16.12.2012 Views

sxvanairi wigni, gzavniliT: `daberde axalgazrdad - Litsakhelebi.ge

sxvanairi wigni, gzavniliT: `daberde axalgazrdad - Litsakhelebi.ge

sxvanairi wigni, gzavniliT: `daberde axalgazrdad - Litsakhelebi.ge

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>sxvanairi</strong> <strong>wigni</strong>, <strong>gzavniliT</strong>: <strong>`daberde</strong> <strong>axalgazrdad</strong>~<br />

`<strong>sxvanairi</strong> wignebi~ - ase hqvia<br />

literaturuli portalis<br />

`litsaxelebis~ sagamomcemlo<br />

proeqts, romelic<br />

lana RoRoberiZis<br />

publikaciebis wignad gamocemiT<br />

daiwyo. am avtorze arCevanis<br />

SeCerebis mTavari mizezi gaxda misi<br />

publikaciebidan amokiTxuli<br />

mesiji: <strong>`daberde</strong> <strong>axalgazrdad</strong>.~<br />

lana RoRoberiZe:<br />

`ar xar moxuci iqamde, sanam<br />

gamoZravebs cnobismoyvareoba<br />

cxovrebis yvela gamovlinebis<br />

mimarT, da sanam SegiZlia<br />

aRfrTovande... axalgazrda xar,<br />

sanam gainteresebs da gixaria!~<br />

es <strong>wigni</strong> swored imiTaa `<strong>sxvanairi</strong>~,<br />

rom mravlismnaxvel avtors, misi<br />

asakisTvis uCveulod ainteresebs<br />

yvelaferi, rac ara marto mis<br />

irgvliv xdeba, sainteresod<br />

mogviTxrobs nanaxze (anu,<br />

faqtobrivad, saukunovan epoqaze),<br />

gancdilsa da nafiqrze.<br />

madlierebis werils, romelic<br />

qalbatonma lanam gamogvigzavna,<br />

Cveni mxriv, mTlianad<br />

vamisamarTebT batoni<br />

avTandil CalaZisadmi,<br />

romelmac `sagamomcemlo saxl<br />

saxe(l)ebTan~ erTad miiRo<br />

monawileoba <strong>wigni</strong>s gamocemaSi.<br />

lana RoRoberiZis sityvebiT rom<br />

vTqvaT, es `namdvilad<br />

gansakuTrebuli movlena am<br />

pragmatul saukuneSi~ ar yofila<br />

moulodneli adamianisgan,<br />

romelic, qalbatoni lanas<br />

msgavsad, Tavisi cxovrebis<br />

wesiT adasturebs, rom<br />

savsebiT SesaZlebelia,<br />

<strong>`daberde</strong> <strong>axalgazrdad</strong>.~<br />

gvjera, rom lana RoRoberiZe,<br />

misi sayvareli reJisoris, 102 wlis<br />

oliveiras msgavsad,<br />

aucileblad gadaiRebs films;<br />

gvjera, rom avTandil CalaZe,<br />

samebis sakaTedro taZris<br />

msgavsad, kidev mraval saukunis<br />

mSeneblobas miiyvans bolomde;<br />

gvjera, radgan arseboben am<br />

gamocemis prodiuseris,<br />

giorgi oqriaSvilis msgavsi<br />

axalgazrdebi, romlebsac<br />

SeuZliaT aRfrTovaneba<br />

ufrosi Taobis im adamianebiT,<br />

romlebic sibereSic<br />

axalgazrdebi rCebian.


mkiTxveli, albaT, TviTon mixvdeba, rom am werilebs parizSi muSaobisas vwerdi da CemTvis sayvarel<br />

Jurnal `cxel SokoladSi~ vaqveynebdi: publikaciebs STamagonebda franguli an qarTuli kulturuli<br />

movlenebi, romelTa momswrec viyavi. axla es impulsi aRara maqvs da, CemTvis samwuxarod, `franguli<br />

Canawerebic” TavisTavad Sewyda. amitom es sityvebi krebulis winaTqmaze metad post skriptums Camohgavs.<br />

maS ase, `franguli Canawerebis~ P.S.<br />

ise gamovida, rom me TviTon arc parizSi, iuneskoSi samuSaod wasvla momsvlia azrad (maSin sul sxva <strong>ge</strong>gmebi<br />

mqonda) da arc iqidan droze adre dabruneba. Cemi, ukve sakmaod grZeli, cxovrebis manZilze imdeni<br />

qartexili damtexia Tavs, rom am wasvla - wamosvlasac ironiuli simSvidiT Sevxvdi. ubralod, guliT<br />

gamecina imaze, rom uceb sapensio asakis aRmovCndi, - ase ewera brZanebaSi, gaTavisufldes sapensio asakTan<br />

dakavSirebiTo, - TiTqos es didi xnis win momxdari faqti ar yofiliyos. menaneba zogierTi ram - damrCa<br />

dawyebuli da ganuxorcielebeli proeqtebi, vfiqrob, qveynisTvis sasar<strong>ge</strong>blo; magaliTad, Cvens mimarT<br />

uaRresad keTilganwyobili franguli da saerTaSoriso penklubebis egidiT (maTi xelmZRvanelebi Cemi<br />

Zveli megobrebi arian) da frangi da evropeli mwerlebis monawileobiT, rusi da qarTveli mwerlebis<br />

ramdenimedRiani Sexvedra (erT-erTi monawile nobelis premiis SarSandeli laureati - le klezio unda<br />

yofiliyo); kidev vmuSaobdi xevsuruli da fSavuri folkloris da qarTuli cekvebis msoflios aramaterialuri<br />

kulturis Zeglebis nusxaSi Seyvanaze. es - rac Seexeba sinanuls. xolo ra mixaria? mixaria,<br />

rom cxovrebis bolo wlebs Cems qveyanaSi, Cems saxlSi, Cems axloblebTan erTad gavatareb, ufro Rrmad<br />

viqnebi Cafluli Cemi xalxis problemebSi da kidev, da, rac mTavaria, viqnebi Sinaganad sruliad, sruliad<br />

Tavisufali; es ki maZlevs imeds, rom kidev raRacas gavakeTeb, bolomde gulwrfels da, imedia,<br />

sazogadoebisTvis sainteresos. iqneb, as erTi wlis oliveiras msgavsad, filmic gadaviRo? me xom, masTan<br />

SedarebiT, sul axalgazrda var da jer asi welic ar Semsrulebia!<br />

da bolos, rogor minda, cxovrebis miwuruls mainc, SevZlo, vimoqmedo Cinuri andazis mixedviT, romelic<br />

yovelTvis mxiblavda, (da, sxvaTaSoris, Senc imaves gisurveb, mkiTxvelo):<br />

`icxovre yoveldRe ise, TiTqos es Seni ukanaskneli dRea da<br />

daisaxe i seTi miznebi, TiTqos Sens win maradisobaa”.<br />

lana RoRoberiZe


oqros sawmisis oqro<br />

da, ai, ase, moulodnelad, ramdenime wliT (Tu araferi<br />

ar Seicvala), davsaxldi parizSi. Cems asak-<br />

Si, axali cxovrebis dawyeba cota ucnauria. Tumca,<br />

gulwrfelad rom vTqva, moWarbebuli asakis SegrZneba<br />

ara maqvs (rogorc xedavT, sityva siberesac<br />

ver vxmarob). da uceb maxsendeba - sibere uecrad<br />

gvatydebao Tavs, ambobs simon de bovuari. hoda,<br />

is, albaT, mec ukve damatyda Tavs, magram jer<br />

mimalavs Tavis mosvlas.<br />

cxovreba mogzaurobaa, sakmaod mokle. maSinac<br />

ki, rodesac grZelia.<br />

`oqros sawmisis oqro~ - aseTi xatovani da efeqturi<br />

saxeli aqvs gamofenas, romelic `qarTuli sezonis~<br />

farglebSi senis ulamazes sanapiroze `mone<br />

de parizis~ prestiJul sagamofeno darbazebSi<br />

gaixsna. vanis 24 gaTxrili samarxidan, aq eqvsia warmod<strong>ge</strong>nili<br />

- mdidrulad mokazmuli didgvarovnebis<br />

samarxebi. pirvelive STabeWdileba gamaognebelia:<br />

darbazis Sav fonze, ostaturad ganaTebu-<br />

li, ori kacis qandakeba, Sesrulebuli brinjaosa<br />

da rkinaSi. saocrad mimzidveli, Txeli da eleganturi<br />

siluetebi, romlebic raRaciT jakometis<br />

magonebs! da es, Turme, marto Cemi SegrZneba ar aris.<br />

vkiTxulob statias `figaroSi~, sadac weria: `kacis<br />

ori qandakeba, wvrili da natifi, rogorc jakometis<br />

qmnilebebi~. aq, saqme, ra Tqma unda, figurebis<br />

siwvrileSi ar aris, TviTon samyaros aRqmaa<br />

uaRresad Tanamedrove! is moqandake ki, Cvengan cota<br />

ar iyos daSorebul epoqaSi, raRac 2000 Tu 2500<br />

wlis win antikur kolxeTSi cxovrobda!<br />

dadixar `mone de parizis~ darbazebSi daxvewili<br />

dizainiT gamofenil oqros nakeTobebs Soris da<br />

Tvalwin cocxldeba Cveni istoriis erTi, le<strong>ge</strong>ndebiT<br />

gamdidrebuli furceli: strabonis mier aRwerili<br />

iasonisa da argonavtebis mogzauroba antikuri<br />

eldorados - kolxeTis - napirebisken. straboni<br />

laparakobs kolxeTze, rogorc wiaRiseuliT<br />

uaRresad mdidar qveyanaze, sadac mdinareebi (romelTac<br />

mTebidan CamoaqvT oqro) isea TviTnabadi<br />

metaliT gadapentili, rom kolxebi cxvris tyavs<br />

lana RoRoberiZe TbilisSi, yazbegis quCaze


2<br />

agdeben mdinareSi da ar amoaqvT manam, sanam is mTlianad<br />

oqroTi ar daifareba. marTalia es Tu ara,<br />

dRes amas ara aqvs arsebiTi mniSvneloba. mTavari<br />

is aris, rom dasavleT saqarTvelos am civilizaciam,<br />

romelic C.w-mde merve - pirvel saukuneebSi iyo<br />

cnobili da romelic iseve uecrad Caiferfla, rogorc<br />

gaCnda, miwiT dafarul samarxebSi Semogvinaxa<br />

informacia Tavisi simdidris, fufunebis da<br />

unatifesi xelovnebis Sesaxeb.<br />

da es xelovneba marto Cveni monapovari rom ar<br />

aris, amas adasturebda rogorc parizis es gamofena,<br />

iseve aqauri presis auracxeli gamoxmaureba.<br />

muzeumis wardginebaSi vkiTxulobT: `es gamofena<br />

evropas Savi zRvis am mSvenier qveyanas da mis warmtac<br />

xelovnebas warud<strong>ge</strong>ns~.<br />

`tribiuni~ laparakobs `antikuri saqarTvelos<br />

brwyinvalebaze.~yovelkvireuli Jurnali `pari~ wers:<br />

`es samkaulebi aRmoCenilia dasavleT saqarTvelo-<br />

Si, Savi zRvis piras, qalaqSi, romelic miTiuri civilizaciis<br />

akvnad gvevlineba~. `puan de vium~ vans<br />

`qarTuli pompea~ daarqva. es aris `ayvavebuli civilizaciis<br />

akvani, razedac samarxebSi aRmoCenili<br />

samkaulebi da qandakebebi metyvelebs~. imave Jurnals<br />

moyavs strabonis sityvebi: `miTebi, romlebic<br />

gviambobs iasonis mogzaurobaze, gviCvenebs, rogori<br />

didebiT iyo Semosili am qveynis saxeli antikur<br />

xanaSi~. da Semdeg vkiTxulobT: ...`fantastikuri qveyana,<br />

Suagzaze le<strong>ge</strong>ndasa da realobas Soris, romlis<br />

simdidrec asazrdoebda berZeni mwerlebisa da<br />

poetebis warmosaxvas homerosidan evripidemde~...<br />

gazeTi `figaro~, Jurnalisti an-mari romero:<br />

`oqros damuSavebaSi kolxebi aRweven iseT SeuzRudav<br />

virtuozobas, rom mnaxvels xma ekar<strong>ge</strong>ba (anu<br />

gaognebuli rCeba). es arc diademebia, arc mZivebi,<br />

arc sayureebi, aramed namdvili arqiteqturuli<br />

konstruqciebi - erTi milimetris zomis, umsubuqes<br />

jaWvebze dakidebuli personaJebiT; samajurebi,<br />

sadac erTmaneTs misdeven ixvebisa Tu arwivebis<br />

erTibewo figurebi, romlebic oqros umciresi<br />

marcvlebisgan aris Sed<strong>ge</strong>nili da namdvil akrobatul<br />

formebs qmnian... eqvs santimetriani, Tmis sruliad<br />

daujerebeli samagri (kacis), romelic oqromWedlobis<br />

yvela monapovars aerTianebs: Cvens winaa<br />

irmisa da xaris Serkineba oqros marcvlebisgan<br />

Seqmnil cxovelTa kohortiT garSemortymuli,~...<br />

dabolos: `ramdenime darbazi, arc ise bevri nakeToba,<br />

magram oqromWedlobis es ganumeorebeli<br />

ostatoba, warmosaxva, romelsac iSviaTad moeZebneba<br />

badali msoflioSi, am gamofenas patara saswaulad<br />

aqcevs~...<br />

gamofenidan sixaruliT da siamayiT aRvsili gamovdivar.<br />

ai, ra SegviZlia qarTvelebs, rodesac<br />

Tavs vaRwevT kerpTayvaniscemlobis Tu urTierTsiZulvilis<br />

damRupvel tendenciebs da Cvens potencias<br />

mSvenierebis Seqmnisken mivmarTavT.<br />

iunesko...<br />

uzarmazar darbazSi pirveli mravaldRiani konferenciaa,<br />

romelic samoqmedo programas ori wliT<br />

gansazRvravs. dokumentebi, dosieebi, programebi...<br />

da gamosvlebi, gamosvlebi, grZeli da monotonuri...<br />

velodi, rom saubari ufro cocxali da saintereso<br />

iqneboda, velodi imaves, rac evropis sab-<br />

WoSi xdeboda. iq mudmivad mqonda gancda, rom evropa<br />

- Cveni saerTo ojaxia, rom Seni qveyana am mSvenieri<br />

erTobis nawilia. 47 qveynis elCTan kviraSi<br />

ramdenjerme, ramdenime saaTiani Sexvedra gvqonda,<br />

sadac yvela umniSvnelovanes da CvenTvis saintereso<br />

sakiTxze vsaubrobdiT Tu vkamaTobdiT; sa-<br />

RamoobiT, xSirad davdiodiT erTmaneTTan saxlSi,<br />

zogierTs marTlac davuaxlovdi kidec.<br />

es iyo raRac Taviseburi saerTo-evropuli cxovreba.<br />

da mec, politikuri problemebis dasmis garda,<br />

erTi garkveuli mizani mamoZravebda: yvela<br />

mxridan gamecno evropelebisTvis Cveni qveyana, misi<br />

warsuli Tu dRevandeloba, misi kultura da xelovneba.<br />

da, mgoni, amas vaRwevdi kidec.<br />

aq, iuneskoSi, sul sxva masStabia. da muSaobis stilic,<br />

albaT, ufro organizebuli, magram ufro biurokratiulic.<br />

vnaxoT, rogor avuReb alRos. am-<br />

Jamad, saqarTvelosTan dakavSirebiT ramdenime programa<br />

muSaobs.<br />

uaxloesi momavlisTvis CvenTvis prioritetulia<br />

Seiqmnas erToblivi (saqarTvelo-iuneskos) proeqti<br />

afxazeTis teritoriaze ganla<strong>ge</strong>buli kulturuli<br />

memkvidreobis Zeglebis Sesaswavlad. informacia,<br />

romelic 1997 wels iuneskos eqspertTa<br />

misiam mogvawoda, moZvelebulia da ganaxlebas sa-<br />

daviT lorTqifaniZe


Wiroebs. CvenTvis ki, namdvilad, sasicocxlod mni-<br />

Svnelovania vicodeT am Zeglebis realuri mdgomareoba<br />

imisaTvis, rom sxvadasxva organizaciebis<br />

CarTviT, maTi restavracia SevZloT.<br />

Zalian saintereso mimarTulebaa Cveni istoriuli<br />

Zeglebis CarTva msoflios kulturul memkvidreobaSi.<br />

amisTvis gamalebiT ibrZvis yvela qveyana.<br />

xandaxan am brZolaSi saxelmwifoTa pirveli<br />

pirebic iReben monawileobas. magaliTad, am dReebSi<br />

safran<strong>ge</strong>Tis uaRresad aqtiurma da yvela problemaSi<br />

CarTulma prezidentma ganacxada, rom safran<strong>ge</strong>Ti<br />

apirebs momavali wlisTvis msoflios<br />

kulturul memkvidreobaSi Tavisi kulinariis ward<strong>ge</strong>nas!<br />

es rom gavigone, maSinve gamielva azrma,<br />

rom momavalSi, Cvenc unda vizrunoT Cveni sacivebisa<br />

da nigvziani fxalebisTvis msoflio kulturuli<br />

patronaJis mosapoveblad! Cveni yvelaze<br />

axlo da realuri perspeqtiva ki, dmanisis kompleqsis<br />

ward<strong>ge</strong>naa, Cveni momxiblavi winaprebis - zezvasa<br />

da mzias msoflio arenaze gayvana! am proeqtze,<br />

ukve karga xania, seriozulad muSaobs daTo<br />

lorTqifaniZe.<br />

pikasos muzeumi. patara, myudro Senoba mare-<br />

Si, parizis erT-erT uZveles da ulamazes ubanSi.<br />

es giJi mxatvari, romelic yovelTvis axlad gancvifrebs.<br />

ZiriTadi eqspoziciis garda - karmenis cikli. uceb<br />

mivxvdi, ratom ambobs domin<strong>ge</strong>ni, rom misTvis pikaso<br />

vardisferia. marTlac, ramdenia am tiloebSi<br />

es raRac ucnauri vardisferi, Serwymuli Savis tragizmTan<br />

da mere uceb - TeTri, Tavisi siwmindiT...<br />

uZvelesi qarTuli oqro<br />

am ciklis motivebia: mxatvari da misi modeli,<br />

qali da misi anarekli, toreadori da xari... mxatvris<br />

midgoma - yovelTvis axleburi, yovelTvis moulodneli...<br />

pikaso, romelic meCveneba Rrma moxucad<br />

maSinac, roca sul axalgazrdaa da <strong>axalgazrdad</strong>,<br />

roca moxucia. albaT, imitom, rom is maradiulia,<br />

ufro zustad, mudmivad maradiulobaSi<br />

arsebobs.<br />

vzivar muzeumis baRSi, vsvam tomatis wvens da<br />

vfiqrob... pikasoze, maradisobaze. erTibewo beRura<br />

Camojda Cem magidaze da miyurebs. ar vinZrevi,<br />

rom ar davafrTxo. is ki mSvidad daseirnobs magidaze<br />

da arafrad magdebs. albaT, amanac, pikasosTan<br />

siaxloviT, gaigo maradisobis arsi da aRarafris<br />

eSinia.<br />

Camovida sofiko (Wiaureli). saSineli tkivilebiT<br />

da Zveleburi SemarTebiT. gaukeTes teqnikis<br />

sul bolo miRwevis skaneri, rezultati damaimedebelia...<br />

magram tkivilebi? vzivarT masTan, sastumroSi,<br />

riSelies quCaze, fanjara pirdapir ~komedi<br />

fransezis~ istoriiT damZimebul da gamSvenierebul<br />

Senobas gadahyurebs. sofiko, romelmac<br />

oriode wuTis win gamayuCeblebi dalia da cota<br />

xniT Seinela tkivili, maSinve ir<strong>ge</strong>bs misTvis Cveul<br />

maspinZlis rols: sufras nair-nairi tkbileuliT<br />

Slis, Cais asxams da TavgamodebiT gvimaspinZldeba.<br />

Tan RimiliT ambobs: ramdenime aucilebeli<br />

saqme maqvs gasakeTebelio, unda gavamTliano mama-<br />

Cemis datovebuli saxli, anu gamovisyido meore sarTuli,<br />

romelic Tavis droze verikom gayidao, saxlis<br />

gverdiT avaSeno Teatri, romlis miwac ukve<br />

evropis sabWos saparlamento asambleis Tavmjdomare rasel jonstoni, lana RoRoberiZe


