magram iseTive sulgrZeli iyo: - yovelTvis aRfrTovanebuli<br />
var federeriT, cxadia, misi TamaSiT,<br />
magram aseve misi qceviT moedanze. es magali-<br />
Tia yvelasTvis. vwuxvar, rom wels ver iTamaSa,<br />
rogorc SeeZlo - da uceb gaiRima da daumata: - is<br />
aris saukeTeso pirveli nomeri msoflioSi da me<br />
- saukeTeso meore.<br />
aseT keTilSobilur notze dasrulda es mSvenieri<br />
rolan garosi, anu `emociebis miwa~, rogorc<br />
mas fran<strong>ge</strong>bi eZaxian.<br />
`vladimer putinis Semdeg, vladimer putini~, -<br />
aseTi saTauriT daibeWda daniel vernes werili 4<br />
ivnisis `le mondSi~. werili sayuradReboa CvenTvis<br />
da amitom vTavazob mas Cvens mkiTxvels:<br />
`imisaTvis, rom abuCad aegdo amerikis sagareo<br />
politika, henri kisinjerma erTxel warmoTqva fraza,<br />
romelic Semdgom sayovelTaod cnobili gaxda:<br />
`evropa? xom ar metyviT telefonis nomers?~ ruseTTan<br />
dakavSirebiT aseTi kiTxva ar ibadeba. mixeil<br />
saakaSvilma farda axada saidumlos. roca mas<br />
SekiTxva dausves moskovTan kontaqtebis Sesaxeb,<br />
man gulwrfelad Tqva: `yovelTvis, roca vurekav<br />
medvedevs, maerTeben putinTan~. axali premier-ministris<br />
viziti parizSi da misi interviu `le mondTan~<br />
adasturebs am faqts. kremlis namdvil Sefad<br />
isev rCeba putini, miuxedavad imisa, rom is oficialurad<br />
aRar aris misi samuSao adgili. yvelaferi<br />
gvafiqrebinebs, rom medvedevis moqmedebis<br />
are Zalian SezRudulia da es gansakuTrebiT TvalSi<br />
sacemia imis gamo, rom misi arCevis momentSi<br />
gaCnda imedi, rom mas hqonda survili gansxvavebuli<br />
yofiliyo Tavisi winamorbedisagan...<br />
... natos gafarToebasTan dakavSirebiT putins ar<br />
Seucvlia pozicia, miuxedavad amerikelebTan xangrZlivi<br />
bWobisa da dasavleTis ukandaxevisa, romelmac<br />
buqarestis samitze uari Tqva ukrainis da<br />
saqarTvelos statusis amaRlebaze. kerZod, <strong>ge</strong>rmaniam<br />
da safran<strong>ge</strong>Tma gadawyvites `ar gaeRizianebinaT<br />
ruseTi~. rusebma maSinve upasuxes. Caijibes<br />
ra es daTmoba, maT gaaZlieres TavianTi upiratesoba<br />
axali siZneleebis SeqmniT. eWvqveS daayenes yirimis<br />
ukrainisadmi kuTvnileba da dasves sevastopolis<br />
sazRvao bazis sakiTxi.<br />
saqarTveloSi isini aZliereben isedac Zalian<br />
Zlier kavSirebs or separatistul regionTan, afxazeTTan<br />
da samxreT oseTTan. akontroleben administracias,<br />
uzrunvelad ari<strong>ge</strong>ben rusul pasportebs,<br />
zrdian jarebs `mSvidobis misiis~ sababiT.
amaswinaT, moskovma gamoacxada, rom agzavnis 300<br />
`uiaraRo~ jariskacs Savi zRvis gaswvriv mimavali<br />
rkinigzis aRsad<strong>ge</strong>nad. amgvarad, zamTris olimpiuri<br />
TamaSebi, romlebic olimpiurma komitetma uboZa<br />
mezobel qalaq soWs, gadaiqca afxazeTis mcocavi<br />
aneqsiis sababad. fiqsirebuli abscesi, ufro<br />
sasar<strong>ge</strong>blo, vidre damoukidebloba.<br />
mokled, isini, vinc dasavluri sifrTxilis sapasuxod<br />
elodnen Sesatyvis Jests ruseTisgan, sastikad<br />
Secdnen. piriqiT, buqarestis gadawyvetileba<br />
putinma aRiqva, rogorc sisustis niSani, da axla<br />
Cqarobs mis gamoyenebas.<br />
es ar aris axali, magram aris gakveTili dasafiqreblad~.<br />
da `le mondis~ kidev erTi, 8 ivnisis statia. afasebs<br />
ra sankt-peterburgis dsT-s Sexvedras, Jurnalisti<br />
mari Joze wers :<br />
`Cven SegviZlia TviTon movagvaroT Cveni problemebi,<br />
Tqven rogor fiqrobT? - mimarTa medvedevma<br />
saakaSvils.<br />
2 aprilis natos samitis mere, sadac ukrainam da<br />
saqarTvelom miiRes natoSi gawevrianebis dasturi,<br />
ruseTma gaaZliera Tavisi samxedro yofna afxazeTSi.<br />
im dros, roca parizSi myofma putinma `le<br />
mondTan~ interviuSi ganacxada, rom saqarTvelos<br />
mier separatistebisTvis SeTavazebuli mSvidobis<br />
<strong>ge</strong>gma samarTliania, moskovi agzavnis regionSi 300<br />
jariskacs moskovisa da soxumis damakavSirebeli<br />
rkinigzis aRd<strong>ge</strong>nis sababiT.<br />
amas moyva dasavleTis mZafri reaqcia. natos <strong>ge</strong>neralurma<br />
mdivanma Seferma moiTxova `asobiT jariskacis<br />
saswrafod gayvana, radganac es arRvevs<br />
saqarTvelos suverenitets~. samxedro yofnis ga-<br />
ZlierebiT ruseTi eWvqveS ayenebs Tavis mediatoris<br />
rols konfliqtSi. ramdenic ginda amtkicos<br />
ruseTis diplomatiam, rom 3000 jariskaci afxazeTSi<br />
mSvidobas icavs, presaSi gamoqveynebuli fotoebi<br />
maT realur miznebs aaSkaravebs. isini aCveneben<br />
samxedroebs, romlebic ikaveben poziciebs<br />
rkinigzis gaswvriv.<br />
am bolo kvirebis manZilze sul ufro da ufro<br />
ikidebs fexs idea, rom evrokavSiri ufro metad unda<br />
CaerTos konfliqtis mogvarebaSi. xuTSabaTs, evroparlamentma<br />
gamoTqva eWvi ruseTis samSvidobo<br />
Zalebis neitralitetsa da miukerZoeblobaSi. saqarTvelos<br />
unda, rom samoqalaqo policiam evrokavSirisa<br />
da euTos egidiT aiRos es misia Tavis Tavze.<br />
evrokavSiris diplomatiis Sefma, xavier solanam,<br />
romelic imyofeboda saqarTveloSi da kerZod<br />
afxazeTSi, moiTxova am procesSi evropis Cabma~...<br />
daiwyo popularuli festivali `parizis gazafxuli~.<br />
bastiliis operaSi mReris ansambli `marani~.<br />
afiSa gvamcnobs: `2001 wels qarTuli polif-<br />
oniuri simRera gamocxadda kacobriobis aramaterialuri<br />
kulturuli memkvidreobis Sedevrad. daarsebuli<br />
iuneskos mier 1997 wels, es saerTaSoriso<br />
jildo emsaxureba msoflios kulturuli memkvidreobis<br />
dacvas da ganviTarebas.~<br />
frangi kacebis gundi. scenaze gamodian Coxosani<br />
momRerlebi, erTs xevsuruli perangi acvia.<br />
fran<strong>ge</strong>bi mRerian qarTul mravalxmian simRerebs,<br />
da es Zalian, Zalian sasiamovnoa. mRerian popularul<br />
simRerebsac da iseTebsac, rogoric me arasodes<br />
momismenia. mRerian siyvaruliT da gatacebiT.<br />
am gundSi erTi qarTvelia - daTo kveselava.<br />
is mere saelCoSic iyo mosuli da gviyveboda,<br />
rogor ad<strong>ge</strong>nen repertuars, Turme, saqarTvelo-<br />
Sic dadian da iq adgilebze eZeben da swavloben<br />
imas, rac moewonebaT, aqac CamohyavT `Zvelebi~,<br />
rogorc TviTon eZaxian asakovan momRerlebs da<br />
maTi xelmZRvanelobiT amuSaveben sxvadasxva ku-<br />
Txis simRerebs. saRamo saaTnaxevari gagrZelda.<br />
frangi msmeneli aRfrTovanebuli Canda. `bisze~<br />
ramdenime simRera amReres. ovaciebi ar cxreboda.<br />
da Tumca, Cven sakmaod ganebivrebuli varT am<br />
mxriv da mogvismenia sam xmaSi namReri Cveni simRerebi<br />
iaponelebis Tu amerikelebis SesrulebiT,<br />
mainc sxvanairad amiCqrolda guli, roca mSvenierma<br />
frangma biWma - bertranma - ulamazesi pirveliT<br />
SemosZaxa guruli krimanWuli!<br />
imReres `daigvianes~... da maSinve Soreuli warsulidan<br />
amotivtivda suraTi: svaneTi, alpinisturi<br />
banaki `nakra~, ukrainelebis daarsebuli.<br />
Cveni, qarTuli `oceuli~, saxelganTqmuli dilis<br />
xazze dagvianebebiT, saerTod - uwesrigobiT,<br />
magram aseve - kargi sportuli maCveneblebiT,<br />
kldeze saukeTeso cocviT, `sportul SejibrebebSi~<br />
- magaliTad, grovad dayrili fexsacmelebidan<br />
sakuTaris amorCevaSi da yvelaze swrafad<br />
CacmaSi - gamarjvebebiT, da kidev - simReriT. marTalia,<br />
namdvilad kargi momRerali CvenSi aravin<br />
iyo, magram raRacnairad yvela vmRerodiT,<br />
da enTuziazmi xom usazRvro gvqonda. TavgamodebiT<br />
vemzadebodiT koncertisTvis. yvelaze saguldagulod<br />
`daigvianes~ davamuSaveT. solos<br />
gaiozi (SaraSiZe), CvenSi saukeTeso momRerali,<br />
ambobda, Cven ki yvela - gogoeb-biWebianad - bans<br />
vaZlevdiT. gamovediT scenaze. gaiozma SemosZaxa<br />
`daigvianes, jer arsad Canan~... Cven didi mondomebiT<br />
gavabiT bani - ooo... da yvelaferi mSvenivrad<br />
midioda, vidre erTma rusma biWma aRSfoTebiT<br />
ar dagviZaxa, gaCumdiT, mReris kaci, xels<br />
nu uSliTo! ase Cagvivarda kovzi nacarSi.<br />
bastiliis operis scenaze ki qarTul mravalxmianobaze<br />
Seyvarebuli frangi biWebi tradiciuli<br />
`mravlJamieriT~ emSvidobebian aRtacebul<br />
mayurebels.<br />
37
38<br />
nuca aleqsi-mesxiSvili lana RoRoberiZe<br />
qeTi aleqsi-mesxiSvili
`Tu Sen gansxvavdebi Cemgan,<br />
Zmao Cemo, es me ki ar<br />
makninebs, aramed mamdidrebs~<br />
antuan de sent egziuperis es mSvenieri sityvebi,<br />
romliTac iwyeba fotogamofena quCaSi, iuneskos<br />
SesasvlelTan, qvis did kedelze, srulad gamoxatavs<br />
am organizaciis suls.<br />
mimdinareobs aramaterialuri kulturuli memkvidreobis<br />
dacvis konvenciis wevri qveynebis <strong>ge</strong>neraluri<br />
asamblea. dRis wesrigSia am konvenciis<br />
cxovrebaSi implementaciis sakiTxi. magram ramdeni<br />
sulierebaa Caqsovili am mSrali terminologiis<br />
miRma!<br />
Sedixar darbazSi. asambleis monawileebi, gansxvavebulni<br />
kanis feriT, Tvalebis WriliT, saxis<br />
moyvanilobiT, tanisamosiT. afrikuli siWrele,<br />
evropuli SedarebiTi erTferovneba, silamaziT<br />
TvalismomWreli induri sari... adamianebi - momRimari,<br />
dafiqrebuli, aRelvebuli, magram yovelTvis<br />
keTilganwyobili erTmaneTis mimarT. sayovelTao<br />
survili - erTad gaakeTon raRac, yvelasTvis<br />
sasar<strong>ge</strong>blo. aq ar gSordeba gancda, rom es planeta<br />
- erTi didi sofelia, dasaxlebuli Zalian gansxvavebuli<br />
personaJebiT, romelTac, amave dros,<br />
yvelaferi saerTo aqvT, saerTo tkivilebi da saerTo<br />
survilebi. da, rac mTavaria, saerTo bediswera.<br />
es bediswera SeiZleba sabedisweroc iyos, Tu<br />
am planetis mcxovrebni - erTad - ver moerevian<br />
siRatakisa da SimSilobis, terorizmisa da kamikaZeTa<br />
Tavganwirvis, sayovelTao daTbobis SemaSfoTebel<br />
tendenciebs. da me minda vuTxra am saerTo<br />
soflis yovel mkvidrs: Sen rom gansxvavdebi<br />
Cemgan, Zmao Cemo, es me mxolod mamdidrebs da ma-<br />
Zlierebs! aseTia dRevandeli msoflios progresuli<br />
sazogadoebis kredo. da Cveni? mainc, ramxela<br />
gza aqvs gasavleli Cvens sazogadoebas imisa-<br />
Tvis, rom daZlios Tavisi, albaT, sabWoTa droidan<br />
gamoyolili karCaketiloba, miuRebloba yvelafrisa,<br />
rac gansxvavebulia, qedmaRluri damokidebuleba<br />
rasiuli, eTnikuri, religiuri, seqsualuri<br />
gansxvavebulobis mimarT. sanam fran<strong>ge</strong>bis<br />
safexburTo gundi ar gveyvareba imitom, rom iq<br />
bevri “ara wminda” frangi TamaSobs (maSin, rodesac<br />
gamokiTxvebis mixedviT, fran<strong>ge</strong>bis usayvarles<br />
adamianTa Soris pirveli - metisi ianik noaa da<br />
meore - warmoSobiT alJireli zizu, anu zinedin<br />
zidani), sanam CavTvliT, rom religiebis kavSiri,<br />
anu ekumenizmi CvenTvis miuRebeli mimarTulebaa,<br />
radganac mxolod Cveni rwmenaa WeSmariti, sanam<br />
vifiqrebT, rom istoriuladac da dResac yvelas winaSe<br />
marTalni da ucodvelni varT, sanam homofobias<br />
“normaluri” adamianis bunebriv Tvisebad miviCnevT,<br />
Cveni qveyana namdvilad demokratiuli da Tanamedrove<br />
ver gaxdeba.<br />
amaze vfiqrobdi, roca <strong>ge</strong>neraluri asambleis axla<br />
ukve yofili direqtoris, warsulSi alJiris sagareo<br />
saqmeTa da kulturis ministris - profesor<br />
bedJauis - emociebiT da gonierebiT savse sityvas<br />
vusmendi.<br />
`movuaroT yvelaze susts, SevaTanxmoT svla da<br />
SeCereba, winsvla da dasveneba, moZravi da gayuCebuli,<br />
rac xar da rac unda gaxde, - aramaterialuri<br />
memkvidreobis am Sinagan winaaRmdegobazea damyarebuli<br />
Cveni qmedeba,” - gveubneboda tribunidan<br />
es asakiT moxuci - 80 wlisa - magram axalgazrdulad<br />
STagonebuli kaci (Tu STagonebis unari asaks<br />
ki ar gamoxatavs, aramed pirovnebas?).<br />
`2001 wlidan iuneskos mier aRiarebul iqna asamde<br />
Sedevri (maT Soris, Cvenda saamayod, qarTuli<br />
mravalxmianoba. - l. R.). afrikidan, aziidan, wynari<br />
okeanidan, amerikidan, evropidan gvewvivnen saocari<br />
faseulobani da gaamdidres es saxli, es unikaluri<br />
adgili, sadac ase mimzidvelia vicxovroT,<br />
rogorc Zmebma, mTeli Cveni sxvadasxvaobiT. es Sedevrebi<br />
Cveni danawevrebuli samyaros didi sarkea.<br />
Tu ver vxvdebiT, saiT mivdivarT, is mainc vicodeT,<br />
saidan movediT. Tu unda avReldeT, es im wu-<br />
TSi, roca gavacnobierebT efemerulis daangariSebis<br />
sar<strong>ge</strong>bels, mudmivobas mTeli am sikeTeebisa,<br />
romlebsac vflobT da romlebic kidev ufro gvfloben<br />
Cven, am samyaros Tavis usasrulobaSi, sadac yvelaferi,<br />
rac cocxlobda, TrTis da cocxlobs dResac.<br />
es denadoba aramaterialurisa, romelic aqvavebs,<br />
inaxavs da qmnis xelSesaxeb kvals, emorCileba<br />
erTaderT kriteriums - absoluturi mravalferovnebis<br />
kriteriums.<br />
... es aramaterialuri kulturuli memkvidreoba<br />
- Cveni planetis erebisa da xalxebis Seri<strong>ge</strong>bis da<br />
solidarobis simboloa. misi Tavisebureba da misi<br />
simdidre ganpirobebulia imiT, rom man SeinarCuna<br />
sicocxle tradiciebisa da Cveulebebis wiaRSi.<br />
warsuli, dRevandeloba da momavali xelixelCakidebuli<br />
modian, vinaidan yvela xalxi da yvela sazogadoeba<br />
Tavisi TviTmyofobadobis erTgulia.<br />
yvelgan da yovelTvis adamiani ufrTxildeba am memkvidreobas,<br />
romelSic is eZebs da poulobs saku-<br />
Tar Tavs. man icis, intuiciurad, rom efemeruli<br />
yovelTvis ar aris warmavali.<br />
vifiqroT imaze, rom SevinarCunoT warmosaxva,<br />
39
40<br />
romelic warmoad<strong>ge</strong>ns aramaterialuris udides nawils,<br />
vinaidan is ukvdavia. “xalxi, romelsac ara<br />
aqvs le<strong>ge</strong>ndebi, sabolood, usaTuod kvdeba siciviT”,<br />
- ambobs kreoluri andaza.”<br />
Tavisi gamosvla bedJauim droze saubriT daam-<br />
Tavra, da raki amJamad dro Cemi mTavari safiqralia,<br />
minda, mTlianad moviyvano misi sityvebi: “me<br />
kargad vici, rom Cveni saunje, cocxali adamianuri<br />
saunje, mokvdavia. magram isic vici, iseve, rogorc<br />
Tqven yvelam, rom is ar unda mokvdes. da raki<br />
aravis ar SeuZlia drois damarcxeba, ufro gonieri<br />
iqneba masTan TanamSromloba. heraklite dros<br />
bavSvs adarebda. da marTlac, erTic da meorec,<br />
droc da bavSvic, arian axirebulebi da butiebi, xandaxan<br />
borotni da yovelTvis - ganuWvretelni. maS,<br />
davarwioT dro, rogorc varwevT bavSvs, rom is damSviddes<br />
da dawynardes. igrZnos - Cven vzrunavT<br />
masze, radganac ar gvinda, rom man tyuilubralod<br />
Cagviaros. man unda icodes, rom roca vaTavsebT<br />
Cvens obieqtebs misi tiranuli Zalmomreobis miRma,<br />
Cven warmovad<strong>ge</strong>nT TviTon mas - dros, mogonebasa<br />
da daviwyebas Soris. warbi, romelic asrulebs<br />
mzeras, mocekvave, romelic tovebs Tavisi SiSveli<br />
fexis kvals, da, ai, Cvens giJur vnebasac eZleva azri.<br />
moviSinauroT dro. gavauqmoT Cveni mokvdavobis<br />
piroba”.<br />
ai, aseT filosofiur-poetur notze daiwyo iuneskos<br />
<strong>ge</strong>neraluri asamblea, romelmac uamravi safiqrali<br />
gamiCina. ara mxolod egzistencialuri<br />
refleqsiebi, aramed konkretuli proeqtebis ganxorcielebis<br />
survilebi. kidev romeli obieqti, garda<br />
mravalxmianobisa, SeiZleba “wavarTvaT drois<br />
tiranul Zalmomreobas” da CavayenoT msoflio Sedevrebis<br />
nusxaSi? pirveli, razedac vifiqre, Cveni<br />
folkloria, magaliTad, saocari xevsuruli xalxuri<br />
poezia. aseve Cveni cekvebi, Tavisi TviTmyofadobiT<br />
da ganumeoreblobiT. am sakiTxebze sasaubrod<br />
Sevxvdi aramaterialuri memkvidreobis departamentis<br />
direqtors - b. riks smits. Cemda gasakvirad,<br />
man jer qarTulad mommarTa, xolo roca<br />
xevsuruli folklori vaxsene, miTxra: xo, ra Tqma<br />
unda, vici, xevsuruli da fSavuri poezia... bolos,<br />
Cemi gaocebiT gaxalisebulma, gamimxila “saidumlo”:<br />
Turme 1973 wels is Svidi Tvis manZilze swavlobda<br />
Tbilisis universitetSi, cxovrobda studqalaqSi,<br />
movlili aqvs mTeli saqarTvelo, aRfrTovanebulia<br />
TbilisiT da, saerTod, Cveni qveyniT!<br />
warmoidgineT, ra saintereso iyo CemTvis aseT pirovnebasTan<br />
saubari. Cems winadadebebs didi enTuziazmiT<br />
Sexvda, misi azriT, komiteti namdvilad<br />
dainteresdeba am proeqtebiT. vfiqrob, rom axla<br />
yvelaferi Cvenze iqneba damokidebuli. pirvel rigSi,<br />
profesionalebma unda Seadginon seriozuli<br />
da dasabuTebuli dosieebi. didi imedi maqvs, rom<br />
msoflio Sedevrebis nusxaSi kidev ramdenime qar-<br />
Tuli dasaxeleba Seva. amas ki realuri, anu finansuri<br />
mxardaWerac mohyveba.<br />
gvaqvs kidev erTi proeqti - iuneskos xelSewyobiT,<br />
baltiis da samxreT kavkasiis qveynebis mxatvrebis<br />
erToblivi muSaoba da mere maTi namuSevrebis<br />
gamofena parizSi. am proeqtiT Zalian aris dainteresebuli<br />
latviis elCi. iuneskom ukve gamoyo<br />
garkveuli Tanxa, aris molodini dafinansebisa evrokavSiridan,<br />
seqtembridan daiwyeba monawile qveynebis<br />
elCebTan Sexvedrebi. SeiZleba, raRac saintereso<br />
gamovides CvenTvis...<br />
mogvianebiT gavi<strong>ge</strong>, rom bedJaui, romelmac is<br />
araordinaruli sityva warmoTqva, oficialuri<br />
kandidatia iuneskos <strong>ge</strong>neraluri direqtoris postze<br />
da is gamosvlac, Turme, am miznis miRwevas<br />
emsaxureboda!<br />
cnobili Jurnalistis bernar <strong>ge</strong>tas werili `liberasionSi”<br />
(11 ivlisi):<br />
aanalizebs ra ruseTis dRevandel politikas, Jurnalisti<br />
ambobs, rom aseTi mdgomareoba didxans<br />
ver gagrZeldeba. “adre Tu gvian, dad<strong>ge</strong>ba dRe, roca<br />
isini (vladimer putini da dimitri medvedevi -<br />
l.R.) daupirispirdebian erTmaneTs. kodirebuli<br />
miniSnebebiT Tavis gamosvlebSi medvedevi gvacnobs<br />
Tavs, rogorc adamianis uflebaTa dacvaze damyarebuli<br />
saxelmwifos momxres, - es postsovietivizmis<br />
mesame periodi iqneba. komunizmis dangrevis<br />
mere ruseTSi dadga veluri privatizaciis, saxelmwifos<br />
rRvevis da amerikuli politikis upirobo<br />
midevnebis periodi. elcinis xanaSi rusebma i<strong>ge</strong>mes<br />
anarqiis Tavisufleba da masTan gadajaWvuli,<br />
Zlieris uflebis gabatoneba. maT ise iwvales, gamoiares<br />
iseTi damcireba da gauCndaT iseTi nostalgia,<br />
rom masiurad moundaT Zlieri xelisufleba,<br />
im ruseTis dabruneba, romelsac pirdeboda putini,<br />
da man ar gaawbila molodini. yofilma jaSuSma<br />
CaaxrCo sisxlSi CeCnebis amboxi, mwyobrSi Caayena<br />
televizia, mospo yovelgvari opozicia, daamyara<br />
saxelmwifos kontroli ruseTis mTavar simdidreze<br />
- resursebze. qveyanaSi damkvidrda avtoritarizmi,<br />
magram, amave dros, navTobis fasis aRmasvlis<br />
gamo, dadga keTildReoba da aRdga Zliereba. rva<br />
weliwadSi ruseTi Seicvala da axla medvedevi sTavazobs<br />
mas, daafuZnos Tavisi momavali dasavleT-<br />
Tan kavSirze da diax, diax, demokratiaze.<br />
es horizonti imdenad daujerebeli Cans, rom sruliad<br />
bunebrivia skepticizmi. magram davugdoT yuri,<br />
ras eubneba is <strong>ge</strong>rmaniis elitas: “Cven vaRiarebT<br />
uflebaTa saxelmwifos da saerTaSoriso kanonebis<br />
pativiscemas, pirvel rigSi, ZlierTa mier. ruseTi<br />
aris dasavleTis nawili da mas unda gaamyaros<br />
dasavleTis erTianoba maSin, roca yvela da yve-
laferi garSemo ibrZvis, rom mospos am samyaros<br />
upiratesoba”.<br />
es sityvebia? ra Tqma unda, Tu ar gaviTvaliswinebT<br />
sityvebis mniSvnelobas politikaSi da kidev<br />
imas, rom ruseTs amoZravebs CineTis da arabeT-musulmanuri<br />
samyaros SiSi. “rogorc jon le kare ambobs,<br />
ruseTi gamovida sicividan. miatova ra sabWoTa<br />
sistema da misi aRd<strong>ge</strong>nis yvelanairi survili,<br />
is xedavs Tavis momavals ganaxlebaSi. finansuri,<br />
socialuri da politikuri stabilurobis maRali<br />
done axal horizontebs gvixsnis, magram Cven ar miviswrafiT<br />
mxolod ekonomikuri keTildReobisaken.<br />
Cven gvinda, amave dros, SevcvaloT Cveni sazogadoebis<br />
mTeli sistema saSualo fenis gaZlierebiT,<br />
romelic aris soliduri baza demokratiis dasamyareblad”.<br />
aq yuradReba iZabeba. medvedevi survilebidan faqtebze<br />
gadadis. Cven xom viciT, rom ruseTis axali<br />
saSualo klasis warmomad<strong>ge</strong>nlebi Svebulebebs evropis<br />
oTxive kuTxeSi atareben, cxovroben, rogorc<br />
dasavlelebi, da is - vladimer putinis memkvidre,<br />
iuristi da ara kgb-es kaci - am axali rusebis<br />
namdvili saxea, sakmaod axalgazrda imisaTvis, rom<br />
iyos Camoqnili komunizmis mier da visi yvela miswrafebac<br />
dasavluria.<br />
medvedevi gamoxatavs axal ruseTs, imas, romelic<br />
marTlac aris dasavleTis nawili”.<br />
Zneli saTqmelia, ramdenad sarwmunoa <strong>ge</strong>tas analizi.<br />
me, piradad, yvelaze metad TvalSi momxvda medvedevis<br />
mier sabWoTa sistemis sruli uaryofis faqti.<br />
is Tvlis, rom ruseTma “miatova sabWoTa sistema<br />
da misi aRd<strong>ge</strong>nis yvelanairi survili”! albaT,<br />
gaxsovT, ras ambobda am Temaze putini. misi azriT,<br />
sabWoTa kavSiris ngreva meoce saukunis udidesi katastrofa<br />
iyo. vnaxoT, ramdenad realur Sede<strong>ge</strong>bs<br />
moitans sityvierad gamoxatuli es gansxvavebebi.<br />
poloneTis istoriuli da literaturuli sazogadoebis<br />
mier “axali Tavisufali musikis” mxardaWeriT<br />
organizebuli koncerti. ukravs kvarteti<br />
“arpejione”. mis Semad<strong>ge</strong>nlobaSi 2006 wlidan ori<br />
qarTvelia - arCil xaraZe, alti da sandro TvalWreliZe,<br />
violonCeli. daukres beThovenis kvarteti<br />
nomeri 6, si bemol maJori, Sopenis etiudi, grigis<br />
kvarteti sol minori da qarTveli kompozitoris<br />
- mixeil oZelis “mogoneba”. “arpejione” - msoflioSi<br />
aRiarebuli kvartetia, yvelaze didi musikaluri<br />
festivalebis monawile. sainteresoa msoflio<br />
presis gamoxmaureba maT gamosvlebze sxvadasxva<br />
qveynebSi: “beThoveni da misi bolo kvartetebi:<br />
sulis SemZvreli! me-13 kvartetma CaZira auditoria<br />
umZafres emociaSi, romelsac Tan axlda irealurobis<br />
xibli. me-14 - sufTa musikis didi wami,<br />
idealuri beThoveni. kvartetis talantis gamo, am-<br />
aRelvebeli da dauviwyari koncerti”, - vkiTxulobT<br />
frangul presaSi. aSS-s pres-niusi: “sruliad<br />
naTelia, rom kvarteti “arpejione” msoflio aRiarebas<br />
imsaxurebs”. `kvarteti qmnis sxva planetis<br />
atmosferos. misi qarizma asxivebs sicocxlis siyvaruls,<br />
energias, eqspresias, dinamizms, romelsac<br />
msmeneli aRfrTovanebuli ovaciebiT xvdeba”, - wers<br />
Sveduri gazeTi. Sveicariuli presa: `kvartetma `arpejionem”<br />
gvaCuqa saucxoo koncerti. uiSviaTesia<br />
Sesrulebisa da intonaciis aseTi sizuste”.<br />
vusmendi am marTlac amamaRlebel musikas da mixaroda,<br />
rom mis SemqmnelTa Soris ori qarTvelia.<br />
maTSi yvelaze axalgazrdas - sandro CijavaZes, Cveni<br />
drois cnobili musikosis, sandrika CijavaZis<br />
Svils - qarTuli sazogadoeba jer ar icnobs. sandro<br />
1995 wlidan safran<strong>ge</strong>TSi cxovrobs, ukravda<br />
sxvadasxva qveynebSi, rogorc solisti, raRac xani<br />
muSaobda iseT cnobil musikosebTan, rogorebic<br />
Safrani da nataSa gutmania. CemTvis is aRmoCena iyo.<br />
maRali, Txeli, moxdenili, eleganturi, Tavze Tmis<br />
didi fafariT, is Zalian uxdeba Tavis instruments,<br />
Celos. STambeWdavi iyo misi soloebi, Tavisi gansakuTrebuli<br />
musikalurobiT, emociurobiT da<br />
plastikiT.<br />
koncertis kulminaciad bisze Sesrulebuli sulxan<br />
cincaZis miniatiurebi iqca - es marTla xalxuri<br />
da erovnuli, da instrumentirebiT Zalian Tanamedrove<br />
musika. jer `cekva” daukres, mere `cicinaTela”.<br />
darbazi ovaciebiT See<strong>ge</strong>ba am maTTvis uCveulo<br />
da Tavisebur han<strong>ge</strong>bs. me ki, roca `cicinaTelas”<br />
melodia gavigone, violinosa da Celos eqspresiuli<br />
solos SesrulebiT, ubralod, tirili<br />
mominda, rac imas niSnavs, rom sulis siRrmeSi maSinve<br />
aJRerda yvela Rrmad Camaluli simi, qarTul<br />
miwasTan kavSiris mauwyebeli.<br />
yvelasaTvis cnobilia, rom wels msoflio politikur<br />
arenaze TamaSdeba sayovelTao mniSvnelobis<br />
udidesi intriga: vin gaxdeba noemberSi SeerTebuli<br />
Statebis prezidenti? 72 wlis jon mak keini<br />
- amerikis gmiri, admirali babuis da aseve admirali<br />
mamis STamomavali, Tu 46 wlis barak obama - metisi,<br />
axali amerikis gansaxiereba da imedi. msoflio<br />
gulis fancqaliT elodeba am uCveulo Serkinebas.<br />
Tavis saredaqcio werilSi `liberasioni” wers:<br />
`arCevnebi jer ar Catarebula, da mas ukve daerqva<br />
istoriuli. pirvelad amerikis istoriaSi, Savkanianma<br />
moipova politikuri partiis mandati prezidentobisTvis.<br />
ramdenime TveSi ilinoisis senatorma<br />
SeanjRria amerikuli politikis tradiciuli<br />
kodebi. kenieli mamis Svilma Tavidanve uaryo “Savi<br />
kandidatis” roli imisaTvis, rom amaRlebuliyo<br />
rasiul dapirispirebebze, miseuli “sxva amerikis”<br />
imedi gaerTianebis SesaniSnav moZraobad aqc-<br />
41
42<br />
ia. hilari klintoni iyo pirveli, vinc saTanadod<br />
ver Seafasa is cvlilebis wyurvili, romliTac moculi<br />
iyvnen amerikelebi. cxadia, obamas jer kidev<br />
bevri aqvs mosapovebeli, - TeTri amerikis Zveli<br />
demonebi jer sabolood ar gamqralan. obamam unda<br />
moaxerxos, rom misi ocneba, romelic marTin lu-<br />
Ter kingis mere milionobiT amerikelis ocnebac<br />
aris, damkvidrdes, rogorc axali eris realoba”.<br />
praimerebSi Tavisi gamarjvebis dRes 46 wlis senatorma<br />
ase mimarTa Tavis amomrCevels: “radganac<br />
Tqven gadawyviteT, rom vaSingtonSi unda moxdes<br />
cvlilebebi; radganac Tqven gjeraT, rom es weliwadi<br />
sxvebisgan gansxvavebuli unda iyos; radganac<br />
Tqven SesZeliT ar mi<strong>ge</strong>qciaT yuradReba Tqveni eWvebisa<br />
da SiSebisaTvis, aramed yuri mi<strong>ge</strong>gdoT Tqveni<br />
yvelaze didi imedebisa da yvelaze maRali miswrafebebisTvis,<br />
Cven mivadeqiT istoriuli mogzaurobis<br />
dasasruls da axalis dasabams, romelic ganaaxlebs<br />
amerikas da gaakeTilSobilebs mas”. xalxi<br />
sulganabuli da cremlmoreuli usmenda am marTlac<br />
axleburi suliskveTebiT gamsWvalul sityvas.<br />
yovelma qarTvelma icis, ra mniSvnelobisaa CvenTvisac<br />
amerikis momavali prezidentis vinaoba. respublikeli<br />
mak keini - saqarTvelos da misi prezidentis<br />
piradi megobari, romelic araerTxel iyo<br />
Cveni qveynis stumari da romelmac, aseve araerTxel,<br />
aSkarad da Tamamad gamoxata Cveni mxardaWera<br />
Zlieri qveynebis sawinaaRmdegod, da mis gverdiT,<br />
qarizmatuli demokrati obama, demokratiul RirebulebaTa<br />
damcveli, da, sxvaTa Soris, manac, erTxel,<br />
saqarTvelosTvis sasar<strong>ge</strong>blo rezolucias dauWira<br />
mxari senatSi... magram mak keinis daintereseba<br />
Cveni qveyniT mainc sul sxvaa, vinaidan is pirad<br />
ganwyobebs da emociebs emyareba.<br />
15 ivlisis “le mondi” aqveynebs werils saTauriT:<br />
“barak obama - planetis fenomeni”. gazeTs mohyavs<br />
timoTi garton eSis, oqsfordSi evropul saqmeTa<br />
mkvlevaris, gamonaTqvami: “obamamania gaxda<br />
planetis fenomeni, ufro sayovelTao, vidre dianomania”.<br />
sainteresoa, ara?<br />
kenieli mahmadiani mamis da amerikeli dedis Svili,<br />
is, faqtiurad, mesame samyaros amerikelia, romelic<br />
piradad aris dakavSirebuli sxva kontinentebTan.<br />
komentatorebi Tvlian, rom dabadebuls<br />
havaiSi, gazrdils indoneziaSi, diplomirebuls harvardSi,<br />
mas advilad SeuZlia kulturuli barierebis<br />
gadalaxva.<br />
garedan danaxuli, is xiblavs yvelas. 24 qveyana-<br />
Si Catarebuli gamokiTxvebiT, barak obamas kandidatura<br />
ara marto aRvivebs did imedebs, aramed<br />
mkveTrad aumjobesebs aSS-s imijs msoflioSi. iqmneba<br />
STabeWdileba, rom mas SeuZlia daamyaros wesrigi<br />
am gawvalebul planetaze 11 seqtembris tra<strong>ge</strong>diis<br />
mere da Searigos SeerTebuli Statebi dan-<br />
arCen samyarosTan. am gamokiTxvebiT, obamas xmas<br />
miscemda fran<strong>ge</strong>bis 84%, ingliselebis - 82%, <strong>ge</strong>rmanelebis<br />
- 74%, espanelebis - 72%. is aseve popularulia<br />
avstraliaSi, iaponiaSi, samxreT koreaSi.<br />
magram SigniT, amerikaSi, yvelaferi ase naTeli<br />
ar aris. mak keins aqvs Tavisi upiratesobebi, es, upirveles<br />
yovlisa, misi patriotizmia da amerikuli<br />
TviTmyofadobis upirobo aRiareba. misi mizania -<br />
daamyaros mWidro urTierTobebi sxva qveynebTan,<br />
oRond, Zlieris poziciebidan. misi winadadebaa -<br />
Seiqmnas demokratiul qveyanaTa liga da gairicxos<br />
ruseTi ZlierTa rvianidan(!), riTic is amerikas<br />
absoluturi he<strong>ge</strong>monis rolSi amkvidrebs. aris kidev<br />
erTi, amerikelebisTvis mniSvnelovani momenti:<br />
amerikis prezidentebs tradiciulad maRali<br />
samxedro wodebebi aqvT. franklin ruzvelti msaxurobda<br />
flotSi, rogorc prezident vilsonis mdivani;<br />
eizenhaueri iyo <strong>ge</strong>nerali, niqsoni - sazRvao<br />
jaris oficeri; aseve fordic. reiganma moixada samxedro<br />
samsaxuri; jon kenedi da ufrosi buSi omis<br />
gmirebi iyvnen. amerikelebi udides pativs scemen<br />
mak keins, rogorc vietnamis gmirs, romelmac am<br />
omis dros araerTi keTilSobiluri qmedeba Caidina,<br />
da admiralebis STamomavals. obamas ki, yvela<br />
sxva prezidentisgan gansxvavebiT, amerikis jarSic<br />
ki ar umsaxuria. amitom bevr amerikelSi safuZvlian<br />
eWvs iwvevs misi momavali mTavarsardloba.<br />
da kidev, arsebobs hilari klintonis fenomeni,<br />
romelmac SeerTebuli Statebis masStabiT uZlieresi<br />
kampania Caatara, xmaTa saerTo raodenobiT -<br />
19 milioniT - mougo obamas da damarcxda mxolod<br />
super delegatTa xmebiT. aman gamoiwvia risxva<br />
barak obama, hilari klintoni
qali amomrCevlebisa, romlebic Tvlidnen, rom,<br />
rogorc iqna, dadga maTi dro, da rom am kacma, obamam,<br />
mosulma arsaidan, waarTva qals SesaZlebloba<br />
gamxdariyo msoflios uZlieresi qveynis prezidenti.<br />
bevri eqsperti eWvobs, rom isini sabolood<br />
xmas miscemen obamas. gamokiTxvebis mixedviT,<br />
aseTi klintonis momxreTa mxolod 60 procentia.<br />
17% xmas miscems mak keins, 22% ki saerTod ar apirebs<br />
arCevnebSi monawileobas. vaSingtonel korespondents<br />
mohyavs erT-erTi qali amomrCevlis sityvebi:<br />
“xma mivce obamas? arasodes! diax, is Cveni<br />
axali rok varskvlavia, axali amerikuli kerpi. magram<br />
ara prezidenti, romelic Cven gvWirdeba”. virjiniel<br />
meddas surs mak keinis gamarjveba, vinaidan<br />
imedi aqvs, rom hilari klintoni kidev ufro<br />
gaZlierebuli dabrundeba 2012 wels. da aseTi amomrCeveli<br />
sakmaod bevria.<br />
amitom intrigis arsi imaSia, rogor moiqceva hilari.<br />
marTalia, man mouwoda Tavis amomrCevels,<br />
xma misces demokrat obamas, magram yvela komentatori<br />
ar aris darwmunebuli mis gulwrfelobaSi.<br />
maTi azriT, is namdvilad apirebs Tavisi kandidaturis<br />
ward<strong>ge</strong>nas momaval arCevnebze, es ki mxolod<br />
maSin iqneba SesaZlebeli, Tu amJamindel arCevnebSi<br />
gaimarjvebs respublikeli.<br />
Cems gonebaSi imdeni vimeore marina cvetaevas<br />
leqsi - “çà ýòîò àä, çà ýòîò áðåä, äàðóé ìíå ñàä<br />
íà ñòàðîñòü ëåò, ñàä îäèíîêèé êàê ñàìà“ da ise<br />
gaviTavise misi striqonebi, rom, mgoni, marTlac<br />
davijere: parizis gareubnis es baRi, romelic akravs<br />
Cemi dRevandeli sacxovreblis fanjrebs, - Ce-<br />
mi baRia, romliTac RmerTma cxovrebis miwurul-<br />
Si damasaCuqra. `am jojoxeTis da bodvis gamo, gTxov,<br />
sibereSi baRi miboZe... baRi, euli, rogorc me Tvi-<br />
Ton”... hoda, ai, am Cems mier miTvisebul, Tu gan<strong>ge</strong>bis<br />
mier boZebul baRSi, am ramdenime dRis win, aRmovaCine<br />
ku. ku mosuli arsaidan. baRi ori mxridan<br />
saxliT aris garSemortymuli, da kidev or mxares<br />
aguris maRali kedelia. ucnauria, saidan da rogor<br />
unda gaCeniliyo ku am Semofarglul sivrceSi,<br />
Tavs vimtvrevdiT eleni da me. es ucnauri cxoveli<br />
ki sruliad bunebrivad grZnobda Tavs, idga(?)<br />
gayuCebuli mwvane balaxze, ezos SuagulSi da umetyvelo<br />
TvalebiT misCereboda sivrces. da gonebaSi<br />
maSinve gacocxlda warsuli: didi xnis winaT,<br />
roca Cemi Svilebi jer patarebi iyvnen, da roca yovel<br />
zafxuls Cvens sayvarel da mSobliur Telav-<br />
Si vatarebdiT, zaira arseniSvilis aseve mSobliur<br />
saxlSi, erTxel, zustad aseve, rogorc axla, ezo-<br />
Si aRmovaCineT ku! misi gamoCena yvelam, didebmac<br />
da bavSvebmac, aRviqviT, rogorc saswauli. bavSvebi<br />
Tavs dastrialebdnen ezos axal binadars, saxelic<br />
daarqves - rikiku, Zalian popularuli `riki<br />
tiki tavis” gavleniT, rac ukve moSinaurebas niSnavda.<br />
da mere, erT dRes, rikiku gaqra. bavSvebma eZebes,<br />
eZebes da bolos ipoves, ezos siRrmeSi, mkvdari.<br />
mezoblebi ambobdnen, mzeze gaxmao.bavSvebs ukvirdaT,<br />
Tu dascxa, ratom ar Seafara Tavi Crdils?<br />
da ai axla, aq, ivriSi, isev saidanRac ucnaurad movlenili<br />
ku! netavi Telaveli rikikus suli xom ar<br />
Casaxlda masSi? es azri maxalisebs da am parizel<br />
javSnian arsebas Cem gulSi rikikus veZaxi. imisaTvis,<br />
rom warsuli ar qrebodes ukvalod, rom yove-<br />
jon makkeini
44<br />
lTvis, roca momindeba, vxedavde, rogor darbian<br />
da Cxuboben zairas ezoSi patara qeTi da nuca, da<br />
rogor xarxarebs Tu iRuSeba lado... ho, imisaTvis,<br />
rom CemSi yovel wuTs cocxlobdes warsuli.<br />
“Tu ar viciT, saiT mivdivarT, is mainc vicodeT,<br />
saidan movediT~...<br />
axla Cem SviliSvilebs hyavT ananurSi sami patara<br />
ku, romelTac, Cveni Telaveli kus gavleniT, daarqves<br />
rikiku, likiku da cikiku... esec im gardasul<br />
dReebTan kavSiria.<br />
qarTuli kulturis zeimi, romelic namdvili<br />
siamayis grZnobiT gavsebs: monparnasis muzeumSi<br />
mowyobili gamofena - `parizi - monparnasi - Tbilisi.<br />
elene axvlediani - vera faRava. maTi parizuli<br />
ociani wlebi~.<br />
aq yvelaferi uCveuloa, TviTon patara, myudro,<br />
orsarTuliani muzeumic da, rac mTavaria, garemoc.<br />
parizis erT-erT centrSi, monparnasis SuagulSi,<br />
Sedixar Zalian grZel, viwro ezoSi, romelic<br />
raRaciT Zveli Tbilisis ezoebs gagonebT, axla ratomRac<br />
italiurs rom veZaxiT. ezo mcenareebsa da<br />
yvavilebSia Carguli. mis orive mxares - mxatvarTa<br />
saxelosnoebia da Ria karebSi Cans sxvadasxvagvari<br />
tiloebi, qandakebebi, Zveleburi ulamazesi nivTebi...<br />
raRac ucnauri ganwyobileba <strong>ge</strong>ufleba, TiTqos<br />
dRevandeli Tanamedrove parizidan romeliRac<br />
gasul saukuneSi Seabije...<br />
gamofenis wardginebaSi weria: `muzeumi agrZelebs<br />
Tavis gzas - warmoadginos ZiriTadi artistuli<br />
mimarTulebebi, romelTac xidebi gades dedaqalaqis<br />
am ubnidan msoflios sxvadasxva qveynebisaken.<br />
elene axvledianis da vera faRavas gamofena<br />
mniSvnelovania im mxrivac, rom asaxavs kulturul<br />
da artistul kavSirebs, romlebic arsebobs saqarTvelosa<br />
da safran<strong>ge</strong>Ts Soris, da aaSkaravebs maT<br />
Zalas da aucileblobas guSin, iseve, rogorc dRes~.<br />
gamofena istoriul konteqstSia moqceuli. saqarTvelos<br />
respublikis damoukideblobis deklaracia<br />
(romelsac, sxvebTan erTad, lados mamis - Salva<br />
aleqsi-mesxiSvilis xelmowera amSvenebs, rac<br />
ladosTvis mudmivi siamayis wyaro iyo)...droiT da-<br />
Rdasmuli fotoebi: parizi, monparnasi, ociani wlebi,<br />
monparnasis quCebSi da kafeebSi - Cveni mxatvrebi,<br />
“parizul jgufad” monaTlulni: lado gudia-<br />
Svili, daviT kakabaZe, elene axvlediani, vera faRava.<br />
fotoebs me-20 saukunis ociani wlebis surneli<br />
dahkravs. elene axvlediani brijebSi, halstuxiT,<br />
moklefarflebiani, im droisaTvis Cveuli SlapiT.<br />
misi ganumeorebeli silueti eifelis koSkis<br />
fonze...<br />
ori axalgazrda qali, ori mxatvari, elene da vera.<br />
erTi - mivlenili xelisuflebis mier msoflio<br />
kulturis centrSi - parizSi, mxatvrobaSi daostatebis<br />
mizniT, - ucnauria, magram sabWoTa sistemis<br />
gariJraJze es ratomRac SesaZlebeli iyo, - da meore<br />
- emigrantebis Svili, samudamod dasaxlebuli<br />
am qalaqSi. ori mxatvari, romelTa gzebi maSin, im<br />
ocian wlebSi gadaikveTa, raTa mere, 1927-Si samudamod<br />
daSoreboda erTmaneTs. maSin elenem parizSi<br />
Tavisi saocari etiudebi - SiSveli naturebis mTeli<br />
seria daxata, Seqmna ferweruli tiloebi, sadac<br />
gamoikveTa misi xelwera, romelic `raRaciT gvagonebs<br />
pisaros~, rogorc weren fran<strong>ge</strong>bi: `parizis<br />
erTi kuTxe~, `parizis muSaTa ubani~, `parizis gareubani~...<br />
axvledianis ferweras sul axalgazrdobidan<br />
vicnobdi, magram arasdros menaxa misi etiudebi,<br />
da axla momajadova im Zalam da eqspresiam, romelic<br />
am SiSvel naturebSia Cadebuli. davdiodi am<br />
didi <strong>ge</strong>movnebiT da profesionalizmiT mowyobil<br />
gamofenaze, sadac epoqis dasaxasiaTeblad gudiaSvilis,<br />
kakabaZis, qiqoZis TiTo tilo da qeTevan ma-<br />
RalaSvilis `elene axvledianis portretic~ iyo gamofenili<br />
da Tvalwin medga es axalgazrda mSvenieri<br />
qali, Tavis megobrebTan - daviT kakabaZesa da lado<br />
gudiaSvilTan erTad - Cabmuli parizis imdroindel<br />
artistul bohemaSi, sul axalgazrda mxatvari,<br />
romlis namuSevrebi regularulad ifineboda<br />
`Semodgomis salonSi~ da `damoukidebelTa salon-<br />
Si~, sadac pol siniakma misi erT-erTi ferweruli<br />
tilo iyida. mere misi personaluri gamofenac Sedga<br />
parizul galereaSi - “oTxi gza”. ase iwyeboda<br />
es intensiuri, didi artistuli momavlisTvis gzagaxsnili<br />
cxovreba, romelic uecrad dasrulda 1927<br />
wels, roca axalgazrda qarTveli mxatvrebi saqar-<br />
TveloSi daabrunes, daabrunes imisaTvis, rom arasdros<br />
arsad aRar gaeSvaT da yvelanairad SeezRudaT<br />
TavianT SemoqmedebaSi.<br />
“eliCka”, rogorc mas axloblebi eZaxdnen, deda-<br />
CemTan da mamidaCemTan megobrobda. roca deda aTwliani<br />
gadasaxlebidan dabrunda, is xSirad modioda<br />
CvenTan. da Cems mexsierebaSi amotivtivda gadaviwyebuli<br />
epizodi: es iyo Cemi pirveli Sexvedra<br />
elene axvledianTan. sxedan Cvens did oTaxSi, barnovis<br />
quCaze, Savdermatingadakrul sarkeebian “atamankaze”<br />
gorozi Sesaxedaobis, Cemi aRqmiT marad<br />
SublSekruli cnobili mxatvari da cixeebisa da gadasaxlebebis<br />
Sedegad mTlad Tavis TavSi wasuli,<br />
sulier martoobas Sexiznuli dedaCemi. da uceb, CemTvis<br />
moulodnelad, dedas gamoaqvs Tavisi `im cxovrebis~,<br />
anu gadasaxlebis Sesaxeb dawerili moTxrobebi<br />
(Tu moTxroba, aRar maxsovs) da ukiTxavs am<br />
ucxo qals. me saSinlad vRelav. ise zustad vici,<br />
ras grZnobs am dros dedaCemi, - es moTxrobebi xom<br />
im pirquSi warsulis anareklia, romelzec deda arasdros<br />
da aravisTan laparakobs, - amitomac dRemde<br />
misi mkiTxvelebi mxolod me da kidev ramdenime<br />
uaxloesi adamiani viyaviT. da uceb, es saxelganTqmuli<br />
mxatvari, eliCka! ra aris misTvis cixe, vorkuta,<br />
“xalxis mtrebis ojaxis wevrTa” uTavbolo xe-
tiali CrdiloeTis yinulovan okeaneSi da tundraSi?<br />
rogorc axla vxvdebi, maSin araferi vicodi<br />
elene axvledianis Sesaxeb da is, ubralod, svebednieri<br />
mxatvari megona. amitom Seusabamod momeCvena<br />
dedas survili gaeziarebina misTvis Tavisi Rrmad<br />
Camaluli gancdebi. deda kiTxvas amTavrebs. siCume<br />
Camovardeba. da me vxedav, rom Cemi pirquSi `tiotia<br />
eliCka~ tiris. tiris da arc malavs cremlebs.<br />
mere wamod<strong>ge</strong>ba, Tavisi didi nabijebiT gaivl-gamoivlis<br />
oTaxSi, cxvirsaxocs amoiRebs, cremlebs<br />
moiwmends da misTvis Cveuli rixiT SesZaxebs: Íóöà,<br />
äîðîãàÿ, çòî òàê ïðåêðàñíî! Èõ íàäî îáúçÿòåëüíî<br />
íàïå÷àòàòü. im wuTs iseTi Sveba vigrZeni, TiTqos<br />
umaRlesma cenzorma arsebobis neba darTo moTxrobebs<br />
da, maTTan erTad, TviTon dedaCems, Tumca<br />
gulSi gamecina dabeWdvis winadadebaze, vinaidan<br />
mSvenivrad vicodi, rom amaze maSin ocnebac ar SeiZleboda,<br />
- es xom is Savbneli wlebi iyo, stalinis<br />
sikvdilis wina wlebi! TviTon eliCka axvledianis<br />
Sesaxeb ki im dRis mere bevri ram gavi<strong>ge</strong> da Semrcxva<br />
kidec Cemi wuTieri undoblobis.<br />
da kidev erTi uZlieresi xati warsulidan: perovskaias<br />
quCaze, elene axvledianis saxelosnoSi -<br />
rixteris da dorliakis koncertebi! es udidesi kulturuli<br />
da, SeiZleba iTqvas, paradoqsuli movlena<br />
Cveni qalaqis cxovrebaSi. iqvea pasternakic.<br />
Tumca namdvilad ar maxsovs, es koncertze xdeba,<br />
Tu sxva dros, magram pasternakic eliCkas didi megobaria<br />
da masTan namdvilad minaxavs. da, albaT,<br />
parizis Tavisuflebas SeCveuli mxatvrisTvis es<br />
kavSirebi sabWoTa iZulebiTi karCaketilobis er-<br />
Tgvari kompensaciaa. es kavSirebi ki marTlac WeS-<br />
elene axvlediani<br />
maritia da xelisuflebis mimarT amboxis tolfasi.<br />
didi rusi mxatvrebis da poetebis ltolvac saqarTvelos<br />
mimarT SemoqmedTa Tavisuflebisken mudmiv<br />
swrafvas gamoxatavs. radganac, miuxedavad saerTo<br />
bediswerisa, saqarTveloSi mainc arsebobda<br />
nagleji Tavisuflebisa, romelic ideologiis marwuxebmac<br />
ver Cakla sabolood. es ician monparnasis<br />
muzeumis organizatorebmac, romlebic TavianT<br />
wardginebaSi Tbiliss sabWoeTis `artistizmis<br />
akvans~ uwodeben, saubroben imaze, rogor gadaiqca<br />
elene axvledianis saxli kulturis kerad, sadac<br />
Tavs iyridnen qarTveli da rusi musikosebi,<br />
poetebi da mxatvrebi da ra aRtacebas iwvevda ma-<br />
TSi es `warmtaci da idumali~ pirovneba.<br />
vera faRava Cemi parizeli deidebis - qeTo asaTianis<br />
da boka wulaZis - kargi nacnobi iyo. qeTosTan<br />
erTad mis saxelosnoSic vyofilvar. is Tavisi<br />
sidarbaisliT da mokrZalebulobiT axdenda STabeWdilebas,<br />
maSin, rodesac saerTaSoriso aRiareba<br />
hqonda mopovebuli da 1966 wels safran<strong>ge</strong>Tsac ki<br />
warmoad<strong>ge</strong>nda veneciis bienaleze. cxovrebis meore<br />
naxevarSi abstraqciisken gadaixara, romelic,<br />
misive sityvebiT rom vTqvaT, `ganicada, rogorc<br />
aucilebloba~, da `rogorc sinaTlis saxecvlilebebis<br />
absoluturi Zieba~.<br />
saqarTvelos saelCos - ufro zustad, mamuka kudavas<br />
da eka enuqiZis - iniciativiT, am iSviaT gamofenas<br />
davamTxvieT Cveni damoukideblobis dRis<br />
aRniSvna, ris gamoc es tradiciuli dResaswauli<br />
SeiZleba zedmetad xalxmravali, magram, amave<br />
dros, ufro gansakuTrebuli da xelovnebasTan<br />
Serwymuli gaxda.<br />
rixteri<br />
45
elene axvledianis da vera faRavas gamofenis afiSa
`cxovrebam Sxami masmia,<br />
me kaxur Rvinod Sevir<strong>ge</strong>~<br />
adreuli axalgazrdobidan vaJas es sityvebi Cemi<br />
sicocxlis mrwamsad vaRiare. da namdvilad mjeroda,<br />
rom mec ase varsebobdi, rom vaxerxebdi cxovrebis<br />
mier TasebiT morTmeuli Sxamis RvinosaviT<br />
Ser<strong>ge</strong>bas. magram uecrad, moulodnelad, sicocxlis<br />
miwuruls am sityvebmac dakar<strong>ge</strong>s TavianTi<br />
Zala. marTla SevZeli Sxamis Rvinod qceva, Tu es<br />
mxolod Tavis motyueba iyo?<br />
rogor unda gauZlo tkivils, romelic uceb, da<br />
TiTqos samudamod, Casaxlda SenSi. is yvelgan aris,<br />
Sens SigniT, Sens gareT. dagyveba, rogorc cocxali<br />
arseba, Tu rogorc Crdili. Signidan gRrRnis<br />
da ganadgurebs. piradi tkivili, gadajaWvuli saerTosTan.<br />
s a s o w a r k v e T i l e b a. ra metyveli<br />
sityvaa da ramdenis mTqmeli!<br />
da uceb, am dilas moxda sul ubralo ram: gavaxile<br />
Tvalebi da davinaxe adreuli mzis mkrTali<br />
sxiviT Seferili vardi, romelic ezodan mosdgomoda<br />
Cems fanjaras... da guli Semiqanda (vardi -<br />
mSvenierebis stereotipi)...<br />
guSin saRamos ki damireka strasburgidan Cemma<br />
ufrosma SviliSvilma, romelic internetSi uyurebda,<br />
am sayovelTao finansuri krizisis pirobebSi,<br />
rogor agrovebda msoflio CvenTvis oTxnaxevar<br />
miliards! lados xma uTrToda aRfrTovanebisgan:<br />
es xom marto ekonomikuri daxmareba ar<br />