4<br />

nayidi maqvso, kidev raRacas ambobda, rac unda gaakeTos<br />

da rac aRar maxsovs, dabolos, aseve eSmakuri<br />

RimiliT: darwmunebuli var, is (Tavs Werisken<br />

iSvers) damaclis, sanam am saqmeebs ar movrCebi, ar<br />

wamiyvanso. Cven yvela, nikuSa, gogi TayaiSvili, me<br />

veTanxmebiT, namdvilad dagacliso da xazgasmiT<br />

udardelad viciniT.<br />

adamianebi xSirad iketebian TavianT ubedureba-<br />

Si, SiSSi, tanjvaSi, tkivilSi. sofiko amis sapirispiroa.<br />

mec... sul adreuli bavSvobidan ver vitan<br />

msxverplis rols.<br />

is yovelTvis Cem gverdiT iyo. sazareli, Casafrebuli.<br />

jer bebia, mere leonid-biZa, mere deda,<br />

lado, leila, liasia... mere me, Cemi ori operaciiT.<br />

maSin mivxvdi - sakuTari tkivili da SiSi Segi-<br />

Zlia gadaZlio, amaSi yvelaferi <strong>ge</strong>xmareba - mTeli<br />

Seni cxovrebis gaazreba, gvian SeZenili unari - gverdidan<br />

dainaxo sakuTari Tavi da aseve erT mSvenier<br />

dRes gaazrebuli WeSmariteba, rom samyaro ar<br />

iwyeba SeniT da SeniT ar mTavrdeba, Svilebis sasowarkveTa...<br />

es yvelaferi gaZlevs Zalas, rom SeebrZolo<br />

da daamarcxo kidec, rodesac gRrRnis, Sen<br />

gRrRnis... magram, uaxloes adamians? dedas, romelic<br />

Sen Tvalwin ejaWveba logins, TandaTan Zvlad<br />

da tyavad iqceva, ZalisZalad iRimeba, rom damalos<br />

tkivili, da Segimsubuqos arseboba da romelsac,<br />

mxolod erTxel wamoscdeba Civilis msgavsi -<br />

ramdenime weli mainc damcloda bavSvebTano... da<br />

lado, mTeli cxovrebis manZilze aseTi Tavmomwone,<br />

xandaxan Tavxedobamdec ki, qalebis da axalgazrdebis<br />

kerpi, romelic tanjvam aseTi Tavmdabali<br />

gaxada; lado, romelic ise umweod gadmomxedavda<br />

xolme, roca mis SigniT, muclis RruSi, raRac<br />

saSineli da gau<strong>ge</strong>bari procesebi xdeboda, lado,<br />

romelic ukanasknel wuTamde, sanam kidev hqonda<br />

Zala, ebrZoda im raRacas, romelic mis SigniT<br />

ijda... sikvdilamde erTi TviT adre, maSin, roca am<br />

senis obieqturi kanonebiT logins unda yofiliyo<br />

mijaWvuli, uceb gaqra - Turme, Tavisi ZvelTaZveli<br />

sportuli tanisamosi Caecva, is, riTic adre,<br />

yovel diliT dadioda mTaSi da avida, kidev erTxel,<br />

ukanasknelad, uZoze! es igive iyo, rac janmr-<br />

Teli adamianisTvis jomolungmas dapyroba, an kidev<br />

ufro, sulis gamarjveba sxeulze, saerTod gamarjveba,<br />

yvelaferze, cxovrebaze, avadmyofobaze,<br />

sikvdilze... movida ukanasknel Zalagamoclili,<br />

magram bednieri, iqneb, iseTi bednieri, rogorc<br />

arasodes, Camoitana patara ulamazesi toti,<br />

TviTonve Cadga papisgan (didi lado mesxiSvilisgan)<br />

SemorCenil langarSi da iqve Caikeca... saRamos<br />

Svilma ladom - eqimis sruliad gasa<strong>ge</strong>bi da obieqturi<br />

poziciebidan, Zalian gakicxa, aseTi rame arafriT<br />

ar unda ga<strong>ge</strong>keTebina, iq xom yvelaferi SeiZleboda<br />

mogsvlodao! didi xniT siCume Camovarda,<br />

me lados vuyurebdi, velodi misTvis Cveul af-<br />

eTqebas, is Tavdaxrili ijda, mere Tavi aiRo, Semomxeda<br />

da mis TvalebSi davinaxe iseTi raRac, rac<br />

arasdros ar menaxa iqamde. es ar iyo arc mwuxareba,<br />

arc sasowarkveTileba, arc, miT umetes, gabrazeba,<br />

is, TiTqos, iRimeboda kidec, sul odnav SesamCnevad,<br />

magram mainc iRimeboda, da uecrad, gamielva<br />

azrma, lado, im dros, Cven aRar gvekuTvnoda,<br />

is ukve sxva iyo, sxva simaRleebidan momzirali,<br />

sxva, CvenTvis miuwvdomel WeSmaritebas naziarebi.<br />

da vifiqre, rom im dRes, is, marTlac, avida everestze,<br />

tkivilTan gausaZlis WidilSi gadaabija sikvdil-sicocxlis<br />

gamyof zRvars da maradisobaSi<br />

Seabija...<br />

magram Sen, amis Semyure? rogor ginda iyo magari<br />

aseT wuTebSi.<br />

sofiko am oriode Tvis win iyo Camosuli parizSi.<br />

es sityvebic maSin davwere... da, ai, dRes aRsrulda<br />

kidec is, risic ase gveSinoda yvelas. sofiko<br />

aRar aris Cven gverdiT. da misi aryofna, molodinis<br />

miuxedavad, mainc Tavzaria. uceb Zalian xelSesaxebad<br />

vigrZeni, rogor gafarTovda sicariele<br />

Cem SigniT, sicariele, romelsac Zvirfasi adamianis<br />

gardacvaleba tovebs.<br />

cxovreba - danakar<strong>ge</strong>bis jaWvi... arsebob da sul,<br />

gamudmebiT, raRacas kargav. rac met xans cocxlob,<br />

mets kargav. sicariele, TandaTan, mTel Sen arsebobas<br />

avsebs.<br />

sofiko gardaicvala da uceb, yvelas TvalSi, gaizarda,<br />

sxva ganzomileba miiRo. es sikvdilis Tvisebaa:<br />

adamians Tavis adgils da masStabs miuCens.<br />

zogi izrdeba, iZens maradisobis niSnebs, zogi pa-<br />

lado aleqsi-mesxiSvili, lana RoRoberiZe


taravdeba da ukvalod qreba kidec.<br />

sofiko darCa da vici, rom kidev gaizrdeba. es<br />

uniWieresi, laRi, axloblebisTvis Tavdadebuli,<br />

dinamiuri, mgznebare adamiani, romelic sicocxles,<br />

vaJas sityvebiT rom vTqvaT, `kaxur RvinosaviT<br />

ir<strong>ge</strong>bda~. adamiani, romelic Seiyvara xalxma. es ki,<br />

mxolod rCeulTa xvedria.<br />

raRac dro rom gava, bevr rames davwer sofikos<br />

Sesaxeb, radganac mimaCnia, es Cveni valia: vTqvaT<br />

sityvebi imaTze, vinc Cvenze adre wavida.<br />

dabadebidan arsebobis bolo wuTamde Cven miveqanebiT<br />

sikvdilisken, magram gzad gavivliT iseT<br />

mSvenier da sazarel raimes, rogoric sicocxlea.<br />

sistema, romelic ar farTovdeba, ganwirulia<br />

dasaRupad. vfiqrob, rom evrokavSiris gafarToeba<br />

istoriuli aucileblobaa. oTxasaTassa da rvaasaTass<br />

Soris principuli gansxvavebaa, da ZiriTadad,<br />

tvinebis SemoerTebis TvalsazrisiT. amerika<br />

asmiliardian investicias debs meqsikaSi imisa-<br />

Tvis, rom meqsika realurad gaxdes Crdilo amerikuli<br />

erTobis wevri - SeerTebuli Statebi, kanada,<br />

meqsika. aRmosavleTSi sul ufro met Zalas ikrebs<br />

ori bunebrivi giganti - CineTi da indoeTi. mgonia,<br />

rom evropisTvis am axal <strong>ge</strong>opolitikur konteqstSi<br />

konkurenciis gawevis erTaderTi Sansi - gafarToebaa.<br />

am Temebze vilaparake konferenciaze, romelic<br />

Catarda qe d’orseze, evroparlamentis sainformacio<br />

biuros oTaxSi. konferenciis Tema ~evropis<br />

axali <strong>ge</strong>opolitika~ iyo. magidaze, TiToeuli<br />

monawilis win, ido evropis patara droSa da nam-<br />

lana RoRoberiZe, sofiko Wiaureli<br />

cxvari `madleni~, esoden saxelganTqmuli prustis<br />

mier.<br />

nawyveti Cemi gamosvlidan: `damoukideblobis mopovebis<br />

mere Cven vifiqreT, rom es SesaZlebeli gaxda<br />

- evropul qveynebTan saerTo bedis gaziareba,<br />

saxelmwifoTa Soris urTierTobebSi Zlieris uflebis<br />

uaryofa. gvjeroda, rom `Zlieris ufleba~<br />

warsuls Cabarda, rom evropa Tavis momavals Tanasworobisa<br />

da urTierTpativiscemis, adamianisa da<br />

aseve, yoveli calkeuli qveynis uflebebis dacvis<br />

keTilSobilur principebze daamkvidrebs. erTa kavSiri,<br />

damyarebuli saerTo sindisze da mogonebebze,<br />

ra SeiZleba iyos amaze mSvenieri? franguli<br />

`ara~ evropuli konstituciis mimarT namdvili dartyma<br />

iyo CvenTvis.<br />

dRes Cveni gulubryvilo da idealisturi rwmena,<br />

cota ar iyos, Seryeulia. Cvens Tvalwin evropa<br />

ar, Tu ver umklavdeba `Zlieris uflebis~ arsebobas,<br />

miT umetes, Tu am uflebas ase urcxvad iyenebs<br />

ruseTi, moZlierebuli bunebrivi simdidreebiT,<br />

navTobdolarebiT da kgbes mravalaTeulwliani<br />

Semzaravi gamocdilebiT.<br />

da, mainc, evropis iqiT Cven gza ara gvaqvs. es jer<br />

kidev mexuTe saukuneSi esmoda vaxtag gorgasals,<br />

romelic Tavis xalxs ase mimarTavda: `siyvaruls<br />

berZenTasa nu dautevebT,~ anu, ar daiviwyoT, giyvardeT<br />

evropelebio! (berZeni, im dros, dRevandeli<br />

evropelis sinonimi iyo).<br />

am sityvebma Zalian gaamxiarula damswre evropelebi.<br />

erTma gamomsvlelma RimiliT Tqva, yvelafris<br />

gagonebas warmovid<strong>ge</strong>ndi dRes aq, evroparlamentis<br />

biuros oTaxSi, imis garda, rom mexuTe sau-<br />

sofiko Wiaureli filmSi:<br />

`ramdenime interviu pirad sakiTxebze~


6<br />

kuneSi, sadRac Sors, erT patara, CvenTvis ucxo<br />

qveyanaSi iyo mefe, romelic Tavis ers anderZad evropelTa<br />

siyvaruls utovebdao!<br />

erTi sityviT, kreba darCa mxiaruli. konferenciis<br />

dasrulebis Semdeg viRacebi Semomexvivnen, damayares<br />

kiTxvebi saqarTvelos Sesaxeb, me vpasuxobdi<br />

da mixaroda, rom am Sekrebas es patara Sedegi<br />

mainc moyva, - ramdenime frangi Cveni qveynis bediT<br />

dainteresda.<br />

britaneli mahmadiani - SeJad tanveeri, londonis<br />

dabombvis erT-erTi pasuxism<strong>ge</strong>beli, acxadebs:<br />

isini, vinc me sikvdilze gamgzavna, ukve gamarjvebulebi<br />

arian, radganac `Cven iseve gviyvars sikvdili,<br />

rogorc Tqven - sicocxle.~<br />

es aris arsi, ris gamoc ase tragikulad Znelia<br />

kamikaZeebTan brZola. marTlac, rogor unda daamarcxo<br />

is, visac sikvdilis ar eSinia, ar eSinia ki<br />

ara, visac sikvdili ufro metad uyvars, vidre Cveulebriv<br />

adamians - sicocxle!<br />

amas winaT, gios (Cemi 5 wlis SviliSvili) uTqvams<br />

nucasTvis: Cveni babua lado rom mokvda, lana<br />

ratom gadarCao? me kidev, hamburgSi rom viyavi, aseTi<br />

winadadebiT mommarTa: dido lana, sanam mokvdebi,<br />

sul CvenTan iyavio. - es, cxadia, Cemdami siyvarulis<br />

gamovlinebad unda miviCnioT.<br />

im diliT, safran<strong>ge</strong>Tis patara sofelSi, erT-er-<br />

Ti saxlis karebze gakruli iyo gancxadeba: gaafr-<br />

TxileT Jandarmeria. Jandarmebi marTlac gaafr-<br />

Txiles da maT, oTaxSi Sesvlisas, aseTi suraTi daxvdaT:<br />

taxtze, erTmaneTis gverdiT, iwva ori gardacvlili<br />

adamiani, 84 wlis andre gorci, filosofosi,<br />

sartris megobari, ~nuvel observatoris~<br />

erT-erTi damaarsebeli da misi coli - dorisi, 83<br />

wlis. iqve ewyo werilebi axloblebis mimarT. ase-<br />

Ti iyo am gansakuTrebuli wyvilis cxovrebis dasasruli,<br />

romelmac mTeli safran<strong>ge</strong>Ti SeZra.<br />

istoriis arsi ki, oriode sityviT, aseTia: 1964<br />

wels Jan danielma (Jurnalis axlandeli redaqtori),<br />

Jan pol sartrma, mendes fransma (safran<strong>ge</strong>Tis<br />

yofili premier-ministri) da andre gorcma daaarses<br />

~nuvel observatori~, romelic, sul cota xanSi,<br />

safran<strong>ge</strong>Tis upirveles Jurnalad iqca. jgufis<br />

wevrebi ambobdnen, rom gorci iyo idumalebiT<br />

savse, amoucnobi personaJi, yvelaze erudirebuli<br />

maT Soris da yvelaze naklebad ganWvretadi, asketi<br />

da martosuli. im dRidan gorci - filosofosi<br />

da Jurnalisti, muxlCauxrelad muSaobda JurnalSi,<br />

vidre 1983 wels misi sayvareli coli - dorisi<br />

- kiboTi ar daavadda. gorcma maSinve yvelaferi<br />

miatova, parizi, samuSao da pensiaSi naadrevad<br />

gavida - colis ukeT mosavlelad. isini patara<br />

qalaqSi dasaxldnen, yvelasgan moSorebiT. rogorc<br />

mezoblebi amboben, iyvnen Zalian Tavazianebi da<br />

mokrZalebulebi. gorci usityvod da TavdadebiT<br />

uvlida cols. sikvdilamde cota xniT adre gamoaqveyna<br />

<strong>wigni</strong> - `werili d-ss~, romelsac megobrebma<br />

`siyvarulis Zaxili~ uwodes. mec vfiqrob, rom aseTi<br />

ram - (83 wlis kacis dawerili!) arsad, arasdros<br />

wamikiTxavs. <strong>wigni</strong> iwyeba aseTi sakvirveli sityvebiT:<br />

~Sen gisruldeba 82 weli. Sen dapataravdi<br />

6 sm-iT, iwoni 45 kilos da xar iseTive mSvenieri,<br />

graciozuli da siyvarulis aRmZvreli, rogoric<br />

iyavi mudam.~<br />

bolo xans dorisi sul ufro da ufro cudad xdeboda<br />

da col-qmarma miiRo saboloo gadawyvetileba:<br />

erTad wasuliyvnen am qveynidan. wavidnen Cumad,<br />

uxmaurod, mokrZalebulad, rogorc cxovrobdnen.<br />

Jan danieli werda: `var gaocebuli, SeZruli,<br />

da amave dros gaognebuli aRfrTovanebiT. maT gadawyvites<br />

umZimesi problema: d<strong>ge</strong>ba dro, rodesac<br />

naklebad gaSinebs uaxloesi adamianis sikvdili, vidre<br />

movaleoba, icxovro mis mere~.<br />

vfiqrob, ar arsebobs dasasruli ufro amamaRlebeli<br />

Tavisi mSvenierebiT da ufro damTrgunveli<br />

Tavisi miuwvdomlobiT, vidre es erToba TviTmkvlelobaSi,<br />

sikvdilSi, siyvarulSi.<br />

esec ase. aq, parizSi, elen laroSis mSvenier saxlSi,<br />

gadavixade kidev erTi (RmerTo Cemo, ukve meramdene?)<br />

dabadebis dRe. iyo ormocamde adamiani,<br />

qarTvelebi, fran<strong>ge</strong>bi... aqaurma megobrebma qarTuli<br />

saWmelebi gamikeTes da rogorc yovelTvis,<br />

fran<strong>ge</strong>bi gadairivnen nigvzian badrijanze, lobioze,<br />

qaTmis fxalze, (am dros, kidev erTxel vifiqre<br />

imaze, rogori dosie unda Sed<strong>ge</strong>s qarTuli sa-<br />

elen laroSis saxli parizSi


mzareulos msoflio kulturul memkvidreobaSi<br />

CasarTvelad!), franguli kerZebi sul xeluxlebeli<br />

darCa, etyoba, qarTvelebic - nostalgiis niadagze<br />

- mxolod Cveneburs Seeqceodnen. iyo bevri<br />

aRfrTovaneba, baRiT, Cemi `galereiT~ (me vcxovrob<br />

fli<strong>ge</strong>lSi, romelic pirdapir baRSi gadis), da,<br />

rac mTavaria, saxliT. aq me winaTac araerTxel vyofilvar,<br />

am ucnaur saxlSi, romelic, erTi mxriv,<br />

sruliad sadaa da antiburJuaziuli, meore mxriv<br />

ki - erT kedelze patara verokio kidia, meoreze -<br />

pikaso, mesameze - bekoni, rom aRaraferi vTqvaT pusenze<br />

da domieze (es yvelaferi elenis ebraeli-Cexi<br />

mamis memkvidreobaa)... magram, miuxedavad mimzidvelobisa,<br />

saxls tragizmis kvalic aCnia (iqneb CemTvis,<br />

radganac vici misi istoria) - aq, sardafSi,<br />

Tavi CamoixrCo elenis Svilma - 30 wlis mari-elenma,<br />

aqedan wavida axalgazrda qalTan misi qmari,<br />

romelTanac, elens, mTeli sicocxle hqonda gatarebuli...<br />

eleni Cemi didi xnis megobaria, me is, pirvelad,<br />

gavicani Cemi filmis - ~ramdenime intervius~ premieraze<br />

parizSi. mis manqanaSi vijeqiT, filmze vlaparakobdiT,<br />

da uceb, CemTvis am TiTqmis ucnob qals<br />

aRmoxda: Cem cxovrebaSi, am wuTas, zustad is xdeba,<br />

rac Tqvens filmSio. Tqva da atirda... (araerTxel<br />

mifiqria, rom evropelebi bevrad ufro uSualoebi<br />

da gulaxdilebi arian, vidre Cven). mas mere<br />

bevrma wyalma Caiara, eleni pompidus centrSi mu-<br />

Saobda, xSirad Camodioda saqarTveloSi, firosmanis<br />

pirveli gamofena safran<strong>ge</strong>TSi man moawyo... axlac,<br />

83 wlis asakSi, bevrs mogzaurobs, amas winaT,<br />

iyo maldivis kunZulebze, rogorc Cven erTad vi-<br />

cinodiT, okeaneSi sayvinTaod; Tavis saxlSi awyobs<br />

gamofenebs saxelwodebiT `Zafis istoria~ - fens<br />

sxvadasxva, ZiriTadad aRmosavluri da afrikuli<br />

qveynebis naWrebs, naqar<strong>ge</strong>bs, qsovilebs... magram martooba?<br />

vfiqrob, is arsad ar gaqra, is aqvea, am saxlSi<br />

samudamod dasadgurebuli.<br />

demokratiis manqanas specifikuri sawvavi sWirdeba.<br />

es sawvavi samoqalaqo Rirsebis gancdaa.<br />

demokratia, damokratiuli sazogadoeba aSendeba<br />

maSin, roca moinaxebian adamianebi, romlebic<br />

mzad iqnebian raRac gaiRon imisaTvis, rom sazogadoebam<br />

- mTlianobaSi - gaimarjvos.<br />

demokratia viTardeba iq, sadac arsebobs sazogadoebrivi<br />

zneoba.<br />

saqarTveloze da qarTvelebze xan ras vfiqrob<br />

da xan ras, dRes ki es azri amekviata: qarTvelSi ucnaurad<br />

aris Sexamebuli sakuTari Rirsebis moWarbebuli<br />

grZnoba da saarako daudevroba. da, sabolood,<br />

am daudevrobis gamo Rirsebasac ara aqvs gasaqani.<br />

da kidev: zedmetad darwmunebuli varT sakuTar<br />

TavSi, qarTvels eWvi ar epareba, rom dResac, da<br />

istoriuladac, yovelTvis da yvelaferSi marTlebi<br />

viyaviT. amasTan dakavSirebiT iosif brodskis<br />

sityvebi maxsendeba: nu Cqarob daiyviro `miSveleT~,<br />

radganac SeiZleba aRmoCndes, rom m<strong>ge</strong>li Tvi-<br />

Ton xar (anu sxvam unda daiyviros ~miSveleT~ Sengan<br />

Tavis gadasarCenad). ar vfiqrob, rom es utyuari<br />

WeSmaritebaa, magram namdvilad kargi safuZvelia<br />

daeWvebisTvis. eWvi ki, WeSmaritebis dad<strong>ge</strong>nis<br />

umoklesi gzaa.<br />

andre gorci, dorisi lana RoRoberiZe, lado aleqsi-mesxiSvili


8<br />

dRes xelSi momxvda Tbilisidan gamoyolili<br />

patara <strong>wigni</strong>:<br />

Tamaz Cxenkeli<br />

lanas leqsebi<br />

Tbilisi<br />

1945 Tbilisi 1947<br />

es aris Tamaz Cxenkelis leqsebis krebuli, gadawerili,<br />

gaformebuli da akinZuli TviTon Tamazis<br />

mier 1947 wels, erTi bewo <strong>wigni</strong>, romelic man momarTva<br />

im wlis 13 oqtombers da romelic, dRemde,<br />

CemTvis uZvirfasesia yvela im saCuqars Soris, romelic<br />

ki odesme mimiRia dabadebis dRes...<br />

Tamazi - Cemi bavSvobis da adreuli axalgazrdobis<br />

Tanamgzavri, kalmiT naxativiT lamazi, rainduli,<br />

mokrZalebuli, da ukve maSin - WeSmariti poeti.<br />

es, marTlac, ra ucnauri movlena iyo - omisdroindel<br />

Cabnelebul da gaZvaltyavebul, sayovel-<br />

Tao SiSiT daTrgunul TbilisSi raRac gau<strong>ge</strong>bari<br />

manqanebiT aRmocenebuli sulierebis da Sinagani<br />

Tvisuflebis patara oazisi - pionerTa sasaxlis<br />

literaturuli wre! oTaxi, romlis fanjrebi sasaxlis<br />

ulamazes baRs gadascqeroda, da sadac leqsebis<br />

kiTxvasa da poeziaze kamaTSi dRe-Rames asworebdnen<br />

~telegreikebsa~ da mudmivad ~kaloSeb-<br />

Si~ (fexsacmelebis uqonlobis gamo) gamowyobili<br />

gogo-biWebi. da vin iyvnen es biWebi? rezo Tabuka-<br />

Svili, Tamaz Cxenkeli, ramaz patariZe, guram asa-<br />

Tiani, zura kiknaZe, rezi TvaraZe, melor sturua,<br />

arCil begiaSvili... dRemde mikvirs, ra Zalam, ra kanonzomierebam<br />

Tu SemTxveviTobam gaaerTiana es marTlac<br />

gamorCeuli bavSvebi! maTgan zogi TvalismomWrelad<br />

lamazic iyo (rezo, Tamazi, ramazi), zogi<br />

- imereli aznauris mixra-moxriT gamoirCeoda<br />

(gurami), zogi - bavSvisTvis Seuferebeli sidarbaisliT<br />

(rezi), magram gamaerTianebeli yvelasaTvis<br />

erTi iyo - poeziis giJuri siyvaruli! am wuTas Tvalwin<br />

damidga suraTi: vemzadebiT poeziis saRamosTvis,<br />

vwerT mosawvevebs, vad<strong>ge</strong>nT gamomsvlelTa<br />

sias, ~poetebi~ vkiTxulobT ~sakuTar~ leqsebs, kritikosebi<br />

- vakritikebT, jer wynarad vlaparakobT,<br />

mere viwyebT kamaTs da bolos, yvelaferi iseT ayalmayalSi<br />

gadadis, rom deida qeToc ki ver gvamSvidebs.<br />

CvenSi yvelaze daudegari arCilia, man yovelTvis<br />

zustad icis, romeli poeti Tu filosofosi<br />

risi Rirsia, magaliTad, icis, rom filosofosTagan<br />

unda giyvardes artur Sle<strong>ge</strong>li d ver itande<br />

fridrixs, an poetad ar unda migaCndes bloki,<br />

romelzedac `giJdeba~ melori... xandaxan Cxubi<br />

cota ufro konkretulia: erT dRes `kritikosebma~<br />

- arCilma da nodar guguSvilma - dauwunes rezos<br />

pesimizmi da is ~sevdisa da Wmunvis poetad~ gamoacxades.<br />

rezom es pirad Seuracyofad miiRo, me<br />

rezos mxare daviWire, vinaidan mimaCnda, rom rezo<br />

(im dros TxuTmeti wlisa!) mxolod pirvel periodSi<br />

iyo ~Wmunvis poeti~, Semdeg misi xedva ufro<br />

farTo da mravalmxrivi gaxda(!). megobrebis SefasebiT<br />

gulmokluli rezo ki werda:<br />

yvelas vuambob, siTamame SemrCa fariviT,<br />

vetyvi Ramuras, Cems qoxSi Tu Semofrindeba,<br />

anda momismens, Tqvenze ufro megobariviT,<br />

qoxis yavrebze CaTvlemili Semobindeba...<br />

da mainc, uTanxmoebebis miuxedavad, namdvil Sekrul<br />

jgufad, Tu kohortad viyaviT Camoyalibebuli.<br />

uamrav dros vatarebdiT erTad. Tan, raRac<br />

ucnaurad viyaviT mowyvetili realobas, is TiTqos<br />

arc arsebobda, es sinamdvile, Tavisi ubedurebebiT,<br />

SiSiT, sibneliT, SimSiliT, skoliT, romelsac<br />

zemodan davyurebdiT, maswavlebelTa ukmayofilebiT,<br />

axlobelTa sasowarkveTiT, rom ase uazrod<br />

vkargavT dros da ufskrulisken miveqanebiT;<br />

(Cemma biZam vorkutaSi gadasaxlebul dedaCems aseTi<br />

werilic ki gaugzavna, lana gveRupeba da verafers<br />

ver vSveliT, moswere, iqneb Sen mainc dagijeros<br />

rameo!)... varsebobdiT mxolod Cven, bavSvebi,<br />

romlebzedac giorgi leoniZem Tqva, aseTi bav-<br />

Svebi as weliwadSi erTxel ibadebiano da is, rac<br />

Cven gvasuldgmulebda - poezia da am sferoSi sul<br />

axal-axali aRmoCenebiT gamowveuli sixaruli. iqneb<br />

ufro metic - bedniereba!<br />

mTeli dRis erTad yofnis, Cveni axali leqsebis<br />

kiTxvis, amave leqsebis garCevis, Cxubebis da Seri<strong>ge</strong>bebis<br />

mere, gvian RamiT rezo mimacilebda xolme


saxlSi, an barnovis quCaze, an saba-sulxanze, mamidaCemebTan,<br />

rom sul ramdenime saaTiT davmSvidobebodiT<br />

erTmaneTs da ukve adreuli diliT aseTi<br />

striqonebiT Semxvedroda:<br />

caSic bevria lanebi,<br />

lana am gulis mTaSi Zevs,<br />

rom gtoveb, sul menanebi,<br />

Cemi patara `raSisZe~.<br />

vin moigona es ucnauri sityva, an ras niSnavda<br />

is, ar vici, maSin es kiTxvac aravis dabadebia, ubralod,<br />

Cven yvela `raSisZeebi~ viyaviT da am idumal<br />

wodebas didi enTuziazmiT vatarebdiT. da sikvdilis<br />

SiSiTac aravis gavumxeldiT Cvens saidumlos.<br />

vfurclav Tamazis erT cicqna wigns. is imden did<br />

da patara konkretul ambavs, ganwyobas, emocias itevs.<br />

dedaCemis gadasaxlebidan dabrunebisas Tamazma<br />

aseTi leqsi dawera:<br />

noembris dari. dRes ufro metad<br />

Seicno sulma foTlebis krToma,<br />

dabrunda deda.<br />

alersi, mze da biZia Toma.<br />

Zvirfaso, gaTbi. myudroa exla,<br />

myudroa gza da mTebis iqiTac,<br />

me Tu amoval, dakodil vefxad<br />

da mxolod leqsebs gadavikiTxav.<br />

me Tu amoval, wvimian TveSi,<br />

erTxel da isic saRamos TalxiT,<br />

uTqmel sicocxles mogitan peSviT<br />

da Sens muxlebTan qviTiniT davRvri.<br />

dRevandeli TvaliT aq bevri ram maocebs. ufro<br />

sworad, vxvdebi, rom es striqonebi namdvili<br />

poetis xeliT aris dawerili. es konkretulobac:<br />

biZia Toma - bavSvobis da dedasTan siaxlovis simbolo,<br />

`me Tu amoval~, rac niSnavs, rom CemTan mosasvlelad<br />

belinskis quCis aRmarTia amosavleli,<br />

`da mxolod leqsebs gadavikiTxav~, - esec srulad<br />

Seesatyviseba realobas, vinaidan Cveni urTierToba<br />

leqsebis kiTxvas arasodes gascdenia... da am konkretulobis<br />

iqiT - grZnobis namdvili simZafre,<br />

romelic dedis aTwliani gadasaxlebidan dabrunebas<br />

ukavSirdeba, `peSviT motanili~ da muxlebTan<br />

`qviTiniT daRvrili sicocxle~...<br />

kidev erTi leqsi am <strong>wigni</strong>dan, bolo striqonebi:<br />

agrea wels da albaT gaisad<br />

Sens saxels kidev davarqmev leqsebs,<br />

<strong>ge</strong>xura qudi vefxis tyavisa,<br />

misive tyavi <strong>ge</strong>fina mxrebze.<br />

warsuls maxvili gulamde Cavec<br />

da mxolod Sen erTs mudam daglocav,<br />

rogorc TiTebi mtverian avejs<br />

Cems suls daaCnda Seni aq mosvla.<br />

aqac iseTive zusti yofiTi detalebi - vefxis<br />

tyavis qudi da igive tyavi dafenili mxrebze (es vefxis<br />

tyavis qudi da samxreebi Cemi bavSvobisdroindeli<br />

qurqis narCenebidan iyo Sekerili), ufro<br />

ramaz patariZe, Tamaz Cxenkeli, lana RoRoberiZe deda


10<br />

adre - `Semoxvel saxlSi, magram nebivrad~? dabolos,<br />

namdvili poeturi saxe : `rogorc TiTebi mtverian<br />

avejs, Cems suls daaCnda Seni aq mosvla~.<br />

Tamazi dResac iseTive mgznebarea da maRali ideiT<br />

anTebuli, rogorc axalgazrdobaSi iyo. da Zalian<br />

magonebs mis mier Seqmnil xats, eklesiis kedelze<br />

Sexiznuli xelapyrobili raindis freskas:<br />

wavidnen Cumad, ise Cumad, rogorc movidnen,<br />

dedis akvnidan miwis akvnamde,<br />

da vinc gadarCa fermkrTal kedlebs,<br />

laSasdroindels<br />

xelapyrobilni Seexiznen da zed gaqvavdnen...<br />

mere qarebma gadafurcles JamTa igavi...<br />

kidev bevri `JamTa igavi~ gadafurcles qarebma<br />

mas Semdeg. da ase movediT dRevandel dRemde.<br />

fran<strong>ge</strong>bi Tvlian, rom maTi mTavari Tvisebaa -<br />

arasodes ar aRiaron Secdoma. magaliTad moyavT<br />

bernar kuSneri - sagareo saqmeTa ministri, jek langi,<br />

yofili kulturis ministri, orive Zalian popularuli<br />

pirovneba safran<strong>ge</strong>TSi; maT mxari dau-<br />

Wires eraySi omis dawyebas da dRemde ar uTqvamT,<br />

rom Secdnen, bevri amerikelisa da ingliselisgan<br />

gansxvavebiT.<br />

wer imisaTvis, rom SeaCero dro, romelic midis.<br />

dautovo qaRalds (Tu viRacas, sxvas), ambebi,<br />

romlebic iyvnen da gaTavdnen.<br />

yvelaferi, rasac xedav, gaqreba. amitom, ginda<br />

gaaCero is, rac dainaxe Sen, da mxolod Sen. ai, Tundac<br />

es xedi Cemi oTaxidan: fanjaras mobjenili<br />

vardis buCqi, romelmac ukve kvirtebi gamoisxa da<br />

maTi danaxva, rogorc yovelTvis, guls miCqrolebs;<br />

ezos balaxi, romelic SuazamTarSic ar gayviTlebula<br />

da axla, zamTris miwuruls, mTlad mwvaned<br />

aris abibinebuli; SaSvi, romelic am ezos mkvidria<br />

(Cemi mezobeli!), amitom aq mTlad Sinaurad<br />

grZnobs Tavs, xan totidan totze gadafrindeba,<br />

xan dinjad daabijebs balaxze, Tumca misi galoba<br />

arasdros gamigonia, albaT, did qalaqs ucxadebs<br />

protests da Tundac es qalaqi silamaziT saxelmoxveWili<br />

parizi iyos, mas romelime myudro da<br />

mokrZalebuli tye urCevnia. es baRi isea Cems grZel<br />

da iatakamdefanjrian oTaxSi Semosuli, rom oTaxis<br />

nawilad aRviqvam. saRamos es gancda kidev ufro<br />

Zlierdeba. sibneleSi fanjrebi saerTod aRar<br />

Cans, Cemi ganaTebuli oTaxi ki TiTqos iweleba, uerTdeba<br />

baRs da iq, gamSvenierebuli, irekleba ba-<br />

Ris kedelze da balaxze. da uceb es Cveulebrivi<br />

nivTebi - magida, savarZeli, taxti sul sxva, mistiur<br />

elfers iZens. Cemi naxatebic icvlian adgils,<br />

ufro sworad, aqac rCebian, oTaxSi, da amave dros,<br />

xorblisfer kedels mikrulni, baRis SuagulSi am-<br />

otivtivdebian ferad laqebad. da me miCndeba grZnoba,<br />

rom isini me ki ar davxate, aramed, TviTon amoizardnen<br />

pirdapir balaxidan da xeebis gverdiT<br />

ipoves adgili.<br />

miyvars marto yofna. marto yofna, romelic ar<br />

gTrgunavs da axloblebis monatrebasac moicavs.<br />

roca SegiZlia iyo SenTvis da raRac-raRacebs CauRrmavde.<br />

aseTi marto yofna martooba ar aris. namdvili<br />

martoobis gancda gamanadgurebelia. vxedav,<br />

rogor eSinia martoobis elens.<br />

frangul presaSi Zalian bevrs weren kosovos<br />

damoukideblobasTan dakavSirebiT `dominos efeqtis~<br />

riskze. Seqmnis Tu ara kosovos damoukidebloba<br />

saSiS `dominos efeqts~ balkaneTSi, evropaSi,<br />

msoflioSi? es SemaSfoTebeli perspeqtiva<br />

qmnis dapirispirebas yvelgan da TviT evrokavSirSi.<br />

zogierTi qveyana mas kategoriulad ewinaaRmde<strong>ge</strong>ba,<br />

asea saberZneTisa da bulgareTisTvis. da<br />

kidev metad kviprosisTvis, romelsac TurqebiT<br />

dasaxlebuli Crdilo kviprosis problema awuxebs,<br />

espaneTisTvis, romlis mTlianobas ewinaaRmde<strong>ge</strong>ba<br />

baskebis regioni da katalonia, rumineTisa<br />

da slovakeTisTvis, sadac arsebobs Zlieri ungruli<br />

umciresoba. balkaneTSi separatistebi xelebs<br />

ifSvneten: bosniis serbeTis respublikaSi bevri<br />

ocnebobs gamoyofaze imisaTvis, rom Seqmnan `didi<br />

serbeTi~. evropaSi Tavi wamoyves sxva separatistebmac:<br />

baskebis regionuli mTavroba kosovos<br />

damoukideblobas gakveTilad aRiqvams, `eta~ acxadebs:<br />

kosovos ambebma daanaxes yvelas, rom maTi<br />

brZola ~ar iyo utopia~. belgiaSi, romelsac emuqreba<br />

daSla flandriad da valonad, Tavi wamoyves<br />

flamandielma nacionalistebma. SotlandiaSi<br />

nacionalisturma partiam daiwyo mzadeba 2010 wlis<br />

referendumisTvis. evropis gareT, msoflioSi: SrilankaSi,<br />

romlis erTianobas Tamuli nacionalistebi<br />

emuqrebian, Tvlian, rom es precedenti warmoad<strong>ge</strong>ns<br />

`seriozul safrTxes saerTaSoriso usafrTxoebisTvis~.<br />

CineTi, tibetisa da uigurebis<br />

problemiT, acxadebs Tavs Rrmad SeSfoTebulad<br />

am calmxrivi demarSiT, ~romelsac SeuZlia Seqmnas<br />

jaWvuri reaqcia~. `magram dasavlelebs yvelaze<br />

metad awuxebT problema: rogor moiqceva ruseTi?<br />

- wers `le mondi~: - kavkasiaSi, afxazeTi da<br />

samxreT oseTi, saqarTvelos ori prorusuli separatistuli<br />

regioni, mimarTavs ruseTs da gaeros<br />

maTi damoukideblobis aRiarebis TxovniT. kreml-<br />

Si ar gamoricxaven `gansakuTrebuli urTierTobis~<br />

damyarebas afxazeTTan da oseTTan, iq ruseTis<br />

diplomatiuri warmomad<strong>ge</strong>nlobebis gaxsnas, rac<br />

niSnavs faqtobriv, magram mainc ara iuridiul aRiarebas<br />

am regionebisa, romelTac axlac rusuli<br />

armia akontrolebs. magram savaraudoa isic, rom<br />

moskovi iaraRs aJRarunebs imisaTvis, rom miaRwi-


os daTmobebs iseT gadamwyvet sakiTxebSi, rogoric<br />

aris amerikuli raketsawinaaRmdego sistemis<br />

damontaJeba evropaSi~.<br />

saerTod, TvalSi sacemia franguli presis aSkarad<br />

keTilganwyobili kilo Cveni problemebis gaJRerebisas,<br />

iseve, rogorc garkveulad kritikuli damokidebuleba<br />

moskovis dRevandeli politikisadmi.<br />

SeveCvie Cvens saelCos. momwons aqauri saqmiani<br />

da Sinauruli atmosfero, romlis mTavari Semqmneli,<br />

ra Tqma unda, elCia. mamuka kudava - kompetenturi,<br />

eleganturi da uaRresad koreqtuli - amas<br />

gansakuTrebiT Cem mimarT damokidebulebaSi vgrZnob<br />

da Zalian vafaseb, radganac ar mgonia, koreqtuloba<br />

Cveni axalgazrda politikosebis mTavari damaxasiaTebeli<br />

Tviseba iyos.<br />

dRes Cveni saelCos mTeli `diplomatiuri korpusi~<br />

(brWyalebSi imitom vwer, rom sul raRac kinkila<br />

5 adamiani varT!) eaxla monakos saelCos or<br />

qveyanas Soris megobruli urTierTobis xelSekrulebis<br />

xelmosawerad. monakos samefos fran<strong>ge</strong>bi<br />

ubralod `kldes~ eZaxian, vinaidan mTeli es sayovelTaod<br />

cnobili qveyana erT kldeze da am kldis<br />

win viwro sanapiro zolzea moTavsebuli. es is iSviaTi<br />

SemTxvevaa, roca Cven goliaTis kompleqsic<br />

ki SeiZleba gagviCndes! da mainc ra bedi gvaqvs! -<br />

vfiqrob CemTvis, - erT mxares Cveni mezobeli 142<br />

milioniani ruseTia da meore mxares - 69 milioniani<br />

TurqeTi! warmoidgineT, ra gigantebad vigrZnobdiT<br />

Tavs, CrdiloeTiT lixtenSteini rom gvesazRvrebodes<br />

da samxreTiT - monako, Tavisi 32600<br />

macxovrebliT! samagierod, simdidre da cxovrebis<br />

done? es ki, namdvilad SesaSuria!<br />

SevdivarT mSvenier vilaSi, romelic, ra Tqma unda,<br />

monakos sakuTrebaa. aq patara siurprizi melis:<br />

gaRimebuli da xelgawvdili moemarTeba Cemken<br />

monakos elCi evropis sabWoSi, Jak buasoni, romelTanac<br />

ramdenime weli erTad vimuSaveT. axla is<br />

Turme elCia safran<strong>ge</strong>TSi. SevxvdiT erTmaneTs, rogorc<br />

Zveli megobrebi da orxmad, nostalgiiT gavixseneT<br />

evropis sabWo da patara, myudro, momxiblavi<br />

strasburgi.<br />

iyo Zalian gulTbili atmosfero, vuTxariT er-<br />

TmaneTs bevri kargi sityva, mivirTviT erTi bewo -<br />

frCxilistola, magram <strong>ge</strong>mrieli namcxvrebi da uryevi<br />

megobrobac davamyareT or qveyanas Soris.<br />

sarkozim Tavisi moRvaweoba e.w. `gaxsnilobis<br />

politikiT~ daiwyo, anu memarjveneTa xelisuflebaSi<br />

moiyvana bevri cnobili socialisti da centristi.<br />

amasTan dakavSirebiT fran<strong>ge</strong>bi ase xumroben:<br />

dRes safran<strong>ge</strong>TSi sami kategoriis socialisti<br />

arsebobs. pirveli, visac sarkozim daureka da vinc<br />

daTanxmda ministrobas mis mTavrobaSi - anu moRalateebi.<br />

meore, visac sarkozim daureka da vinc ua-<br />

ri Tqva, anu gmirebi. da mesame - visac sarkozim ar<br />

daureka da vinc axla TviTon urekavs sarkozis. es<br />

Tqva meore arxze mweralma da Jurnalistma - Jan<br />

amadum. danarCen Jurnalistebs - maT Soris memarcxeneebs<br />

- Zalian moewonaT socialistebis aseTi<br />

daxarisxeba da bevri icines.<br />

Jurnalistebis kidev erTi maimunoba: sarkozim<br />

uTxrao kuSners, roca sagareo saqmeTa ministroba<br />

SesTavaza - dagniSnav im pirobiT, Tu dusti-blazize<br />

nakleb sisuleles ityvio (dusti-blazi sul<br />

erTi wlis win Sirakis sagareo saqmeTa ministri<br />

iyo), razec kuSnerma upasuxa: - eg Cem SesaZleblobebs<br />

ar aRematebao.<br />

bolo or TveSi sarkozis popularoba katastrofulad<br />

daeca, 69 procentidan 38 procentamde!<br />

premier-ministrisa ki 58 procentamde gaizarda,<br />

rac imis maCvenebelia, rom fran<strong>ge</strong>bi imdenad xelisuflebis<br />

politikas da reformebs ki ar uaryofen,<br />

ramdenadac prezidentis pirad Tvisebebs da<br />

stils.<br />

am aTiode dRis win `nuvel observatoris~ saitze<br />

gamoqveynda sarkozis esemesi, gagzavnili Tavisi<br />

yofili colis - sesilias mimarT: `Tu dabrundebi,<br />

yvelafers gavauqmeb~. rogorc saitze ewera,<br />

esemesi gagzavnili iyo prezidentis karla brunisTan<br />

qorwinebamde erTi kviriT adre. es ki marTlac<br />

warmoud<strong>ge</strong>neli skandali iyo. sarkozim maSinve<br />

Seitana saCivari sasamarTloSi, Jurnalis redaqtorma<br />

oficialurad moixada bodiSi; da miuxedavad<br />

imisa, rom dRes TiTqmis aravis epareba eWvi imaSi,<br />

rom esemesi falsifikaciaa, internetiT agorebuli<br />

miTqma-moTqma ar Cerdeba. TviTon dainteresebulma<br />

pirma - safran<strong>ge</strong>Tis pirvelma qalbatonma ki<br />

sul ubralod ganacxada: `presa Tavisufalia. da<br />

kidev kargi, rom es asea, sxvagvarad diqtaturaSi<br />

viqnebodiT~.<br />

magram amanac ver moxibla franguli sazogadoeba.<br />

fran<strong>ge</strong>bma, romlebic sul advilad eguebodnen<br />

miteranis mier oci wlis manZilze Tavisi meore<br />

ojaxis malvas, ver aitanes sarkozis pirdapiroba<br />

da, rogorc aq Tvlian, midrekileba piradi cxovrebis<br />

gamomzeurebisadmi. man xom, marTlac, araferi<br />

ar damala, arc is, rom ar undoda sesiliasTan<br />

daSoreba da ubeduri iyo amis gamo, arc is, rom oficialuri<br />

ganqorwinebidan sul raRac oriode Tvis<br />

Tavze axlad daqorwineba gadawyvita. `Cemsa da karlas<br />

Soris, es seriozulia~, - gabadruli saxiT,<br />

gulubryvilod ganucxada man preskonferenciaze<br />

Sekrebil eqvsas Jurnalists.<br />

karla bruni, maRali (italiuri) warmoSobis, mdidari<br />

qalbatoni, yofili top-modeli, dRes - popularuli<br />

momRerali - is TviTon aris Tavisi sim-<br />

Rerebis teqstebisa da musikis avtori, - `eqspres-<br />

Si~ gamoqveynebul interviuSi wers, rom dRes is Zalian<br />

bednieria da marTalia, jer araferi icis im-<br />

11


12<br />

is Sesaxeb, rogor unda moiqces pirveli qalbatoni,<br />

magram apirebs yvelas daugdos yuri, nikolas,<br />

axloblebs, xalxs, da rom `Zalian seriozulad~ moekideba<br />

Tavis axal mdgomareobas. Jurnalistebma<br />

ki moigones axali termini - `grimaldizmi~ (grimaldi<br />

- monakos samefo dinastia, ganTqmuli fufunebiT<br />

da princesebis gauTavebeli sasiyvarulo istoriebiT).<br />

`ra bednierebi viqnebodiT, monarqiaSi<br />

rom vcxovrobdeT! mSvenieri princesebi, Rvinis Sadrevnebi,<br />

sasaxlis aivnidan gamomzirali qorwinebebi<br />

da datirebebi, memkvidreebis Soba. ar gaicinoT,<br />

es cTuneba ukve arsebobs. icis es TviTon Tu<br />

ara, sarkoziSi cocxlobs es daumorCilebeli survili<br />

- gauziaros samyaros Tavisi bavSvuri bednierebani,<br />

Tavisi intimuri gamarjvebebi, Tavisi didi<br />

mrisxanebebi da didi wuxilebi~, - wers `liberasionSi~<br />

daniel Snaidermani. misi azriT, es aris<br />

`grimaldizmi~, romelic emuqreba oraswlian respublikas~.<br />

is dascinis seriozulobas, romliTac<br />

mowodebulia `eqspresSi~ ~pirveli qalbatonis pirveli<br />

interviu: `SexedeT, rogor ipyrobs samefo<br />

kari mgrZnobiarobis, naxevartonebis, daxvewili<br />

inteleqtualobis teritorias. xedavT, rogor Wrian<br />

mediCebi did fanjrebs Suasaukuneebis arqaul<br />

cixe-simagreebSi~!<br />

magram, karla brunis mimarT sxvagvari damokidebulebac<br />

arsebobs. `pari matCi~ sxvadasxva aspeqts<br />

exeba: garegnoba - did britaneTSi oficialuri<br />

vizitis win Jurnali siamayiT wers: `vnaxoT, rogori<br />

iqneba is bukin<strong>ge</strong>mis sasaxlis oqroTi movarayebuli<br />

kedlebis fonze Cveni didi kutiurieebis<br />

mier Seqmnil saRamos kabaSi. (cnobilia, rom es Janpol<br />

goties kaba iqneba). did britaneTs hyavda Tavisi<br />

daiana, safran<strong>ge</strong>Ts eyoleba karla~. ganaTleba<br />

- `mas SeuZlia ekamaTos saukeTeso eqspertebs<br />

vagnersa Tu stendalze, prustsa Tu aragonze. amerikas<br />

hyavda Tavisi jeki kenedi, romelic patiJebda<br />

TeTr saxlSi mwerlebs, mxatvrebs, inteleqtualebs.<br />

Cven gveyoleba karla~. misi inteleqti. `amerikas<br />

hyavs Tavisi hilari, Cven gveyoleba karla~.<br />

ai, ase meryeobs franguli presa aRfrTovanebasa<br />

da dacinvas Soris. vnaxoT, romeli molodini gaimarjvebs<br />

sabolood.<br />

daniel barenboimi - cnobili ebraeli pianisti<br />

da diriJori. daaarsa `aRmosavleTisa da dasavle-<br />

Tis orkestri~, sadac erTad ukraven ebraelebi da<br />

arabebi. da rac yvelaze saocaria - am ianvarSi miiRo<br />

palestinis moqalaqeoba! es, marTlac, warmoud<strong>ge</strong>neli<br />

nabijia, gansakuTrebiT, Tu gavixsenebT<br />

daZabulobis da siZulvilis mTel simZafres am or<br />

qveyanas Soris: ~Cven mivaRwevT mSvidobas ara maSin,<br />

roca viqnebiT Zlierebi, aramed maSin, roca viqnebiT<br />

samarTlianebi, - acxadebs diriJori. - me me-<br />

Sinia, rom Tu Cven ar mivcemT palestinelebs imas,<br />

rac maT ekuTvniT, SeiZleba eWvqveS dad<strong>ge</strong>s israelis,<br />

rogorc ebraelTa saxelmwifos, arseboba. is<br />

SeiZleba darCes ebraeli xalxis istoriaSi erT xanmokle<br />

epizodad~. da kidev, sayuradRebo azri:<br />

`adamianebi Tanxmdebian icxovron gamosavlis gareSe.<br />

Tanxmdebian sasowarkveTas. es Zalian saSiSia~.<br />

`ar arsebobs konfliqtis samxedro gadawyveta,<br />

arc imas velodebi, rom politikosebi moagvareben<br />

problemas. Cven yvela unda vebrZoloT umecrebas,<br />

imas, rom orive banakSi araferi ar ician meore<br />

banakis Sesaxeb. es orkestri swored umecrebis<br />

winaaRmdeg davaarseT. orkestri es sicocxlis skolaa.<br />

aq yvela Tanabari varT nawarmoebis winaSe da,<br />

amave dros, damokidebuli erTmaneTze: violinos<br />

sWirdeba klarneti, klarnets - kontrabasi da a.S.<br />

me vukrav da amave dros vusmen, ras akeTeben sxvebi.<br />

aseve diriJori mTlianad damokidebulia imaze,<br />

ra unda da ra SeuZlia sxvas.<br />

- da cxovrebaSi? ras eliT saxelmwifos meTaurisgan?<br />

magaliTad, olmertisgan? - is ver iqneba diriJori.<br />

man ar icis mosmena~.<br />

Zalian mniSvnelovnad meCveneba ase mkveTrad da<br />

eleganturad gamoxatuli miswrafeba - gaugo sxvas,<br />

Sengan gansxvavebuls. es metia, vidre ybadaRebuli<br />

Semwynarebloba. es aris miswrafeba sxva qedmaRlurad<br />

ki ar Seiwynaro, aramed Sen Tanabrad da tolad<br />

miiCnio. yvelaferi gaakeTo imisaTvis, rom misi<br />

survilebi maSinac gaigo, roca isini Sensas ewinaaRmde<strong>ge</strong>ba.<br />

darwmunebuli var, mxolod sxvisi ga<strong>ge</strong>bisadmi<br />

gulwrfel swrafvas SeuZlia migviyvanos<br />

problemebis gadawyvetamde. qveynis SigniT, Tu<br />

gareT.


cota ram bednierebis Sesaxeb<br />

ramdenime dRis win safran<strong>ge</strong>Tis prezidents gazeT<br />

`figaros~ JurnalistebTan hqonda interviu.<br />

bolo SekiTxvas: `SeiZleba Tu ara iyo qveynis prezidenti<br />

da iyo bednieri?~ sarkozim ase upasuxa:<br />

`gamodis, rom me var, erTic da meorec.~ Jurnalisti<br />

ar moeSva: `saarCevno kampaniis dros Tqven TqviT,<br />

rom prezidentoba niSnavs bednierebaze uaris Tqmas~.<br />

sarkozim misTvis Cveuli sisxartiT dasva wertili:<br />

`ese igi, mas mere moxda raRac axali.~<br />

`le mondis~ Jurnalisti wers: ~ra Tqma unda, sarkozi<br />

gamonaklisia, gamonaklisi, romelic wess adasturebs.<br />

radganac, Cveulebriv, politikosebs Zalian<br />

uWirT bednierebis moSinaureba. isini uwvdian<br />

mas xels mosafereblad, magram is garbis, miipareba<br />

da qreba, rogorc marad efemeruli Crdili.~<br />

de gols ar sjeroda bednierebis. erTxel, safran<strong>ge</strong>Tis<br />

ganTavisuflebis momentSi, erTi peri gakadnierda<br />

da hkiTxa, iyo Tu ara is bednieri, de golma<br />

ase SeuRrina: `Tqven xom ar gagiJdiT, ra sisuleleebs<br />

ambobT! bedniereba ar arsebobs!~<br />

albaT, de goli iziarebda madam de stalis azrs:<br />

`dideba (saxeli) es aris bednierebasTan xmauriani<br />

da mwuxare damSvidobeba.~<br />

da mainc, ra aris is, es raRac ucnauri mdgomareoba<br />

adamianis sulisa, romlis gansazRvra filosofosebsac<br />

ki uWirT? zogs sjera misi, zogs ar sjera,<br />

sjera cotaTi, Zalian, sigiJemde. vinaidan mas<br />

ara aqvs garkveuli konturebi.<br />

jer kidev me-18 saukuneSi Samfori werda: `bedn-<br />

iereba ar aris ioli ram. Znelia ipovo is SenSi da<br />

SeuZlebeli - sxvagan.~<br />

luiz miSeli (me-19 saukune): `sabralo giJebo,<br />

Tqven eZebT bednierebas? girCevT gaiaroT: bedniereba<br />

arsad ar aris~.<br />

`le mondis~ Jurnalisti (loran greilsameri)<br />

wers: `bedniereba CvenTvis miraJTan aris gaigivebuli.<br />

Tqva, rom miaRwie mas, niSnavs, is maSinve dakargo.<br />

is sul axali da Tanamedrove cnebaa, amitom<br />

gviWirs misi srulad gaTaviseba. siyvaruli, rogorc<br />

is gvesmis dRes, dasavleTSi me-12 saukuneSi ga-<br />

Cnda. bednierebis gancda ki bevrad ufro gvian. cnobilia<br />

axalgazrda revolucioneris - sen Jiustis<br />

sityvebi: `bedniereba es aris axali idea evropaSi~<br />

(me-18 saukune). is sul qorfaa, Cven mas jer ver miveCvieT.<br />

is unda airCio. miirTmevT cota bednierebas?<br />

o! jer unda gavsinjo, bevri ar damidoT!<br />

Cven jer ar viciT, gvaqvs Tu ara ufleba masze. Cveni<br />

tvinis erTi - racionaluri - nawili gvaxsenebs,<br />

rom istoria tragikulia. magram iqneb erT dRes ga-<br />

Cndes moTxovna bednierebisa yvelasaTvis, gaCndes<br />

bednierebis ufleba, da Cven vnaxavT, rogor aRSfo-<br />

Tdebian moqalaqeni, Tu is avtomaturad ar miiRes.<br />

daiwyeba sayovelTao manifestaciebi bednierebis mo-<br />

TxovniT da dagvianebuli iqneba gaxseneba imisa, rom<br />

bedniereba sevdiania, rogorc ambobs poeti~.<br />

sasaciloa, ara? momwons Jurnalistis iumori. (saerTod,<br />

fran<strong>ge</strong>bs badali ara hyavT sakuTari Tavis<br />

dacinvaSi!). manifestaciebi bednierebis misaRebad!<br />

nikolas sarkozi, elizabet meore, karla bruni da princi filipi karla bruni


14<br />

me mgoni, suliT socialisturi safran<strong>ge</strong>Ti amisTvis<br />

mzad aris. moviTxovT bednierebas yvelasaTvis Tanabrad!<br />

xelisufleba iZulebuli iqneba wavides daTmobebze<br />

da yvela, yvela erTnairad iqneba bednieri!<br />

sarkozis ki erTi Tavisi, piradi, ara sxvisgan mi-<br />

Rebuli, aramed sakuTriv mopovebuli bedniereba<br />

ar Sear<strong>ge</strong>s!<br />

da misi reitingi sul vardeba da vardeba!<br />

bednierebis gancda... ar veTanxmebi imaT, vinc<br />

Tvlis, rom sixaruli aris dabali intensivobis momenti,<br />

tkivili da wvaleba ki wertili, sadac poulob<br />

sakuTar Tavs. vfiqrob, sainteresoa dainaxo<br />

istoria bednierebis Ziebis kuTxiT, gaigo, rogor<br />

moxda, rom uamravi gansacdelis miuxedavad, kacobriobam<br />

SeinarCuna bednierebis idea, rogorc arsebobis<br />

dominanturi xazi.<br />

rogor ganicdis bednierebas qarTveli? aris is<br />

misTvis mxolod intimuri sferos nawili, Tu sayovelTao<br />

mdgomareobis anarekli? SeiZleba iyo bednieri,<br />

Tu Seni qveyana ar aris kargad? albaT, patara<br />

da tragikuli bedis mqone qveynis Svilebs gansakuTrebiT<br />

Zlierad aqvT (Tu unda hqondeT) dakav-<br />

Sirebuli erTmaneTTan piradi da saerTo.<br />

Cemi deida - qeTo asaTiani - sabWoTa saqarTvelodan<br />

1927 wels gaasaxles. mas mere safran<strong>ge</strong>TSi cxovrobda,<br />

rogorc `apatridi~, anu usamSoblo. es im<br />

Taobis mTeli emigraciis arCevani iyo: aravin ar Seicvala<br />

nacionaloba, yvela darCa ararsebuli damoukidebeli<br />

saqarTvelos moqalaqe. rac, TavisTavad,<br />

franguli sazogadoebidan gariyulobas niSnavda.<br />

(sainteresoa, rom sul sxvagvarad, da, arsebiTad,<br />

pragmatulad, moiqca somxuri emigracia. amitom<br />

bevrma Zalian maRal mdgomareobasac miaRwia). deidaCemmac,<br />

sxvebis msgavsad, ver SeZlo specialobiT<br />

muSaoba, - mas safran<strong>ge</strong>TSi hqonda qimiuri fakulteti<br />

damTavrebuli, - da mTeli cxovreba kerviT<br />

da qmarTan erTad mawvnis keTebiT irCenda Tavs. er-<br />

Txel diliT, vijeqiT mis erTi bewo samzareuloSi,<br />

lekurbis quCaze. vsvamdiT yavas da vlaparakobdiT<br />

aqaurze da iqaurze, did da patara ambebze, da uceb<br />

qeTom miTxra: ar arsebobs arcerTi dRe Cem cxovrebaSi,<br />

romelzec SemiZlia vTqva, rom maSin bednieri<br />

viyavio. am sityvebma gamaogna. arcerTi bednieri<br />

dRe mTeli sicocxlis manZilze! ramxela tkivili<br />

da sasowarkveTileba dgas am gancxadebis ukan!<br />

maT - am pirveli talRis emigrantebma - marTlac ase<br />

icxovres, bednierebis gareSe da mudmivi wvalebiT.<br />

da molodiniT. molodiniT, rom es xelisufleba daemxoboda<br />

da isini samSobloSi dabrundebodnen. da<br />

aRar iqnebodnen apatridebi. umravlesoba ver moeswro<br />

am molodinis aRsrulebas. verc deidaCemi.<br />

da mec xSirad vfiqrob: ar SeiZleba iyo piradad<br />

bednieri, Tu Seni patara da tragikuli xvedris qveyana<br />

ar aris kargad. Tu misi mTlianoba darRveulia.<br />

Tu sazogadoebaSi urTierT undobloba da siZu-<br />

lvilia dasadgurebuli. CvenisTana bednieri gana aris<br />

sadme erio, gulistkiviliT da marad xmalSemar-<br />

Tuli mopaeqris ironiiT ambobda ilia. marTalia,<br />

saerTo konteqsti sxva iyo maSin, da mainc, mainc... am<br />

sityvebze dafiqreba gvmarTebs dResac.<br />

85 wlis asakSi gardaicvala alen rob-griie, me-<br />

20 saukunis didi mwerali, `axali romanis~ erT-er-<br />

Ti damaarsebeli (masTan erTad am axal romans warmoad<strong>ge</strong>ndnen<br />

mar<strong>ge</strong>rit iursenari da natali saroti),<br />

mwerali, romelic yvelaze metad iyo cnobili<br />

ucxoeTSi da romelic yvelaze naklebad uyvardaT<br />

safran<strong>ge</strong>TSi. `mas eTayvanebodnen, ekamaTebodnen,<br />

misi SurdaT, qeds idrekdnen kidec misi cxovelmyofeli<br />

inteleqtis winaSe, magram siyvaruliT ki namdvilad<br />

ar uyvardaT imitom, rom misi goni iyo damcinavi<br />

da meomari~ (le mondi). misi pirveli romanebi<br />

`le gom~ da `meTvalyure~ didi gatacebiT da<br />

gaocebiT wavikiTxe 50-ian wlebSi, es usiuJeto da<br />

TiTqos usagno Txroba, patar-patara ambebi Tu dakvirvebebi<br />

gmiris gareSe, nawarmoebebi, romlebic<br />

polemikurad upirispirdeboda frangul tradiciul<br />

romans da, pirvel rigSi, balzaks. TviTon robgriie<br />

darwmunebuli iyo, rom man Secvala balzaki<br />

da misi adeptebi, anu is tradiciuli midgoma, roca<br />

avtori maradiuli mbrZanebelia Tavisi Txzulebisa<br />

iseve, rogorc RmerTi samyarosi, maSin rodesac<br />

`xelovneba - es aris enisa da formebis TamaSi,<br />

marad axali da mudmivad ganaxlebadi TamaSi~. robgriie<br />

namdvili kinomani iyo da bevri filmic gadaiRo,<br />

romlebsac kritika erotiul-vizualur suraTebs<br />

uwodebs, magram kinos istoriaSi is darCa,


ogorc alen renes Sedevris - `warsul zafxuls,<br />

marienbadSi~ - scenaris avtori. TviTon mwerali ukanasknel<br />

wuTamde Tvlida, rom es iyo `misi~ filmi<br />

da ewinaaRmde<strong>ge</strong>boda alen renes zogierT arCevans,<br />

magaliTad, delfin seirigs mTavar rolSi. `is zedmetad<br />

realisti iyo, balzakiseuli ga<strong>ge</strong>biT, imisaTvis,<br />

rom am personaJs Caswvdomoda~. Tumca, visac<br />

unaxavs filmi, albaT, axsovs, ra ganumeorebelia<br />

delfin seirigi am oqros galiaSi gamomwyvdeuli<br />

natifi da mSvenieri tyve-qalis rolSi. dRes aravis<br />

epareba eWvi imaSi, ra Rvawli miuZRvis alen renes<br />

`marienbadis~ SeqmnaSi, vinaidan swored man gaxada<br />

aseTi mRelvare da siurrealisturi es ambavi,<br />

romelic mis gareSe abstraqtul da bundovan sqemad<br />

darCeboda; magram isic cxadia, rom es aris ori<br />

avtoris erToblivi nawarmoebi, filmi, romelic ewinaaRmde<strong>ge</strong>ba<br />