aris, aramed arnaxuli solidarobis gamovlineba,<br />
da kidev Cveni moraluri gamarjveba da stabilurobis<br />
da ganviTarebis garantia!<br />
da mere, diliT vardic moulodnelad moadga<br />
Cems fanjaras. Tu is mTeli am xnis manZilze aq iyo<br />
da me ver vxedavdi? albaT es aris sixaruli. sixaruli...<br />
aRarc maxsovda misi feri. axla vxvdebi,<br />
rom is marTlac v a r d i s feria.<br />
kidev erTi Semobruneba Cems sulier cxovreba-<br />
Si. ase CaibeWdeba Cems mexsierebaSi es dRe.<br />
cxovrebam Sxami masmia, me kaxur Rvinod Sevir<strong>ge</strong>...<br />
18 oqtombers “le mondSi” daibeWda natali nu<strong>ge</strong>iredis<br />
CvenTvis sayuradRebo werili saTauriT<br />
“rusuli Tavsatexi dasavleTisTvis” :<br />
“saqarTvelos omma Secvala dasavlelebis damokidebuleba<br />
ruseTisadmi. aqamde, putinis wleb-<br />
Si ruseTs aRiqvamdnen, rogorc partniors, rTuls,<br />
magram mainc gasa<strong>ge</strong>bs. kremlis xSirad xmauriani<br />
ritorika aRiqmeboda, rogorc mouxeSavi swrafva<br />
saerTaSoriso prestiJisaken, romlis ukan mxolod<br />
saxelmwifos aRd<strong>ge</strong>nis survili imaleboda. magram<br />
am zafxuls gamoCnda sxva saxe: ruseTi - dampyrobeli,<br />
mowadinebuli, iaraRiT daamxos mezob-<br />
eli qveynis xelisufleba da Secvalos dad<strong>ge</strong>nili<br />
sazRvrebi. ficxi partnioridan ruseTi gadaiqca<br />
usafrTxoebis problemad. mas mere dasavlelebi<br />
cdiloben, Secvalon TavianTi politika. “magram<br />
verc SeerTebulma Statebma da verc evropam ver<br />
ipoves jerjerobiT pasuxi”, rogorc ambobs stefan<br />
sestanoviCi, madlen olbraitis mrCeveli sabWoTa<br />
kavSiris sakiTxebSi.<br />
8 oqtombers elizem warmoadgina iniciativa: daiWiros<br />
sityvaze ruseTis prezidenti - dimitri medvedevi,<br />
romelmac ilaparaka “evropul civilizaciaze”,<br />
sadac ruseTs eqneba Tavisi adgili. evropelebs<br />
undaT, dadon fsoni axalgazrda xelmZRvanelze;<br />
maTi azriT, is putinze naklebad unda iyos<br />
travmirebuli “damcirebiT”, romelic gamoiwvia<br />
sabWoTa kavSiris dakargvam.<br />
faqtobrivad, evropelebi ibnevian ruseTis namdvili<br />
miswrafebebis Sefasebisas. ruseTsa da saqarTvelos<br />
Soris xuTdRiani omis miRma imaleboda<br />
farTo ambiciebi: aeZulebina dasavleTi, uari eTqva<br />
amerikul raketsawinaaRmdego farze, nato-s<br />
gafarToebaze. ruseTis gaTvlebSi figurirebda<br />
iranis atomuri dosiec.<br />
... mosalodnelia, rom momavalSi diskusiebi kidev<br />
ufro mwvave gaxdeba, radganac 2009 wels evrokavSiris<br />
saTaveSi movlen Cexebi da Semdeg Svedebi,<br />
romlebic bevrad ufro mkacrad afaseben moskovs.<br />
evropuli erTianoba saqarTvelos mimarT<br />
emyareba mravalmxriv strategias: Sewyvitos “Zveleburi<br />
urTierToba” ruseTTan, magram ar dauSvas<br />
misi izolacia. amave dros, yalibdeba axali ur-<br />
TierToba aRmosavlel mezoblebTan da gacxadebulia<br />
Zalisxmeva energiis axali wyaroebis mosapoveblad.<br />
buSis mimavali administracia kmayofili Cans evropelebis<br />
iniciativebiT. “es aCvenebs, rom saqme<br />
exeba ara problemebs ruseTsa da amerikas Soris,<br />
aramed problemas ruseTsa da saerTaSoriso erTobas<br />
Soris”, ambobs dan fridi. oseTisa da afxazeTis<br />
damoukideblobis cnobis mere moskovi sakvirvelad<br />
izolirebuli aRmoCnda, gansakuTrebiT<br />
CineTis mxardaWeris gareSe. 200 evropeli damkvirveblis<br />
Casvla saqarTveloSi sruliad axali movlenaa.<br />
zafxulis omamde evropa ar amJRavnebda<br />
dainteresebas regioniT.<br />
TandaTan Tavs iCens winaaRmdegobebi ruseTis<br />
xelisuflebis SigniT. diplomatebi Tvlian, rom<br />
putinma, gaRizianebulma imiT, rom misma propagandam<br />
ver moaxerxa saerTaSoriso sazogadoebriobis<br />
winaSe saqarTveloze Tavdasxmis gamarTleba,<br />
47
48<br />
martom gadawyvita gadaelaxa zRvari “axali saxelmwifoebis”<br />
- afxazeTis da oseTis - aRiarebiT.<br />
dazianda qveynis reputacia. amas daemata finansuri<br />
vardna. medvedevi yvelafers gaakeTebs, rom<br />
aRadginos Tavisi xelisuflebis imiji. evropa ki<br />
Seecdeba, misces gza moskovSi “realistur” dinebas<br />
“Zerebis” sawinaaRmdegod”.<br />
vfiqrob, rom es statia Tavisi obieqturobiT ipyrobs<br />
yuradRebas. ruseTTan urTierToba dRes<br />
marTlac uaRresad aqtualur problemad iqca dasavleTisTvis:<br />
ruseTis izolireba, Tu yvela Ronis<br />
xmareba, rom es ucnauri qveyana saerTaSoriso<br />
normebis farglebSi moaqcion. me mainc mgonia, rom<br />
evropelebs ar esmiT erTi elementaruli ram: bevrad<br />
ufro saxifaToa moskovTan daTmobebze wasvla,<br />
vidre misi izolireba; an SeiZleba esmiT kidevac,<br />
magram daTvis moSinaurebas arCeven.<br />
“herald tribiunma” kidev ufro radikaluri werili<br />
gamoaqveyna: “evropis rusuli problema”:<br />
“ruseTs ar unda hqondes ufleba, Secvalos ZaliT<br />
saqarTvelos (an nebismieri sxva qveynis) saz-<br />
Rvrebi. sanam evropelebi ar gaerTiandebian aSSsTan<br />
erTad moskovis Tavgasulobis winaaRmdeg,<br />
ruseTis liderebi naklebad igrZnoben zewolas<br />
Tavisi qcevis Sesacvlelad.<br />
evrokavSiri gayofilia ukiduresad SeSinebulebad<br />
da axlomxedvelobiT gabruebulebad. pirvel<br />
jgufSi arian yofili sabWoTa satelitebi, anu<br />
poloneTi da baltiis qveynebi, romelTac erTad<br />
Sekribes TavianTi SiSi, da maT SeuerTda britane-<br />
Ti. meoreSi arian <strong>ge</strong>rmania, italia da safran<strong>ge</strong>Ti<br />
(batoni sarkozi gamonaklisia), romelTac yvelaferze<br />
maRla daayenes vaWroba da ruseTis ener<strong>ge</strong>tikuli<br />
simdidre.<br />
navTobisa da gazis wyalobiT, moskovs aqvs kozirebi,<br />
magram arc imdenad Zlieri, rogorc mas hgonia.<br />
aSS-s administraciam samarTlianad ganacxada,<br />
rom erTi qveynis calmxriv qmedebas - anklavebis<br />
damoukideblobis aRiarebas - ar SeuZlia realurad<br />
Secvalos situacia. aseTi gancxadebebi unda<br />
modiodes atlantikis orive mxridan.<br />
evrokavSirma ar unda ganaaxlos molaparakeba<br />
ruseTTan, vidre ruseTi ar daTanxmdeba, SeuSvas<br />
evropeli damkvirveblebi samxreT oseTsa da afxazeTSi<br />
da ar Seegueba azrs, rom mxolod saerTa-<br />
Soriso sazogadoebriobas xelewifeba anklavebis<br />
statusis gadawyveta. meti daTmoba mxolod gaaZlierebs<br />
ruseTis ambiciebs.”<br />
ar mcildeba istoriis tragikulobis SegrZneba.<br />
kacobriobis istoria, qveynebis, gansakuTrebiT<br />
patara qveynebis istoria, am tragikulobiT aris<br />
daRdasmuli. dro dagvanaxvebs, ramdenad SeuZlia<br />
me-20 saukuneSi Seqmnil saerTaSoriso orga-<br />
nizaciebs maT mier aRiarebul sayovelTao samar-<br />
Tlianobis principebs da solidarobas am istoriulad<br />
determinirebuli tragikulobis Serbileba.<br />
da ramdenad SeZleben patara qveynebi, gadalaxon<br />
martooba, romelic istoriam arguna xvedrad.<br />
es procesi ase Tu ise dawyebulia da iqneb pirvelad<br />
am TveebSi saqarTvelom realurad igrZno,<br />
rom aRar aris marto. RmerTma qnas, rom es gancda<br />
ar iyos wuTieri.<br />
Cemi kidev erTi dabadebis dRe, romlis mimar-<br />
Tac arafers ar vgrZnob, gulgrilobis garda. “rusTavi<br />
2”-dan damireka irma nadiraSvilma, SemomTavaza<br />
jgufis gamogzavna am dRis gadasaRebad. me madlobac<br />
vuTxari yuradRebisTvis da kategoriuli<br />
uaric - saerTodac ar miyvars yvelanairi iubileebi<br />
da miT umetes axla, roca aravis ar gvilxins!<br />
sabolood iyo is, rac yvelaze ufro bunebrivia,<br />
viyaviT yvelani erTad da martoni, me da Cemi Svilebi,<br />
SviliSvilebi, xuTi SviliSvili... yvelaze ubralo<br />
da, swored amitom, yvelaze naRdi Rirebuleba<br />
am qveynad. sicocxlis gagrZeleba. ukvdaveba.<br />
bavSvi, romelic <strong>ge</strong>xveva da ginawilebs “sicocxlis<br />
Zalas” - es Cemi da patara (4 wlis) lanas TamaSia,<br />
risic mas absoluturad sjera da rac TavisTavadac<br />
WeSmaritebaa! Tavidan cota Sewuxda, roca<br />
vuTxari, sicocxlis Zala momeci-meTqi. Sen rom mogce,<br />
me raRa vqna, mec xom unda mqondeso; magram me<br />
davarwmune, rom mas bevri aqvs da ar daakldeba. mas<br />
mere, roca erTad varT, Cveni dila am patara ritualiT<br />
iwyeba, bavSvis xelebis SemoWdoba da “sicocxlis<br />
Zalis” gadmocema. erTxel, roca is hamburgSi
iyo, telefoniT vuTxari Tbilisidan, - momeci sicocxlis<br />
Zala-meTqi. daibna, - telefoniT rogor<br />
mogceo. me vuTxari, - Zalian magrad ifiqre da gadmomiva-meTqi.<br />
dafiqrda, rogorc Cans, es winadadeba<br />
sarwmunod ar CaTvala da patara pauzis mere<br />
miTxra: ici ra, axla anas gamoarTvi da roca Camoval,<br />
isev me mogcemo. aTi wlis anac daeTanxma am SemoTavazebas,<br />
cxadia, ukve gazrdili adamianis ironiiT.<br />
iyo im dRes kidev sxva sixarulebic - bavSvebTan<br />
erTad Semodgomis sxvadasxva ferad mocimcime<br />
tyeSi xetiali, yviTeli da wiTeli foTlebis<br />
krefa, am saqmianobaSi sandros da gios Tavgamodeba,<br />
vinaidan ician, rom miyvars saxlSi, Taroebze<br />
am wiTel-yviTeli foTlebis Semowyoba. amitom es<br />
maTgan saCuqari iyo, TavianT naxatebTan erTad; da<br />
kidev - megobrebis zarebi, esec is, ris gareSe, sicocxlec<br />
ar Rirs (saubedurod, am bolo xans Cveni<br />
megobrebis wre Zalian SeTxelda bunebrivi mizezebis<br />
gamo). bolos dareka eldarma (Sen<strong>ge</strong>laiam).<br />
miTxra bevri kargi sityva, mec - aseve. eldari, romelsac<br />
TiTqos yvelaferi gamosdioda cxovreba-<br />
Si, romelmac gadaiRo mSvenieri da xalxisTvis ase<br />
sayvareli filmebi, romelsac yovelTvis Tan sdevda<br />
warmateba, da uceb - ufskruli, ufskruli, saidanac<br />
verc amoxval! ratom, risTvis?! Svilis (Svilis!)<br />
daRupva. RmerTo, aSore yvelas, yvelas, mtersa<br />
da moyvares! eldaris xma ki iseTi axlobeli<br />
iyo, Cven xom marTla mTeli sicocxle gvakavSirebs<br />
- moskovi, vgiki, kinostudia, kinematografist-<br />
Ta kavSiri, 9 aprili, parlamenti, saerTo miznebi,<br />
saerTo brZola, Cveni ga<strong>ge</strong>biT, yvelanairi obskurantizmis<br />
winaaRmdeg; iyo am mudam daZabul urT-<br />
ierTobaSi aRma da daRma svlebi, namdvili siaxlovec,<br />
wyenac, ganxiblvac, dapirispirebac ki... da<br />
isev daaxloeba, isev erToblivi Widili cxovrebasTan,<br />
isev mudmivi interesi erTmaneTis mimarT,<br />
erTmaneTis filmebis mimarT da, rac mTavaria, mamoZravebeli<br />
ideebis identuroba. im sazarelma<br />
dRem ki yvelaferi gadafara, yvelaferi wvrilmani<br />
da zedapiruli da darCa mxolod WeSmariti siaxlovis<br />
gancda. darCa eldari - Cemi cxovrebis Tanamgzavri<br />
da megobari.<br />
feradi foTlebi yvelgan, ezoSi, oTaxSi - Taroebze...<br />
mkvdari foTlebi...<br />
`da me mivdivar,<br />
uTvistomo, miusafari,<br />
mivyvebi qarebs,<br />
mowyvetili<br />
foToli mkvdari.~ (pol verleni)<br />
am bolo dros sarkozi Cveni qveynis istoriaSi<br />
mniSvnelovan figurad iqca. bedma gagvimarTla,<br />
rom im tragikul dReebSi swored safran<strong>ge</strong>Ti, Tavisi<br />
ase gansakuTrebulad aqtiuri da dinamiuri<br />
prezidentiT, iyo evrokavSiris Tavmjdomare. es<br />
xom naTelia, rom sarkozis simtkicis da Seuvalobis<br />
Sedegad ruseTma ver SeZlo Tavisi “programa<br />
maqsimumis” Sesruleba, rac saqarTvelos saxelmwifoebriobis<br />
srul kolafss isaxavda miznad.<br />
am ramdenime dRis win riCard holbrukma - aSS-s<br />
yofilma elCma gaero-Si - ganacxada televiziiT:<br />
sarkozim da kuSnerma srulad Secvales safran<strong>ge</strong>Tis<br />
imiji msoflioSi. ruseTis saqarTveloze Ta-<br />
SviliSvilebi
50<br />
vdasxmidan ori kviris ganmavlobaSi amerikam araferi<br />
ar gaakeTa. isini ki ukve mesame dRes TviTmfrinavSi<br />
isxdnen moskovisa da Tbilisis mimarTulebiT<br />
da moqmedebdnen. mogvianebiT zogierTi akritikebda<br />
im SeTanxmebas, magram mis gareSe, saer-<br />
Tod araferi ar iqneboda. ase ki ruseTma Tavis namdvil<br />
mizans ver miaRwia.<br />
saerTod es Tema - ruseTis agresiisa saqarTvelos<br />
mimarT - dRemde ar qreba safran<strong>ge</strong>Tis mediidan.<br />
da miuxedavad imisa, rogori iqneba sabolood<br />
am omis politikuri Sede<strong>ge</strong>bi, dRes sruliad<br />
naTelia: moskovis agresiam da afxazeTisa da samxreT<br />
oseTis erTpirovnulma aRiarebam pirvelad<br />
daanaxa dasavleTs ruseTis namdvili saxe.<br />
STambeWdavia sarkozis gaxsniloba. am umZimes periodSi<br />
gamoCnda, rogor cdilobs, alRo auRos<br />
realobas da ar daemorCilos partiebis mier SemuSavebul<br />
dogmebs. amitom mgonia, rom is ar aris<br />
Cveulebrivi politikosi. am mxriv, saintereso iyo<br />
misi guSindeli - 21 oqtombris - gamosvla strasburgSi,<br />
evroparlamentSi da Zalian cocxali ur-<br />
TierToba evroparlamentarebTan. man Tavidanve<br />
parlamentis wevrTa guli moigo imiT, rom sabanko<br />
krizisis daZlevis sferoSi yvela warmateba<br />
mxolod Tavis Tavs ar miawera (bevri sxva SemTxvevisagan<br />
gansxvavebiT) da aRniSna an<strong>ge</strong>la merkelis<br />
da Joze luis zapateros damsaxureba. es ukve namdvilad<br />
axali Strixi iyo misi imijisTvis. mere<br />
Seecada, daeZlia gau<strong>ge</strong>broba da ganacxada, rom is<br />
ar SeerTebia antikapitalistTa laSqars. “prezidentma<br />
sarkozim ilaparaka, rogorc namdvilma evropelma<br />
socialistma, - aSkara simpaTiiT miugo<br />
martin Sulcma, evropeli socialistebis partiis<br />
prezidentma, - SevTanxmdeT, rom Tqven marTlac<br />
ar laparakobT, rogorc frangi socialisti.” da<br />
momRimare sarkozis pasuxi: “socialistebis ganxeTqilebaSi<br />
me virCev baton Sulcs, yovelgvari sinanulisa<br />
da sindisis qenjnis gareSe”. rodesac daniel<br />
kon-benditma sTxova sakuTari Tavis kritikiT<br />
gamosuliyo, radganac sul cota xnis win is<br />
sabazro ekonomikaSi saxelmwifos Carevis winaaRmdeg<br />
gamodioda, sarkozim isev RimiliT upasuxa:<br />
“gavakritiko sakuTari Tavi? <strong>ge</strong>TanxmebiT, magram<br />
me marto ar unda viyo. nu dagaviwydebaT, rom arasdros<br />
kapitalistur sistemas ar moutania imdeni<br />
ngreva, rogorc koleqtivistur sistemebs”. am<br />
sityvebma Zalian gaamxiarula parlamentarebi.<br />
Sexvedris dasasruls martin Sulcma ase mimar-<br />
Ta prezidents: “Tqven kargad imoqmedeT. Cvenze<br />
didi STabeWdileba moaxdina Tqvenma simtkicem. agvistoSi<br />
evropam gaaCera tankebis TbilisSi Sesvla,<br />
oqtomberSi gadaarCina bankebi!” “gaakeTeT ise,<br />
rom dekemberSi man gadaarCinos lisabonis SeTanxmeba!”<br />
- daumata liberal-demokratebis Tavmjd-<br />
omarem - graham vatsonma.<br />
unda iTqvas, rom, didi xania, sarkozis amgvari<br />
qeba-dideba ar mousmenia.<br />
daskvniT sityvaSi safran<strong>ge</strong>Tis prezidentma Tavisi<br />
kritikosebis sapasuxod ganacxada: “ar SeiZleba<br />
konkurenciis principi gadavaqcioT dogmad”<br />
da mouwoda evropas, daadasturos, rom “is gonebiT<br />
axalgazrdaa”.<br />
pesimizmis gaelvebebi:<br />
xandaxan mgonia, rom cxovreba absurdamde uazroa,<br />
vinaidan usaTuod cudad, anu sikvdiliT, mTavrdeba.<br />
rogor unda ifiqro momavalze, roca bevrad meti<br />
droa Sens ukan, vidre Sens win. Tumca aqve maxsendeba<br />
vudi alenis sityvebi:<br />
“momavali mainteresebs imitom, rom iq unda gavataro<br />
darCenili wlebi”. iumori marTlac rom<br />
yvelanairi uimedobis wamalia. Sexede ironiiT Sens<br />
Tavs da yvelafers, rac piradad Sens garSemo xdeba...<br />
da gaicine!<br />
arCevnebamde oriode kviriT adre barak obamam<br />
oficialurad ori dRiT Sewyvita saarCevno kampania<br />
da gaemgzavra haitiSi Tavis 86 wlis bebias-<br />
Tan, romelic mZimed aris avad. kampaniis Sewyveta,<br />
gansakuTrebiT mis miwuruls, sruliad uCveuli<br />
ram aris amerikaSi, amitom am faqtma didi vnebaTaRelva<br />
gamoiwvia demokratTa ri<strong>ge</strong>bSi. momxreebi<br />
sayvedurobdnen TavianT kerps grZnobebis ayolisTvis<br />
da gamarjvebis eWvqveS dayenebisTvis. Tumca,<br />
maSinve gaCnda damamSvidebeli gancxadebebic.<br />
nikolas sarkozi
analitikosebma CaTvales, rom es nabijic winaswar<br />
iyo gaTvlili kandidatis mier da axali xmebis<br />
mopovebas emsaxureboda: amerikelebi xom gansakuTrebiT<br />
mgrZnobiareni arian ojaxuri faseulobebis<br />
mimarT da 86 wlis avadmyofi bebiis monaxulebas,<br />
gacxarebuli politikuri brZolis pirobebSi,<br />
maTTvis usaTuod unda aeCuyebina guli. da<br />
iyo kidev erTi, iqneb ufro mniSvnelovani momentic:<br />
es bebia, obamas dedis deda, TeTrkaniania, da<br />
arCevnebis win misi televiziiT Cveneba damawynarebel<br />
faqtorad unda qceuliyo imaTTvis, visac<br />
jer kidev awuxebs obamas kanis feri. metisi mainc<br />
sxvaa, vidre ubralod Savi, Tan kenieli zangis Svili.<br />
da amerikulma televiziebma marTlac Zalian<br />
farTod gaaSuqes es movlena: prezidentobis kandidati<br />
Tavdaxrili Tavisi moxuci, sneuli, TeTrkaniani,<br />
friad pativsacemi kanzaseli bebiis sas-<br />
TumalTan.<br />
rogorc Cans, amgvari vizualuri Sexseneba obamas<br />
warmomavlobisa aucilebeli gaxda qveyanaSi,<br />
sadac bolo xans, obamas warmatebebis kvaldakval,<br />
sul ufro da ufro daJinebiT daiwyes e. w. “bredlis<br />
efeqtis” gaxseneba. faqti ki aseTia: 80-iani wlebis<br />
dasawyisSi kaliforniis gubernatorad kenWs<br />
iyrida Savkaniani kandidati bredli, romelic Zalian<br />
popularuli iyo da, yvela gamokiTxvis mixedviT,<br />
bevrad uswrebda win Tavis mowinaaRmde<strong>ge</strong>s.<br />
magram sabolood mainc gaimarjva TeTrkanianma kandidatma.<br />
komentatorebis azriT, am faqts erTaderTi<br />
axsna hqonda: bolo wuTSi amoqmedda rasistuli<br />
instinqti da urnis win marto darCenilma amomrCevelma<br />
Tavis gubernatorad mainc TeTrkani-<br />
ans misca xma. demokratebi SiSoben, rom igive Sei-<br />
Zleba ganmeordes dResac, obamas didi upiratesobis<br />
( 5 - 7 procentis) miuxedavad. es SiSi emyareba<br />
mosazrebas, rom siRrmiseul amerikaSi jer kidev<br />
cocxalia rasizmi, da Tumca aseTi amerikeli<br />
dRes aRar acxadebs aSkarad, rom ar uyvars Savebi<br />
- amitomac misi ganwyoba ar aisaxeba gamokiTxveb-<br />
Si, - bolo wuTs, saarCevno yuTis win marto darCenili<br />
is mainc ar miscems xmas Savkanian kandidats.<br />
me ki vfiqrob, rom obamas faqtori imdenad yovlismomcveli<br />
gaxda, rom, yvelanairi bredlis efeqtis<br />
miuxedavad, is mainc gaxdeba amerikis prezidenti.<br />
da kidev vfiqrob, rom es CvenTvisac kargi<br />
iqneba, vinaidan obamas gamarjveba - es marTlac<br />
demokratiuli da progresuli ideebis gamarjvebaa,<br />
rom amas gulis fancqaliT elodeba mTeli<br />
msoflio, rom am aqtiT aRd<strong>ge</strong>ba msoflioSi amerikis<br />
prestiJi, gaZlierdeba misi gavlena da meti<br />
Zala eqneba mis mxardaWeras, rac dRes ase mni-<br />
Svnelovania CvenTvis.<br />
rodesac sasowarkveTa mo<strong>ge</strong>xveva da Ca<strong>ge</strong>Wideba<br />
ise, rogorc cocxali arseba, erTdroulad sayvareli<br />
da saZulveli, romlis moSoreba arc SegiZlia<br />
da arc ginda, rodesac yvelaferi gausaZlisi<br />
xdeba, daZineba, gaRviZeba, adgoma, Cacma da<br />
saerTod arseboba, rodesac sul ubralod ginda,<br />
dawve da ar gaiRviZo, usaTuod xdeba raRac, ufro<br />
xSirad sul umniSvnelo... Semodgomis yviTeli<br />
foToli nela wydeba tots da frTxilad, Zalian<br />
frTxilad wveba miwaze Sens ferxTiT; patara gogo,<br />
Seni SviliSvili da sexnia, magrad, mTeli Ta-<br />
barak obama vladimer putini, dimitri medvedevi
52<br />
visi patara sxeuliT Ca<strong>ge</strong>xveva, rom “mogces sicocxlis<br />
Zala”, rogorc SevTanxmdiT raRac xnis<br />
win da Sen, Senda samarcxvinod, aRar gaxsovda es<br />
SeTanxmeba; uqaro dRes, roca yvelaferi mistiurad<br />
gayuCebulia irgvliv, Seni fanjris miRma uceb<br />
Seirxeva fiWvi, erT mxares, mere meore mxares,<br />
Sen ar <strong>ge</strong>smis am Serxevis mizezi, vinaidan sul<br />
mTlad daiviwye am ezos binadari SaSvi, is ki erTi<br />
wamiT SefrTxialdeba, Tavs gagaxsenebs da isev xes<br />
Seafarebs Tavs... da Sen uecrad xvdebi, rom swored<br />
es aris sicocxle, romelsac TiTqos ganudeqi,<br />
magram romelic Turme isev ise giyvars, sicocxle,<br />
romelic mudmivad ibrZvis, ibrZvis Tavisi<br />
Tavis dasamkvidreblad, ibrZvis yvelgan da yovelTvis<br />
da yovelTvis imarjvebs, vinaidan aseTia<br />
misi buneba, RvTiuri ZaliT dad<strong>ge</strong>nili. ramden<br />
Secdomas da sulmokleobas avicilebdiT, ufro<br />
xSirad rom vfiqrobdeT amqveyniuri cxovrebis<br />
dasasrulze. “de, mas sikvdili ki ar erqvas, aramed<br />
bolo”, - rogorc ambobs Tagori. Tu ifiqreb<br />
“boloze”, SeZleb ganTavisuflde yvelafrisgan,<br />
rac boWavs Sens suls, yvela patara da wvrilmani<br />
vnebisgan, Surisgan, sakuTari Tavis gandidebis<br />
wyurvilisgan, moyvasis mimarT zizRisa da siZulvilisgan...<br />
ra Sesacodia adamiani, romelmac siWarma<strong>ge</strong>s<br />
miaRwia, anu gaiara axalgazrduli dauokebeli<br />
vnebebiT savse periodi da ver gaigo arsebiTi:<br />
Seni cxovreba warmavalia da mas kidev ufro<br />
warmavals da xanmokles xdis sxvisi dakninebis survili,<br />
boRma, wvrilmani momakvdinebeli vnebebi,<br />
RvarZli... samagierod, maradiulia is, risTvisac arsebob<br />
- sikeTe, mSveniereba, TanagrZnoba, adamianis<br />
xeliT Seqmnili silamaze.<br />
adamianis suli mgrZnobiarea da daucveli. didma<br />
firosmanmac ki ver gauZlo viRac ugunuris karikaturas<br />
da martoobaSi Caiketa.<br />
mecodeba adamiani, romelsac axrCobs boRma (SexedeT<br />
Cvens televizias da, Tu daeTanxmebiT Cems postulats,<br />
aRmoaCenT Secodebis Rirs uamrav personas<br />
- cxadia, politikur dapirispirebebs ar vgulisxmob,<br />
aramed mxolod pirad, damangrevel vnebebs).<br />
`naxe firosmani da Sen irwmuneb saqarTvelos~.<br />
grigol robaqiZis es sityvebi safran<strong>ge</strong>Tis ionis<br />
departamentma Tavis devizad aRiara (firosmanis<br />
gamofenis periodSi); metic: es gamofena Cveni qveynis<br />
mimarT namdvili solidarobis gamoxatulebad<br />
iqca. rogorc ambobs ionis deputati, Jan mari<br />
rolani, “rac ginda moxdes, saqarTvelo Cvens gulSia”.<br />
TanamSromloba ionis departamentsa da kaxeTs<br />
Soris iunesko-s egidiT daiwyo da “is brwyinvaled<br />
adasturebs ndobiT gamsWvalul urTier-<br />
Tobas, romelic damyarda Cvens or qveyanas Soris”,<br />
- wers igive rolani.<br />
borcvze Sefenili patara qalaqi - vezle, Tavisi<br />
mSvenieri kaTedraliT, sagamofeno darbazebiT, ori<br />
muzeumiT da burgoniis momxiblavi xediT, romelic<br />
zemoT mimavali viwro quCis yoveli kuTxidan iSleba<br />
Sens Tvalwin. romen rolanis saxli, sadac man<br />
cxovrebis bolo wlebi gaatara da sadac gardaicvala,<br />
da sadac dRes muzeumia ganla<strong>ge</strong>buli. firosmanis<br />
17 tilo, maT Soris - sayovelTaod aRiarebuli<br />
Sedevrebi. fran<strong>ge</strong>bis gaogneba da aRfrTovaneba,<br />
Cveni siamaye da, me vityodi, bedniereba.<br />
firosmani - martosuli. martoobaSi gaatara sicocxle<br />
da martoobaSi gardaicvala.<br />
rogor momwons misi Tanamedrove meduqne begos<br />
naTqvami:<br />
“nikala, - veubnebodi me, - Znelia marto kacis<br />
cxovreba. Seqmeni ojaxi.<br />
- me marto davibade da marto movkvdebi, - ambobda<br />
nikala, - megobari dammarxavs, es ar madardebs.<br />
cxovreba moklea, rogorc viris kudi.<br />
daijereT, misi funjis wverze an<strong>ge</strong>lozi ijda”.<br />
an<strong>ge</strong>lozi, mxatvris funjis wverze Semomjdari...<br />
ra saocari sityvebia,ara? romeli ganaTlebuli<br />
da yvelafris mcodne mkvlevari ityoda<br />
ukeTesad?<br />
didi xnis winaT davwere “literaturul saqar-<br />
TveloSi” giorgi Sen<strong>ge</strong>laias filmis - “firosmanis”<br />
gamo: “da dadis ekranze es didi da sevdiani kaci<br />
da daaqvs tvirTi Tavisi talantisa; tragizmi<br />
Tavisi SeuTavseblobisa am civ da gaTiSul garemosTan;<br />
kaci, Tavisi sulis usazRvrobiT - sazogadoebaSi,<br />
sadac yvelaferi izomeba, sadac TermosebSi<br />
inaxaven STagonebas da sadac tirili surdo<br />
patara lana
hgoniaT (rogorc ambobs marina cvetaeva).” avTo<br />
varazi, kidev erTi martosuli mxatvari, romelSic<br />
reJisorma, xelovanis ganWvretis ZaliT, firosmani<br />
dainaxa.<br />
dRes filmi “firosmani” da Cemi werili gamaxsenda,<br />
imitom, rom es yvelaferi erTad - firosmani,<br />
misi tiloebi, perovskaias quCaze, erT patara bnel<br />
saxelosnoSi SeyuJuli avTo varazi, boboqari giorgi<br />
Sen<strong>ge</strong>laia, misi suraTi, firosmaniseuli xedviT<br />
da ritmiT aRbeWdili Cveni cxovrebis erTi<br />
saintereso furcelia.<br />
ilia zdaneviCma uwoda firosmans “winaswarmetyveli,<br />
romelic Cawvda adamianuri arsebobis saidumlos”.<br />
CemTvis bevris mTqmelia frangulad dawerili<br />
misi striqonebi:<br />
firosmaniSvili<br />
Cemi mxatvari<br />
Cemi mTebi<br />
Cemi tyeebi<br />
Cemi siTamame<br />
gamqrali.<br />
firosmani 1914. avtori - iliazdi,<br />
ilia zdaneviCi).<br />
dRes yvelas gvaqvs ase Tu ise gagonili, rom firosmani<br />
pirvelebma Zmebma - ilia da kiril zdaneviCebma<br />
- aRmoaCines. magram aris ki saTanadod dafasebuli<br />
maTi roli Cveni kulturis istoriaSi?<br />
me vicnobdi kiril zdaneviCs. samocian wlebSi is<br />
Cveni xSiri stumari iyo. movidoda gafrTxilebis<br />
gareSe, maSin faliaSvilis 32-Si vcxovrobdiT, Cajdeboda<br />
erT Zvel gamoxunebul savarZelSi, rom-<br />
elic amoCemebuli hqonda, albaT imitom, rom Tvi-<br />
Tonac aseTive gamoxunebuli (magram Zalian suf-<br />
Ta) pijaki ecva, iseTi, pirvandel fersac rom ve-<br />
Rar amoicnobdi, siamovnebiT svamda Cais da Seeqceoda<br />
vaSlis namcxvars, romelsac saxeldaxelod<br />
gamoacxobda xolme dedaCemi, vinaidan did siaxloves<br />
grZnobda am sazogadoebidan gariyul mxatvarTan...<br />
me mqonda SegrZneba, rom Tavis saxlSi kirils<br />
arasdros aravin ar ucxobda namcxvars, Tumca<br />
isic ar vicodi, hyavda Tu ara vinme, visac SeiZleboda<br />
ezruna masze. isic (firosmaniviT) marto<br />
kaci iyo, magram iumoriT savse da mxiarulic<br />
ki. rogorc axla vxvdebi, aRfrTovanebuli iyo lados<br />
pirovnebiT da, sxvaTa Soris, CanaxatebiT, romelTac<br />
TavauReblad, komentarebis gareSe Cascqeroda.<br />
da saerTod, yvelaferi ainteresebda... xSirad<br />
laparakobda firosmanze. gatacebiT hyveboda,<br />
rogor aRmoaCines Zmebma jer misi tiloebi duqnebSi<br />
da mere TviTon kaci, romelmac aranaklebi<br />
STabeWdileba moaxdina maTze Tavisi gandegilobiT,<br />
asketizmiT da moulodneli evropuli CacmulobiT.<br />
im droidan damrCa kiril zdaneviCis naCuqari<br />
misi ori patara ferweruli tilo - mTebi da<br />
naturmorti; gardasul dReTa saxsovari...<br />
dRes ki... firosmanis gamofenaa vezleSi. didxans<br />
vdgavar misi sakvirveli Jirafis win. Jirafi, Tavisi<br />
gammWvalavi da Tavgzaabneuli mzeriT (firosmanis<br />
mzeriT?), romelsac viRacam mxatvris avtoportreti<br />
uwoda. me es did mxatvrul mignebad<br />
mimaCnia. Jirafi - firosmanis avtoportreti! Jirafi,<br />
romelic TviTon firosmans arasodes unaxavs.<br />
magram es ucnauri cxoveli odesRac cxovrobda<br />
Cvens miwaze. amas adasturebs dmanisis arqeologiuri<br />
gaTxrebi, da Tumca Cven es mxolod axla<br />
gavi<strong>ge</strong>T, vinaidan gaTxrebi sul axlaxan Catarda,<br />
firosmanma, rogorc bunebis mesaidumlem, es imTaviTve<br />
icoda. is uyurebda Jirafs Tavisi winaprebis<br />
TvaliT, amitom Caasaxla masSi Tavisi mRelvare<br />
da martoobas Sexiznuli suli da, albaT Seucnoblad,<br />
sakuTar alter egod aqcia. CemTvis am<br />
ganwyobis damadasturebelia frangi xelovnebaTmcodnis<br />
- an bertranis mSvenieri sityvebi: “is (Jirafi)<br />
avsebs mTel tilos, mSvidi cidan mobibine<br />
dedamiwamde, horizontis xazis zemoT. violinos<br />
simiviT daWimuli, rogorc ambobs paustovski, romelmac<br />
pirvelma igrZno aseTi mRelvareba, emocia,<br />
siyvaruli am Jirafis mimarT. rogor gamoxato<br />
winaaRmdegoba am gaugonari arsebisa samyaroSi,<br />
romelic arafrad agdebs mas, vinc usar<strong>ge</strong>bloa.<br />
firosmani xatavs Jirafs, da masTan erTad sakuTar<br />
Tavs.”<br />
vdagavar am amoucnobi tilos win da miCndeba gancda,<br />
romelic sixaruliT mavsebs: marTlac erTaderTi,<br />
ramac SeiZleba gadaarCinos Cveni uTavb-<br />
53
54<br />
olo da sastiki samyaro, es mSvenierebaa!<br />
da kidev erTi, Zalian mniSvnelovani faqti: firosmanis<br />
gamofenis sapasuxod, vezles muzeumi 2009<br />
wels gvigzavnis pikasos nawarmoebebis miseul koleqcias,<br />
romelic siRnaRis muzeumSi gamoifineba!<br />
am movlenas komentari namdvilad ar sWirdeba.<br />
da ai, aRsrulda `amerikuli ocneba”: barak obama,<br />
keniaSi dabadebuli Savkaniani afro-amerikeli<br />
gaxda msoflioSi yvelaze Zlieri da gavleniani<br />
qveynis 44-e prezidenti. am movlenis Sesaxeb Cveni<br />
mkiTxvelisTvisac albaT ukve bevri ram aris<br />
cnobili, me minda mxolod ramdenime detalze SevaCero<br />
Tqveni yuradReba.<br />
SesaniSnavi iyo obamas pirveli saprezidento sityva,<br />
gamaerTianebeli sityva, warmoTqmuli CikagoSi<br />
65000 adamianis winaSe; sada, ubralo da adamianurobiT<br />
savse sityva. axlad arCeulma prezidentma<br />
jer gaixsena Tavisi gamzrdeli bebia, romelic<br />
moinaxula gacxarebuli kampaniis dros da romelic<br />
gardaicvala zustad am istoriuli momentis win.<br />
ilaparaka 106 wlis amerikel qalze, romelic ramdenime<br />
saaTis ganmavlobaSi idga rigSi atlantaSi,<br />
qali, romelmac naxa segregacia, marTin luTer kingis<br />
mkvleloba, berlinis kedlis dangreva da dRes<br />
xma misca Tavis kandidats. (me CemTvis gavifiqre, -<br />
nuTu amerikelebma 106 wlis qali ramdenime saaTis<br />
ganmavlobaSi rigSi gaaCeres-meTqi? magram SevundoT<br />
gamarjvebiT gabruebul liders es erTgvari gadaWarbeba).<br />
“Tu dRes kidev aris aq vinme, visac eWvi<br />
epareba, rom amerika aris adgili, sadac yvelaferi<br />
SesaZlebelia, Tu is jer kidev ekiTxeba Tavis<br />
Tavs, cocxalia Tu ara Cveni damaarseblebis ocneba,<br />
Tu mas jer kidev aeWvebs amerikuli demokratiis<br />
Zala, dRevandelma saRamom mas gasca pasuxi”. Semdeg<br />
axalma prezidentma ilaparaka konsensusis aucileblobaze<br />
da pativi miago respublikuri partiis<br />
fuZemdebels abraam linkolns. da bolos, ixumra<br />
kidec: me davibade “raRac” planetaze da Cemma<br />
mamam gamomgzavna planeta dedamiwaze mis gadasar-<br />
Cenad. xalxi gminavda aRtacebisgan.<br />
obamas talRam gadafara amerika. diax, Cven SegviZlia!<br />
- misi saarCevno kampaniis am mTavar lozungs<br />
im dRes imeorebda yvela, didi da patara, qali<br />
da kaci, TeTri, Savi, Tu laTinuri qveynidan<br />
mosuli emigranti... saxeebi - aRelvebuli, gabrwyinebuli,<br />
bevri - motirali... sixarulis cremlebi;<br />
icinoda da Tan daufaravad tiroda Cveulebriv<br />
jmuxi da Seuvali jesi jeqsoni, Savkanianebis<br />
uflebebisaTvis mebrZoli. acremlebuli patara<br />
biWi ambobda: “msoflioSi isev veyvarebiT. es SesaniSnavia!”<br />
respublikelebis erT-erTi mxardamWeri:<br />
“Cven yvela amerikelebi varT. erTad unda viyoT”.<br />
da umTavresi gancda: diax, Cven SegviZlia!<br />
diax, Cven es gavakeTeT! diax, aq yvelaferi SesaZlebelia!<br />
CemTvis gansakuTrebiT STambeWdavi iyo makeinis<br />
RirsebiT savse gamosvla. “es damarcxeba Cemia,<br />
da ara Tqveni, - ase mimarTa man Tavis mxardamWerebs,<br />
- da gaagrZela: amerikelma xalxma Tqva Tavisi<br />
sityva. Tqva naTlad. ramdenime wuTis win me mqonda<br />
pativi, damereka senator obamasTvis da mimeloca,<br />
rom is arCeul iqna prezidentad qveynisa,<br />
romelic ase gviyvars orives. es istoriuli arCevnebia...<br />
erTi saukunis win Teodor ruzveltis<br />
mier TeTr saxlSi buker t. vaSingtonis (yofili<br />
mona qceuli zangi mosaxleobis ruporad) miwveva<br />
garkveuli wreebis mxridan Seuracxyofad iqna aRqmuli.<br />
dRevandeli amerika sinaTlis wlebiT da-<br />
Sorda im sastik da autanel Seuri<strong>ge</strong>blobis epoqas.<br />
da amis saukeTeso dasturia afro-amerikelis<br />
arCeva SeerTebuli Statebis prezidentad... es<br />
mZime periodia Cveni qveynisTvis. da dRes saRamos<br />
me vpirdebi baton obamas, rom gavakeTeb yvelafers,<br />
rac Cems ZalaSia, rom mivexmaro am gamowvevebis<br />
gadalaxvaSi. me mivmarTav yvela Cems mxardamWers<br />
ara mxolod imisaTvis, rom SemomierTdnen<br />
molocvaSi, aramed imisTvisac, rom SevTavazoT<br />
Cvens momaval prezidents Cveni keTili neba da<br />
Cveni mtkice survili, mivaRwioT kompromisebs,<br />
aucilebels imisaTvis, rom aRvadginoT keTild-<br />
Reoba, davicvaT Cveni samSoblo am saSiS samyaro-<br />
Si da davutovoT Cven Svilebs da SviliSvilebs<br />
ufro kargi da Zlieri qveyana, vidre is, rac Cven<br />
gvergo memkvidreobad.”<br />
CemTvis es iyo demokratiuli politikuri ku-<br />
jon makkeini
lturis ubrwyinvalesi magaliTi. frangi komentatorebi<br />
ki erTxmad aRniSnavdnen makeinis gansakuTrebul<br />
eleganturobas. adamianis WeSmariti<br />
Rirseba albaT yvelaze metad damarcxebis<br />
dros mJRavndeba.<br />
mas eZaxian `qera velurs~, antiparizels, `ke-<br />
TilSobil mogzaurs”, volteris “kandids” (gulubryvilos).<br />
unda giTxraT, rom es `veluri~ mar-<br />
Tlac momxiblavia, Tavisi gulSi Camwvdomi romanebiT,<br />
romlebic erTi amosunTqviT ikiTxeba, gariyulebisa<br />
da marginalebisadmi interesiT da TanagrZnobiT,<br />
artistuli garegnobiT - Jurnalistebi<br />
mas xSirad mak kuins adareben, martoobisadmi<br />
midrekilebiT, momxmarebeli sazogadoebidan<br />
gaqcevis dauokebeli wyurviliT. da ai, dRes es<br />
gandegili - 68 wlis Jan-mari gustav le klezio -<br />
nobelis premiis laureati gaxda. le klezio nicaSi<br />
daibada. zRva dabadebidan SeiWra mis cnobierebaSi.<br />
6 wlisa is <strong>ge</strong>miT waiyvanes afrikaSi, da mas<br />
mere zRva, da zRvis saSualebiT wasvla, gaqceva,<br />
istoriaSi CaZiruli da dakarguli samyaroebis Zieba<br />
misi sicocxlis arsi gaxda. “sxva napiri”, sxva<br />
civilizaciis adamianebi, horizonti, romelsac<br />
verasdros ver miswvdebi... rogorc wers “nuvel<br />
observatorSi” Jerom garseni, “udabnos” avtori<br />
imaleba imisaTvis, rom weros da arasdros ar moaqvs<br />
amiT Tavi. is ar icvleba. dResac, 68 wlis asakSi,<br />
mas igive, morcxvi axalgazrda kacis ieri aqvs.<br />
dResac gamqrali samyaroebis miraJebi urCevnia<br />
mondializaciis qimerebs. “parizs ki ar uyvars,<br />
roca mas uwylo velebs, gamomSral mTebs da ukv-<br />
le klezios erT-erTi <strong>wigni</strong><br />
amlo cas amjobineben. parizs ar uyvars, roca mas<br />
uaryofen da mis modas ar misdeven,” - ase wers Jurnalisti<br />
da mis sityvebs adasturebs “le mond-<br />
Si” gamoqveynebuli, literaturis mkvlevaris -<br />
frederik-iv Janes werili saTauriT - “nobelis<br />
daumsaxurebeli premia”. avtori le klezios gansakuTrebiT<br />
mravalsityvierebas da “ybedobas” uwunebs.<br />
am azrs upirispirdeba literaturis kidev<br />
erTi mkvlevari alen mabanku. is ixsenebs, rom stendali<br />
igives ambobda rasinsa da volterze, “iq,<br />
sadac saWiroa ori sityva, isini gvTavazoben aT<br />
leqss” da Janes kidev ufro Zlieri argumentiT<br />
anadgurebs: “iq, sadac saWiroa ori sityva, prusti<br />
iyenebs samass.”da me davumatebdi: magram rogori<br />
aucilebelia, oris nacvlad, prustis es samasi<br />
sityva, maT gareSe, is xom dakarguli drois sa-<br />
Zebneladac ver wavidoda! “Tu le klezio, gabriel<br />
garsia markesi da mario vargas liosa “mravalsityvieri<br />
da ybedebi” arian, es imitom, rom isini<br />
cxovroben iseTi musikis qveyanaSi, romelic miuwvdomelia<br />
sxvaTa yurisTvis, rogorc ambobs didi<br />
poeti, Cikaia utamsi,” - es igive alen mabankus<br />
sityvebia.<br />
me ki... vkiTxulob le klezios da vgrZnob, rom<br />
is samudamod Casaxlda CemSi Tavisi tkiviliani sinaziT,<br />
sisadaviT, “ubralo” adamianebis sulis simdidris<br />
wvdomiT, kilos TaviseburebiT, anu yvelaferi<br />
imiT, rac qmnis did mwerals...<br />
maxsendeba kamius brwyinvale sityva misTvis nobelis<br />
premiis miniWebis dRes da didi interesiT<br />
velodebi, ras ityvis am ceremoniaze es “sxva napirebis”<br />
maZiebeli humanisti.<br />
Jan-mari gustav le klezio
56<br />
filmis `me vxedav mzes~<br />
gadaRebisas
daberde axalgazrda<br />
SeiZleba uceb aRmoaCino filosofosi, romelic<br />
TiTqos Sens saTqmels ambobs. ambobs imas, rac<br />
gangicdia da ris axsnasac iqamde ver poulobdi. ase<br />
iyo CemTvis garkveul etapze merab mamardaSvili.<br />
is filosofosis xedviT uRrmavdeboda imas, razedac<br />
bevrjer davfiqrebulvar Cemi cxovrebis sxvadasxva<br />
periodSi da ris arssac ver vwvdebodi. Tavisi<br />
aseTi uCveulo, mosaubre filosofosis eniT<br />
man uamravi ram amixsna Cemi Taobis Sesaxeb, Cveni<br />
“sabWoTa” cxovrebis Sesaxeb da, rac mTavaria, Cems<br />
Sesaxeb. uceb aRmovaCine, rom is, rac Cemi akviateba<br />
megona, Tavisuflebas mowyvetili adamianis bunebrivi<br />
moTxovnileba yofila. magaliTisTvis, ar<br />
mesmoda, ratom mxiblavda ase kinofestivalebis<br />
dros romelime ucxo qalaqSi kafeSi marto jdoma,<br />
yavis sma da gazeTis kiTxva. mamardaSvilma gama<strong>ge</strong>bina,<br />
rom Turme kafeebis cxovreba - es iyo “Tavisuflebis<br />
cxovreba”, anu is, rasac Cven, mTeli im wlebis<br />
manZilze iZulebiT viyaviT mowyvetilebi. mamardaSvilma<br />
imasac mimaxvedra, ras niSnavda Cveni,<br />
teroris wlebSi gazrdili bavSvebis dauokebeli<br />
miswrafeba sixarulisken. es Turme sasowarkveTilebis<br />
gadalaxvis erTaderTi gza iyo da amave dros<br />
qarTuli xasiaTis gamovlineba. me ki davcqerodi<br />
Cveni bavSvobis droindel suraTebs, am ucnaur arsebebs,<br />
romelTac warTmeuli hyavT mSoblebi, romelTac<br />
SiaT, scivaT, eSiniaT, da romlebic icinian!<br />
am sicilis cotaTi meuxerxuleboda kidec, mas<br />
Cvens zedapirulobas Tu gauTviTcnobierebulobas<br />
mivawerdi, da Zalian gvian gavi<strong>ge</strong>, rom am gziT<br />
Cven intuiturad uimedobas da sasowarkveTilebas<br />
vebrZodiT! magram es yvelaferi didi xnis win iyo.<br />
axla ki aRmovaCine `atipiuri” (rogorc mas Tvlian<br />
aq) frangi filosofosi miSel meieri, romelic Tavis<br />
Tavs “problematologiis” Teoretikosad acxadebs<br />
da gulze momxvda misi mTavari postulati:<br />
SekiTxvebi pasuxebze bevrad mniSvnelovania. es is<br />
WeSmaritebaa, romelsac miva<strong>ge</strong>ni cxovrebis miwuruls<br />
da Cemi piradi aRmoCena megona. gamartivebulad<br />
meieris filosofiis reziumireba ase SeiZleba:<br />
imis nacvlad, rom gvainteresebdes pasuxebi, mivapyroT<br />
yuradReba SekiTxvebis arsebobis aucileblobas,<br />
vinaidan swored SekiTxvaa fiqris umaRlesi<br />
safuZveli. yvela pasuxi ukuqcevaa. arada, yuradReba<br />
yovelTvis maxvildeboda pasuxebze, daskvnebze,<br />
romlebsac acxadebdnen moazrovneebi, mecnierebi<br />
Tu quCa. imis nacvlad, rom gveRiarebina SekiTxva<br />
inteleqtualuri aqtivobis safuZvlad, adamiani<br />
sistematurad eZebda utyuarobas, anu saboloo<br />
pasuxebs, romelTac SeuZliaT mospon SekiT-<br />
xva. rasakvirvelia, adamianebs urCevniaT sicxade<br />
da pasuxi imaze, rac problemuria, maSinac ki, roca<br />
ver gaurbian am problemurobas. sokrate aanalizebda<br />
Tavisi mowinaaRmde<strong>ge</strong>ebis Tezisebs, magram<br />
ar aZlevda pasuxs. platoni, piriqiT, ayalibebda<br />
pasuxs da amiT sabolood uaryofda SekiTxvas.<br />
Cven vcxovrobT sazogadoebaSi, sadac yvelaferi<br />
problemuria: damokidebuleba “sxvis” mimarT, faseulobani,<br />
ojaxi, istoria, TviT arsi imisa, rani<br />
varT. problemuria TviT realobac, radganac masac<br />
aqvs alternativebi. da, rogorc daskvna: SekiTxva<br />
- es aris fiqris Jangbadi.<br />
da marTlac, Cveni cxovreba savsea SekiTxvebiT,<br />
romlebzec ar aris pasuxebi, da maT Soris upirvelesia:<br />
ratom aris es samyaro iseTi, rogoric aris?<br />
iyo momentebi, rodesac bevri ramis mjeroda, mjeroda<br />
sayovelTao solidarobis, mjeroda, rom es<br />
marTlac SesaZlebelia, gainawilo sxvebTan - evropis<br />
qveynebTan - saerTo bediswera, ar iyo iZulebuli,<br />
daemorCilo Zlieris uflebas. vfiqrobdi, rom<br />
yvelam gaviTvaliswineT sakuTari da sxvisi Secdomebi<br />
da raRac viswavleT. ar megona, rom mTavari mainc<br />
“rialpolitika” iqneboda, anu realur interesebze<br />
merab mamardaSvili<br />
57
58<br />
da ara samarTlianobaze damyarebuli politika, rom<br />
solidarobis idea meore planze gadaiwevda, rom<br />
Cvens SigniTac ver davamarcxebdiT obskurantizmis<br />
demonebs... da amitomac miCndeba kiTxva: ratom ar<br />
iswavla kacobriobam, yovelma qveyanam da yovelma<br />
Cvenganma, calkeulma pirovnebam araferi? da vici,<br />
rom pasuxi ar aris da verc iqneba.<br />
momewona mexsierebis aseTi interpretacia: `warsuls<br />
sWirdeba Cveni mexsiereba”. anu, gaubraloeburad<br />
rom vTqvaT, mexsiereba arsebobs imisaTvis,<br />
rom ar mokvdes warsuli. amas ambobs vladimir<br />
JankeleviCi, filosofosi, “zneobrivi filosofiis”<br />
adepti, bevri cnobili naSromis, maT Soris “sikvdilis”<br />
avtori. misi gaxmaurebuli frazaa: “nacistebi<br />
SemTxveviT daibadnen adamianebad.”<br />
aTiq rahimi - avRaneli mwerali, romelic 1984<br />
wels gamoiqca avRaneTidan da moiTxova politikuri<br />
TavSesafari safran<strong>ge</strong>TSi, am ramdenime dRis<br />
win romanisTvis “moTminebis qva” dajildovda safran<strong>ge</strong>Tis<br />
umaRlesi literaturuli jildoTi - gonkuris<br />
premiiT. mis Sesaxeb frangul presaSi ase weren:<br />
`is aq aris, sadRac parizSi, kaci, romelic Tavis<br />
SigniT atarebs tkivils, sinazes, siSma<strong>ge</strong>s, poezias<br />
da avRanuri sulis miuwvdomel saidumlos~.<br />
romanis are - qabuli, avtoris siyvaruli mis mimarT,<br />
misi tkivili, misi sasowarkveTa. Tavisi qveynis<br />
Sesaxeb rahimi ambobs: Tu SeiZleba kidev ramis<br />
gadarCena am qveyanaSi, es moxdeba mxolod kulturis<br />
da ganaTlebis gziT.<br />
premiis miniWebis meore dRes moxda aseTi ram: in-<br />
glisma da safran<strong>ge</strong>Tma miiRes erToblivi gadawyvetileba<br />
54 axalgazrda ltolvili avRanelis samSobloSi<br />
dabrunebis Sesaxeb. `am avRanelebis istoriam<br />
damsva Cems adgilze. es iyo silis gawna. SesaniSnavi<br />
sila gonkuris meore dRes. es imgvari damTxvevaa,<br />
romelsac bretoni `obieqtur SemTxvevi-<br />
Tobas~ uwodebs. da sasar<strong>ge</strong>blo gaxseneba: Sen SeiZleba<br />
yofiliyavi tyeSi am nadiriviT devnil biWeb-<br />
Tan erTad. amitom SeinarCune Tavmdabloba. Sen araferi<br />
ar xar. bedniereba, ubedureba, warmateba, marcxi...<br />
isini cvlian erTmaneTs, da arasodes ar arian<br />
Zalian daSorebuli erTmaneTs~. gonkuris premiis<br />
laureatis Zalisxmevam gaWra. is avRaneli bi-<br />
Webi safran<strong>ge</strong>TSi datoves.<br />
aTiq rahims uyvars arakebis moyola. ai, erT-er-<br />
Ti maTgani: `SuaRamisas kaci eZebs dakargul gasa-<br />
Rebs ganaTebul adgilas. gamvleli ekiTxeba, sad<br />
dakarga gasaRebi. kaci uCvenebs moSorebul adgils<br />
sibneleSi - maSin iq ratom ar eZeb? - imitom, rom aq<br />
sinaTlea. es Cemi istoriaa, - ambobs rahimi. avRane-<br />
Ti CaiZira SiSsa da obskurantizmSi. me davkar<strong>ge</strong> misi<br />
TviTmyofadobis gasaRebi; mxolod dasavleTis<br />
sinaTlis Suqze SemeZlo misi Zebna~.<br />
aseTi saintereso adamiania es aTiq rahimi. roca<br />
ekiTxebian, romel religiur aRmsareblobas misdevs,<br />
ase pasuxobs: `var budisti, radganac Secnobili<br />
maqvs Cemi sisusteebi, var qristiani, radganac<br />
vaRiareb Cems sisustes, var ebraeli, radganac davcini<br />
Cems sisustes, var mahmadiani, radganac vebr-<br />
Zvi Cems sisustes, da var aTeisti, Tuki RmerTi yovlisSemZlea~.<br />
me momwons azrovnebis aseTi Tavisufleba<br />
da siTamame. Tqven?<br />
aTiq rahimi
dRes, rodesac ase Sesustebulia qorwinebis instituti,<br />
bevrs axsendeba wminda avgustines sityvebi:<br />
adamianebma qorwineba imisaTvis moigones, rom<br />
kacebs TavianTi Svilebi gaecnoT.<br />
<strong>`daberde</strong> axalgazrda~ aseTi iyo iunesko-s egidiT<br />
Catarebuli me-5 mecnieruli forumis Tema. saubari<br />
iyo progresze, romelsac miaRwies mecnierebma<br />
am mimarTulebiT, da romelic dRes adamians<br />
saSualebas aZlevs, icxovros didxans janmrTeli<br />
sxeuliT, anu daberdes axalgazrda! ra mSvenieri<br />
ideaa, ara?<br />
forumis mTavari saTqmeli ase SeiZleba Camoyalibdes:<br />
siberis sazRvrebi sul ufro da ufro ukan<br />
ixevs. dasavleTis qveynebSi sicocxlis xangrZlivoba<br />
yovel wels sami TviT matulobs. amJamad safran<strong>ge</strong>TSi<br />
20 000 aswlovani cxovrobs. garkveul asakSi<br />
adamians sami safrTxe emuqreba: gonebrivi funqciis,<br />
mxedvelobis da damoukideblobis (avtonomiis)<br />
dakargva. magram mecnierebis miRwevebma ganapirobes<br />
is, rom dRes ganviTarebul qveynebSi asakovani<br />
adamianebi (seniorebi, rogorc maT aq pativiscemiT<br />
uwodeben) kargad grZnoben Tavs.<br />
“goneba, - ambobs profesori iv aJidi, - aris diriJori<br />
yvela Cveni sasicocxlo funqciisa, romelic<br />
gvaZlevs saSualebas vimoZraoT, vilaparakoT,<br />
vicnoT saxeebi, davimaxsovroT. es organo, “mTel<br />
samyaroSi yvelaze rTuli~, Seicavs 100 miliard nervul<br />
ujreds, da yoveli maTgani erT wamSi ugzavnis<br />
1000 signals Tavis mezoblebs”. es SesaniSnavi kompiuteri<br />
funqcionirebs neironebis saSualebiT. neironi<br />
SeiZleba Seadaro xes, Tavisi taniT, totebiT,<br />
foTlebiT. neironebi urTierToben erTmaneT-<br />
Tan TavianTi nervuli daboloebebis gziT. “garkveuli<br />
asakis mere neironebi sustdebian da nel-nela<br />
kargaven nervul daboloebebs, iseve, rogorc xe kargavs<br />
TandaTan foTlebs. magram es dakargvis procesi<br />
yvelasaTvis erTnairi ar aris: zogi pirovneba<br />
inarCunebs mSvenier mexsierebas 90 wlis asakSic. gonebrivi<br />
funqcia individis mixedviT icvleba~.<br />
forumis daskvnebi:<br />
`movuaroT Cvens neironebs da SevaneloT maTi saxecvlileba:<br />
cxovrebis xuTi Seucvleli wesi”.<br />
sxvadasxvagvari gamokvlevebi adastureben, rom<br />
regularuli da droSi gagrZelebuli fizikuri aqtivoba<br />
xels uwyobs gansakuTrebuli proteinebis<br />
warmoqmnas, anu faqtorebs, romlebic exmarebian<br />
Cvens neironebs, icocxlon da ukeT SeinarCunon an<br />
axlad aRmoacenon nervuli daboloebani. meore<br />
mxriv, es faqtorebi stimuls aZlevs axali neironebis<br />
gaCenas, gansakuTrebiT, hipokampis anu mexsierebis<br />
centris sferoSi. cxovrebis higienis wese-<br />
bis dacviT SegviZlia SevaneloT gonebrivi daberebis<br />
procesi.<br />
am mimarTulebiT mecnierebi gvTavazoben cxovrebis<br />
xuTi umniSvnelovanesi wesis dacvas: 1) movspoT<br />
tvinis jalaTebi, romlebic ganadgurebiT emuqrebian<br />
neironebs: maRali wneva, diabeti, TuTunis<br />
moxmareba, hiperholesterolemia (moWarbebuli<br />
holesteroli). 2) davicvaT kvebis garkveuli<br />
higiena; yvelaze sasar<strong>ge</strong>blo rekomendacia: dReSi<br />
xuTi xilis da bostneulis moxmareba, romlebic<br />
exmarebian neironebs mavne nivTierebebis gandevnaSi,<br />
aseve racionis TevziT gamdidreba (masSi omega<br />
3-is siWarbis gamo). 3) regularuli fizikuri varjiSebis<br />
aucilebloba: sami kilometris gavla, an<br />
sami saaTis varjiSi kviraSi. amerikulma gamokvlevebma<br />
daadastures, rom amgvari aqtivoba pozitiurad<br />
aris dakavSirebuli tvinis funqciis gaumjobesebasTan.<br />
4) tvinis mravalmxrivi, mastimulirebeli,<br />
sasiamovno aqtivoba, romelic amoqmedebs<br />
azrovnebis da ganWvretis unars. 5) aviciloT qronikuli<br />
stresi, Zalian mavne, radganac iwvevs ise-<br />
Ti hormonebis (kortikoidebis) gamoyofas, romlebic,<br />
didi siWarbis SemTxvevaSi, xels uwyoben neironebis<br />
ganadgurebas.<br />
ai, ra unda gavakeToT imisTvis, rom sibereSic axalgazrdebad<br />
davrCeT! vwerdi da gulSi mecineboda,<br />
mere uceb gaviazre: dRes erTi saaTi Zalian intensiurad<br />
viTamaSe CogburTi, mere mivirTvi elenis<br />
mier momzadebuli ratatui - bostneulis nazavi,<br />
anu Cveneburad - ajafsandali, mwvane salaTi da<br />
ramdenime mandarini, mere mivujeqi kompiuters, Sevudeqi<br />
weras da albaT avamuSave tvinis ujredebi...<br />
anu SemiZlia Tamamad vTqva, rom didi doziT Sevasrule<br />
forumis rekomendaciebi! ara, xumrobis gareSe,<br />
es xom namdvilad yvelas gvinda - davberdeT<br />
ise, rom ar davZabundeT da sxvaze damokidebuli<br />
ar gavxdeT, da mecnierebs Tu daujerebT, amas SegviZlia<br />
mivaRwioT kidec! Cven TviTon! daukvirdiT,<br />
es marTlac yoveli CvenTaganis xelSia, viaroT an<br />
virbinoT (yvelaze martivi da xelmisawvdomi varjiSi),<br />
vWamoT bostneuli, rac ase bunebrivia saqarTveloSi,<br />
da, SeZlebisdagvarad, xili, veridoT<br />
moWarbebul cxims da qons (sxvaTa Soris, amas jer<br />
kidev hipokrate ambobda: “aqcie Seni saWmeli Sens<br />
pirvel wamlad”), vamuSavoT goneba - visaubroT, vikiTxoT,<br />
vifiqroT, vweroT, amovicnoT krosvordebi,<br />
anu vakeToT is, visac ra SegviZlia! mafiqrebs<br />
mxolod erTi ram, ra vuyoT qronikul stress, gansakuTrebiT,<br />
Tu aseTi patara da tragikuli da arcTu<br />
yovelTvis windaxedulad moqmedi qveynis Svilebi<br />
varT, da Cveni mezobeli arc mdidari holandiaa<br />
da arc mSvidobiani Sveicaria, aramed navTobdolarebiT<br />
moZlierebuli da sabWoTa kavSiris nostalgiiT<br />
daavadebuli ruseTi?!<br />
59
60<br />
iaponiis patara zRvispira sofels - oJimis - msoflio<br />
rekordi aqvs damyarebuli sicocxlis xangrZlivobaSi.<br />
am sul erTi bewo dasaxlebaSi aTi as<br />
wels gadacilebuli adamiani cxovrobs da, rac mTavaria,<br />
isini mSvenivrad grZnoben Tavs da arc miaCniaT,<br />
rom moxucebi arian. soflis Sesasvlels amSvenebs<br />
aseTi gamonaTqvami: “80 wlisa, jer bavSvi xar;<br />
90 wlisas, Tu “im qveynis” mbrZanebeli <strong>ge</strong>stumreba,<br />
uTxari: wadi Seni gziT, da mobrundi, roca 100 wlisa<br />
gavxdebi”. (mecnierebi iaponelTa sicocxlis xangrZlivobas<br />
xsnian kvebis racioniT, romlis Ziri-<br />
Tadi elementebia Tevzi, brinji da soio).<br />
`pikaso da metrebi (an didi ostatebi)” - ase hqvia<br />
gamofenas `gran paleSi”, romlis msgavsic aqamde<br />
araferi minaxavs. jer TviTon Canafiqria namdvili<br />
migneba: mxatvrebi, romelTa tiloebis anareklebi<br />
- pirdapiri Tu Sefaruli - ikiTxeba pikasos SemoqmedebaSi,<br />
maTi da pikasos namuSevrebi erTad. el<br />
greko, velaskesi, goia, mane, van gogi, go<strong>ge</strong>ni, surbarani,<br />
ribeira, ticiani, rembrandti da kidev bevri<br />
sxva, da maT gverdiT pikaso - xarbi da yovlismomcveli,<br />
romelmac STanTqa da gadaxarSa am sul<br />
sxvadasxvagvari mxatvrebis mier Seqmnili maxebi, Si-<br />
Sveli sxeulebi, portretebi, infantebi, naturmortebi<br />
da sruliad axleburad aaJRera isini. STabeWdileba<br />
grandiozulia! erT-erTi kedlis SuaSi -<br />
velaskesis aseTi mSvenieri, momxiblavi “infanta margarita”,<br />
zemoT - aseTive momajadoebeli “meninebi”<br />
(raRac saocrad ganaTebuli reproduqcia, vinaidan<br />
pradom mcire xniTac ver daTmo Tavisi Sedevri),<br />
da garSemo - pikasos meninebi da infantebi, ferebisa<br />
da xazebis sigiJe, daSlili saxeebi, sxeulebi<br />
da nivTebi, yvelaferi erTmaneTSi areuli, sruli<br />
qaosi da qaosis miRma - mainc harmonia! van gogis<br />
tragizmic ki fermkrTaldeba pikasos zRvargadasulobis<br />
gverdiT! albaT imitom, rom pikaso - es<br />
Cveni epoqaa, Cveni sigiJeebi da absurduloba, Cveni<br />
gula<strong>ge</strong>bi da auSvicebi, Cveni arnaxuli teqnikuri<br />
miRwevebi da aseve arnaxuli uimedoba... davdiodi<br />
am darbazebSi, sadac erTmaneTs erkineboda tradiciuli<br />
da Tavdayira dayenebuli mSveniereba da<br />
uwyvetliv Tan mdevda marina cvetaevas Cems mier<br />
Targmnili striqonebi:<br />
dRes mTeli samyaro bnelSi xetialobs,<br />
kardakar dadian varskvlavni tialni,<br />
xeebi wyvdiadSi miwaze wvebian,<br />
maWari gugunebs simReras vnebians,<br />
dRes mdinareebi icvlian dinebas,<br />
da me menatreba SenTan daZineba.<br />
es leqsi ki imitom amekviata, rom uecrad zustad<br />
ase davinaxe pikaso: wyvdiadSi moxetiale samya-<br />
ro, cidan mowyvetili da kardakar mosiarule varskvlavebi<br />
(ratom, risTvis?), miwaze garTxmuli xeebi<br />
da mdinareebi, romlebic ukuRma miedinebian, da<br />
am absurdulobis wiaRSi dabadebuli didi sinaze<br />
da intimuroba: da me menatreba SenTan, Sens gverdiT<br />
daZineba. an arseboba SenSi.<br />
Svedur yoveldRiur gazeTSi daibeWda arkadi<br />
vaqsbergis CvenTvis saintereso werili, gTavazobT<br />
nawyvetebs statiidan:<br />
“riT unda aixsnas, rom 60-80-iani wlebis kerpTagan<br />
aravin ar Tqva arc erTi sityva, roca mTeli<br />
propagandistuli manqana antiqarTuli lozun<strong>ge</strong>bis<br />
kiviliT iyo moculi? rodesac TviTon sityva<br />
“qarTveli” eTerSi da gazeTebis furclebze JRerda<br />
TiTqmis iseve, rogorc sityva “faSisti”? saqarTvelo<br />
odiTganve iyo sulieri Tavisuflebis patara<br />
oazisi, sadac ruseTis saukeTeso poetebi poulobdnen<br />
TavSesafars despotizmis sulisSemxuTveli<br />
atmosferodan. puSkinidan da griboedovidan<br />
pasternakamde. rodesac mTeli sabWoTa presa abu-<br />
Cad igdebda cnobil “samocianelebs”, saqarTvelo-<br />
Si, romelic TviTonac sabWoTa iyo, maT xvdebodnen,<br />
rogorc Zmebs, Cuqnidnen megobrobas, gamoscemdnen<br />
maT wignebs. da ai, dadga saqarTvelosTvis<br />
mZime dReebi - amoiRes xma amis Sesaxeb ev<strong>ge</strong>ni evtu-<br />
Senkom, andrei voznesenskim, bela axmadulinam? CemTvis<br />
eWvgareSea maTi zizRi antiqarTuli vakxanaliis<br />
mimarT, romelmac moicva mTeli qveyana, magram<br />
maT ver gabedes misi gamoxatva.<br />
am fenomenis axsna SeiZleba, magram ga<strong>ge</strong>ba Znelia.<br />
kidev ufro Znelia misi miReba. stalinis Semdeg-<br />
ev<strong>ge</strong>ni evtuSenko
droindelma propagandam ver gamoasulela mosaxleoba,<br />
umravlesobas esmoda moralur-politikuri<br />
erTianobis, xalxTa diadi megobrobis, gaxrwnili<br />
dasavleTis xrikebis fasi. is mTlianad imaT mxares<br />
iyo, vinc yvelanairad cdilobda gansxvavebuli<br />
azris gamoxatvas. sxvagvarad “sabWoTa monoliTi”<br />
ar daingreoda 1991 wels, rogorc banqos saxli.<br />
igive evtuSenkos Tavis droze ar SeeSinda gaegzavna<br />
kremlSi depeSa aseTi sityvebiT: “tankebma<br />
gadaTeles praRa, tankebma gadaTeles simarTle”.<br />
man icoda, rom simarTlis miseul ga<strong>ge</strong>bas iziareben<br />
milionobiT Tanamoqalaqeni. dRes isic da sxvebic<br />
am mxardaWeris gareSe darCebodnen: patriotulma<br />
ritorikam CaaxSo sinamdvilis kritikulad<br />
aRqmis unari, protestis yovel sityvas emuqreba,<br />
darCes xmad mRaRadeblisa udabnosa Sina. Tayvaniscemas<br />
miCveul yofil kerpebs ki gariyulebad darCenis<br />
perspeqtiva aSinebT.<br />
1968 wlis agvistoSi Svidi vaJkaci gamovida wiTel<br />
moedanze praRis gazafxulis daTrgunvis mimarT<br />
protestis niSnad. isini sul ramdenime wuTs idgnen<br />
moedanze plakatebiT “Tqveni da Cveni TavisuflebisaTvis”,<br />
magram maTi Tamami qmedebis Sesaxeb<br />
maSinve gaigo mTelma msofliom. zustad ormoci<br />
wlis mere sxva Svidma aseTive mamacma ucnobma adamianma<br />
gadawyvita gaemeorebina maTi winamorbedebis<br />
saqcieli. isini moiTxovdnen, sakuTari samSoblos<br />
Rirsebis dacvis mizniT, damoukidebeli saqar-<br />
Tvelos teritoriidan gasvlas. 68 wlis “damnaSaveTagan”<br />
gansxvavebiT, maT mimarT mxolod administraciuli<br />
sasjeli iqna gamoyenebuli. magram maTi<br />
saqcielis Sesaxeb aravis araferi gaugia. aravin ar<br />
icis maTi saxelebi. aravis ar dauWeria maTTvis mxari.<br />
gana marto es ar aris sakmarisi imisaTvis, rom<br />
gavigoT sazogadoebis namdvili mdgomareoba? da<br />
gana gasa<strong>ge</strong>bi ar aris, rom es mdgomareoba gamoricxavs<br />
sajaro protestis aqts, radganac is ganwirulia<br />
imisaTvis, rom iyos uazro da usar<strong>ge</strong>blo.<br />
im Svidma ucnobma, romlebic gamovidnen wiTel moedanze<br />
2008 wlis agvistoSi, moaswro aseTi proklamaciebis<br />
gavrceleba: “qveyanaSi isev gaCndnen politikuri<br />
patimrebi. sasaciloa saubari patiosan ar-<br />
Cevnebze. siyvaruli qveynisadmi isev Seicvala beladebisadmi<br />
siyvaruliT. mosamarTleebi isev ar eZeben<br />
pasuxebs kanonebsa da konstituciaSi, aramed elodebian<br />
maT telefoniT. saxelmwifo organoebi isev<br />
imiT arian dakavebulebi, rom ebrZvian sxvagvarad<br />
moazrovneebs. isev iqmneba komkavSiri. Cven isev<br />
gvarwmuneben, rom mtrebiT varT garSemortymulni”.<br />
SeZleben isini, vinc kidev Tvlian Tavs inteli<strong>ge</strong>ntebad,<br />
Seikran da SeewinaaRmdegon am Semzarav “isev”-s?<br />
Tu SiSi, daRliloba da ganwirulobis gancda<br />
da, kidev ufro metad, xelisuflebis “saCuqrebi”<br />
da keTildReoba aiZulebs maT, uari Tqvan Tavis<br />
daniSnulebaze? Tu pasuxi am kiTxvaze ar mova<br />
uaxloes xanSi, is ar mova arasodes”.<br />
arkadi vaqsbergs guSin Sevxvdi. erTad visadileT<br />
“qarTul saxlSi”. daxvewili semituri garegnobis<br />
rusi-ebraeli inteli<strong>ge</strong>nti. TerTmeti welia,<br />
cxovrobs safran<strong>ge</strong>TSi. aq gamovida misi aTi <strong>wigni</strong>,<br />
maT Soris - “kremlis sawamlavebi”. masSi davinaxe<br />
yvelaferi is, rac miyvarda “im dros” da, rac mTavaria,<br />
Cemi moskoveli megobrebi, tarkovskiT dawyebuli<br />
da sima da lila lunginebiT damTavrebuli.<br />
praRa, 1968 vladimer putini, bela axmadulina
62<br />
da Tvalwin damidga lunginebis saxli kalininis<br />
prospeqtze, sadac vCerdebodi moskovSi Casvlisas<br />
- maTi dauviwyari samzareulo, kuTxeSi midgmuli<br />
Zveleburi magidiT, romlis garSemo saaTobiT visxediT<br />
da vlaparakobdiT, da vkamaTobdiT, da varCevdiT<br />
yvelafers, risi garCevac SeiZleboda. es<br />
`samzareulos saubrebi~ SemdgomSi sabWoTa yofis<br />
yvelaze damaxasiaTebel niSnad iqna aRiarebuli.<br />
Cveni saubrebis umTavresi Tema mainc `samizdati”<br />
iyo - vin, sad da romel xelnawers gadaawyda, vin<br />
ra waikiTxa ukve; iyo xelnawerebis erTmaneTSi gacvla<br />
da Relva yovel axal aRmoCenasTan dakavSirebiT.<br />
da kidev - leqsebis kiTxva. sima, cnobili<br />
scenaristi, gaxmaurebuli scenarebis avtori da<br />
lila, ramdenime evropuli enis mcodne, `karlsonis”<br />
da “pepi grZeli windas” mTargmneli, es ori uniWieresi<br />
adamiani, romlebic yvelafers sinqronulad<br />
akeTebdnen, da yovelTvis ramiT iyvnen sinqronulad<br />
aRfrTovanebulni, Zalian amayobdnen imiT,<br />
rom me, qarTvelma, maTma stumarma da megobarma,<br />
zepirad vicodi pasternaki Tu cvetaeva, da yvela<br />
axali adamianis mosvlisas, rac maT stumarTmoyvare<br />
saxlSi TiTqmis yoveldRiurad xdeboda,<br />
orxmad da enTuziazmiT mTxovdnen, wamekiTxa romelime<br />
leqsi, Tu leqsebi, me ki araviTari Txovna<br />
ar mWirdeboda, vinaidan leqsebis kiTxva bavSvobidan<br />
Cemi udidesi gataceba iyo, msmenels ki verc<br />
ise iolad vpoulobdi. da ase iwyeboda es rituali<br />
- me vkiTxulobdi Cem sayvarel leqsebs, sima da lila<br />
Tavmomwoned Tvals adevnebdnen stumrebs, isinic<br />
- zogi namdvili interesiT da zogi zrdilobis<br />
gamo - ismendnen. xandaxan es SuaRamemde grZeldeboda.<br />
yvelaze did enTuziazms axmatovas “rekviemi”<br />
iwvevda, romelic maSin mxolod xelnawerebiT<br />
iyo gavrcelebuli. arkadi vaqsbergsac, cnobil<br />
Jurnalistsa da mwerals, yvela disidentis mxardamWersa<br />
da megobars, swored lunginebis samzareuloSi<br />
Sevxvedrivar...<br />
da ai, axla vzivar mis pirispir, parizSi, `qarTul<br />
saxlSi~, me ukve wakiTxuli maqvs misi statia, romelic<br />
Tqvenc SemogTavazeT, da amitom Cvens Soris<br />
Tavidanve ndobis ganwyoba isadgurebs. Cveni poziciebi<br />
ruseTSi mimdinare procesebis da saqarTvelosadmi<br />
damokidebulebis mimarT srulad emTxveva<br />
erTmaneTs. me es Zalian maxarebs, vinaidan didi<br />
xania, aRarc erT Zvel rus megobarTan aRar mqonia<br />
urTierToba. “Èíûõ óæ íåò, à òå - äàëå÷å”, rogorc<br />
ambobda cnobili rusi disidenti galiCi.<br />
vaqsbergi dRemde rusuli penklubis vice-prezidentia,<br />
aqvs mWidro urTierToba frangul penklubTan,<br />
da amasTan dakavSirebiT mimxels aseT <strong>ge</strong>gmas -<br />
gazafxulze franguli penklubi apirebs mrgvali<br />
magidis Catarebas Temaze “qarTul-rusuli urTierTobebi”.<br />
maTi mizania, ilaparakon am urTierTob-<br />
ebze ara politikis, aramed kulturis WrilSi. apireben<br />
mwerlebis mowvevas ruseTidan (“maT Soris kidev<br />
arian naRdi adamianebi”, - meubneba vaqsbergi),<br />
saqarTvelodan, safran<strong>ge</strong>Tidan da albaT evropis<br />
sxva qveynebidan. movilaparakeT, rom mec aqtiurad<br />
CaverTvebi am saintereso Canafiqris xorcSesxmaSi.<br />
`im” Cveni zRvis monatreba.<br />
ase mgonia, es zRvis Tvisebaa - raRac saSinlad, autanlad<br />
moganatros Tavi. kidev mgonia, rom araferi<br />
ar izidavs adamians ise, rogorc zRva. “Cemi gulia<br />
dRes es Savi zRva, Tavmidebuli aWaris kalTebs”,<br />
- ase ambobs galaktioni. “zRva iyo maSin iseTi<br />
wynari, rom arc ki maxsovs, iyo Tu ara”, - es tician<br />
tabiZea. es gancda mec xSirad mqonia, uyureb zRvas<br />
da gikvirs, is iseTi gayuCebuli da gamWvirvalea,<br />
ise naTlad Cans mis fskerze yoveli kenWi, rom Tvi-<br />
Ton TiTqos aRarc arsebobs da am moCvenebiTi ararsebobiT<br />
kidev ufro mimzidveli xdeba. uitmeni<br />
ase mimarTavda zRvas:<br />
Seni gulisTqma gavi<strong>ge</strong> da Seni var, zRvao,<br />
vici, Sen ar gsurs gabruneba,<br />
vidre Cem sxeuls ar Seexebi,<br />
wavideT erTad, me movdivar,<br />
Sors wamiyvane, momaSore am miwis landebs,<br />
rbilad dami<strong>ge</strong> logini da Seni Cumi xmiT<br />
damarwie,<br />
masxure zvirTi siyvarulisa da me mogizRav<br />
samagieros...<br />
qariSxlis Semdeg usasrulod mRelvare zRvao,<br />
Sen anavardeb, azuzuneb yvela qariSxals,<br />
liZava. qeTi da lado aleqsi-mesxiSvilebi
Sen TviTneba da saTuTo zRvao,<br />
da mec SenTan var, Senebr erTi da yvelaferi...<br />
CemSi SevigrZnob moqcevas da ukuqcevasac...<br />
da pasternaki?<br />
Ïðèåäàåòñÿ âñå. Ëèøü òåáå íå äàíî ïðèìåëüêàòüñÿ,<br />
Äíè ïðîõîäÿò, è ãîäû ïðîõîäÿò, è òûñÿ÷è,<br />
òûñÿ÷è ëåò...<br />
da kidev:<br />
Ïåðåäî ìíîþ âîëíû ìîðÿ,<br />
Èõ ìíîãî, èì íåìûñëèì ñ÷åò,<br />
Èõ òüìà, îíè øóìÿò â ìèíîðå,<br />
Ïðèïîé,êàê âàôëè, èõ ïå÷åò ...<br />
Ãóðòîì,ñâîðà÷èâàÿñü â òðóáêè,<br />
Âî âåñü ðàçãîí ìîåé òîñêè<br />
Êî ìíå áåãóò ìîè ïîñòóïêè,<br />
Èñïèòàííîãî ãðåá¸øêè...<br />
sxvaTa Soris, es sityvebi Cvens zRvas ekuTvnis,<br />
ufro konkretulad, qobuleTis zRvas...<br />
Òû â ãîñòÿõ ó äåòåé...<br />
pasternakma Seqmna es saocari poeturi saxe: zRva,<br />
mosuli stumrad bavSvebTan. rogori zusti da metyveli<br />
sityvebia!<br />
kidev maxsendeba cvetaeva, romelic acxadebda,<br />
rom ar uyvarda zRva da amave dros dawera aseTi<br />
striqonebi:<br />
vin iSva qvisgan da vin iSva qarisgan,<br />
me ki zRvas sicils gavatan,<br />
me yvelas vRalatob, me mqvia marina,<br />
me var zRvis qafi qaTqaTa.<br />
vinc iSva Tixisgan, vinc xorci aisxa,<br />
mas elis miwa da samare,<br />
meki zRvam momnaTla da sulSi Camisxa<br />
trfiali zecis kamaris...<br />
Tqvens kldovan zur<strong>ge</strong>bs da muxlebs vexeTqebi<br />
da talRas sicils gavatan,<br />
vCndebi yovel wuTas TeTrad nafeTqebi,<br />
me var zRvis qafi qaTqaTa. (Targmani Cemia).<br />
radganac ar mesmis, rogor SeiZleba ar giyvardes<br />
zRva da amave dros Seni Tavi zRvis qaTqaTa qafad<br />
warmoidgino, amitom vuSveb aseT SesaZleblobas:<br />
giJmaJ marinas zRva xan uyvarda da xan sZulda<br />
da es striqonebi siyvarulis periodSi dawera.<br />
anaklia. Cemi pirveli filmis gadaRebebi. “Tavadis<br />
qali maia”. Tvaluwvdeneli qviSiani sanapiro.<br />
yovel dilas qviSaze CvenTvis mosawoni “naxatebis”<br />
gauTavebeli Zieba. levan paataSvilTan da koka ignatovTan<br />
erTad. liana asaTiani-Tavadis qali. misi<br />
momnusxveli silamaze. Cemi saxumaro “leqsi”:<br />
anaklias ra aklia?<br />
Cemi sevda.<br />
anaklias ra aklia?<br />
Cemi guli.<br />
anaklias ra aklia?<br />
siyvaruli.<br />
da, rac mTavaria, zRva, romelic novelis mTava-<br />
boris pasternaki marina cvetaeva
64<br />
ri moqmedi piria. zRva, Tavadis qalis siyvaruli.<br />
aha, zRva, Cemi sayvareli zRva. da Senc CemTan xar.<br />
ase viyoT sul erTad. zRva, romelic didia da lurji,<br />
Sen, romelic mze xar Cemi sicocxlis, da me,<br />
romelsac swyuria Seni siTbo. “ase viyoT sul erTad<br />
- zRva, Sen da me.” zRva - Tavadis qalis bediswera.<br />
sadac is Sedis da aRarc brundeba.<br />
me ki mainc saerTod zRva ki ar menatreba, aramed<br />
is zRva, liZavas da biWvinTis zRva! da am monatrebas<br />
Tan sdevs ukve mudmivad qceuli tkivili.<br />
biWvinTis kinematografistTa saxli, romelic pirdapir<br />
zRvas gadahyurebs. ezoSi - beberi naZvebi da<br />
fiWvebi da yvavilebi, uamravi sxvadasxvaferi yvavili...<br />
lado, bavSvebi, megobrebi, kinogadaRebebi...<br />
1972 weli, axlad gaxsnil saxlSi pirveli gadaReba...<br />
“roca ayvavda nuSi”... sul patara biWebi, msaxiobad<br />
dabadebuli zura yifSiZe da sakvirvelad lamazi<br />
goga fifia. cekvis scena zRvis piras, romelsac es<br />
axalgazrdebi gansakuTrebul <strong>ge</strong>mos atanen, zuras<br />
da Tinikos velosipediT gaseirneba aTaswlovan fi-<br />
WvTa Soris, sinaze da axlad gaCenili siyvaruli. mudam<br />
xelixelCakidebuli nana xatiskaci da Tengiz ma-<br />
RalaSvili, romelsac iura zareckim “pensiaze gasuli<br />
romeo da julieta” daarqva. lado, romelic<br />
yovelTvis Zalian Sors micuravda. jer horizont-<br />
Tan wertilad Canda xolme misi Tavi, mere isic qreboda...<br />
plaJze ki iyo rusi qali, msaxiobebis, yvelas<br />
dasanaxad gamoxatuli “mRelvareba”, zRvaSi yureba,<br />
Tavis qneva, molodini da bolos - lados Teatraluri<br />
amosvla zRvidan, rasac aucileblad mohyveboda<br />
- yoveldRe! - sixarulis SeZaxilebi misi<br />
“gadarCenis” gamo da aRfrTovanebuli taSi. rusi<br />
kinematografistebi, smoktunovski, <strong>ge</strong>rasimovi, makarova,<br />
kinos imdroindeli varskvlavebi - lamazi<br />
qalebi, romelTa saxelebic aRar maxsovs. Cveni sakuTari,<br />
ukve aRiarebuli varskvlavi - oTar meRvineTuxucesi,<br />
amayad da mdumared mosiarule plaJze,<br />
da marad moqaqane, uamravi sasacilo istoriis<br />
gamomgonebeli da momyoli, gauTaveblad mosiarule<br />
Cvensa da rusebs Soris - guranda gabunia. zRvispira<br />
idilia. da uceb - don kixot lamanCelis aRnagobis<br />
oTars kiserSi CauWidia xeli viRacisTvis da<br />
zRvisken miaTrevs, rogorc Cans - dasaxrCobad. qalebis<br />
kivili, aurzauri, gaSvelebis mcdeloba. bolo-bolo<br />
gaafTrebul lamanCels didi gaWirvebiT<br />
gamoglejen xelidan Cia kacs. aravin icis, ra moxda.<br />
oTari mravlismetyvelad gascqeris zRvas da xmas<br />
ar iRebs. bolos vi<strong>ge</strong>bT: is kaci telefoniT laparakobda<br />
Turme da ase uTqvams: Çäåñü âñå õîðîøî,<br />
òîëüêî ñëèøêîì ìíîãî ãðóçèí!- ai, maSin swvda mas<br />
kiserSi oTari da zRvaSi CaxrCoba daupira! da unda<br />
giTxraT, rom mTeli im wlebis manZilze es iyo er-<br />
TaderTi incidenti “eTnikur” niadagze. isic saTqmelia,<br />
rom Cveni megobari rusi kinematografiste-<br />
bi aRSfoTebas Cvenze xmamaRla gamoxatavdnen... rogorc<br />
Cans, maSin es advili iyo.<br />
biWvinTaze adre ki iyo liZava. saxli, romelSic<br />
wlebis manZilze vCerdebodiT dedasTan da Cvens axloblebTan<br />
erTad, pirdapir tyeSi idga. meTevzeTa<br />
sofeli, tye, zRva, romelic xSirad iyo “stumrad<br />
bavSvebTan”, usasrulo da TiTqmis ukacrieli sanapiro.<br />
lados yovelTvis moulodneli Camosvla. es<br />
is dro iyo, roca Cven jer erTad ar vcxovrobdiT,<br />
arc marto yofna SegveZlo, da im zafxuls zRva ucnaurad<br />
Cven saxlad iqca, anu... SevdiodiT zRvaSi da<br />
mivcuravdiT, Sors, rac SeiZleba Sors, ori saaTi,<br />
sami saaTi, mivcuravdiT oqrosferqviSiani sanapirosken,<br />
sadac erTi mitovebuli qoxic gvelodeboda,<br />
“da Cveni didi moparuli ganmartoveba”. liZava, Savi<br />
zRva, lado... - aq iyo koncentrirebuli Cemi yvela<br />
fiqri Tu ocneba. “liZava Cumi, Cumi liZava, / na-<br />
Zvebis Cero, / albaT Savi zRva Seni ZiZaa, / liZava Cemo...<br />
/ Sexede, tyea Rameze Savi, / bneli da quSi, / mere<br />
zRva d<strong>ge</strong>ba da Cumi TrTolviT / Sen, me da liZavas<br />
gvixutebs gulSi”. an kidev: “ganabuliyo liZava<br />
maSin, / mxolod talRebi napirisken morbodnen qSeniT,<br />
/ garindebulni videqiT zRvaSi, / da zvirTs mohqonda<br />
Cems tuCebTan alersi Seni”...<br />
lados uyvarda es leqsebi. sikvdilamde ramdenime<br />
dRiT adre, roca laparakic aRar SeeZlo, uxmod<br />
miTxra, “is” wamikiTxeo. me maSinve mivxvdi, ra<br />
undoda. TvaldaxuWuli mismenda da roca gavCumdi,<br />
Zlivs SesamCnevi moZraobiT momiWira xeli.<br />
lados mere aRar miyvars Sors curva.<br />
is, liZavas zRva ki sul menatreba.<br />
lana RoRoberiZe, inokent smoktunovski,<br />
guranda gabunia, oTar meRvineTuxucesi
vnebebiT savses, vigoneb warsuls<br />
miviRe mowveva, vyofiliyavi Tbilisis saerTa-<br />
Soriso kinofestivalis Jiuris Tavmjdomare, rasac<br />
siamovnebiT davTanxmdi, radganac es niSnavda<br />
garkveuli droiT kinos samyaroSi dabrunebas.<br />
da iyo kidev erTi mizezi: yvela seriozuli<br />
kulturuli movlena gansakuTrebul mniSvnelobas<br />
iZens maSin, roca qveyanas uWirs, uWirs sulierad<br />
da materialurad, roca sazogadoebas<br />
mkurnaloba da nu<strong>ge</strong>Si sWirdeba, da Sen ki ici, rom<br />
didi gadasaxedidan mxolod xelovnebas xelewifeba<br />
adamianTa saerTo tkivilis Semsubuqeba. da<br />
ai, ramdenime dRe, dilidan saRamomde CaviZire<br />
kinoSi - filmebis yureba, saubrebi kinoze, Sexvedrebi<br />
qarTvel da ucxoel kinematografisteb-<br />
Tan, Jiuris wevrebis gacnoba, erTad gatarebuli<br />
saaTebi, saerTo sadilebi da saRamoebi, da isev<br />
- filmebi, isev - maTi analizi, gauTavebeli<br />
bWoba kinoenis siaxleebze. anu xdeba yvelaferi<br />
is, rac araerTxel ganmicdia msoflios sxvadasxva<br />
kinofestivalze da rac droebiT mainc aSoSminebs<br />
Cems mudmiv da gaunelebel nostalgias am<br />
saocari movlenis mimarT, romelsac kino hqvia.<br />
sasiamovnoa is, rom Tbilisis saerTaSoriso kinofestivali<br />
ukve arsebobs, rogorc qarTuli kulturis<br />
Semad<strong>ge</strong>neli nawili, rom man SeZlo Tavisi<br />
tradiciis damkvidreba da hyavs sakuTari mayurebeli.<br />
es ki misi Semqmnelis - gaga CxeiZis da<br />
masTan erTad nino anjafariZis utyuari damsaxurebaa.<br />
wlevandeli kinofestivali axalgazrda reJisorebis<br />
namuSevrebs eZRvneboda, maT pirvel da<br />
meore filmebs. Jiuris Sexvedrebis mTavari Tema<br />
iyo Tanamedrove evropuli kinos tradiciebze<br />
saubari. CemTvis gamoikveTa ramdenime mniSvnelovani<br />
momenti:<br />
1) sayovelTao globalizaciis pirobebSi naTlad<br />
iCens Tavs am movlenis sapirispiro tendencia<br />
- meti yuradReba qveynis da pirovnebis Tvi-<br />
Tmyofadobis mimarT. “saerTo sofeli”, anu globalizaciis<br />
Sedegad erT soflad qceuli planeta<br />
da am fonze - axalgazrdebis gansakuTrebuli<br />
interesi yoveli konkretuli soflisa Tu qalaqis,<br />
ojaxis, mSoblebisa da Svilebis urTierTobis<br />
mimarT. Tumca es tendencia axali ar aris, is<br />
mudam arsebobda xelovnebaSi: magaliTisTvis folkneric<br />
kmara, romelic mTeli sicocxle Tavis<br />
mSobliur sofelze (romelsac gamogonili saxeli<br />
“ioknapatofa” daarqva) da mis macxovreblebze<br />
werda, anu imaze, rac icoda yvelaferze ukeT<br />
da swored amiT gaxda misi romanebi ase saintereso<br />
yvelasaTvis da ase datvirTuli zogadsakacobrio<br />
ideebiT. asevea daniis princis, hamletis<br />
kerZo xvedri da misi Zireuli problemis<br />
- “yofna-aryofnis” - universaluroba.<br />
lana RoRoberiZe kanis kinofestivalze
66<br />
2) filmebis moqmedebis are - epoqa berlinis kedlis<br />
dangrevis mere. am droisaTvis damaxasiaTebeli<br />
qaosi, ngreva, Senebis nacvlad, absurduli<br />
situaciebi; gadaulaxavi dapirispirebebi sazogadoebaSi,<br />
sicocxlis gaufasureba, uazro sikvdili.<br />
yvelaferi is, rac ase tragikulad daatyda<br />
Tavs Cvens qveyanasac.<br />
3) gansakuTrebuli aqcenti nacionalizmis fenomenze.<br />
nacionalizmis idea, aseTi aucilebeli,<br />
roca is sakuTari qveynis siyvaruls da sxvebis<br />
pativiscemas niSnavs da aseTi saSiSi, roca eqstremizmsa<br />
da sxvebis uaryofaSi gadadis da amiT<br />
Tavis Tavs anadgurebs. ramdeni ubedureba daatyda<br />
Tavs Cvens qveyanas am movlenasTan dakavSirebuli<br />
vnebebis aRzevebis gamo!<br />
Cvenma patara saerTaSoriso Jiurim didi enTuziazmiT<br />
da cxoveli kamaTebis Sedegad mopovebuli<br />
erTsulovnebiT imuSava. vfiqrob, rom vercxlis<br />
da oqros promeTe festivalis saukeTeso<br />
filmebs mivaniWeT.<br />
am festivalze namdvili sixarulic ganvicade,<br />
is miSa kalatoziSvilis konkurs gareT naCvenebi<br />
`veluri velis” naxvas mohyva. Zlieri, mZafri<br />
reJisura, romelSic SeTavsebulia sisadave, simkacre<br />
da sinaze, sinaze, romelic namdvilad Rrma<br />
da gulSi Camwvdomi xdeba maSin, roca misi garemo<br />
aseTi mkacria da Seubralebeli. mixaria, rom<br />
filmis avtoria miSa, Cemi axloblebis - titos da<br />
jinas - Svili, dedaCemis axloblebis - raisa miqaZis<br />
da miSa kalatozovis SviliSvili. vsxedvarT<br />
gogi mesxiSvilis da makas mSvenier saxlSi, romelsac<br />
xelovnebis savanec SeiZleba daarqva, SeveqceviT<br />
makas mier momzadebul u<strong>ge</strong>mrieles kerZebs,<br />
devi xeCinaSvili gauTaveblad yveba xan sasacilo<br />
da xan samwuxaro ambebs. miSa did da ke-<br />
Til daTvs magonebs, is ufro Cumad aris, mxolod<br />
Tvalebi ucimcimebs eSmakurad. vuyureb miSas<br />
da Tvalwin sul sxva suraTi mid<strong>ge</strong>ba: omis mesame<br />
Tu meoTxe weli, wvimiani Semodgoma, civi da<br />
mSieri Tbilisi, me ki gulamoglejiT mivrbivar<br />
zemelisken, meliq azariancis saxlSi, gugasTan.<br />
guga Cemi megobaria da dRes moxda saocreba - 7<br />
Tu 8 wlis mere gadasaxlebidan dabrunda gugas<br />
deda! is da dedaCemi axalgazrdobidan megobrebi<br />
iyvnen, mere SemTxveviT erTad moxvdnen “potmaSi”,<br />
qalTa cnobil sakoncentracio banakSi, iqidan<br />
deda ukidures CrdiloeTSi, jer auSenebel<br />
vorkutaSi gadaisroles, raisa ki dabrunda... im<br />
gau<strong>ge</strong>bari da SemaZrwunebeli samyarodan dabrunebuli<br />
pirveli deda! mivrbivar da Relvisgan suli<br />
yelSi mebjineba... ar vici, ras velodi, magram<br />
namdvilad ara imas, rac damxvda: fanjarasTan<br />
idga Txeli, sul axalgazrda da Zalian, Zalian<br />
lamazi qali! erTdroulad tanjuli da mom-<br />
Rimare saxiT! Semomxeda dakvirvebuli mzeriT da<br />
maSinve miTxra: ti lanka, da? me pirdaRebuli Sevcqerodi<br />
da xmas ver viRebdi. Tumca is qali im<br />
pirveli wuTidan, im pirveli sityvebis gagonebisTanave<br />
- ti lanka, da? - Semiyvarda da es grZnoba<br />
raisas cxovrebis bolomde gamyva. mogvianebiT<br />
aseve gamaogna gulagidan dabrunebuli qeTusia<br />
oraxelaSvilis silamazem, mere dedaCemis mSvenierebam.<br />
marTlac sakvirvelia, es cixe da gulaggamovlili<br />
qalebi TiTqos sagan<strong>ge</strong>bod iyvnen<br />
daRdasmulni iseTi silamaziT, romelic ver mospo<br />
verc cixem, verc wamebam, verc 40-gradusian<br />
yinvaSi SeSis Wram, verc SvilebTan daSorebam da<br />
uimedobam. isini dabrundnen, mSvenierebi da, rac<br />
mTavaria, sikeTisTvis gulgaxsnilebi, dabrundnen<br />
imisaTvis, rom CvenTvis sicocxlis siyvaruli<br />
STaegonebinaT... im dRes ki raRac gaurkveveli<br />
gancda dameufla. momeCvena, rom es aseT Wirgamovlili<br />
qali sul marto iyo aq, Tavis qveyanaSi,<br />
Tavis saxlSi. guga meore oTaxSi amxana<strong>ge</strong>bs<br />
elaparakeboda, patara jina iqve kuTxeSi TamaSobda<br />
TavisTvis, kidev iyvnen viRacebi, axloblebi<br />
da nacnobebi, idga am situaciisaTvis damaxasiaTebeli<br />
Jriamuli... me ki bavSvuri maqsimalizmiT<br />
sul sxva raRac mindoda, zustad ar vicodi<br />
- ra, albaT, ufro aSkarad gamoxatuli, didi<br />
s i x a r u l i! da ara yoveldRiuroba! maSin ar<br />
vicodi, rom sixarulsac sxvadasxva feri aqvs da<br />
is SeiZleba CveulebrivobiT Seimosos, an Caimalos<br />
CveulebrivobaSi. ramdenime wlis mere igive<br />
gadamxda me TviTon, roca dabrunda deda da<br />
im pirvel dRes Cemi mTavari grZnoba iyo is, rom<br />
arafers ar vgrZnobdi, rac mTavaria, araviTar<br />
sixaruls!<br />
miSas mamis mamac, cnobili miSa kalatozovi, dedas<br />
axalgazrdobis megobari iyo. maT erTad gadaiRes<br />
pirveli filmi - “18 - 28”. da roca aspiranturis<br />
damTavrebis mere vgikSi gadavwyvite swavlis<br />
gagrZeleba (gadawyvetileba, romelic angrevda<br />
Cems ukve awyobil profesiul cxovrebas -<br />
leqciebis kiTxvisa da wignebis gamocemis CaTvliT<br />
- da mTel Cems momavals eWvqveS ayenebda),<br />
deda erTaderTi adamiani iyo, vinc mixvda Cemi<br />
arCevanis seriozulobas da bevri yoymanis mere<br />
swored kalatozovs miswera werili daxmarebis<br />
TxovniT. ase Sevxvdi baton miSas, mis saxlSi kutuzovis<br />
prospeqtze. visxediT did, Zvelebur savarZlebSi,<br />
vsvamdiT Cais, vlaparakobdiT, me ki<br />
garedan vxedavdi am Sexvedris arss: didi batoni,<br />
romelic odnav Sefaruli ironiiT zemodan<br />
dascqeris raRac gau<strong>ge</strong>bari survilebiT Sepyrobil<br />
sasacilo gogos. dResac yurSi Camesmis misi<br />
xaverdovani xmiT naTqvami: ar mesmis, rogor SeiZleba,<br />
gonierma adamianma Tavi daanebos uitme-
nis da Tagoris Targmnas da wignebis weras da gadaeSvas<br />
iseT auwyobel da absurdul samyaroSi,<br />
rogoric kinoa. miT umetes, rom dRes Cvens qveyanaSi<br />
am kinos gadaRebis saSualebac ar arsebobs!<br />
yvelaze meti rasac SeiZleba miaRwioT, es iqneba<br />
sam weliwadSi erTxel romelime suleli tipis<br />
asistentad muSaoba! - me wamovxti da protestis<br />
niSnad Tavaweuli karisken gavqandi, batonma<br />
miSam gabrazebuli SeZaxiliT gamaCera... mere<br />
daureka <strong>ge</strong>rasimovs, romelsac saxelosno hqonda<br />
vgikSi, me amayad da xazgasmuli gulgrilobiT<br />
vusmendi mis saubars. uxerxuli dumili Camovarda.<br />
da uceb gavigone sityvebi: “Tqven ver<br />
warmoid<strong>ge</strong>nT, ramdens niSnavda nuca Cems cxovrebaSi!”<br />
- Tqva da didi xniT gaCumda. me gverdidan<br />
gavxede, da mis TvalebSi davinaxe... zustad ar<br />
vici - ra, iqneb sevda, iqneb sinanuli, an iqneb ubralod<br />
dafiqreba... da maSinve vifiqre, rom es didi<br />
batoni marto nihilisti da skeptikosi ar aris,<br />
aramed raRac sxvac... mas mere me vgikic davamTavre,<br />
filmebsac viRebdi da baton miSasTan xSirad<br />
davdiodi kidec, visxediT xolme mis did, komfortul<br />
salonSi, vsvamdiT Cais da vsubrobdiT.<br />
da erTxel man isic miTxra, rom raRaciT dedaCems<br />
vgavdi...<br />
festivalma kidev erTi sixaruli gvaCuqa: axalgazrda<br />
<strong>ge</strong>rmanis Zalian Zlieri filmi “qaRaldis<br />
jariskaci” da sruliad gansakuTrebuli merab<br />
niniZe. merabi yovelTvis momwonda, rogorc<br />
msaxiobi, man Cem “oromtrialSic” iTamaSa da damajerebeli<br />
da saintereso saxec Seqmna. merabi<br />
maSinac, adreul axalgazrdobaSic gamoirCeoda<br />
profesiisadmi damokidebulebiT, siRrmiT, SeTavazebuli<br />
rolis wvdomis unariT da iSviaTi foto<strong>ge</strong>nurobiT.<br />
magram iman, rac am filmSi vnaxeT,<br />
yovelgvar molodins gadaaWarba da, Cemi azriT,<br />
mxolod erTi daxasiaTebis Rirsia: ekranze<br />
cocxlobs, moqmedebs, itanjeba, sasowakveTilebaSi<br />
vardeba da ubralod arsebobs saocari<br />
Zalis personaJi, Seqmnili didi msaxiobis mier!<br />
diax, me ar meSinia am sityvis xmarebis: aseTi si-<br />
Zlieris da eqspresiis saxe mxolod lourens<br />
olivies donis msaxiobma SeiZleba Seqmnas. merabi<br />
ukve amaRlda am donemde. da me mixaria, rom<br />
amgvari tragizmis Semqmneli is patara biWia,<br />
romelic axlac TiTqmis SeumCnevlad arsebobs<br />
Cvens gverdiT da, roca mogmarTavs, morcxvad<br />
da Tavmdablad iRimeba.<br />
xolo aleqsei <strong>ge</strong>rmanTan Sexvedram CemSi warsulis<br />
kidev erTi furceli gaacocxla. 1961 welia.<br />
me davasrule Cemi pirveli filmis `erTi cis<br />
qveS~ gadaReba da Sevitane gancxadeba safran<strong>ge</strong>TSi<br />
wasasvlelad, kinematografistTa jgufTan<br />
erTad. saSinlad vRelavdi, ar vicodi, gamiS-<br />
vebdnen Tu ara. visac ar ucxovria im absurdul<br />
sabWoTa sinamdvileSi, man ar icis, ras niSnavda<br />
im dros sazRvargareT gaSveba. da ai, wasvlamde<br />
ori dRiT adre gavi<strong>ge</strong>, rom uari miTxres, rac ni-<br />
Snavda, rom samudamod `neviezdnoi~ vxdebodi.<br />
maSin kidev erTxel dameufla bavSvobaSi araer-<br />
Txel gancdili uuflebobis damTrgunveli grZnoba...<br />
magram imjerad iRbali Cemken Semobrunda,<br />
albaT imitom, rom dro ukve mainc Secvlili iyo<br />
da bolos da bolos maRalCinosnebis Carevis Sedegad<br />
me aRmovCndi parizis SuagulSi, kapucinebis<br />
bulvarze, patara myudro sastumroSi. parizSi<br />
moxvedra TavisTavad bednierebas mgvrida,<br />
magram mTavari mizani mainc Cemi ori deidis naxva<br />
iyo. es ori deida, ori ingilo qali, romel-<br />
Tac mTeli sicocxle safran<strong>ge</strong>TSi gaatares da<br />
imis gamo, rom ver daTmes saqarTvelos moqalaqeoba,<br />
samudamod `apatridebad~, anu usamSobloebad<br />
darCnen. rogor menaxa, SeumCnevlad Cemi<br />
deidebi? emigrantebTan Sexvedra xom sul ubralod<br />
akrZaluli da dauSvebeli iyo sabWoTa kanonebiT.<br />
Cemi aforiaqeba gavande aleqsei <strong>ge</strong>rmans,<br />
jgufis yvelaze xnier wevrs, cnobil mwerals<br />
da farul disidents, romelmac maSinve ase-<br />
Ti <strong>ge</strong>gma SeimuSava: kidev erT mweralTan, aleqsandr<br />
galiCTan erTad maT <strong>ge</strong>rmanebis oTaxSi Seityues<br />
jgufis adreve gaSifruli `kabe<strong>ge</strong>Sniki~<br />
da mTeli saRamo masTan erTad svamdnen arays. me<br />
ki amasobaSi vnaxe Cemi deidebi, romlebic konspiratiulad<br />
melodebodnen sastumros sadarbazosTan<br />
bagratis - Cemi deidis, bokas qmris `kamionSi~<br />
(iogurtis dasari<strong>ge</strong>blad gankuTvnil er-<br />
Ti bewo avtobusSi), kamioni gaqanda qeTos patara<br />
binisken lekurbis quCaze, iq yvelam erTad -<br />
qeTom, bokam, bagratma, vaniCkam - bevri vitireT<br />
da vicineT, mere isev yvelam erTad gamomaqanes<br />
sastumrosken, sadac me saswrafod gamovewye<br />
saSinaod da gulubryvilo da mowyenili saxiT<br />
karze mivukakune <strong>ge</strong>rmanebs... mere aryis smiT<br />
da cnobil mwerlebTan urTierTobiT gabednierebuli<br />
`kagabeSnikic~ gavistumreT, romlis wasvlac<br />
<strong>ge</strong>rmanma xelebis erTmaneTze ramdenjerme<br />
SemokvriT aRniSna, - esec aseo, - da kidev didxans<br />
visxediT erTad, kmayofilni Catarebuli<br />
aqciiT da kgb-s gacurebiT da SemTvrali da ga-<br />
Tamamebuli galiCi mReroda Tavis disidentur<br />
da gaxmaurebul simRerebs:<br />
Óõîäÿò, óõîäÿò, óõîäÿò äðóçüÿ,<br />
Îäíè â íèêóäà, à äðóãèå â êíÿçüÿ.<br />
kidev erTi sasiamovno moulodneloba qarTuli<br />
kinos samyaroSi: axalgazrda prodiuserma aCiko<br />
<strong>ge</strong>lovanma wamoiwyo umniSvnelovanesi saqme -<br />
67
68<br />
Zveli qarTuli filmebis aRd<strong>ge</strong>na! pirveli aRd<strong>ge</strong>nili<br />
filmi `qeTo da kotea~, vaxtang tabliaSvilis<br />
Sedevri, ase ucnaurad amovardnili imdroindeli<br />
kinos konteqstidan. ganaxlebuli gamosaxuleba<br />
ki marTlac aRmafrTovanebelia... da<br />
ai, merab kokoCaSvilis mier am filmis nawyvetebze<br />
dayrdnobiT gadaRebuli suraTi `sixarulis<br />
saxli~. scenaris avtoria aka morCilaZe, prodiuseri<br />
- igive aCiko <strong>ge</strong>lovani, mTxrobeli - ramaz<br />
CxikvaZe. merabma Seqmna Zalian Taviseburi filmi,<br />
dokumenturobisa da mxatvrulobis narevi,<br />
dinamiuri da nostalgiiT gamsWvaluli; yaraCo-<br />
Relebis droindeli Tbilisis ganumeorebeli atmosfero,<br />
Tvalwarmtaci nawyvetebi “qeTo da kotedan”,<br />
aka morCilaZis mSvenieri teqsti da misi<br />
warmomTqmeli - asakis Sedegad dabrZenebuli da<br />
mainc axalgazrdulad SemarTuli, maradiuli ni-<br />
WierebiT gamorCeuli ramaz CxikvaZe. ekranze da<br />
masTan erTad darbazSic namdvili sixaruli sufevs,<br />
amgvar dadebiT emociebs monatrebuli mayurebeli<br />
aplodismentebs ar iSurebs. da aqve<br />
Tavs iCens kidev erTi uaRresad sasixaruli tendencia:<br />
prodiuserma samaxsovro saCuqrebiT da<br />
fuladi prizebiT daasaCuqra `qeTo da kotes~ monawile,<br />
dRes cocxali msaxiobebi; SeuCvevelni<br />
amgvar yuradRebas, isini mokrZalebulad amovidnen<br />
scenaze, zogi maTgani filmSi saqanelaze qanaobda<br />
medea jafariZesTan erTad, zogi mis gunds<br />
Sead<strong>ge</strong>nda da mReroda “Cumad, Cumad, Cumad, Cumad,<br />
arvin gagvigos”, maT Soris - CemTvis axlobeli<br />
eTeri Jordania, romelTanac erTad vmuSaobdi<br />
mravali wlis win. es iseTi SesaniSnavi gancdaa<br />
- monawile gaxde adamianis Rvawlis dafasebisa,<br />
rac, samwuxarod, aseTi iSviaTobaa Cvens sinamdvileSi!<br />
da yvelaze gasaxareli ki is aris, rom<br />
am keTilSobilur tendencias TbilisSi amkvidrebs<br />
sul axalgazrda da TiTqos ara Tbiliseli<br />
kaci! magram aCiko xom nana anjafariZis da vika<br />
<strong>ge</strong>lovanis Svilia. isini ki, moskovSi cxovrebis<br />
miuxedavad, namdvili Tbiliselebi da sul ubralod<br />
qarTvelebi arian. maTi saxli moskovSi yovelTvis<br />
iyo saqarTvelos patara nagleji, mec iq<br />
araerTi mSvenieri saRamo gamitarebia, nanas yuradReba<br />
da mzrunveloba CemTvis mZime period-<br />
Si ki arasodes damaviwydeba...<br />
adamiani cxovrobs erTdroulad awmyoSi da<br />
warsulSi, dRes da guSin. xandaxan “guSin” ufro<br />
cocxalia, vidre “dRes”, ufro datvirTuli movlenaTa<br />
mravalferovnebiT, grZnobaTa simZafriT,<br />
sigiJiTac ki.<br />
vnebebiT savses, vigoneb warsuls,<br />
siuxves ferTa ...<br />
ase ambobs verleni. da masTan erTad mec xSir-<br />
ad vigoneb warsuls, savses vnebebiT da ferTa siuxviT.<br />
ufro zustad, raRac wuTebiT vcxovrob<br />
warsulSi da vgrZnob, rogor mdidrdeba im gardasuli<br />
vnebebiT es xSirad erTferovani dRevandeloba<br />
- is vnebebi xom isedac arseboben Sen-<br />
Si da mxolod Sens Zalisxmevas elian, rom gacocxldnen<br />
da amotivtivdnen. da me minda aseTi rCeva<br />
mivce Cemi asakis adamians: xandaxan Seecade,<br />
moswyde yoveldRiurobas, gadaeSva warsulSi,<br />
Tundac is tragikuli iyos, dawero imis Sesaxeb,<br />
ramac daRi daaCnia Sens cxovrebas, da TvalnaTliv<br />
dainaxav, rogor Rrmavdeba da faqizdeba Seni<br />
kavSiri Sensave epoqasTan da qveyanasTan. es ki<br />
Senc gWirdeba da qveyanasac, vinaidan am calkeuli<br />
gancdebisa da fiqrebis dafiqsirebiT iqmneba<br />
epoqis saerTo saxe.<br />
78 wlis asakSi kiboTi gardaicvala harold<br />
pinteri. “am gardacvalebis Sedegad daisadgura<br />
didma siCumem. dadumda sindisi, sindisi adamianisa,<br />
romelic ibrZoda literaturis, ZiriTadad<br />
Teatris frontze, magram amave dros CarTuli<br />
iyo samyaros svlaSi, romlis gadaxvevebsac<br />
amxelda didi simtkiciT”, - wers “le mondi”. “miuxedavad<br />
tanjvisa, romelic ikiTxeboda mis mSvenier<br />
saxeze, is iyo iseTive eleganturi, iumoriT<br />
savse da galanturi. is namdvili aristokrati<br />
iyo, saukeTeso saukeTesoTa Soris”.<br />
roca ekiTxebodnen, ratom daiwyo piesebis wera,<br />
pasuxobda Cinuri andaziT: “adamianebi adian<br />
mTaze imitom, rom isini aqve arian”, rac niSnavda,<br />
“kariskacis” avtori werda TeatrisTvis
imitom, rom Teatri aqve iyo.<br />
bertold brextisa da samuel beketis gverdiT<br />
pinteri darCeba, rogorc me-20 saukunis udidesi<br />
dramaturgi. man Tqva axali sityva Teatralur<br />
enaSi, romelsac TviTon ase axasiaTebda: “is,<br />
rac Cven gvesmis, miniSnebaa imaze, rac ar gvesmis”.<br />
misi azriT, CvenTvis damaxasiaTebelia ara<br />
arakomunikaluroba, aramed zedmeti komunikaluroba.<br />
`Cven vurTierTobT maSinac, roca vdumvarT,<br />
vinaidan dumili aris agresia adamianisa adamianis<br />
mimarT. mis ganTqmul dumilebSi, Tu maT<br />
yurs mivugdebT, gavigonebT tyuils~, - ase ambobs<br />
reJisori klod reJi.<br />
nobelis premiis miRebisas pinteri ambobda: `simarTle<br />
TeatrSi yovelTvis miuwvdomelia. mis<br />