tradiciuli kinos logikas da qronologias<br />

da `axali romanis~ dinebas uerTdeba.<br />

2004 wels rob-griie franguli akademiis wevrad<br />

airCies, Tumca, mas arasodes daukavebia misTvis gankuTvnili<br />

savarZeli da arc `ukvdavTa~ ritualebs<br />

damorCilebia, anu ar Caucvams mwvane samosi da arc<br />

am dawesebulebis qebaTa qeba warmouTqvams. esec misi<br />

protestantuli sulis erT-erTi gamovlineba iyo.<br />

erTi mSvenieri, sufTad qarTuli dRe parizSi!<br />

jer Satles Teatris prestiJul da iarusebianad<br />

gadavsebul darbazSi ukravda internacionaluri<br />

trio ingliselis (fortepiano), avstrielis (violonCeli)<br />

da qarTvelis (violino) Semad<strong>ge</strong>nlobiT. Seasrules<br />

beThovenis ori sonata - N3 do minori da<br />

N2 sol maJori. axalgazrda qarTveli qali - liza<br />

baTiaSvili - amJamad miunxenSi cxovrobs. Satles<br />

Teatris anonsi mas ase warmogvid<strong>ge</strong>ns: `misi violino<br />

ar unda Seejibros mis sxeuls: orive ciurad<br />

momxiblavia. liza baTiaSvili flobs b<strong>ge</strong>ras, romelic<br />

gaTrTolebs, lirizms, romelic sunTqvas gikravs,<br />

JReradobas, romlisac unda SurdeT mTeli<br />

samyaros momReral Citebs. axalgazrda qarTvels<br />

ZaluZs mianiWos yvela frazas ganumeorebeli poeturoba,<br />

unari isunTqos da gafrindes. rogorc ambobs<br />

alfred brendeli, `man icis, rogor amReros<br />

da alaparakos yvela noti erTdroulad~. 16 wlisa,<br />

liza baTiaSvili gaxda sibeliusis konkursis yvelaze<br />

axalgazrda laureati. dRes mas iwveven msoflios<br />

sxvadasxva qveyanaSi yvelaze cnobili diriJorebi,<br />

aSkenaziT dawyebuli da TemirkanoviT damTavrebuli.<br />

koncerti marTlac SesaniSnavi iyo, amas<br />

darbazis dausrulebeli aplodismentebic adasturebda.<br />

mere, `qarTul saxlSi~, Cveni saelCos mier<br />

gamarTul sadilze, romelsac sxvadasxva qveynis<br />

elCebic eswrebodnen, lizam aleqsi maWavarianis<br />

nawarmoebic daukra, riTic yoveli Cvenganis gulSi<br />

aJRerebuli qarTuli simebi kidev ufro aaTrTola.<br />

dRis meore naxevarSi ki daveswariT `pari eqspos~<br />

uzarmazar darbazebSi gamarTul turizmis saerTaSoriso<br />

gamofenas, sadac erTi kuTxe saqar-<br />

Tvelosac ekava. TavisTavad es faqtic sasiamovno<br />

iyo, magram mere erTi patara `movlenac~ moxda.<br />

turizmis departamentis iniciativiT da saelCos<br />

xelSewyobiT gamofenaze mowveuli iyo qarTuli<br />

orkestri `Sin~, jgufi, romelic <strong>ge</strong>rmaniaSi moRvaweobs.<br />

iyo raRac Zalian axlobeli da amaRelvebeli<br />

am biWebSi (Tu kacebSi), romlebSic me namd-<br />

karla bruni da didi britaneTis princi filipi. parizi. marti. 2008


16<br />

vili musikosebi davinaxe da romlebic, gan<strong>ge</strong>bis<br />

ZaliT, <strong>ge</strong>rmaniis romeliRac qalaqSi cxovroben<br />

da gulis siRrmidan wamosuli TavdaviwyebiT ukraven<br />

da mRerian qarTul simRerebs Taviseburi,<br />

Tanamedrove interpretaciiT. `biWebi~ ukravdnen<br />

da mRerodnen, xalxi grovdeboda, Cveni mravalxmianoba<br />

xom yvelasaTvis mimzidvelia da momxiblavi.<br />

uceb mayurebelTagan viRac biWi gadmoxta wre-<br />

Si da daiwyo cekva. mas gogo SeuerTda. gaCaRda namdvili<br />

qarTuli cekva. mere sxva wyvilic gaCnda.<br />

xalxma taSi dascxo. bolos, me mgoni, aRaravin darCa<br />

italiisa da saberZneTis stendebTan, yvelam<br />

kedelze gakrul qarTul mTebTan da zRvasTan moiyara<br />

Tavi! da me vfiqrobdi: ai am niWiT ki namdvilad<br />

varT dajildovebulni! simReris, cekvis, da<br />

ufro farTod, artistizmisa da gulgaxsnilobis<br />

iSviaTi talantiT! da es is Tvisebebia, romlebmac<br />

Cvens stumarTmoyvareobasTan, svaneTis koSkebTan<br />

da xevsureTisa Tu mTa-TuSeTis peizaJebTan,<br />

kaxeTis `Rvinis gzebTan~, zRvis kldovan sanapirosTan,<br />

Suasaukuneebis taZrebTan da eklesiebTan<br />

erTad namdvilad unda gauxsnas gza civilizebul<br />

da kulturul turizms saqarTveloSi. da<br />

amaSi namdvilad SegviZlia metoqeoba gavuwioT saberZneTsa<br />

Tu italias.<br />

turizmis gamofenaze Sevxvdi iren <strong>ge</strong>devaniSvils.<br />

am avadmyofobebiT saxedaRarul da mainc mSvenier<br />

qalbatons. suliT da guliT qarTvels da Tavisi<br />

qveynis moama<strong>ge</strong>s. jer iyo misi da misi qmris sirilis<br />

iniciativa TbilisSi diumas centris CamoyalibebasTan<br />

dakavSirebiT (sirilis gvari rom vki-<br />

Txe, irenma ase mipasuxa: cxadia, <strong>ge</strong>devaniSvili, sxva<br />

gvariT mainc aravin ar icnobso. ai, ra SeuZlia axlad<br />

aRmoCenili qveynis siyvaruls!). mere iyides<br />

saxli Zvel TbilisSi, baraTaSvilis aRmarTze, romelic<br />

qarTveli axalgazrdebisTvis frangul kulturasTan<br />

ziarebis kerad aqcies. axla axmetis axlos,<br />

sofel matanSi uyidiaT saxli. da rogor ggoniaT,<br />

ras saqmianoben? daukavSirdnen matanis mkvidrs<br />

- vinme eldars, romelic axmetis meriaSi muSaobs<br />

da romelsac kulturis miviwyebuli Zeglebis gamovlineba<br />

aqvs davalebuli, da masTan erTad dadian<br />

mTel kaxeTSi da eZeben... eZeben da pouloben.<br />

es iseTi amaRelvebelia, - ambobs ireni, - vnaxeT ra-<br />

Rac saocrebebi! Telavis axlos - mayaSvilebis sasaxle,<br />

SigniT samrekloTi, axmetaSi me-14 saukunis,<br />

mSrali qviT na<strong>ge</strong>bi koSki da marani, sadRac gurjaanTan<br />

- ulamazesi Wa da kidev bevri sxva ram!<br />

irens sulmTlad axalgazrdulad ubrwyinavs Tvalebi,<br />

me ki Sevcqeri da misi aRfrTovanebiT var aRfrTovanebuli.<br />

ramdenime CvenTvis gansakuTrebiT saintereso<br />

nawyveti jon makkeinis werilidan, romelic 20 marts<br />

daibeWda `lemondSi”:<br />

`amerikelebs da evropelebs erTi saerTo mizani<br />

aqvT: Tavisuflebaze dafuZnebuli mSvidobis<br />

damyareba. dRes Cveni demokratiebi Zlierebi da<br />

dinamiurebi arian da Cven SegviZlia erTad SevebrZoloT<br />

yvela gamowvevas, romelsac vawydebiT,<br />

iqneba es radikaluri religiuri fanatizmi, romelic<br />

iyenebs terorizms, rogorc usayvarles iaraRs,<br />

ruseTis SemaSfoTebeli viraJi avtokratiisken,<br />

Tu aseve amaRelvebeli safrTxeebi, dakavSirebuli<br />

klimatur cvlilebebTan da Cveni planetis<br />

degradaciasTan...<br />

magram mTavari sityva mainc aris `erTad”. Cven unda<br />

ganvaaxloT da cxovelmyofeli gavxadoT Cveni<br />

demokratiuli solidaroba, romelsac SeuZlia aamoqmedos<br />

as qveyanaze meti demokratiuli qveynis<br />

Zala imisaTvis, rom davamkvidroT Cveni faseulobebi<br />

da davicvaT saerTo interesebi. Cveni didi si-<br />

Zliere ar niSnavs, rom SegviZlia gavakeToT yvelaferi,<br />

rac mogvesurveba da rodesac mogvesurveba.<br />

arc is unda vifiqroT, rom Cven gvaqvs sakmarisi<br />

Wkua da codna warmatebis misaRwevad”.<br />

Semdeg makkeini saubrobs imis Sesaxeb, ramdenad<br />

arian didi qveynebi sxva saxelmwifoTa ener<strong>ge</strong>tikaze<br />

damokidebuli da askvnis: `evropam unda SeimuSaos<br />

didi ener<strong>ge</strong>tikuli politika imisaTvis, rom<br />

rusulma monopoliebma gazisa da navTobis sfero-<br />

Si ver SeZlon kvlavac imoqmedon, rogorc politikuri<br />

gavlenis a<strong>ge</strong>ntebma. arsebiTad problema is<br />

aris, rom arcerTi Cvengani ar unda iqceodes ise,<br />

TiTqos misi moqmedebis are mxolod sakuTari teritoriaa.<br />

arasdros ar unda daviviwyoT, rom Cveni<br />

bedi mTeli kacobriobis bedTan aris gadajaWv-<br />

jgufi `Sin~


uli. arsebobs kargi internacionaluri moqalaqeoba.<br />

Tu gvinda, rom sxvebisTvis magaliTi viyoT,<br />

Cven TviTon unda viyoT samagaliTo moqalaqeebi”.<br />

CvenTvis sabednierod, am ideebis mqone makkeins<br />

realuri Sansi aqvs gaxdes amerikis prezidenti!<br />

karla bruni-sarkozi, romelsac moixsenieben, rogorc<br />

`avtors, kompozitors, Semsrulebels da respublikis<br />

prezidentis meuRles”, aqveynebs statias<br />

saTauriT - `ara ciliswamebas”, sadac wers: `yalbi<br />

esemesis saqme daixura, vinaidan Cemma meuRlem<br />

gamoitana sasamarTlodan saCivari `nuvel observatoris”<br />

mimarT mas mere, rac Jurnalistma bodiSis<br />

weriliT mommarTa.” statia mTavrdeba bomarSes<br />

sityvebiT, sadac azri didi mwerlisTvis damaxasiaTebeli<br />

xatovanebiT aris formulirebuli da, vfiqrob,<br />

CvenTvisac sayuradReboa: `ciliswameba, batono?<br />

Tqven ar iciT, ris mimarT gamoxatavT upativismcemlobas.<br />

me minaxavs yvelaze patiosani adamianebi,<br />

modrekilni mis mier. is uecrad gaiWreba win,<br />

gainavardebs, yvelas da yvelafers iTrevs Tavis<br />

oromtrialSi, gars exveva, glejs, Tan miaqanebs, amsxvrevs<br />

da grgvinavs, da, ciuri madliT, gardaiqmneba<br />

saerTo kivilad, sazogadoebriv kreSCendod,<br />

siZulvilisa da devnis sayovelTao qorod. romeli<br />

eSmaki gauZlebs mas?”<br />

bolo xans karla bruni-sarkozim SeZlo fran<strong>ge</strong>bis<br />

gulis mo<strong>ge</strong>ba. presa gansakuTrebiT gaaqtiurda<br />

did britaneTSi prezidentis oficialuri vizitis<br />

mere. inglisurma da frangulma Jurnalebma mas `londonis<br />

dedofali” daarqves. `britaneli princesebis<br />

Tvalwin Cvenma pirvelma ledim daamtkica, rom<br />

ubraloebac SeiZleba iyos mefuri. misma bunebriv-<br />

ma Tavisuflebam yvelas yuradReba miipyro”. - wers<br />

`pari matCi”. da sainteresoa, rom imave dReebSi sarkozis<br />

popularobamac oTxi punqtiT moimata.<br />

am ramdenime Tvis win cnobilma filosofosma da<br />

sazogado moRvawem, socialistma bernar anri levim<br />

dawera <strong>wigni</strong> saTauriT `Zirs garTxmuli didi gvami”.<br />

am `Zirs garTxmul did gvamSi” socializmi igulisxmeboda!<br />

werils didi ayalmayali moyva. <strong>wigni</strong><br />

maSin gamovida, roca sarkozis popularobam piks miaRwia,<br />

roca man bevri cnobili socialisti gadaibira<br />

da TviT memarcxeneTa ri<strong>ge</strong>bSi areuloba da daqsaqsuloba<br />

iyo gamefebuli. dRes situacia sagrZnoblad<br />

Seicvala: sarkozim dakarga `keTilganwyobis<br />

mdgomareoba”, socialistebma moi<strong>ge</strong>s municipaluri<br />

arCevnebi (iseTive daqsaqsulobis miuxedavad).<br />

da ai, `observatorSi” ibeWdeba werili: `gvami<br />

kargad grZnobs Tavs”. ai ase, msubuqad da moxdenilad<br />

laparakoben fran<strong>ge</strong>bi - mwerlebi Tu Jurnalistebi<br />

- maTTvis Zalian mniSvnelovan problemebze.<br />

`pale de kongres” uzarmazari, 4500 kaciani gadaWedili<br />

darbazi. mRelvare, daZabuli molodini.<br />

uceb, yovelgvari gamocxadebis gareSe scenaze gamoqroldeba<br />

patara, sifrifana gogona gitariT xelSi.<br />

Savi Ceqmebi da Savi reituzebi, viwro, brWyviala<br />

naxatebiT gawyobili nacrisferi tunika, bunebrivad<br />

CamoSlili xuWuWa Tma, romlis varcxnilobaze<br />

namdvilad ar uzrunia parizel parikmaxers...<br />

gagonebs yvelafers, evropeli varskvlavis garda.<br />

magram parizuli sazogadoeba xvdeba swored ise,<br />

rogorc sayvarel da aRiarebul varskvlavs, ovac-<br />

karla bruni qeTi melua


18<br />

iebiT, yviriliT da fexze wamoxtomiT. is ki, TiTqos<br />

yuradac ar iRebs taSis grials, aiqnevs xels<br />

misalmebis niSnad da pirdapir iwyebs dakvras da simReras...<br />

da ase grZeldeba saaT-naxevris manZilze,<br />

gogona mReris, xan marto da xan Tavisi orkestris<br />

TanxlebiT, mReris xan sakuTar simRerebs, sadac<br />

TviTon aris teqstis da musikis avtori (rac me gansakuTrebiT<br />

mxiblavs), xan sayovelTaod cnobil<br />

hitebs. is komentarebsac akeTebs, inglisurad, axsenebs<br />

saqarTvelos, ufro sworad, Tavis bavSvobas<br />

saqarTveloSi. darbazi grialebs, gogona Tavdauzogavi<br />

energiiT da temperamentiT mReris. da aris<br />

misi xmis tembrSi da mTlianad simReris manera-<br />

Si, raRac Zalian axlobeli da mSobliuri. es qeTi<br />

meluaa, romelsac me, evropeli mayureblisgan gansxvavebiT,<br />

pirvelad vusmen. vusmen da vimsWvalebi<br />

mRelvarebiT da siamayiT.<br />

`qeTi meluas dauokebeli aRmasvla” - aseTi saTauriT<br />

beWdavs werils `le figaro”. statiaSi weria,<br />

rom qeTi daibada saqarTveloSi, quTaisSi, rom<br />

is Zlierad aris mijaWvuli Tavis qarTul Zirebs.<br />

`folki da bliuzi Cemi qarTuli warmomavlobis (bekgraundis)<br />

nawilia. rodesac me Camovedi dasavle-<br />

TSi, aRmovaCine Zalian didi msgavseba aqaur da Cemi<br />

bavSvobis musikas Soris”, ambobs momRerali. dRes<br />

qeTi meluas warmatebaze is faqtic metyvelebs, rom<br />

misi albomis 3 milioni egzemplaria gayiduli, ma-<br />

Tgan milion-naxevari - inglisSi, xolo misi bolo<br />

albomi - `suraTebi” - ramdenime dReSi evropuli bestselerebis<br />

saTaveSi moeqca da amgvarad waarTva<br />

gvirgvini mTavar `boss” - springstins.<br />

Jurnalebi imasac weren, rom `qeTi meluas mTavari<br />

fani inglisis dedofalia”! (“pari matCi”)<br />

scenidan Camosuli, kulisebSi, qeTi kidev ufro<br />

patara da Txeli gamoCnda, da mxolod Tvalebi - didi,<br />

nacrisferi da am saerTo aRfrTovanebis atmosferoSic<br />

- tkiviliani, gafiqrebinebdnen, rom am<br />

sifrifana sxeulis SigniT WeSmariti Zala da talanti<br />

imaleba.<br />

saparlamento arxze vnaxe saintereso konferencia<br />

Temaze: rogor gavavrceloT moqalaqeobriobis<br />

Segneba? konferenciis reziume daaxloebiT ase<br />

SeiZleba Camoyalibdes: erTobis SegrZnebas saer-<br />

To bedisweris aRqma iwvevs. arsebobs erToba erovnuli,<br />

evropuli, sakacobrio. erovnuli erToba<br />

yvelasaTvis gasa<strong>ge</strong>bi gancdaa, evropuli erTobis<br />

SegrZneba ki jer ar aris gamjdari, radganac jer<br />

ar aris gancdili bedisweris erToba. moqalaqeobriobis<br />

yvelaze martivi ga<strong>ge</strong>baa - daemorCilo saerTo<br />

wesebs. Semdegi etapia - pirovnulisa da sazogadoebrivis<br />

urTierToba TviTon pirovnebaSi. dRes<br />

aucilebelia axali solidarobis aRmoCena. dRes axalgazrdobaSi<br />

ar aris gancda imisa, rom erTad, axalgazrdebs<br />

SeuZliaT raRacis Secvla. jer kidev<br />

ormoci wlis winaT arsebobda rwmena, rom progresi<br />

garduvalia. dRes aRaraferi viciT momavlis Sesaxeb.<br />

vcxovrobT gaurkvevlobis atmosferoSi. gagvicruvda<br />

koleqtiuri imedebi da sinanuliT vacnobierebT<br />

am imedebis iluzorulobas.<br />

edgar moreni, cnobili sociologi, laparakobda<br />

imaze, ramdenad mniSvnelovania erTobis Sesaqmnelad<br />

iseTi ubralo Jesti, rogorc misalmeba ucnobis<br />

mimarT. miesalmo ucxos, sxvas, es gvqonda winaT,<br />

sofelSi, da davkar<strong>ge</strong>T. arada, ucxos aseTi aRiareba<br />

- erTobis Seqmnis sawindaria, - ambobs moreni.<br />

vfiqrob, rom moqalaqeobriobis gaRviveba Cven-<br />

Tvis upirvelesi amocanaa. romeli erTobis gancda<br />

gvamoZravebs Cven, qarTvelebs, wmindad erovnulis<br />

garda? Cvens saerTo sivrceSi yvelaze bunebrivi<br />

unda yofiliyo samxreT-kavkasiuri erToba, rac, samwuxarod,<br />

somxur-azerbaijanuli dapirispirebis<br />

gamo ver Seiqmna.<br />

evropuli erToba? sakacobrio erToba? mgonia,<br />

rom qarTul sinamdvileSi es abstraqtuli cnebebia.<br />

jer kidev sakuTar naWuWSi varT Caketili, ver<br />

vxedavT Cvens Tavs saerTo konteqstSi. arada, dRes<br />

marto Cveni problemebiT arseboba karCaketilobis<br />

da izolaciis momaswavebelia. aucilebelia gaviTavisoT<br />

iseTi cnebebi, rogoric aris evropis saerTo<br />

bediswera, kacobriobis saerTo bediswera. ase,<br />

da mxolod ase SevZlebT davikavoT Rirseuli adgili<br />

msoflio erTobaSi, romelic sul ufro da ufro<br />

mZlavrad aRiarebs am planetis Svilebis saerTo<br />

interesebs, rogorc kacobriobis gadarCenis erTaderT<br />

Sanss, gansakuTrebiT, globalizaciis, terorizmis<br />

da klimaturi daTbobis pirobebSi.<br />

gaioz SaraSiZe


gardaicvala gaioz SaraSiZe. Cemi cxovrebis da Cemi<br />

sulis nawili. imedi. dasayrdeni. yvela gansacdelis<br />

dros, romelsac bedi ar iSurebda CvenTvis, vicodi,<br />

rom aqve, axlos iyo gaiozi. is usaTuod giSvelida.<br />

sityviT, gverdiT dgomiT, saqmiT. giSvelida usityvod<br />

da xmauris gareSe. ise, rom amas veravin ver<br />

SeamCnevda. is bevri adamianisTvis iyo aseTi. mSveleli,<br />

gadamrCeni. es misi arsebobis wesi iyo. panaSvidebze<br />

xan vin ambobda da xan vin: yovelTve modioda CvenTan<br />

da 100 lari mohqondao, Cemi SvilisTvis wamlebs<br />

yovelTvis is yidulobdao, eg rom ar yofiliyo, aqamde<br />

cocxali ar viqnebodio... TviTon amaze arasdros<br />

ar laparakobda, magram Cven vicodiT, rom grZel sias<br />

daatarebda jibiT da Tavis arcTu did Semosavals unawilebda<br />

imaT, visac es namdvilad sWirdeboda.<br />

rodesac, jer kidev bavSvobaSi, gaiozma gadawyvita<br />

fsiqiatri gamxdariyo, me aRSfoTebiT veubnebodi, ra-<br />

Ra iseTi profesia airCie, romelic arasdros aravis<br />

gamogvad<strong>ge</strong>ba-meTqi. maSin ar mesmoda, rom fsiqiatri<br />

adamianis sulis mkurnalia, da rom Cveni esoden Zneli<br />

cxovrebis gzaze swored sulis mkurnali dagvWirdeboda<br />

yvelaze metad! verc imas vxvdebodi, rom gaiozs<br />

RvTis wyalobad hqonda momadlebuli adamianis<br />

sulSi CaRrmavebis niWi da swored amitom is dabadebiT<br />

iyo fsiqiatri.<br />

Cveni saerTo cxovrebis erTi aseTi epizodi: Cvenma<br />

megobarma mxedveloba dakarga da samudamo sibneleSi<br />

CaiZira, Tumca, sruliad Seunelebeli darCa misi interesi<br />

cxovrebis da yvelaferi axalis mimarT. aqtiurma<br />

da moyvasisadmi siyvaruliT gamsWvalulma gaiozma<br />

aseTi ram moifiqra: daukavSirda kidev erT saer-<br />

To megobars, romelic bunebiT pedagogia da literaturis<br />

gamavrcelebeli da sTxova T-sTvis axali da<br />

saintereso nawarmoebebi waekiTxa garkveuli regularulobiT.<br />

s. didi enTuziazmiT daTanxmda. yvelaze<br />

meti Zalisxmeva gaiozs dasWirda imaze, rom s. yovel-<br />

Tviur gasamrjeloze daeTanxmebina, rac Cvens saerTo<br />

gaWirvebul cxovrebaSi mas haeriviT sWirdeboda. bolos<br />

es SeTanxmebac Sedga. da ukve mravali welia, kviraSi<br />

orjer, ori saaTis ganmavlobaSi xdeba es mSvenieri<br />

aqti: erTi, literaturaze Seyvarebuli, xnieri adamiani<br />

ukiTxavs meores, usinaTlos da axali nawarmoebis<br />

ga<strong>ge</strong>bas mowyurebuls, qarTuli Tu ucxouri literaturis<br />

saukeTeso nimuSebs da es orives bednierebis<br />

SegrZnebiT avsebs. ukve didi xania, roca gaiozi avad gaxda,<br />

s.-m kategoriuli uari Tqva gasamrjelos aRebaze,<br />

magram kiTxva da masTan dakavSirebuli inteleqtualuri<br />

urTierToba iseTive intensivobiT grZeldeba.<br />

Cemi cxovrebis gzaze bevri saintereso, niWieri<br />

da mniSvnelovani adamiani Semxvedria, magram dRes,<br />

Tu vifiqreb imaze, vis mendomeboda damsgavsebodnen<br />

Cemi SviliSvilebi, pirvel rigSi, gaiozi damid<strong>ge</strong>ba<br />

Tvalwin. misi emociuroba, misi xelgaSliloba,<br />

misi unari sxvis, da Tundac mowinaaRmdegis<br />

sulSi Cawvdomisa, misi Tavmdabloba, moyvasis<br />

siyvaruli, misi sikeTe, aseTi TiTqos ubralo da<br />

elementaruli, da aseTi qmediTi, misi Rimili, ra-<br />

Rac saocrad, saocrad Tbili. Rimili, romelic<br />

megobris danaxvaze anaTebda gaiozis saxes maSinac<br />

ki, rodesac avadmyofobam is gare samyaros<br />

moswyvita.<br />

ar vici, SevZeli Tu ara, magram gaiozze saubrisas<br />

Segnebulad Sevecade damewera qebaTa qeba Tvisebebisa,<br />

romlebic ase gvaklia dRes da romlebic adamianurobis<br />

upirveles niSnad mimaCnia: aqtiuri sikeTis da<br />

masTan Serwymuli Tavmdablobis qebaTa qeba.<br />

gaioz SaraSiZe paatas rolSi filmidan: `giorgi saakaZe~


lana<br />

RoRoberiZe<br />

`roca ayvavda nuSi~-s<br />

gadaRebisas<br />

lana<br />

RoRoberiZe


`SeCerdi wamo, mSvenieri xar~<br />

dro, marad cvalebadi, warmavali. dro, romelic<br />

midis, Tu miqris.. Seni dro, gan<strong>ge</strong>bis ZaliT SenTvis<br />

gankuTvnili. romelic iwureba.<br />

rogor gadavarCinoT raRac am droidan, romelSic<br />

arasdros aRar viqnebiT. es adamianis maradiuli<br />

fiqrebia da am fiqrebidan Cndeba swrafva<br />

drois SeCerebisa. `SeCerdi, wamo, mSvenieri xar”!<br />

- amas didi mwerali moiTxovda. da Tu CauRrmavdebi,<br />

SeCerebis Rirsia yvela wami, isic, romelic<br />

raRac mniSvnelobiT aris savse, da isic, romelSic<br />

araferi ar xdeba, sul araferi, ubralod - wvimian<br />

darSi mzis sxivis erTi gaelveba, an sulac pirquSi,<br />

Rrubliani dRe, magram is mainc umaRlesi<br />

mniSvnelobiT aris savse, radganac am dReSi xar<br />

Sen! Sen arsebob! Sen cxovrob, sunTqav, moZraob,<br />

raRac gadardebs, raRac gixaria, da cxovreba midis<br />

da erTi, idumali mniSvnelobiT, anu arsebobiT<br />

savse wami cvlis meores... SeCerdi, wamo, Sen<br />

iseTi mSvenieri xar! mSvenieri xar ukve imitom,<br />

rom iyavi erTxel da arasodes aRar ganmeordebi.<br />

da droze fiqri moulodnelad amoativtivebs gonebaSi<br />

axmatovas sityvebs:<br />

magram gaxsovdeT, me gagafrTxileT,<br />

am qveynad vcxovrob ukanasknelad,<br />

da aRarasdros mo<strong>ge</strong>vlinebiT,<br />

arc viT mercxali da arc varskvlavi,<br />

zarebis rekvis xma gulsaklavi,<br />

wyaro Cxriala, Ramis Crdilebi,<br />

an es lerwami, es me ara var,<br />

me <strong>ge</strong>ubnebiT daufaravad,<br />

rom aRarasdros ganvmeordebi,<br />

da arc qviTiniT da arc godebiT<br />

aRar davufrTxob sizmars aravis.<br />

(Cemi Targmani).<br />

da ise minda vuTxra Cems axloblebs: magram gaxsovdeT,<br />

me gagafrTxileT, am qveynad vcxovrob<br />

ukanasknelad, da aRarasdros mo<strong>ge</strong>vlinebiT... imis<br />

imedic maqvs, rom es sityvebi ironiul Rimils<br />

gamoiwvevs maTSi!<br />

5 maisis “le mondSi” daibeWda saintereso werili<br />

saTauriT “datkbi daubrkoleblad”. vfiqrob,<br />

rom statiaSi bevri ram aris CvenTvisac sayuradRebo.<br />

sazogadoebas, romelmac istoriuli kanonzomierebis<br />

ZaliT, gaiara totalitarizmis 70wliani<br />

epoqa da dRes Cabmulia liberalizmisa da<br />

mondializaciisaTvis damaxasiaTebel sapirispi-<br />

ro vnebaTa WidilSi, jer win didi da Zneli gza<br />

aqvs gasavleli, vidre namdvil Tanamedrove erTobad<br />

Camoyalibdeba. am gzaze mniSvnelovania ima-<br />

Ti gamocdilebis gaziareba, vinc es Zvrebi Cvenze<br />

adre gadaitana. vfiqrob, rom am procesSi uebaria<br />

sityvis Zala. amis dasturs dRevandel frangul<br />

realobaSi vxedav. sityva! albaT, arcerTi eri<br />

ar aniWebs mas iseT mniSvnelobas, rogorc fran<strong>ge</strong>bi.<br />

mefeebs da sazogado moRvaweebs aq umTavresad<br />

saqmeebiT ki ar ixseneben, aramed maTi gamonaTqvamebiT.<br />

magaliTad, yvela frangma ar icis, ra<br />

gaakeTa ludoviko me-14-m qveynisTvis, is ki namdvilad<br />

icis, rom man Tqva, “saxelmwifo - es me var;”<br />

rom anri meoTxem Tqva - “parizi Rirs mesad”, fransua<br />

pirvelma - “yvelaferi dakargulia, Rirsebis<br />

garda”, mari-antuanetam - “Tu puri ara aqvT,<br />

Wamon funTuSa”, fuSem - “es uaresia, vidre dana-<br />

Sauli, es Secdomaa”, taleiranma - “maT (burbonebma)<br />

araferi ar iswavles da araferi ar daiviwyes”,<br />

da isev taleiranis gamonaTqvami: “baton Satobrians<br />

miaCnia, rom dayruvda, Tu masze ar laparakoben”.<br />

1974 wels, saprezidento debatebisas,<br />

Jiskar d’estenma uTxra miterans: “Tqven ar gaqvT<br />

monopolia gulze”, da fran<strong>ge</strong>bi Tvlian, rom am<br />

frazam moa<strong>ge</strong>bina Jiskars arCevnebi. iseve rogorc,<br />

1988 wels, aseve debatebisas, Siraqma uTxra<br />

miterans: “dRes arc Tqven xarT prezidenti, arc<br />

me - premier-ministri. amitom neba momeciT, mogmarToT<br />

- batono miteran”, razec miteranma upasuxa,<br />

“Tanaxma var, batono premier-ministro!” ironiiT<br />

gamsWvaluli fran<strong>ge</strong>bi amboben, rom am enamaxvilobam<br />

ganapiroba miteranis gamarjveba.<br />

sityva rom fran<strong>ge</strong>bisTvis brZolis da darwmunebis<br />

mTavari iaraRia, amas dRevandelobac adasturebs:<br />

dRes safran<strong>ge</strong>TSi wers yvela, politikosebi,<br />

msaxiobebi, sazogado moRvaweebi Tu sxva cnobili<br />

adamianebi, weren aracnobilebi, romlebic er-<br />

Ti weriliT da, miT umetes, <strong>wigni</strong>T xdebian cnobilebi.<br />

mere am wignebze iwereba statiebi, imarTeba<br />

diskusiebi teleekranebze da bevri <strong>wigni</strong> bestselerad<br />

iqceva. vfiqrob, gamosaxulebis da Soubiznesis<br />

sayovelTao mbrZaneblobis epoqaSi gansaku-<br />

Trebulad misasalmebelia <strong>wigni</strong>s da sityvis amgvari<br />

kulti. marTlac rom, pirvelad iyo sityva...<br />

magram davubrundeT Tavidan naxseneb statias:<br />

`datkbi daubrkoleblad”. avtori wers:<br />

`hiperTanamedrove adamiani, romlis arsebobis<br />

mizania yovelTvis hqondes meti da gansakuTrebuli,<br />

valdebulia tkbebodes. ucileblad. yvela-<br />

21


22<br />

friT. arafriT... Tavisi bednierebiT, da xandaxan,<br />

Tavisi ubedurebiT, raTa Tavi daaRwios mas.<br />

daikmayofilos survilebi, moixmaros. Sen SegiZlia<br />

miiRo is, Seibralo, SeebrZolo, “hiperTanamedrove”<br />

arsebobs Tavis “ufro meti Rirebulebis”<br />

mopovebis samyaroSi, mRelvarebis gamwvavebis<br />

atmosferoSi, romelic Tan axlavs am “ufro meti<br />

Rirebulebis” Ziebas.”<br />

fsiqoanalitikosi Sarl melmani xatavs ocdameerTe<br />

saukunis dasavleli adamianis portrets:<br />

“vinc moZraobs ukompasod, ar midis araviTar da-<br />

Tmobaze, gmobs ukandaxevas, uwonadi arseba, dRes<br />

gamarjvebuli liberaluri sazogadoebis produqti,<br />

is aRmocenda ori kulturis Sejaxebis niadagze,<br />

erTisa, romelic emyareboda survilTa da-<br />

Trgunvas da warmoSobda nevrozebs da meorisa,<br />

romelic gvirCevs maT Tavisufal gamoxatvas. am<br />

arsebis devizia: gindodes yvelaferi, am wuTas, aq<br />

da yovelTvis, da ganusazRvreli raodenobiT.<br />

Tavs nu moityuebT, gansakuTrebulisken midrekileba<br />

TavisTavad gulisxmobs siamovnebis miRebis<br />

siZneles. marketingis (anu yidva-gayidvis) civilizacia<br />

mimarTavs Cvens midrekilebebs tkbobis<br />

uamravi obieqtisken (nawarmi, samsaxuri, dawinaureba),<br />

da es ltolva tkbobisken aris TavisTad<br />

biZgi daukmayofileblobisken. es yvelaferi<br />

iwvevs depresiul mdgomareobas, romelic yvelas<br />

gangvicdia. da raki samyaroSi araferi ikar<strong>ge</strong>ba,<br />

aucilebeli xdeba “kompensaciebis Zieba”. es<br />

aris tendencia, romelic gvaiZulebs davrekoT an<br />

gavgzavnoT esemesi, roca araferi gvaqvs saTqmeli,<br />

Cveni daukmayofileblobis garda”.<br />

dRevandeli dRis sakmaod SemaSfoTebeli suraTia<br />

daxatuli, ara? da Cvenc xom ar vadgavarT am<br />

`superTanamedrove adamianis” Camoyalibebis gzas?<br />

Tu is ukve Cveni sazogadoebis organuli nawilia?<br />

kargi ganwyobis da sixarulis erT-erTi uebari<br />

wyaro: CogburTi! Cavewere erT mSvenier klubSi<br />

bavSvobidan saocnebo bulonis tyis ganapiras<br />

da vTamaSob! SabaT-kviras da sxva dReebSic, roca<br />

Cndeba amis SesaZlebloba.<br />

da kortebze ki namdvilad yvelaferi gaviwydeba,<br />

asakic, cxovrebiseuli siZneleebic, piradi wuxilebi<br />

da, warmoidgineT, saerTo (anu qveynis) tkivilebic<br />

ki, sul cota xniT mainc!<br />

pier de kuberteni ambobda: TxilamurebiT sriali<br />

iqneb ar aris namdvili bedniereba, magram is mas<br />

Zalian hgavs. lado (mesxiSvili) xSirad imeorebda<br />

am sityvebs patara koreqtiviT: kuberteni ambobs,<br />

rom TxilamurebiT sriali Zalian hgavs bednierebaso,<br />

me ki vfiqrob, rom is aris namdvili bedniereba.<br />

da me sruliad veTanxmebodi kubertenis Tu<br />

lados am gancdas: marTlac bedniereba xom sxva araferia,<br />

Tu ara grZnobaTa sisavse da simZafre, da<br />

swored es grZnobebi gipyrobs, rodesac dgaxar koxtis<br />

wverze, gahyureb Sen win gadaSlil, TiTqos<br />

miraJidan amozrdil kavkasions, sunTqav mTis macocxlebel<br />

haers da mere eSvebi dabla imisaTvis,<br />

rom ramdenime wuTSi isev Sejde sabagiroze da kvlav<br />

mTeli arsebiT Seiwovo mTis, Tovlis, mzis samyaro,<br />

romelic im wuTs ukvdavebasTan gaziarebs. es<br />

maSin iyo, im Soreul droSi, rodesac bakuriani da<br />

Txilamurebi lados da Cemi cxovrebis udides nawils<br />

Sead<strong>ge</strong>nda... albaT, ucnauria, magram dRes<br />

grZnobaTa iseTive sisavsis da intensivobis gancda<br />

meufleba CogburTis kortze! xandaxan TviTon<br />

mikvirs, ra iwvevs am sixaruls. albaT, aq - bulonis<br />

tye, iSviaTi gulmodgineobiT movlili kortebi,<br />

klubis marad momRimari personali da aseve momRimari<br />

da keTilganwyobili moTamaSeebi, da mere<br />

- TviTon moedani, xandaxan kargad dartymuli burTi,<br />

mudmivad - swrafva ukeTesisken, sxeulis floba<br />

da sirbili, da - usaTuod axalgazrduli SemarTeba,<br />

rac yvela asakis moTamaSes erTnairad axasiaTebs...<br />

Tumca, gancda igive iyo TbilisSic, TelavSic,<br />

baTumSic, yvelgan, sadac ki miTamaSia es<br />

umSvenieresi TamaSi, romelic arsebobis wesebsac<br />

gTavazobs: anu eleganturobas, wesierebas, mowinaaRmdegis<br />

pativiscemas, silamazisken swrafvas. da<br />

kidev erTi: bulonis tyis ganapiras gaSenebuli longSanis<br />

klubi ki iwvevs Cems aRfrTovanebas, magram<br />

namdvili sinaziT miyvars TbilisSi, mtkvris sanapiroze<br />

dinamos sakmaod moZvelebuli da mouvleli<br />

kortebi (Tanxebis simciris gamo), Cveni `seniorTa”<br />

anu asakovanTa klubi, Tavisi mirianiT da<br />

zazaTi, da avToTi, Tavisi tradiciebiT da qarTvelebisaTvis<br />

aucilebeli ayalmayaliT, Tavisi SejibrebebiT<br />

da masTan dakavSirebuli vnebaTaRelviT!<br />

dinamos kortebi, sadac odesRac aram <strong>ge</strong>rasimoviCi<br />

(metrevelis da kakulias brwyinvale mwvrTneli)<br />

misworebda dartymebs, sadac tardeboda uma-<br />

Rlesi donis Sejibrebebi metrevelis da nastases<br />

monawileobiT, sadac cxovrebis udides nawils atarebdnen<br />

Cveni ojaxis sxvadasxva Taobis warmomad<strong>ge</strong>nlebi,<br />

didi ladodan dawyebuli patara anamde...<br />

da rodesac erT dRes gavrcelda xma, rom vi-<br />

Raca yidulobs am adgils sacxovrebeli saxlebis<br />

asaSeneblad da kortebs sadRac gareubanSi gadaitaneno,<br />

namdvilad guli gamiCerda! maSin Tanamdebobis<br />

erT CemTvis axlobel pirs SevCivle, aseTi<br />

saSineli raRac Tqves-meTqi, da man ki Zalian mSvidad<br />

mipasuxa: da ratom unda iyos CogburTis kortebi<br />

maincdamainc qalaqis SuagulSi, aseT mSvenier<br />

adgilaso, ar sjobs, gaiyidos da Tanxa qalaqis<br />

biujetSi Sevideso! gamikvirda. verc ki warmomed-


gina, rom problemis ase Semobruneba SeiZleboda.<br />

sakiTxis arsi xom iseTi naTelia! diax, kortebi swored<br />

aq unda iyos, karg adgilas, sanapiroze, imitom,<br />

rom yvelaferi ar unda eqvemdebarebodes yidva-gayidvis<br />

kanonebs, imitom, rom kortebi da patara<br />

tyis msgavsi parki mis garSemo haeriviT sWirdebaT<br />

bavSvebs da ufrosebsac, romlebic aq mudmivad<br />

dadian, rom is, ubralod, amSvenebs da alamazebs<br />

qalaqs da, bolos da bolos, imitom, rom es<br />

Tbilisis mSvenieri tradiciaa, silamazis da keTilSobilebis<br />

damamkvidrebeli! erTi ram ki namdvilad<br />

vici, Tu odesme, sanam cocxali var, es saki-<br />

Txi marTla daismeba, me piradad yvelafers gavakeTeb<br />

imisaTvis, rom sanapiros kortebi Tavis adgilas<br />

darCes.<br />

gulubryvilo iluziaa? vnaxoT. me ar damikargavs<br />

rwmena imisa, rom yvela progresuli Tanamedrove<br />

tendenciebis danergvasTan erTad, Tbilisi<br />

Tavis ganumeorebel tradiciul saxesac SeinarCunebs.<br />

anu imas, riTic is marTlac unikaluria msoflios<br />

umSvenieres qalaqebTan SedarebiTac ki.<br />

cxovreba efemerulia, magram is, rom Sen gaiare<br />

es efemeruli cxovreba, aris maradisobis faqti.<br />

am bolo dros amekviata fiqrebi dakargul droze,<br />

ara filosofiur, ara prustis mier ukvdavyofil,<br />

aramed konkretulad yoveli Cvenganis mier<br />

dakargul droze. da menaneba es dro, romelsac<br />

daufiqreblad vkargavT, vkargavT mudmivad,<br />

yoveldRiurad, (Tundac zedmeti, araaucilebeli<br />

Zilis saxiT), roca viciT, rom is midis, da rom<br />

sul Cqara Cven masSi aRar viqnebiT.<br />

maia fanjikiZem, holandiaSi saqarTvelos el-<br />

Cma, mimiwvia ana kalandaZis da sofiko Wiaurelisadmi<br />

miZRvnil saRamoze haagaSi. saRamo moawyo<br />

saqarTvelos saelCom da holandiaSi arsebulma<br />

bagrationis fondma.<br />

pirvelive wuTebidan - dadebiTi emociebi! Cveni<br />

saelCo, mSvenieri holandiuri saxli - saqarTvelos<br />

patara navTsayudeli niderlandebSi. aqaurobas<br />

Semokedlebuli adamianebi, dakavebulni<br />

Tavisi saqmiT da saqarTvelos propagandiT. maia,<br />

ukve namdvili profesionali diplomati da enTuziasti,<br />

nino Tarxan-mouravi da eka mxeiZe, bagrationis<br />

fondis xelmZRvanelebi, romlebic Targmnian<br />

ana kalandaZes holandiur enaze(!), maia CijavaZe,<br />

mxatvari, damkvidrebuli amsterdamSi, am<br />

saRamosTvis sagan<strong>ge</strong>bod Camosuli gia yanCeli -<br />

mTeli Cemi cxovrebis Tanamgzavri, misi mSvenieri<br />

meuRle - lula, nikuSa Sen<strong>ge</strong>laia Tavisi ojaxiT...<br />

darbazSi - holandielebi da qarTvelebi. bevri<br />

kargi sityva, bevri emocia... nino Tarxan-mourav-<br />

ma, romelic Cveni SesaniSnavi mxatvris da Cemi Zalian<br />

axlobeli rezika Tarxan-mouravis Svili aRmoCnda,<br />

waikiTxa saintereso moxseneba ana kalandaZis<br />

Sesaxeb da misi leqsebis Targmanebi,<br />

gia yanCelma da me vilaparakeT sofikoze da anaze,<br />

wavikiTxeT anas leqsebi. aCvenes sofikos SesaniSnavi<br />

fotoebis videokolaJi, sadac misi silamaze<br />

marTlac gamaognebelia, da nawyvetebi filmebidan...<br />

`rodesac gvtovebs is, vinc TavisTavad brwyinvalebaa,<br />

Sen win ufskruli ki ar iTxreba, aramed<br />

uecrad wamoimarTeba mwvervali~, - es dawera er-<br />

Tma martinikelma mweralma am dReebSi gardacvlil<br />

did martinikel poetze - eme sezerze. `zogierTebis<br />

arsebobasTan dapirispirebisas, sikvdili<br />

sxva araferia, aRmomCenis garda da es misi er-<br />

TaderTi gamarjvebaa~.<br />

am sityvebSi didi da kargad gamoTqmuli simar-<br />

Tlea. ana kalandaZe dadumda da es siCume uecrad<br />

aivso misi striqonebiT, misi tkivilebiT da sixaruliT,<br />

misi naRveliT. raze fiqrobda ana, rodesac<br />

werda: `mijnurma Cemma Cems mters baRis kari<br />

gauRo da SemouZRva Cems walkotSi monurad,<br />

mdablad~... idga am xatis ukan realuri persona-<br />

Ji, an personaJebi, Tu es iyo poetis ganxiblva zogadad<br />

adamianurobisgan, erTgulebisgan, siyvarulisagan?<br />

xati ki uZlieresia: monurad, mdablad,<br />

albaT, welSi mokakuli da Tavwaxrili, Ralatis<br />

gzaze Semdgari mijnuri uRebs kars mters da Semohyavs<br />

poetis, (Tu ubralod adamianis) walkot-<br />

Si, da maSinve irgvliv yvelaferi Wkneba da xmeba<br />

da bolo eReba sulis mbrwyinav zeimebs. `ar Sevel<br />

taZrad uwminduri sadac Sevida~... ramdeni simwarea<br />

am sityvebSi! ara mgonia, rom anasTvis uwminduri<br />

mteria, es, albaT, mijnuria, romelmac<br />

mters gauRo baRis kari, vinaidan Ralati bevrad<br />

ufro momakvdinebelia, vidre mtroba!<br />

mijnurma Cemma Cems mters baRis kari gauRo …<br />

da SemouZRva Cems walkotSi monurad, mdablad.<br />

daWkna SroSani, gaxma vardi, damdablda dafna,<br />

moeRo bolo sulis Cemis mbrwyinav zeimTa.<br />

ar Sevel taZrad, uwminduri sadac Sevida,<br />

mijnurma Cemma Cems mters baRis kari gauRo.<br />

anas es sityvebi da kidev bevri sxva Tan mdevda<br />

mTeli dRe da gansakuTrebiT zRvis piras... es CrdiloeTis<br />

zRva ratomRac ufro usasrulo meCvena<br />

da ufro idumali. aq sivrces, marTlac, ara aqvs<br />

sazRvari... talRebi warmoiqmneba Sors, Zalian<br />

Sors da mwyobrad ganla<strong>ge</strong>bulni, TeTr, moZrav<br />

zolebad moqris napirisken... ...albaT, aseT zRvaze<br />

aqvs naTqvami pasternaks:<br />

23


24<br />

Ïåðåäî ìíîþ âîëíû ìîðÿ.<br />

Èõ ìíîãî. Èì íåìûñëèì ñ÷åò.<br />

Èõ òüìà. Îíè øóìÿò â ìèíîðå.<br />

Ïðèáîé, êàê âàôëè, èõ ïå÷åò.<br />

Ãóðòîì, ñâîðà÷èâàÿñü â òðóáêè,<br />

Âî âåñü ðàçãîí ìîåé òîñêè<br />

Êî ìíå áåãóò ìîè ïîñòóïêè,<br />

Èñïûòàííîãî ãðåáåøêè.<br />

didi xania mivxvdi, Cemi samyaros aRqma yvelaze<br />

metad zRvasTan aris dakavSirebuli. miyvars is,<br />

rac mudmivad cvalebadia da warmavali. arasdros<br />

ar mxiblavda araferi, rasac azis maradisobis<br />

daRi. axla davdivar am civ da oqrosfer qviSaSi<br />

da uceb sul sxva zRva mid<strong>ge</strong>ba Tvalwin. da sul<br />

sxva, cxel da mSobliur qviSaSi mefloba fexi. li-<br />

Zava. Cemi liZava. amas odesRac axalgazrduli miamitobiT<br />

vwerdi:<br />

liZava Cumi, Cumi liZava,<br />

naZvebis Cero,<br />

albaT Savi zRva Seni ZiZaa,<br />

liZava Cemo...<br />

Sexede, tyea Rameze Savi,<br />

bneli da quSi,<br />

mere zRva d<strong>ge</strong>ba da Cumi TrTolviT<br />

Sen, me da liZavas gvixutebs gulSi.<br />

liZava. biWvinTa. axalgazrdoba. siyvaruli. tkivili<br />

- piradi, gadajaWvuli saerTosTan. SeuZlebelia,<br />

im sanapiroze kidev erTxel ar gaviaro. im<br />

zRvaSi ar Sevcuro. miyvars is zRva, Cveni, “Savi”<br />

da mainc myudro, da ara es, usasrulobaSi gaWrili<br />

da gayinuli. da pasternakic Cvens zRvaze werda!<br />

marTalia, ara liZavis, aramed qobuleTis sanapiroze,<br />

magram amas namdvilad ara aqvs mniSvneloba.<br />

orive Savi zRvis sanapiroa da orive - Cveni!<br />

am bolo wlebSi gia yanCels evropis sxvadasxva<br />

qalaqebSi vxvdebi da es yovelTvis sixaruliT<br />

mavsebs! gia - garegnulad jmuxi, ukareba, magram<br />

roca miuaxlovdebi, Tbili da iumoriT savse.<br />

xelSi miWiravs aseTi pres-relizi ierusalimidan:<br />

ganaTlebis ministrma, volfis fondis Tavmjdomarem,<br />

profesorma iuli Tamirma gamoacxada,<br />

rom msoflio musikis orma gamoCenilma pirovnebam,<br />

qarTvelma kompozitorma gia yanCelma da italielma<br />

diriJorma klaudio abadom, gainawiles<br />

2008 wlis xelovnebis prizi (100,000 dolari).<br />

gia yanCels uwodeben “msoflios erT-erT udides<br />

kompozitors, romlis unikaluri musika gamsWvalulia<br />

dauviwyari mSvenierebiT”. Jiuris da-<br />

d<strong>ge</strong>nilebaSi weria: “misi SesaniSnavi simfoniebi<br />

meryeobs siurrealistur simSvidesa da intensiurobis<br />

umZafres amofrqvevebs Soris. yanCelis<br />

musika gamoxatavs adamianuri emociebis mTel gamas,<br />

Rrma religiurobidan unazes emociebamde,<br />

optimizmidan pesimizmamde. misi musika aerTianebs<br />

misticizmis auras da realistur xedvas. usasrulo<br />

siRrmeebis gamo, yanCelis musika iqca udidesi<br />

gavlenis wyarod, gansakuTrebiT axalgazrda<br />

kompozitorTa TaobebisTvis”.<br />

am cota xnis win giam miiRo kolorados simfoniuri<br />

orkestris da los anjelesis orkestris<br />

mTavari diriJoris, jefri kahanis werili, sadac<br />

weria: “CvenTvis udidesi pativia, rom pirvelebma<br />

SevasruleT SeerTebul StatebSi Tqveni “stiqsi”,<br />

nawarmoebi, romelmac udidesi STabeWdileba moaxdina<br />

Cemze, rodesac is, mravali wlis win, movismine<br />

kanadaSi. auditoriam Zalian mZafrad gamoxata<br />

aRfrTovaneba. Cemi kole<strong>ge</strong>bi da me darwmunebuli<br />

varT, rom es aris didi da saocrad mniSvnelovani<br />

nawarmoebi, romelic rac SeiZleba metma<br />

msmenelma unda moisminos”... da Semdeg werilis avtori<br />

epatiJeba kompozitors “stiqsis” kidev erT<br />

premieraze, amJamad denverSi.<br />

xom grZnobT siamayes imis gamo, rom gia yanCeli,<br />

Cveni Tanamedrove qarTveli musikosi, dRes msoflios<br />

erT-erT udides kompozitorad aris aRiarebuli!<br />

amas polemikuri intonaciiT imaT gasagonad<br />

vambob, vinc Cveni qveynis uaxloes istorias<br />

mxolod bnel ferebSi xedavs da sabWoTa epoqaSi<br />

moRvawe adamianebs negatiuri niSniT aRiqva-<br />

speqtakli `stiqsi~


ms! magram giam xom Tavisi simfoniebis umravlesoba<br />

im Savbnel droSi Seqmna, maSinve dawera robert<br />

sturuas saukeTeso speqtaklebis da bevri saxelganTqmuli<br />

qarTuli filmis musika. vfiqrob,<br />

dadga dro Cveni uaxloesi warsulis Sefasebisas<br />

moviSoroT kliSeebi da yoveli calkeuli movlena<br />

stereotipebis moxmobis gareSe gavaanalizoT.<br />

me ki giasTan Sexvedram nostalgiuri grZnobebi<br />

aRmiZra. kinostudia, samontaJo oTaxi, muSaoba samontaJo<br />

magidasTan SuaRamemde da xandaxan - mTeli<br />

RamiTac... Cemi mudmivi memontaJe - sofa, sityvis<br />

uTqmelad rom gvesmis erTmaneTis. montaJis mudmivi<br />

Tanamgzavri - yava, romelsac Cveni gogoebi<br />

didi enTuziazmiT xarSaven, romelsac ganuzomeli<br />

raodenobiT vsvamT da amitom im saamqroSi Sesvlisas<br />

maSinve gcems yavis suni, firis sunTan Serwymuli...<br />

gia samontaJo magidasTan, “gaucinari<br />

xelmwife”, marad SublSeWmuxnili, magram is ise zustad<br />

grZnobs kinomontaJis arss, rom xandaxan, mTel<br />

scenebs masTan erTad vamontaJeb, misi musikis kvaldakval!<br />

da es iseTi warmtaci procesia! maxsovs<br />

aseTi momenti: vmuSaobdiT “ramdenime intervius”<br />

montaJze. vamontaJebdiT scenas, rodesac sofiko<br />

midis fotografis - Janri lolaSvilis saxelosnoSi.<br />

scena usityvoa, amitom mTavari aqcenti gadadis<br />

xmaurebze da musikaze. vuyurebT gamosaxulebas,<br />

erTxel, meored, mesamed. gias dawerili aqvs<br />

musika sxvadasxva scenebisaTvis - sxvadasxva. davudeT<br />

epizods misTvis dawerili musika da moxda<br />

raRac moulodneli: Seicvala tonaloba, scenam<br />

arasasurveli JReradoba miiRo. es orivem erTna-<br />

irad vigrZeniT, giamac da mec. cota xniT dumili<br />

Camovarda. da me uceb yurSi Camesma sul sxva, egreT<br />

wodebuli “quCis musika”, sofikos quCaSi gavlebisTvis<br />

gankuTvnili. da momeCvena, rom is, quCis<br />

xmauriani musika, kargad miesada<strong>ge</strong>ba am sruliad<br />

sapirispiro emociebiT datvirTul, intimur scenas.<br />

vumxel am azrs gias, mas kidev ufro eWmuxneba<br />

Subli. magram, rogorc namdvilad Semoqmedi adamiani,<br />

meTanxmeba, rom vcadoT. da Cven viwyebT eqsperiments:<br />

nostalgiuri musikis nacvlad, vdebT<br />

`quCis~ musikas, da xdeba patara saswauli: epizods<br />

emateba daZabuloba, emociebs - intensiuroba.<br />

Janri uyurebs sofikos, sofikos ki Tvalebi exuWeba<br />

da iZinebs. es Zili ndobasac gamoxatavs, magram<br />

aseve gulgrilobasac Seyvarebuli kacis mimarT...<br />

Janri uyurebs, tkiviliT, sasowarkveTiT. yanCelis<br />

mZafri, ritmuli musika aZlierebs am ganwyobas.<br />

da uceb gia SesZaxebs: ai, aq magari aqcenti<br />

mWirdebao! me vibnevi: scena isea gadaRebuli, rom<br />

araferi ar aris aqcentirebuli, mxolod statikuri<br />

planebi, ori adamiani, oTaxis sxvadasxva kuTxeSi,<br />

erTi mZinare, meore - kedels miyrdnobili da<br />

umoZrao. saidan vipovo musikisTvis saWiro aqcenti?<br />

da am daZabulobaSi miCndeba paradoqsuli azri:<br />

mivawebo mZinare sofikos kadrs sul sxva epizodis<br />

kadri: sofiko yvavilebis gvirgviniT Tavze,<br />

virze Semjdari, laRi da momRimare, moseirnobs<br />

tyeSi fotografTan erTad... aRelvebuli veubnebi<br />

sofas, moZebnos is kadri. vWri firs da oTaxis<br />

epizodSi, zustad iq, sadac musika apo<strong>ge</strong>as aRwevs,<br />

mZinare sofikos gverdiT Cndeba virze moseirne<br />

maia fanjikiZe, gia yanCeli, lana RoRoberiZe, nikuSa Sen<strong>ge</strong>laia SvilebTan: nataSasTan da giorgisTan erTad


26<br />

sofiko! da maSinve ibadeba gancda, rom es Janris<br />

emociaa, rom swored is xedavs sofikos ara daRlils,<br />

Zalagamoclils, miZinebuls, aramed laRs da<br />

momxiblavs! gias exsneba Subli, is, mgoni, iRimeba<br />

kidec. da mec... Zalian, Zalian bednieri var!<br />

amgvarad, giasTan muSaobisas da mis musikaSi Ca-<br />

RrmavebiT, daibada filmis is montaJi, romelzec<br />

momavalSi bevri ram iTqva da daiwera. kerZod ma-<br />

Sinac, roca filmma san remoSi “granpri” miiRo.<br />

“dawvas gadarCenili nabokovi”, an “rogor gadaurCa<br />

laura, nabokovis bolo qmnileba, cecxls”<br />

- amgvari saTaurebiT ibeWdeba werilebi frangul<br />

presaSi. istoria ki aseTia: sikvdilamde ramdenime<br />

TviT adre nabokovma daiwyo wera romanisa, romelic<br />

pirobiTad ase SeiZleba iTargmnos: “laura,<br />

anu sikvdili gasarTobia”.<br />

sikvdilis win, saavadmyofoSi, nabokovma interviu<br />

misca “niu-iork taimsis” Jurnalists. mwerali<br />

ambobs, rom es romani (igulisxmeba “laura”) 50jer<br />

mainc aqvs sxvebisTvis wakiTxuli: “Cems bodvaSi<br />

me mas xmamaRla vukiTxavdi patara warmosaxul<br />

auditorias, Sekrebils SemoRobil baRSi. iq<br />

iyvnen farSevan<strong>ge</strong>bi, mtredebi, Cemi didi xnis win<br />

gardacvlili mSoblebi, ori kviparosi, ramdenime<br />

muxlmoyrili mowyalebis da, da ojaxis eqimi, ise-<br />

Ti moxuci, rom is TiTqmis uxilavi iyo”. ai ase, sul<br />

ufro da ufro metad moZalebuli avadmyofobis<br />

paroqsizmSi daibada es romani, romelic avtorma<br />

jer vizualurad dainaxa da calkeuli Tavebi Cawera<br />

fanqriT patara, danomril muyaoebze. is maT<br />

aRiqvamda, rogorc filmis negativs, romelsac<br />

mxolod qaRaldze gadatana aklda. es unikaluri<br />

teqnika aZlevda nabokovs saSualebas daewera romani<br />

Tanmimdevrulad, Tu piriqiT, areul-dareulad,<br />

Tavisi fantaziis mixedviT. mere is am muyaoebs<br />

kartiviT aTamaSebda da ase yalibdeboda romanis<br />

saboloo kompozicia.<br />

es ki mweralma veRar moaswro. “naRveli Sewyvetili<br />

sicocxlis gamo araferia im naRvelTan SedarebiT,<br />

romelsac iwvevs Sewyvetili xelnaweri”, ambobda<br />

nabokovi. da, albaT, amitomac daubara Tavis<br />

meuRles gaenadgurebina nawarmoebi, Tu is ver moaswrebda<br />

saboloo wertilis dasmas. qalma ver aiRo<br />

Tavis Tavze es misia da misi aRsruleba maT erTaderT<br />

Svils - dimitris daakisra. dedis gardacvalebis<br />

mere dimitrim am ucnauri dilemiT icxovra: Seesrulebina<br />

mamis ukanaskneli neba, Tu “Seecvala me-<br />

20 saukunis erT-erTi udidesi mwerlis literaturuli<br />

memkvidreoba”, rogorc wers “le mondi”.<br />

TiTqmis 30 wlis manZilze, es xelnaweri inaxeboda<br />

Sveicariis bankSi. misma ramdenime mkiTxvelma<br />

dado siCumis fici. dimitri iRebda asobiT werils<br />

mudariT - ar gaenadgurebina nawarmoebi. mas<br />

axsenebdnen, rom nabokovma orjer TviTon kinaRam<br />

dawva “lolita”, romelic ukanasknel wuTs misma<br />

colma - veram gadaarCina.<br />

dimitri ki mainc yoymanobda. saboloo gadawyvetileba,<br />

rogorc Cans, kafkas memkvidreobis magaliTma<br />

miaRebina. “procesis” avtori aseve moiTxovda<br />

daewvaT misi xelnawerebi. rogorc cnobilia,<br />

maqs brodma ar Seasrula mwerlis neba...<br />

dRes dimitri nabokovi acxadebs: `axla ki Semi-<br />

Zlia warmovidgino mamaCemi, romelic Tvals mikravs,<br />

miRimis Soridan da qirqilebs, xo, kargi, kargi,<br />

SegiZlia dabeWdo”.<br />

TviTon dimitri Tvlis, rom `laura” aris uzarmazari<br />

originalobis nawarmoebi, albaT, avtoris<br />

<strong>ge</strong>niis yvelaze ufro brwyinvale gamovlineba”. romanis<br />

personaJebi arian - SesaniSnavi nevrologi, didi<br />

niWis da gaqanebis, Zalian, Zalian msuqani da komikurobamde<br />

uSno kaci, da misi axalgazrda Tavqariani<br />

meuRle. kaci gadawyvets Tavis mokvlas, magram<br />

es namdvili TviTmkvleloba ki ar aris, aramed<br />

iumoriT savse TviTganadgurebis TamaSi. Taviseburi<br />

Seqcevadi TviTmkvleloba. da kidev, rogorc<br />

amboben da rac me yvelaze ufro mizidavs, <strong>wigni</strong> Seicavs<br />

“Tavbrudamxvev fiqrebs sikvdilze”.<br />

romanis bedi gadawyda. da nabokovis uamrav mki-<br />

TxvelTan erTad, mec didi interesiT davelodebi<br />

mis gamosvlas.<br />

birmis Semzaravi tra<strong>ge</strong>dia, 100 000 daRupuli<br />

adamiani, milioni - darCenili usaxlkarod. da mainc<br />

am stiqiur ubedurebaze metad Semzaravia saqcieli<br />

xelisuflebisa, romelic yvelanair dabr-<br />

vladimer nabokovi


kolebas uqmnis da faqtobrivad ar aZlevs nebas<br />

humanitaruli daxmarebis internacionalur jgufebs<br />

SeaRwion qveynis SigniT. kuSnerma samxedro<br />

diqtaturis am manevrebs “katastrofa katastrofaSi”<br />

uwoda. humanitaruli daxmarebiT savse aTasobiT<br />

manqana da am saqmis profesionalebi mTeli<br />

msofliodan ukve ramdenime dRea dganan birmis sazRvrebTan<br />

da elian Sesvlis nebarTvas, iq, SigniT<br />

ki ixocebian uwylod, ulukmapurod darCenili adamianebi,<br />

gansakuTrebiT, yvelaze sustni maT Soris<br />

- bavSvebi da moxucebi. safran<strong>ge</strong>Ti cdilobda<br />

mieRebinebina gaerosTvis koncefcia: “mosaxleobis<br />

dacvis pasuxism<strong>ge</strong>bloba”, romelic SeaRebda<br />

birmis karebs, magram gadaawyda winaaRmdegobas iseTi<br />

qveynebisa, rogoricaa ruseTi da CineTi, romelTac<br />

alergia aqvT garedan yovelgvari Carevis<br />

mimarT. da kidev erTxel, msoflio amtkicebs<br />

Tavis ususurobas reJimis winaSe, romelsac bevrad<br />

ufro adardebs Tavisi Zalauflebis SenarCuneba,<br />

vidre Tavisi xalxis sicocxle.<br />

safran<strong>ge</strong>TSi ar neldeba interesi miteranis<br />

rTuli da winaaRmdegobrivi pirovnebis mimarT.<br />

masze weren statiebs, wignebs, iReben filmebs. ramdenime<br />

dRis win pirvel arxze aCvenes bolo dokumenturi<br />

filmi “miterani. ojaxis saidumloebani”.<br />

filmSi miteranis bolo dReebzea saubari, magram<br />

maT miRma ixsneba prezidentis ocdaaTwliani<br />

faruli cxovreba. misi didi, damaluli siyvaruli<br />

- an penJo da aseve malulad dabadebuli da<br />

gazrdili Svili mazarini. miteranis da an penJos<br />

erTaderTi erTad gadaRebuli suraTi. ramdeni em-<br />

ocia da drama imaleba am erTi gacveTili fotos<br />

ukan. da saerTod, sakvirveli ambavia: demokratiuli<br />

qveynis prezidenti, romelsac konstitucia<br />

avalebs iyos gaxsnili Tavisi xalxis winaSe, 30 wlis<br />

manZilze ormagi cxovrebiT cxovrobda. sakvirvelia<br />

isic, rom sazogadoebam arcerT etapze ar gakicxa<br />

Tavisi prezidenti. arc maSin, misi Zlevamosilebis<br />

xanaSi, roca elises sasaxlidan Jonavda<br />

skandaluri Worebi, da arc miT umetes, misi sikvdilis<br />

mere, roca yvelafers aexada farda. rogorc<br />

Cans, adamianebi mixvdnen, rom am garegnulad<br />

msubuqi saqcielis miRma raRac didi da namdvili<br />

imaleboda. isic saTqmelia, rom TviTon obieqtsac<br />

yovelTvis gansakuTrebuli RirsebiT eWira Tavi.<br />

arasdros ar ucdia Crdilidan gamosvla da wina<br />

planze wamoweva da am sayovelTao da interviuebis<br />

da ojaxuri saidumloebebis axdis epoqaSi<br />

ar uTqvams arcerTi sityva prezidentTan misi ur-<br />

TierTobis Sesaxeb. advili warmosad<strong>ge</strong>nia, ra Tavdasxmebi<br />

iqneboda masze Jurnalistebis mxridan!<br />

magram qali dumda, rogorc miteranis sicocxle-<br />

Si, aseve misi sikvdilis merec, ramac, sxvaTa Soris,<br />

skepticizmiT ganTqmuli Jurnalistebic ki aRafrTovana.<br />

am qalTan erTad ganaxorciela miteranma Tavisi<br />

prezidentobis umaRlesi misia, rogorc Tvlida<br />

TviTon, - luvris grandiozuli rekonstruqcia<br />

da ganaxleba da mis ezoSi SuSis piramidis aRmarTva.<br />

ana muzeumis TanamSromeli iyo, miteranma<br />

is pirveli dReebidanve Caaba am uTamamesi proeqtis<br />

ganxorcielebaSi. dRes mravalricxovan komentatorebs<br />

miaCniaT, rom es piramida aris mitera-<br />

miteranis meuRle danieli. `damaluli siyvaruli~ an penJo da ukanono Svili mazarini miteranis<br />