ZiebaSi aris raRac iZulebiTi. calkeuli simar-<br />
Tleebi ebrZvian erTmaneTs, asaxaven erTmaneTs,<br />
ugulebelyofen erTmaneTs, zemodan dahyureben<br />
erTmaneTs, brmani arian erTmaneTis mimarT. magram<br />
moqalaqe valdebulia, gaarCios simarTle<br />
tyuilisagan. roca sarkeSi vixedebiT, gvgonia,<br />
rom anarekli zustia. magram gainZeriT erTi milimetriT<br />
da gamosaxuleba Seicvleba. faqtobrivad,<br />
Cven vxedavT anareklebis usasrulo gamas.<br />
mweralma xandaxan unda daamsxvrios sarke, radganac<br />
simarTle gviyurebs TvalebSi sarkis meore<br />
mxridan. me mjera, rom miuxedavad yvela arsebuli<br />
winaaRmdegobisa, iyo inteleqtualurad<br />
damoukidebeli da gqondes, rogorc moqalaqes,<br />
mtkice, stoikuri da Seucvleli gadawyvetileba,<br />
dainaxo namdvili simarTle Cveni cxovrebisa<br />
da Cveni sazogadoebisa, aris Cveni sabediswero<br />
kadri filmidan `qeTo da kote~<br />
movaleoba. imperatiuli movaleoba~.<br />
mixaria, rom qarTulma Teatrma jer kidev 80ian<br />
wlebSi pativi miago pinters: nana xatiskacma<br />
rusTavelis Teatris patara scenaze dadga misi<br />
“kariskaci~, imdroideli qarTuli repertuaris-<br />
Tvis uCveulo, daxvewili, Savi iumoriTa da tragizmiT<br />
savse speqtakli. ori Zma da kariskaci. av-<br />
To maxaraZe, merab TavaZe da boris wifuria... sami<br />
adamiani, absurdul situaciaSi CarTuli, er-<br />
TmaneTSi CaxlarTuli bediT, erTmaneTze batonobis<br />
wyurviliT Sepyrobilni. nanam, romelic suliT<br />
xorcamde reJisori iyo da namdvili novatori,<br />
mxatvruli intuiciiT Seqmna is sivrce, romelic<br />
Turme arsebiTi iyo pinteris dramaturgiaSi:<br />
speqtaklSi batonobda pinteriseuli dumili,<br />
personaJTa uecari gaCumeba, romlis saSualebiTac<br />
adamianebi urTierToben da axorcieleben<br />
agresias erTmaneTis mimarT. dumili, romelic<br />
Tavis TavSi itevs tyuils. reJisorma amoativtiva<br />
piesis arsi: yvelaze banalur situaciaSi -<br />
ori Zmis urTierTobaSi - gamoaaSkarava adamianis<br />
SemaSfoTebeli miswrafeba, daimorCilos meore<br />
adamiani, Zalauflebis mopovebis wyurvili -<br />
adamianis imperatiuli moTxovnileba. samwuxaro<br />
is aris, rom speqtakli mayurebelma TiTqmis ver<br />
naxa. is <strong>ge</strong>neraluri repeticiis mere akrZales;<br />
rogorc Cans, cenzuram masSi sabWoTa sinamdvilisTvis<br />
Seuferebeli tendenciebi dainaxa.<br />
vfiqrob nana xatiskacze - reJisorze. misi palitris<br />
mravalferovnebaze. misi speqtaklebi -<br />
ase Tanamedroved evropuli da ase Zireulad,<br />
tradiciulad qarTuli.<br />
harold pinteri
70<br />
asketuri `kariskaci” da zRvargadasuli fantaziiT<br />
datvirTuli `sibrZne sicruisa”, mCqefare<br />
`meri popinsi” da TavSekavebulad nazi `patara<br />
princi”, Telavis TeatrSi ganxorcielebuli bolo<br />
dadgmebi... yvela es speqtakli, da kidev bevri<br />
sxva, Tengiz maRalaSvilTan erTad dadgmuli,<br />
Cveni SemoqmedebiTi cxovrebis Zalian mniSvnelovani<br />
nawilia. da rogori aucilebelia, gamoCndes<br />
Teatrmcodne, romelic Seiswavlis nanas (da<br />
Tengizis) Semoqmedebas, mis Taviseburebas da adgils<br />
qarTul kulturaSi.<br />
vfiqrob nanaze, Cems uaxloes, uaxloes megobarze,<br />
romelTanac erTad varsebobdiT yoveldRiurad.<br />
erTad vmuSaobdiT, scenarebze, filmebze.<br />
erTad vatarebdiT zafxuls, TelavSi - zairasTan,<br />
zRvaze - biWvinTaSi; romelTanac yvelaferi<br />
maerTianebda - damokidebuleba didi Tu patara<br />
sazogadoebrivi da politikuri movlenebis<br />
mimarT; romelic maklia yovel dRe, yovel wuTs;<br />
romlis gareSe arsebobac ver warmomedgina.<br />
da mainc, varsebob.<br />
eTer TaTaraiZes da amiran arabuls Cveni momavali,<br />
saerTo samuSaos gamo Sevxvdi. Cemi winadadebaa<br />
- warvadginoT iuneskoSi, msoflios aramaterialuri<br />
kulturuli memkvidreobis nusxaSi<br />
Sesatanad fSav-xevsuruli da TuSuri folklori.<br />
eTeri da amirani ki am dargis specialistebi<br />
arian da maT maSinve didi enTuziazmiT gaiziares<br />
es idea. vfiqrob, rom am rTul dosies kargi<br />
patroni gamouCnda da Cveni xalxuri poeziisTvis<br />
gakvaluli iqneba gza msoflios memkvidreobisken.<br />
eTer TaTaraiZe, didi xania, miyvars, rogorc<br />
TviTmyofadi da Taviseburi poeti, TuSi poeti,<br />
romelmac qarTuli poezia gansakuTrebuli intonaciiT<br />
gaamdidra. magram axla am TvalebanTebuli<br />
qalis da moridebulad momRimare amiranis<br />
sxva mxarec davinaxe: Cems win aRmoCnda ori Tavdadebuli<br />
da uangaro mSromeli, erTad SeWidebuli<br />
did da uaRresad saWiro saqmes, qarTuli kulturis<br />
Tavmdabali da mokrZalebuli moama<strong>ge</strong>ni.<br />
roca aseT adamianebs xvdebi, guli ginaTdeba<br />
da rwmundebi, rom Cvens kulturas gadaSeneba ar<br />
uweria. “SendobiT momixsenieT” - aseTi saTauri<br />
aqvs maT mSvenier wigns, miZRvnils qarTuli epitafiebisadmi.<br />
es <strong>wigni</strong> maTi aTwliani Tavdauzogavi<br />
Sromis Sedegia. maT moiares mTeli saqarTvelo,<br />
gadaiRes da aRnusxes uamravi saflavis qva<br />
maTze amotvifruli saocari gamosaxulebiT da<br />
samgloviaro leqsiT, romelTac “mgosanni glovisani”<br />
werdnen, rogorc maT xatovnad uwodebs<br />
mematiane. CemTvis sasiamovnoa isic, rom am wign-<br />
is arseboba zurab Jvanias saxelTanaa dakavSirebuli<br />
da mis xsovnas eZRvneba.<br />
barak obamas iniciativiT TeTri saxlis ovalur<br />
kabinetSi erTmaneTs Sexvdnen amerikis prezidentebi,<br />
bolo xuTi prezidenti: mama da Svili bu-<br />
Sebi, klintoni, karteri da obama; yvela - maRali<br />
(karteris gamoklebiT), Txeli, laRi da momRimari.<br />
momxiblavi gamosaxuleba da Tavis arsSi sruliad<br />
gansakuTrebuli movlena. garkveul dros<br />
msoflios xuTi uZlieresi pirovneba, sxvadasxva<br />
mrwamsisa da ideologiis matarebeli, respublikelebi<br />
da demokratebi, romelTac yvela gansxvavebis<br />
da dapirispirebis miRma aerTianebT umaRlesi<br />
idea: Segneba imisa, rom yvelani amerikelebi<br />
arian da Tavis qveyanas emsaxurebian! barak obama<br />
acxadebs, rom is afasebs yvela maTganis Rvawls<br />
da yvelas daekiTxeba azrs msoflios umniSvnelovanes<br />
problemebze. ai, es aris didi politikis<br />
namdvili uwyvetoba, aseTi mniSvnelovani da aucilebeli<br />
yvela saxelmwifosTvis. dad<strong>ge</strong>ba odesme<br />
aseTi dro Cveni qveynisTvisac? maSin ki SegveZleba<br />
Tqma, rom namdvil demokratiaSi vcxovrobT.<br />
ar xar moxuci iqamde, sanam gamoZravebs cnobismoyvareoba<br />
cxovrebis yvela gamovlinebis mimarT,<br />
da sanam SegiZlia aRfrTovande. Cemi axali<br />
formulaa - cnobismoyvareoba da aRfrTovanebis<br />
unari aris axalgazrdobis SenarCunebis wamali da<br />
siberis prevencia. axalgazrda xar, sanam gainteresebs<br />
da gixaria! swored amitom ar berdeba lamis<br />
90 wels mitanebuli susana (toroSeliZe), ro-<br />
eTer TaTaraiZis da amiran arabulis <strong>wigni</strong>
melsac gareT gasvla ki uWirs, magram sul axali<br />
da axali aRmoCenebiT cxovrobs literaturisa<br />
Tu adamianuri urTierTobebis sferoSi da iseTi<br />
xalisiT gpasuxobs telefonSi - kargad var, kargad,<br />
- rom... ubralod optimizmiT ivsebi.<br />
mwerlis sityva nobelis premiis miRebisas yovelTvis<br />
gansakuTrebuli molodinis ganwyobas<br />
qmnis. ase iyo amjeradac, roca SvedeTis akademiis<br />
oqroTi mooWvili darbazis scenisken msubuqi<br />
nabijiT miemarTeboda maRali, axalgazrdulad<br />
moxdenili le klezio, romelsac ase axasiaTeben:<br />
“is qeraa, magram aqvs abori<strong>ge</strong>nis nakvTebi,<br />
TiTqos sinamdvileSi frangi ki ar aris, aramed<br />
albinosi indieli”.<br />
“es aris sityva, sadac me vlaparakob eWvis Sesaxeb”,<br />
- ambobda winaswar le klezio. misTvis bevrad<br />
ufro bunebrivia arseboba mudmivi daeWvebisa<br />
da ara pativis mi<strong>ge</strong>bis atmosferoSi. “ratom<br />
wers mwerali?” - aseTi kiTxviT iwyebs nobelis<br />
laureati Tavis sityvas da ase pasuxobs: mwerali<br />
arsebobs “paradoqsebis tyeSi”, romelsac<br />
is ar unda gaurbodes, aramed piriqiT, damkvidrdes<br />
iq, raTa amoicnos yvela detali, Seiswavlos<br />
yvela biliki, saxeli daarqvas yvela xes. mwerali<br />
mowmea, magram Tavis arsSi mas unda moqmedeba;<br />
moqmedeba da ara mowmed darCena. wero, iocnebo,<br />
warmoisaxo imisaTvis, rom es sityvebi, gamogonebebi,<br />
ocnebebi Caerion realobaSi, Secvalon<br />
adamianTa gonebebi da gulebi, gaxsnan uke-<br />
Tesi samyaros kari. da amave dros swored am wu-<br />
TSi raRac xma CasCurCulebs, rom es ar moxdeba,<br />
rom am sityvebs gaitacebs sazogadoebis qari,<br />
rom ocnebebi qimerebad darCeba. ra ufleba gaqvs<br />
ifiqro, rom xar ukeTesi? aris ki mwerali is,<br />
vinc poulobs gamosavals? rogor SeuZlia mwerals<br />
imoqmedos, rodesac mas mxolod gaxseneba<br />
xelewifeba?<br />
martooba magnitia mwerlisTvis, mxolod martoobaSi<br />
poulobs is bednierebis arss. es bedniereba<br />
winaaRmdegobebiT aris savse, tkivilisa da<br />
netarebis nazavi, sasacilo triumfi, yru da ganuqarveli<br />
boroteba, romelic Tan gdevs, rogorc<br />
musikaluri fraza. mwerals unda ilaparakos<br />
yvelasTvis, yvela droisaTvis. da ai, is zis Tavis<br />
oTaxSi, carieli furclis Zalian TeTr sarkesTan.<br />
Tavisi kompiuteris Zalian cocxal ekranTan.<br />
es aris misi tye. tye - samyaro orientirebis<br />
gareSe. Sen iZirebi xeebisgan wamosul sulisSemxuTvel<br />
sicxesa da wyvdiadSi...<br />
sabolood mTel Tavis sityvas le klezio uZ-<br />
Rvnis centraluri amerikis - el tapon darienis<br />
- indielebs - msoflioSi yvelaze ufro xSiri da<br />
gauvali tyis macxovreblebs, sadac man didxans<br />
icxovra, iswavla maTi enebi da Caeflo maTi miTebis<br />
samyaroSi. swored am indielebis erT-erT<br />
warmomad<strong>ge</strong>nels, miTebisa da zRaprebis Semqmnelsa<br />
da mTxrobels - elviras uZRvnis le klezio<br />
Tavis saqebar sityvas da prizs, romelsac mas nobelis<br />
akademia aniWebs.<br />
vfiqrob, le kleziom ar gaacrua molodini da<br />
SvedeTis akademiis sazeimod gabrwyinebul darbazSi<br />
Zalian uCveulo da individualobiT aRbe-<br />
Wdili sityva warmoTqva.<br />
amerikis prezidentebi
72<br />
lana RoRoberiZe<br />
lana RoRoberiZe,<br />
Wabua amirejibi, gia badriZe<br />
lana RoRoberiZe,<br />
nodar dumbaZe
ednierebis kapitali<br />
anu Wiqa naxevrad savse<br />
Tu naxevrad carieli<br />
`qarTuli sezonis~ farglebSi, saqarTvelos kulturis<br />
saministrosa da safran<strong>ge</strong>TSi saqarTvelos<br />
saelCos patronaJiT, invalidebis sen luis ka-<br />
TedralSi Catarda mSvenieri koncerti - ev<strong>ge</strong>ni miqelaZis<br />
saxelobis erovnuli simfoniuri orkestri<br />
ukravda beThovenis pirvel koncerts da mendelsonis<br />
me-4, e.w. italiur simfonias. diriJori -<br />
frangi loran petiJirari, solisti - eliso bolqvaZe.<br />
koncerti Zalian warmatebuli iyo, fran<strong>ge</strong>bisgan<br />
mxolod aRmatebuli xarisxis Sefasebebi ismoda.<br />
bisze maWavarianic daukres, rasac ovaciebi<br />
mohyva. wina dResac qarTuli sulis saamebeli sa-<br />
Ramo gavatareT - ukravda CemTvis ukve axlobeli<br />
qarTul-franguli kvarteti “arpejione” - stravinskis,<br />
SostakoviCs, Snitkes. ori saRamo vusmendi<br />
Cveni Tanamemamuleebis mier Sesrulebul mSvenier<br />
musikas da vfiqrobdi imaze, ra kargi wamowyebaa<br />
es “qarTuli sezoni” da ra mniSvnelovania, gavacnoT<br />
evropelebs Cveni qveyana imiT, rac marTlac<br />
Rirebuli gvaqvs da rac Cveni sulis WeSmariti<br />
gamovlinebaa.<br />
da isev da isev fiqrebi bednierebis Sesaxeb,<br />
miT umetes, rom am sayovelTao krizisis da depresiis<br />
fonze franguli presa savsea werilebiT<br />
am Temaze.<br />
da marTlac, ra aris bedniereba, iluzia, Tu aucilebloba?<br />
Tu aucilebeli iluzia? albaT bedniereba<br />
- xangrZlivobaa, sixaruli - wuTiereba.<br />
ar arsebobs bedniereba xangrZlivobis iluziis<br />
gareSe.<br />
vfiqrob am egzistenciur Temebze da gonebaSi<br />
kvlav amotivtivdeba warsuli, misi erTi furceli...<br />
gacxarebuli omis dros pionerTa sasaxlis<br />
literaturuli wris wevrebi gagvagzavnes soxum-<br />
Si, poeziis saRamoebis Casatareblad. aseT gasvlebs<br />
Cven “gastrolebs” veZaxdiT da, cxadia, Zalian<br />
vxalisobdiT. soxumelebisTvis ki, etyoba, Tvi-<br />
Ton faqti iyo sruliad uCveulo - Tbilisidan Camosuli<br />
bavSvebi ratomRac awyoben poeziis saRamos,<br />
Tamamad gamodian scenaze da kiTxuloben “sakuTar”,<br />
sruliad arasabWoTa, sevdian da, ZiriTadad,<br />
sasiyvaruli leqsebs. amitom darbazi dRiTi<br />
dRe sul ufro da ufro iWedeboda. leqsebi ki<br />
aseTi xasiaTisa iyo:<br />
dRes sixarulic naRvlis feria,<br />
dRes vrazav gulis gulciv darabebs,<br />
dRes veRar damRlis zRapriT feria,<br />
ar vgrZnob arafers.<br />
dRes SeviZule Cemi gvirila,<br />
guls aRar vuxsni sios danabers,<br />
iq sadRac kubos misdevs tirili,<br />
ar vgrZnob arafers...<br />
dRes amomigdebs viRac frTaSavi<br />
zecis silurjes sulSi Canafens,<br />
yvelas winaSe var damnaSave,<br />
ar vgrZnob arafers...<br />
aseT araideologiur striqonebs didi gznebiT<br />
warmoTqvamda scenidan Txeli, daxvewili garegnobis,<br />
15 wlis biWi - rezo TabukaSvili. soxumeli<br />
gogonebi kvnesodnen aRfrTovanebisagan, Cven ki,<br />
radgan ukve miCveuli viyaviT Tbiliselebis interess,<br />
sruliad bunebrivad migvaCnda gogonebis,<br />
da saerTo mayureblis, aRtacebac.<br />
visac Tavis Tavze aqvs gamocdili sabWoTa sinamdvilis<br />
marwuxebi, mixvdeba, ra ucnauri iyo im Savbnel<br />
dros ideologiis centraluri gzidan ase-<br />
Ti moulodneli gadaxvevebi. me dResac ver vpoulob<br />
axsnas, vis an raSi sWirdeboda maSin es literaturuli<br />
wre, da kidev ufro sakvirvelia, risTvis<br />
agzavnidnen am bavSvebs “gastrolebze” TavianTi<br />
sruliad arasabWoTa “lirikis” gasavrceleblad!<br />
rogorc Cans, yvelaferi wris xelmZRvanelis<br />
- 25 wlis qeTo ananiaSvilis enTuziazms da literaturis<br />
da bavSvebis siyvaruls emyareboda, xelisuflebas<br />
da cenzuras ki am umniSvnelo movlenisTvis<br />
ar ecala. ase iyo Tu ise, Cven ramdenime<br />
dauviwyari dRe gavatareT erTxel quTaisSi da<br />
meored soxumSi...<br />
erT saRamos rezo da me gavipareT banakidan da<br />
zRvaze wavediT. Zalian cioda, mgoni, Tebervali<br />
iyo, jer xelixelCakidebulebi qarian sanapiroze<br />
73
74<br />
davabijebdiT, mere rezom sadRac navi gamoZebna,<br />
avfofxdiT navSi, bevri vimxiaruleT, niCbebis mosma<br />
arc erTma ar vicodiT, erTxel kinaRam gadavtrialdiT<br />
kidec, magram mainc movaxerxeT Sua zRva-<br />
Si gasvlac da mSvidobianad dabrunebac. am ambidan<br />
ramdenime wlis mere rezo moskovSi wavida saswavleblad<br />
da iqidan aseTi leqsi gamomigzavna:<br />
maxsovs zeca, varskvlavebiT dacxriluli,<br />
Cveni navi, zRvis talRebi, Seni saxe,<br />
o, im Rames siyvarulSi dacxra guli,<br />
magram ali dRemdis gulSi Sevinaxe.<br />
me Sen TvalTa Cum talRebSi davcuravdi,<br />
mwvavda Suqi, brolis Sublze miRvaruli,<br />
me megona, mTvares xelSi davwuravdi,<br />
rom kleboda Cems guls ali siyvarulis.<br />
zvirTs mihqonda napirebze saSrialod<br />
Cemi leqsis awyvetili striqonebi,<br />
me megona, cas Sens mxrebze gaSliano,<br />
Sen gimzerdi da arafers vigonebdi.<br />
veRar gxedav, Sens ba<strong>ge</strong>ebs viRa umzers,<br />
magram guli vardobisTves edareba,<br />
Zlieria sulyovelgvar sixarulze<br />
netarebis mogonebiT netareba.<br />
ai es, Cveni bavSvobisdroindeli leqsi gamaxsenda,<br />
roca vkiTxulobdi Jan danielis (“nuvel observatoris”<br />
mTavari redaqtoris) statias bednierebis<br />
Sesaxeb, sadac is wers: `bedniereba - es aris<br />
garkveuli naZlevi momavalTan, an warsulis nostalgia.<br />
nostalgia. ai, namdvili sityva. bednierebas<br />
ver grZnob awmyoSi~. ra sainteresoa, ara? 15<br />
wlis, totalitarul samyaroSi gazrdili Tbiliseli<br />
biWi intuiturad igives ganicdida, rasac dRevandeli<br />
frangi moazrovne: `Zlieria sulyovelgvar<br />
sixarulze netarebis mogonebiT netareba~, anu<br />
misTvisac bedniereba nostalgias ukavSirdeboda.<br />
me isic momwons, rom rezo laparakobs “netarebaze~<br />
- iyenebs am yovlismomcvel sityvas, “yovelTa<br />
keTilTa Sesakrebels”, rogorc ambobs saba. da rezosTan<br />
da Jan danielTan erTad mec ase mgonia, rom<br />
netarebas, Tu bednierebas ver ganicdi awmyoSi, misi<br />
navTsayudeli nostalgiaa da warsuli.<br />
“nuvel observatori” specialur 48 gverds uTmobs<br />
am Temas saerTo saTauriT: “bednierebis devnaSi”.<br />
dRes, rodesac bednierebis mopovebis SesaZlebloba<br />
sul ufro da ufro efemeruli xdeba<br />
zogadad yvelasTvis, da konkretulad CvenTvis,<br />
qarTvelebisTvis, gamiCnda survili, gavuziaro<br />
mkiTxvels am werilebis kiTxvisas miRebuli<br />
STabeWdilebebi.<br />
araerTxel gamomicdia: mTeli cxovrebis gamocdilebis<br />
Sedegad midixar garkveul daskvnamde,<br />
raRacas aRmoaCen, SenTvis Zalian mniSvnelovans...<br />
da mere amis dadasturebas gadaawydebi romelime<br />
moazrovnesTan, an filosofosTan, riTac Seni migneba<br />
bevrad ufro Rirebuli da woniani xdeba. ase<br />
damemarTa axlac: mTeli es xani vfiqrobdi, rogor<br />
da riT unda daZlio sasowarkveTileba, Tu uimedoba,<br />
romelic saidanRac, da xSirad moulodnelad<br />
Casaxldeba SenSi, roca sicocxlis survili<br />
<strong>ge</strong>kar<strong>ge</strong>ba da araferi aRar ginda, sul araferi, da<br />
bevri wvalebis mere mivedi daskvnamde: arsebobis<br />
mTavari Rirebuleba TviTon cxovrebaa, cxovreba<br />
yvela Tavisi gamovlinebiT, Tavisi saCuqrebiT da<br />
dartymebiT, da Seni unari, SeebrZolo bedisweras;<br />
da Tu SeZleb, daimorCilo igi. da ai, axla vki-<br />
Txulob filosofosebis gamonaTqvamebs, antikuridan<br />
spinozamde da kantamde, da dRevandel dRemde,<br />
da vxvdebi, rom maT igive azri filosofiurad<br />
aqvT gamoTqmuli da axsnili! gamokvlevis erTerTi<br />
mTavari daskvna swored es aris: Tu arsebobs<br />
raRac, razedac Tanxmdebian antikuri filosofosebi,<br />
es aris idea, rom yovel adamians SeuZlia<br />
aq da am wuTas gaxdes Tavisi cxovrebis mbrZanebeli.<br />
maTi dapirispireba mxolod am miznis miRwevis<br />
saSualebebs emyareba. rogori imedis momcemi<br />
postulatia, ara?<br />
Jan danielis saintereso Sesavali werilis reziume:<br />
ra mwarea, giyvardes is, rac warmavalia, da<br />
ra mZafri! sixaruli, romelic upirispirdeba<br />
dros, aris erT-erTi saSualeba, icxovro wuTieri<br />
bednierebiT.<br />
lana RoRoberiZe
arsebobs bednierebis negatiuri aRqma - es aris<br />
tkivilis uaryofa. espanuri andaza: “araferi ar<br />
minda, arafris survili ar maqvs, araferi ar mesmis,<br />
ar vwvalob, var bednieri”. paskalis gamonaTqvami:<br />
“adamianis yvela ubedureba momdinareobs<br />
iqidan, rom mas ar SeuZlia iyos wynarad erT oTaxSi”.<br />
simSvide, erTdroulad antikuri da aziuri -<br />
eZebo is, rasac SeuZlia Caklas SenSi survili. (me<br />
mainc vfiqrob, rom es ar aris bedniereba, es ubralod<br />
tkivilis arqonaa).<br />
sixaruli wyaroa, bedniereba - mdinare.<br />
bedniereba - es iluziaa, rom sixaruli (siamovneba),<br />
romelic ibadeba mxolod imisTvis, rom mokvdes,<br />
SeiZleba usasrulod gagrZeldes. xandaxan iseTi<br />
simSvide <strong>ge</strong>ufleba, rom aRarc ki gjera misi dasasrulis.<br />
da iqneb marTlac arsebobs sxvadasxva sixarulebi,<br />
romelTac erTad moaqvT bedniereba?<br />
amiT mTavrdeba Sesavali werili da iwyeba saku-<br />
Triv gamokvleva.<br />
dRevandeli adamianisTvis damaxasiaTebelia azrovnebis<br />
maniakalur-depresiuli struqtura, roca<br />
Sesrulebul survils rezultatis saxiT moyveba<br />
mowyeniloba. sul ufro da ufro Wirs pasuxi<br />
mudmiv kiTxvaze - risTvis varsebob? es gasa<strong>ge</strong>bicaa,<br />
vinaidan progresis ideam ver gaamarTla da<br />
sazogadoeba TandaTan kargavs koleqtiur optimizms.<br />
didi xnis ganmavlobaSi adamianebi fiqrobdnen,<br />
rom materialuri keTildReoba iyo bednierebis<br />
aucilebeli da sakmarisi safuZveli. dRes<br />
es idea komprometirebulia. SegvrCa mxolod kargad<br />
gavsebuli macivari da moraliT naklebad SezRuduli<br />
piradi cxovreba.<br />
pasuxebs veZebT antikur filosofiaSi. sikvdilis<br />
SiSi, siyvaruliT gamowveuli usaSvelo wvaleba,<br />
survili SeaCero dro... moazrovneni yovelTvis<br />
cdilobdnen, epasuxaT am mudmivi survilebisa<br />
da codvebisaTvis. cnobilia Cv.w.-mde me-5, me-4<br />
saukuneebis “aTenis saswauli” - xana, rodesac bednierebis<br />
miRweva awmyoSi SesaZleblad miaCndaT.<br />
berZnuli samyarodan modis idea, rom yovel adamians<br />
SeuZlia - dRes da aq - gaxdes Tavisi arsebobis<br />
mbrZanebeli da daimorCilos Sinagani mtrebi.<br />
ori erTmaneTs dapirispirebuli mimdinareoba,<br />
berZnuli azrovnebis ori didi skola - epikures<br />
hedonizmi da markus avreliusis stoicizmi; siamovnebis<br />
filosofia da sikeTis (keTil saqmeTa)<br />
filosofia. erTisTvis bedniereba siamovnebaSia,<br />
meorisTvis - mxolod movaleobis aRsrulebaSi.<br />
erTi gaurbis ubedurebas, meore pirispir xvdeba<br />
mas. (Tanamedrove adamianis TvalsazrisiT, winaa-<br />
Rmdegoba araTanabari Cans. es igivea, hkiTxo bavSvs,<br />
ra urCevnia, nayini, Tu ariTmetikis davalebis<br />
Sesruleba).<br />
epikures azriT, arafris maqnisia filosofosis<br />
naazrevi, Tu is uZluria, gankurnos sulis daavadeba.<br />
misTvis bedniereba gadajaWvulia siamovnebasTan.<br />
wvaleba - anomaliaa, droebiTi areuloba,<br />
aryofna or kargad yofnas Soris. Tumca es ar aris<br />
froidistuli siamovnebis idea, aramed principi<br />
sakuTari Tavis SenarCunebisa. epikurem Seqmna<br />
sistema, romelic exmareba adamians, ar daitanjos.<br />
amave dros is Tvlis, rom yvela survili ar aris<br />
Sesasrulebeli. mas survilebi sam saxeobad aqvs<br />
dayofili: bunebrivi da aucilebeli survilebi -<br />
qeTi aleqsi-mesxiSvili<br />
75
76<br />
SimSili da wyurvili da aseve survili, gyavdes megobrebi<br />
da iazrovno. survili bunebrivi, magram<br />
araaucilebeli - seqsualoba. da bolos, survili,<br />
arc bunebrivi da arc aucilebeli - anu miswrafeba<br />
didebisa da fufunebisadmi. survilTa Semcirebis<br />
meTodiT epikureizmi gvaTavisuflebs uamravi<br />
yalbi da fuWi moTxovnisagan. da mainc, yvelaze<br />
mniSvnelovani, epikures mixedviT, siamovneba-<br />
Si cxovrebaa, rasac Taviseburad dascinis sokrate<br />
da hedonists im frinvels adarebs, romelic<br />
uSualod Wamis dros skintlavs.<br />
markus avreliusis azriT, bednieri cxovreba ar<br />
aris sasiamovno cxovreba, siamovneba ar aris kriteriumi.<br />
sikeTe, anu survili keTil saqmeTa qmnisa,<br />
ai ra aris mTavari. “roca raime sevdas ggvris,<br />
- wers markus avreliusi, - gaixsene, rom amas Sen-<br />
Tvis ubedureba ki ar moaqvs, aramed bedniereba,<br />
Tuki SegiZlia amis Rirseulad atana. magram amisaTvis<br />
aucilebelia, miiRo sinamdvile iseTi, rogoric<br />
is aris mTeli Tavisi sisastikiT.”<br />
kanti aerTianebs am or mimdinareobas da “CveulebaTa<br />
metamorfozebSi” gvTavazobs, aRvasruloT<br />
keTili saqme stoicistebis energiiT da epikureseuli<br />
sicocxlis sixaruliT.<br />
montens, romelsac fran<strong>ge</strong>bi Tavis megobrad, axloblad,<br />
Tavisianad Tvlian, miaCnda, rom bedniereba<br />
ar aris iRbliani bedisa da warmatebebis jami,<br />
arc kargad cxovrebis xelovneba, aramed garkveuli<br />
ganwyoba bednierebisadmi da naTeli xedva,<br />
anu midrekileba sinaTlisadmi. mTeli sicocxle<br />
is eZebda ara bednierebas, aramed sinaTles,<br />
sicxades.<br />
bevri mkvlevaris azriT, Tanamedrove cxovrebas<br />
yvelaze metad esada<strong>ge</strong>ba spinozas filosofia.<br />
Sua, me-17 saukuneSi puritanuli kalvinizmisa da<br />
orTodoqsuli iudaizmis sapirispirod, am amsterdamelma<br />
filosofosma gamoigona cxovrebis sixarulis<br />
eTika, romelic dResac gansakuTrebiT<br />
aqtualuria. spinoza Tavidanve svams arsebiT ki-<br />
Txvas: Tu yvela sikeTe, romliskenac Cveulebriv<br />
miiswrfvis adamiani, efemeruli da myifea, ra aris<br />
maSin is “namdvili sikeTe”, anu namdvili Rirebuleba,<br />
romelsac SeuZlia gvaziaros gansakuTrebul,<br />
srulyofil da xangrZliv sixaruls? pasuxad<br />
is gvTavazobs: ukeT SevicnoT garemomcveli<br />
buneba da aseve adamianis buneba, anu misi Sinagani<br />
samyaro. am qveynad arsebobs erTaderTi samyaro,<br />
da es bunebaa. meore postulati adamianis mTlianobaa:<br />
goneba suli ki ar aris, aramed - sxeulis sindisi.<br />
da am erTiani individis arsi survilia. gansxvavebiT<br />
Sopenhauerisgan, romlisTvisac survili<br />
aris tanjvis sawyisi, froidisgan, romelic<br />
Tvlis, rom survilis dakmayofileba SeuZlebelia,<br />
spinoza aRwers survils, rogorc sicocxlis<br />
Zalas, yofierebaSi xangrZlivad darCenis mcdelobas.<br />
misTvis survili aris bunebrivi moZraoba sakuTari<br />
Tavis pativiscemisa da sicocxlis sixarulisken.<br />
imisTvis, rom miaRwio myar sixaruls, unda<br />
gaTavisuflde gamanadgurebeli vnebebisgan,<br />
(rogoric aris dRes fanatizmi), pasiuri survili<br />
aqcio aqtiurad, datvirTo is codniT da WeSmariti<br />
Tavisuflebis miRwevis wyurviliT. “sixarulis<br />
humanisturi eTika” gulisxmobs sakuTari sicocxlis<br />
flobas, gafurCqnul, megobrul da gonivrul<br />
arsebobas. demokratiuli da mSvidobiani sazogadoeba<br />
aris winapiroba pirovnebis bednieri<br />
arsebobisa. `adamiani, romelic mihyveba gonebas,<br />
ufro Tavisufalia sazogadoebaSi, sadac is cxovrobs,<br />
vidre martoobaSi, sadac is mxolod Tavis<br />
Tavs emorCileba.~<br />
daskvna: survilebiT savse da bneli vnebebisgan<br />
ganTavisuflebuli adamiani aris Tavisufali adamiani,<br />
romelic mSvidad ir<strong>ge</strong>bs siamovnebebsa da<br />
sakuTar cxovrebas. es tkboba arsebobiT aris er-<br />
Tdroulad aqtiuri da metafizikuri, mgrZnobiare<br />
da gonivruli. zogierTisTvis amgvari arseboba<br />
utopiaa, - wers statiis avtori, - magram ar unda<br />
dagvaviwydes, rom istorias qmnian `utopiebi~,<br />
da ara progresis racionalurad SemuSavebuli meqanizmebi.”<br />
amave kvlevis konteqstSi Zalian momewona franguli<br />
Jurnalistikis Taviseburi da moulodneli<br />
svla: “nuvel observatori” beWdavs or, dRevandeli<br />
Jurnalistebis mier aRebul intervius -<br />
1804 wels gardacvlil kantTan da 1900 wels gardacvlil<br />
nicSesTan! Tan yovelgvari komentarebis<br />
gareSe! saTauric Sesabamisia: “observatorma”<br />
CamoarTva interviu, erTi - kants, da meore nicSes.<br />
TiTqos es marTlac iseTi bunebrivia, esaubro<br />
dRes kants da nicSes imis Sesaxeb, ras fiqroben isini<br />
adamianis arsebobis da bednierebis Sesaxeb. cxadia,<br />
pasuxebi maTi Txzulebebidan aris aRebuli<br />
da amiT aris Rirebuli.<br />
magaliTad, SekiTxva kants: n.o. - “batono kant,<br />
Tqveni rkinis janmrTeloba, Tavdaviwyebuli Sroma,<br />
erTgulTa gundi Tqvens garSemo... es yvelaferi<br />
xom ar niSnavs, rom Tqven garkveuli tipis<br />
prusieli epikureli xarT? - da kantis pasuxi: -<br />
ra SemaZrwunebeli azria! icodeT, rom sawinaaRmdegod<br />
am Zveli gamotvinebuli seqtisa, romelmac<br />
siamovneba sikeTis qvakuTxedad aRiara, me<br />
mTeli sicocxle imis mtkicebaSi gavatare, rom<br />
“warmatebul” cxovrebas araferi aqvs saerTo bednier<br />
drostarebasTan. cxovreba ar aris mowodebuli,<br />
iyos grZeli wynari mdinare, da yvela adamiani,<br />
vinc Rirsia am wodebis, patar-patara komfortebze<br />
advilad ambobs uars”. da kidev erTi<br />
pasuxi: “pirad bednierebas ar aqvs istoria da is
istoriis programaSi ar aris”.<br />
kidev ufero saxalisoa `interviu~ nicSesTan.<br />
`nuvel observatoris~ kiTxva: `gaeqce tanjvas - es<br />
iyo mTeli antikuri filosofiis da Tqveni yofili<br />
metris - Sopenhaueris mTavari idea. iziarebT<br />
am azrs? nicSes pasuxi: ara. ratom unda aRmovfxvraT,<br />
Tan Zirfesvianad Cveni arsebobidan ubedureba,<br />
SiSebi, dakargvebi, sulis dabneleba? arsebobs<br />
“ubedurebis pirovnuli moTxovnileba~ da visac<br />
unda, rom is agvacilos, bednierebas ver gvaniWebs;<br />
radganac bedniereba da ubedureba tyupebi<br />
arian, romlebic erTad izrdebian. yoveli cxovreba<br />
Znelia da mZime. da Tu zogierTi maTgani mainc<br />
aris warmatebuli, es imazea damokidebuli, Tu<br />
rogor da ramdenad Tamamad vxvdebodiT tanjvas.<br />
n.o. - stoikosebic mogviwodeben, Tamamad SevxvdeT<br />
arsebobis mZlavr dartymebs. nicSe: - es sul<br />
sxvaa. stoikosebi gvTavazobdnen gaqvavebuli cxovrebis<br />
models. me vlaparakob imaze, rom gavamZafroT<br />
arsebobis SegrZneba, viswavloT SevicnoT<br />
misi yvela aspeqti, yvelaze SemaZrwunebelis CaTvliT.<br />
n.o. - ise Cans, rom 21-e saukunis adamiani kidev<br />
ufro metad miiswrafvis kargad yofnisken. nicSe:<br />
- o, es kargad yofnis religia! ai, jogis ideologia.<br />
Tanamedrove adamianma uaryo yvelanairi<br />
sidiade da fiqrobs mxolod imaze, rom icxovros<br />
komfortSi da rac SeiZleba didxans. is hgavs hedonist<br />
baRlinjos, romelsac ezizReba avadmyofoba<br />
da safrTxe. is dasdevs wvrilman da erTi bewo<br />
bednierebebs. momxmarebluri sazogadoeba akmayofilebs<br />
mis patar-patara moTxovnilebebs da<br />
swrafvas garTobisaken. magram roca ase usircxvilod<br />
ukmeven gundruks adamianis bunebriv sizarmaces,<br />
amiT asusteben da usar<strong>ge</strong>blod xdian mis<br />
nebisyofas. ase xdeba sicocxlis anesTezireba (tkivilebis<br />
gayuCeba) da ara cxovreba. n.o. - rogoria<br />
bednierebis Tqveneuli gansazRvreba? - nicSe: - es<br />
aris SegrZneba, roca SenSi matulobs Zala, rom winaaRmdegoba<br />
daZleulia. adamiani, romelsac ar SeuZlia<br />
SeCerdes wamis zRurblze da daiviwyos yvela<br />
- warsuli Tu mosalodneli movlena; is, visac<br />
ar ZaluZs, Tavbrudaxvevisa da SiSis gareSe, id<strong>ge</strong>s<br />
erTi wami zezeulad, rogorc gamarjveba, verasdros<br />
ver gai<strong>ge</strong>bs, ra aris bedniereba, da rac bevrad<br />
uaresia, verasdros gaakeTebs raimes iseTs,<br />
rac sxvas mianiWebs bednierebas. n.o. - ras urCevdiT<br />
maT, vinc mudmivad bednierebis ZiebaSia? - nicSe:<br />
- bednierebis namdvili saidumlo isaa, rom misi<br />
miRweva mxolod maSin SeiZleba, Tu Sewyvet mis<br />
Zebnas. is qaliviTaa. Tu misdev gagirbis, Tu ver<br />
amCnev, Sensken morbis. (is iRimeba, - ase weria interviuSi).<br />
arsebiTad, mniSvnelovani ar aris bedniereba,<br />
rac mxolod ideaa, aramed namdvili cxovreba,<br />
romelic unda gamovcadoT. giyvardes Seni be-<br />
diswera - es aris bednierebis Cemi formula. Cveni<br />
ganTavisuflebis erTaderTi gza imaSi mdgomareobs,<br />
rom Segviyvardes is, rac gvemarTeba. unda davd<strong>ge</strong>T<br />
sikeTisa da borotis cnebebze maRla. Cven<br />
unda viyoT Cveni arsebobis poetebi, gamovigonoT<br />
Cveni sicocxle da vicxovroT! namdvili sibrZne bednierebis<br />
Zieba ki ar aris, aramed sicocxlis siyvaruli,<br />
miuxedavad imisa, bednieria is, Tu ubeduri.<br />
n.o. - cxovrebas arasdros miuyvanixarT sasowarkveTamde?<br />
nicSe: - arasodes! maSinac, roca Zalian<br />
mZimed viyavi avad, sasowarkveTileba ar dameufla.<br />
cxovrebam imedebi ar gamicrua. rac dro gadis,<br />
me is ufro namdvili, ufro mimzidveli da ufro<br />
miuwvdomeli mgonia. CemTvis es aris safrTxisa<br />
da gamarjvebis samyaro, sadac gmirobis SegrZnebasac<br />
aqvs Tavisi adgili cekvisa da seqsualuri<br />
siaxlovis gverdiT. Tu am princips guliT atareb,<br />
SegiZlia ara marto vaJkacurad icxovro, aramed<br />
mxiarulad icxovro da mxiarulad icino.”<br />
me marTla Zalian gulze momxvda zaratustras<br />
avtoris es kvimaturi “interviu”. isic momeCvena,<br />
rom is CvenTvis, dRevandeli qarTvelebisTvis, gansakuTrebiT<br />
saintereso unda iyos. vin icis, e<strong>ge</strong>b<br />
Cvenc SegviZlia, SeviyvaroT Cveni bediswera da<br />
cxovrebis dartymebs vaJkacurad aRvud<strong>ge</strong>T win?<br />
miT umetes, evropel filosofosTa gverdiT Cvens<br />
moazrovneebsac Tu gavixsenebT da maT gamonaTqvamebs,<br />
magaliTad rusTavelisas: `Wirsa Sigan gamagreba<br />
ise unda, viT qviTkirsa”, an vaJa-fSavelasi,<br />
Cems mier araerTxel citirebuls: “cxovrebam<br />
Sxami masmia, me kaxur Rvinod Sevir<strong>ge</strong>”.<br />
da sul bolo werili: `pozitiuri fsiqologiis<br />
revolucia~.<br />
Cemi azriT, CvenTvis, am marad aforiaqebuli, daukmayofilebeli,<br />
eWvebiT savse, arsebiTad ubeduri<br />
adamianebisTvis, uaRresad mniSvnelovania es<br />
- “pozitiuri fsiqologiis” - Teoria. amitom Sevecdebi<br />
SeZlebisdagvarad dawvrilebiT Sevexo mis<br />
postulatebs. saukuneebis manZilze kacobrioba<br />
koncentrirebuli iyo adamianis tanjvaze da cdilobda,<br />
gaeanalizebina misi cudad yofnis mizezebi.<br />
perspeqtivis SebrunebiT, dRes fsiqolo<strong>ge</strong>bi<br />
eZeben, rogor ganaviTaron adamianSi Camaluli “bednierebis<br />
kapitali”. dRes mecnierulad damtkicebulia,<br />
rom tvinis zogierTi nawili dakavSirebulia<br />
“kargad yofnasTan”, zogierTi “cudad yofnasTan”.<br />
kvlevebze dayrdnobiT, “pozitiuri fsiqologiis”<br />
mimdevrebma ara marto SeimuSaves Teoria,<br />
aramed atareben universitetebSi “bednierebis<br />
xelovnebis” dauflebis gakveTilebsac ki.<br />
bolo dros virTxebze Catarebuli kvlevebis Sedegad<br />
gamoirkva: simsivne viTardeba bevrad ufro<br />
Cqara im cxovelebSi, romlebic mitovebulni da<br />
mowyenilebi arian da bevrad nela maSin, roca maT<br />
77
78<br />
arToben, anu uyrian saTamaSoebs. virTxebs, iseve,<br />
rogorc adamianebs, Zalian uyvarT garToba.<br />
dRes mecnierebi Tvlian, rom Cven daviviwyeT Sinagani<br />
Zalebi, romlebic gvexmarebian sulis daavadebebis<br />
daZlevaSi. “pozitiuri fsiqologiis” mimdevrebi<br />
imas ki ar qada<strong>ge</strong>ben, rom davinaxoT movlenebis<br />
mxolod dadebiTi mxare, aramed cdiloben,<br />
Seiswavlon is, rac kargad moqmedebs sulis janmrTelobaze<br />
da ara is, rac aferxebs mas. me-20 saukunis<br />
meore naxevridan fsiqologia ZiriTad yuradRebas<br />
amaxvilebs imaze, “rac cxovrebas cxovrebis<br />
Rirsad aqcevs”. dadga dro, davinteresdeT<br />
moulodneli TemebiT, iseTiT, rogoric aris xasiaTis<br />
Zala, altruizmi, sibralulis da Sewyalebis<br />
unari, moqalaqeobriobis gancda. da sabolood,<br />
yvela am faqtoris SedegiT - bednierebiT. pozitiuri<br />
fsiqologiis didi ambicia aris “bednierebis<br />
mecnierebis” Seqmna. aseTi optimizmi iwvevs daeWvebas<br />
imaTSi, vinc froidTan erTad darwmunebulia,<br />
rom “bedniereba ar Sedis “samyaros Seqmnis”<br />
<strong>ge</strong>gmaSi”. pozitivistebis azriT, bednierebis unari<br />
eqvemdebareba ganviTarebas. seligmani (mimdinareobis<br />
erT-erTi fuZemdebeli) amtkicebs, rom<br />
SesaZlebelia, avarjiSo Tavi imisaTvis, rom dainaxo<br />
Wiqa naxevrad savse da ara naxevrad carieli.<br />
SeimuSavo sakuTari Tavis myari rwmena, iswavlo,<br />
mudmivad gqondes cnobismoyvareobis gancda, ke-<br />
Tilganwyoba, simSvide. sakuTari ZalisxmeviT SegiZlia<br />
gaxde bednieri arseba. zogs amis meti niWi<br />
aqvs, vidre sxvas. 4000 wyvili tyupis gamokvlevis<br />
Sedegad dadginda, rom arsebobs winaswari ganwyoba<br />
sixarulisa da depresiisadmi. gamokvlevis yvelaze<br />
sakvirveli Sedegi: sxvadasxvagvar garegan<br />
faqtorebs (lamazi xar Tu uSno, mdidari Tu Raribi,<br />
Zlieri Tu susti, axalgazrda Tu moxuci, da<br />
sxva) Zalian mcire gavlena aqvT pirovnebaze, vinaidan<br />
isini gansazRvraven “bednierebis kapitalis”<br />
mxolod 10 procents; kidev 50 procenti, ase<br />
Tu ise, ukavSirdeba <strong>ge</strong>netikas, danarCen 40 procents<br />
ki Cveni azrovnebis da moqmedebis xasiaTi ganapirobebs.<br />
Tu ginda, gaaZliero Seni “bednierebis<br />
kapitali”, swored am bolo mimarTulebiT unda<br />
imuSavo. amisaTvis, pirvel rigSi, unda gaTavisuflde<br />
stereotipebisgan, romlebic warmoad<strong>ge</strong>nen<br />
“bednierebis sawinaaRmdego qveSecneul xafangs”.<br />
gavixsenoT, Tundac, ra gavlenas axdens cnobierebaze<br />
miTi adam da evas, da maTTan erTad yoveli<br />
Cvenganis samoTxis baRidan gamoZevebis Sesaxeb.<br />
unda SevwyvitoT fiqri imaze, TiTqos bedniereba<br />
aris iRbali da bediswera. ar veZeboT is Tavgadaklulad<br />
iq, sadac namdvilad ver iqneba - axal<br />
manqanaSi, axal samuSaoSi, axal siyvarulSi. radganac<br />
yvela sikeTe, rac Tavs dagvatydeba, Tavidanve<br />
ganwirulia daemorCilos “hedonisturi ad-<br />
aptaciis” fenomens: rogorc ginda, moviqceT, Cven<br />
elvis siswrafiT veCveviT Cveni arsebobis gaumjobesebas<br />
da pirveli Tavbrudaxvevis mere vubrundebiT<br />
pirvandel mdgomareobas. erTaderTi SesaZlebloba<br />
ipovo xangrZlivi bedniereba, aris Semdegi:<br />
SeimuSavo Sens pirovnebasa da cxovrebis wesTan<br />
misada<strong>ge</strong>buli strategia, raTa ar daeqvemdebaro<br />
sicocxlis tkbobiT gamowveul cveTas. mecnierebma<br />
gamoigones TviTganviTarebis mTeli sistema<br />
da gansxvavebul temperamentebTan misada<strong>ge</strong>buli<br />
sxvadasxva saSualeba. mTavaria, gaigo Seni<br />
xasiaTis is mTavari Zalebi, romlebic SegiZlia ganaviTaro<br />
da gaaumjobeso. am strategiis umniSvnelovanesi<br />
punqti, zogierTi mkvlevaris azriT, aseTia:<br />
Riad gamoxato madliereba, aRfrTovande,<br />
dakmayofilde imiT, rac gaqvs, gaixaro imiT, rogorc<br />
cxovrob. garda amisa: nu ecdebi, Seadaro Seni<br />
Tavi sxvas. ganaxorciele patar-patara keTili<br />
saqmeebi; iswavle patieba; Segnebulad ganaviTare<br />
da moufrTxildi megobrobas; gau<strong>ge</strong> Sengan gansxvavebul<br />
adamians da pativi eci mas.<br />
TiTqos ra ubraloa da amave dros ra rTuli bednierebis<br />
es SemoTavazebuli kodeqsi!<br />
101 wlis saxelganTqmuli arqiteqtoris oskar<br />
nimeieris axali Tavgadasavali:<br />
muSaobis 70 wlis manZilze nimeierma Seqmna 600<br />
proeqti msoflios sxvadasxva qalaqSi, gamoiyena<br />
betoni, rogorc braziliuri modernistuli xuroTmoZRvrebis<br />
emblemuri elementi.<br />
2010 wels mis daproeqtebul “brazilias”, am saocar<br />
qalaqs, romelic Setanilia iuneskos msoflio<br />
memkvidreobis nusxaSi, arsebobis 50 weli usruldeba.<br />
am dRis aRsaniSnad mxcovanma arqiteqtorma<br />
gaakeTa giganturi (100-metriani) obeliskis<br />
proeqti, romelic misi Seqmnili qalaqis cnobili<br />
esplanadis SuagulSi unda dadgmuliyo. magram moulodnelad<br />
obeliskma didi polemika gamoiwvia<br />
mosaxleobaSic da qalaqis meriaSic. amas daemata<br />
krizisTan dakavSirebiT Tanxebis deficiti... da<br />
nimeierma ganacxada: is droebiT uars ambobs am<br />
proeqtis ganxorcielebaze, magram imedi aqvs, rom<br />
daubrundeba mas momavalSi. ar dagaviwydeT, rom<br />
dRes nimeieri, romelic momavlis <strong>ge</strong>gmebs awyobs,<br />
101 wlisaa!<br />
xolo Cemma jilam da imedis wyarom - 100 wlis manuel<br />
olivieram - kanis festivalis mere ukve gadaiRo<br />
axali filmi, romelsac aqebs saerTod arcTu<br />
Zalian keTilganwyobili franguli presa!<br />
`belmondos didi dabruneba. misi axali filmi,<br />
misi axali siyvaruli~ - aseTi da amgvari saTaurebiT<br />
aris aWrelebuli franguli presa, da es gasa<strong>ge</strong>bia,<br />
vinaidan fran<strong>ge</strong>bis kerpi insultis mere 10
wlis manZilze ar gamoCenila arsad. cxovrobda ganmartoebiT<br />
da aRaravis sjeroda, rom is odesme<br />
daubrundeboda ekrans. da ai, is kvlav wina planzea,<br />
Tavisi axali filmiT `kaci da ZaRli~ da axali<br />
siyvaruliT. barbara, 33 wlis momxiblavi qali, warmatebuli<br />
`biznesvumeni~, ori Svilis deda, ambobs:<br />
“CemTvis wlebSi gansxvaveba arafers niSnavs. roca<br />
Sevxvdi, es iyo cocxali miTi, romelic maRelvebda,<br />
mere ki aRmovaCine araCveulebrivi kaci~. “es<br />
ar aris Cemi pirveli dramatuli roli. gaixsene<br />
“bolo amosunTqva~, - ambobs belmondo `pari-mat-<br />
CisTvis” micemul interviuSi. - `karieris 50 wlis<br />
manZilze me amovwure xelobis yvela registri. am<br />
bolo films kinodarbazSi vnaxav, xalxis Suagul-<br />
Si. Tumca, aravin icis, iqneba Tu ara es bolo filmi.<br />
rogorc ambobda Cveni “patroni”, Jan gabeni, kargi<br />
filmi - es, pirvel yovlisa, kargi istoriaa.<br />
davelodebi Zalian karg istorias...” am filmSi ki<br />
is TamaSobs yvelasagan mitovebul, usaxlkarod darCenil<br />
adamians, romelsac SerCa erTaderTi megobari<br />
- ZaRli. “Cems saxlTan axlos, sen-pieris qu-<br />
Caze, erT usaxlkarosTan momixda urTierToba. is<br />
aRmiqvams ara rogorc cnobil msaxiobs, aramed rogorc<br />
adamians, romelic sTavazobs cota siTbos<br />
RimiliT, sityviT Tu JestiT. iciT, rom 2008 wels<br />
343 usaxlkaro gardaicvala sicivisa Tu SimSilis<br />
gamo?” ai, aseT Sarls ganasaxierebs belmondo filmSi<br />
da misi TamaSi am kacis Rirsebis grZnobas emyareba.<br />
“mindoda, vyofiliyavi ekranze iseTi, rogoric<br />
var amJamad. diax, dRes xeibari var, ver vxmarob<br />
erT xels da fexs, vborZikob zogierTi sityvis<br />
warmoTqmisas, magram mexsiereba ar damikargavs<br />
da arc kargi ganwyoba. da rac mTavaria, sicocxlis<br />
wyurviliT var savse. TamaSi - es Cemi xelobaa,<br />
Cemi bedniereba. dRes veRar vekidebi gafrenil<br />
TviTmfrinavebs, veRar vasruleb akrobatul nomrebs<br />
vertmfrenebze, magram imedi maqvs, rom mayurebeli<br />
iseTs mimiRebs, rogoric var”. seriozuli<br />
gamowvevaa. undaT ki adamianebs TavianTi kerpebis,<br />
gansakuTrebiT sayvareli msaxiobebis, saxecvlilebis<br />
danaxva, Tu erTxel Seqmnili miTis tyveobaSi<br />
darCena urCevniaT? Tvalwin midgas godaris<br />
“bolo amosunTqva” - Cveni Taobis sakulto filmi<br />
da sul axalgazrda, aseTi momxiblavi, aseTi naRdi<br />
da tragikuli belmondo, romelmac namdvilad<br />
SegvZra maSin. drois msaxvrali xelis Sedegi saxezea!<br />
Tumca belmondo dResac iseve gadamdebad icinis<br />
Tavisi axali siyvarulis gverdiT da iseve aelvarebs,<br />
ar vici, namdvil Tu Casmul, magram Zveleburad<br />
qaTqaTa 150 kbils!<br />
am wuTas damireka franguli pen klubis Tavmjdomarem<br />
silvestr klansiem da SemomTavaza Sexvedra<br />
momaval saerTo proeqtze mosalaparake-<br />
blad. (proeqti exeba qarTveli da rusi mwerlebis<br />
saerTo konferencias parizSi franguli penklubis<br />
egidiT, romelic am wlis seqtemberSia da<strong>ge</strong>gmili).<br />
vxvdebiT 3 marts, qarTul saxlSi. mgonia,<br />
rom SeiZleba saintereso da mniSvnelovani<br />
movlena Sed<strong>ge</strong>s.<br />
`maRali sazogadoebis~ (`svetskaia~) cxovrebis<br />
qronika: karla bruni-sarkozis deda - mariza,<br />
didi italiuri burJuaziis warmomad<strong>ge</strong>neli, cnobili<br />
pianisti, romelic marTavda koncertebs msoflios<br />
sxvadasxva qalaqebSi, yidis Tavis sasaxles<br />
piemontSi... aq warsulSi imarTeboda miRebebi,<br />
romelTa stumrebi iyvnen, sxva ganTqmul pirTa<br />
Soris, viskonti, karaiani, kalasi... am sasaxleSi<br />
gardaicvalnen karlas mama - warmatebuli da mdidari<br />
mewarme da amave dros cnobili kompozitori<br />
da turinis Teatris reJisori; aseve karlas<br />
Zma virjinio - SidsiT. maSin mariza bruni-tedeskim<br />
Tqva: “Svilis sikvdilis mere ginda an sikvdili,<br />
an akeTo raRac sxvebisTvis sasar<strong>ge</strong>blo”. man<br />
meore gza airCia, daaarsa misi Svilis saxelobis<br />
saqvelmoqmedo sazogadoeba da aqtiurad da xelgaSlilad<br />
exmareba SidsiT daavadebulebs. am<br />
araordinaruli qalis bolo gataceba sarkozia,<br />
romelsac `ungrel boSas” eZaxis. “rom SeeZlos<br />
Casvamda mTel Tavis ojaxs orTvalaSi da ase Semoatarebda<br />
qveynierebas”. misi azriT, bolo zafxuli<br />
sarkozim swored ase gaatara, Sekriba negris<br />
yuris saxlSi ojaxi yvelaze farTo ga<strong>ge</strong>biT<br />
da miiwvia kondoliza raisi, iordaniis dedofali<br />
rania da Siraqis wyvili. Svilis gaTxovebis mere<br />
mariza bruni-tedeski gaurbis Jurnalistebs,<br />
miT umetes, rom erTxel ukve iwvnia maTi aradelikaturoba.<br />
SarSan erT JurnalistTan kerZo saubarSi<br />
gamoTqva eWvi imasTan dakavSirebiT, rogor<br />
amzadeben elises sasaxleSi makarons. meore<br />
dRes “la stampaSi” daibeWda werili: “elises sasaxleSi<br />
ar ician makaronis momzadeba”. mas Semdeg<br />
Svilebma aukrZales prezidentis karis Sesaxeb<br />
azris gamoTqma. 2008 wlis saSobao saRamo isev<br />
elises sasaxleSi gaatara. kerZad miarTves rizoto<br />
da milanuri bifSteqsi. Jurnalistma hki-<br />
Txa: “rogori iyo?” “... kargi...”, upasuxa marizam<br />
mcire yoymanis Semdeg. “darwmunebuli xarT, qalbatono<br />
bruni-tedeski?” - CaeZia Jurnalisti.<br />
“... diax... kargi... iyo...~- TavSekavebulad upasuxa<br />
marizam. “aqedan saTaurs namdvilad ver gaakeTeb,”<br />
- wers dananebiT Jurnalisti.<br />
Cinuri andaza: icxovre yoveldRe ise, TiTqos es<br />
Seni ukanaskneli dRea, da daisaxe iseTi <strong>ge</strong>gmebi,<br />
TiTqos win maradisobaa.<br />
79
80<br />
evropis sabWoSi zurab<br />
JvaniasTan erTad<br />
florenciaSi, qalaqis mTavari prizis `fiorino doros~ miRebis dros<br />
oTar WilaZe
martoobis gancda parizSi, elen laroSis mSvenier<br />
saxlSi, mis baRSi, romliTac gan<strong>ge</strong>bam damasaCuqra.<br />
“am jojoxeTis da bodvis gamo gTxov, sibereSi<br />
baRi maCuqe, baRi, euli, rogorc me TviTon”, - es iyo<br />
marina cvetaevas ocneba, romelsac aRsruleba ar<br />
ewera. me ki ai, baRic marguna bedma. axla, am gazafxulze,<br />
roca yvela yvavili erTdroulad yvavis, is<br />
namdvil walkotad aris qceuli, da mec yoveli axali<br />
kvirti sixaruliT mavsebs... da kidev, arseboba<br />
erT momxibvlel qalaqSi, romlis yoveli ubani, yoveli<br />
quCa, yoveli xidi yovel wuTas gTavazobs aRmoCenebs,<br />
sadac aseTi cocxalia kulturuli cxovreba<br />
Tavisi speqtaklebiT, gamofenebiT, filmebiT,<br />
koncertebiT... da mainc, martooba, ucnauri arseboba<br />
Svilebis gareSe, SviliSvilebis gareSe, namdvili<br />
megobrebis gareSe, anu imaT gareSe, vinc Sen cxovrebas<br />
Sead<strong>ge</strong>ns. arseboba uTbilisod, uyazbegisquCod,<br />
uTavbolo, ganuWvreteli, areul-dareuli<br />
politikis miRma, mudmiv stresSi myofi sazogadoebis<br />
miRma, arseboba Seni miwis surnelis gareSe.<br />
da martoobaSi gamZafrebuli fiqri - risTvis movediT<br />
am qveynad, saidan movediT an saiT mivdivarT.<br />
adamianis maradi miswrafeba - gaiazros, axsnas<br />
da sityvierad Camoayalibos Tavisi arsebobis<br />
saidumlo.<br />
... me ki verafriT ver mipovnia<br />
sityva, romelic axsnis yvelafers.<br />
es oTar WilaZis striqonebia. Zieba arsis da misi<br />
gamomxatveli sityvis, naTqvami poetis mier da amitomac<br />
gulSi Camwvdomi. rogor vipovoT “sityva,<br />
romelic axsnis yvelafers”?<br />
am leqsSi aseTi striqonebic aris:<br />
da rasac vxedav, pirvelad vxedav,<br />
ar arsebobda TiTqos aqamde,<br />
arc gza, romelic gvirabSi Sedis,<br />
arc xe, romelic unda ayvavdes...<br />
da kidev:<br />
pirvelad iyo sityva<br />
me ki davrwmundi, rom Seni xeli<br />
Cems daRlil xelze SecdomiT ido,<br />
SecdomiT ido da nela-nela<br />
Tavis Secdomas xvdeboda TviTon...<br />
sityvis Zala, an sityvis magia. qalis xeli, romelic<br />
SecdomiT devs kacis daRlil xelze da romelic<br />
TviTon xvdeba Tavis Secdomas. radganac yve-<br />
laferi ukve iyo da dasrulda, radganac veRarafers<br />
mosTxov vnebebs, “romlebmac yvela sasmisi Sesves”.<br />
igive azri bloks sxva sityvebiT aqvs Tqmuli:<br />
Bñå ýòî áûëî, áûëî, áûëî,<br />
Câåðøèëñÿ äíåé êðóãîâîðîò,<br />
Kàêàÿ ëîæü, êàêàÿ ñèëà,<br />
Tåáå ïðîøåäøåå âåðí¸ò.<br />
bavSvobidan ase iyo: uecrad romelime poeti SemoiWreboda<br />
CemSi da raRac xniT mTel sulier sivrces<br />
epatroneboda. bavSvobaSi es Cveni “literaturuli<br />
wris” bavSvebis koleqtiuri gatacebebi iyo,<br />
erT-erTi Cvengani aRmoaCenda romelime poets, da<br />
mere yvelani ramdenime Tvis manZilze gareT da Sin,<br />
erTad da cal-calke mas vkiTxulobdiT. ufro sworad,<br />
ubralod vkiTxulobdiT ki ara, es poeti garkveuli<br />
droiT Cveni arsebobis ganmsazRvreli xdeboda.<br />
ase gvqonda erTi didi periodi - blokis, mere<br />
- galaktionis, mere - sul axalgazrda, da amitom<br />
CvenTvis aseTi axlobeli ana kalandaZis; mere,<br />
TandaTan es gatacebebi ufro individualuri da<br />
intimuri gaxda. uitmeni, Tagori, vaJa-fSavela, mere<br />
- pasternaki, axmatova, ufro gvian - cvetaeva, mere<br />
- verleni, bodleri, eluari. dRes SemiZlia vTqva,<br />
rom es poetebi Cemi cxovrebis garkveul etapebs asaxiereben.<br />
da ai, axla dadga axali etapi - apolineris! es frangi<br />
poeti raRac gansakuTrebiT axlobeli gaxda CemTvis.<br />
TiTqos is Cemi Tanamedrovea, Cemi toli da<br />
Cem saTqmels ambobs, Tumca realurad, is 1918 wels,<br />
38 wlis asakSi omSi miRebuli Wrilobisa da trepanaciis<br />
mere dasustebuli, “ispankiT” gardaicvala.<br />
poeti - novatori, romelmac pirvelma Semoitana<br />
frangul poeziaSi verlibri da leqsi punqtuaciis<br />
gareSe da romelsac Zegli perlaSezis sasaflaoze<br />
pikasom daudga. vkiTxulob da vTargmni, vTargmni<br />
da vkiTxulob... da rogorc sxva drosac momxdara<br />
Targmnis dros, miCndeba arcTu Zalian mokrZalebuli<br />
fiqri, rom am striqonebs ki ar vTargmni, aramed<br />
TviTon vwer, rom es leqsebi sul ubralod CemSia<br />
dabadebuli da xorcSesxmuli!<br />
da ratom feTqav Sen gulo Cemo<br />
viT naRvliani meTvalyure<br />
me Tvals vadevneb Rames da sikvdils<br />
“viT naRvliani meTvalyure me Tvals vadevneb Rames<br />
da sikvdils”... es namdvilad Cemi dRevandelobis<br />
gancdaa! an gaazreba siyvarulis, rogorc yov-<br />
81
82<br />
lismomcveli movlenis, romelic bunebrivad erwymis<br />
sikvdils:<br />
da Cavidoda mze wuxiliT da dananebiT<br />
da siyvaruli sisxlisagan daicleboda<br />
Rame amkobda Semodgomis cas varskvlavebiT<br />
da aq Cvens ferxTiT Cumad kvdeboda<br />
Tvalgaxelili win miqroda matarebeli<br />
da qaris qrolvas qrolviT ebrZoda<br />
kvdeboda Rame ubiT codvis matarebeli<br />
da ase Cveni siyvaruli sikvdils erwymoda<br />
an strofebi misi sayovelTaod cnobili leqsidan<br />
“mirabos xidi”:<br />
mirabos xidisqveS micuravs sena<br />
da es siyvaruli<br />
da me maxsendeba ganvlili dReni<br />
didi tkivili da mere sixaruli<br />
de dad<strong>ge</strong>s Rame da dabneldes ise<br />
dReebi qrebian me vrCebi isev<br />
ar wydeba dReTa da kviraTa dena<br />
da ar dabrundeba<br />
arc es siyvaruli simwriT daRdasmuli<br />
arc dro gardasuli<br />
mirabos xidisqveS micuravs sena<br />
Camowves Rame da dabneldes ise<br />
dReebi qrebian me vrCebi isev<br />
giiom apolineri - es marTlac mTeli samyaroa,<br />
ucnauri, apokalipturi samyaro, sadac “nacem-nagvemi<br />
maTxovrebi uvlian davlurs”, sadac “quCebs atyvia<br />
SarSandeli wvimis sisvele”, sadac poeti xedavs<br />
“wylis wveTebis faqiz sayelos am damxrCval<br />
qals rom yelze mZivad gamoad<strong>ge</strong>ba~, sadac cis la-<br />
JvardSi `dafrinavs qori da dascqeris im qondriskacebs<br />
visac arasdros da aravin ar yvarebiaT~, sadac<br />
`naxevrad mkvdari an<strong>ge</strong>lozebi Tavs afareben<br />
danislul sivrces”... sadac<br />
Camokra zari gan<strong>ge</strong>bam<br />
qari Casaxlda yanaSi<br />
uimedobis TareSSi<br />
dasrulda yvela TamaSi<br />
zari Camokra gan<strong>ge</strong>bam<br />
am `uimedobis TareSiT~ TiTqos Senc uimedobaSi<br />
unda Caeflo, magram sinamdvileSi zustad piriqiT<br />
xdeba: didi poetis mier Tqmuli sityva iseT gancdebs<br />
da fiqrebs gaziarebs, iseT mSvenierebas gTavazobs,<br />
rom TviTonac netarebasa da bednierebaSi<br />
iZirebi. da swored es aris sityvis Zala, romelsac<br />
ZaluZs Seqmnas saswauli!<br />
da martoobaSi aRmocenebuli yvela am fiqridan<br />
bunebrivad ibadeba ocneba, romlis aRsrulebasac,<br />
vici, rom ver moveswrebi. ocneba ki aseTia: Cven damSvidebul,<br />
dawynarebul qveyanaSi aRar arseboben<br />
araviTari “istebi” - ubralod aseTi cnebac ar arsebobs,<br />
sazogadoeba ar aris gaxleCili erTmaneTisadmi<br />
samkvdro-sasicocxlod dapirispirebul nawilebad,<br />
ar aris moculi arc siZulviliT da arc<br />
kerpTayvanismcemlobiT, fanatizmi, eqstremizmi,<br />
fundamentalizmi warsulis kuTvnilebad aris qceuli,<br />
azrTa sxvadasxvaoba bunebrivad aRiqmeba yvela<br />
moqalaqis mier; sxvas, Sengan gansxvavebuls mtrad<br />
ki ar aRiqvam, aramed moyvared, Cveulebrivi adamianebisTvis<br />
politika meore (an iqneb meaTe) planzea<br />
gadasuli, isini bunebrivi moTxovnilebebiT cxovroben,<br />
anu ainteresebT Svilebis ganaTleba, axloblebis<br />
da sakuTari janmrTeloba, megobrebTan,<br />
da saerTod adamianebTan urTierToba, poezia, literatura,<br />
xelovneba, uyvarT buneba da zrunaven<br />
masze. zogi teniss TamaSobs, zogi darbis, xelisufleba<br />
ki mudmivad maTi cxovrebis donis amaRlebiTaa<br />
dakavebuli; qveyana aris didi evropuli ojaxis<br />
bunebrivi da Rirseuli wevri, mas ara aqvs teritoriuli<br />
problemebi, visac unda dasasveneblad<br />
biWvinTaSi midis...<br />
albaT Tqvenc gindaT aseT qveyanaSi cxovreba,<br />
ara? maSin modiT, da yovelma Cvenganma raRac gavakeToT<br />
imisaTvis, rom es ocneba realobad iqces! ai,<br />
amis ki namdvilad mjera - diax, Cven SegviZlia! (obamas<br />
lozungi - yes, we can!), Cven SegviZlia sakuT-
ari xeliT SevqmnaT Cveni momavali, oRond amisaTvis<br />
gonierebasac unda movuxmoT.<br />
da isev amomitivtivda apolineris sityvebi:<br />
da verasodes daamarcxebs gariJraJs bindi<br />
modiT gavocdeT saRamoebiT magram vicocxloT<br />
sisxami diliT<br />
modiT davcinoT maradisobas viT qvas an oqros<br />
da davibanoT es xelebi giJmaJi talRiT<br />
vidre daSreba qveyanaze sul bolo wyaro<br />
Sevxvdi franguli penklubis Tavmjdomares - silvestr<br />
klansies da rusuli penklubis Tavmjdomaris<br />
moadgiles, arkadi vaqsbergs, erTad visadileT<br />
qarTul saxlSi. frangi stumari aRfrTovanebuli<br />
iyo saxliTac, romelic parizis erT-erT saukeTeso<br />
ubanSi, laTinur kvartalSi mdebareobs, qarTuli<br />
dekoriTac da, rac mTavaria, samzareulo-<br />
Ti, rac yovelTvis aJRerebs CemSi patriotul simebs,<br />
miT umetes, rom vici: fran<strong>ge</strong>bisTvis qveynis kulturaze<br />
yvelaze ukeT misi samzareulo metyvelebs.<br />
(amis saukeTeso dasturia is, rom sarkozi cdilobs,<br />
Seitanos franguli samzareulo msoflios<br />
kulturuli memkvidreobis nusxaSi). vaqsbergi, romelic<br />
araerTxel yofila saqarTveloSi, amayobda<br />
Tavisi gaTviTcnobierebulobiT da siamovnebiT acxadebda<br />
kerZebis saxelebs, - es xaWapuria, es ki fxalio!<br />
vilaparakeT franguli penklubis proeqtze,<br />
qarTveli da rusi mwerlebis kolokviumze pariz-<br />
Si, frangi mwerlebis monawileobiT. penklubi apirebs<br />
aseve TiTo mwerlis mowvevas inglisidan, <strong>ge</strong>rmaniidan,<br />
albaT, CexeTidan da ungreTidan. imedi<br />
maqvs, rom saintereso da mniSvnelovani movlena SeiZleba<br />
Sed<strong>ge</strong>s. survili gvaqvs, CavabaT proeqtSi iunesko,<br />
raTa kolokviumi iuneskos da penklubis egidiT<br />
gaimarTos, TavisTavad gasa<strong>ge</strong>bia, es mas met<br />
wonas miscems. laparaki iyo aseve qarTveli mwerlebis<br />
nawarmoebebis Targmnaze da safran<strong>ge</strong>TSi gamocemaze,<br />
rac did enTuziazms iwvevs CemSi. es xom marTlac<br />
mudmivi problemaa - patara qveynis literaturis<br />
msoflio asparezze gatana da, marTali gi-<br />
TxraT, Cems misias aq Sesruleblad CavTvli, Tu es<br />
idea realurad Seisxams xorcs.<br />
saubrisas bevrjer axsenes vinme aleqs bloki, wlebis<br />
manZilze franguli penklubis Tavmjdomare da<br />
amJamad saerTaSoriso penklubis sapatio Tavmjdomare.<br />
wuxdnen, rom ver moifiqres misi mowveva, vinaidan<br />
fiqroben, rom is kolokviumis mTavari organizatori<br />
iqneba. aleqs bloki... es saxeli da gvari<br />
raRacas meubneboda da uecrad gamaxsenda: 1969<br />
weli, deidaCemis mowveviT SvilebTan erTad var parizSi.<br />
sabWoTa usaxuri da stereotipuli sinamdvilis<br />
pirmSo, mowyurebuli am ucxo, mimzidveli da<br />
Tavisufali samyaros gacnobas, axalgazrda reJisori,<br />
romelsac aq, am momajadovebel qalaqSi yvelaferi<br />
aocebs da aRafrTovanebs. maSinac, parizSi<br />
yofnisas, rogorc axla, vakeTebdi Canawerebs, da<br />
erT-erTi Canaweri swored am aleqs blokTan stumrobas<br />
exeba! es faqti namdvil mRelvarebas iwvevs<br />
CemSi, rogorc yovelTvis moulodnelad gacocxlebuli<br />
warsuli... Cemi emigranti “apatridi” deidebi,<br />
maTi gauxareli cxovreba, mudmivi fiqri da ocneba<br />
damoukidebel saqarTveloze, rasac vercerTi<br />
ver moeswro... wels didxans veZebe maTi saflavebi<br />
lana RoRoberiZe parizSi SvilebTan erTad
84<br />
levilSi - bokasi vnaxe, qeTosi ki vera, Tumca TiTqos<br />
namdvilad vicodi, sad iyvnen dasaflavebuli<br />
qeTo da misi meuRle - vaniCka asaTiani... ase guldamZimebuli<br />
wamovedi levilidan... da ai, uceb - aleqs<br />
bloki, romelTanac unda viTanamSromloT! arc<br />
mikvirs, imitom rom mas maSinac ainteresebda saqarTvelo.<br />
im miRebaze Cem gverdiT ijda mwerali leon<br />
giui, 80-s gadacilebuli, WaRara kaci, romelic<br />
1936 wels andre JidTan erTad iyo saqarTveloSi<br />
da romelmac Cemi danaxvisTanave SesZaxa: saqarTvelosnairi<br />
qveyana msoflioSi ar arsebobso! Cemi imdroindeli<br />
Canaweri: “didi siTboTi laparakobda<br />
paoloze da ticianze. gamaoca iman, rogor axsovs<br />
yvelaferi, yvela adgili, sadac iyo - winandali,<br />
Tbilisis quCebi. pazolinize vlaparakobdiT, kanibalebze,<br />
is seriozulad ambobda, - ratomac ara, gavsinjavdi<br />
adamianis xorcs, sainteresoa, ra <strong>ge</strong>mo aqvso.<br />
eSmakis Tu gjeraTo, - ekiTxeboda yvelas mar-<br />
Tlac eSmakuri RimiliT. me mjerao, aseTi areuloba<br />
imitom aris, rom eSmaks ase undao”... Cem pirdapir<br />
ijda poeti bofua, Turme dapatiJebuli iyo CvenTan,<br />
rusTavelis dReebze da protestis niSnad uari<br />
uTqvams, - diqtaturis qveynebSi xelisuflebis<br />
dapatiJebiT wasvla namdvilad ar SeiZleba, maSin<br />
gamodis, rom sistemas eTanxmebio. me varwmunebdi,<br />
- xelisuflebisTvis sul erTia, Tqven CaxvalT Tu<br />
ara, xalxisTvis da inteli<strong>ge</strong>nciisTvis ki amas didi<br />
mniSvneloba eqneboda-meTqi. is ar meTanxmeboda, -<br />
me amas sxvebisTvis ki ar vakeTeb, piradad CemTviso.<br />
iyo im wveulebaze cnobili frangi mwerali, natali<br />
saroti - axla gavi<strong>ge</strong>, rom aleqs bloki Zalian<br />
axlos iyo masTan... saerTod is wveuleba gansakuTrebiT<br />
imitom damamaxsovrda, rom CemTvis yvelaferi<br />
axali da uCveulo iyo. blokebis saxlic, Zalian<br />
viwro da oTxsarTuliani, pirvel sarTulze -<br />
misaRebi oTaxiT da terasiT, romelic Sida ezoSi<br />
gadioda... aseTi miRebac arasodes menaxa - saRamos<br />
kabebiT, stumrisTvis gankuTvnil adgilze - misi saxeliT<br />
da gvariT, sakuTari gvaris aRmoCenac sagan<strong>ge</strong>bo<br />
vercxlis patara dasadgamze gasaocari ram<br />
iyo sawyali sabWoTa moqalaqisTvis! da ai, axla, 40<br />
wlis mere unda Sevxvde TiTqos ararsebobidan amotivtivebul<br />
Zvel nacnobs - aleqs bloks da erTad<br />
vimuSavoT saerTo proeqtze.<br />
vnaxe boloxans msoflioSi, albaT, yvelaze metad<br />
gaxmaurebuli, ingliseli reJisoris - dani boilis<br />
bombeiSi gadaRebuli filmi, romelmac axlaxan<br />
8 oskari miiRo - `slamdog milioneri~. `slamdogis~<br />
miaxloebiTi Targmania `glaxakTa qalaqis Za-<br />
Rlebi~, anu mTlianad saTauri, aseve miaxloebiT,<br />
SeiZleba ase iTargmnos: `glaxakTa qalaqis milioneri”.<br />
istoria imis Sesaxeb, rogor i<strong>ge</strong>bs cnobil satelevizio<br />
TamaSSi - “vis unda moigos milionebi” -<br />
milionebs erTi sawyali, oboli, indoeli biWi ubralod<br />
imitom, rom cxovrebis mware gamocdileba<br />
karnaxobs swor pasuxebs, da kidev imitom, rom mas<br />
gaSma<strong>ge</strong>biT unda gamdidreba. ukiduresi sisastikis<br />
scenebi, giJuri ritmi, erTmaneTze gadajaWvuli siyvaruli,<br />
danaSauli, gamarjveba, mkvleloba, gulisamaCuyebeli<br />
“hepi endi”, yvelaferi es erTad qmnis<br />
namdvil safuZvels masobrivi mayureblis misazidad<br />
da oskarebis misaRebad. Tumca, amave dros, aris<br />
filmSi namdvili xelovnebis niSnebic, es ZiriTadad<br />
exeba bombeis e.w. “slamdogis”, anu isev da isev<br />
glaxakTa qalaqis SemaZrwunebel da, amave dros, ra-<br />
Rac ga<strong>ge</strong>biT, romantikul yoveldRiurobas, indoel<br />
patara biWebs, romlebic iSviaTi ZaliT da gulwrfelobiT<br />
asruleben ori Zmis rols, romelTagan<br />
erTi iRupeba da meore ki, kargi da keTilSobili,<br />
milioneri xdeba. aris am istoriaSi dikensidan<br />
momdinare motivebi - bavSvebi, gadaSvebulni xifa-<br />
TebiT savse cxovrebaSi; aqvea borotebis gansaxiereba<br />
- obol bavSvTa saxlis direqtori, romelic,<br />
arc meti, arc naklebi, kargad momReral bavSvebs<br />
Tvalebs Txris, rom maTi simRera ufro mom<strong>ge</strong>biani<br />
iyos; da moulodneli mfarveli an<strong>ge</strong>lozebiT, magaliTad<br />
- policiis komisriT, romelic ujerebs jamals<br />
da aTavisuflebs. yvelaferi es erTad gaxda<br />
imis mizezi, rom indoeTma jer aRSfoTeba gamoTqva<br />
imis gamo, rom filmSi qveynis aseTi gausaZlisi<br />
siRatakea naCvenebi, xolo oskarebis miRebis Semdeg<br />
damokidebuleba suraTisadmi radikalurad Seicvala<br />
- indoelma kritikosebmac da xelisuflebamac<br />
es oskarebi indoeTis kinos gamarjvebad miiCnies<br />
da los anjelesidan dabrunebul bavSvebs, realobaSic<br />
slamdogis macxovreblebs (maTi bednieri<br />
saxeebi ceremonialze marTlac amaRelvebeli iyo)
namdvili triumfaluri Sexvedra mouwyves.<br />
frangma kinokritikosebma da mayurebelma “cezariT”<br />
daajildoves dastin hofmani Semoqmedebis<br />
erTobliobisTvis. da vinaidan me is marTlac ubrwyinvales<br />
msaxiobad mimaCnia, mominda gavacno Cven<br />
mkiTxvels “pari matCisTvis” micemuli misi interviu.<br />
SekiTxva: rodesac safran<strong>ge</strong>Tis kulturis ministrma<br />
xelovnebisa da literaturis raindTa ordenis<br />
komandoris wodeba moganiWaT, Tqven atirdiT.<br />
xSirad tiriT? pasuxi: gamudmebiT. vtiri imdenives,<br />
ramdensac vicini. 71 wlis var, am asakSi veRar<br />
ikaveb emociebs. guSin saRamos vkiTxulobdi erT<br />
romans, sadac avtori hyveba, rogori iyo misi qorwinebis<br />
dasawyisi, sanam yvelaferi cudad wavidoda<br />
da rogor umReroda maSin Tavis gogonas Zilispiruls.<br />
aman amaRelva, gamaxsena dro, roca Cveni bavSvebi<br />
patarebi iyvnen. da me vuTxari Cem Tavs, rom<br />
ver vafasebdi Rirseulad im Zvirfas wuTebs, romlebic<br />
arasdros dabrundeba. me imden rames Cavuare<br />
gverdiT... rodesac berdebi, Tavs gandegilad<br />
aRiqvam. amerikaSi 40 wlis msaxiobi qalebi gadasagdebad<br />
miaCniaT. SekiTxva: - magram ara kacebi! - Cven<br />
pirobiT varsebobT. Tu Seni kariera TofiT xelSi<br />
ganaxorciele, i<strong>ge</strong>b ramdenime weliwads. problema<br />
isaa, rom me ara var arc harison fordi da arc Son<br />
koneri. - SekiTxva: - amixseniT, ratom morbian amerikeli<br />
varskvlavebi Tavqudmoglejili, rogorc<br />
ki parizSi jildos gadascemen. ra gxiblavT ase safran<strong>ge</strong>TSi?<br />
- ar vici. samagierod, vici erTi ram: amerikelebi<br />
darwmunebulebi arian, rom fran<strong>ge</strong>bs isini<br />
sZulT. me ki mgonia, rom saqme uaresadaa: fran<strong>ge</strong>bs<br />
mTeli qveyniereba sZulT, erTmaneTiT dawye-<br />
buli! (kvdeba siciliT). SekiTxva: - pirveli, rasac<br />
sTxovT RmerTs, rodesac samoTxeSi aRmoCndebiT?<br />
- ocdaaT santimetrs da sxvagvar garegnobas…..<br />
aseTia es sxarti da enamoswrebuli interviu. da raki<br />
darwmunebuli var, rom “adamiani - es stilia”, aSkarad<br />
momwons adamiani, romelsac es stili avlens.<br />
araerTxel dambadebia eWvi: ratom miCndeba survili,<br />
Tan dauokebeli, davwero is, rac ganmicdia,<br />
riTic vcxovrobdi da vcxovrob, rac maxarebs da mawvalebs,<br />
xandaxan Zalian intimuri gancdebic ki; ra<br />
aris es, SeniRbuli egzhibicionizmi, Tu komunikabeluri<br />
adamianis bunebrivi moTxovnileba, sxvebTan<br />
urTierTobis wyurvili? da ai, axlaxan gadavawydi<br />
montenis naTqvams Tavisi “eseebis” winasityvaobaSi:<br />
“me vuZRvni mas (wigns) Cemi naTesavebis da axloblebis<br />
komforts: imas, rom rodesac damkargaven (rac<br />
Cqara daemarTebaT), maT SeZlon aRmoaCinon Cemi zogierTi<br />
Tviseba da ganwyoba, da am gziT gaxadon ufro<br />
sruli da cocxali TavianTi warmod<strong>ge</strong>na Cemze”.<br />
marTali giTxraT, Zalian gulze momxvda es, 1595<br />
wels frangi filosofosis mier dawerili sityvebi,<br />
rac Cems eWvebze erTgvar pasuxad miviCnie. isic gamaxsenda,<br />
rogor msiamovnebs, rodesac vxedav, rogori<br />
interesiT kiTxulobs Cemi mogonebebis wigns,<br />
Tu Canawerebs lado, Cemi ufrosi SviliSvili, da sabolood<br />
mivxvdi, rom Cemi <strong>wigni</strong>c da es kolaJic um-<br />
Tavresad Cemi SviliSvilebisaTvis aris gankuTvnili,<br />
Tanac im momavalSi, roca “qars imqveyniurs davaxvedreb<br />
male win afras, didebulia, gardviqcevi<br />
uceb winaprad” (es striqonebi rezo TabukaSvilma<br />
dawera sikvdilamde ramdenime dRiT adre). ase rom,<br />
Cemo patarebo, lado, ana, sandro, gio da lana, sxva<br />
kadri filmidan `slamdog milioneri~
86<br />
gza ara gaqvT, roca Tqven gverdiT aRar viqnebi, waikiTxeT<br />
Cemi nawerebi da gamicaniT! mec, rogorc winapari,<br />
zemodan gadmogxedavT da dagiqnevT xels.<br />
“demonuri wyvili xelovnebis zeciur wiaRSi” - aseTia<br />
qvesaTauri utrilosa da misi dedis - siuzan<br />
valadonis - erToblivi gamofenisa, romelic gaixsna<br />
madlenis moedanze da romelic dilidan saRamomde<br />
gadavsebulia mayurebliT. saerTod es aqaurobis<br />
erT-erTi is mxarea, romelic CemSi namdvil<br />
aRfrTovanebas iwvevs - unda naxoT, ra xdeba yvela<br />
saintereso kulturul movlenasTan dakavSirebiT!<br />
“pikasosa da metrebis” gamofenaze xalxi saaTobiT<br />
idga rigSi, interesi imdenad didi iyo, rom mogvianebiT<br />
Ramis seansebic daumates da xalxis nakadi<br />
RamiTac ar wydeboda. SesaSuria, ara? magram davubrundeT<br />
utrilosa da mis dedas. Tavisi silamaziT<br />
ganTqmuli siuzan valadoni, monmartris muza,<br />
bevri didi mxatvris - degas, renuaris, tuluz lotrekis,<br />
piuvis de Savanis modeli da sayvareli, Tumca<br />
im dros aravin icoda, rom is imavdroulad ma-<br />
Ti mowafec iyo. “siuzanma iswavla mxatvroba Signidan,<br />
rogorc laboratoriis cxovelma, romelic<br />
am gziT daeufla medicinas”. kritikosebi maRal Sefasebas<br />
aZleven mis mxatvrobas, amitomac dRes parizis<br />
pinakotekaSi erTad aris gamofenili dedis<br />
da Svilis asamde tilo. isini gviamboben normas acdenil<br />
deda-Svilze, “siRatakis or yvavilze, romelTac<br />
hqondaT talanti, SeeqmnaT xelovneba imisgan,<br />
rac ase hgavs ubedurebas”. siuzani, martoxela<br />
mrecxavi dedis Svili, gamoiqca religiuri saswavleblidan,<br />
sadac is miabara dedam, da Tavis bunebriv<br />
adgilsamyofelad quCa aRiara. bunebiT provokatori,<br />
mSvenieri siuzani dadioda mokled SeWrili<br />
TmiT da kacis fexsacmelebiT, yvelgan da yvelaferSi<br />
ebrZoda cxovrebis dad<strong>ge</strong>nil normebs. Tavis<br />
saxelosnoSi hyavda Txa, romelsac aReWinebda<br />
Tavis “cud” nawarmoebebs. da xatavda...… Tavidan<br />
carciT trotuarebze, mere tiloebze. xatavda imdenad<br />
kargad, rom erTxel sityvaZunwma degamac ki<br />
gaimeta moulodneli qaTinauri: “Tqven erT-erTi<br />
Cvengani xarT”. gadadioda saxelosnodan saxelosnoSi,<br />
adreul asakSi ucnobi mamisgan gaCenili Svili<br />
faqtobrivad mitovebuli hyavda. da morisic gaizarda<br />
quCaSi, rogorc ambobda vlaminki: “yvelanairi<br />
sisastike, avxorcoba, sixaruli, mwuxareba, qu-<br />
Cisa da “borcvis” (ase eZaxdnen maSin monmartrs, l.<br />
R.) patara baRebis mTeli poezia cocxlobs utrilos<br />
tiloebze”. sabolood mxatvarma datova “borcvi”,<br />
Tumca arasdros daviwyebia igi. “iq, maRla,<br />
yvelani idiotebi arian, - ambobda sevdiani RimiliT,<br />
- magram me erTi sawyali tipi var da saaTi ar gava,<br />
rom “borcvze” ar vifiqro”. 14 wlis asakidan morisi<br />
ukve alkoholikia. daexeteba quCa-quCa, Rrialebs,<br />
mReris, igineba, da amave dros xatavs, xatavs<br />
Tavis sinaziT da sisufTaviT savse, gamWvirvale<br />
tiloebs. 21 wlis asakSi utrilo pirvelad xvdeba<br />
fsiqiatriul saavadmyofoSi. mas mere es dawesebuleba<br />
misi xSiri adgilsamyofelia, saidanac is aseve<br />
xSirad ipareba. cxovrobs dedasTan erTad, romelic<br />
am dros sakmaod SeZlebul kaczea gaTxovili,<br />
monmartris borcvze, deda SeZlebisdagvarad mfarvelobs,<br />
xSirad xatavs mis portretebs. da ai, erT<br />
dRes morisma moiyvana saxlSi Tavisi saukeTeso megobari,<br />
mxatvari, qeraTmiani, momxibvleli garegnobis<br />
andre iuteri. da mSfoTvare siuzans erTi naxviT<br />
da TavdaviwyebiT Seuyvarda es, ocdaerTi wliT<br />
masze umcrosi biWi, misi Svilis megobari, gaSorda<br />
qmars da dasaxlda masTan erTad. uaxloesi adamianebisgan<br />
motyuebuli, eWvianobiT Sepyrobili morisi<br />
isev gadaeSva quCur, uTavbolo cxovrebaSi, isev<br />
svamda, awyobda deboSebs da Tan, …dadga Tavisi<br />
molberti quCaSi, monmartris SuagulSi da kvlav<br />
Seudga xatvas... “borcvis” macxovreblebi gaocebiT<br />
Sescqerodnen Tavis sakuTar loTs, maT wiaRSi<br />
Sobil “itrilos”, romelic uecrad mxatvrad gadaiqca!<br />
is ki idga Sua quCaSi da sulmouTqmelad xatavda,<br />
xatavda Tavis ganumeorebel tiloebs, “borcvis”<br />
quCebs da saxlebs...<br />
da ai, es gamofenac! is iseTi amaRelvebelia, tiloebze<br />
aRbeWdili am sakvirveli deda-Svilis bneli<br />
vnebaTaRelviTa da wminda aRmafreniT savse cxovreba!<br />
“SeuZlebelia, warmoidgino utrilo da siuzani<br />
erTmaneTis gareSe, magram maTi drama isaa, rom<br />
isini mudmivad umwarebdnen erTmaneTs sicocxles”,<br />
- wers Jan fabri, moris utrilos moralur uflebaTa<br />
mflobeli. isini ar ekuTvnodnen arc erT skolas,<br />
ar hqondaT araviTari Teoria; gulwrfeli da<br />
STagonebuli mxatvrebi ar ganicdidnen raime gavlenas,<br />
maTTvis mxatvroba - erTaderTi da saboloo<br />
gansawmendeli iyo da “borcvi” - maTi STagonebis wyaro.<br />
albaT, swored amitom, maT aqcies monmartri ferweris<br />
dedaqalaqad.<br />
misma Jestma Semoiara mTeli msoflio: jorj bu-<br />
Sze `fexsacmliT Tavdasxmis” avtoris procesi gaixsna<br />
19 Tebervals baRdadSi. mas 15 wliT cixe emuqreba.<br />
da amave dros munTazer al zaidis ferxTiT<br />
wevs mTeli erayi! Cvenma mkiTxvelma, cxadia, icis,<br />
rom 2008 wlis 14 dekembers erayelma Jurnalistma<br />
esrola fexsacmeli jorj buSs misi bolo preskonferenciis<br />
dros baRdadSi. me sainteresod momeCvena<br />
ara TviTon faqti, aramed misi sayovelTao mediatizireba<br />
da Sede<strong>ge</strong>bi. “es aris erayelebis damSvidobebis<br />
kocna, Cveni qvrivebis, Cveni oblebis, da yvela<br />
Cveni moklulis saxeliT”, - Tqva “tyorcnis” avtorma.<br />
moulodneli iyo TviTon buSis reaqcia, romelmac<br />
mouwoda erayis xelisuflebas, gadaWarbebiT<br />
ar Seafasos es faqti da iumoris grZnobac gamoamJRavna:<br />
“erTaderTi, rac SemiZlia vTqva, aris is,<br />
rom misi zoma 10 iyo” (anu Zalian didi, Cveneburi 44<br />
Tu 46)! dRes TviTon dapatimrebuli avtori mTel
eraySi gmirad aris aRiarebuli. da ara marto eray-<br />
Si; egviptedan palestinamde, indoneziisa da pakistanis<br />
CaTvliT, aTasobiT moqalaqe gamovida quCaSi<br />
mis dasacavad. munTazer al zaidi iqca mTeli msoflios<br />
daCagrulTa kerpad. poetebi weren leqsebs<br />
mis sadideblad. Seiqmna asobiT TamaSi da gasayidi<br />
nivTi. televiziam daamtkica, rom kargad nasroli<br />
fexsacmeli metia, vidre omis saSinelebaTa aTasi<br />
kliSe da aTiaTasi argumentirebuli saredaqcio werili.<br />
magram yvelaze saxaliso am istoriaSi mainc<br />
is aris, rom pirvelad msoflioSi fexsacmels daud<strong>ge</strong>s<br />
Zegli! cnobilma erayelma moqandakem - maiT al<br />
amarim - brinjaosa da SuSisgan Seqmna uzarmazari<br />
fexsacmlis qandakeba! xelisuflebam maSinve moindoma<br />
misi demontaJi, magram xalxi aRdga mis dasacavad,<br />
vinaidan dReidan fexsacmeli protestisa da<br />
Tavisuflebis simbolod iqca.<br />
es sul ramdenime Tvis win xdeboda: avstraliis<br />
xalxiT gadaWedili stadionis SuagulSi, podiumze<br />
idga federeri - oTxi wlis ganmavlobaSi msoflios<br />
pirveli nomeri, tenisis moyvarulTa namdvili<br />
kerpi - da gulamoskvnili tiroda.<br />
es iseTi sainteresoa - es mudmivi vnebaTaRelva<br />
tenisis planetaze! TviTon TamaSis garda, CemSi udides<br />
interess iwvevs am Serkinebis emociuri mxare,<br />
adamianis vnebebis aseTi mwvave gamovlinebebi. mo<strong>ge</strong>bis<br />
wyurvili da masTan gadajaWvuli mo<strong>ge</strong>bis Si-<br />
Si, siamaye, sixaruli, bedniereba, sasowarkveTileba,<br />
keTilSobileba, simware - tenisis kortebi yvela<br />
am adamianuri vnebis mudmivi sarbielia. misi umwvavesi<br />
gamovlineba swored avstraliis “didi Slemi”<br />
iyo, federeris da nadalis dapirispireba finalSi<br />
da federeris, ukve meramdene wa<strong>ge</strong>ba! maSin<br />
cnobili sportuli Jurnalisti - kristian desponi<br />
- werda: “arc erT kacs ar dauRvria amdeni cremli<br />
damarcxebis gamo. magram es ar iyo mxolod damarcxeba.<br />
es daumorCilebeli, sulis siRrmidan momavali<br />
qviTini gamoxatavda Cempionis momTxovnelobas<br />
sakuTari Tavis mimarT, movaleobis grZnobas<br />
uamravi fanis winaSe da momavlis molodinsac.<br />
guSin esTeti ver gaxda yvela drois saukeTeso mo-<br />
TamaSe da am saerTo imedgacruebas man daumata sakuTari<br />
aRSfoTeba”.<br />
damswreni ambobdnen, rom is bavSviviT tiroda.<br />
isev desponis werilidan: “am cxoveluri simarjvis<br />
winaSe federerma kidev erTxel - mesamed - waago<br />
“didi Slemis” finali. es ar iyo misi arc fizikuri<br />
da arc xarisxobrivi dasusteba, ubralod, es-<br />
Teti, eleganturobis arbitri gamovida damamcireblad<br />
wa<strong>ge</strong>buli adamianur brZolaSi. nadali Zaladobs<br />
masze, imorCilebs, anadgurebs, klavs... mere<br />
iSviaTi gulwrfelobiT exveva, rom Seasustos misi<br />
mwuxareba”. “rojer, mapatie am saRamos gamo”, - ambobda<br />
marTlac aRelvebuli nadali.<br />
maSin federers “didi Slemis” 13 tituli hqonda<br />
mopovebuli, mas uswrebda mxolod samprasi, Tavisi<br />
14 tituliT. swored es iyo federeris mizani -<br />
gatoleboda samprass da gaeswro misTvis da amgvarad<br />
gamxdariyo yvela drois saukeTeso moTamaSe.<br />
TamaSis win xumrobda: “unda Sevxvde nomer pirvels<br />
da, rogorc iciT, es CemTvis raRac axalia”. Cemi azriT,<br />
aris raRaca qveSecneuli, Rrmad iracionaluri<br />
im hipnotur mizidulobaSi, romelsac axorcielebs<br />
nadali Tavis ufrosze. es aris Zalis zemoqmedeba<br />
gonierebaze, mimwolobisa - daxvewilobaze,<br />
gladiatorisa - esTetze... “daumateT amas mirkas (im<br />
dros federeris mravali wlis megobari, amJamad -<br />
meuRle, l.R) Seyvarebuli Tvalebi, anTebuli vedrebisa<br />
da gaSma<strong>ge</strong>buli rwmenis naperwklebiT! ara,<br />
es Rame ver iqneba iseTi, rogorc yvela sxva”, - werda<br />
Jurnalisti.<br />
iyo momenti, meore setis SuaSi, roca federerma<br />
igrZno damamcirebeli kapitulaciis moaxloveba da<br />
SeZlo sakuTari Tavis xelSi ayvana - gamoamJRavna<br />
artistuli srulyofileba, spontanuri aRmafrena,<br />
riskis Zala. magram mexuTe setSi es veRar moaxerxa,<br />
nadalis cxovelurma Jinma Tavisi gaitana. federerma<br />
gulRia RimiliT CamoarTva xeli gamarjvebuls,<br />
me kidevac vifiqre, ra saocari TavSekavebis<br />
unari aqvs-meTqi, mere orive finalisti gamoi-<br />
Zaxes kortze jildos misaRebad da sityvis saTqmelad,<br />
federerma moimarjva mikrofoni da... xma ver<br />
amoiRo. ase idga usityvod, aSkarad Canda, rogor<br />
ebrZoda sakuTar Tavs, uzarmazari stadioni sulganabuli<br />
Sescqeroda... federeri iRimeboda da dumda...<br />
Zalian didxans, TiTqos usasrulod. da roca<br />
sabolood gadawyvita xmis amoReba, sityvebis nacvlad,<br />
cremlebi waskda, dauokebeli cremlebi... mere<br />
ase idga ganabuli mayureblis win, mikrofoniT<br />
xelSi da qviTinebda... rogorc bavSvi... nadali Seudarebeli<br />
iyo. is jer uxerxulad TavCaqindruli,<br />
rogorc damnaSave, wrialebda moSorebiT, saxeze<br />
gulwrfeli mRelvareba hqonda aRbeWdili, mere mivarda<br />
Tavis xuTiode wuTiswinandel mowinaaRmde<strong>ge</strong>s,<br />
gadaexvia TviTonac acremlebuli da raRacebs<br />
eubneboda Cumad. federeri uRimoda da Tavs uqnevda,<br />
cremlebi ki TiTqos TavisTavad moedineboda<br />
saxeze. bolos nadalma aiRo mikrofoni da mTeli<br />
sityva federers miuZRvna: “Sen yvela drois saukeTeso<br />
moTamaSe xar, rojer! darwmunebuli var, rom<br />
Sen kidev daamyareb msoflio rekords. rojer, mapatie<br />
am saRamos gamo”... sabolood federeri meored<br />
mivida mikrofonTan da moaxerxa sityvis warmoTqma:<br />
“Sen es daimsaxure, biWo, Sen kidev erTxel<br />
iTamaSe fantasturi finali, gisurveb yvelafers<br />
saukeTesos am sezonSi da mas merec”. nadalma ki<br />
Tqva matCis mere: “rodesac amgvar mwuxarebaSi xedav<br />
mowinaaRmde<strong>ge</strong>s, romelic amave dros Seni megobaria,<br />
es sixaruls ginaxevrebs”. nadalis fani da<br />
87
88<br />
Jurnalisti - apolini - ki werda: `ocneba, es samyaro,<br />
romelic miedineba Tqven Tvalwin, uecrad qreba<br />
da es yovelTvis warRvnaa. apolini kocniT gim-<br />
Sralebs cremlebs, rojer”!<br />
am dramatuli movlenebis mere federerma isev gamoTqva<br />
Tavisi mtkice gadawyvetileba, iTamaSos “didi<br />
Slemis”, Tu Slemebis mo<strong>ge</strong>bisaTvis. me ki maxsendeboda<br />
nicSes sityvebi: `man, vinc ar mogklaT, gagxadaT<br />
ufro Zlieri” da vfiqrobdi: iqneb am saqveyno<br />
tra<strong>ge</strong>diis da daufaravi tirilis Sedegad federeri<br />
marTlac ufro magari gaxda Tavisi mentalitetiT,<br />
da swored amitom is dabrundeba kortze<br />
ufro Zlieri da ukanasknel “did Slemamde” iTama-<br />
Sebs Tavisi ocnebisaTvis.…<br />
da ai, dRes es movlenac Sedga! federerma moigo<br />
`rolan garosi”, anu me-14 `didi Slemi”, da amiT gautolda<br />
samprass da amave dros agasis, romelsac er-<br />
TaderTs hqonda mo<strong>ge</strong>buli oTxivesafariani turniri.<br />
`guSin maestros gadaeca muSketerebis Tasi, romelic<br />
mia<strong>ge</strong>bs pativs eleganturobis simbolos da<br />
TviT srulyofilobis ideas, rogoric arasdros unaxavs<br />
tenisis korts. guSin is gadavida im gigantebis<br />
kategoriaSi, rogoric arian pele Tu muhamed ali.<br />
Tumca rojer federers ar sWirdeba vinmesTan Sedareba.<br />
is, sul ubralod, le<strong>ge</strong>ndaa”, - wers `eqipi”. finalSi<br />
man daamarcxa soderlingi, romelmac ramdenime<br />
turis win mougo nadals. matCis Semdeg nadalma<br />
Tqva: `federeri aris is, vinc yvelaze metad imsaxurebs<br />
am tituls”. zustad amave sityvebiT Seafasa turniri<br />
makenroim da daumata: `federeri giJdeba tenisis<br />
TamaSze, es aris misi sicocxlis siyvaruli. is<br />
usaTuod moi<strong>ge</strong>bs kidev erT uimbldons”. ameli morezmo:<br />
`me aq imisTvis movdiodi, rom menaxa, rogor<br />
iwereboda istoria”. andre agasi, romelmac gadasca<br />
Tasi gamarjvebuls: `matCis winadRes vTqvi, rom Cven<br />
albaT didi istoriuli wuTis momswreni gavxdebiT”.<br />
xolo Tasis gadacemisas uTxra rojers: `es Seni bediswera<br />
iyo. Sen is daimsaxure”. soderlingis mwvrTneli,<br />
magnus normani: `CemTvis federeri yvela drois<br />
udidesi moTamaSea. aseTi sinatife da aseTi kaci! kulisebSi<br />
yvelas, yvelas undoda, rom mas moego `rolan<br />
garosi”. mravalaTaskaciani stadioni, rogorc<br />
erTi, fexze idga da skandirebda: rojer! rojer! rojer!<br />
is ki muxlebze daeca da ase gamoxata Tavisi bedniereba.<br />
mere, podiumze ki isev ver Seikava cremli,<br />
magram mxolod erTi...<br />
federeris interviudan: `mTeli TamaSis dros tvinSi<br />
daqrodnen giJuri fiqrebi: ra moxdeba, Tu movi<strong>ge</strong>?<br />
ra mniSvneloba eqneba amas? ras movyvebi mere?<br />
Sedegi iyo is, rom mesame setis dasawyisidan Zalian<br />
vnerviulobdi. bolo <strong>ge</strong>imi ki saSineli iyo, faqtobrivad<br />
veRar vTamaSobdi, erTi imediRa damr-<br />
Ca, rom mas oTxi Secdoma daeSva. emociurad es amerikul<br />
mTebs hgavda. SekiTxva: - ra ifiqreT matCbolis<br />
momentSi? - jer erTi, rom burTi ar gadmos-<br />
cda bades! im momentSi, rodesac mowinaaRmdegis burTi<br />
bades xvdeba, Sen ici, rom yvelaferi damTavrda,<br />
oRond jer ver xvdebi, ras izam, Semoirben moedans,<br />
Tu davardebi miwaze, Tu... arafers ar gaake-<br />
Teb. me xSirad maqvs erTi da igive reaqcia - muxlebze<br />
dacemis, rogorc uimbldonSi, roca samprass<br />
movu<strong>ge</strong>... CemTvis es gancdis gamoxatvis, gamarjvebis<br />
SegrZnebis saukeTeso saSualebaa. SekiTxva: - ra<br />
ifiqreT, rodesac nadali gavarda turniridan? -<br />
vicodi, rom Cemi Sansebi gaizarda. magram ar vocnebobdi<br />
amaze, es ar aris Cemi stili. CemTvis mniSvneloba<br />
aqvs, rom xalxi isev ise pativs scemdes nadals,<br />
romelmac aq zedized oTxi turniri moigo!<br />
es saocari rekordia”...<br />
marTali giTxraT, arasodes wamikiTxavs gamarjvebulis<br />
aseTi gulwrfeli interviu, romlis miRma<br />
ase aSkarad Cans Zlieri da keTilSobili pirovneba.<br />
TandaTan sul ufro da ufro naTeli xdeba, ra<br />
mniSvnelobis movlenaa obamas mosvla msoflios politikaSi.<br />
mis gamosvlas kairoSi 4 ivniss sulganabuli<br />
elodeboda muslimuri samyaro, da ara mxolod<br />
is. rodesac movlena Sedga, israelelma Jurnalistma<br />
ganacxada: `mTam Sva mTa” (nacvlad gavrcelebuli<br />
gamoTqmisa `mTam Sva Tagvi”). rogorc ambobs<br />
Cem mier am CanawerebSi araerTxel citirebuli<br />
Jan danieli, `le nuvel observatoris” mTavari redaqtori:<br />
`obama darCa obamad. STagonebuli humanisti,<br />
Seudarebeli oratori, da Cveni epoqis erTerTi<br />
iSviaTi saxelmwifo moRvawe”.<br />
gamosvlis win obamam uTxra `niu iork Taimsis” korespondents,<br />
rom is apirebs, SesTavazos sarke da-
pirispirebis yvela monawiles, anu daayenos yvela<br />
sakuTari pasuxism<strong>ge</strong>blobis winaSe. da es marTlac<br />
ase moxda.<br />
kairos gamosvla istoriuli movlenaa, ara imis gamo,<br />
rom is gvauwyebs politikur gadawyvetilebebs,<br />
aramed orientaciis Zireuli cvlilebis gamo.<br />
SeerTebuli Statebis prezidentis mizania, daasrulos<br />
2001 wlis 11 seqtembris Tavdasxmebis mere<br />
dabadebuli jvarosnuli omis idea. misi survilia,<br />
daarwmunos mahmadianebi, rom aravin ibrZolebs eqstremizmis<br />
winaaRmdeg maT gareSe, da rom unda dasruldes<br />
terorizmis asocireba islamTan. (swored<br />
aqedan gamomdinarea is mniSvneloba, rasac obama<br />
aniWebs TurqeTs evropaSi).<br />
man, pirvelma amerikis prezidentTa Soris, ilaparaka<br />
palestinelebis tanjvaze. `amerika ar Seaqcevs<br />
zurgs palestinelebis kanonier miswrafebas Rirsebis,<br />
progresis da sakuTari saxelmwifos Camoyalibebisadmi”.<br />
mahmadianebisTvis es radikaluri cvlilebaa<br />
amerikis administraciis mentalitetSi. amave dros,<br />
obama ar Sedrka da milionobiT muslimis winaSe pativi<br />
miago ebraeli eris tanjvasa da uflebebs.<br />
daskvna, romelic gamomdinareobs kairos gamosvlidan:<br />
sami monoTeisturi religiis (qristianoba,<br />
islami da iudaizmi) da demokratiis mowodebebis<br />
Sedegad SeiZleba msoflioSi damyardes sayovelTao<br />
harmonia da mSvidoba. es SeiZleba utopiad iqnas<br />
aRqmuli, magram ar unda dagvaviwydes, rom istoriulad<br />
swored amgvar utopiebs mivyavarT realuri<br />
progresisaken. uaxloes warsulSi rober Sumanis<br />
da evropis sxva fuZemdeblebis utopiurma ideebma<br />
safuZveli daudo <strong>ge</strong>rmaniisa da safran<strong>ge</strong>Tis<br />
saukunoebrivi mtrobis dasrulebas da evrokavSiris<br />
daarsebas. kacobriobis gadarCenis Sansi `civilizaciaTa<br />
Sejaxeba” ki araa, aramed - civilizaciaTa<br />
urTierTga<strong>ge</strong>ba da kavSiri. vfiqrob, rom amgvari<br />
utopia sabolood usaTuod gaimarjvebs, vinaidan<br />
miuxedavad yvela damangreveli demonisa, romelic<br />
binadrobs homo sapiensis sulSi, masSi yvela<br />
sxva instinqtze Zlieri mainc TviTgadarCenis instinqtia.<br />
isic gasaTvaliswinebelia, rom am ideebs<br />
qada<strong>ge</strong>bs gamorCeuli pirovneba da msoflios uZlieresi<br />
qveynis prezidenti.<br />
dabolos, Cemi piradi imedebi:<br />
gasa<strong>ge</strong>bia, rom obamasTvis ruseTs Tavisi roli akisria<br />
am sayovelTao harmoniis damyarebis procesSi,<br />
gasa<strong>ge</strong>bia, rom is ruseTsac uwvdis xels Tanam-<br />
SromlobisaTvis. naklebad misaRebia, rom es jerjerobiT<br />
moTxovnaTa wayenebis gareSe xdeba. magram<br />
me mgonia, rom es droebiTi movlenaa da ganpirobebulia<br />
imiT, rom obamas ar SeuZlia yvela qveyanas<br />
erTdroulad dauyenos pirobebi da ruseTi am etapze<br />
misTvis prioriteti ar aris. sabolood ki warmoud<strong>ge</strong>nelia,<br />
amerikam daTmos mTeli regioni - kavkasia,<br />
vinaidan es misi seriozuli <strong>ge</strong>ostrategiuli<br />
damarcxeba iqneba da uari Tqvas Tavis principebze<br />
- yvelanairad xeli Seuwyos sabWoTa kavSiridan<br />
gamosuli qveynebis damoukideblobis da teritoriuli<br />
mTlianobis damkvidrebas. Cemi imedi emyareba<br />
amerikis dRevandeli prezidentis, erTi mxriv,<br />
pragmatulobas da, meore mxriv, ideurobas - anu humanisturi<br />
da samarTliani ideebisadmi midrekilebas.<br />
amitomac mjera, rom Cqara dad<strong>ge</strong>ba momenti, roca<br />
obama sarkeSi ruseTsac Caaxedebs.<br />
gamarjvebuli rojer federeri
90<br />
`dRes Rame uTenebia~-s gadamReb<br />
jgufTan da msaxiobebTan erTad<br />
qal kinematografistTa saerTaSoriso<br />
asociaciaSi: Tea gabunia,<br />
lana RoRoberiZe (prezidenti)<br />
iemenSi, saerTaSoriso<br />
konferenciaze
`ra mxrebiT vzido amxela dardi~<br />
`aniesis sanapiroebi~ - ase hqvia anies vardas avtobiografiul<br />
dokumentur films, romelmac cota<br />
xnis win franguli `oskari~, anu `cezari~ miiRo. `sasaciloa<br />
idea, dadga da gadaiRo Seni avtoportreti,<br />
rodesac ukve 80 wlisa xar. es idea damebada er-<br />
Txel nuarmuties plaJze, rodesac gaviazre, rom<br />
sxva sanapiroebmac daaCnies daRi Cem cxovrebas, -<br />
wers avtori, - zRvis sanapiroebi iqcnen filmis bunebriv<br />
sababad da Tavebad. bevr moxucs aqvs survili,<br />
mohyves Tavisi cxovrebis ambavi, mec aseve. mominda,<br />
gadavce Cem axloblebs da zogierT sxvasac<br />
Cemi cxovrebis faqtebi da namuSevrebi~. am survilebis<br />
Sedegi - ucnauri, Zalian subieqturi da Taviseburi<br />
filmi, fantaziis, warmosaxvis, ironiis da<br />
realobis narevi. `Cem erT-erT filmSi me erTi wu-<br />
TiT gamovCndi ekranze. aq pirdapir wyalSi gadave-<br />
Svi da viTamaSe sakuTari Tavi. Cems azrebs, romlebic<br />
axlosaa sinamdvilesTan, kveTs sketCebi, sadac<br />
me Riad vTamaSob rols. momwons, viyo cotaTi masxara,<br />
rac maZlevs gaucxoebis saSualebas~. CrdiloeTis<br />
qariani, usasrulo da ukacrieli sanapiro,<br />
kamera aRbeWdavs 80-ode wlis, patara, `Colkian~, sakmaod<br />
Casuqebul qals, CafarTxunebul samosSi, is<br />
modis kamerisken da laparakobs filmis miznebze da<br />
Tavis Tavze, romelsac moixseniebs, rogorc `erT<br />
enaWartala moxuc qals~, rac ukve TavisTavad gansazRvravs<br />
suraTis ironiul intonacias da mayurebelsac<br />
ndobiT ganawyobs momavali filmis mimarT...<br />
da isev is usasrulo qariani sanapiro da adamianebi,<br />
varda da misi TanamSromlebi, romlebic ebrZvian<br />
qars, raTa dadgan plaJze, anu daamagron sxvadasxvagvar<br />
konstruqciebze sul sxvadasxvagvari<br />
sarkeebi, didi da patara, mrgvali, mogrZo, Tu ovaluri,<br />
Zvelebur, xSirad moxatul CarCoebSi Casmuli...<br />
da am moulodnel adgilas damagrebul sarkeebSi<br />
raRac ucnaurad aisaxeba TviTon avtori, da<br />
sxvebi, da zRva, da sanapiro... erTdroulad realuri<br />
da ararealuri samyaro. da aseTia mTeli filmic.<br />
ironiuli, Rrma, gulwrfeli, Tamami. `enaWartala<br />
moxuci~ hyveba Tavisi cxovrebis istorias -<br />
Tavisive filmebis kadrebiT, dRevandeli gamosaxulebiT,<br />
Tavisi, Zveli da axali, fotoebiT... da sityviT.<br />
`kinos erT-erTi mizani - ocnebebis gacocxlebaa~,<br />
- ambobs reJisori. zRvis piras qalis da kacis<br />