dasaflavebaze. 1995


28<br />

nis udidesi politikuri ambiciebis da aseTive siyvarulis<br />

gansxeuleba da, amave dros, mefuri sa-<br />

Cuqari anas mimarT.<br />

sikvdilis win erTi TviT adre, miteranma ganaxorciela<br />

ukanaskneli mogzauroba, faqtobrivad<br />

sikvdilis gzaze Semdgari gaemgzavra egvipteSi<br />

- pirvelad Tavis sicocxleSi - sayvarel qal-<br />

Tan da SvilTan erTad. mere iyo bolo axali weli,<br />

Tavis kanonier ojaxSi. im axal wels - fotoze<br />

aRbeWdili prezidentis saxe - tkivilis da tanjvis<br />

niRabi. man ukve didi xania icoda, rom misi<br />

dReebi daTvlili iyo. miteranis piradi eqimis da<br />

megobris mier moTxrobili erT-erTi ukanaskneli<br />

dialogi, simkacris da simtkicis erTgvari magaliTi.<br />

saubari mimdinareobs manqanaSi, bolo analizebis<br />

aRebis mere. miterani: - miTxari zustad,<br />

ra melis. eqimi: - simsivnem TiTqmis miaRwia<br />

tvins. Cqara SeaRwevs SigniT. - ramden xanSi? - erT<br />

kviraSi, aT dReSi. - rogor moxdeba es? - jer dakargavT<br />

mxedvelobas. mere gadagvardeba tvini. -<br />

am dialogis mere miteranma miiRo gadawyvetileba<br />

daeCqarebina sikvdili. uari Tqva yvela wamalze<br />

da saWmelze. ramdenime dReSi gardaicvala.<br />

ar moxda is, risic yvelaze metad eSinoda, tvinma<br />

ver moaswro gadagvareba. wavida mSvidad da na-<br />

Teli gonebiT. bolo dReebi gaatara saxlSi, sadac<br />

mxolod an penJos hqonda misvlis ufleba.<br />

Svili, Jan-kristofi yveba, rogor mividnen erT<br />

dRes im saxlSi is da misi deda - danieli. winaswar<br />

icodnen, rom im dros iq ar iyo ana. miteranma<br />

gadmosca, rom ar undoda aravis naxva. Svili daemorCila<br />

am survils, coli - ara. da, rogorc mere<br />

TviTon uambo Svils, is Sevida oTaxSi da dawva<br />

Tavisi momakvdavi qmris gverdiT. ase iwva karga<br />

xans da eWira misi xeli... mere iyo grandiozuli<br />

dasaflaveba da am tragikul situaciasTan dakavSirebuli<br />

problemebi. ojaxs unda gadaewyvita,<br />

ra adgili mieCinaT an penJosa da misi SvilisTvis.<br />

dabolos, daniel miteranma miiRo misTvis<br />

uZnelesi, magram yvelaze naRdi da keTilSobiluri<br />

gadawyvetileba. da mTelma msofliom ixila<br />

amaRelvebeli kinokadrebi da fotoebi dakrZalvisa,<br />

sadac gverdigverd dganan Wirisuflebi - daniel<br />

miterani, mis marjvniv - misi ori vaJi da marcxniv<br />

- mazarini da an penJo. da me mgonia, yvelam<br />

aRiqva es kadrebi, rogorc adamianurobis umaRlesi<br />

gamovlinebis - siyvarulis zeimi.<br />

ivriSi, bertelos quCaze elen laroSis saxlis<br />

patara baRs aRviqvam, rogorc saCuqars, romliTac<br />

gan<strong>ge</strong>bam damasaCuqra. albaT, aseT baRs Ses-<br />

Txovda marina cvetaeva sibereSi RmerTs im jojoxeTis<br />

sanacvlod, romelSic cxovrobda. es ki marTlac<br />

mSvenieri baRia, sadac yvavilebi sezonis<br />

mixedviT cvlian erTmaneTs: jer didxans yvaodnen<br />

ferad-feradi “aniutas Tvalebi”, mere mTel<br />

baRs moednen wiTeli, yviTeli da Wreli titebi...<br />

mere ayvavda vardis buCqi, mere - sxvadasxvagvari<br />

mindvris yvavilebi, mere - TeTrad gadaipenta Cemi<br />

oTaxis fanjrebs mobjenili Jasminis buCqi... ba-<br />

Ri, Tavisi kedelze gasuli xviaraTi, naZvis totebdaxunZluli<br />

xiT da, rac mTavaria, zamTar-zafxul<br />

mwvane, xasxasa moliT. davdivar balaxze da<br />

maxsendeba galaktionis cnobili striqonebi, romlebic<br />

Cems gonebaSi ase icvlis saxes: `cvrian balaxze<br />

Tu fexSiSvela ar gaiare, raa sicocxle”<br />

(sicocxle mamulis nacvlad, vinaidan es balaxi<br />

Cemi mamulis araa). da mec am sityvebs bukvalurad<br />

vasruleb, davdivar cvrian balaxze da mTeli<br />

arsebiT vgrZnob, rom es aris sicocxle! sicocxle,<br />

anu erTianoba miwasTan, xesTan, balaxTan, cvarTan,<br />

saerTod - bunebasTan. da ar mSordeba fiqri:<br />

ra codoa Tanamedrove adamiani, ra Sesabralisi<br />

varT Cven yvela, urbanistuli civilizaciis<br />

mkvidrni, betonis, asfaltis, manqanis samyaros<br />

tyveebi, visac, ubralod, SesaZlebloba ara gvaqvs<br />

cvrian, an Tundac gamomSral balaxze fexSiSvela<br />

siarulisa!<br />

safran<strong>ge</strong>Tis saerTaSoriso institutis direqtori<br />

- tieri monbriali - ambobs: `yvelanairi gaangariSebebis<br />

miuxedavad Znelia Tqva raime garkveuli<br />

kacobriobis momavlis Sesaxeb, vinaidan<br />

yvelaze didi gakveTili, romelsac gvTavazobs<br />

istoria, aris is, rom samyaroSi mudmivad xdeba<br />

raRac - gauTvaliswinebeli da ganuWvreteli”<br />

(Jurnali “eqo”).<br />

manuel de oliveiras lisabonis mecnierebaTa akademia<br />

sapatio wevrad irCevs. marti, 2008


orSabaTs, 19 maiss kanis festivalze `oqros palmiT~<br />

daajildoves safran<strong>ge</strong>TSi mcxovrebi da momuSave<br />

portugaleli reJisori - manoel de oliveira<br />

filmTa erTobliobis gamo. scenaze msubuqi<br />

nabijiT gamovida saSualoze maRali, xmeli, sasiamovno<br />

garegnobis Suaxnis kaci. lumieris gadaWedili<br />

darbazi mas fexze adgomiT da ovaciebiT See<strong>ge</strong>ba.<br />

misasalmebeli da aRfrTovanebuli sityva<br />

klint istvudma warmoTqva. `palma~ miSel pikolim<br />

gadasca, festivalis prezidentma - Jil Jakobma<br />

- uwoda mas `eqsperimentatorobis JiniT Sepyrobili<br />

grifiti~, aCvena Tavisi damontaJebuli emociuri<br />

filmi reJisoris Sesaxeb da bolos Tqva:<br />

`Tqven erTxel miTxariT, rom tyuili TqviT Tqveni<br />

asakis Sesaxeb da rom namdvilad sami wliT metis<br />

xarT. minda giTxraT, rom Tu maSin miTxariT simarTle,<br />

es gadasarevia!~ darbazi daingra taSiT.<br />

mTeli ambavi ki isaa, rom wels oliveiras 100 weli<br />

usruldeba! am wels msofliom aRniSna ori udidesi<br />

adamianis - arqiteqtor oskar nimeieris da an-<br />

Tropolog klod levi-str sis - 100 wlisTavi. gazeTebi<br />

werdnen, rom arcerT maTgans ar Seuwyvetia<br />

muSaoba, da ai, kidev erTi aqtiurad momuSave<br />

aswlovani kaci - oliveira! me is didi xania amovi-<br />

Ceme. jer kidev maSin, roca gavi<strong>ge</strong>, rom 75 wlis asakSi<br />

Tavi daaneba filmebis gadaRebas, cxadia, yvelam<br />

CaTvala, rom samudamod, da uceb, sruliad moulodnelad,<br />

86 wlisa, miubrunda kinos da mas me-<br />

`ho - sicocxles~<br />

re weliwadSi TiTo films iRebda! Tan iseT filmebs,<br />

rom yoveli maTgani kanis festivalis monawile<br />

xdeboda. mas mere oliveira imedis wyarod iqca<br />

CemTvis. da raki kinos gadaRebaze ocneba erTi<br />

wuTiT ar Semnelebia, megobrebs veubnebodi, xedavT,<br />

ra mSvenieri magaliTia, mec jer yvelaferi<br />

wina maqvs-meTqi. isini mpasuxobdnen, modi, 86 wels<br />

nu daelodebi, cota adre daiwyeo! da ai, axla, es<br />

Cemi Zvirfasi oliveira 100 wlisaa, jildovdeba<br />

`oqros palmiT~ da, rac mTavaria, zedized ori filmis<br />

gadaRebas apirebs! dgas mSvidad, gaWedili<br />

darbazis scenaze da sul ubralod, TiTqos aq gansakuTrebuli<br />

araferia, uziarebs mayurebels Tavis<br />

samomavlo <strong>ge</strong>gmebs: „vapireb ori filmis gada-<br />

Rebas, erTia „axalgazrda qera gogos saidumloebani~,<br />

qeiros romanis mixedviT da meore - „anJelikas<br />

ucnauri ambavi~, scenari, romelic davwere am<br />

50-ode wlis win. Tu SesaZlebeli iqneba, minda isini<br />

erTmaneTis miyolebiT gadaviRo, imisaTvis,<br />

rom erTi berlinSi warvadgino, meore kanSi. yvelaferi<br />

prodiuseris aqtiurobaze iqneba damokidebuli~.<br />

rogorc Cans, sakuTari aqtiuroba mas odnav<br />

ar aeWvebs. xom gadasarevia, ara? adamianis SesaZleblobebs<br />

namdvilad ara aqvs sazRvari! amas<br />

vfiqrobdi maSin, roca Tavis saxelosnoSi gatacebiT<br />

momuSave 100 wlis oskar nimeiers vuyurebdi,<br />

da ai, axla, oliveira! mouTmenlad davelodebi mis<br />

axal filmebs.<br />

portugalieli reJisori manuel de oliveira<br />

kani, 2002


30<br />

„ar veTanxmebi azrs, rom sikvdili damarcxebaa.<br />

mTavaria Se<strong>ge</strong>Zlos Tqva „xo~ maSinac ki, rodesac<br />

kvdebi, ho - sicocxles!~ - es aris fransua miteranis<br />

kredo, romelic man realurad ganaxorciela.<br />

saintereso iyo safran<strong>ge</strong>Tis sagareo saqmeTa ministris<br />

bernar kuSneris da memarcxeneTa erT-erTi<br />

lideris - pier moskoviCis saubari saparlamento<br />

arxze.<br />

memarcxeneebi ver patioben kuSners im faqts, rom<br />

is gaxda memarjveneTa mTavrobis wevri. kuSneri, romelic<br />

safran<strong>ge</strong>Tis erT-erTi yvelaze popularuli<br />

politikosia, Tavisi gadawyvetilebis axsnas cdilobda.<br />

ilaparaka sarkozis gaxsnilobaze: roca SemomTavaza<br />

ministroba, eWvqveS ar dauyenebia Cemi memarcxeneoba.<br />

amitom davTanxmdi... vfiqrob, rom ministris<br />

rangSi bevri ramis gakeTebas SevZleb.<br />

aucilebelia mivusadagoT safran<strong>ge</strong>Ti Tanamedroveobas.<br />

amas Zireuli reformebi sWirdeba...<br />

fran<strong>ge</strong>bs Zalian uyvarT cxovreba, amayoben Tavisi<br />

frangobiT. amave dros namdvili konservatorebi<br />

arian... amitom, ar aris aq advili reformebis gatareba.<br />

moskoviCi ki, kuSneris megobari (albaT, warsul-<br />

Si), sevdianad eubneba: es sagareo politika Seni ar<br />

aris. vxedav, rom cudad grZnob Tavs. es araa Seni<br />

arCevani. mwyins, rom monawileob am arasamarTlian<br />

xelisuflebaSi.<br />

kuSneric, aseve sevdiani RimiliT, pasuxobs: - memarjveneebs<br />

ar vuyvarvar da memarcxeneebi moRalates<br />

meZaxian... amas Seri<strong>ge</strong>buli var. gveqneba Zneli<br />

wlebi, magram bolos safran<strong>ge</strong>Ti amoisunTqebs.<br />

sarkozi ki ambobs kuSnerze: esaa memarcxeneTa yvelaze<br />

didi Tevzi, romelic daviWire.<br />

`liberasioni~ beWdavs `gabrazebuli~ mkiTxvelis<br />

werils kanis festivalis Sesaxeb:<br />

`ras emsaxureba es festivali, Tu ara imas, rom daixarjos<br />

daujerebeli Tanxebi, raTa yvela aRiarebulma<br />

varskvlavma kidev erTxel warmoaCinos Tavi<br />

damoukidebeli kinos dakninebis xarjze? maSin, rodesac<br />

reJisorebs saSinlad uWirT minimaluri Tanxis<br />

mogroveba TavianTi filmebis gadasaRebad da<br />

msaxiobebi amaod awydebian privilegirebuli varskvlavebis<br />

mier maTTvis Carazul karebs, kruazeti<br />

kvlav krebs debilebis xrovas, romlebic nerwyvs<br />

ylapaven madam denefis axali liftingis da nebismieri<br />

amerikeli starletis uZvirfasesi saRamos kabis<br />

gamo. am utvinoTa masas uerTdebian Jurnalistebi,<br />

romlebic mzad arian gayidon suli samstriqoniani<br />

arafrismTqmeli interviusTvis, romelic arafriT<br />

ar uwyobs xels kinos ganviTarebas. `liberasionSi~<br />

SeiZleba waikiTxo misi erT-erTi avtoris<br />

aRfrTovanebuli werili imis Sesaxeb, rogor gahkra<br />

mas mxari katrin denevma liftSi... mwuxare da vu-<br />

lgaruli gamofena kastisa, romelic cxovrobs, rogorc<br />

Zveli reJimebis mixrwnili aristokratia.<br />

fulis tonebi, daxarjuli msaxiobTa popularizaciisTvis,<br />

romelTac es srulebiT aRar sWirdebaT.<br />

ovaciebi da sakuTari Tavisadmi mimarTuli aplodismentebi<br />

am erTobisa, romelic Caketilia novatorebisTvis,<br />

mamacebisTvis, kameris namdvili<br />

mSromelebisTvis. TvalTmaqcuri dResaswaulebi da<br />

gabrdRvialebuli kibeebi, ayrolebuli uniWobiT<br />

da narcisizmiT... es aris curva damRupvel da pirquS<br />

fsiqozSi~...<br />

ai, aseTi, rbilad rom vTqvaT, araordinarulia kinos<br />

udidesi zeimis Sefaseba erT-erTi mayureblis<br />

mier. saxalisod momeCvena es kvimaturi werili da<br />

amitomac vTavazob mas Cvens mkiTxvels.<br />

saparlamento arxze saubrobdnen mwerali denis<br />

tiliniaki, fsiqiatri serJ efesi da iumoristi gi<br />

bedo. saubris Tema - `fanatikuri sarkozomania~. zogierTi<br />

ram maTi saubridan:<br />

`dRes safran<strong>ge</strong>TSi fanatikuri sarkozomaniaa gamefebuli.<br />

arasdros arcerT prezidentze ar dawerila<br />

erTi wlis manZilze amdeni <strong>wigni</strong> - asocze meti.<br />

da es ricxvi sul izrdeba da izrdeba.<br />

fsiqiatri ambobs, rom misi rva pacientidan Svidi<br />

aucileblad axsenebs sarkozis.<br />

safran<strong>ge</strong>TSi arsebobs kerpis moTxovnileba, rasac<br />

sarkozi srulad akmayofilebs. ise gagiJebiT uyvardaT,<br />

rom aseve gagiJebiT SeiZules.<br />

ver autaniaT, rom cdilobs, kargad Tu cudad, gaakeTos<br />

is, rasac dapirda xalxs.<br />

ver apaties bednierebisaken swrafva. saerTo gag-<br />

ar<strong>ge</strong>ntinis prezidenti kristina fernandes de kiSneri da<br />

safran<strong>ge</strong>Tis sagareo saqmeTa ministri bernard kuSneri.<br />

parizi. 2008


ebiT, is imisaTvis ar gaxda prezidenti, rom iyos bednieri.<br />

misi erT-erTi damaxasiaTebeli Tviseba - bavSvurobaa.<br />

magram saSiSia bavSvs Caugdo xelSi Zalaufleba.<br />

aRiqvams Zalauflebas, rogorc saTamaSos. ara,<br />

rogorc saTamaSos ki ara, rogorc bedisweras.<br />

is yvelafers aWarbebs. ambobs zedmets, akeTebs<br />

zedmets. aWarbebs maSinac, roca TamaSobs Tavmdablobas.<br />

yovel dilas raRacas umtkicebs Tavis sarkes.<br />

fran<strong>ge</strong>bs undaT reforma mezoblebisTvis. isini<br />

giJdebian TavianT patara privilegiebze da roca<br />

igrZnes, rom amas emuqreba safrTxe, SeeSindaT.<br />

Cvens prezidentebs Soris erTaderTi Siraqi ar<br />

iyo monarqi. is erTnairad elaparakeboda saxelmwifos<br />

meTaurs da damla<strong>ge</strong>bels.~<br />

am bolo xans, sul ufro da ufro gamudmebiT<br />

vfiqrob droze. dro, romelic xan miizlazneba, xan<br />

miqris, xan Cerdeba... Tu dro, romelic sulac ar arsebobs,<br />

anu dro, rogorc fiqcia. xandaxan mgonia,<br />

rom, realurad, arsebobs mxolod wuTi. Tu intensiurad<br />

icxovreb am wuTs, amarcxeb dros.<br />

droze fiqrs Tan sdevs fiqrebi mogonebaze da masTan<br />

gadajaWvul daviwyebaze. ar minda daviviwyo.<br />

arc pirovnebebi, arc movlenebi, arc ganwyobebi. ardaviwyeba<br />

- simdidrea.<br />

magram, kidev ufro mniSvnelovania, Seni arseboba<br />

amwuTierobiT ar Semofarglo, aramed icocxlo yoveli<br />

wuTiT, dRes da, amave dros - guSin, da ocdaa-<br />

Ti wlis win, da samoci wlis win... dRevandeloba da<br />

masTan gadajaWvuli warsuli, romelic mudmivad<br />

cocxlobs SenSi. am fiqrebSi CarTuls, gamaxsenda<br />

erTi iaponuri tanka, rusulad, da mominda misi gadmoqarTuleba.<br />

mTeli dRe am tankis qarTul ekvivalentze<br />

vfiqrobdi da bolos man aseTi saxe miiRo:<br />

qliavis yvavils iseTive asdis surneli,<br />

viRacis xelis frTxili Sexeba...<br />

o, rogorc maSin, wlebis gadaRma.<br />

vkiTxoT am mTvares,<br />

vin icis, iqneb dagvibrunda is gazafxuli.<br />

es SegrZneba araerTxel mqonia, ai, is, rom arsebob<br />

dRes da imavdroulad guSin, da rom es igive gazafxulia,<br />

igive surneliT da viRacis xelis iseTive<br />

uecari SexebiT...<br />

sicocxle da sikvdili - ori, erTmaneTze gadaja-<br />

Wvuli saswauli. sikvdilis mudmivi siaxlove gaZlevs<br />

saSualebas iyo, inaniebde, daeWvde, moerio eWvebs,<br />

Seirgo yoveli wvrilmani, ifiqro ukvdavebaze da,<br />

rac mTavaria, giyvardes... platonis ga<strong>ge</strong>biT, ukvdavebasTan<br />

miaxloeba - siyvarulia. ara aqvs mniSvneloba,<br />

giyvars erTi wami, Tu erTi weli, Tu 50 weli. giyvars<br />

da es niSnavs, rom uaxlovdebi ukvdavebas.<br />

yoveli sicocxle - maradisobis gamovlinebaa. Cveni<br />

didi Tavisufleba isaa, rom SegviZlia yovel wuTs<br />

daviwyoT raRac axali, axali arseboba, TiTqos manamde<br />

araferi momxdariyos.<br />

arsebobs sikvdilis formula, Cemi azriT, yvelaze<br />

martivi da amitom Zalian gasa<strong>ge</strong>bi: - sanam xar Sen,<br />

ar aris sikvdili. roca aris sikvdili, ara xar Sen.<br />

- es WeSmaritebaa, romelic amsubuqebs aryofnaze<br />

fiqrs da ganiWebs Svebas. amitomac eguebi Sens sik-<br />

karla bruni, nikolas sarkozi


vdils, rogorc yvelaze grZel Rames.<br />

...Tu sikvdili mxolod Ramea,<br />

yvela Rameze ufro Rrma da ufro xangrZlivi...<br />

es striqonebi Tbilisis omis Semdeg davwere. maSin<br />

davinaxe sikvdili, rogorc Rame, ubralod, yvela<br />

sxva Rameze ufro Rrma da grZeli. da maSinve dameufla<br />

gancda, rom Seni sikvdili SenTvis ar arsebobs,<br />

is mxolod Seni axloblebisTvis aris realoba<br />

da tkivili. Zalian minda am sityvebiT sikvdilis<br />

SiSiT Sepyrobili, Cemi asakis adamianebi (da, albaT,<br />

ufro axalgazrdebic) gavamxnevo: gaxsovdeT yvelas,<br />

sanam xar Sen, ar aris sikvdili. roca aris sikvdili,<br />

ara xar Sen... xolo rac Seexeba axloblebs, isini<br />

igloveben da Seeguebian Sens aryofnas. esec xom<br />

sicocxlis kanonzomierebaa.<br />

71 wlisa, tvinis simsivniT, gardaicvala iv sen<br />

lorani. `le mondi~ beWdavs saredaqcio werils sa-<br />

TauriT: `kutiuriem datova kvali, romelsac is yvelaze<br />

did mxatvarTa rangSi ahyavs~.<br />

`is iyo erT-erTi udidesi frangi mxatvari. Tavis<br />

Tavs uwodebda ara kutiuries, aramed `xelosans,<br />

romelic qmnis bednierebas~. iv sen lorani darCeba,<br />

rogorc franguli eleganturobis momRerali. man<br />

Seqmna `marcxena sanapiros~ Zalian parizuli stili.<br />

gamoexmaura ra 20-iani wlebis `garsonebis~ modas,<br />

man daxata kacis kostiumebi da SigniT moaTavsa<br />

muslinis gamWvirvale, Zalian qaluri `bluzkebi~.<br />

`Savi bluzoni~ - es misia, iseve, rogorc 1962<br />

wels Seqmnili smokingi, romelic pirvelad misma megobarma<br />

katrin denevma Caicva, saxaruli samosi, bermuda,<br />

TrenCi, - tansacmeli, romelic quCam aita-<br />

iv sen lorani da leticia kasta<br />

ca. `idea kacis kostiumSi gamowyobili qalisa, TandaTan<br />

izrdeboda, Rrmavdeboda, da dRes ukve damkvidrda,<br />

rogorc Tanamedrove qalis mTavari maxasiaTebeli~,<br />

- ambobda TviTon.<br />

misi intimuri megobari pier berJe ambobs: `iv sen<br />

lorani - es ar aris mxolod moda. masSi aRbeWdilia<br />

mTeli samyaro, mxatvrobis, musikis, literaturis,<br />

kinos kultura~ .<br />

19 wlis provincieli biWi, dajildovebuli xatvis<br />

gansakuTrebuli niWiT, kristian diorma, `axali<br />

xedvis~ Semqmnelma, aiyvana asistentad. or weliwadSi<br />

diori uecrad gardaicvala. am sikvdilma `pervanSis<br />

Tvaleba ucnobi~ avanscenaze aiyvana: 21 wlisa<br />

is gaxda kristian dioris saxlis xelmZRvaneli.<br />

saxeli pirvelive eqspoziciiT gaiTqva, Tumca Tvi-<br />

Ton saSinel sicarieles ganicdida, `ara SiSis, aramed<br />

ararsebobis sicarieles. me ise mjeroda misi<br />

(kristian dioris), mjeroda yvelafris, rasac ambobda,<br />

rasac akeTebda. uecrad aRar iyo aravin, vinc<br />

metyoda: es kargia, es cudi~. maSin, Tavisi pirveli<br />

koleqciiT, daamkvidra xazi - `trapecia~, romelic<br />

gaqra me-18 saukunis dasawyisSi. da maSinve daibada<br />

le<strong>ge</strong>nda. iv sen lorans daarqves `maRali modis patara<br />

princi~.<br />

`saidumlo, romelmac aqcia iv sen lorani Tavisi<br />

epoqis mbrZaneblad, isaa, rom mas ezizReboda moda,<br />

- Tqva erTxel Tavisi enamoswrebulobiT saxelgan-<br />

Tqmulma Jurnalistma fransuaz Jirum. - moda, ise,<br />

rogorc is esmiT dRes, es suleli metronomi, romelic<br />

yofs weliwads or nawilad, zamTari - zafxuli,<br />

zafxuli - zamTari da romelsac sjera, rom iZleva<br />

swor tonalobas~.<br />

iv sen loranis koleqciis Cveneba, parizi, 2002


`qalebs, romlebic zedmiwevniT misdeven modas,<br />

didi gansacdeli elodebaT. Tavisi Rrma bunebis,<br />

stilis, bunebrivi eleganturobis dakargvis gansacdeli~,<br />

- ambobda iv sen lorani. da kidev: `gulis<br />

eleganturobis gareSe ar arsebobs eleganturoba~.<br />

moda icvleba, stili maradiulia. moda warmavalia,<br />

stili - ara. `rodesac kargad grZnob Tavs tansacmelSi,<br />

yvelaferi SeiZleba moxdes. kargi tansacmeli<br />

- es bednierebis pasportia~.<br />

gansakuTrebiT momwons misi naTqvami: `araferia<br />

SiSvel sxeulze mSvenieri, da yvelaze lamazi tansacmeli,<br />

romelmac SeiZleba Seamkos qali, sayvareli<br />

kacis mklavebia. magram imaTTvis, visac ar ergoT<br />

es bedniereba, me aq var~.<br />

mis erT-erT eqspozicias erqva `iv sen loranis dialogi<br />

xelovnebasTan~. `Cemi mizani iyo metrTan miaxloveba<br />

da mis <strong>ge</strong>nialobasTan ziareba~. ase mis tansacmelSi<br />

sxvadasxva wlebSi aisaxa mondrianis, popartis,<br />

pikasos, braqis, matisis, van gogis, Tu misi<br />

megobris - endi varolis - ferweruli motivebi.<br />

2002 wels, modis samyarosTan damSvidobebisas, Tavisi<br />

moridebulobiT ganTqmulma sen loranma aRiara,<br />

rom `is icnobs SiSs da saSinel martoobas, yalb<br />

megobrebs trankvilizatorebis da gamayuCeblebis<br />

saxiT, depresiisa da janmrTelobis saxlebis sapyrobileebs~.<br />

pier berJem ase axsna es gadawyvetileba: `Semoqmedeba<br />

da marketingi ver eguebian erTmaneTs. es epoqa<br />

ar aris misi~. misma biografma lorans benaimma<br />

ki dawera 2002 wlis `le mondSi~: `maradiuli sevdiani<br />

axalgazrda kaci aCqarebs Sexvedras istorias-<br />

Tan. man moijaxuna Tavisi saxlis kari da Seudga mo-<br />

kle biliks, ramac is kidev erTxel gamoavlina, rogorc<br />

WeSmaritad Tavisufali adamiani~.<br />

dRes igive benaimi wers: `iv sen lorani xatavda emociebs,<br />

man Tavis tansacmelSi Caaqsova sixaruli,<br />

siyvaruli, sigiJe, Seqmna Tavisi koleqciebi, rogorc<br />

saidumlo <strong>wigni</strong>s Tavebi. is xatavda an<strong>ge</strong>lozebs<br />