SiSveli, erTmaneTze gadajaWvuli sxeulebi...<br />
isev zRvis piras, erTmaneTisgan moSorebiT, sila-<br />
Si moTamaSe bavSvi da zRvisken mibrunebuli kaci,<br />
da avtoris teqsti: me isini yovelTvis mainteresebdnen<br />
- moTamaSe bavSvi da kaci, romelic gahyurebs<br />
zRvas. TviTon varda ki Tamamad daabijebs ekranze,<br />
xan Savad SeRebili da xan naxevrad TeTri TmiT,<br />
xan farTxuna SarvliT da xan egzotikur, mdidrul,<br />
aRmosavlur samosSi gamowyobili, da yvela saSualebiT<br />
hyveba Tavis Tavgadasavals, Tavisi fotografobis<br />
istorias Jan vilarTan, Jerar filipTan<br />
muSaobis ambebs, Tavisi siyvarulis da ojaxuri cxovrebis<br />
istorias `Serburis qol<strong>ge</strong>bis~ avtor Jak demisTan,<br />
romelic Turme - im dros es saidumloebiT<br />
moculi sikvdili iyo - SidsiT gardaicvala. `siyvarulis<br />
es mSvenieri ambavi, Cemi cxovrebis didi<br />
nawili, bunebrivad Cajda Cemi kinematografiuli<br />
cxovrebis istoriaSi da am filmSi». momxibvleli<br />
da dasamaxsovrebeli plani: varda, romelic iyureba<br />
kameraSi da Tan ukan-ukan ixevs, aseTi kadri ramdenjerme<br />
meordeba, xan plaJze, xan quCaSi, xan gadaRebis<br />
moedanze. `es filmic xom Taviseburi ukan<br />
daxevaa~, - ambobs TviTon. da kidev erTi Taviseburi<br />
plani - misi ojaxis wevrebi, ori Svili da oTxi<br />
Tu xuTi SviliSvili, yvelani TeTrebSi, moZraoben<br />
ekranze, raRac jgufebs qmnian da iSlebian da maT<br />
Soris - aniesi, SavebSi, isic moZraobs am TeTri jgufis<br />
fonze da Tan gvesaubreba: eseni Cemi ojaxis wevrebi<br />
arian, me ar vici, vicnob Tu ara maT da mesmis<br />
Tu ara maTi, ubralod es Cemi bednierebaa.<br />
anies vardas Cems wina cxovrebaSi vicnobdi. jer<br />
rogorc reJisors, misma pirvelma filmma `kleo xu-<br />
Tidan Svidamde~ namdvili daRi daaCnia Cemi Taobis<br />
kinematografistebs. mere vxvdebodiT frangi reJisoris<br />
da qarTveli reJisorebis didi megobris -<br />
paskal obies saxlSi. paskali - gaxmaurebuli filmis<br />
`valparaizos~ avtori, didi, zonzroxa da dRes<br />
ukve Zalian Ripiani, 70-ian wlebSi namdvili `Sarmiori~<br />
iyo - maRali, lamazi, niWieri, kargi mosaubre,<br />
tipiuri frangi bonvivani... mimzidvelia misi warmomavlobac<br />
- babua - wignebis cnobili gamomcemeli,<br />
deda - msaxiobi, axalgazrda paskals Tavis megobrebTan<br />
- Jerar filipTan da maria kazaresTan erTad<br />
akiTxavda xolme Tavgadaxdili manqaniT konservatoriaSi,<br />
(mogvianebiT samive erTad Jan vilaris Teatris<br />
msaxiobebi gaxdnen); maT saxlSi, romelic luqsemburgis<br />
baRs gadahyurebs, ukravda diuk elingtoni.<br />
sruliad araevropulad stumarTmoyvare paskalis<br />
hobi, winaTac da axlac - saWmlis momzadeba<br />
da mravalricxovani megobrebis miRebaa. unda naxoT,<br />
ra gatacebiT da ra SesaniSnavad, rogorc namdvili<br />
gurmani da Semomqmedi, akeTebs, da xSirad igonebs,<br />
Txzavs sxvadasxva kerZs, misi saxli savsea yvela<br />
qveynidan Camotanili sunelebiT, da maT Soris<br />
yovelTvis moipoveba svanuri marili! sasacilo isaa,<br />
rom paskals sami coli hyavda da arc erTma arafris<br />
gakeTeba ar icoda; ar vici, am niSniT arCevda<br />
is Tavis colebs, rom aravis SeeSala misTvis xeli<br />
91
92<br />
sayvarel saqmeSi, Tu qalebi siamovnebiT esada<strong>ge</strong>bodnen<br />
qmris midrekilebebs. yovel SemTxvevaSi, yvela<br />
wveulebisas, rac Zalian xSirad imarTeboda, da<br />
imarTeba dResac, maT ojaxSi, yoveli coli fexi-fexze<br />
gadadebuli zis, winsafarafarebuli paskali ki<br />
samzareuloSi trialebs. is bevrjer yofila saqarTveloSi,<br />
ukanasknelad SarSandeli zafxuli Tavis<br />
ojaxTan da megobrebTan erTad kvariaTSi gaatara,<br />
Cvens mier amorCeul saxlSi, iqidan viRacis dayenebuli<br />
Rvinoc Camoitana, romelsac dRemde gansakuTrebiT<br />
ufrTxildeba da aravis asmevs. saqarTveloSi<br />
man kidev erTi Cveva aiTvisa - sadRegrZeloebis<br />
warmoTqma, da unda naxoT, ra ostaturad daeufla<br />
am xelovnebas. ai, am paskalTan vxvdebodi anies<br />
vardas, iseve, rogorc im drois franguli kinos<br />
sxva cnobil warmomad<strong>ge</strong>nlebs... da Tumca maSin<br />
aniesic garegnulad <strong>sxvanairi</strong> iyo, albaT, ubralod<br />
axalgazrda da Txeli, me ekranze dResac zustad is<br />
adamiani davinaxe - cocxali, ironiuli da yvelafrisadmi<br />
interesiT savse. da CemTvis kidev erTxel<br />
gamovitane daskvna, rom `drois msaxvrali xeli~ arcTu<br />
aucileblad swvdeba yvela adamians, ufro zustad,<br />
SeiZleba ise waxvide am qveynidan 80 Tu 90 wlis<br />
asakSi, rom moxucis stereotipad ar iqce.<br />
dRes ramdenime saaTi konkordze, anu `Tanxmobis<br />
moedanze~ gavatare. davdiodi, vkiTxulobdi, vfiqrobdi...<br />
konkordi - es mTeli samyaroa, da is yovelTvis<br />
axlad mxiblavs - Tavisi gansakuTrebuli sinaTliT,<br />
SadrevnebiTa da skulpturebiT, mwvanisa<br />
da oqrosferis SexamebiT, xedebiT - triumfuli Ta-<br />
Risa da madlenisaken, da, rac mTavaria, sivrcis usazRvrobiT,<br />
rasac, Turme, sruliad garkveuli axsna<br />
aqvs: is erTaderTi moedania msoflioSi, romelic<br />
ar aris SenobebiT SemozRuduli da Riaa sami<br />
mxriv, Sanzelizes, tiuilris baRebisa da senis mimarTulebiT.<br />
da swored es gaxsnilobaa misi mTavari<br />
Tviseba, misi xibli. aq yovelTvis meufleba harmoniulobisa<br />
da simSvidis gancda...<br />
magram warsuli? magram giliotina?<br />
1793 wlis 16 oqtomberi.<br />
maSin am moedans `revoluciis moedani~ erqva. mis<br />
SuagulSi giliotina idga. 16 oqtombris dRe iyo<br />
naTeli, magram civi. 11 saTze maria-antuaneta gamoiyvanes<br />
konsierJeridan `maisis ezoSi~, sadac mas<br />
talaxiani etli elodeboda. jalaTma miuTiTa adgili,<br />
sadac unda damjdariyo. TviTon mis ukan dajda.<br />
etli nela migoravda konkordisken, gzaze uamravi<br />
xalxi xvdeboda, magram ar ismoda arc yvirili,<br />
arc lanZRva, CurCulic ki. 30000 jariskaci qmnida<br />
mTel gzaze cocxal Robes. mxolod sent-onores<br />
misasvlelTan gaisma siZulvilis SeZaxilebi. luvris<br />
pirispir dedis xelSi mokalaTebulma bavSvma<br />
kocna gaugzavna. dedofals Tvalebi cremlebiT aevso.<br />
etli revoluciis moedanze Semogorda. maria-<br />
antuaneta adioda eSafotis kibeze, asvlisas SemTxveviT<br />
fexi daabija jalaTs xelze, misi bolo sityvebi<br />
iyo: `mapatieT, batono, me es gan<strong>ge</strong>b ar gamikeTebia~.<br />
mere yvelaferi Cveuli TanmimdevrobiT moxda.<br />
12 saaTsa da 15 wuTze rituali damTavrebuli<br />
iyo. jalaTma TmebSi Caavlo xeli maria-antuanetas<br />
Tavs da aCvena brbos, romelmac SesZaxa: `gaumarjos<br />
respublikas!~<br />
igive gza ramdenime TviT adre ludoviko me-16-m<br />
gaiara. 1793 wlis 21 ianvars is gaxda revoluciis<br />
pirveli msxverpli. istoriaSi darCa misi jalaTis,<br />
samsonis werili, dawerili 1793 wlis 20 Tebervals:<br />
`rodesac mivida giliotinis fexTan, ikiTxa, Sewydeboda<br />
Tu ara dolebis braxuni. sanam xdeboda misi<br />
mibma ficarze, daiyvira: `udanaSaulo var~. mere<br />
mogvibrunda jalaTebs: `batonebo, me udanaSaulo<br />
var yvelaferSi, rasac mabraleben. visurvebdi, rom<br />
Cemma sisxlma SeaduRabos fran<strong>ge</strong>bis bedniereba~.<br />
mefem aitana es yvelaferi simSvidiT da simtkiciT,<br />
romelmac yvela gaakvirva. me mjera, rom es simtkice<br />
man ipova religiis principebSi, romelTac masaviT<br />
aravin Cawvdomia~.<br />
ra sainteresoa, ara, rogor da ra sityvebiT laparakobs<br />
jalaTi Tavis msxverplze. am werilSi TanagrZnobac<br />
ikiTxeba mefis mimarT, mowiwebac da pativiscemac.<br />
rogor exameba es grZnobebi TviTon Tavis<br />
mokveTis faqts?<br />
wlebis mere aleqsandre diuma, mama, romelsac undoda<br />
ceremoniis detalebis dazusteba, Sexvda samsonis<br />
(jalaTis) Svils da Semounaxa istorias am<br />
saubris Canaweri: `ra moxda mefesa da Tqveni mamis<br />
damxmareTa Soris? - diax, me SemiZlia gipasuxoT, me
iq viyavi... roca mefe miiyvanes eSafotTan, xelebi<br />
Tavisufali hqonda. erTi damxmare eloda TokiT<br />
xelSi, meorem uTxra: aucilebelia SegikraT xelebi.<br />
- arasodes! - SesZaxa mefem, - arasodes! da Tokian<br />
kacs xeli hkra. sami danarCeni mefesTan miiWra.<br />
maSin mamaCemi miuaxlovda da didi mowiwebiT uTxra:<br />
mxolod cxvirsaxociT, Tqveno udidebulesobav.<br />
am mimarTvaze - Tqveno udidebulesobav, romelic<br />
didi xania, aRar gaegona, ludoviko me-16 SekrTa<br />
da Tqva, - kargi, iyos ase. RmerTo Cemo, esec! -<br />
da gauwoda xelebi dasabmelad~.<br />
madam de stali ase afasebs ludoviko me-16-es pirovnebas:<br />
`am kacma, romelsac aklda Zalauflebis SenarCunebisaTvis<br />
aucilebeli Zala, siTamame - mtrebis<br />
mosa<strong>ge</strong>rieblad, kacma, romlis bunebrivad morcxvma<br />
gonebam verc sakuTari ideebi gaiCina da verc<br />
sxvaTa naazrevis aTviseba SeZlo, tanjvisa da Rirseulad<br />
sikvdilis gasakviri unari gamoamJRavna~.<br />
me es sityvebi bevris mTqmelad mimaCnia da mefisa<br />
da dedoflis golgoTas gza kidev erTxel mafiqrebs<br />
imaze, ra rTuli da winaaRmdegobrivia adamianis<br />
buneba da ramdeni, erTmaneTis gamomricxavi<br />
Tvisebis dateva SeuZlia mas.<br />
binddeba. me isev konkordis moedanze var... revoluciis<br />
dros giliotinis aq aRmarTviT is revoluciis<br />
sisxlian Teatrad iqca. am moedanze Tavi<br />
mokveTes 1119 adamians. ukanasknelad, 1794 wlis 28<br />
ivliss - robespiersa da mis megobrebs.<br />
giliotina... sainteresoa, da raRac ga<strong>ge</strong>biT, Semzaravic<br />
am saxelwodebis warmomavloba. 1789 wels cnobilma<br />
eqimma Jozef ignas giliotinma parlamentSi<br />
orjer xotba Seasxa Tavis mokveTis axlad gamogonebul<br />
meqanikur meTods, rogorc ufro humanurs, CamoxrCobasa<br />
da najaxiT Tavis mokveTasTan SedarebiT.<br />
giliotini Tvlida, rom axali meqanizmi uzrunvelyofda<br />
dasjis myisierebas, rac Rirseuli sikvdilis<br />
aucilebeli da absoluturi pirobaa; Tavisi<br />
humanuri profesiidan gamomdinare, is cdilobda,<br />
daerwmunebina kanonmdeblebi, uari eTqvaT najaxiT<br />
Tavis mokveTisa da CamoxrCobis tradiciaze, romlebic<br />
sikvdilmisjils damatebiT wvalebas ayenebda;<br />
is ise damajereblad laparakobda, rom SeZlo kidec<br />
deputatTa darwmuneba. axalma meTodma Secvala Zveli,<br />
magram sabolood es gamarjveba humanisti eqimisTvis<br />
paradoqsulad tragikuli SedegiT dasrulda:<br />
Tavis mokveTis am axal meqanizms misi saxeli daerqva,<br />
ris gamoc, sawyali giliotini mTeli cxovrebis<br />
manZilze Rrma sinanuls gamoTqvamda.<br />
magram dasrulda teroris bneli epoqa da 1795<br />
wels revoluciis moedanma SeiZina Tavisi bevrism-<br />
Tqmeli saxeli: konkordi. anu Tanxmoba. mere sxva<br />
mniSvnelovani ambebic moxda: 1831 wels egviptis mefem<br />
madlierebis niSnad aCuqa safran<strong>ge</strong>Ts luqsoris<br />
taZris obeliski, frangi mecnieris - Sampolionis<br />
- mier ieroglifebis gaSifvris aRsaniSnavad;<br />
ludoviko-filipe pirvelma ki gadawyvita misi dadgma<br />
konkordis moedanze, radganac `is ar gagvaxsenebs<br />
arc erT politikur movlenas~. ase aRmoCnda<br />
konkordis SuagulSi es 3300 wlis asakis, 23 metris<br />
simaRlis, ramzes meores madidebeli ieroglifebiT<br />
mokazmuli, vardisferi granitis umSvenieresi<br />
monoliTi, romelic isea aq Serwymuli sivrcesTan,<br />
TiTqos, Soreul egvipteSi ki ara, aramed pirdapir<br />
kadri anies vardas filmidan lana RoRoberiZe
94<br />
aq, am adgilas gaCnda, gaCnda imisaTvis, rom samudamod<br />
daviwyebas miscemoda revoluciuri teroris<br />
avbediTi wlebi da TviTon moedani adamianTa da er-<br />
Ta Soris urTierTga<strong>ge</strong>bis simbolod qceuliyo.<br />
da ai, dRes, Sen dgaxar konkordze da SeiZleba<br />
arc ici, rom sami saukunis win am moedanze cvioda<br />
adamianTa mokveTili Tavebi da amas aTasobiT damswre<br />
aRfrTovanebiT xvdeboda; magram Tu saRamoxans,<br />
bindSi id<strong>ge</strong>bi didxans, zustad aq, am adgilas,<br />
usaTuod igrZnob raRac gau<strong>ge</strong>bar TrTolvas da iqneb<br />
mo<strong>ge</strong>landos kidec Tavis mosakveTad mimavali,<br />
lamazmani da garTobis moyvaruli dedofali, romelic<br />
sikvdilis piras warmoTqvams Tavisi cxovrebis<br />
yvelaze gasaocar sityvebs, jalaTisadmi mimarTuls:<br />
`mapatieT, batono, me es gan<strong>ge</strong>b ar gamike-<br />
Tebia~. magram am molandebas maSinve gadafaravs silamazisa<br />
da harmoniulobis gancda. da Sen mTeli<br />
arsebiT SeigrZnob mSvenierebas, romelic ase xSirad<br />
aris gadajaWvuli tra<strong>ge</strong>diasTan, agvirgvinebs<br />
mas da iqneb amis gamo TviTonac ufro Rrma, bevris<br />
damtevi da mimzidveli xdeba.<br />
mSveniereba, rogorc tra<strong>ge</strong>diis gvirgvini!<br />
am fiqrebSi Cafluli vbrundebodi saxlSi da<br />
uecrad Tvalwin damidga Cveni qveynis avbediTi wlebi,<br />
Cemi bavSvobis, da marto bavSvobis ki ara, albaT,<br />
mTeli cxovrebis umZimesi dRe, raJden-biZas dapatimrebis<br />
dRe. maSin 13 wlisa viyavi, da miuxedavad<br />
imisa, rom ukve gancdili mqonda mamis da dedis<br />
daWera, magram es sul adreul bavSvobaSi moxda,<br />
6 da 7 wlis asakSi, roca am movlenis bolomde gaazrebac<br />
ar SemeZlo. da ai, axla, raJden-biZa! - adamiani,<br />
romelic umSoblebod darCenili bavSvis TavdaviwyebiT<br />
miyvarda, romelic CemTvis mamac iyo<br />
da dedac, da kidev pirovneba, romelsac veTayvanebodi.<br />
yovel wuTas masTan erTad mindoda yofna,<br />
es iqneb winaTgrZnobac iyo da SiSic, rom masac usaTuod<br />
wamarTmevdnen! roca is baTumSi midioda leqciebis<br />
wasakiTxad, me mTeli dReebi Cvens patara<br />
rkinis aivans vafarebdi Tavs da vtirodi. roca is<br />
ijda Tavis uzarmazar (rogorc me meCveneboda ma-<br />
Sin) sawer magidasTan da werda, me iqve mivujdebodi<br />
da ase vamzadebdi gakveTilebs, an vkiTxulobdi.<br />
roca, Tavisi Cveulebisamebr, oTaxSi bolTas<br />
scemda, me maSinve fexebze Sevad<strong>ge</strong>bodi da is, yvelasTan<br />
mkacri da Seuvali, studentebis risxva, me,<br />
mis «Savtuxa gogos», veraferze meubneboda uars,<br />
iZulebuli xdeboda aetana es axireba, Semoexvia<br />
Cems mxrebze xelebi, CemTan erTad evlo oTaxis er-<br />
Ti kuTxidan meoreSi da aseT ucnaur mdgomareobaSi<br />
efiqra. efiqra wignebze da fizikis saxelmZRvaneloebze,<br />
romlebsac werda. me gvian mivxvdi, rom<br />
bavSvuri egoizmiT ubralod sicocxles ar vaclidi,<br />
is ki udrtvinvelad itanda yvelafers, vinaidan<br />
albaT masac hqonda winaTgrZnoba, rom im bnel<br />
qveyanaSi es idilia obol bavSvsa da mravalWirgamovlil<br />
55 wlis kacs Soris didxans ver gagrZeldeboda...<br />
an iqneb es winaTgrZnobac ar iyo, iqneb man<br />
ubralod icoda, rac eloda, vinaidan iyo cnobili<br />
<strong>ge</strong>rmanofili, mis diploms ainStainisa da plankis<br />
xelmowerebi amSvenebda, es ki namdvili danaSauli<br />
iyo Cven aseT «progresul» qveyanaSi, gansakuTrebiT<br />
<strong>ge</strong>rmaniasTan omis dawyebis mere. icoda, rac<br />
eloda, vinaidan esmoda sistemis arsi... vfiqrobdi<br />
raJden-biZaze da uceb gonebaSi amomitivtivda leqsi,<br />
romelic davwere misi dapatimrebis dRes. sakvirvelia,<br />
axla pirvelad mominda am Cemi pirveli<br />
leqsis sxvebisTvis gandoba. aqamde is Cemi, da mxolod<br />
Cemi saidumlo iyo; an ubralod TviTon leqss<br />
ar vaniWebdi araviTar mniSvnelobas. dRes ki man<br />
uceb CemTvis dokumentis Zala SeiZina, Savbneli<br />
drois mamxilebeli dokumentis Zala. da raki vfiqrob,<br />
rom gamoqveynebis Rirsia yvelaferi, rac im<br />
epoqaze laparakobs, rom dRevandelma bavSvebmac<br />
unda gaigon, ra iyo es movlena, es `sabWoTa kavSiri~,<br />
sadac icxovres maTma mSoblebma da bebia-babuebma,<br />
amitom vubrundebi mas:<br />
modi, miSvele, miTxari rame,<br />
Tvalze gaaSre cremli faruli,<br />
modi, gandevne boroti Rame,<br />
SigniT sxeulSi Semoparuli.<br />
o, rogor mtanjavs avi sicive,<br />
vis davuSave, ra davuSave,<br />
rogor maSfoTebs sxvebis sicili,<br />
rogor Semodis gulSi siSave.<br />
umTvaro Rame meZaxis uxmod,<br />
Cemebr euli fexze mexveva,<br />
guls, naiarevs Tavisken uxmobs,<br />
rogorc nu<strong>ge</strong>Sis frTxili Sexeba.<br />
radganac davrCi masaviT marto,<br />
me, raJden-biZas «Savtuxa gogo»,<br />
ra mxrebiT vzido amxela dardi,<br />
anda umisod vicxovro rogor.<br />
vici, davkar<strong>ge</strong> me mosveneba,<br />
aq, saxlSic vxedav kedlebs cixisas,<br />
mxolod eg saxe, viT moCveneba,<br />
aRmobrwyindeba, rogorc Tilisma.<br />
bnel sudaraSi mTlad gavexvie,<br />
gulSic Camdgara unaTlo Rame,<br />
elva elvarebs, Tavze mexia,<br />
o, manu<strong>ge</strong>Se, miTxari rame.<br />
marTali giTxraT, ar vici, vis mivmarTavdi da visgan<br />
velodi nu<strong>ge</strong>Ss! is gancda ki maxsovs, rom Cems<br />
pirispir vxedavdi saSinel urCxuls, romelic Cemi<br />
usayvarlesi adamianis gadaylapvas lamobda! da es<br />
aRsrulda kidec, vinaidan im dRes raJden-biZa marTlac<br />
samudamod davkar<strong>ge</strong> - is ramdenime Tvis mere<br />
cixeSi gardaicvala dizinteriiT.
kalderisa da kandinskis gamofena boburSi, anu<br />
pompidus centrSi. kalderi, romelic naklebad aris<br />
cnobili saqarTveloSi... pirvelive darbazidan<br />
movixible misi sruliad gansakuTrebuli samyaro-<br />
Ti, am «rkinis ZafebiT» Seqmnili da aseTi metyveli<br />
figurebiT da portretebiT. 1926 wels es axalgazrda<br />
amerikeli dasaxlda parizSi. es iyo `giJuri<br />
wlebis~ epoqa, rodesac safran<strong>ge</strong>Tis sruliad<br />
kosmopolitur dedaqalaqSi Tanaarseboben pablo<br />
pikaso, salvador dali, amadeo modiliani, konstantin<br />
brankuCi... ganaTlebiT inJineri da mowodebiT<br />
mxatvari kalderi Cqara monparnasis bohemis wevri<br />
gaxda. man adridanve miagno rkinis, rogorc skulpturisaTvis<br />
Sesaferisi masalis SesaZleblobebs,<br />
demonstraciulad uaryo qandakebisTvis tradiciuli<br />
brinjao da marmarilo da Tavisi figurebisTvis<br />
masalad mxolod rkinas, naWers, Toks, xes da mavTuls<br />
iyenebda.<br />
da es marTlac sakvirveli sanaxaobaa! es rkinis<br />
ZafebiT `gamoZerwili~, haerSi dakidebuli, gamWvirvale,<br />
mTrTolvare figurebi da portretebi, romelTac<br />
Tanamedroveebma daarqves `naxatebi sivrceSi~.<br />
Jak preveri ambobda mis Sesaxeb: `es giJmaJi<br />
inJineri gau<strong>ge</strong>bari saSualebebiT awyobs cxovrebis<br />
dResaswaulebs~. sartri aRiqvamda mis ucnaurad<br />
moZrav mavTulis sxeulebs, rogorc `adgilobriv<br />
dResaswaulebs~. miro eZaxda `jirkvs mercxlis<br />
suliT~.<br />
da bolos, misi Semoqmedebis kulminacia - cirki!<br />
kalderamde tuluz-lotrekma Tu pikasom da bevrma<br />
sxvam, naklebad cnobilma, ukvdavyves klounebi<br />
da akrobatebi. kalderic, Tavis mxriv, gamoxatavs<br />
rwmenas, rom `cirki aris arsebobis sinonimi~ da<br />
qmnis Tavis `moxetiale cirks~. is moicavs orasamde<br />
miniaturul personaJs da aqsesuars, romlebic<br />
izidaven mnaxvels TavianTi TaviseburebiT da sad-<br />
Resaswaulo ganwyobiT da romlebic maSin, meoce saukunis<br />
ocian wlebSi, moZraobaSi mohyavdaT TviTon<br />
kalders da mis asistentebs. dRes iTvleba, rom<br />
es warmod<strong>ge</strong>nebi, romlebic imarTeboda kerZo binebSi<br />
Tu sajaro darbazebSi, iyo saukunis pirveli<br />
artistuli performansebi.<br />
rogorc ambobs erT-erTi mkvlevari: `kalderis<br />
cirki - es aris magiuri samyaro, sadac sxeulebi amarcxeben<br />
mizidulobis kanons~.<br />
da isev tenisi! da amjerad - uimbldoni! da Tumca<br />
mSvenivrad mesmis, ra sasacilod SeiZleba moe-<br />
Cvenos vinmes Cemi midrekileba `sportuli komentatorobisadmi~,<br />
mainc ver vaxerxeb gverdi avuaro<br />
am CemTvis (da, cxadia, ara marto CemTvis) marTlac<br />
mniSvnelovan movlenas.<br />
uimbldoni, didi Slemis yvelaze `asakovani~ da<br />
yvelaze tradiciuli turniri, dRes kidev erTi<br />
tradiciis damamkvidrebeli gaxda: swored aq, ukve<br />
mesamed gaTamaSda klasikuri, sruli sigrZis finali<br />
kacTa Soris. 2007 wels federerma xuTi setiT<br />
mougo nadals, 2008 wels - nadalma federers, da ai<br />
axla, isev xuTi setiT, federerma daamarcxa rodiki,<br />
Tanac mexuTe seti ugrZelesi iyo saerTod didi<br />
Slemebis istoriaSi, 16 -14.<br />
wels centralur kortze gaakeTes raRac araCveulebrivi<br />
gadaxurva imisaTvis, rom iqauri Zalian<br />
xSiri wvimebis dros ar Sewyvetiliyo TamaSebi, rogorc<br />
es mudmivad xdeboda. da ai, swored wels ise<br />
miiwura turniris pirveli kvira, rom uimbldonis<br />
Tavze erTxelac ar uwvimia. momewona amasTan dakav-<br />
SirebiT franguli damcinavi komentari: `ingliselebi<br />
aRSfoTebulebi arian imiT, rom ar wvims da ver<br />
naxes, rogor ixureba centralur kortze teqnikis<br />
ukanaskneli sityviT Seqmnili saxuravi. maTi azriT,<br />
es imas hgavs, noes rom aeSenebina Tavisi kidobani da<br />
warRvna ar momxdariyo~, - wers komentatori. turniri<br />
marTlac ise miiwura, rom warRvna ara da ar dadga,<br />
magram erTxel odnav wamowvima da organizatorebma<br />
maSinve amayad gadaxures korti, rasac londonelebis<br />
sayovelTao taSis griali mohyva.<br />
turniris Sede<strong>ge</strong>bi ki CemTvis ubralod aRmafr-<br />
Tovanebeli iyo: jer debma uiliamsebma naxevarfinalebSi<br />
mou<strong>ge</strong>s rusebs da kidev erTxel (mgoni, me-<br />
Svided) erTmaneTs Soris iTamaSes didi Slemis finali,<br />
sadac amjerad umcrosma - serenam - gaimarjva.<br />
finalamde venus uiliamsi ase pasuxobda JurnalistTa<br />
auracxel SekiTxvebs: me yovelTvis minda,<br />
rom serenam moigos, garda im SemTxvevebisa, roca<br />
is CemTan TamaSobs. wa<strong>ge</strong>bis mere ki RimiliT Tqva, -<br />
is dRes Cemze Zlieri iyo da bunebrivia, rom moigoo.<br />
imave dRes debma mou<strong>ge</strong>s avstralielebs wyvil-<br />
Ta finalic.<br />
debi uiliamsebis cxovrebis istoria ki ubralod<br />
daujerebelia: ocdaaTiode wlis win harlemSi, tenisis<br />
erTi patara mitovebuli kortis gverdiT cxovrobda<br />
vinme riCard uiliamsi, Raribi Savkaniani Tavisi<br />
ojaxiT. erTxel man gazeTSi waikiTxa, rom vi-<br />
Rac bulgarelma tenisistma qalma moigo prizi -<br />
100 000 dolari; da riCardma gadawyvita, gaeCina ori<br />
gogo da gaezarda isini tenisis Cempionebad. sakvirveli<br />
am istoriaSi is aris, rom es ucnauri gadawyvetileba<br />
man realobad aqcia: gaCnda ori gogo, romlebic<br />
lamis dabadebidan mTel dReebs kortebze<br />
atarebdnen, fulis uqonlobis gamo, maT TviTon ri-<br />
Cardi wvrTnida (rac, sxvaTa Soris, dRemde grZeldeba),<br />
da mas mere venusma da serenam moipoves msoflio<br />
tenisis yvela tituli da aTiaTasobiT milioni<br />
dolari! mama yvela Sejibrze dahyveba Tavis<br />
Svilebs da erTaderTi, risi naxvac ar SeuZlia, es<br />
maTi erTmaneTs Soris TamaSia. ase iyo welsac - finalis<br />
dRes is ukve TviTmfrinavSi ijda da amerikisken<br />
mifrinavda.<br />
turniris mTavari intriga ki isev da isev federeris<br />
95
96<br />
garSemo trialebda, SeZlebda Tu ara Sveicarieli gamarjvebas<br />
da amiT msoflios yvela drois saukeTeso<br />
moTamaSis saxelis mopovebas. da sabolood es moxda<br />
kidec: federeri gaxda erTaderTi CogburTeli,<br />
romelmac meTxuTmeted moigo didi Slemi! am movlenas<br />
sulgrZeli enTuziazmiT Sexvda samprasi, visac<br />
rolan-garosis mo<strong>ge</strong>bis mere gauTanabrda da axla<br />
gauswro federerma da vinc specialurad Camovida<br />
amerikidan am matCze dasaswrebad. - «Zalian vwuxvar<br />
rodikis gamo, romelsac hqonda Sansi, - Tqva amerikelma<br />
matCis bolos, - magram federeri, es le<strong>ge</strong>ndaa.<br />
xati~. da kiTxvaze, aris Tu ara is yvela drois saukeTeso<br />
moTamaSe, upasuxa: - `me vityodi, rom aris~.<br />
finalistebmac dajildoebis ceremonialze tenisisTvis<br />
ritualuri keTilSobili sityvebi warmoTqves.<br />
sasowarkveTilma rodikma, romlisTvisac uimbldonis<br />
titulis mopoveba mTeli cxovrebis ocneba<br />
iyo da romelic amjerad bewvze waago, mowiwebiT mimarTa<br />
federers: `Sen daimsaxure yvelaferi, rac<br />
gaqvs~. federerma ki uTxra: `me mSvenivrad vici, endi,<br />
rasac grZnob Sen axla, zustad igive gadavitane<br />
aq SarSan da namdvil tkivils ganvicdi dRes Sen gamo~.<br />
xolo SekiTxvaze, ras grZnobs imasTan dakavSirebiT,<br />
rom isev gaxda msoflios pirveli nomeri, upasuxa:<br />
`es namdvilad sasixaruloa, magram Tqven gaviwydebaT,<br />
rom wels aq ar TamaSobda rafa (rafael nadali)<br />
da roca is dabrundeba, yvelaferi axlad gadasawyveti<br />
iqneba~.<br />
me, cxadia, ar vici, vin da ramdenad gulwrfelia<br />
amgvari gancxadebebis warmoTqmisas, magram Tavis-<br />
Tavad Zalian momwons sulgrZelobis da mowinaaRmdegis<br />
mimarT pativiscemis gamoxatvis es damkvidrebuli<br />
stili. rogorc ambobda cnobili arqiteqtori<br />
da lado mesxiSvilis didi megobari andrei<br />
burovi: ïðåäïî÷èòàþ íåèñêðåííóþ âåæëèâîñòü<br />
èñêðåííåìó õàìñòâó.<br />
lados saSinlad moswonda es naTqvami da xSirad misTvis<br />
Cveuli gadaWarbebuli aRtacebiT imeorebda.<br />
matCis Semdgom preskonferenciaze ki federeri<br />
ase aRwerda mo<strong>ge</strong>bis moments: - `es iyo wuTi, roca<br />
me vuTxari Cem Tavs: Sen es gaakeTe! energiis mozRvavebis<br />
giJuri wuTi! radganac mere, roca vnaxe gadaRebuli<br />
bolo kadrebi, gavifiqre, RmerTo Cemo,<br />
me davxtivar, rogorc biWi, romelsac ar sjera, rom<br />
gaimarjva~. da daumata: - `dRes ase vxedav Cem Tavs:<br />
da axla, ra ginda kidev? Sen miaRwie yvelafers, rac<br />
SeiZleboda, da albaT, es saukeTeso momentia Tavis<br />
danebebisTvis, magram me ise miyvars TviTon TamaSi<br />
da kidev - tenisistis moxetiale cxovreba, Tan<br />
mirkac ar SemeSveba, masac urCevnia uyuros Cems TamaSs<br />
da mec mirCevnia viaro masTan erTad turnirebze,<br />
vidre vijde saxlSi. es ar aris Cemi cxovreba~.<br />
da komentatori wers: `federeri - es mraval enaze<br />
mosaubre, globaluri soflis WeSmariti mkvidri,<br />
romelsac colad hyavs yofili tenisisti da<br />
aqvs gaunelebeli interesi ucxouri kulturebis<br />
mimarT - aris Tavis winamorbedebze bevrad metad<br />
mor<strong>ge</strong>buli imisaTvis, rom gaixangrZlivos kortze<br />
arseboba~.<br />
Cvenc, visac namdvil siamovnebas gvaniWebs am gamorCeuli<br />
tenisistis srulyofileba da eleganturoba,<br />
sxva araferi dagvrCenia, vidre velodoT mis<br />
momaval gabrwyinebebs kortze.<br />
da es aseTi mniSvnelovani movlenac Sedga: barak<br />
obama Cavida moskovSi da Sexvda medvedevs da putins.<br />
Cveni molodini da mRelvareba: rogor aisaxeba<br />
es Sexvedra Cvens qveyanaze?! bevria gamoxmaureba<br />
presaSi, ZiriTadad, CvenTvis misaRebi. (minda,<br />
vuTxra qarTvel mkiTxvels, rom Cveni elCi mamuka<br />
kudava da misi xelmZRvanelobiT saelCo marTlac<br />
Zalian seriozul muSaobas atarebs am mimarTulebiT:<br />
es aris yoveldRiuri Sexvedrebi im mizniT, rom<br />
aqauri politikosebi da Jurnalistebi ufro kargad<br />
gaerkvnen saqarTvelo-ruseTis urTierTobeb-<br />
Si da metad gaacnobieron rusuli xelisuflebis<br />
imperiuli ambiciebi da ufro zogadad - rusuli safrTxe).<br />
pirvel rigSi, gTavazobT 7 ivlisis `le mondSi~<br />
dabeWdil werils, romelic sainteresod me-<br />
Cveneba. (avtori - mari roJe).<br />
`...naTelia tonalobis Secvla, magram arsebiTad<br />
poziciebi daSorebulia. specialistebi Tvlian,<br />
rom erTaderTi xelSesaxebi SeTanxmeba SeiZleba<br />
iyos SeTanxmeba strategiuli SeiaraRebis Semcirebis<br />
Sesaxeb. magram aqac: moskovis xelisuflebaSi<br />
myofi samxedro-politikuri elita daJinebiT<br />
Tvlis (karnegis centris direqtoris, dim-
itri treninis azriT), rom SeerTebul Statebs<br />
aqvT damaluli samoqmedo <strong>ge</strong>gma: gaanadguron ruseTi.<br />
es paranoiuli xedva gamomJRavnda usafrTxoebis<br />
kremlis mier damtkicebul axal strategiul<br />
xedvaSi (2009 wlis maisi), romlis mixedviT,<br />
SeerTebuli Statebi rCeba qveynis usafrTxoebis<br />
mTavar safrTxed.<br />
advilia, daaWiro `gadatvirTvis~ Rilaks. siZnele<br />
ori qveynis `xisti mexsierebis~ fundamentur SeuTavseblobaSia.<br />
ruseTsa da amerikas ara aqvT arc<br />
erTi da igive politikuri sistema, arc erTi da igive<br />
miznebi da Rirebulebebi. saerTo ekonomikuri<br />
interesebis ararsebobis pirobebSi, ruseT-amerikis<br />
urTierTobebis mTeli tilo damorCilebulia<br />
usafrTxoebas da <strong>ge</strong>opolitikas, rac niSnavs, rom<br />
is aris siamayis da mbrZaneblobis akviatebuli ideis<br />
mZevali. amdenad es aris `xisti mexsierebis~ problema,<br />
- wers andrei zolotovi, `ria novostis~<br />
erT-erTi xelmZRvaneli.<br />
ruseTis pozicia orazrovania: erTdroulad dasavleTTan<br />
da dasavleTis winaaRmdeg. politikurma<br />
elitam iswavla dasavleTis qveynebTan urTier-<br />
Toba, magram eris konsolidaciisaTvis mas sWirdeba<br />
mtrebis dasaxeleba, sakuTari Tavis warmoCena<br />
alyaSemortymul cixesimagred.<br />
ukanasknel wlebSi moxda dasavleTTan urTierTobis<br />
aSkara gaciveba. is gansakuTrebiT gaZlierda<br />
ruseT-saqarTvelos 2008 wlis agvistos omis momentSi,<br />
ris merec moskovma aRiara saqarTvelos ori<br />
separatistuli regioni. am mimarTulebiT Cixi totaluria.<br />
aTasobiT rusi samxedro damkvidrda aq xangrZlivi<br />
vadiT; amave dros belarusmac ki, ruseT-<br />
debi uiliamsebi<br />
is tradiciulma mokavSirem, ar aRiara am qveynebis<br />
arseboba. `ruseTis saerTaSoriso politika mimar-<br />
Tulia iqiT, rom periferiaze gaiCinos qveynebi - vasalebi.<br />
da Tu es SeuZlebeli iqneba, Seqmnas susti<br />
qveynebis arastabilurobis sartyeli. es politika<br />
aris instrumenti, romliTac xelisufleba cdilobs,<br />
SeinarCunos arqauli da avtokratuli reJimi,<br />
romlis fesvebi me-19 saukuneSia~, ambobs lidia Sevcova,<br />
karnegis centris analitikosi. ufro metad,<br />
vidre odesme, ruseTs awuxebs nato-s gafarToeba,<br />
romelsac is alyis Semortymad aRiqvams.<br />
gabruebuls energiis mimwodeblis roliT, ruse-<br />
Ts aqvs ambicia, yvelaze avtoritarul reJimebTan<br />
erTad (CineTi, irani, venesuela), gaxdes 21-e saukunis<br />
ZiriTadi moTamaSe, romelic SeZlebs SeewinaaRmdegos<br />
dasavleTis he<strong>ge</strong>monias. magram am ambicias<br />
aqarwylebs ori faqtori. miuxedavad navTobdolarebiT<br />
mopovebuli simdidrisa, mas ara aqvs wona<br />
msoflio ekonomikaSi, romelSic misi wvlili 2% -<br />
s Sead<strong>ge</strong>ns. garda amisa, is erTaderTi industriuli<br />
qveyanaa, sadac sicocxlis xangrZlivoba klebulobs<br />
ukanasneli 40 wlis manZilze. gansakuTrebiT<br />
dabalia mamakacebisTvis (61%), is ukavSirdeba<br />
alkoholis da TuTunis Warb moxmarebas da janmr-<br />
TelobisTvis gamoyofili Tanxebis simcires. mosaxleobis<br />
raodenoba mcirdeba, 148, 9 milioni 1993w.<br />
da 141,9 milioni 2009 wels. statistikis komitetis<br />
monacemebiT, 2025 wlisTvis qveyana dakargavs 11 milion<br />
macxovrebels~.<br />
Cemi azriT, statiaSi ruseTis Zireuli problemebia<br />
asaxuli. 2% msoflio ekonomikaSi, sicocxlis<br />
xangrZlivobis Zalian dabali done da mosaxleob
98<br />
is katastrofuli kleba umTavresad sayovelTao<br />
alkoholizmis gamo! SeiZleba aseTi qveyana msoflioSi<br />
erT-erTi he<strong>ge</strong>monis rolisaken miiswrafodes?<br />
albaT kidev ufro sainteresoa dasavleTis presis<br />
gamoxmaureba samitis dasrulebis Semdeg. `deili<br />
telegrafSi~ dabeWdilia werili saTauriT: `obama<br />
afrTxilebs kremls da eubneba, rom saqarTvelos<br />
aqvs ufleba, gaxdes nato-s wevri~.<br />
nawyvetebi statiidan:<br />
`prezidentma obamam gamoiwvia rusi maspinZlebis<br />
aRSfoTeba, roca man daicva saqarTvelos ufleba<br />
nato-Si Sesvlisa da gaakritika kremli, imis gamo,<br />
rom mas surs, ibatonos Tavis mezoblebze.<br />
Tavisi prezidentobis mesame umniSvnelovanes gamosvlaSi,<br />
romelic Sedga moskovSi da sagareo politikas<br />
eZRvneboda, man mZlavrad daicva qarTuli<br />
da ukrainuli damoukideblobis principi.<br />
saqarTvelo, romelSic ruseTi SeiWra SarSan zafxulSi,<br />
iyo vizitis meore dRis mravaljeradi Tema<br />
- bolo dros gaZlierda SeSfoTeba imasTan dakavSirebiT,<br />
xom ar apirebs kremli axali samxedro<br />
kampaniis wamowyebas saqarTvelos prodasavleli<br />
prezidentis - saakaSvilis gandevnis mizniT.<br />
ruseTis xelisuflebam erTmniSvnelovnad gamoacxada<br />
yofili sabWoTa kavSiris qveynebi `Tavisi<br />
interesebis privilegirebul sferod~. magram obamam<br />
dagmo amgvari midgoma, rasac man uwoda interesTa<br />
sferoebis ganawilebis me-19 saukunisdroindeli<br />
filosofia.<br />
`Zlieri qveyana ar amJRavnebs Tavis Zalas sxva qveynebis<br />
damorCilebiT an maTi demonizirebiT~, - Tqva<br />
obamam.<br />
auditoriam mxolod erTxel daukra taSi obamas.<br />
es gamosvla ar gadasca arc erTma satelevizio arxma,<br />
romlebsac - yvelas uklebliv - saxelmwifo akontrolebs.<br />
komentatorebi amboben, rom es iyo obamamaniis<br />
Tavidan acilebis survili.<br />
prezidentis misias arTulebda misi Sexvedra vladimer<br />
putinTan, romelic man wina kviras gaakritika,<br />
rogorc adamiani, romelsac erTi fexi warsulSi<br />
aqvs~.<br />
vnaxoT, ra Sedegi mohyveba msoflios uZlieresi<br />
qveynis aseTi qarizmuli, sayovelTaod aRiarebuli<br />
da arsebiTad progresuli prezidentis sityvebs.<br />
magram arsebobs faqtori xelisuflebisa, romelsac<br />
mimarTavs obama. rogorc wers `los anjeles<br />
Taimsi~: `is, rac prezidentma obamam uTxra moskovis<br />
auditorias da is, rac gaigona ruseTis politikurma<br />
elitam, SeiZleba ar iyos erTi da igive -<br />
miuxedavad imisa, rom es sityvebi mis dasarwmuneblad<br />
iyo gamiznuli~.<br />
da `optimizmisken moqceuli~ vudi aleni ki Tavisi<br />
axali filmiT `Whatever works~ (rac, albaT, daaxloebiT<br />
ase unda iTargmnos: `rogorc gamova~),<br />
Tavisi ganumeorebeli stiliT, simsubuqiT, TavisuflebiT<br />
da moulodneli sixalisiT gvinergavs<br />
rwmenas, rom es cxovreba mSvenieria Tavisi sul ubralo,<br />
xSirad primitiuli gamovlinebebiT; rom Camoyalibebulma<br />
mizantropmac SeiZleba gaugos <strong>ge</strong>mo<br />
amqveyniur arsebobas, aRiaros adamianuri urTierTobebis<br />
da siyvarulis Zala; samxreTis mkvidri,<br />
mkacri wesebis da akrZalvebis mimdevari qali<br />
erotikuli fotogamofenis avtorad da Tavisufali<br />
seqsualuri cxovrebis apolo<strong>ge</strong>tad iqces; misma<br />
aseTive konservatorma da samxreTuli tradiciebis<br />
damcvelma qmarma uecrad aRmoaCinos, rom<br />
mTeli sicocxle kacebisken miiltvoda, da am aRmoCeniT<br />
gaxdes bednieri... da kidev bevri moulodneli<br />
ram SeiZleba moxdes adamianebis cxovrebaSi. amisaTvis<br />
sakmarisia, ukuagdo aRzrdiT, Tu garemocviT<br />
Canergili tabuebi, gaTavisuflde Sinaganad,<br />
misce gza midrekilebebs, romlebic Camalulia SenSi<br />
da cxovreba xdeba Tavbrudamxvevi, mxiaruli Tavgadasavali,<br />
sadac, Tu Tavis mosaklavad gadaxtebi<br />
fanjridan (rasac akeTebs filmis gmiri, mizantropi<br />
- vudi alenis alter ego), usaTuod daecemi<br />
qals, romelic Turme gan<strong>ge</strong>biT SenTvis iyo ganku-<br />
Tvnili da romelmac, rogorc mediumma, albaT icoda<br />
kidec, rom es ase unda momxdariyo, da es gaxdeba<br />
Seni axali cxovrebis dasabami...<br />
Cveni arsebobis tragikuli aspeqtebis gaTvaliswinebiT,<br />
Zalian girCev, mkiTxvelo, rogorc ki <strong>ge</strong>qneba<br />
SesaZlebloba, naxo vudi alenis filmi ubralod<br />
imisaTvis, rom daisveno, gaxalisde da gaixseno,<br />
rom Senc, Senc gaqvs ufleba, iyo Seni Tavis gam<strong>ge</strong>beli<br />
da SeigrZno amqveyniuri cxovrebis <strong>ge</strong>mo.<br />
lana RoRoberiZe da evropis sabWos saparlamento<br />
asambleis Tavmjdomare lordi rasel jonstoni<br />
(saqarTvelos evropis sabWoSi miRebis dRe)
800 milioni evropelis evropa<br />
sityva, warmoTqmuli 1999 wlis 5 dekembers, veneciaSi,<br />
evropis kulturuli asociaciis <strong>ge</strong>neraluri asambleis<br />
sxdomaze.<br />
(evropis kulturuli asociacia – e.k.a. - daarsda<br />
1950 wels veneciaSi. misi mizani iyo evropis mweral-<br />
Ta, SemoqmedTa da mecnierTa gaerTianeba erovnuli<br />
warmomavlobisa da ideologiuri mrwamsis miuxedavad.<br />
misi damaarseblebi arian umberto kompaniolo,<br />
Tomas mani, mark Sagali, fransua moriaki, juzepe ungareti<br />
da sxvebi. 1983 wlis 7-9 oqtombris veneciis<br />
deklaraciaSi naTqvamia: `evropis kulturuli asociacia<br />
acxadebs: WeSmariti samyaro, samyaro, romlis-<br />
Tvisac omi ar aris erTaderTi alternativa, moiTxovs<br />
saxelmwifoTa Soris urTierTobis axlebur gaazrebas<br />
da solidarul pasuxism<strong>ge</strong>blobas yoveli pirovnebisa<br />
da eris mxridan. igi solidarobas ucxadebs<br />
adamianis Rirsebas. miaCnia, rom solidarobis ideis<br />
matareblebi, pirvel rigSi, kulturis moRvaweni<br />
arian, amitomac erTiandebian isini e.k.a.-Si, riTic kisruloben<br />
pasuxism<strong>ge</strong>blobas, Zala da energia ar daiSuron<br />
imisaTvis, rom ipovon gamosavali civilizaciis<br />
krizisidan. asociacia amtkicebs, rom kulturis<br />
politikis safuZveli aris yoveli adamianis pirovnuli<br />
sindisi”).<br />
qalbatonebo da batonebo, minda daviwyo gancxadebiT,<br />
romelsac sruliad gansakuTrebuli mniSvneloba<br />
aqvs CemTvis: Cemis azriT, meoce saukunis meore<br />
naxevris udidesi movlena, movlena, romelmac Zirf-<br />
esvianad Secvala msoflio wesrigi, aris saerTaSoriso<br />
organizaciebis Seqmna, iseTebis, rogoricaa gaero,<br />
evrokavSiri, evropis sabWo, euTo, da ufro mokrZalebuli<br />
Tavisi SesaZleblobebiT, magram didi miznebis<br />
mqone - evropis kulturuli asociacia.<br />
ratom mimaCnia es movlena esoden grandiozulad?<br />
Sevecdebi, vupasuxo am kiTxvas.<br />
swored meoce saukunis meore naxevarSi, pirvelad<br />
misi xangrZlivi istoriis manZilze, Cems qveyanas mieca<br />
Sansi, gamxdariyo saerTaSoriso erTobis wevri,<br />
anu Sansi daeZlia istoriulad determinirebuli martooba.<br />
patara qristianuli qveyana, garSemortymuli<br />
didi da Zlieri saxelmwifoebiT, xSirad darbeuli<br />
da ganadgurebuli sxvadasxva dampyrobelTa mier<br />
da mainc yovelTvis aRmdgari da aRorZinebuli sicocxlis<br />
daucxromeli wyurviliTa da siyvaruliT, -<br />
Cemi mSobliuri qalaqi Tbilisi, romelic 1500 wels<br />
iTvlis, sul cota 300 - jer iyo iavarqmnili da mainc<br />
yovelTvis ubrundeboda sicocxles, - da ai, axla,<br />
es qveyana, romlisTvisac martooba bedisweriT iyo<br />
gansazRvruli, aRmoCnda msofliosa Tu evropis er-<br />
Ta Tanasworuflebianobis safuZvelze Seqmnili ojaxis<br />
Rirseuli wevri. vfiqrob, mTelma erma unda Seisisxlxorcos<br />
es faqti da Rrmad gaiazros misi mni-<br />
Svneloba dRevandeli dRisa da momavlisaTvis.<br />
me, piradad, vicxovre am martoobaSi, rogorc represirebuli,<br />
Zirfesvianad ganadgurebuli ojaxis<br />
Svilma. dedaCemi, romelic daapatimres mxolod imitom,<br />
rom iseve, rogorc asiaTasobiT sxva qals, xalxis<br />
mtris ojaxis wevri erqva. ar <strong>ge</strong>gonoT, rom me<br />
kaxa Citaia, safran<strong>ge</strong>Tis elCi saqarTveloSi bernar fasie<br />
lana RoRoberiZisTvis safran<strong>ge</strong>Tis Rirsebis ordenis gadacemisas
100<br />
gamonakliss warmovad<strong>ge</strong>ndi, TiTqmis yvela Cems megobars<br />
mama, an dedac da mamac daWerili an daxvretili<br />
hyavda. erTaderTi ram, rac gvexmareboda martoobis<br />
daZlevaSi, iyo Cveni erToblivi swrafva Tavisuflebisaken.<br />
da rodesac, ormociani wlebis dasasruls,<br />
raRac SemTxveviTobis ZaliT, me aRmovaCine pol<br />
eluaris leqsi - `Tavisufleba”, da vTargmne is qarTulad,<br />
is CemTvis da Cemi megobrebisTvis namdvil aRmo-<br />
Cenad da TviT Tavisuflebis ideis xorcSesxmad iqca.<br />
`Cemi bavSvobis rveulebze<br />
da xeTa kanze<br />
qviSaze Tovlze<br />
me vwer Sens saxels...<br />
vnebisgan daclil aryofnaze<br />
mTlad gaSiSvlebul martoobaze<br />
Cumi sikvdilis nabijebze<br />
me vwer Sens saxels...~<br />
da bolos:<br />
`me davibade rom Sen Segicno<br />
da Sen dagarqva es saxeli<br />
Tavisufleba.~<br />
aTeuli wlebis manZilze Cven vcxovrobdiT am aseTi<br />
ubralo da aseTi gulSi Camwvdomi sityvebiT. da es iyo,<br />
amave dros, Cveni miaxloveba evropasTan.<br />
ra aris CvenTvis, sabWoTa sinamdvilidan gamosuli<br />
adamianebisTvis, evropa?<br />
evropa erTiani, evropa, gamTiSveli sazRvrebis gareSe,<br />
sadac yvelas, qveyanas iseve, rogorc pirovnebas,<br />
SeuZlia icxovros Tavisi Tavisufleba.<br />
es iseTi momxibvlelia, xedavde, rogor iqmneba er-<br />
Toba erebisa, romlebic inawileben saerTo beds; er-<br />
Toba, romelic samyaros globaluri moTamaSe xdeba,<br />
sadac yvela grZnobs Tavis mniSvnelobas sxvebisTvis<br />
da Tavis Tanasworobas sxvebTan; erTianoba erebisa,<br />
romlebis inawileben saerTo sindiss, sadac yvela inarCunebs<br />
sakuTar TviTmyofadobas da romelsac or<br />
materialist gigants - a.S.S.-sa da CineTs Soris - ar<br />
eSinia iyos cotaTi idealisti, gaaerTianos erebi Tanasworuflebianobis<br />
safuZvelze, gamoiyenos Tavisi<br />
kulturuli mravalferovneba da misces planetas simdidreebis<br />
samarTlianad ganawilebis magaliTi.<br />
Tqven ityviT, rom es ocnebaa? SeiZleba. magram es<br />
iseTi ocnebaa, romelic erT dRes sinamdviled iqceva.<br />
nu gagikvirdebaT, rom Cven gvaqvs mZlavri survili,<br />
gavxdeT am ocnebis Tanaziari.<br />
minda SevaCero Tqveni yuradReba Cemi qveynis aRma<br />
da daRma svlebze misi grZeli istoriis manZilze. rom<br />
daviwyoT promeTeTi, romelmac mostaca RmerTs cecxli,<br />
ramac mTel kacobriobas Semoqmedebis biZgi misca,<br />
rogorc ambobda guSin batoni <strong>ge</strong>remeki. minda gagaxsenoT,<br />
rom promeTe kavkasionis qedze iyo mijaWvuli,<br />
es, albaT, saqarTvelo iyo, da vin icis, iqneb<br />
qarTvelebs imis mtkicebac moundeT, rom es pirveli<br />
meamboxe qarTveli iyo? mere kolxeTSi, anu saqarTveloSi,<br />
Camovidnen argonavtebi da gaitaces oqros sawmisi,<br />
sinamdvileSi oqros mopovebisa da damuSavebis<br />
wesi, rac 3000 wlis win am qveynis maRal ganviTarebaze<br />
metyvelebs, da rac kidev ufro mniSvnelovania,<br />
es faqti utyuarad mianiSnebs qarTul-berZnul,<br />
da mogvianebiT, qarTul-bizantiur kavSirebze. qristianoba<br />
saqrTveloSi jer kidev me-4 saukuneSi gamocxadda<br />
saxelmwifo religiad, amave saukuniT TariRdeba<br />
qarTuli anbani; me-12 saukunis oqros xana, renesansis<br />
ideebi, adreul SuasaukuneebSi gavrcelebuli;<br />
imave saukuneSi - parlamentis Canasaxi, anu organo,<br />
sazogadoebis sxvadasxva fenebis warmomad<strong>ge</strong>nlebiT<br />
dakompleqtebuli, romelic qveynisTvis mniSvnelovan<br />
gadawyvetilebebs iRebda; Tamar mefis dekretiT<br />
gauqmebuli sikvdiliT dasja, qalis da kacis<br />
Tanasworoba saxelmwifo politikis qvakuTxedad<br />
gamocxadebuli... da mere, darbevebisa da ukusvlis<br />
grZeli saukuneebi, 200 weli gatarebuli ruseTis da<br />
Semdeg sabWoTa imperiis Semad<strong>ge</strong>nlobaSi, da maT Soris<br />
- damoukideblobis sami xanmokle weli; da bolos,<br />
sabWoTa kavSiris rRveva da tanjvis fasad mopovebuli<br />
damoukidebloba, aseTi nanatri saukuneTa manZilze<br />
da mainc savse winaaRmdegobebiT, SecdomebiT,<br />
bednierebiT, marcxiTa da gaWirvebiT. Cven ver avicileT<br />
Tavidan vercerTi safrTxe, romelic gvelodeboda<br />
damoukideblobis gzaze, da maT Soris yvelaze<br />
mZime - sakuTar TavSi Caketvisa da izolacionizmis<br />
safrTxe, romelmac, sabolood, samoqalaqo<br />
omamde migviyvana da qaossa da sasowarkveTilebaSi<br />
Cagvagdo. da bolos, es udroobac davZlieT da moxda<br />
Cveni zarzeimiT miReba evropis sabWoSi da amiT<br />
Cveni dabruneba Cvens bunebriv ojaxSi.<br />
evropis sabWos <strong>ge</strong>neraluri mdivani teri deivisTan erTad
aris kidev erTi ram, rac mTel am, istoriulad da<br />
<strong>ge</strong>opolitikurad determinirebul movlenebs Tavisebur<br />
surnels aZlevs, es aris eris xasiaTi. me mxedvelobaSi<br />
maqvs qarTvelebis Tvisebebi, rac maT xmel-<br />
TaSua zRvis kulturebTan aaxlovebs, sicocxlis, siyvarulis,<br />
drostarebis, Rvinisadmi gansakuTrebuli<br />
ltolva, albaT, SemTxveviTi ar aris is faqti, rom es<br />
qveyana Rvinis akvnad aris aRiarebuli; is simsubuqe,<br />
garkveuli Tavqarianobac ki, romelic mTlad pozitiur<br />
Tvisebad ver CaiTvleba, magram romelmac yvela<br />
Tavsdatexili qartexili gadagvatanina; stumar-<br />
Tmoyvareoba, romelsac me aRviqvam, rogorc gaxsnilobas<br />
sxvis, ucxos mimarT; istoriulad cnobili Semwynarebloba,<br />
- TbilisSi Tu CamoxvalT, Tqven aucileblad<br />
gaCveneben patara moedans Zvel qalaqSi, sadac<br />
saukuneTa manZilze Tanaarseboben qarTuli marTlmadidebeli<br />
eklesia, kaTolikuri eklesia, meCe-<br />
Ti, sinagoga da gregorianuli eklesia.<br />
me Sevecade damerwmunebineT, rom evropuli faseulobebi<br />
ucxo ar aris CvenTvis, ufro zustad, rom<br />
isini Cveni faseulobebic aris.<br />
gafarToebis dRidan evropa gadaiqca planetad miniatiuraSi,<br />
sadac Tanaarseboben mdidrebi da Raribebi.<br />
me mgonia, rom es bunebrivi daZabuloba mdidrebsa<br />
da Raribebs Soris SeiZleba gadailaxos, Tu<br />
erTi mxriv e.w. axali demokratiebi naTlad gaiazreben,<br />
rom isini gardamaval periodSi imyofebian da<br />
TavianT qmedebebs am mware realobas Seufardeben,<br />
da meore mxriv, Tu amoqmeddeba `Zveli” demokratiebis<br />
mxridan solidarobis yovlisSemZle da ukeTilSobilesi<br />
politika, romelic daexmareba `axalmosulT”<br />
daamarcxon maTi istoriuli ukuRmarTobiT<br />
gamowveuli CamorCena.<br />
am miznis misaRwevad uaRresad cxovelmyoflad mi-<br />
maCnia kulturuli asociaciis ideebi. srulad viziareb<br />
am azrs: imisaTvis, rom evropis kavSirma realuri<br />
istoriuli wona SeiZinos, saWiroa Seiqmnas evropelebis<br />
kavSiri. evropelebisa, romelTa mentaliteti<br />
solidarobis, Semwynareblobis da sxvisi, anu<br />
gansxvavebulis aRiarebaze iqneba dafuZnebuli. es er-<br />
TaderTi gzaa, gadavabijoT pirovnul da, rac mTavaria,<br />
erovnul egoizms, davamarcxoT yvela sikeTis gamanadgurebeli<br />
siZulvili, romelic jer kidev arsebobs<br />
erTa Soris.<br />
da bolos: me darwmunebuli var, momavalSi evropa<br />
SeiZleba iqces namdvil Zlevamosil erTobad mxolod<br />
im SemTxvevaSi, Tu is gaaerTianebs 800 milion evropels,<br />
rogorc es xdeba dRes evropis sabWoSi.<br />
Zvirfaso kole<strong>ge</strong>bo, neba momeciT mogmarToT aseTi<br />
mesijiT: meti gulisyuriT moekideT axali demokratiebis<br />
momarTvebs da survilebs, nu aiZulebT<br />
maT, Caiketon sakuTar TavSi, es SeiZleba yvelasaTvis<br />
saxifaTo aRmoCndes. damerwmuneT, evropuli<br />
solidarobiT visar<strong>ge</strong>blebT ara mxolod Cven,<br />
axali demokratiis qveynebi, aramed Tqvenc, dasavlelebi,<br />
igrZnobT sulis gamdidrebis WeSmarit SesaZleblobas:<br />
im dRevandelma da xvalindelma axalma<br />
wevrebma, romelTac TavianTi istoriis manZilze<br />
uamravi qartexili daatyda Tavs, da am qartexilebSi,<br />
bunebrivad, meti siRrme da movlenebSi<br />
wvdomis unari SeiZines, dRes SeuZliaT, SemogTavazon<br />
samyarosa da misi momavlis Taviseburi, saintereso,<br />
maTi kulturuli tradiciebiT Seferili da<br />
Tqvengan gansxvavebuli xedva.<br />
xolo es xom aqsiomaa - erTad Sekrebili da gaerTianebuli<br />
sxvadasxvagvaroba da TviTmyofadi kulturebis<br />
erToba - es realuri simdidrea da siZliere,<br />
romelsac, albaT, veravin da veraferi moereva.<br />
evropis sabWoSi akreditirebuli ormocdaori qveynis elCi
102<br />
2006 weli. dRiuri<br />
radio `TavisuflebisTvis~<br />
3 seqtemberi. dilis patara yoveldRiuri rituali:<br />
viReb Sxaps, vsvam yavas, Cavdivar maRaziaSi,<br />
julia maZlevs CemTvis gadadebul gazeTebs - `24<br />
saaTs”, `kviris palitras~, `rezonanss~, `alias~,<br />
vbrundebi saxlSi da Sevdivar `baRSi”. baRi - es Cemi<br />
patara yoveldRiuri sixarulia. misi Seqmna ociode<br />
wlis win daviwyeT Cemma Svilebma da me. saocari<br />
iyo is pirveli palma, romelic nucam, biWebis<br />
daxmarebiT, raRac saswauliT meSvide sarTulze<br />
amoaTria. axla am baRs, Tavisi Wers mibjenili palmebiT,<br />
fikusebiT, saSobao mcenareebiT, baraqis<br />
buCqebiT da kidev raRac gau<strong>ge</strong>bari wvrilfoTlebini,<br />
daklaknili xeebiT, Cveni didi oTaxis sakmaod<br />
mozrdili nawili ukavia, kedlidan kedlamde<br />
gadaWimuli fanjrebis win, - es uzarmazari fanjrebi<br />
maSin, 50-iani wlebis bolos, ladom daaproeqta<br />
Tavisi saxelosnosTvis yvela imdroindeli normis<br />
sawinaaRmdegod da am siTamamiT sayovelTao<br />
aRfrTovaneba gamoiwvia. Sevdivar baRSi, romelic<br />
CemTvis Zvirfasia kidev imitom, rom is gansakuTrebiT<br />
uyvarda zuras, zura Jvanias, romelic STagonebuli<br />
`mwvane” iyo da romelic Cais dasalevad<br />
da sasaubrod usaTuod aq moikalaTebda xolme, xeebis<br />
`CrdilSi”, rogorc ambobda TviTon; Sevdivar<br />
am mogonebebiT daxunZlul baRSi, sadac xan lados<br />
Crdils davlandav da xan - zurasi, vaSoreb mcenareebs<br />
arnaxuli sicxeebisgan SeyviTlebul foTlebs,<br />
vusxam wyals - wels gansakuTrebiT uxvad da<br />
didxans, siamovnebiT vuyureb, rogor xarbad, gvalvagamovlili<br />
adamianebiviT ewafebian wyals da iklaven<br />
wyurvils es, Cveni saxlis ukve didi xnis mkvidrni.<br />
baRi, euli, rogorc me TviTon... an: baRi, CemsaviT<br />
martosuli... mere vkiTxulob presas da, rogorc<br />
yovelTvis, viwamlebi misi furclebidan gadmonTxeuli<br />
Seuri<strong>ge</strong>blobiT, boRmiT, siZulviliT...<br />
da am cota ar iyos usiamovno tonalobis gasaqarwyleblad,<br />
vixseneb moarul naTqvams: Tu samoc<br />
wels gadabijebuls, dilas ga<strong>ge</strong>RviZa da araferi<br />
gtkiva, Seamowme, cocxali xar, Tu ara. mec vamowmeb,<br />
anu vamoZraveb xelebs, fexebs, vatrialeb Tavs,<br />
vakeTeb welis wriul moZraobebs, - amas, mgoni, elementarulad<br />
varjiSi hqvia - vrwmundebi, rom cocxali<br />
var da viwyeb cxovrebas.<br />
mTeli dRis manZilze guSindeli ganwyoba gamomyva<br />
- safran<strong>ge</strong>TTan fexburTis TamaSiT gamowveuli,<br />
mZime. raRac ucnaurobebi gvaxasiaTebs. magaliTad,<br />
koncerti TamaSis dawyebamde. TiTqos ukve gamarjvebas<br />
vzeimobT. xorumi, gamarjvebis simbolo. 20 000<br />
adamianis gabrwyinebuli saxe, TiTqos TamaSi ukve<br />
mo<strong>ge</strong>buli gvaqvs. imedi mSvenieria, kidev ukeTesia<br />
erTianoba da gancda imisa, rom `erTi gundi varT”,<br />
magram SemaSfoTebelia isev miTologiuri azrovnebis<br />
tyveobaSi yofna. marTla guli mikvdeboda, amden<br />
gawbilebul adamians rom vuyurebdi. Tan ris gamo?<br />
bolos da bolos, msoflios grandebs veTamaSebodiT,<br />
Cven ki mxolod axla viwyebT aRmasvlas. ar<br />
unda daviviwyoT, damoukidebloba sasiamovno iluziebSi<br />
arseboba ki ar aris, is realistur xedvasac<br />
gulisxmobs TavisTavad.<br />
a.S.S.-s Ria pirveloba tenisSi. es ori kvira CemTvis<br />
tenisiT iyo savse. Tan ra gancdebiT! 36 wlis le<strong>ge</strong>ndaruli<br />
agasi midioda tenisidan! cxadia, mTeli stadioni<br />
da yvela gulSematkivari ocnebobda, wasuliyo<br />
mo<strong>ge</strong>buli, rogorc samprasi, romelmac moigo amerikis<br />
Ria pirveloba da ase daemSvidoba CogburTs. agasi<br />
marTlac SesaniSnavad TamaSobda, ori wre moigo,<br />
Tan Zalian Zlier bagdadisTan, da uceb moulodnelad,<br />
gau<strong>ge</strong>brad waago yvelasTvis ucnob <strong>ge</strong>rmanelTan.<br />
qviTinebda agasi da masTan erTad 24 000 fexze amdgari<br />
mayurebeli ukravda taSs, yviroda da tiroda er-<br />
Tdroulad. garegnulad yvelaze mSvidi agasis meuRle,<br />
le<strong>ge</strong>ndaruli Stefi grafi Canda. es iyo raRac<br />
mniSvnelovanis bolo, da rogorc yvelaferi didis<br />
dasasruli, sevdiani, dramatuli da amaRlebuli.<br />
4 seqtemberi. viyavi kinostudiaSi kinoproeqtebis<br />
SesarCevi komisiis sxdomaze. ramdeni weli gavida<br />
mas Semdeg, rac studiaSi aRar vyofilvar. axla<br />
aq yvelaferi ucxoa da mainc, mainc mSobliuri! jer<br />
TvalSi mxvdeba sruliad dangreuli gza, romliTac<br />
Cemi manqana didi gaWirvebiT mijanjRarebs aseTive<br />
gasawylebuli Senobisaken. mere TviT kinostudia, naxevrad<br />
carieli, romelsac TiTqos suli aqvs gamoclili.<br />
aqa-iq saidanRac amotivtivdebian studiis<br />
Zveli TanamSromlebi, rogorc warsulis aCrdilebi.<br />
aCrdilebi miRimian da me vxvdebi, rom es isini arian,<br />
administratorebi, xmis operatorebi, memonta-<br />
Jeebi, romlebTanac wlebi da wlebi gvaqvs erTad gatarebuli.<br />
albaT mec maTTvis im warsulidan aRmocenebuli<br />
uxorco arseba var. ucnauri mRelvareba<br />
mipyrobs. es xom is sivrcea, sadac mCqefare da mborgavi<br />
kinocxovreba duRda da gadmodioda. es xom is<br />
samyaroa, sadac mbrZaneblobda kino! Cveni cxovrebis<br />
arsi da mizani. mivdiodi cariel, Camotyavebul<br />
derefnebSi da uceb yvelaferi Tvalwin damidga: msaxiobebis<br />
arCeva da damtkiceba, gadaRebebi, ganxilvebi,<br />
sadadgmo proeqtebis dacva, omi cenzurasTan,<br />
da mRelvareba, mudmivi, sulis SemxuTveli mRelva-
eba... axla ki vici, ra kargi iyo es yvelaferi, isic<br />
ki, roca gakritikebdnen, <strong>ge</strong>brZodnen, gaiZulebdnen,<br />
raRac Se<strong>ge</strong>cvala ukve gadaRebul masalaSi... kargi<br />
sul ubralod imitom, rom esec cxovrebis nawili<br />
iyo, aseTi warmtaci da sisxlsavse kinocxovrebis nawili!<br />
da me dRes ukve namdvilad vici: mTeli im droidan,<br />
mTeli im absurduli sabWoTa arsebobidan darCa<br />
erTaderTi ram, rac Cems nostalgias iwvevs da<br />
es erTaderTi ram aris kino. kino, Cveni mCqefare cxovreba<br />
kinoSi... da kidev axalgazrdoba, romelic, Cvenda<br />
samwuxarod, im avbediT epoqas daemTxva.<br />
dRes ki isic damaimedeblad meCvena, rom visxediT<br />
kinocentris direqtoris kabinetSi, vixilavdiT 22 warmod<strong>ge</strong>nil<br />
kinoproeqts da vcdilobdiT agverCia maT<br />
Soris saukeTesoni, raTa migveca maTTvis Tanxa gadaRebisTvis.<br />
atmosfero iyo saqmiani da kolegialuri.<br />
da mainc, ar minda Tavi movityuo - es garegnuli aqtiuroba<br />
namdvili kinocxovrebis surogats magonebs.<br />
5 seqtemberi. dilas saxlSi gaiTiSa cxeli wylis<br />
gamaTbobeli. qeTi ar iyo, davureke nucas, man amixsna,<br />
ra unda gamekeTebina da Tumca teqnikur sakiTxebSi<br />
sruli nuli var, mainc movaxerxe da CavrTe. patara<br />
gamarjveba sakuTar Tavze! da amave dros Zalianac<br />
seriozuli, vinaidan karga xania mivxvdi, - asakTan<br />
erTad wvrilmanebi Sens cxovrebaSi sul ufro<br />
did mniSvnelobas iZens, patar-patara siZneleebi<br />
gadaulaxav dabrkolebad <strong>ge</strong>Cveneba da gabnevs kidec.<br />
aqedan daskvna - sanam SegiZlia wylis gamaTbo-<br />
beli CarTo, anu Rilaki gadawio niSnulze `rizet”,<br />
gaaCero ramdenime wami, mere Tavis adgilze daabruno<br />
da amiT aamuSavo cxeli wylis sistema, manamde siberes<br />
SenTan araferi esaqmeba.<br />
isev gvqonda komisiis sxdoma. SevxvdiT Svid gamarjvebuls<br />
pirvel turSi. maTTan saubris Sedegad gamovlinda<br />
ori rCeuli: qarTuli mxedroba poloneTSi da<br />
lazuri gudastviri, romelic lazebis tkivilian istorias<br />
da awmyos moicavs. orive proeqti mniSvnelovania<br />
Cveni warsulisa da dRevandelobis gaazrebis TvalsazrisiT.<br />
imedi maqvs, rom ase, xelovnebis patar-patara<br />
nimuSebiT sazogadoebaSi dagrovdeba pozitiuri<br />
erovnuli energia, realur faqtebze damyarebuli.<br />
6 seqtemberi. strasburgSi wasvlis win CemTan<br />
dasamSvidobeblad movida Cemi Semcvleli evropis sabWoSi<br />
- zurab WiaberaSvili, gamacno Tavisi coli. namdvilad<br />
mesiamovna amgvari koreqtuloba, gansakuTrebiT<br />
imitom, rom is sakmaod iSviaTi xilia dRevandel<br />
saqarTveloSi. Tu iqneb sxvaganac, am pragmatul<br />
epoqaSi, da saerTod adamianTa Soris? gainteresebs<br />
mxolod is, vinc momavalSi SeiZleba gamogad<strong>ge</strong>s...<br />
isev fexburTi. TamaSi ukrainasTan. saSinlad damwyda<br />
guli. aq ki namdvilad gamoCnda, rom Zlier<br />
metoqesTan mo<strong>ge</strong>bac SegviZlia. cota iRbali, ra, nu-<br />
Tu ar davimsaxureT?<br />
damireka laSa baqraZem. arqivSi muSaobisas aRmoaCina,<br />
rom dedaCemi pirveli qali reJisori iyo saqarTveloSi<br />
da sabWoTa kavSirSi - pirveli qali reJisori<br />
SviliSvilebTan: anasTan da ladosTan erTad<br />
103
104<br />
mxatvrul kinoSi. laSas, rogorc mkvlevars, mniSvnelovnad<br />
miaCnia es ambavi. eZebs masalebs. mec, misi<br />
SemarTebiT STagonebuli, mTeli dRe viqeqebodi arqivSi.<br />
anu gavxseni is Zveleburi, oqrosferi, didi<br />
lado mesxiSvilis naqoni skivri, romelsac msaxiobi<br />
etliT daatarebda gastrolebze da romelic axla<br />
Cveni oTaxis mTavari relikviaa, amovqeqe Zveli fotoebi,<br />
dokumentebi, maT Soris lado mesxiSvilis unikaluri<br />
suraTebi sxvadasxva rolebSi, Salva mesxiSvilis<br />
cnobili gamosvlebi sasamarTloSi, da vipove<br />
droiT daRdasmuli fotoebi - deda gadaRebebze, ra-<br />
WaSi, `bubas” mwvervalze, Zveli kinostudiis pavilionSi,<br />
TanamSromlebiT garSemortymuli... kadrebi filmebidan...<br />
erTi adamianis tragikuli cxovreba da es<br />
erTi adamiani dedaCemia.<br />
wavida boboqari lado, Cemi ufrosi SviliSvili.<br />
qeTi ambobs, taifunma gadagviarao. agrZelebs swavlas<br />
Sumanis saxelobis universitetSi, swavlobs kargad,<br />
Tumca ramdenime adamianis daxmarebis miuxedavad,<br />
gagviWirda misi ucxo qveyanaSi Senaxva.<br />
7 seqtemberi. 8 wlis ana da me erTad vizepirebT<br />
gamravlebis tabulas.<br />
Cavedi ingasTan. Tvenaxevris win gardaicvala rezi<br />
(TvaraZe). Cveni Taobis erTerTi ukanaskneli mohikani.<br />
keTilSobilebis, wesierebis, profesiaSi Ca-<br />
Rrmavebis, moridebulobis, Tavazianobis mohikani.<br />
is Rirsebis sakuTari kodeqsiT cxovrobda. aseTivea<br />
ingac. axla gamoCnda, ramdeni Zala da Rirsebaa am<br />
mokrZalebul adamianSi. dResac ki imis Tavi hqonda,<br />
rom Cveni mosvlisTvis namcxvari gamoecxo. didi adamianis<br />
didi tkivili, romelsac arc miCqmalva sWirdeba<br />
da arc aqcentireba. inga ubralod Tavmdablad<br />
da bunebrivad arsebobs Tavis mwuxarebaSi.<br />
damireka adam, SevTanxmdiT, rom dRes viTamaSebT<br />
teniss. dro rom movida, Zalian damezara wasvla. mere<br />
gamaxsenda cnobili Tezisi, rom sibere - es pirvel<br />
rigSi daRlilobaa. daRliloba ki sizarmaces-<br />
Tan aris gadajaWvuli. daRlili var, mezareba... es<br />
unda gadaZlio. dRes es movaxerxe, wavedi kortebze<br />
pirvelad am saSineli sicxeebis mere, da uceb yvelaferi<br />
Seicvala, dabrunda grZnoba, rom cxovrebas<br />
aqvs azri. konkretulad, Sens cxovrebasac. gavedi<br />
kortebze, viTamaSe tenisi - mTeli gatacebiT da cxovrebis<br />
sisavsis gancdiT bednieri davbrundi Sin. amas<br />
is gami<strong>ge</strong>bs, visac ganucdia, ra sixarulis momtania<br />
erTi kargad dartymuli burTi. teniss xom is<br />
Tviseba aqvs, rom is erTnair bednierebas aniWebs<br />
msoflios pirvel Cogans da Cemnair moyvaruls.<br />
8 seqtemberi. dareka laSam. ipova dedas erTi<br />
filmi - dokumenturi, “buba”, romelic samudamod<br />
ganadgurebuli gvegona, da naxa kidec. Tavisi drois<br />
Sesaferisi mSvenieri filmiao. laSasTvis es kinos<br />
istoriis faqtia. CemTvis? axla Sinaganad unda<br />
movemzado filmis sanaxavad. es Zalian Znelia, vinaidan<br />
deda arasdros arafers ambobda im drois Sesaxeb,<br />
is TiTqos arc arsebobda mis cxovrebaSi. Ti-<br />
Tqos misi cxovreba cixiT da gadasaxlebiT daiwyo.<br />
anu kaTarzisiT. da maqvs ki me ufleba es - dedas mier<br />
dawesebuli tabu - davarRvio? erTi ki namdvilad<br />
vici: Zalian minda Cvenma mkiTxvelma waikiTxos<br />
dedas moTxrobebi cixisa da gadasaxlebis Sesaxeb.<br />
maTSi marTlac Cans saocari pirovneba. tragikuli<br />
bedis msxverpli, magram ara gaborotebuli, aramed<br />
adamianisadmi TanagrZnobiT savse, ubedurebaSi ganwmendili<br />
da udroobaze amaRlebuli.<br />
9 seqtemberi. Cemma SviliSvilma, ori wlis lanam<br />
hamburgidan mkiTxa telefoniT: dido lana, Senc<br />
iyavi dRes sabavSvo baRSio? didi lana - aseTi statusi<br />
momaniWes Cemma SviliSvilebma. da Turme es Zalian<br />
sasiamovno yofila. mecineba, roca vacnobiereb,<br />
ra gulubryvilod sentimentalur ganwyobaze<br />
mayenebs imaze fiqri, rom 21-e saukunis dedamiwaze<br />
darbis, da irbens, albaT, saukunis bolomde, patara<br />
lana, romelic Seni gagrZelebaa da realuri ukvdavebac.<br />
vcxovrob molodinis reJimSi. es Znelia, miTumetes,<br />
rom kargad vici, ar maqvs pauzebis dro. arc dasveneba<br />
minda. vfiqrob, rom saintereso da konkretuli<br />
proeqti maqvs - kulturis arxis daarsebis proeqti.<br />
gavlilia mosamzadebeli periodi, Seqmnili maqvs<br />
arxis koncefcia. masSi kultura gaazrebulia, rogorc<br />
eris ZarRvi, misi mamoZravebeli Zala, rogorc<br />
qveynis msoflio civilizaciasTan damakavSirebeli<br />
instrumenti:<br />
`dRevandeli qarTuli cnobiereba meoce saukunis<br />
mudmivi politikuri ryevebisa da kataklizmebis<br />
Sedegad Camoyalibda. misi damaxasiaTebelia advili<br />
agznebadoba, infantilizmi, gansxvavebuli azrisadmi<br />
Seuwynarebloba, eqstremizmi da imavdroulad<br />
nihilizmi. sazogadoebam vera da ver moiSuSa mZafri<br />
politikuri Sejaxebebis Sedegad gaCenili dapirispirebebi,<br />
sxvadasxva `istebis” gaunelebeli siZulvili<br />
erTmaneTis mimarT.<br />
arxi `kulturis” mizani iqneba - ecados Searbilos<br />
Seuri<strong>ge</strong>blobis da agresiis damangreveli tendenciebi,<br />
gamoavlinos sazogadoebaSi Camarxuli dadebiTi<br />
SemoqmedebiTi muxti, Seqmnas WeSmariti kulturuli<br />
sivrce, gamoamzeuros yvelaferi axali, saintereso,<br />
novatoruli, rac xdeba kulturis sferoSi, gaxdes<br />
namdvili literaturisa da xelovnebis qomagi”.<br />
me didi imedi maqvs, proeqti Tu ganxorcielda, is<br />
bevrs daexmareba amoisunTqos, amoisunTqos Seuri<strong>ge</strong>blobisgan,<br />
mtrobisgan siZulvilisgan. TiTqos idea<br />
moswonT, magram saSinlad iwewleba dro. dRevandeli<br />
dRec ise gavida, rom aravin damireka. sxva gza<br />
ar aris, unda davelodo. molodinic xom cxovrebis<br />
bunebrivi Semad<strong>ge</strong>neli nawilia.
a arabunebrivia CemTvis gardacvlil zura Jvaniaze<br />
wera! is xom Cemi damtirebeli unda yofiliyo, bunebis<br />
wesiTac da Cveni, iumoriT gazavebuli, SeTanxmebiTac,<br />
magram gan<strong>ge</strong>bam sxvagvarad ineba. da axla ubralod<br />
valdebuli var movixado Cemi vali - gverdiT gadavdo<br />
sruliad arganelebuli tkivili da Sevecado<br />
vTqva is, rasac vfiqrob am marTlac gamorCeul da CemTvis<br />
uZvirfases adamianze.<br />
zurab Jvania – didi saxelmwifo moRvawe.<br />
zura – Cemi umcrosi megobari.<br />
CvenTvis yvelasTvis da mTeli Cveni qveynisTvis saubedurod,<br />
misi cxovreba aseTi xanmokle aRmoCnda, magram<br />
am erTma sicocxlem imdeni fiqri, gadawyvetileba,<br />
umniSvnelovanesi saqveyno saqme daitia, rom verc ki gansazRvrav<br />
realurad mis sigrZes.<br />
me xSirad davfiqrebulvar, riTi iyo zura aseTi gansakuTrebuli?<br />
albaT, niWiT, WkuiT, ganaTlebiT, simtkiciT,<br />
SeuvalobiT, mWermetyvelebiT, temperamentiT,<br />
da amave dros SemwynareblobiT, sxvisi TvalTaxedvis<br />
ga<strong>ge</strong>bis da daTmobis unariT, iumoris grZnobiT, romelsac<br />
yvelaze rTul situaciebSi iyenebda. da Tu cota<br />
CavukvirdebiT, naTeli gaxdeba, rom yvela es Tviseba<br />
erTad mxolod WeSmarit liders SeiZleba hqondes. da<br />
me mgonia, rom is ubralod dabadebuli iyo liderad.<br />
1989 weli iyo, is, Cveni qveynisTvis sabediswero weli.<br />
kaxa Citaiam damireka da miTxra, mwvaneTa partiis<br />
Tavmjdomares unda SenTan mosvlao. gulgrilad velodi<br />
viRac ordinarul, Rvawlmosil moRvawesTan Sexvedras<br />
da movida... patara, mxiaruli, TmaxuWuWa biWi.<br />
zurab Jvania<br />
raRac ambebs yveboda da kiskisebda, mere uceb Subl-<br />
SeWmuxnili Semogxedavda gamWoli, gamWriaxi mzeriT...<br />
giyurebda da TiTqos sul raRacis amocnobas cdilobda.<br />
mere isev gadaixarxarebda. eqscentrulic iyo<br />
da asakisTvis Seufereblad seriozulic, konkretuli<br />
azrebiT da ideebiT savse. cota gvian misi siRrmec<br />
aRmovaCine da poziciis simtkicec, da asakSi uzarmazari<br />
gansxvavebis miuxedavad, namdvili siaxlove vigrZeni.<br />
zura Cemi cxovrebis erTaderT, ase gvian SeZenil<br />
megobrad iqca.<br />
mas mere zura sul sxvadasxva kritikul situaciaSi<br />
minaxavs, minaxavs misi Seuvaloba qveynis Znelbedobis<br />
Jams, misi mudmivi, Ria Tu Sefaruli, brZola obskurantizmisa<br />
da fanatizmis winaaRmdeg.<br />
da me miCndeboda gancda, rom sulis dabnelebis epoqaSi<br />
is TiTqos Signidan asxivebda gonierebiT Seferil<br />
sinaTles da am keTilSobili elvarebiT nawilobriv<br />
mainc fantavda wyvdiads.<br />
zurab Jvania - parlamentis Tavmjdomare. es mTeli<br />
epoqaa Cveni qveynis cxovrebaSi - parlamentis Seqmnis<br />
umniSvnelovanesi epoqa. gasaocaria, rogor aRadgina,<br />
umokles droSi, es dangreuli Senoba, - TviTon, piradad,<br />
xelmZRvanelobda aRd<strong>ge</strong>niT samuSaoebs, - da, rac<br />
mTavaria, rogor dRiTidRe, Tanmimdevrulad, amkvidrebda<br />
saqarTveloSi parlamentarizms, anu sazogadoebis<br />
monawileobis princips qveynis marTvaSi. sul ra-<br />
Rac oriode weliwadSi man realurad aamuSava es warmomad<strong>ge</strong>nlobiTi<br />
organo, pirveli - qaoturi, myvirala,<br />
uTavbolo sakrebulos nacvlad Seqmna mwyobri, organizebuli<br />
struqtura, sadac TandaTan fexs ikidebda<br />
TviTon idea demokratiisa. man icoda, ra mniSvnelob-<br />
105
106<br />
is iyo demokratizmis gavrceleba totalitarizmidan<br />
TavdaRweul sazogadoebaSi, da amisTvis yvela xerxs mimarTavda.<br />
magaliTisTvis aseTi detalis moyvana SeiZleba:<br />
kviris erTerT dRes, garkveuli intervalebiT,<br />
parlamentSi mohyavdaT romelime skolis bavSvebi. ma-<br />
TTvis gankuTvnili iyo adgili plenaruli sxdomebis<br />
darbazSi, meore sarTulze, da unda <strong>ge</strong>naxaT, ra pativiscemiT<br />
da enTuziazmiT e<strong>ge</strong>beboda maT parlamentis<br />
Tavmjdomare. mere bavSvebi xvdebodnen fraqciebisa da<br />
komitetebis Tavmjdomareebs, svamdnen kiTxvebs da iRebdnen<br />
pasuxebs. da me aSkarad vxedavdi, rogor iRviZebda<br />
maTSi moqalaqeobriobis gancda.<br />
im wlebSi saqarTvelos parlamenti TandaTan qveynis<br />
demokratiuli ganviTarebis simbolod iqca. es iyo mTavari<br />
mizezi, ris gamoc 1999 wels aseTi enTuziazmiT,<br />
daCqarebuli wesiT da erTxmad migviRes evropis sabWoSi.<br />
maSin warmoTqva zuram - jer qarTulad da mere inglisurad<br />
- is sayovelTaod cnobili fraza: `me var qarTveli<br />
da maSasadame, var evropeli~. es im tipis frazaa,<br />
rogoriTac msoflioSi mefeebi da saxelmwifo mo-<br />
Rvaweebi samudamod Sedian istoriaSi. radganac es ubralod<br />
moswrebulad naTqvami sityvebi ki ar aris, aramed<br />
saqarTvelos istoriuli gzis dadastureba. am gamonaTqvamSi<br />
Caqsovili iyo fiqri im kavSirebze, romlebic<br />
jer kidev argonavtebis droidan Caisaxa saqarTvelosa<br />
da saberZneTs (mogvianebiT bizantias) Soris; daviT<br />
aRmaSenebelze, romelmac jer kidev me-11 saukune-<br />
Si gaiazra saxelmwifo interesi, rogorc umaRlesi da<br />
uzenaesi Rirebuleba, anu `is, rac riSeliem gaakeTa me-<br />
17 saukunis evropaSi” (zurab Jvania: Cveni Taobis privilegia”);<br />
fiqri Sua saukuneebis siRrmeSi dabadebul<br />
renesansul ideebze, romlebic ase aSkarad aris Camoyalibebuli<br />
`vefxis tyaosanSi”; da bolos, saqarTvelos<br />
mudmiv miswrafebaze evropisaken, vinaidan:<br />
`...demokratiuli da evropuli arCevani saqarTvelosTvis<br />
sinamdvileSi aris erTaderTi SesaZlebeli da<br />
erTaderTi misaRebi arCevani. evropis ojaxi aris is er-<br />
TaderTi ojaxi, sadac Cven Tavs vgrZnobT sakuTar navsayudelSi<br />
da ar vgrZnobT Tavs gaucxovebulad da mudmivad,<br />
ase vTqvaT, ubedurebis molodinSi” (zurab Jvania:<br />
Cveni Taobis privilegia). da iqve: `Tu aviRebT Cveni<br />
istoriis TiToeul furcels, TiToeul epizods, es<br />
iqneba imis sabuTi, imis demonstrireba, rom qarTuli<br />
mentaliteti yovelTvis axdenda sakuTari Tavis identifikacias<br />
saerTo evropul samyarosTan”. ra aqtualuria<br />
am wuTas, Cveni istoriis kidev erT tragikul momentSi,<br />
es sityvebi!<br />
da me dResac Tvalwin midgas es xati: evropis sabWos<br />
tribunaze, gasusuli da aRelvebuli darbazis win - Zalian<br />
axalgazrda saxelmwifo moRvawe, anTebuli Wkviani<br />
mzeriT, romelsac mxrebiT moaqvs Tavisi qveynis aTaswlovani<br />
gamocdileba da amayad ucxadebs tradiciul<br />
evropelebs: me var qarTveli da ese igi, var evropeli!<br />
dRes yvelam icis, rom zura iyo Wkviani, inteleqtualuri,<br />
gamWriaxi. me ki minaxavs zura - msubuqi, gulgaxsnili,<br />
udardeli, dainteresebuli cxovrebis sul um-<br />
niSvnelo wvrilmanebiT. Cemi dakvirvebiT, is gansakuTrebiT<br />
gulRia da udardeli gaxda maSin, roca opoziciaSi<br />
gadavida da saxelmwifo manqanis amoqmedebis Sedegad<br />
yovelgvari udieri ciliswamebis obieqtad iqca.<br />
Tumca, albaT, `udardeli~ zusti sityva ar aris. man,<br />
ubralod, ufro Rrmad Caixeda sakuTar TavSi, gansacdelma,<br />
albaT, bevri ram daanaxa da meti simagrec SesZina.<br />
Camovida strasburgSi, zura – opozicioneri, saxelmwifo<br />
ministrobidan gadamdgari, zura, romelic parlamentma<br />
(mis mier Seqmnilma parlamentma!) ar airCia<br />
evropis sabWoSi delegaciis Tavmjdomared. TviTmfrinavi<br />
agvianebda, visxediT Cveni saelCos daburul ezoSi,<br />
romelic mas CemsaviT uyvarda, vwvavdiT mwvadebs,<br />
Camobnelda, me gulisfancqaliT velodebodi, netavi<br />
rogoria axla, vfiqrobdi CemTvis, nuTu Seicvala, gaborotda,<br />
daiboRma... Semovida iseTi laRi, rogorc arasodes,<br />
nakerCxalic dagviwuna, mwvadebic, axali cecxli<br />
gaaCaRa, lamis TviTon SeekeTa…als... mere mTeli<br />
Rame visxediT da vlaparakobdiT... imwuTier politikaze,<br />
zogadad saqarTvelos bedze, kidev ufro zogadad<br />
- cxovrebaze da, ratomRac, sikvdilzec ki. me veubnebodi,<br />
ar dagaviwydes, rom bevri dro ar dagrCa CemTan<br />
saurTierTod meTqi, - cxadia, Cems asaks vgulisxmobdi,<br />
- zura Tavs iklavda, ras ambobT, ras ambobTo, ma-<br />
Sin rom warmomedgina, ra tragikulad Semogvitrialdeboda<br />
es sityvebi!…<br />
is namdvilad vizioneri iyo, hqonda Tavisi mkafio xedva<br />
– sad unda misuliyo saqarTvelo da ra gziT unda<br />
misuliyo.<br />
demokratia misTvis abstraqtuli cneba ar iyo. man icoda,<br />
rogor unda aeSenebina es `raRac”, rasac yoveli adamianisTvis<br />
unda moetana keTildReoba da bednierebac ki.<br />
ramdenad mkafio iyo demokratiis zuraseuli xedva,<br />
albaT, yvelaze metad mis wignSi gamoCnda, romelsac aseTi<br />
mravlismTqmeli saTauri aqvs : `Cveni Taobis privilegia~.<br />
ra bednierebaa, rom dagvrCa leqciebis es kursi, vinaidan<br />
es faqti rom ar Semdgariyo, veravin mixvdeboda,<br />
ramdenad mwyobri da dala<strong>ge</strong>buli iyo misi politikuri<br />
koncefcia; ramdenad Rrmad esmoda demokratiis filosofiuri,<br />
politikuri da istoriuli aspeqtebi; ramdenad<br />
zustad xedavda saqarTvelos adgils msoflioSi<br />
da misi ganviTarebis perspeqtivebs.<br />
`oTaxSi aRar iyo msmenelTa teva. dro Zalian swrafad<br />
gadioda. es iyo grZnobebiT da emociebiT datvirTuli<br />
leqciebi. es iyo zura Jvania - politikosi uniRbod.<br />
yvelani vgrZnobdiT, Tu rogor ainteresebda mas<br />
Cveni azri. misi pirovnuli siZliere, Cemi azriT, zustad<br />
es iyo. piradad me zurab Jvanias leqciebze vigrZeni<br />
mTeli arsiT Tu raa xalxis samsaxurSi yofna”.<br />
es sityvebi `jipas” kursdamTavrebuls - Temur cagareiSvils<br />
ekuTvnis. meore studenti - irina gabaeva ambobs:<br />
`misTvis SeiZleboda Zalauflebis mindoba. saxelmwifos<br />
marTvis sadaveebTan dgomisas man SeZlo adamianad<br />
darCena, urTules viTarebaSi SeinarCuna jansaRi sulieri<br />
faseulobebi, romlebmac gauZles adamianisTv-
is SesaZloa yvelaze did gamocdas - Zalauflebas... mas<br />
hqonda globaluri xedva. igi TiTqos zevidan dascqeroda<br />
istoriul movlenebsa da politikur procesebs”.<br />
gasaxarelia, rom zurab Jvanias aseTi kargi msmenelebi<br />
hyavda. Tumca es leqciebi udidesi monapovaria ara<br />
marto misi studentebisTvis, aramed mTeli Cveni sazogadoebisTvis.<br />
swored am leqciebidan Cans, rom misi<br />
arcerTi politikuri nabiji ar iyo impulsuri da Sem-<br />
TxveviTi, rom yoveli qmedeba, rogorc parlamentis Tavmjdomaris,<br />
saxelmwifo ministris, opozicioneris, Tu<br />
premierministris, Rrmad gaazrebul da globalur xedvas<br />
eqvemdebareboda.<br />
gansakuTrebulia misi horizontis sifarTovec, ase-<br />
Ti uCveulo qarTveli politikosisTvis. rogor Tavisuflad<br />
apelirebs epoqebiT, moazrovneebiT, politikosebiT.<br />
antikuri samyaro, aristoteles politika,<br />
platonis respublika, romaelTa kanonmdebloba, monoTeizmi,<br />
luTeri, kromveli, monteskie, amerikuli konstitucia,<br />
jefersoni, linkolni, konstitucionalizmi,<br />
anu kanonis uzenaesoba da sxva da sxva... misi mizania<br />
daanaxos studentebs, rogor da ra dabrkolebebis<br />
gadalaxviT yalibdeboda saukuneTa manZilze Tanamedrove<br />
demokratia. is misTvis filosofiuri da politikuri<br />
cnebac aris da piradi mrwamsic. `demokratiis manqanis<br />
asamuSaveblad saWiroa Zalian specifikuri sawvavi.<br />
es aris samoqalaqo Rirsebis gancda. es ar aris politikuri<br />
kategoria, es, albaT, sazogadoebisa da misi<br />
calkeuli wevrebisgan TavianTi principebis erTgulebis<br />
unaria” (zurab Jvania: `Cemi Taobis privilegia~).<br />
zuraSi sakvirvelad iyo SeTavsebuli moqmedi politikosi<br />
da refleqsiisadmi midrekili adamiani. da raki<br />
dRisiT fiqrisa da CaRrmavebis dro ar hqonda, amisTvis<br />
Rames iyenebda. ase darCa Cems mexsierebaSi Cveni<br />
Ramis saubrebi - TbilisSi, da gansakuTrebiT, strasburgSi,1999-2005<br />
wlebSi, rodesac me warmovad<strong>ge</strong>ndi<br />
saqarTvelos evropis sabWoSi, zura xSirad Camodioda<br />
strasburgSi, xan rogorc parlamentis Tavmjdomare<br />
- saxelmwifos meore piri, xan Tanamdebobidan<br />
gadamdgari opoziciis lideri, mere rogorc saxelmwofo<br />
ministri da premierministri; magram Tanamdebobebis<br />
cvla srulebiT ar etyoboda, is yovel-<br />
Tvis rCeboda zurad, anu adamianad, romelsac ase<br />
mwvaved ainteresebda sicocxle yvela Tavisi gamovlinebiT.<br />
da ai, Camodioda es ukiduresad cnobismoyvare<br />
biWi, da imisaTvis, rom urTierTobisa da baasebisTvis<br />
meti dro gvqonoda, xSirad uars ambobda<br />
sastumros komfortabelur apartamentebze da<br />
CemTan erT patara, stumrisTvis gankuTvnil oTax-<br />
Si Cerdeboda. isic da mec mTeli dReebi saqmeebSi<br />
viyaviT Cafluli, urTierTobisTvis ki Rameebi gvqonda<br />
gamoyofili. dRes ukan rom viyurebi, vxvdebi,<br />
rom es - Ramis strasburguli saubrebi - Cemi cxovrebis<br />
erTi mniSvnelovani furcelia. maxsovs erTi<br />
aseTi Rame: zura Cemi <strong>wigni</strong>s `rac magondeba da rogorc<br />
magondeba~ - xelTnawers kiTxulobda, (sxvaTaSoris<br />
is erTaderTi iyo, visac es survili gauCn-<br />
da, kompiuterSi waekiTxa Cemi jer daumTavrebeli<br />
mogonebebi), da gadaawyda mamardaSvilis sityvebs:<br />
`ruseTi aris qva, romelic SeiZleba yovel wuTas da<strong>ge</strong>ceT<br />
Tavze. iyaviT mzad sikvdilisTvis. iyaviT mzad,<br />
gansakuTrebiT Tu Tqveni Tavi Zalian axlosaa qvas-<br />
Tan~, - kiTxulobda am sityvebs da Taviseburad xi-<br />
TxiTebda. aRfrTovanebuli iyo ase xatovnad da sxartad<br />
gamoTqmuli azriT, romelsac savsebiT iziarebda.<br />
me vuTxari, gagrZelebac waikiTxe-meTqi. da<br />
zuram waikiTxa: `magram ruseTi marto qva ar aris,<br />
aramed misi sapirispiroc: kultura, poezia, TviT<br />
idea, rom mSveniereba gadaarCens samyaros~. Cafiqrda.<br />
mere amaze mTeli Rame vlaparakobdiT. rogor<br />
unda moaxerxos iman, visi Tavic ase axlosaa qvasTan,<br />
gaixsenos es meore mxarec, anu is, rom es saocari<br />
idea - mSveniereba gadaarCens samyaros - am momakvdinebeli<br />
qvis SigniTaa dabadebuli. ara, es ar iyo<br />
or ruseTze ybadaRebuli saubari, aramed dafiqreba<br />
imaze, rom ruseTi Tavis TavSi moicavs putins da<br />
axmatovas, medvedevs da puSkins, rom is erTdroulad<br />
jalaTic aris da msxverplic. da rom masTan ur-<br />
TierTobaSi misma mezobelma es orive mxare unda gaiTvaliswinos.<br />
imisaTvis, rom droze gaaCeros mosaklavad<br />
gamzadebuli qva.<br />
Tavis Tavs politikur cxovelad ar Tvlida. I am not<br />
political animal, miTxra erTxel. da me mas sruliad<br />
daveTanxme. is ver iqneboda politikuri cxoveli im ubralo<br />
mizezis gamo, rom uyvarda adamiani. es ki didi<br />
fufunebaa politikosisTvis, gansakuTrebiT iseT auwyobel<br />
qveyanaSi, rogorc saqarTveloa, sadac erTmaneTisadmi<br />
undobloba da siZulvili lamis cxovrebis,<br />
da gansakuTrebiT, politikuri cxovrebis wesad iqca.<br />
da bolos: zura ubralod kargi adamiani iyo, Tbili,<br />
yuradRebiani da daCagrulisadmi TanagrZnobiT<br />
savse. metic, me vfiqrob, rom mTeli misi msoflmxedveloba<br />
am <strong>ge</strong>netikurad gansazRvrul Tvisebebs emyareboda.<br />
(vinc mis mSoblebs - busa da rema Jvaniebs<br />
icnobda, mixvdeba, ratom mimaCnia Tandayolilad misi<br />
sikeTe da kargi adamianoba).<br />
zura namdvilad darCa am qveyanaSi, am cxovrebaSi.<br />
piradad CemSi ki man iseTi sicariele datova, romelsac<br />
verasodes veraferi ver amoavsebs. xandaxan Cems saxlSi,<br />
yazbegis quCaze, roca saaTis isari Ramis Tormets<br />
gadascdeba, meCveneba, rom ai, axla dairekeba zari da<br />
me maSinve mivxvdebi, rom es zuraa, radganac mxolod mas<br />
SeuZlia SuaRamisas Tavi daaRwios eskorts d ase, gaufrTxileblad,<br />
movides CemTan, movides mxolod imisa-<br />
Tvis, rom visxdeT mcenareebis garemocvaSi - am palmebiT,<br />
kaqtusebiT da sxva gaurkveveli mcenareebiT Semofarglul<br />
adgils zura, STagonebuli `mwvane”, baRs eZaxda,<br />
- diax, me namdvilad vici, rom is mova, mova mxolod<br />
imisaTvis, rom visxdeT am `baRSi”, vsvamdeT Cais da<br />
gauTaveblad raRac-raRaceebze vlaparakobdeT.<br />
anu, sxva sityvebiT rom vTqvaT, me is sul ubralod,<br />
adamianurad menatreba.<br />
107
108<br />
didi poetis sikvdili yovelTvis Tavzaria. piradad<br />
yoveli adamianisTvis, Tu leqsis striqons<br />
mis sulSi raRac simebis Serxeva SeuZlia. da mTeli<br />
sazogadoebisTvis, Tu mas, politikuri qartexilebis<br />
miuxedavad, mainc SerCenia namdvili faseulobebis<br />
aRqmis unari. am ramdenime dRis win saqarTvelom<br />
dakarga didi poeti, da sayovelTao<br />
glovam, da kidev iman, rom swored xalxma moiTxova<br />
poetis mamadaviTze dakrZalva, mafiqrebinebs,<br />
rom qarTulma sazogadoebam ukve moipova Tanamedrove<br />
samyaroSi arsebobisTvis mamoZravebeli impulsi<br />
da momavalSi SesZlebs Tavisi bedis sakuTar<br />
xelSi aRebas.<br />
ana kalandaZis sikvdili. jer sasowarkveTileba.<br />
mere amaRleba. kaTarzisi. maRal WeSmariteba-<br />
poetis sikvdili<br />
sTan ziareba.<br />
omis romeliRac bolo weli iyo. mgoni, adreuli<br />
gazafxuli. skolidan gamovipare da esec mawuxebda,<br />
saxlSic ar SemeZlo misvla... dedaCemi mwerda,<br />
rom misi gamoSveba (gadasaxlebidan, vorkutidan)<br />
kidev gadaido, ganusazRvreli vadiT. uazrod<br />
vxetialobdi quCebSi. sololakSi amovyavi Tavi.<br />
nacnobi gogo Semxvda, romelsac Tavi ver avaride,<br />
iman ki raRac xelTnaweri momaCeCa, rogorc<br />
miTxra, erTi guruli gogos leqsebiao. Tumca, Cemi<br />
ganwyobidan gamomdinare, sul ar mainteresebda<br />
viRac guruli gogos leqsebi, mainc gamovarTvi...<br />
quCaSive gadavSale - rveulis furclebze bavSvis<br />
xeliT gadawerili ramdenime leqsi. ugunebod<br />
daviwye kiTxva. da pirvelive sityvebidan Sev
drki. `lamis saxlSi SemoiWras TuTa”... `Tqvi, Wiamaria,<br />
siT migixaria, Tqvi, Wiamaria”... uecrad Ti-<br />
Tqos raRac SeiZra Cems SigniT. wavikiTxe yvela<br />
leqsi, erTxel meored, mesamed... viyavi bednieri<br />
da mindoda yvirili da tirili! mgoni, vtirodi kidec.<br />
aqamde is poetebi, romlebzec Cven, literaturul<br />
wreSi gaerTianebuli bavSvebi, erTad vgi-<br />
JdebodiT, sadRac sxva, sruliad miuwvdomel sivrceSi<br />
arsebobdnen, es ki, es ana, Cvenze sul cotaTi<br />
ufrosi, TiTqmis Cveni toli, mTlad Cveni iyo.<br />
is Cveni sityvebiT laparakobda! ratomRac yvelaze<br />
metad masTan es ucnauri definicia `guruli<br />
gogo~ maaxlovebda.<br />
mere am leqsebs yvelani erTad vkiTxulobdiT,<br />
ufro swored, zepirad vambobdiT. sabWoTa kavSiris<br />
sulisSemxuTvel atmosferoSi Cven, sul axalgazrdebs,<br />
TiTqmis bavSvebs, Tavs dagvatyda anas<br />
poezia, dRes klasikad qceuli, maSin ki aseTi<br />
ubralo da sada sityvebi: `Sen ise Rrma xar, qarTulo<br />
cao, Sen ise Rrma xar... Seni didebis momReralia<br />
oSki da zarzma, beberi tao, Sen ise Rrma xar,<br />
ise faqizi, qarTuli cao~. an: `o, Wrelma cicarma<br />
icis, rom imis dawinwklul bumbuls, viTarca sios<br />
da sumbuls, vinaxav, cicarma icis...~ da kidev<br />
mravali sxva leqsi.<br />
mere, mogvianebiT, gavicani ana. is dedaCemTan<br />
erTad muSaobda mecnierebaTa akademiis enaTmecnierebis<br />
ganyofilebaSi. maSin deda aTwliani cixisa<br />
da gadasaxlebidan iyo dabrunebuli da gansakuTrebuli<br />
simwvaviT aRiqvamda yovel axal adamians.<br />
anam is erTbaSad moxibla. pirvelive dRes<br />
miTxra: `ra sakvirvelia, ici ? im did oTaxSi bevri<br />
TanamSromeli zis, umTavresad qalebi. me Tvali<br />
movavle oTaxs da maSinve mivxvdi, vin aris im<br />
leqsebis avtori. da vuTxari kidec, Tqven, albaT,<br />
ana kalandaZe xarT, ara? - anam Taviseburad, morcxvad<br />
gaiRima”. da dedam daumata: is iseTive sadaa,<br />
rogorc misi leqsebio... im wlebSi xSirad vxedavdi,<br />
erTi zafxuli erTadac gavatareT Telav-<br />
Si. maSin ki misma pirovnebam gamaoca, Znelia warmoidgino,<br />
ramdenad mokrZalebuli da moridebuli<br />
iyo yoveldRiurobaSi es RvTis madliT daRdasmuli<br />
poeti.<br />
mere iyo kidev bevri sulisSemZvreli aRmoCena.<br />
ana kalandaZesTan erTad sxva siRrmeebSi wvdoma.<br />
Cemi zurmuxti, Cemi Zowi, Cemi bivrili<br />
xelyofisaken waaqezebs zogierT gvamebs,<br />
amitom me maT movixilav mTvarian RamiT,<br />
rom maTis brwyinviT daviamo gulistkivili.<br />
ra tkivili ikiTxeba am striqonebSi, anas zurmuxti<br />
da Zowi - es xom mis sulSi Camaluli simdidrea,<br />
da raki zogierT gvamebs maTi xelyofa<br />
mousurvebiaT, poeti maT mxolod martoobaSi,<br />
mTvarian RamiT moixilavs!<br />
an kidev :<br />
mijnurma Cemma Cems mters baRis kari gauRo<br />
da SemouZRva Cems walkotSi monurad, mdablad.<br />
daWkna SroSani, gaxma vardi, damdablda dafna,<br />
moeRo bolo sulis Cemis mbrwyinav zeimTa.<br />
ar Sevel taZrad uwminduri sadac Sevida,<br />
mijnurma Cemma Cems mters baRis kari gauRo.<br />
aq kidev ufro tragikuli nota mesmis. mijnurma<br />
poetis walkotSi uwminduri Semoiyvana, man ki<br />
yoveli gaaxmo irgvliv da sulis mbrwyinav zeimebsac<br />
bolo mouRo. poeti aq, albaT, gulisxmobs<br />
uaxloesi adamianis mier Cadenil Ralats, romelic<br />
gausaZlisia. da bolo akordi, pirveli striqonis<br />
gameoreba, magram axla imave sityvebSi kidev<br />
ufro didi mwuxarebaa dasadgurebuli: mijnurma<br />
Cemma Cems mters baRis kari gauRo...<br />
ana kalandaZis gviandeli leqsebidan gaqra is silaRe<br />
da simsubuqe, romliTac is aryevda totalitarizmis<br />
cremliT SeduRabebul kedlebs. maTi<br />
adgili gulistkivilma da yofierebaze amaRlebulma<br />
sulierebam daikava.<br />
da me ar mSordeba gancda, Tu eziarebi anas poezias,<br />
Senc gansawmendelSi aRmoCndebi.<br />
109
110<br />
goderZi Coxeli<br />
goderZi... kidev erTi samudamo tkivili CemTvis... me<br />
is gudamayris kldis natexi megona, is ki imave xeobis<br />
balaxis Reri iyo Turme. goderZi – vaJa fSavelas deka<br />
Tu Rvia... cxovrebis qariSxlebs ver gauZlo, gulma<br />
ver gauZlo... raRacam, risi dasaxelebac Zalian Znelia,<br />
waaqcia da waleka.<br />
ra iyo is raRac? politikuri Tu socialuri kataklizmebi<br />
yvelas dagvatyda Tavs, magram is mTis miamiti<br />
Svili iyo da sxvebze metad daibna. ver gaigo, am<br />
misTvis saocnebo damoukidebel saqarTveloSi ratom<br />
daiyo uceb sazogadoeba mtrebad da moyvareebad, ratom<br />
gabatonda irgvliv siZulvili, - arc esmoda, rogor<br />
unda sZuleboda vinme – es vinme xom, misi ga<strong>ge</strong>biT,<br />
`moyvasi” iyo, - kinos gadaRebac miuwvdomeli gaxda,<br />
mujlugunebiT gzis gakvlevac ar SeeZlo. amas, albaT,<br />
adamianTa gulgrilobac daemata. ase, nelnela, Tavi<br />
gariyulad igrZno da martoobaSi da uimedobaSi CaiZira.<br />
da gulic gaskda. amoiZirkva deka Tu Rvia.<br />
is movida Teatralur institutSi pirdapir gudamayris<br />
xeobidan, Tavisi Coxidan, - rac kar<strong>ge</strong>bi varT, sul<br />
Coxlebi varTo, ambobda siciliT, - patara gamxdari<br />
biWi, romelic srulebiT ar hgavda stereotipul mTiels<br />
da maSinve miipyro Cemi yuradReba Tavisi araaxalgazrdulad<br />
dakvirvebuli mzeriT, sxvebisgan ganc-<br />
alkevebisa da siCumisadmi midrekilebiT da, rac mTavaria,<br />
weris RvTiT momadlebuli niWiT. es me maSin vigrZeni,<br />
roca Cemi davalebiT - pirveli kursis studentma<br />
– Tavisi pirveli moTxroba dawera xevsuruli soflis<br />
– anatoriis tragikuli bedis Sesaxeb. ukve maSin,<br />
am aSkarad gamoucdeli xeliT nawerSi, sityvis iseTi<br />
Zala igrZnoboda, warmosaxvis iseTi unari, rom me<br />
uceb suli SemexuTa, radganac mivxvdi - am morcxvi da<br />
Taviseburad faqizi mTielis saxiT saqarTvelos WeSmariti<br />
mwerali moevlina!<br />
goderZi mesame kursze iyo, roca misi sakurso filmi<br />
`adgilis deda” oberhauzenis moklemetraJiani filmebis<br />
saerTaSoriso festivalze miiwvies mTavar konkursSi.<br />
es ukve TavisTavad iyo warmateba – studenturi<br />
filmis monawileoba erTerT yvelaze prestiJul<br />
saerTaSoriso festivalSi. magram is, rac mere moxda...<br />
me Jiuris wevri viyavi da Cemi TvaliT vnaxe, rogori<br />
TanagrZnobiT ganimsWvala <strong>ge</strong>rmaneli mayurebeli<br />
am 80 wlis gudamayreli qalis mimarT, romelic topmodelis<br />
mixra-moxriT daqroda xeobis ferdobebze,<br />
da rogori sicilnarevi tiriliT Sescqerodnen am sofelSi<br />
martod-marto darCenili, yulfSi Tavgayrili<br />
moxucis ZroxasTan gasaubrebas. Sedegi ki is iyo, rom<br />
mesame kursis studentis filmma festivalis `gran<br />
pri” daimsaxura. patara biWi – goderZi am warmatebas<br />
Cumi sixaruliT da filosofiuri simSvidiT Sexvda.<br />
ramdenime striqoni Cemi 80-iani wlebis Canawerebidan:<br />
`goderZi Coxeli ukve arsebobs, rogorc movlena.<br />
is Camovida gudamayris xeobidan da Tan moiyola:<br />
beri jRuna, dardebis Semgrovebeli, abaidu abaida durxani,<br />
gudamayreli dedakacebi da maTi sevda, vardisferi<br />
kaci – ambrosukuna da kidev bevri sxva vinme. is<br />
siuJetebiT da istoriebiT aris datvirTuli. intuiciiT<br />
uamravi rame icis. mis moTxrobebsa da filmebSi<br />
erTad arsebobs sasacilo da satirali, groteski da<br />
tra<strong>ge</strong>dia, bufonada da Cveulebrivi yofa. amgvari stili<br />
mas did Tanamedrove mwerlebTan aaxlovebs. misi<br />
dardebis Semgrovebeli dadis sofel-sofel, kardakar,<br />
agrovebs dardebs, yris maT gudaSi da awers nomrebs;<br />
dardi nomeri aTas samas ormocdaSvidi, ormocdarva<br />
da a. S. ase Cndeba <strong>wigni</strong>s furclebze saocari saxe:<br />
soflidan sofelSi, kardakar moxetiale kaci, zurgze<br />
mokidebuli dardebiT savse gudiT...”<br />
dRes, rodesac goderZi samudamod dagvemSvidoba,<br />
me miCndeba gancda, rom es ucnauri arseba - dardebis<br />
Semgrovebeli - TviTon goderZia, rom Tavis warmosaxvaSi<br />
is TviTon dadioda ase, xeobidan xeobaSi, mTidan<br />
barSi da baridan mTaSi, esaubreboda sul sxvadasxvagvar<br />
adamianebs da maT dardebs da tkivilebs iTavisebda.<br />
da marTlac, rogor Seegueboda qveynis dardebis<br />
gamziarebeli misTvis sayvarel adamianTa urTierT<br />
siZulvils?<br />
da me mgonia: ase ivlis sul, Cvens Soris, momcro tanis,<br />
morcxvi, mokrZalebuli biWi zurgze mogdebuli<br />
dardebiT savse gudiT da Cvenc Cagvaxedebs am dardeb-<br />
Si, Cagvaxedebs imisaTvis, rom Cven, adamianTa modgmam,<br />
ufro bunebrivad mivitanoT gulTan sxvaTa wuxili.