da demonebs da yovelTvis abijebda profesiis saz-<br />

Rvrebs. is iyo pirveli kutiurie, romelmac ganadida<br />

sxeulis suli, daamkvidra retros sifaqize Tanamedrove<br />

<strong>ge</strong>movnebaSi da visac darCa erTaderTi<br />

sinanuli: `rom man ar gamoigona jinsi~.<br />

eklesiaSi dasvenebul iv sen lorans katrin denevi<br />

uolt uitmenis leqsiT daemSvidoba: `Sen ki, sikvdilo,<br />

amaod cdilob Cems SeSinebas~... gamikvirda.<br />

ratomRac ar movelodi, rom katrin denevis (da, albaT,<br />

saerTod fran<strong>ge</strong>bis) sulier samyaroSi uitmens<br />

aseTi adgili ekava. gamikvirda da gansakuTrebiT<br />

momxvda gulze, radganac me uitmeni pirvelad 17<br />

wlis asakSi aRmovaCine da mas mere is mTeli Cemi cxovrebis<br />

Tanamgzavri gaxda. am patara mwvane wigns `Leaves<br />

of grass~ - `balaxis foTlebi~ - SemTxveviT gadavawydi<br />

sajaro biblioTekaSi. da SeiZleba iTqvas,<br />

axalgazrduli gancdebis mTeli simZafriT gadavirie!<br />

es iyo gaoceba, aRmoCena, Tavzari, aRfrTovaneba!<br />

sabWoTa, zemodan daregulirebul da ideologiiT<br />

daTrgunul nacrisfer yofaSi SemoWrili gasaocari<br />

siTamame, silaRe, sakuTari Tavis (da yoveli<br />

adamianis) arnaxuli gandideba.<br />

es saTauric ra gamaognebeli iyo: `simRera Cems<br />

Sesaxeb~:<br />

me, uolt uitmeni, kosmosi,<br />

didebuli manhatanis Ze,<br />

iv sen lorani gazafxuli-zafxulis koleqciis Cvenebaze, parizi 1965 uolt uitmeni


34<br />

ficxi, mSfoTvare, xorcieli, br<strong>ge</strong>,<br />

axovani, kargi msmeli,<br />

modgmis gamCeni,<br />

urcxvi da morcxvi Tanaziarad...<br />

RmerTo Cemo, ra bednierebis momtani iyo es gataceba!<br />

da ra netareba - am Soreuli - manhataneli -<br />

poetis Targmna!<br />

me Tavs vuwodeb sxeulis mgosans<br />

da kidev me var sulis mgosani.<br />

CemSia zecis netareba auracxeli<br />

da jojoxeTis tanjvac CemSia,<br />

me netarebas visisxlxorceb da vazviadeb,<br />

xolo wvalebas vametyveleb axali eniT...<br />

vin ras CurCulebs sikeTeze, borotebaze,<br />

me borotebas win mivyavar da borotebis<br />

daTrgunvasac<br />

me win mivyavar,<br />

vdgavar gulgrili da udardeli<br />

da vrwyav yvelafers, rac gaizarda.<br />

uitmeni iqca jer Cemi sakursos, mere sadiplomos,<br />

mere disertaciis da bolos, <strong>wigni</strong>s Temad. da ma-<br />

Sin daiwyo Cemi pirveli namdvili brZola xelmZRvanelobasTan.<br />

mTeli kaTedra dairazma sabWoTa studentis<br />

auxsneli survilis winaaRmdeg - daewera sakurso<br />

da sadiplomo naSromi sruliad ucxo ideologiis<br />

poetis Sesaxeb. me ki, raime sxva Temaze fiqric<br />

ar SemeZlo. dResac udidesi madlierebis grZnobiT<br />

vixseneb Cems xelmZRvanels - givi gaCeCilaZes,<br />

romelic pirvelive dRidan mxarSi amomidga, aSkarad<br />

daupirispirda kaTedris xelmZRvanels da ase,<br />

erToblivi brZoliT mivaRwieT sawadels. magram<br />

disertaciasTan dakavSirebiT namdvili omi gaCaRda!<br />

me viSveliebdi yvela SesaZlebel arguments, xan<br />

vtirodi, xan vyvirodi, uari kategoriuli iyo. gadamarCina<br />

Salva nucubiZis (disertaciis xelmZRvanelis)<br />

aRmoCenam: Turme, demian bednisadmi miweril<br />

werilSi stalini axsenebda uitmens, Tanac dadebiT<br />

konteqstSi: `rogorc ambobs amerikeli uitmeni, `Cven<br />

cocxlebi varT, da Cveni alisferi sisxli Cqefs dauxarjavi<br />

Zalebis cecxliT~.<br />

oficiozis erTgulma kaTedris gam<strong>ge</strong>m aRiqva es<br />

faqti, rogorc zurgSi Cartymuli dana. is maSinve<br />

mixvda, rom ver SeebrZoleboda kacobriobis beladis<br />

SemTxveviT wamosrolil frazasac ki da usityvod<br />

dayara farxmali. me ki dResac Tvalwin midgas<br />

siamovnebiT moqirqile Salva nucubiZis saxe, romelmac<br />

sabWoTa ideologiis mesaWe misive iaraRiT<br />

daamarcxa.<br />

daiwyo tenisis 4 didi Slemis turniridan erTerTi<br />

- fran<strong>ge</strong>bis saamayo rolan garosi. am siamayes<br />

Tan sdevs mudmivi sinanuli imis gamo, rom 1983 iyo<br />

ukanaskneli weliwadi, rodesac fragma kacma - ianik<br />

noam moigo Sejibreba.<br />

1927 wels fran<strong>ge</strong>bma amerikaSi mou<strong>ge</strong>s amerikelebs<br />

devisis Tasi. reglamentis mixedviT sapasuxo matCi<br />

Semdeg wels unda Catarebuliyo gamarjvebulis<br />

qveyanaSi. da ai, ase, erT weliwadSi, aSenda es mSvenieri<br />

stadioni, romelzec fran<strong>ge</strong>bis ganTqmulma<br />

gundma, e. w. `oTxma muSketerma~ sapasuxo matCic moigo<br />

da 1932 wlamde aravisTvis dauTmia pirveloba.<br />

didi Slemis oTxi turniridan mxolod rolan garosi<br />

tardeba gruntze, anu datkepnil miwaze. am safars<br />

iseTi Taviseburebebi aqvs, rom sruliad gansxvavebuli<br />

stili sWirdeba. grunti anelebs burTs,<br />

is ufro maRla xteba, amitom Semtevi stilis da badesTan<br />

TamaSis ostat CogburTelebs uWirT am safarze<br />

TamaSi. swored amitom jimi konorsma, pit samprasma<br />

da rojer federerma ver moi<strong>ge</strong>s rolan garosi<br />

da ver gaakeTes didi Slemi, rac oTxive turniris<br />

mo<strong>ge</strong>bas niSnavs. federeri welsac igive imediT<br />

Camovida parizSi, amitom molodinic udidesi iyo.<br />

ianik noa Tavis siyvaruls ucxadebs rolan gaross:<br />

es miwaa, aq grZnob miwasTan siaxloves, amitom<br />

yvelaferi ufro dramatulia.<br />

rolan garosze moxvedra Cemi didi xnis ocneba<br />

iyo. SarSan ver SevZeli bileTis Sovna, wels adridanve<br />

daviWire Tadarigi da gavxdi oTxi dRis bileTis<br />

mflobeli! visac tenisi uyvars, is gami<strong>ge</strong>bs, ra<br />

emociebs iwvevs es faqti.<br />

sanaxaoba ki marTlac grandiozulia. sami uzarmazari<br />

centraluri korti, da kidev 17 saSualo zomis.<br />

kortebs Soris - ekrani-giganti, sadac aCveneben<br />

brazilieli CogburTeli gustavo kuerteni. parizi 2008


centralur kortebze mimdinare TamaSebs. zRva xalxi.<br />

sayovelTao mRelvareba, sixaruli, sasowarkveTa.<br />

magram yovelTvis - keTilganwyoba da Tavazianoba.<br />

aris rolan garosSi raRac Zalian parizuli, Tavisi<br />

ganwyobiT, eleganturobiT, qalebis CacmulobiT,<br />

gastronomiiT... moxdenil xorblisfer kostiumebSi<br />

gamowyobili auracxeli momsaxure personaliT,<br />

usazRvrod Tavaziani da amomwuravi pasuxebiT<br />

SekiTxvebze... yuradRebiT burTebis Semgrovebeli<br />

biWebis mimarT, romelTac turniris bolos gansakuTrebul<br />

madlobas uxdian... fantastikuri emociurobiT.<br />

qalTa Soris CemTvis bevri samwuxaro ram moxda.<br />

jer erTi, turniris dawyebidan ramdenime dRiT adre<br />

tenisidan wavida belgieli Jiustin eneni, msoflios<br />

pirveli nomeri, rolan garosis samgzis gamarjvebuli,<br />

romelsac mo<strong>ge</strong>bis realuri Sansi hqonda.<br />

pirvelive turebSi damarcxdnen debi uiliamsebi...<br />

da axla TasisTvis ibrZoleben mxolod aRmosavleT<br />

evropis da ruseTis warmomad<strong>ge</strong>nlebi.<br />

pirveli dRe emociebiT iyo datvirTuli: teniss<br />

emSvidobeboda rolan garosis samgzis Cempioni,<br />

msoflios yofili pirveli Cogani, fran<strong>ge</strong>bis sayvareli,<br />

TmaxuWuWa gustavo kuerteni. is jer gulamoskvniT<br />

tiroda, mere gadaexvia Tavis dammarcxebel<br />

pol-anri maties da mimarTa xalxs aseTi sityvebiT:<br />

`rolan garosi - Cemi siyvaruli, Cemi sicocxle,<br />

Cemi vneba. bednieri var, rom samjer movi<strong>ge</strong><br />

aq, magram kidev ufro bednieri var imiT, rom vinawilebdi<br />

TqvenTan siyvaruls~. is daajildoves<br />

muSketerebis TasiT. xalxi grialebda - guga, guga!<br />

gugas Rvarad Camosdioda cremlebi, Cem garSemo<br />

ori axalgazrda gogo xmiT qviTinebda. bolos kuertenma<br />

gulSi Caikra Tasi da gaiRima, gaxsnilad<br />

da keTilad. da ase RimiliT daemSvidoba acremlebul<br />

xalxs.<br />

rolan garosi - yovelgvari emociebis - sixarulis,<br />

bednierebis, sasowarkveTis savane. aq tiris<br />

yvela, kaci, qali. tiris damarcxebuli, gasa<strong>ge</strong>bia,<br />

ratom. magram aseve tiris gamarjvebuli, `es sixarulis<br />

cremlebia~, cxadia. tiris mayurebeli, sixaruliT<br />

Tu sasowarkveTiT. yvebian aseT istorias:<br />

msoflios erT-erTi saukeTeso moTamaSe - santana<br />

finalSi eTamaSeboda Tavis megobars - pietranjelis<br />

da moigo. rogorc ki gaTavda TamaSi, is gaqanda<br />

kortis meore mxarisken, gadaaxta bades, orive<br />

xeli SemoaWdo Tavis mowinaaRmde<strong>ge</strong>s da aqviTinda.<br />

da karga xnis manZilze damarcxebuli amaod cdilobda<br />

gamarjvebulis damSvidebas.<br />

tenisi, da kerZod, rolan garosi, Tavazianobis<br />

da, me vityodi, raindulobis samefoa. aq tradiciaa,<br />

bodiSis moxdis niSnad xeli auwio mowinaaRmde<strong>ge</strong>s,<br />

Tu Seni burTi moxvda bades da ise Cavarda<br />

kortSi, aseve taSi daukra mowinaaRmdegis gansakuTrebiT<br />

kargad dartymul burTs.<br />

viyavi qalTa finalze. TamaSobdnen serbi ana ivanoviCi<br />

da rusi dinara safina. orive - 183 simaRlis,<br />

oRond, safinasgan gansxvavebiT, ivanoviCi - Txeli,<br />

eleganturi da momxiblavi. komentatorebi mas<br />

mxolod ase moixsenieben - mSvenieri ana. tenisist-<br />

Ta silamazis `konkursSi~ man Sarapovasac gauswro.<br />

hoda, mSvenierma anam Zalian iolad daamarcxa<br />

safina, romelic wina dRes ambobda: yvelafers gaviReb<br />

am TamaSisTvis, Tu unda movkvde, movkvdebi<br />

rojer federeri da rafael nadali. parizi 2008 ana ivanoviCi parizi 2008


36<br />

kortze (?!). guSin ki am Tavganwirvis araferi etyoboda.<br />

dalaslasebda moedanze, rogorc winaswar<br />

damarcxebuli da sul iolad waago kidec. 21 wlis<br />

mSvenieri ana ki erTdroulad zeimobda didi Slemis<br />

pirvel tituls da msoflios pirveli nomris<br />

wodebas.<br />

aseve advilad mougo rafael nadalma naxevarfinalSi<br />

kidev erT serbs - novak jokoviCs. saerTod,<br />

es axalgazrda espaneli, rolan garosis sami titulis<br />

mflobeli, marTlac daumarcxebeli Cans gruntze.<br />

daqris kortze, rogorc qariSxali, swvdeba<br />

praqtikulad yvela burTs da Tavs acxreba mowinaaRmde<strong>ge</strong>s<br />

uZlieresi dartymiT.<br />

wina dRes, naxevarfinalSi erTmaneTs Sexvdnen<br />

msoflios pirveli Cogani - rojer federeri da<br />

klasifikaciiT 59-e Savkaniani frangi - gael monfisi.<br />

mayurebeli usazRvrod Relavda. naxevarfinalSi<br />

moulodnelad gasuli monfisi ki marTlac saocreba<br />

iyo. ai, vin aklavda namdvilad Tavs TamaSs.<br />

awowili, Tvalebgadmokarkluli, eqstravagantuli,<br />

xumara, mayureblis gamrTobi, sasacilo da amiTive<br />

mimzidveli monfisi uecrad fran<strong>ge</strong>bis kerpad<br />

iqca. `kauCukis gaeli~ - ase eZaxian mas komentatorebi.<br />

misi siswrafe mxolod nadalisas Seedreba,<br />

isic qariviT dafrinavs kortze, Tan sasacilo<br />

isaa, rom Tavis TavganwirvaSi Zalian xSirad ecema,<br />

ufro swored, iSxlarTeba kortze, magram raki kauCukisaa,<br />

maSinve wamoxteba da iseTive TavgamodebiT<br />

mirbis, erTi-orjer dacemulma dartymac ki<br />

moaxerxa. stadioni gminavda. am TavdadebiT man er-<br />

Ti seti mainc waarTva msoflios pirvel nomers,<br />

ris gamoc presam gmirad monaTla.<br />

dabolos - kacebis finali! jer kortze gamovidnen<br />

sxvadasxva drois Cempionebi: nastase, santana,<br />

pietranjeli, vilanderi, aranCa sanCesi, kuerteni,<br />

ianik noa, biorn borgi - TmaSeTeTrebuli da<br />

Zalian eleganturi, `nadalis gamoCenamde gruntis<br />

batoni~... nadali, Tavisi grZeli SortebiT, mwvane<br />

maisuriT da mwvane bandoTi, seriozuli da SublSeWmuxnili,<br />

da federeri, klasikuri lurji SortiT<br />

da maisuriT da aseve klasikurad momRimare.<br />

da daiwyo Serkineba, romelic pirvelive <strong>ge</strong>imidan<br />

nadalis triumfad iqca. espaneli - odnav<br />

ufro swrafi, odnav ufro Zlieri, magram es odnav<br />

sakmarisi iyo imisaTvis, rom federeri Tavidanve<br />

ganwiruli yofiliyo wasa<strong>ge</strong>bad. da mainc, saocari<br />

angariSi iyo: eqvsiT erTi, eqvsiT sami da<br />

eqvsiT noli! stadioni erTsulovnad mxars uWerda<br />

Sveicarels, magram amaod. mere Sedga tradiciuli<br />

dajildoebis ceremoniali, gansakuTrebiT<br />

sasiamovno moTamaSeTa qcevis gamo. jildoebi borgma<br />

gadasca. gadaexvia federers, romelmac isev<br />

ver aisrula ocneba da ver gaakeTa didi Slemi da<br />

mainc iRimeboda gaxsnilad da keTilad. federe-<br />

rma miuloca nadals: is Zalian Zlieri iyo da yvelafriT<br />

majobao. magram imedi maqvs, rom gaisad<br />

davbrundebi da ukeTes TamaSs gaCvenebT... mayurebeli<br />

ovaciebiT Sexvda am gancxadebas. mere ilaparaka<br />

nadalma, is, Cveulebisamebr, ar iRimeboda,<br />

magram iseTive sulgrZeli iyo: - yovelTvis aRfrTovanebuli<br />

var federeriT, cxadia, misi TamaSiT,<br />

magram aseve misi qceviT moedanze. es magali-<br />

Tia yvelasTvis. vwuxvar, rom wels ver iTamaSa,<br />

rogorc SeeZlo - da uceb gaiRima da daumata: - is<br />

aris saukeTeso pirveli nomeri msoflioSi da me<br />

- saukeTeso meore.<br />

aseT keTilSobilur notze dasrulda es mSvenieri<br />

rolan garosi, anu `emociebis miwa~, rogorc<br />

mas fran<strong>ge</strong>bi eZaxian.<br />

`vladimer putinis Semdeg, vladimer putini~, -<br />

aseTi saTauriT daibeWda daniel vernes werili 4<br />

ivnisis `le mondSi~. werili sayuradReboa CvenTvis<br />

da amitom vTavazob mas Cvens mkiTxvels:<br />

`imisaTvis, rom abuCad aegdo amerikis sagareo<br />

politika, henri kisinjerma erTxel warmoTqva fraza,<br />

romelic Semdgom sayovelTaod cnobili gaxda:<br />

`evropa? xom ar metyviT telefonis nomers?~ ruseTTan<br />

dakavSirebiT aseTi kiTxva ar ibadeba. mixeil<br />

saakaSvilma farda axada saidumlos. roca mas<br />

SekiTxva dausves moskovTan kontaqtebis Sesaxeb,<br />

man gulwrfelad Tqva: `yovelTvis, roca vurekav<br />

medvedevs, maerTeben putinTan~. axali premier-ministris<br />

viziti parizSi da misi interviu `le mondTan~<br />

adasturebs am faqts. kremlis namdvil Sefad<br />

isev rCeba putini, miuxedavad imisa, rom is oficialurad<br />

aRar aris misi samuSao adgili. yvelaferi<br />

gvafiqrebinebs, rom medvedevis moqmedebis<br />

are Zalian SezRudulia da es gansakuTrebiT TvalSi<br />

sacemia imis gamo, rom misi arCevis momentSi<br />

gaCnda imedi, rom mas hqonda survili gansxvavebuli<br />

yofiliyo Tavisi winamorbedisagan...<br />

... natos gafarToebasTan dakavSirebiT putins ar<br />

Seucvlia pozicia, miuxedavad amerikelebTan xangrZlivi<br />

bWobisa da dasavleTis ukandaxevisa, romelmac<br />

buqarestis samitze uari Tqva ukrainis da<br />

saqarTvelos statusis amaRlebaze. kerZod, <strong>ge</strong>rmaniam<br />

da safran<strong>ge</strong>Tma gadawyvites `ar gaeRizianebinaT<br />

ruseTi~. rusebma maSinve upasuxes. Caijibes<br />

ra es daTmoba, maT gaaZlieres TavianTi upiratesoba<br />

axali siZneleebis SeqmniT. eWvqveS daayenes yirimis<br />

ukrainisadmi kuTvnileba da dasves sevastopolis<br />

sazRvao bazis sakiTxi.<br />

saqarTveloSi isini aZliereben isedac Zalian<br />

Zlier kavSirebs or separatistul regionTan, afxazeTTan<br />

da samxreT oseTTan. akontroleben administracias,<br />

uzrunvelad ari<strong>ge</strong>ben rusul pasportebs,<br />

zrdian jarebs `mSvidobis misiis~ sababiT.