ezi TvaraZe<br />
pirquSi romantikosi<br />
rezi TvaraZe gardaicvala. ramdenadac vici, aseTi<br />
tevadi da mravlismTqmeli sityva mxolod qarTul<br />
enaSi arsebobs. ara sikvdili, ara am qveynidan wasvla,<br />
aramed swored gardacvaleba aris is erTaderTi sityva,<br />
romelic zustad gamoxatavs imas, rasac vgrZnob<br />
rezis zesTasofelSi (misive terminologiiT rom vTqvaT)<br />
gadasaxlebis mere. rezi gardaicvala, anu sabolood<br />
SeiZina is misia, romelic gan<strong>ge</strong>bas hqonda gankuTvnili<br />
misTvis.<br />
Cemi siyvaruli, ufro metic, Cemi sinaze rezisadmi<br />
Cveni saerTo bavSvobidan modis. is erTerTi iyo biWebis<br />
im mSvenieri kohortidan, romelTac omisdroindeli<br />
pionerTa sasaxle - paradoqsulad, Tavisufali azris<br />
savane - aerTianebda. es biWebi TavisTavs, zedmeti<br />
Tavmdablobis gareSe, `poeziis oazisTan Semokrebul<br />
beduinebs~ uwodebdnen. dResac Tvalwin midgas es `beduinebi~:<br />
guram asaTiani, Tamaz Cxenkeli, ramaz patariZe,<br />
rezo TabukaSvili, zura kakabaZe, melor sturua,<br />
arCil begiaSvili, rezi TvaraZe... gaZvaltyavebulni,<br />
mSiermwyurvalni, magram sulierebaSi, anu poeziaSi<br />
CanTqmulni da maRali mizniT gulanTebulni! Cven<br />
yvela vwerdiT leqsebs, sakuTar Tavs da erTmaneTs<br />
mxolod baironsa da safos vadarebdiT, kritikis qarcecxlSi<br />
vatarebdiT yvelas da yvelafers, amave dros<br />
namdvili poeziac gviyvarda da gvesmoda. am cota xnix<br />
win rezim miTxra: gaxsovs, ra sastikad gaakritike Cemi<br />
leqsebio? me es srulebiT ar maxsovda, magram rezim<br />
utyuari sabuTi momiyvana: Seni werili `patara eJvanSi~<br />
aris `dabeWdilio~. (`patara eJvani~ xelnaweri Jurnalia,<br />
romelsac Cven farulad `gamovcemdiT~).me si-<br />
ndisis dagvianebuli qenjna vigrZeni, rezi ki xiTxiTebda,<br />
garwmuneb, Seni kritika savsebiT samarTliani iyoo<br />
da iqneb iman gadamarCina ubadruki poetebis ricxvSi<br />
Cadgomaso. da me uceb gamaxsenda patara rezi, dafiqrebuli<br />
da SublSeWmuxnili, romelic im drosac ki,<br />
erTmaneTSi saerTo aTqvefilobis da usaTuod jgufuri<br />
misvla-mosvlis miuxedavad, yovelTvis cota ganze<br />
idga da imTaviTve garkveul distancias amyarebda<br />
Tavis Tavsa da sxvebs Soris. TiTqos monawileobda kidec<br />
Cvens mudmiv Jivil-xivilSi da garedanac Sescqeroda<br />
mas. albaT imitom, rom Cvens Soris yvelaze mokrZalebuli<br />
da Tavmdabali iyo da Tavisi Tavis garedan<br />
danaxvis arabavSvuri unaric hqonda imTaviTve. arasdros<br />
ar cdilobda pirvel planze yofnas.<br />
kidev erTi xati, bavSvobidan gamoyolili: rezi da<br />
Tamazi (Cxenkeli), ganuSorebeli wyvili. isini yovel-<br />
Tvis erTad modiodnen CemTan, da Semovidodnen Tu ara,<br />
sulmouTqmelad viwyebdiT kamaTs, TiTqos es aucilebloba<br />
iyo, TiTqos gan<strong>ge</strong>bam dagvwesa ase: gvekamaTa,<br />
gvekamaTa yvelaferze, magaram ZiriTadad, poeziaze.<br />
xolo es saxe ki rezis mogonebaTa <strong>wigni</strong>dan amekviata:<br />
rogor sxedan Rame, xSirad gaTenebamde, TavianTi<br />
saxlis aivanze rezi da Tamazi, ori meocnebe biWi, da<br />
CurCuliT, rom aravin gaigonos da ` iq~ ar daasminos,<br />
saubroben... raze? yvelaferze... galaktionze da `zaratustraze~,<br />
`gvelis perangze~ da `dorian greis portretze~<br />
da kidev aTas sxva rameze.<br />
mere bavSvobac miilia, axalgazrdobac, me rezis Sem-<br />
TxveviT Tu Sevxvdebodi sadme, raime Tavyrilobaze... da<br />
uecrad gan<strong>ge</strong>bam uaxloesi mezoblobiT dagvasaCuqra!<br />
111
112<br />
oRond Cvens ganaxlebul megobrobaSi misTvis Cveuli<br />
gznebiT da siTboTi CaerTo inga da yazbegis quCa nomer<br />
17-Si aRdga is raRac, rac mxolod bavSvobaSi erTad<br />
gancdiliT SeiZleba iyos ganpirobebuli da rasac, albaT,<br />
sulTa erToba hqvia.<br />
da ai, rezis bolo xati Cems aRqmaSi: wignebSi Cafluli,<br />
sawer magidasTan an savarZelSi Camjdari, Semodgomidan<br />
moyolebuli gvian gazafxulamde - raRac ucnaurad<br />
CaTbiluli, aucilebeli Tbili `bezrukavkiT~<br />
(es xom sayovelTaod cnobilia, ra panikurad eSinia gacivebis),<br />
da Tavaziani, Tavaziani, raRac Zvelmodurad<br />
Tavaziani... da Cven isev vlaparakobT, vlaparakobT,<br />
rogorc maSin, bavSvobaSi, xandaxan vkamaTobT kidec,<br />
magram bavSvobisgan gansxvavebiT, Zalian rbilad, sxvisi<br />
azris pativiscemiT, me mas xandaxan retrograds ve-<br />
Zaxi, es, cxadia, mis yofiT ` principebs~ exeba, is iRimeba<br />
da ar uarobs, da me maocebs, ramdeni rame icis rezim<br />
da ra saintereso da Taviseburi azrebi aqvs yvelaferze...<br />
kidev Tvalwin midgas, rogor ubrwyinavs Tvalebi,<br />
rodesac misi Svilis - sandros axlad gamocemul<br />
wigns maCvenebs da ra TavSekavebulia Tavis bunebriv<br />
siamayeSi. da kidev, da iqneb, yvelaze metad, vixseneb,<br />
rogori mzrunveli da Tbili iyo ingas mimarT,<br />
rodesac mas ukurnebeli seni Seeyara, Tumca, cxadia,<br />
am zrunvasac misTvis Cveuli Rirseuli TavSekavebiT<br />
amJRavnebda.<br />
naRdi kaci.<br />
iseve, rogorc yvela bunebiT mdidari adamiani, rezic<br />
paradoqsebisgan Sed<strong>ge</strong>boda, anu Tavis TavSi TiTqos<br />
erTmaneTis gamomricxav Tvisebebs aerTianebda:<br />
ukiduresad zrdilobiani da amave dros Seuvali, uxeSobamde<br />
Seupovari Tavisi, didi Tu patara principebis<br />
dacvisas; arsebiTad martosuli, sakuTar TavSi Caketili,<br />
gulCaTxrobili kaci da lxinis, sufris, megobrebTan<br />
erTad drostarebis uzomod moyvaruli. `bi-<br />
Wuri sufra, biWuri qeifi, romelsac ukve gau<strong>ge</strong> <strong>ge</strong>mo<br />
da Sens sicocxleSi veRar Seelevi: Rvino, Savi puri,<br />
cotaodeni yveli da Zmobis fici gaciskrebamde~... - aseTia<br />
misi siyvarulis axsna biWuri, Semdeg ki kacuri<br />
sufrisadmi.<br />
vinmes rom ekiTxa CemTvis, rogor mgonia, raze fiqrobda<br />
rezi dReniadag, me ase vupasuxebdi: qarTul sulierebaze,<br />
mis mSvenierebaze. da rom es mSveniereba dafaruli<br />
ar darCeniliyo sxvebisTvis. misi mizani - qarTuli<br />
sulierebis ara mowyvetiT, aramed saerTo konteqstSi<br />
danaxva iyo, rac me Zalian mniSvnelovnad me-<br />
Cveneba dRevandeli saqarTvelosTvis. literaturis<br />
istoriasac ase ganixilavda, rogorc sulis istorias.<br />
swored amitom aris misi <strong>wigni</strong> `qarTuli literaturis<br />
istoria~ aseTi Taviseburi da amaRelvebeli.<br />
am sulierebidan rezis yvelaze metad qarTvelTaTvis<br />
damaxasiaTebeli `arsebobis sixaruli” xiblavs. misi<br />
azriT, rusTavelis mTeli poemac am gancdiT aris<br />
gamsWvaluli. `renesansuli mzeriT danaxuli xiluli<br />
qveyniereba, RvTaebrivi naTeliT Suqfenili, sadac adamianic<br />
am naTelis matarebelia... sofeli da zesTasofeli<br />
ganuyofel, harmoniul mTlianobad aris danaxuli,~<br />
- vkiTxulobT wignSi.<br />
da am harmoniis mere - erovnuli katastrofa.<br />
rogorc pirad, gausaZlis tkivils, ise ganicdida<br />
`saqarTvelos istoriis im sazarel texils, monRol-<br />
Ta SemoWras rom mohyva”. am Semzarav movlenas ori saukuniT<br />
adre dawerili, Tamar mefis mematianes sityvebiT<br />
gadmoscemda: `dReman iwyo midrekad da mzemad -<br />
dasvlad da haerman sxva ferad uferuloba da ciskarsa<br />
dRisasa zeda iwyes Semosad bnelTa RrubelTa. icvala<br />
feri qarTvelTa mxiarulebisa”.<br />
vfiqrob, es namdvili mxatvruli mignebaa - monRol-<br />
Ta Semosevas Tamar mefis sikvdilze Tqmuli es marTlac<br />
mSvenieri sityvebi miusadago! `dReman iwyo midrekad<br />
da mzeman - dasvlad”...<br />
mas Tan sdevda mudmivi wuxili unaTesao erze - obol<br />
erze. awuxebda qarTvelTa `saarako daudevroba”.<br />
Tavis Tavs romelime Tvalsazrisis - vTqvaT, qarTuli<br />
anbanis warmomavlobis Sesaxeb - `Tavgadaklul momxres~<br />
uwodebda. me yovelTvis momwonda rezis es principuli<br />
subieqtivizmi filosofiis, literaturis, religiis<br />
problemebis kvlevisas. `esa Tu is filosofosi<br />
an gxiblavs, giyvars, an ara”, - wers rezi. ase, magaliTad,<br />
mas ar uyvarda aristotele da uyvarda platoni!<br />
da me mgonia, rom mecnierul kvlevaSi grZnobis amgvari<br />
CarTva mkvlevaris niWierebis gamosxivebaa da<br />
TviT kvlevas mxatvrul qsovilTan aaxlovebs, Tu,<br />
ra Tqma unda, is amave dros namdvilad Rrma da<br />
seriozulia.<br />
ar vici, es riTi aixsneba, magram Cven bavSvobidanve<br />
bevrs vfiqrobdiT sikvdilze. maSin universitetis studentebi<br />
viyaviT. me TavdaviwyebiT vTargmnidi Tagors,<br />
- im dros Tagori Cveni saerTo gataceba iyo. erTi<br />
saRamo maxsovs, rezi ijda CemTan d aim dReebSi Targmnils<br />
Cahkirkitebda. me vigrZeni, mas gansakuTrebiT<br />
is leqsebi ainteresebda, sadac sikvdilze iyo saubari.<br />
es vuTxari rezis, daufiqreblad. is ki ise aRelda,<br />
TiTqos me Cemi replikiT misi Rrmad dafaruli saidumlo<br />
gavamJRavne. mere darcxveniT Tqva, Turme misTvis<br />
Zalian axlobeli iyo sikvdilis Tagoriseuli aRqma.<br />
amas rom ambobda, is imdenad gulwrfeli da bunebrivi<br />
iyo, me kamaTis survilic ar gamiCnda. magram, marTali<br />
giTxraT, dRemde mikvirs, ratom an saidan aRiqvamda<br />
18 wlis qarTveli biWi, sabWoTa saqrTvelos<br />
mkvidri, sikvdils indoeli filosofosisa da poetis<br />
msgavsad? gayris Jami, romelic sikvdili ki ar aris,<br />
aramed `mSvenieri dasasruli”.<br />
dRes gamiCnda survili Cvengan zesTasofelSi gadasaxlebul<br />
Cems megobars es leqsi gavaxseno:<br />
iyuCe, gulo, de <strong>ge</strong>amos es gayris Jami,<br />
de, mas sikvdili ki ar erqvas, aramed bolo,<br />
de, siyvaruli gadaiqces mogonebad,<br />
tanjva-simRerad.<br />
de, cis TavanSi laRi frena dasruldebodes<br />
Cum budeSi frTebis dakecviT,<br />
o, mSveniero dasasrulo, Sesdeqi wamiT<br />
da bolo sityva Tqvi siCumeSi.<br />
me Tavs vxri Sens win da lampari miWiravs maRla,<br />
rom gaginaTo gza.
sergo farajanovi, serJika, rogorc mas Tbiliseli<br />
megobrebi veZaxdiT, didi damdgmeli reJisori,<br />
da marto filmebis ki ara, aramed mTeli Tavisi<br />
cxovrebisa. is Txzavda am cxovrebas da arsebobda<br />
masSi, exeTqeboda napiridan napirs, itanjeboda<br />
da netarebda. dgamda speqtaklebs, yovel-<br />
Tvis da yvelgan, gadaRebis moedanze, Tu yoveld-<br />
RiurobaSi, TavisTan saxlSi Tu quCaSi, Tu kinostudis<br />
ezoSi, yvelgan, sadac poulobda mayurebels.<br />
erTxel masTan stumrad viyaviT, kievSi, is gatacebiT<br />
gvaCvenebda qalaqs, romelic uyvarda, vxetialobdiT<br />
ucnob quCebSi - serJika, msaxiobi Tea<br />
gabunia da me; uecrad is gaCerda qvis uzarmazar<br />
TasTan, romelic amSvenebda patara moedans, me fotoaparati<br />
momaCeCa, Teas aiZula xelebi SemoeWdo<br />
TasisTvis, TviTon daimala postamentis ukan, Tavi<br />
ki Tasze Semodo da maniSna gadaiReo. da gamovida<br />
raRac saocreba - Tanamedrove kievis fonze<br />
mSvenier salomeas xelT upyria Tasi, romelzec<br />
ganisvenebs ioqanaanis mokveTili Tavi! da am dadgmas<br />
sul xuTiode wuTi dasWirda.<br />
TamaSi, provokacia, epataJi misi stiqia iyo. sakvirveli<br />
TanmimdevrobiT Tavs itexda ama qveynis<br />
ZlierTa risxvas. iyo periodi, mis pirvel dapatimrebamde,<br />
roca is praqtikulad yoveldRe ugza-<br />
farajanovi<br />
vnida depeSebs saxkinos Tavmjdomares - romanovs,<br />
daaxlovebiT aseTi Sinaarsisas: vkvdebi SimSiliT,<br />
moviklav Tavs, Tu dauyovnebliv ar gadamaRebinebT<br />
films da a. S. Cinovnikebs goneba ekar<strong>ge</strong>bodaT,<br />
- depeSebi marTlac yoveldRe misdiodaT, - mis-<br />
Tvis ki esec TamaSi iyo, romelic amave dros namdvili<br />
sasowarkveTidan momdinareobda, - gadaRebis<br />
uflebas ar aZlevdnen da arsebobis saxsaric<br />
ar gaaCnda, magram is am situaciaSic erToboda, nomenklaturas<br />
ki ar esmoda da ivseboda siZulviliT.<br />
me mgonia, rom swored es SeuTavsebloba iyo<br />
misi daWerebis namdvili mizezi. imitom, rom is ar<br />
iyo disidenti. politikis mimarT sruliad gulgrili<br />
iyo, mis filmebs ar amZimebda politikuri<br />
qveteqstebi, magram misi kadrebis daucxromel silamazeSi<br />
imaleboda sulis iseTi SeuzRudavi Tavisufleba,<br />
romelic ukve Tavisi arsebobiT uaryofda<br />
totalitaruli reJimis arsebobis faqts. re-<br />
Jimis warmomad<strong>ge</strong>nlebi mSvenivrad grZnobdnen am<br />
safrTxes da amitom mas drodadro Tavs ukravdnen<br />
xolme cixeSi sxvadasxva yofiTi braldebebiT.<br />
ase, meored is daapatimres TbilisSi dabrunebis<br />
mere, is ki am dros ukve xanSi Sesuli iyo da janmrTelobac<br />
Seryeuli hqonda. Cven, mis megobar re-<br />
Jisorebs gvesmoda, rom situacia dramatul xasi-<br />
113
114<br />
aTs iRebda, me mivmarTe SevardnaZes, Sexvedra Zalian<br />
mZafri gamodga, magram man aRmiTqva, rom yvelafers<br />
gaakeTebda sergos gasaTavisufleblad...<br />
da marTlac, erT TveSi farajanovi gamouSves. is<br />
gamovida cixidan fizikurad motexili, magram iseTive<br />
daudgromeli da giJmaJi, rogorc winaT. gamovida<br />
imisaTvis, rom axlad SeeTxza Tavisi cxovreba.<br />
cxovreba, sadac gverdigverd arsebobda bneli<br />
da naTeli vnebebi da sadac yvelaferze mbrZaneblobda<br />
silamaze.<br />
silamaze - es maradiuli cneba samudamod gadaejaWva<br />
farajanovs.<br />
`o, rom icodeT, ra usircxvilod<br />
da ra nagvidan Cndeba leqsebi”...<br />
axmatovas es striqonebi srulad miesada<strong>ge</strong>ba farajanovs,<br />
romlis xelebSic mSveniereba ibadeboda<br />
yvela ZonZidan, qaRaldis yvela naglejidan,<br />
yvela gadagdebuli Tu arasaWiro nivTidan; ase,<br />
arafridan is qmnida Tavis kolaJebs, Tojinebs da<br />
dekoraciebsac ki. misi bina mamadaviTze - es iyo<br />
usaxuri saxlebiT garSemortymuli silamazis ucnauri<br />
oazisi, patara bneli oTaxi, TavisTavad iseTive<br />
usaxuri, rogorc yvelaferi garSemo, magram<br />
talantiT daRdasmuli da Signidan gamonaTebuli<br />
sxvadasxvagvari qmnilebebiT da avtoportretebiT,<br />
farajanovi xan eSmakis da xan wmindanis saxiT,<br />
cisfrad gaferadebuli aivani sakvirveli, axirebuli<br />
xeliT naZerwi bareliefebiT morTulmokazmuli...<br />
es yvelaferi iyo bevri, Wreli, zRvars<br />
gadasuli, ara `kargi <strong>ge</strong>movnebis”, aramed dauokebeli<br />
fantaziis nayofi, erTgvari Taviseburi aRmosavluri<br />
baroko.<br />
pirveli sityvebi, romlebic gavigone farajanovisgan,<br />
rodesac Cven pirvelad SevxvdiT Zveli<br />
kinostudiis ezoSi, iyo: `kino - Cemi hobia, namdvili<br />
cxovreba ki ai es aris”, - da amoaTria Camotyavuli<br />
kurtkis jibidan raRac gamWvirvale qvebi,<br />
romlebsac is briliantebs eZaxda; (vin icis,<br />
iqneb es ubralod SuSebi iyo?). es sityvebic me misi<br />
epataJis nawilad mesaxeba, vinaidan, ra Tqma unda,<br />
misi namdvili cxovreba iyo daviwyebul winaparTa<br />
Crdilebi, romelTac is STagonebis ZaliT<br />
iZaxebda aryofnidan, da “saiaTnovas” kadrebis<br />
momnusxveli silamaze, sofiko Wiaureli - saiaTnova,<br />
romelic dabindul, gamgmirav mzeras esvris<br />
Tavis Seyvarebuls, isev sofikos, sarTav jarasTan<br />
mimjdars, da isic siyvaruliT pasuxobs saiaTnovas,<br />
anu Tavis Tavs... es SemoqmedebiTi siTamamis,<br />
orazrovnebis, idumalebis najvari, romelic<br />
gajadovebs, rogorc yvela moulodneli<br />
mxatvruli migneba.<br />
farajanovis filmebi cocxloben gansakuTrebuli,<br />
mxolod maTTvis damaxasiaTebeli ritmiT. ga-<br />
Cerebuli kamera, gayinuli kadrebi, umoZraoba, romelic<br />
TiTqos kinos arss ewinaaRmde<strong>ge</strong>ba. magram<br />
swored am Senelebuli ritmiT da am umoqmedobiT<br />
ibadeba farajanovis unikaluri, ganumeorebeli<br />
esTetika, romelsac ar hyavs da arc SeiZleba hyavdes<br />
realuri gamgrZeleblebi. Tumca bevrni gulmodgined<br />
da uSedegod cdiloben mis mibaZvas.<br />
sergos kidev erTi hobi Cuqeba iyo. da ara marto<br />
Cuqeba, aramed naCuqaris ukan waRebac! me mgoni,<br />
dRevandel dRemde yvelaze lamazi nivTebi Cems<br />
saxlSi aris misi naCuqari an<strong>ge</strong>lozis eskizi, aRmosavlur<br />
samosSi gamowyobili Tojina, da kidev -<br />
qirmanSali, siuzane, Zveleburi qsovilis nagleji,<br />
romelic axla didi lado mesxiSvilis skivrs<br />
afaria. me bedma gamiRima, mas arcerTxel ar mou-<br />
Txovia Cemgan naCuqari nivTis dabruneba, Tumca<br />
vici bevri SemTxveva, roca mas amgvari qmedebiT<br />
saqveynod cnobili pirebis aRSfoTebac gamouwvevia.<br />
aseTi ambavic maxsovs: gardaicvala sergos<br />
da, misi usayvarlesi adamiani. panaSvidze mivedi,<br />
Rrmad damwuxrebuli Wirisufali - serJika kubosTan<br />
idga da samZimars iRebda. magram roca wasvla<br />
davapire, gamomedevna, amoaTria saidanRac morigi<br />
siuzane da samZimarze mosuli gaognebuli adamianebis<br />
win, aRelvebuli mitenida xelebSi sityvebiT:<br />
asea Cafiqrebuli, es aucileblad dRes unda<br />
waiRoo. esec, cxadia, dadgma iyo, sasaciloc da<br />
gulis amaCuyebelic. da araadeqvaturic. da saer-<br />
Tod, mTeli misi cxovreba iyo araadeqvaturi. paradoqsaluri<br />
da ukiduresad eqscentruli mxatvari<br />
verafriT ver ewereboda zemodan daregulirebul<br />
sabWoTa cxovrebaSi.<br />
sergo iyo Cveni qalaqis WeSmariti Svili, namdvili<br />
Tbiliseli; aq mamadaviTze, cxovrobdnen misi<br />
mSoblebi, is aq daibada da aq undoda epovna `saukuno<br />
gansasvenebeli”, rogorc uyvarda maRalfardovnad<br />
Tqma, radganac miuxedavad misi damcinavi<br />
da skeptikuri tempemeramentisa da bunebrivi<br />
kosmopolitizmis sawinaaRmdegod, mas gammWvalavi<br />
sinaziT uyvarda es misi mSobliuri qalaqi. am<br />
siyvarulze laparakobs misi yvelaze piradi da intimuri<br />
scenari `aRsareba”. me saSinlad menaneba,<br />
rom Sovinizmis aRzevebis xanaSi Cven davkar<strong>ge</strong>T misi<br />
cisferaivniani saxli mamadaviTze, romelsac<br />
bedisweriT hqonda gankuTvnili, gamxdariyo msoflioSi<br />
ucnobilesi Tbilisuri muzeumi; davkar<strong>ge</strong>T<br />
misi kolaJebi, misi freskebi, misi filmebi, da<br />
maTTan erTad davkar<strong>ge</strong>T TviTon farajanovi, rogorc<br />
qarTuli kulturis ganuyofeli nawili. es<br />
aunazRaurebeli danaklisia.
115
116<br />
stumrad lana RoRoberiZesTan<br />
kaleidoskopebi gamaxsenda. mogrZo, miliviT wagr-<br />
Zelebuli kaleidoskopebi, romelSic mTeli bavSvoba<br />
netarebiT viWyitebodi da xelis erTi datrialebiT,<br />
erTimeoreze lamaz, gasaocari feris da formis<br />
figurebs vuyurebdi. vuyurebdi da vfiqrobdi, Sig<br />
albaT Zalian magari ambebi xdeba, rom ase swrafad da<br />
mravalferovnad icvleba es jadosnuri figurebi; an<br />
ki vin icis, iqneb SigniT patara kacuna zis, romelic<br />
kaleidoskopis yoveli datrialebisas, figurebs marjved<br />
cvlis-meTqi... verafers ityvi, sakvirveli fantaziis<br />
unari mqonda, magram... axla warmoidgineT, am<br />
fantaziis patroni ra dReSi Cavvardebodi, rodesac<br />
Catarebuli `specoperaciis” Semdeg, SigniT kacunas<br />
da `magari ambebis” sanacvlod, arafriT gamorCeuli,<br />
ferad-feradi, erTi umsgavso SuSis namsxvrevebi aRmovaCine.<br />
saidan kaleidoskopebze es Cemi infantiluri mogonebebi?<br />
es siRrmeSi mimaluli grZnobebi CemSi lana<br />
RoRoberiZis avtobiografiuli <strong>wigni</strong>s - `rac magondeba<br />
da rogorc magondeba” - wakiTxvam amoativtiva;<br />
<strong>wigni</strong>s, romelic yvelaze metad hgavda kaleidoskopebSi<br />
Wvretas; sadac gasaocari suraTebi, istoriebi<br />
da adamianebi, sxvadasxva zomis, aTasi Seferilobis<br />
namsxvrevebisgan ewyoboda.<br />
`es skivri – mesxiSvilebis relikviaa. fotoebi, masalebi,<br />
xelnawerebi – yvelaferi Sig devs. Tan dekoratiuli<br />
mniSvneloba aqvs – magidaa, Tan warsulTan<br />
gakavSirebs. arsebobac xom es aris?! cxovrob dRevandeli<br />
dRiT, magram am dros warsulSi xar – amas ase<br />
aRiqvam; cxovreba ar aris es wuTi, es aris is, rac mogyveba...<br />
Seni warsuli, wina Taobebis cxovreba da ma-<br />
Ti warsuli. es skivri am yvelafris gamoxatulebaa...”<br />
skivri Zalian lamazia. lamazia da beberi. aTasi istoriis<br />
da saidumlos patrons, zed dadebuli SuSa<br />
da mZime lampa kidev ufro miuwvdomels xdis; miuwvdomels<br />
im cnobismoyvare TvalisTvis, romelic oTaxSi<br />
SesvlisTanave cdilobs, TiToeuli danaxuli nivTiT<br />
kargad SeigrZnos da Seiswavlos mTeli istoria,<br />
es mikro samyaro, romlis yvela detali mis didi<br />
xnis binadarze da mesaidumleze giyveba.<br />
`sicocxle ar aris is, rac icxovre, aramed is, rac<br />
gaxsendeba da rogorc gaxsendeba, - ambobs gabriel<br />
garsia markesi. da mec gadavwyvite, gavando furcels<br />
is, rac magondeba da rogorc magondeba,”- am sityvebiT<br />
iwyeba avtobiografiuli <strong>wigni</strong>, romelic qalbatonma<br />
lanam samiode wlis win gamosca; <strong>wigni</strong>, romelic<br />
erT did, dausrulebel films mogagonebT –<br />
avtori: salome kikaleiSvili<br />
Jurnali: `kino - cxeli Sokoladi~, 2006, #1<br />
films siyvarulis, siZulvilis, netarebis, sasowarkveTis,<br />
imedis da uimedobis Sesaxeb; films, sadac ganvlili<br />
cxovreba mumificirebul droSi agrZelebs<br />
TuxTuxs; sadac cxovrebis erTaderTi Zlieri vneba<br />
da siyvaruli – lado aleqsi-mesxiSvili isev ise, Sav<br />
anorakSi Cacmuli dasrialebs bakurianis ferdobebze;<br />
sadac deda, 10 wlis ganmavlobaSi gadasaxlebasa<br />
da cixeebSi xetialis Semdeg brundeba da mezoblebiT<br />
da mofusfuse naTesavebiT savse saxlSi sacaa kars<br />
SemoaRebs; is ki, didi gancdebiT, bednierebis Tu ubedurebis<br />
gaurkveveli eiforiiT atuzula kuTxeSi<br />
da gulis fancqaliT elis im qalis dabrunebas, romelsac<br />
deda unda dauZaxos; deda... deda?<br />
- SeZlebs ki, ase mimarTos? es aris uwyveti usasruloba,<br />
sadac mamidis „komunalkaSi“ TvaldaxuWuli<br />
boris pasternaki zis, romelsac didTvaleba gogona<br />
rabindranaT Tagoris leqsebis sakuTar Targmans ukiTxavs;<br />
ana axmatovasTan ki, pasternakis naTargmn `cisa<br />
fers~ gansakuTrebuli aRelvebiT warmoTqvams da...<br />
„cisa fers, lurjsa fers...“<br />
sakuTari saxlis, megobrebis, garemos nostalgiiT<br />
Seqmnili <strong>wigni</strong>, strasburgSi daiwera. is gaTavisuflebis<br />
did aqts hgavda, romlis Sedegad, TiTqos mxrebze<br />
dawolili mTeli warsuli moixsna da SvebiT, er-<br />
TbaSad Rrmad amoisunTqa; sadac bevri ramis Tqma undoda;<br />
imisi, risi gaxseneba da werac yvelaze metad<br />
uWirda, da rac yvelaze ufro aRelvebs dRevandel<br />
sazogadoebaSi – „aseT sazogadoebaSi, sadac amdeni<br />
siZulvili da agresiaa, Zalian Znelia, iyo gulwrfeli.<br />
gulwrfeli Seni Tavis Sesaxeb. magram me es dav-<br />
Zlie da mixaria, radgan SevZeli, melaparaka iseT rameebze,<br />
rac marTla Zalian miWirda, Zalian. aq yvelaferia,<br />
rac ki ganmicdia, migrZvnia, razec mifiqria<br />
da riTac dRevandel dRemde movsulvar. es garkveuli<br />
aqti iyo Cemi mxridan, ndobis aqti mkiTxvelis mimarT.<br />
im mkiTxvelis mimarTac, romelsac vici, rom Zalian<br />
vZulvar. da SeiZleba gulubryvilo imedi, rom<br />
amis wakiTxvisas, isic igrZnobs raRacas da ecodineba,<br />
rom me ar var mis mimarT siZulviliT gamsWvaluli<br />
– es CemTvis mniSvnelovania.“<br />
Tbilisis erT–erT Zvel ubanSi, ojaxuri relikviebis<br />
da mSvenieri tiloebis garemocvaSi, romlis simyudroves<br />
umsgavsod SemoWrili televizoris xma<br />
arRvevs, magidaze xeliT gakeTebuli uamravi Canaweria<br />
mimofantuli: proeqtebi, Targmanebi, <strong>ge</strong>gmebi...<br />
pirdapir, qvis buxars ki, evrosabWos wevrebisgan<br />
Madamme I’Ambassadeur Lana Gogoberidze-sTvis gamogz
avnili suveniri da Svilis naCuqari, sasacilod Wreli<br />
strasburguli Zroxa umSvenebs gverds. strasburgi<br />
misi cxovrebis erT-erTi yvelaze mniSvnelovani<br />
etapi da movlenaa. am qalaqSi eqvswliani cxovreba<br />
mudmivi muSaobis, gamosvlebis da saintereso xalxTan<br />
urTierTobis xanad iqca.<br />
- „Zalian sapasuxism<strong>ge</strong>blo iyo, radgan saqarTvelos<br />
warmomad<strong>ge</strong>neli viyavi evropaSi, strasburgSi – iq,<br />
sadac Cemi ga<strong>ge</strong>biT, evropuli sazogadoebrivi azri<br />
iqmneba. roca Cavedi, praqtikulad aravin araferi icoda<br />
saqarTvelos Sesaxeb, maSin, roca axla, saqarTvelo<br />
evropis erT–erTi Semad<strong>ge</strong>neli nawilia. warmod<strong>ge</strong>na<br />
aqvT Cvens kulturaze, istoriaze, dRevandelobaze...<br />
miswrafebebsa da naklovanebebze... rac ase ar<br />
gviyvars, roca am ukanasknels exebian - „Wkuas gvaswavlian?<br />
TviTon viciT yvelaferi...“ yoveldRiuri mu-<br />
Saoba, yoveldRiuri procesebi, kviraSi erTxel, 46<br />
qveynis elCTa Sexvedrebi imarTeboda; vmarTavdi gamosvlebs,<br />
sadac vsaubrobdi saqarTvelos, misi problemebis,<br />
ruseTTan konfliqtis da a.S. Sesaxeb. dRes<br />
bevri ram Seicvala. Cveni politikosebi fiqroben,<br />
rom axla iwyeba yvelaferi. ar ician, rom dRevandeloba<br />
Sedegia imisa, Tu rogor da ranairad viTardeboda<br />
saqarTvelo. roca 14–15 wlis bavSvebi viyaviT,<br />
Tavisuflebaze vocnebobdiT da Tavisuflebaze vwerdi<br />
leqsebs. gavida dro da mivaRwieT Tavisuflebas.<br />
damijereT, imaze kargi araferi SeiZleba arsebobdes<br />
qveynad, vidre is, rom Seni qveyana Tavisufalia.<br />
miuxedavad imisa, rom swored am Tavisuflebam gamoamJRavna<br />
Cveni uamravi mankieri mxare. unda gaviazroT,<br />
rani varT da sakuTar Tavze miTologizebul<br />
warmod<strong>ge</strong>nas SeveSvaT.“<br />
sityvebi - moxsna, daWera dapatimreba iseve Cveulebrivad<br />
JRerda misTvis, rogorc daZineba, Wama, TamaSi.<br />
es iyo is, rac pataraobidanve, ezoSi Cilika joxis<br />
TamaSTan erTad Semovida mis mexsierebaSi. rac<br />
sxvadasxva dros da sxvadasxvanairad vlindeboda cnobierebaSi,<br />
ewereboda yoveldRiur arsebobaSi: roca<br />
daiWires deda da mama, usayvarlesi raJden biZa, roca<br />
akankalebuli muxlebiT gamodioda xolme skolidan<br />
imitom, rom icoda, iq, kuTxidan, Cumad momzirali<br />
boroti biZia uTvalTvalebda da Tavis wignSi, didi<br />
xnis mere, lana mas „Cems pirad Cekists“ uwodebs;<br />
roca aTwleulebis mere, gadasaxlebis gamo, parizSi<br />
xelmeored „aRmoaCens“ da gaicnobs deidebs da deidaSvilebs...<br />
roca filmSi „ramdenime interviu pirad<br />
sakiTxebze“ personaJebis xmiT Tavis cxovrebaze mogviyveba<br />
da bolo films „valsi peCoraze“, gadasaxlebidan<br />
dabrunebuli dedis amave saxelwodebis moTxrobaze<br />
aa<strong>ge</strong>bs.…<br />
nnaawwyyvveettii wwiiggnniiddaann::<br />
`rac magondeba da rogorc magondeba~:<br />
`...aq miviRe pirveli politikuri dartyma: erT dRes<br />
klasSi Cveni damri<strong>ge</strong>beli deida kato Semovida. maRali,<br />
swormxrebiani qali, Suaze gayofili yoraniviT<br />
Savi TmiTa da ucnaurad Txeli tuCebiT. ori bavSvi<br />
gaiyvana pirveli maisis zeimze, leqsebis saTqmelad.<br />
me gaocebuli mivaCerdi, radgan winaswar viyavi gafrTxilebuli,<br />
rom viqtor hiugos `barikadebze~ frangulad<br />
da qarTulad unda meTqva. jer Tvals maridebda,<br />
vinaidan damnaSaved grZnobda Tavs, mere SeumCnevlad<br />
gverdidan gadmomxeda da rogorc Cans, iseTi<br />
aRelveba dainaxa Cems saxeze, rom klasidan gamiyvana,<br />
Tavze xeli gadamisva, piri axlos moitana CemTan, rom<br />
aravis gaego, ras meubneboda da CamCurCula: ar <strong>ge</strong>wyinos<br />
Cemo kargo, Cven ufleba ar gvaqvs, vaTqmevinoT<br />
leqsi bavSvs, romelsac mama hyavs daWerili, Sen ki mamac<br />
daWerili gyavs da dedaco. me uceb saSinlad Semecoda<br />
Cemi maswavlebeli, romelsac ise magrad hqonda<br />
momuwuli piri, rom SemeSinda, upirod ar darCes<br />
meTqi. magram ver movifiqre, riT damemSvidebina da<br />
sicili amivarda. ase aRmovaCine sicili, rogorc mZime<br />
situaciebidan Tavis daxsnis saukeTeso saSualeba.<br />
saxlSi rom mivedi, aivanze gavvardi – am patara, myudro,<br />
Wadris xiT daCrdilul rkinis aivans vafarebdi<br />
xolme Tavs, rodesac ganmartoeba mindoda da mTeli<br />
dRis Sekavebuli cremlebi gadmovRvare.<br />
`…ase grZeldeboda ramdenime Tve. yvelas egona,<br />
rom me deda rostovSi megona. me ki, gancdebis simZafris<br />
miuxedavad, Cems saidumlos patara SantaJis-<br />
Tvis viyenebdi xolme: Tu Cemi mamidaSvili melita<br />
rameSi ar meTanxmeboda, Tvalis dauxamxameblad veubnebodi:<br />
Sen rom icode erTi raRac Cems Sesaxeb, ase<br />
ar momeqceodi-meTqi. keTil melitas Tvalebi cremlebiT<br />
evseboda - rogorc sCans, masac gagonili hqonda<br />
dedaCemis Sesaxeb da didsulovnad midioda daTmobaze.<br />
ai, es saerTo usityvo SeTanxmeba daarRvia Cemma<br />
maswavlebelma, roca gulubryvilod maxala yvelaferi.<br />
im dRes damTavrda Cems cxovrebaSi lodinisa da masze<br />
gadajaWvuli imedis etapi, anu dasrulda namdvili<br />
bavSvoba. me aSkarad viyavi udedmamo bavSvi~...<br />
ukan, kinoSi<br />
gauazreblad daiwyo; maSin, roca sul patara, sxvadasxva<br />
piesas werda da mere, megobrebTan erTad, warmod<strong>ge</strong>nebs<br />
marTavda – `erTxel stumrad tovstonogovi<br />
gvewvia. me erTi patara tanis, mxiaruli gogona<br />
viyavi, romelic jer 16 wlisac ar iyo da reJisoroba<br />
undoda. marTali giTxraT, axla saerTod absurdad<br />
mimaCnia 16 wlis asaki da reJisoroba. amisaTvis<br />
imdeni ramaa saWiro.... davaleba momca, lermontovis<br />
`maskaradis~ reJisoruli xedva unda gamekeTebina.<br />
ar maxsovs, ra davwere, magram moewona...~ tovstonogovTan,<br />
TeatralurSi sul raRac naxevari weli<br />
iswavla, radgan pedagogis uecarma gamgzavrebam, yovelgvari<br />
interesi daakargvina da amitom Teatraluri<br />
institutidan universitetSi, filologiis fakultetze<br />
gadainacvla. Tumca, roca am avtobiografiul<br />
wigns kiTxulob da mis mTavar gmirs ukeTesad,<br />
TiTqmis RviZli adamianiviT icnob, xvdebi, rom esaa<br />
pirovneba, romelic arasdros, arasdros Cerdeba, Tundac<br />
erT adgilas. amitomac - `universitetSi jer fi-<br />
117
118<br />
lologiis fakultetis literaturul ganyofilebaze<br />
vswavlobdi, mere enaTmecnierebam gamitaca da qarTveluri<br />
enebis fakultetze gadavedi. aqac ver movisvene<br />
da meoTxe kursze - dasavleT evropis enaTa<br />
da literaturis fakultetze aRmovCndi, inglisuris<br />
ganxriT.~ filologiur ganaTlebas ramdenime weliwadSi<br />
axali specialoba emateba da moskovis vgikis<br />
institutSi, erT-erT samuSao oTaxis dafaze ase-<br />
Ti warwera Cndeba: `Êîìàíäèðîâàòü ñòóäåíòêó II êóðñà<br />
Ëàíó Ãîãîáåðèäçå íà çàùèòó äèññåðòàöèè â ã.<br />
Òáèëèñè~<br />
`kino – es aris uwyveti procesi, urTierTobebi, sicocxle<br />
da cxovreba. maSin, roca filmebs viRebdi,<br />
kino Cemi yoveldRiuroba, cxovrebis wesi iyo, Cemi<br />
arseboba amqveynad. dRes es aris raRac ocneba, miuwvdomeli<br />
ocneba, romelic maxsendeba, rogorc raRac<br />
saocreba Cems cxovrebaSi, yvela etapi – dawyebuli<br />
scenariT, damTavrebuli samontaJo magidiT. kinoSi<br />
yvelaze amaRelvebeli CemTvis samontaJo magidasTan<br />
muSaoba iyo. rogorc ginda, ise SegiZlia warmarTo<br />
yvelaferi, aq droc da sivrcec Sens xelSia. SegiZlia<br />
SeamWidrovo, gaSalo dro da rac erTi wlis<br />
manZilze xdeboda, erT wuTSi moaTavso... sivrcec. ara<br />
aqvs mniSvneloba, ra aris, sad aris, SenTan Tu sadRac<br />
Sors... aq Sen yvelafris meufe xar, baton-patroni...<br />
sxvaTa Soris, Tuki sadme miCvenebia filmebi, yvelgan<br />
aRuniSnavT montaJi.<br />
maxsendeba eqspediciebi, roca adamianebis erTi jgufi,<br />
erTi ideiT STagonebulebi, sadRac gadavixvewebodiT<br />
da TiTqosda sxva cxovrebas viwyebdiT, cota<br />
irealurs, SeiZleba mistiursac ki. gansakuTrebiT<br />
mTa-TuSeTSi, nislian mTebSi gadaxvewilebi, yvelafers<br />
mowyvetilebi rom viyaviT ... ara, ara... darwmunebuli<br />
var, kinos aucileblad gadaviReb.~<br />
nnaawwyyvveettii wwiiggnniiddaann::<br />
`rac magondeba da rogorc magondeba:”<br />
`...gdr-Si, berlinSi, filmis premieraze gamgzavnes,<br />
es ki namdvilad moulodneli iyo! pirvelad viyavi sazRvargareT,<br />
Zalian vRelavdi, dainteresebul <strong>ge</strong>rmanel<br />
kinematografistebTan erTad vijeqi darbazSi,<br />
sadac ramdenime wuTSi unda dawyebuliyo filmi, Caqara<br />
sinaTle da uceb... jer verc ki mivxvdi ra xdeboda,<br />
ekranze meore novelis - mtredebis kadrebi gamoCnda<br />
da gaisma, Suidan, rezo laRiZis melodia - musika,<br />
novelebs aerTianebda da amitom, meqanikuri ga-<br />
Wris Sedegad, isic damaxinjebuli aRmoCnda - es Semzaravi<br />
iyo! wamovxti, avvardi saproeqcioSi, meqanikosma<br />
ver gaigo, ra mindoda. davxede kolofebs. eWvi<br />
ar iyo, filmi pirdapir mtredebiT iwyeboda! dResac<br />
ar vici, rogor Sedga es Zaladobis anonimuri aqti,<br />
is ki naTelia, rom kinoCinovnikebma Suri iZies filmze,<br />
romlis miReba ar undodaT, daasaxiCres, rogorc<br />
cocxali adamiani, da ase gamgzavnes sxva qveyana-<br />
Si, premieraze. darbazSi aRar Sevbrunebulvar, gamovedi<br />
gareT, davdiodi berlinis maSin jer kidev Cabnelebul<br />
quCebSi, bolos, mivedi sastumroSi, sadac<br />
damxvdnen aRelvebuli da Sewuxebuli maspinZlebi da<br />
mec iZulebuli viyavi, wavyolodi restoranSi, sadac<br />
isini Zalian cdilobdnen, eTqvaT kargi sityvebi Cemi<br />
ucnaurad Semoklebuli filmis Sesaxeb...”<br />
...`felinim migviwvia Tavisi filmis `kazanovas” gadaRebebze.<br />
romSi felinis mimarT ori, sruliad sxvadasxvagvari<br />
damokidebuleba aRmovaCine. axalgazrda<br />
kinematografistebi, kinokritikosebi, umTavresad,<br />
skeptikurad arian ganwyobili mis mimarT. felini –<br />
es miTia, romelic dasrulda – kerZo saubarSi miTxra<br />
erTma kritikosma. meores mxriv, is <strong>ge</strong>niosis SaravandiTaa<br />
mosili, fotoreportiorebi iReben mis yovel<br />
nabijs, Tayvanismcemlebi Sescqerian rogorc jadoqars.<br />
felini ki arc Tayvanismcemlebs aqcevs yuradRebas,<br />
arc skeptikosebs; savsea sicocxliT, iumoriT,<br />
energiiT. amas winaT ukve gadaRebuli masalidan<br />
mopares 1000 metri firi, - rTuli masobrivi scenebi<br />
– da didi sasyideli moiTxoves dabrunebaSi. felinim<br />
gadaixarxara, uari ganacxada sasyidlis gaRebaze<br />
da, udidesi siamovnebiT da axali elementebis<br />
damatebiT, Tavidan gadaiRo uZnelesi epizodebi. da<br />
felinis sruliad sapirispiro movlena – antonioni!<br />
man Tavis saxelosnoSi dagvpatiJa vaxSamze. antonioni<br />
– maRali, Txeli, aristokratuli garegnobis, nerviuli,<br />
moZravi saxiTa da xelebiT, daxvewili <strong>ge</strong>movnebiT<br />
Cacmuli da mTeli arsiT arakomunikabeluri,<br />
Tavis TavSi Caketili, martokaci. am sadilis drosac,<br />
is TiTqmis mTeli dro dums, yurs ugdebs sxvebs,<br />
xandaxan iRimeba. antonioni mTeli cxovreba agrovebda<br />
Tavisi sayvareli Tanamedrove mxatvrebis namuSevrebs.<br />
amJamad aqvs didi da mdidari koleqcia, romelsac<br />
mudmivad bankSi inaxavs! viRacis SekiTxvaze,<br />
xandaxan mainc Tu mogaqvT saxlSio, antonionim ubralod<br />
upasuxa: -`ara, arasdros!~ ra siamovnebas SeiZleba<br />
aniWebdes adamians xelovnebis nimuSi, romelic,<br />
dakargvis SiSiT, sadRac aris gamoketili?~<br />
poezia<br />
`poezia – miusafari bavSvobidanve sasowarkveTilebidan<br />
Tavis daRwevis saSualeba iyo. Cven araferi gagvaCnda,<br />
araferi gvqonda. ar iyo arc televizia, arc<br />
sxva ram gasarTobi. viyaviT uimedobaSi CaZirulebi,<br />
gadasaxlebuli da daxvretili mSoblebiT. Cven am yvelafridan<br />
Tavis daRwevis gza gamovZebneT – poezia.<br />
sul vkiTxulobdiT da Tavadve vwerdiT, ar hqonda<br />
mniSvneloba – kargad Tu cudad. amiT vsazrdoobdiT<br />
da dabadebis dReebze leqsebs vCuqnidiT erTmaneTs,<br />
imitom, rom sxva saCuqari, ubralod, ar gagvaCnda. dResac<br />
maqvs Senaxuli Tamaz Cxenkelis naCuqari, sakuTari<br />
xeliT gakeTebuli <strong>wigni</strong> `lanas leqsebi...~<br />
nawyveti <strong>wigni</strong>dan:<br />
`rac magondeba da rogorc magondeba~<br />
... barnovis quCaze nomer 26-Si, sadac vcxovrobdi<br />
dedaCemis dapatimrebis mere, mopirdapire aivnis erT<br />
patara Cabnelebul, Zveleburi, franguli muqi avej-
iT Caxergil oTaxSi cxovrobda madam bovizaJi, ar vici,<br />
bedis ra ukuRmarTobiT gamosrolili sabWoTa saqarTveloSi,<br />
TiTqos sagan<strong>ge</strong>bod saxedamWknari da Ca-<br />
Jan<strong>ge</strong>buli da aseve sagan<strong>ge</strong>bod davarcxnili da movlili<br />
frangi qali. mas aravin hyavda - arc megobari,<br />
arc naTesavi da me, bavSvuri miamitobiT, darwmunebuili<br />
viyavi, rom arc arasdros hyolia vinme marto<br />
naTesavi ki ara, TviT deda da mamac ki, da arc axalgazrda<br />
yofila odesme, rom is pirdapir ase, beberi da<br />
saxedamWknari, moevlina yveyanas barnovis 26-is patara<br />
bnel oTaxSi dasasaxleblad. am martosul qals,<br />
TiTqos arc emociebi hqonda. me is franguls maswavlida.<br />
omis wlebi iyo, biZaCemis dapatimrebis Semdeg,<br />
deidaCemTan davrCi. Zalian gagviWirda da mainc, deida<br />
yvelanairad cdilobda, rom frangulisTvis Tavi<br />
ar damenebebina da roca fuli ar gvqonda, drodadro<br />
saingilodan naTesavebis Camotanili mwiri sanovagiT<br />
vixdidiT safasurs. nobaTs xazgasmuli TavazianobiT<br />
aiRebda, metyoda madlobas, saguldagulod<br />
Seinaxavda karadaSi, mere ki imave karadidan gamoiRebda<br />
wignebs – bodlers, verlens, eluars...~<br />
bavSvobisas gancdili poeziis siyvaruli imdenad<br />
Zlieri iyo, rom ukve enebs dauflebuli, kidev erTi<br />
wigns gamoscems – “ucxouri poezia qarTulad”, sadac<br />
madam bovizaJis bneli karadidan gamoRebuli bodleris,<br />
verlenis da eluaris garda, cxovrebis sxvadasxva<br />
etapze aRmoCenili poetebis: axmatovas, edgar<br />
alan pos, preveris, uitmenis, cvetaevas, pasternakis,<br />
leqsebis Targmans SemogvTavazebs. ara. rabidaranT<br />
Tagori ar gamomrCenia, is me Semovinaxe, rom mis<br />
cxovrebaSi erT-erT yvelaze mniSvnelovan adamianze,<br />
lado aleqsi-mesxiSvilze mogiTxroT; adamianze,<br />
romelsac lanam mTeli es poezia uZRvna; adamianze,<br />
romelsac 1953 wlis zafxuls, lana liZavas sanapiroze<br />
ukiTxavda imwuTas naTargmn Tagors da Tavs ubednieresad<br />
grZnobda, radgan icoda, rom Tagoris mier<br />
ase saTuTad aRwerili siyvarulis etapebi TviTon<br />
hqondaT gavlili da es sityvebi, mxolod maT - lanas<br />
da lados ekuTvnodaT.<br />
studentobisas, rodesac bakurianSi, slalomSi SejibrebaSi<br />
iRebda monawileobas, aRmoaCina, rom monawileebs<br />
samkerde niSnebi ar hyofnidaT da amitom mori<strong>ge</strong>obiT<br />
unda gaekeTebinaT niSnebi, hm, ai Senc, dam-<br />
Txveva... #13 – mas da viRac lados ergo, rodesac Sexeda,<br />
maSinve icno. is erTxel hyavda nanaxi. roca megobar<br />
gulisTan erTad, rusTavelis gamzirze seir-
120<br />
nobda da iRliaSi planSetebamoCril, SeWaRaravebul<br />
mamakacs mohkra Tvali – `misi silamaze, mixra-moxra,<br />
zambarasaviT Sekruli tani iseT energias da sicocxlisadmi<br />
swrafvas asxivebda, rom me da guli, sunTqvaSekrulni,<br />
ukan davedevneT da iqamde vdieT rus-<br />
Tavelis xalxiT savse gamzirze, vidre mTeli es planSetebi<br />
xelidan ar dascvivda, gaafTrebulma mimoixeda,<br />
TiTqos damnaSaves eZebso, Cven ki siciliT vifxriwebodiT,<br />
radgan, marTlac, damnaSaved migvaCnda<br />
Tavi - eWvi ar gvepareboda, rom is Cvenma daJinebulma<br />
mzeram waaborZika. mere gavi<strong>ge</strong>T, rom is arqiteqtori<br />
iyo, didi msaxiobis – lado mesxiSvilis SviliSvili,<br />
hyavda coli da Svilebi; amave dros, miTqma-mo-<br />
Tqma mas mSvenier, Cveni azriT, sruliad gau<strong>ge</strong>bari asakis,<br />
anu 40-ode wlis qalebTan akavSirebda; es yvelaferi<br />
mimzidveli iyo, idumalebiT moculi da miuwvdomeli”<br />
nawyveti <strong>wigni</strong>dan:<br />
`rac magondeba da rogorc magondeba:”<br />
`- realoba, sul ufro da ufro Zlierad iWreboda<br />
Cvens urTierTobaSi da TandaTan ise saSinlad damZimda<br />
yvelaferi irgvliv, rom arseboba SeuZlebeli<br />
gaxda da Cven miviReT gadawyvetileba – samudamod<br />
davSorebodiT erTmaneTs. gadavwyvite bakurianSi wasvla,<br />
marto. Cveni daSorebis momentSi ladom bakuriani<br />
me damiTmo, anu fici dado, rom ar Camovidoda.<br />
da me aRmovCndi iq, sadac yvelaferi- yoveli Tovliani<br />
ferdobi, sadac erTad vsralebdiT TxilamurebiT,<br />
yoveli naZvi, sadac vCerdebodiT amosasunTqad,<br />
Cveni maspinZeli osebi, sul lados ambavs rom mekiTxebodnen<br />
da, gansakuTrebiT is gamWvirvale haeri, axlad<br />
mosuli Tovlis gamabruebeli suni da Tovlze<br />
fexsacmlis Wrialis xma – lados maxsenebda. da ai,<br />
movsrialeb trasaze da uceb mesmis iseTi mSobliuri<br />
SeZaxili, SeZaxili ki ara, yvirili, romelic faravs<br />
yvela sxva xmas: muxlebi win! – me suls veRar viTqvam,<br />
muxlebis win gawevis nacvlad, fexi miSeSdeba da<br />
vvardebi, zustad iq, sadac dgas lado, Tavis mudmiv<br />
Sav anorakSi gamowyobili. me karga xans vwevar uRonod<br />
miwaze ganTxmuli, lado miaxlovdeba, Tavis mZlavr<br />
xelebs SemomaWdobs, adgomaSi mexmareba... da uceb sicili<br />
utydeba da is iseTi axlobelia, es mxolod misTvis<br />
damaxasiaTebeli, sulis siRrmeebidan momavali,<br />
guliani sicili, rom me uecrad axla viwyeb arsebobas,<br />
da im wuTidan cas Tavisi silurje ubrundeba,<br />
Tovls – siTeTre, cxovrebas – <strong>ge</strong>mo, da me saerTod<br />
maviwydeba, rom raRac gadawyvetileba gvqonda mi-<br />
Rebuli da ramdenime wuTis mere isev erTad davqrivarT<br />
trasaze da me veRarafers vxedav garSemo, garda<br />
Cems win mimqroli Savi figurisa...”<br />
mogvianebiT, roca lana RoRoberiZes, rogorc re-<br />
Jisors gaicnoben, lados da lanas ori Svili – qeTi<br />
da nuca eyolebaT.<br />
wlebis Semdeg, roca lana filmze `ramdenime interviu<br />
pirad sakiTxebze~ iwyebs muSaobas, lados mZime daavadeba<br />
aRmoaCndeba. xolo misi fraza – bolomde miT-<br />
xari, ra mWirs da me vici, rogorc moviqcevi – ar gavikeTeb<br />
operacias, waval mTebSi da gadavikar<strong>ge</strong>bi ise,<br />
rom veRarasdros mipovoTo, samudamod gadaejaWveba<br />
tkivilze da mogonebebze naambobi filmis yovel kadrs.<br />
cxovreba mxolod axla iwyeba<br />
- `mTavari, rasac cxovrebis manZilze mivxvdi, isaa,<br />
rom arasdros ar unda mianiWo Sens Tavs gansakuTrebuli<br />
mniSvneloba; ramdenadac SegiZlia, ironiulad<br />
unda Sexedo yvelafers. rogorc ki Zalian seriozulad<br />
aRiqvam Sens Tavs, daRupuli xar. Sen ar xar<br />
samyaros centri, zRvaSi wveTi xar, magram is wveTi,<br />
romelsac didi mniSvneloba aqvs. erTi mxriv, me yvela<br />
Cemi Targmani da filmi miyvars... magram ar vazviadeb<br />
da msubuqad, ironiulad vuyureb yvelafers.”<br />
arc ise didi xnis win, xatva aRmoaCina, xatva, romelsac<br />
sakuTar TavSi CaRmavebis da martoobis daZlevis<br />
gviani cda uwoda. es hobia, romelic im period-<br />
Si gaCnda, roca kinos veRar iRebda, da roca ayayanebul<br />
parlamentSi ijda. ijda da xatavda, xatavda da<br />
Tan Targmnida. erTi sityviT, mTeli seriozulobiT,<br />
SemoqmedebiT wvaSi iyo.<br />
dRes kortebze CogburTs TamaSobs. zogjer xatavs<br />
da zogjer Targmnis. zogjer im grZel magidas miujdeba,<br />
rogorc axla, am suraTzea da samomavlo <strong>ge</strong>gmebis<br />
da proeqtebis ganxorcielebisTvis muSaobs.<br />
axlaxans ki, zaira arseniSvilTan scenarze muSaoba<br />
daamTavra. zaira arseniSvili misTvis axlobeli adamiani,<br />
scenaristi da “Salmanis” erT-erTi ZirZveli<br />
wevria. `Salmani” – rogorc meuRle lado aleqsi-mesxiSvili<br />
uwodebda xolme lanas samegobros. mis yovel<br />
aseT SeZaxils aucileblad mohyveboda xolme ganmarteba:<br />
`Salman!!! es xom iciT, ras niSnavs? qurdul<br />
enaze, bandas niSnavs, bandas...”<br />
am bandis erT-erTi Zveli wevri dRes am Zvelebur<br />
savarZelSi zis. skivr-magidaze dadebuli wignebidan,<br />
markeriT aRniSnuli citatebi ilandeba da ganvlil,<br />
aTasi emociiT da mogonebebiT savse cxovrebaze<br />
saubars ase amTavrebs – `iciT, ras <strong>ge</strong>tyviT... oliveira<br />
iciT? portugalieli reJisoria, romelic safran<strong>ge</strong>TSi<br />
iRebda filmebs. Zalian cnobili da saintereso<br />
kacia. axla albaT 94-95 wlis iqneba. daaxloebiT<br />
75-is iyo, roca ratomRac gadaReba Sewyvita, yvelas<br />
egona, rom misi sareJisoro kariera dasrulda,<br />
magram ucbad, 85 wlis asakSi, filmi gadaiRo da mas<br />
mere, yovel wels iRebs da iRebs filmebs; yvela filmi<br />
sxvadasxva kinofestivalze mogzaurobs. ase rom,<br />
roca es ambavi amovikiTxe, Cems megobrebs vuTxari<br />
–ai, xom xedavT, jer yvelaferi win maqvs-meTqi”<br />
P.S eesseecc CCeemmii kkaalleeiiddoosskkooppii.. ddiiddoobbaaSSii aaRRmmooCCeenniillii<br />
kkaalleeiiddoosskkooppii,, ssaaddaacc ssxxvvaaddaassxxvvaa zzoommiiss,, aaTTaassii SSeeffeerriilloobbiiss<br />
nnaammssxxvvrreevviissggaann aammddeennii ssuurraaTTii ddaa iissttoorriiaa<br />
ddaavviinnaaxxee.. ffeerraaddii,, SSaavv-TTeeTTrrii,, mmxxiiaarruullii,, sseevvddiiaannii ......<br />
eess CCeemmss mmiieerr ddaannaaxxuullii kkaalleeiiddoosskkooppiiaa.. kkaalleeiiddoosskkooppii,,<br />
ssaaxxeellaadd ``llaannaa..””