amaswinaT, moskovma gamoacxada, rom agzavnis 300<br />

`uiaraRo~ jariskacs Savi zRvis gaswvriv mimavali<br />

rkinigzis aRsad<strong>ge</strong>nad. amgvarad, zamTris olimpiuri<br />

TamaSebi, romlebic olimpiurma komitetma uboZa<br />

mezobel qalaq soWs, gadaiqca afxazeTis mcocavi<br />

aneqsiis sababad. fiqsirebuli abscesi, ufro<br />

sasar<strong>ge</strong>blo, vidre damoukidebloba.<br />

mokled, isini, vinc dasavluri sifrTxilis sapasuxod<br />

elodnen Sesatyvis Jests ruseTisgan, sastikad<br />

Secdnen. piriqiT, buqarestis gadawyvetileba<br />

putinma aRiqva, rogorc sisustis niSani, da axla<br />

Cqarobs mis gamoyenebas.<br />

es ar aris axali, magram aris gakveTili dasafiqreblad~.<br />

da `le mondis~ kidev erTi, 8 ivnisis statia. afasebs<br />

ra sankt-peterburgis dsT-s Sexvedras, Jurnalisti<br />

mari Joze wers :<br />

`Cven SegviZlia TviTon movagvaroT Cveni problemebi,<br />

Tqven rogor fiqrobT? - mimarTa medvedevma<br />

saakaSvils.<br />

2 aprilis natos samitis mere, sadac ukrainam da<br />

saqarTvelom miiRes natoSi gawevrianebis dasturi,<br />

ruseTma gaaZliera Tavisi samxedro yofna afxazeTSi.<br />

im dros, roca parizSi myofma putinma `le<br />

mondTan~ interviuSi ganacxada, rom saqarTvelos<br />

mier separatistebisTvis SeTavazebuli mSvidobis<br />

<strong>ge</strong>gma samarTliania, moskovi agzavnis regionSi 300<br />

jariskacs moskovisa da soxumis damakavSirebeli<br />

rkinigzis aRd<strong>ge</strong>nis sababiT.<br />

amas moyva dasavleTis mZafri reaqcia. natos <strong>ge</strong>neralurma<br />

mdivanma Seferma moiTxova `asobiT jariskacis<br />

saswrafod gayvana, radganac es arRvevs<br />

saqarTvelos suverenitets~. samxedro yofnis ga-<br />

ZlierebiT ruseTi eWvqveS ayenebs Tavis mediatoris<br />

rols konfliqtSi. ramdenic ginda amtkicos<br />

ruseTis diplomatiam, rom 3000 jariskaci afxazeTSi<br />

mSvidobas icavs, presaSi gamoqveynebuli fotoebi<br />

maT realur miznebs aaSkaravebs. isini aCveneben<br />

samxedroebs, romlebic ikaveben poziciebs<br />

rkinigzis gaswvriv.<br />

am bolo kvirebis manZilze sul ufro da ufro<br />

ikidebs fexs idea, rom evrokavSiri ufro metad unda<br />

CaerTos konfliqtis mogvarebaSi. xuTSabaTs, evroparlamentma<br />

gamoTqva eWvi ruseTis samSvidobo<br />

Zalebis neitralitetsa da miukerZoeblobaSi. saqarTvelos<br />

unda, rom samoqalaqo policiam evrokavSirisa<br />

da euTos egidiT aiRos es misia Tavis Tavze.<br />

evrokavSiris diplomatiis Sefma, xavier solanam,<br />

romelic imyofeboda saqarTveloSi da kerZod<br />

afxazeTSi, moiTxova am procesSi evropis Cabma~...<br />

daiwyo popularuli festivali `parizis gazafxuli~.<br />

bastiliis operaSi mReris ansambli `marani~.<br />

afiSa gvamcnobs: `2001 wels qarTuli polif-<br />

oniuri simRera gamocxadda kacobriobis aramaterialuri<br />

kulturuli memkvidreobis Sedevrad. daarsebuli<br />

iuneskos mier 1997 wels, es saerTaSoriso<br />

jildo emsaxureba msoflios kulturuli memkvidreobis<br />

dacvas da ganviTarebas.~<br />

frangi kacebis gundi. scenaze gamodian Coxosani<br />

momRerlebi, erTs xevsuruli perangi acvia.<br />

fran<strong>ge</strong>bi mRerian qarTul mravalxmian simRerebs,<br />

da es Zalian, Zalian sasiamovnoa. mRerian popularul<br />

simRerebsac da iseTebsac, rogoric me arasodes<br />

momismenia. mRerian siyvaruliT da gatacebiT.<br />

am gundSi erTi qarTvelia - daTo kveselava.<br />

is mere saelCoSic iyo mosuli da gviyveboda,<br />

rogor ad<strong>ge</strong>nen repertuars, Turme, saqarTvelo-<br />

Sic dadian da iq adgilebze eZeben da swavloben<br />

imas, rac moewonebaT, aqac CamohyavT `Zvelebi~,<br />

rogorc TviTon eZaxian asakovan momRerlebs da<br />

maTi xelmZRvanelobiT amuSaveben sxvadasxva ku-<br />

Txis simRerebs. saRamo saaTnaxevari gagrZelda.<br />

frangi msmeneli aRfrTovanebuli Canda. `bisze~<br />

ramdenime simRera amReres. ovaciebi ar cxreboda.<br />

da Tumca, Cven sakmaod ganebivrebuli varT am<br />

mxriv da mogvismenia sam xmaSi namReri Cveni simRerebi<br />

iaponelebis Tu amerikelebis SesrulebiT,<br />

mainc sxvanairad amiCqrolda guli, roca mSvenierma<br />

frangma biWma - bertranma - ulamazesi pirveliT<br />

SemosZaxa guruli krimanWuli!<br />

imReres `daigvianes~... da maSinve Soreuli warsulidan<br />

amotivtivda suraTi: svaneTi, alpinisturi<br />

banaki `nakra~, ukrainelebis daarsebuli.<br />

Cveni, qarTuli `oceuli~, saxelganTqmuli dilis<br />

xazze dagvianebebiT, saerTod - uwesrigobiT,<br />

magram aseve - kargi sportuli maCveneblebiT,<br />

kldeze saukeTeso cocviT, `sportul SejibrebebSi~<br />

- magaliTad, grovad dayrili fexsacmelebidan<br />

sakuTaris amorCevaSi da yvelaze swrafad<br />

CacmaSi - gamarjvebebiT, da kidev - simReriT. marTalia,<br />

namdvilad kargi momRerali CvenSi aravin<br />

iyo, magram raRacnairad yvela vmRerodiT,<br />

da enTuziazmi xom usazRvro gvqonda. TavgamodebiT<br />

vemzadebodiT koncertisTvis. yvelaze saguldagulod<br />

`daigvianes~ davamuSaveT. solos<br />

gaiozi (SaraSiZe), CvenSi saukeTeso momRerali,<br />

ambobda, Cven ki yvela - gogoeb-biWebianad - bans<br />

vaZlevdiT. gamovediT scenaze. gaiozma SemosZaxa<br />

`daigvianes, jer arsad Canan~... Cven didi mondomebiT<br />

gavabiT bani - ooo... da yvelaferi mSvenivrad<br />

midioda, vidre erTma rusma biWma aRSfoTebiT<br />

ar dagviZaxa, gaCumdiT, mReris kaci, xels<br />

nu uSliTo! ase Cagvivarda kovzi nacarSi.<br />

bastiliis operis scenaze ki qarTul mravalxmianobaze<br />

Seyvarebuli frangi biWebi tradiciuli<br />

`mravlJamieriT~ emSvidobebian aRtacebul<br />

mayurebels.<br />

37


38<br />

nuca aleqsi-mesxiSvili lana RoRoberiZe<br />

qeTi aleqsi-mesxiSvili


`Tu Sen gansxvavdebi Cemgan,<br />

Zmao Cemo, es me ki ar<br />

makninebs, aramed mamdidrebs~<br />

antuan de sent egziuperis es mSvenieri sityvebi,<br />

romliTac iwyeba fotogamofena quCaSi, iuneskos<br />

SesasvlelTan, qvis did kedelze, srulad gamoxatavs<br />

am organizaciis suls.<br />

mimdinareobs aramaterialuri kulturuli memkvidreobis<br />

dacvis konvenciis wevri qveynebis <strong>ge</strong>neraluri<br />

asamblea. dRis wesrigSia am konvenciis<br />

cxovrebaSi implementaciis sakiTxi. magram ramdeni<br />

sulierebaa Caqsovili am mSrali terminologiis<br />

miRma!<br />

Sedixar darbazSi. asambleis monawileebi, gansxvavebulni<br />

kanis feriT, Tvalebis WriliT, saxis<br />

moyvanilobiT, tanisamosiT. afrikuli siWrele,<br />

evropuli SedarebiTi erTferovneba, silamaziT<br />

TvalismomWreli induri sari... adamianebi - momRimari,<br />

dafiqrebuli, aRelvebuli, magram yovelTvis<br />

keTilganwyobili erTmaneTis mimarT. sayovelTao<br />

survili - erTad gaakeTon raRac, yvelasTvis<br />

sasar<strong>ge</strong>blo. aq ar gSordeba gancda, rom es planeta<br />

- erTi didi sofelia, dasaxlebuli Zalian gansxvavebuli<br />

personaJebiT, romelTac, amave dros,<br />

yvelaferi saerTo aqvT, saerTo tkivilebi da saerTo<br />

survilebi. da, rac mTavaria, saerTo bediswera.<br />

es bediswera SeiZleba sabedisweroc iyos, Tu<br />

am planetis mcxovrebni - erTad - ver moerevian<br />

siRatakisa da SimSilobis, terorizmisa da kamikaZeTa<br />

Tavganwirvis, sayovelTao daTbobis SemaSfoTebel<br />

tendenciebs. da me minda vuTxra am saerTo<br />

soflis yovel mkvidrs: Sen rom gansxvavdebi<br />

Cemgan, Zmao Cemo, es me mxolod mamdidrebs da ma-<br />

Zlierebs! aseTia dRevandeli msoflios progresuli<br />

sazogadoebis kredo. da Cveni? mainc, ramxela<br />

gza aqvs gasavleli Cvens sazogadoebas imisa-<br />

Tvis, rom daZlios Tavisi, albaT, sabWoTa droidan<br />

gamoyolili karCaketiloba, miuRebloba yvelafrisa,<br />

rac gansxvavebulia, qedmaRluri damokidebuleba<br />

rasiuli, eTnikuri, religiuri, seqsualuri<br />

gansxvavebulobis mimarT. sanam fran<strong>ge</strong>bis<br />

safexburTo gundi ar gveyvareba imitom, rom iq<br />

bevri “ara wminda” frangi TamaSobs (maSin, rodesac<br />

gamokiTxvebis mixedviT, fran<strong>ge</strong>bis usayvarles<br />

adamianTa Soris pirveli - metisi ianik noaa da<br />

meore - warmoSobiT alJireli zizu, anu zinedin<br />

zidani), sanam CavTvliT, rom religiebis kavSiri,<br />

anu ekumenizmi CvenTvis miuRebeli mimarTulebaa,<br />

radganac mxolod Cveni rwmenaa WeSmariti, sanam<br />

vifiqrebT, rom istoriuladac da dResac yvelas winaSe<br />

marTalni da ucodvelni varT, sanam homofobias<br />

“normaluri” adamianis bunebriv Tvisebad miviCnevT,<br />

Cveni qveyana namdvilad demokratiuli da Tanamedrove<br />

ver gaxdeba.<br />

amaze vfiqrobdi, roca <strong>ge</strong>neraluri asambleis axla<br />

ukve yofili direqtoris, warsulSi alJiris sagareo<br />

saqmeTa da kulturis ministris - profesor<br />

bedJauis - emociebiT da gonierebiT savse sityvas<br />

vusmendi.<br />

`movuaroT yvelaze susts, SevaTanxmoT svla da<br />

SeCereba, winsvla da dasveneba, moZravi da gayuCebuli,<br />

rac xar da rac unda gaxde, - aramaterialuri<br />

memkvidreobis am Sinagan winaaRmdegobazea damyarebuli<br />

Cveni qmedeba,” - gveubneboda tribunidan<br />

es asakiT moxuci - 80 wlisa - magram axalgazrdulad<br />

STagonebuli kaci (Tu STagonebis unari asaks<br />

ki ar gamoxatavs, aramed pirovnebas?).<br />

`2001 wlidan iuneskos mier aRiarebul iqna asamde<br />

Sedevri (maT Soris, Cvenda saamayod, qarTuli<br />

mravalxmianoba. - l. R.). afrikidan, aziidan, wynari<br />

okeanidan, amerikidan, evropidan gvewvivnen saocari<br />

faseulobani da gaamdidres es saxli, es unikaluri<br />

adgili, sadac ase mimzidvelia vicxovroT,<br />

rogorc Zmebma, mTeli Cveni sxvadasxvaobiT. es Sedevrebi<br />

Cveni danawevrebuli samyaros didi sarkea.<br />

Tu ver vxvdebiT, saiT mivdivarT, is mainc vicodeT,<br />

saidan movediT. Tu unda avReldeT, es im wu-<br />

TSi, roca gavacnobierebT efemerulis daangariSebis<br />

sar<strong>ge</strong>bels, mudmivobas mTeli am sikeTeebisa,<br />

romlebsac vflobT da romlebic kidev ufro gvfloben<br />

Cven, am samyaros Tavis usasrulobaSi, sadac yvelaferi,<br />

rac cocxlobda, TrTis da cocxlobs dResac.<br />

es denadoba aramaterialurisa, romelic aqvavebs,<br />

inaxavs da qmnis xelSesaxeb kvals, emorCileba<br />

erTaderT kriteriums - absoluturi mravalferovnebis<br />

kriteriums.<br />

... es aramaterialuri kulturuli memkvidreoba<br />

- Cveni planetis erebisa da xalxebis Seri<strong>ge</strong>bis da<br />

solidarobis simboloa. misi Tavisebureba da misi<br />

simdidre ganpirobebulia imiT, rom man SeinarCuna<br />

sicocxle tradiciebisa da Cveulebebis wiaRSi.<br />

warsuli, dRevandeloba da momavali xelixelCakidebuli<br />

modian, vinaidan yvela xalxi da yvela sazogadoeba<br />

Tavisi TviTmyofobadobis erTgulia.<br />

yvelgan da yovelTvis adamiani ufrTxildeba am memkvidreobas,<br />

romelSic is eZebs da poulobs saku-<br />

Tar Tavs. man icis, intuiciurad, rom efemeruli<br />

yovelTvis ar aris warmavali.<br />

vifiqroT imaze, rom SevinarCunoT warmosaxva,<br />

39


40<br />

romelic warmoad<strong>ge</strong>ns aramaterialuris udides nawils,<br />

vinaidan is ukvdavia. “xalxi, romelsac ara<br />

aqvs le<strong>ge</strong>ndebi, sabolood, usaTuod kvdeba siciviT”,<br />

- ambobs kreoluri andaza.”<br />

Tavisi gamosvla bedJauim droze saubriT daam-<br />

Tavra, da raki amJamad dro Cemi mTavari safiqralia,<br />

minda, mTlianad moviyvano misi sityvebi: “me<br />

kargad vici, rom Cveni saunje, cocxali adamianuri<br />

saunje, mokvdavia. magram isic vici, iseve, rogorc<br />

Tqven yvelam, rom is ar unda mokvdes. da raki<br />

aravis ar SeuZlia drois damarcxeba, ufro gonieri<br />

iqneba masTan TanamSromloba. heraklite dros<br />

bavSvs adarebda. da marTlac, erTic da meorec,<br />

droc da bavSvic, arian axirebulebi da butiebi, xandaxan<br />

borotni da yovelTvis - ganuWvretelni. maS,<br />

davarwioT dro, rogorc varwevT bavSvs, rom is damSviddes<br />

da dawynardes. igrZnos - Cven vzrunavT<br />

masze, radganac ar gvinda, rom man tyuilubralod<br />

Cagviaros. man unda icodes, rom roca vaTavsebT<br />

Cvens obieqtebs misi tiranuli Zalmomreobis miRma,<br />

Cven warmovad<strong>ge</strong>nT TviTon mas - dros, mogonebasa<br />

da daviwyebas Soris. warbi, romelic asrulebs<br />

mzeras, mocekvave, romelic tovebs Tavisi SiSveli<br />

fexis kvals, da, ai, Cvens giJur vnebasac eZleva azri.<br />

moviSinauroT dro. gavauqmoT Cveni mokvdavobis<br />

piroba”.<br />

ai, aseT filosofiur-poetur notze daiwyo iuneskos<br />

<strong>ge</strong>neraluri asamblea, romelmac uamravi safiqrali<br />

gamiCina. ara mxolod egzistencialuri<br />

refleqsiebi, aramed konkretuli proeqtebis ganxorcielebis<br />

survilebi. kidev romeli obieqti, garda<br />

mravalxmianobisa, SeiZleba “wavarTvaT drois<br />

tiranul Zalmomreobas” da CavayenoT msoflio Sedevrebis<br />

nusxaSi? pirveli, razedac vifiqre, Cveni<br />

folkloria, magaliTad, saocari xevsuruli xalxuri<br />

poezia. aseve Cveni cekvebi, Tavisi TviTmyofadobiT<br />

da ganumeoreblobiT. am sakiTxebze sasaubrod<br />

Sevxvdi aramaterialuri memkvidreobis departamentis<br />

direqtors - b. riks smits. Cemda gasakvirad,<br />

man jer qarTulad mommarTa, xolo roca<br />

xevsuruli folklori vaxsene, miTxra: xo, ra Tqma<br />

unda, vici, xevsuruli da fSavuri poezia... bolos,<br />

Cemi gaocebiT gaxalisebulma, gamimxila “saidumlo”:<br />

Turme 1973 wels is Svidi Tvis manZilze swavlobda<br />

Tbilisis universitetSi, cxovrobda studqalaqSi,<br />

movlili aqvs mTeli saqarTvelo, aRfrTovanebulia<br />

TbilisiT da, saerTod, Cveni qveyniT!<br />

warmoidgineT, ra saintereso iyo CemTvis aseT pirovnebasTan<br />

saubari. Cems winadadebebs didi enTuziazmiT<br />

Sexvda, misi azriT, komiteti namdvilad<br />

dainteresdeba am proeqtebiT. vfiqrob, rom axla<br />

yvelaferi Cvenze iqneba damokidebuli. pirvel rigSi,<br />

profesionalebma unda Seadginon seriozuli<br />

da dasabuTebuli dosieebi. didi imedi maqvs, rom<br />

msoflio Sedevrebis nusxaSi kidev ramdenime qar-<br />

Tuli dasaxeleba Seva. amas ki realuri, anu finansuri<br />

mxardaWerac mohyveba.<br />

gvaqvs kidev erTi proeqti - iuneskos xelSewyobiT,<br />

baltiis da samxreT kavkasiis qveynebis mxatvrebis<br />

erToblivi muSaoba da mere maTi namuSevrebis<br />

gamofena parizSi. am proeqtiT Zalian aris dainteresebuli<br />

latviis elCi. iuneskom ukve gamoyo<br />

garkveuli Tanxa, aris molodini dafinansebisa evrokavSiridan,<br />

seqtembridan daiwyeba monawile qveynebis<br />

elCebTan Sexvedrebi. SeiZleba, raRac saintereso<br />

gamovides CvenTvis...<br />

mogvianebiT gavi<strong>ge</strong>, rom bedJaui, romelmac is<br />

araordinaruli sityva warmoTqva, oficialuri<br />

kandidatia iuneskos <strong>ge</strong>neraluri direqtoris postze<br />

da is gamosvlac, Turme, am miznis miRwevas<br />

emsaxureboda!<br />

cnobili Jurnalistis bernar <strong>ge</strong>tas werili `liberasionSi”<br />

(11 ivlisi):<br />

aanalizebs ra ruseTis dRevandel politikas, Jurnalisti<br />

ambobs, rom aseTi mdgomareoba didxans<br />

ver gagrZeldeba. “adre Tu gvian, dad<strong>ge</strong>ba dRe, roca<br />

isini (vladimer putini da dimitri medvedevi -<br />

l.R.) daupirispirdebian erTmaneTs. kodirebuli<br />

miniSnebebiT Tavis gamosvlebSi medvedevi gvacnobs<br />

Tavs, rogorc adamianis uflebaTa dacvaze damyarebuli<br />

saxelmwifos momxres, - es postsovietivizmis<br />

mesame periodi iqneba. komunizmis dangrevis<br />

mere ruseTSi dadga veluri privatizaciis, saxelmwifos<br />

rRvevis da amerikuli politikis upirobo<br />

midevnebis periodi. elcinis xanaSi rusebma i<strong>ge</strong>mes<br />

anarqiis Tavisufleba da masTan gadajaWvuli,<br />

Zlieris uflebis gabatoneba. maT ise iwvales, gamoiares<br />

iseTi damcireba da gauCndaT iseTi nostalgia,<br />

rom masiurad moundaT Zlieri xelisufleba,<br />

im ruseTis dabruneba, romelsac pirdeboda putini,<br />

da man ar gaawbila molodini. yofilma jaSuSma<br />

CaaxrCo sisxlSi CeCnebis amboxi, mwyobrSi Caayena<br />

televizia, mospo yovelgvari opozicia, daamyara<br />

saxelmwifos kontroli ruseTis mTavar simdidreze<br />

- resursebze. qveyanaSi damkvidrda avtoritarizmi,<br />

magram, amave dros, navTobis fasis aRmasvlis<br />

gamo, dadga keTildReoba da aRdga Zliereba. rva<br />

weliwadSi ruseTi Seicvala da axla medvedevi sTavazobs<br />

mas, daafuZnos Tavisi momavali dasavleT-<br />

Tan kavSirze da diax, diax, demokratiaze.<br />

es horizonti imdenad daujerebeli Cans, rom sruliad<br />

bunebrivia skepticizmi. magram davugdoT yuri,<br />

ras eubneba is <strong>ge</strong>rmaniis elitas: “Cven vaRiarebT<br />

uflebaTa saxelmwifos da saerTaSoriso kanonebis<br />

pativiscemas, pirvel rigSi, ZlierTa mier. ruseTi<br />

aris dasavleTis nawili da mas unda gaamyaros<br />

dasavleTis erTianoba maSin, roca yvela da yve-


laferi garSemo ibrZvis, rom mospos am samyaros<br />

upiratesoba”.<br />

es sityvebia? ra Tqma unda, Tu ar gaviTvaliswinebT<br />

sityvebis mniSvnelobas politikaSi da kidev<br />

imas, rom ruseTs amoZravebs CineTis da arabeT-musulmanuri<br />

samyaros SiSi. “rogorc jon le kare ambobs,<br />

ruseTi gamovida sicividan. miatova ra sabWoTa<br />

sistema da misi aRd<strong>ge</strong>nis yvelanairi survili,<br />

is xedavs Tavis momavals ganaxlebaSi. finansuri,<br />

socialuri da politikuri stabilurobis maRali<br />

done axal horizontebs gvixsnis, magram Cven ar miviswrafiT<br />

mxolod ekonomikuri keTildReobisaken.<br />

Cven gvinda, amave dros, SevcvaloT Cveni sazogadoebis<br />

mTeli sistema saSualo fenis gaZlierebiT,<br />

romelic aris soliduri baza demokratiis dasamyareblad”.<br />

aq yuradReba iZabeba. medvedevi survilebidan faqtebze<br />

gadadis. Cven xom viciT, rom ruseTis axali<br />

saSualo klasis warmomad<strong>ge</strong>nlebi Svebulebebs evropis<br />

oTxive kuTxeSi atareben, cxovroben, rogorc<br />

dasavlelebi, da is - vladimer putinis memkvidre,<br />

iuristi da ara kgb-es kaci - am axali rusebis<br />

namdvili saxea, sakmaod axalgazrda imisaTvis, rom<br />

iyos Camoqnili komunizmis mier da visi yvela miswrafebac<br />

dasavluria.<br />

medvedevi gamoxatavs axal ruseTs, imas, romelic<br />

marTlac aris dasavleTis nawili”.<br />

Zneli saTqmelia, ramdenad sarwmunoa <strong>ge</strong>tas analizi.<br />

me, piradad, yvelaze metad TvalSi momxvda medvedevis<br />

mier sabWoTa sistemis sruli uaryofis faqti.<br />

is Tvlis, rom ruseTma “miatova sabWoTa sistema<br />

da misi aRd<strong>ge</strong>nis yvelanairi survili”! albaT,<br />

gaxsovT, ras ambobda am Temaze putini. misi azriT,<br />

sabWoTa kavSiris ngreva meoce saukunis udidesi katastrofa<br />

iyo. vnaxoT, ramdenad realur Sede<strong>ge</strong>bs<br />

moitans sityvierad gamoxatuli es gansxvavebebi.<br />

poloneTis istoriuli da literaturuli sazogadoebis<br />

mier “axali Tavisufali musikis” mxardaWeriT<br />

organizebuli koncerti. ukravs kvarteti<br />

“arpejione”. mis Semad<strong>ge</strong>nlobaSi 2006 wlidan ori<br />

qarTvelia - arCil xaraZe, alti da sandro TvalWreliZe,<br />

violonCeli. daukres beThovenis kvarteti<br />

nomeri 6, si bemol maJori, Sopenis etiudi, grigis<br />

kvarteti sol minori da qarTveli kompozitoris<br />

- mixeil oZelis “mogoneba”. “arpejione” - msoflioSi<br />

aRiarebuli kvartetia, yvelaze didi musikaluri<br />

festivalebis monawile. sainteresoa msoflio<br />

presis gamoxmaureba maT gamosvlebze sxvadasxva<br />

qveynebSi: “beThoveni da misi bolo kvartetebi:<br />

sulis SemZvreli! me-13 kvartetma CaZira auditoria<br />

umZafres emociaSi, romelsac Tan axlda irealurobis<br />

xibli. me-14 - sufTa musikis didi wami,<br />

idealuri beThoveni. kvartetis talantis gamo, am-<br />

aRelvebeli da dauviwyari koncerti”, - vkiTxulobT<br />

frangul presaSi. aSS-s pres-niusi: “sruliad<br />

naTelia, rom kvarteti “arpejione” msoflio aRiarebas<br />

imsaxurebs”. `kvarteti qmnis sxva planetis<br />

atmosferos. misi qarizma asxivebs sicocxlis siyvaruls,<br />

energias, eqspresias, dinamizms, romelsac<br />

msmeneli aRfrTovanebuli ovaciebiT xvdeba”, - wers<br />

Sveduri gazeTi. Sveicariuli presa: `kvartetma `arpejionem”<br />

gvaCuqa saucxoo koncerti. uiSviaTesia<br />

Sesrulebisa da intonaciis aseTi sizuste”.<br />

vusmendi am marTlac amamaRlebel musikas da mixaroda,<br />

rom mis SemqmnelTa Soris ori qarTvelia.<br />

maTSi yvelaze axalgazrdas - sandro CijavaZes, Cveni<br />

drois cnobili musikosis, sandrika CijavaZis<br />

Svils - qarTuli sazogadoeba jer ar icnobs. sandro<br />

1995 wlidan safran<strong>ge</strong>TSi cxovrobs, ukravda<br />

sxvadasxva qveynebSi, rogorc solisti, raRac xani<br />

muSaobda iseT cnobil musikosebTan, rogorebic<br />

Safrani da nataSa gutmania. CemTvis is aRmoCena iyo.<br />

maRali, Txeli, moxdenili, eleganturi, Tavze Tmis<br />

didi fafariT, is Zalian uxdeba Tavis instruments,<br />

Celos. STambeWdavi iyo misi soloebi, Tavisi gansakuTrebuli<br />

musikalurobiT, emociurobiT da<br />

plastikiT.<br />

koncertis kulminaciad bisze Sesrulebuli sulxan<br />

cincaZis miniatiurebi iqca - es marTla xalxuri<br />

da erovnuli, da instrumentirebiT Zalian Tanamedrove<br />

musika. jer `cekva” daukres, mere `cicinaTela”.<br />

darbazi ovaciebiT See<strong>ge</strong>ba am maTTvis uCveulo<br />

da Tavisebur han<strong>ge</strong>bs. me ki, roca `cicinaTelas”<br />

melodia gavigone, violinosa da Celos eqspresiuli<br />

solos SesrulebiT, ubralod, tirili<br />

mominda, rac imas niSnavs, rom sulis siRrmeSi maSinve<br />

aJRerda yvela Rrmad Camaluli simi, qarTul<br />

miwasTan kavSiris mauwyebeli.<br />

yvelasaTvis cnobilia, rom wels msoflio politikur<br />

arenaze TamaSdeba sayovelTao mniSvnelobis<br />

udidesi intriga: vin gaxdeba noemberSi SeerTebuli<br />

Statebis prezidenti? 72 wlis jon mak keini<br />

- amerikis gmiri, admirali babuis da aseve admirali<br />

mamis STamomavali, Tu 46 wlis barak obama - metisi,<br />

axali amerikis gansaxiereba da imedi. msoflio<br />

gulis fancqaliT elodeba am uCveulo Serkinebas.<br />

Tavis saredaqcio werilSi `liberasioni” wers:<br />

`arCevnebi jer ar Catarebula, da mas ukve daerqva<br />

istoriuli. pirvelad amerikis istoriaSi, Savkanianma<br />

moipova politikuri partiis mandati prezidentobisTvis.<br />

ramdenime TveSi ilinoisis senatorma<br />

SeanjRria amerikuli politikis tradiciuli<br />

kodebi. kenieli mamis Svilma Tavidanve uaryo “Savi<br />

kandidatis” roli imisaTvis, rom amaRlebuliyo<br />

rasiul dapirispirebebze, miseuli “sxva amerikis”<br />

imedi gaerTianebis SesaniSnav moZraobad aqc-<br />

41


42<br />

ia. hilari klintoni iyo pirveli, vinc saTanadod<br />

ver Seafasa is cvlilebis wyurvili, romliTac moculi<br />

iyvnen amerikelebi. cxadia, obamas jer kidev<br />

bevri aqvs mosapovebeli, - TeTri amerikis Zveli<br />

demonebi jer sabolood ar gamqralan. obamam unda<br />

moaxerxos, rom misi ocneba, romelic marTin lu-<br />

Ter kingis mere milionobiT amerikelis ocnebac<br />

aris, damkvidrdes, rogorc axali eris realoba”.<br />

praimerebSi Tavisi gamarjvebis dRes 46 wlis senatorma<br />

ase mimarTa Tavis amomrCevels: “radganac<br />

Tqven gadawyviteT, rom vaSingtonSi unda moxdes<br />

cvlilebebi; radganac Tqven gjeraT, rom es weliwadi<br />

sxvebisgan gansxvavebuli unda iyos; radganac<br />

Tqven SesZeliT ar mi<strong>ge</strong>qciaT yuradReba Tqveni eWvebisa<br />

da SiSebisaTvis, aramed yuri mi<strong>ge</strong>gdoT Tqveni<br />

yvelaze didi imedebisa da yvelaze maRali miswrafebebisTvis,<br />

Cven mivadeqiT istoriuli mogzaurobis<br />

dasasruls da axalis dasabams, romelic ganaaxlebs<br />

amerikas da gaakeTilSobilebs mas”. xalxi<br />

sulganabuli da cremlmoreuli usmenda am marTlac<br />

axleburi suliskveTebiT gamsWvalul sityvas.<br />

yovelma qarTvelma icis, ra mniSvnelobisaa CvenTvisac<br />

amerikis momavali prezidentis vinaoba. respublikeli<br />

mak keini - saqarTvelos da misi prezidentis<br />

piradi megobari, romelic araerTxel iyo<br />

Cveni qveynis stumari da romelmac, aseve araerTxel,<br />

aSkarad da Tamamad gamoxata Cveni mxardaWera<br />

Zlieri qveynebis sawinaaRmdegod, da mis gverdiT,<br />

qarizmatuli demokrati obama, demokratiul RirebulebaTa<br />

damcveli, da, sxvaTa Soris, manac, erTxel,<br />

saqarTvelosTvis sasar<strong>ge</strong>blo rezolucias dauWira<br />

mxari senatSi... magram mak keinis daintereseba<br />

Cveni qveyniT mainc sul sxvaa, vinaidan is pirad<br />

ganwyobebs da emociebs emyareba.<br />

15 ivlisis “le mondi” aqveynebs werils saTauriT:<br />

“barak obama - planetis fenomeni”. gazeTs mohyavs<br />

timoTi garton eSis, oqsfordSi evropul saqmeTa<br />

mkvlevaris, gamonaTqvami: “obamamania gaxda<br />

planetis fenomeni, ufro sayovelTao, vidre dianomania”.<br />

sainteresoa, ara?<br />

kenieli mahmadiani mamis da amerikeli dedis Svili,<br />

is, faqtiurad, mesame samyaros amerikelia, romelic<br />

piradad aris dakavSirebuli sxva kontinentebTan.<br />

komentatorebi Tvlian, rom dabadebuls<br />

havaiSi, gazrdils indoneziaSi, diplomirebuls harvardSi,<br />

mas advilad SeuZlia kulturuli barierebis<br />

gadalaxva.<br />

garedan danaxuli, is xiblavs yvelas. 24 qveyana-<br />

Si Catarebuli gamokiTxvebiT, barak obamas kandidatura<br />

ara marto aRvivebs did imedebs, aramed<br />

mkveTrad aumjobesebs aSS-s imijs msoflioSi. iqmneba<br />

STabeWdileba, rom mas SeuZlia daamyaros wesrigi<br />

am gawvalebul planetaze 11 seqtembris tra<strong>ge</strong>diis<br />

mere da Searigos SeerTebuli Statebi dan-<br />

arCen samyarosTan. am gamokiTxvebiT, obamas xmas<br />

miscemda fran<strong>ge</strong>bis 84%, ingliselebis - 82%, <strong>ge</strong>rmanelebis<br />

- 74%, espanelebis - 72%. is aseve popularulia<br />

avstraliaSi, iaponiaSi, samxreT koreaSi.<br />

magram SigniT, amerikaSi, yvelaferi ase naTeli<br />

ar aris. mak keins aqvs Tavisi upiratesobebi, es, upirveles<br />

yovlisa, misi patriotizmia da amerikuli<br />

TviTmyofadobis upirobo aRiareba. misi mizania -<br />

daamyaros mWidro urTierTobebi sxva qveynebTan,<br />

oRond, Zlieris poziciebidan. misi winadadebaa -<br />

Seiqmnas demokratiul qveyanaTa liga da gairicxos<br />

ruseTi ZlierTa rvianidan(!), riTic is amerikas<br />

absoluturi he<strong>ge</strong>monis rolSi amkvidrebs. aris kidev<br />

erTi, amerikelebisTvis mniSvnelovani momenti:<br />

amerikis prezidentebs tradiciulad maRali<br />

samxedro wodebebi aqvT. franklin ruzvelti msaxurobda<br />

flotSi, rogorc prezident vilsonis mdivani;<br />

eizenhaueri iyo <strong>ge</strong>nerali, niqsoni - sazRvao<br />

jaris oficeri; aseve fordic. reiganma moixada samxedro<br />

samsaxuri; jon kenedi da ufrosi buSi omis<br />

gmirebi iyvnen. amerikelebi udides pativs scemen<br />

mak keins, rogorc vietnamis gmirs, romelmac am<br />

omis dros araerTi keTilSobiluri qmedeba Caidina,<br />

da admiralebis STamomavals. obamas ki, yvela<br />

sxva prezidentisgan gansxvavebiT, amerikis jarSic<br />

ki ar umsaxuria. amitom bevr amerikelSi safuZvlian<br />

eWvs iwvevs misi momavali mTavarsardloba.<br />

da kidev, arsebobs hilari klintonis fenomeni,<br />

romelmac SeerTebuli Statebis masStabiT uZlieresi<br />

kampania Caatara, xmaTa saerTo raodenobiT -<br />

19 milioniT - mougo obamas da damarcxda mxolod<br />

super delegatTa xmebiT. aman gamoiwvia risxva<br />

barak obama, hilari klintoni


qali amomrCevlebisa, romlebic Tvlidnen, rom,<br />

rogorc iqna, dadga maTi dro, da rom am kacma, obamam,<br />

mosulma arsaidan, waarTva qals SesaZlebloba<br />

gamxdariyo msoflios uZlieresi qveynis prezidenti.<br />

bevri eqsperti eWvobs, rom isini sabolood<br />

xmas miscemen obamas. gamokiTxvebis mixedviT,<br />

aseTi klintonis momxreTa mxolod 60 procentia.<br />

17% xmas miscems mak keins, 22% ki saerTod ar apirebs<br />

arCevnebSi monawileobas. vaSingtonel korespondents<br />

mohyavs erT-erTi qali amomrCevlis sityvebi:<br />

“xma mivce obamas? arasodes! diax, is Cveni<br />

axali rok varskvlavia, axali amerikuli kerpi. magram<br />

ara prezidenti, romelic Cven gvWirdeba”. virjiniel<br />

meddas surs mak keinis gamarjveba, vinaidan<br />

imedi aqvs, rom hilari klintoni kidev ufro<br />

gaZlierebuli dabrundeba 2012 wels. da aseTi amomrCeveli<br />

sakmaod bevria.<br />

amitom intrigis arsi imaSia, rogor moiqceva hilari.<br />

marTalia, man mouwoda Tavis amomrCevels,<br />

xma misces demokrat obamas, magram yvela komentatori<br />

ar aris darwmunebuli mis gulwrfelobaSi.<br />

maTi azriT, is namdvilad apirebs Tavisi kandidaturis<br />

ward<strong>ge</strong>nas momaval arCevnebze, es ki mxolod<br />

maSin iqneba SesaZlebeli, Tu amJamindel arCevnebSi<br />

gaimarjvebs respublikeli.<br />

Cems gonebaSi imdeni vimeore marina cvetaevas<br />

leqsi - “çà ýòîò àä, çà ýòîò áðåä, äàðóé ìíå ñàä<br />

íà ñòàðîñòü ëåò, ñàä îäèíîêèé êàê ñàìà“ da ise<br />

gaviTavise misi striqonebi, rom, mgoni, marTlac<br />

davijere: parizis gareubnis es baRi, romelic akravs<br />

Cemi dRevandeli sacxovreblis fanjrebs, - Ce-<br />

mi baRia, romliTac RmerTma cxovrebis miwurul-<br />

Si damasaCuqra. `am jojoxeTis da bodvis gamo, gTxov,<br />

sibereSi baRi miboZe... baRi, euli, rogorc me Tvi-<br />

Ton”... hoda, ai, am Cems mier miTvisebul, Tu gan<strong>ge</strong>bis<br />

mier boZebul baRSi, am ramdenime dRis win, aRmovaCine<br />

ku. ku mosuli arsaidan. baRi ori mxridan<br />

saxliT aris garSemortymuli, da kidev or mxares<br />

aguris maRali kedelia. ucnauria, saidan da rogor<br />

unda gaCeniliyo ku am Semofarglul sivrceSi,<br />

Tavs vimtvrevdiT eleni da me. es ucnauri cxoveli<br />

ki sruliad bunebrivad grZnobda Tavs, idga(?)<br />

gayuCebuli mwvane balaxze, ezos SuagulSi da umetyvelo<br />

TvalebiT misCereboda sivrces. da gonebaSi<br />

maSinve gacocxlda warsuli: didi xnis winaT,<br />

roca Cemi Svilebi jer patarebi iyvnen, da roca yovel<br />

zafxuls Cvens sayvarel da mSobliur Telav-<br />

Si vatarebdiT, zaira arseniSvilis aseve mSobliur<br />

saxlSi, erTxel, zustad aseve, rogorc axla, ezo-<br />

Si aRmovaCineT ku! misi gamoCena yvelam, didebmac<br />

da bavSvebmac, aRviqviT, rogorc saswauli. bavSvebi<br />

Tavs dastrialebdnen ezos axal binadars, saxelic<br />

daarqves - rikiku, Zalian popularuli `riki<br />

tiki tavis” gavleniT, rac ukve moSinaurebas niSnavda.<br />

da mere, erT dRes, rikiku gaqra. bavSvebma eZebes,<br />

eZebes da bolos ipoves, ezos siRrmeSi, mkvdari.<br />

mezoblebi ambobdnen, mzeze gaxmao.bavSvebs ukvirdaT,<br />

Tu dascxa, ratom ar Seafara Tavi Crdils?<br />

da ai axla, aq, ivriSi, isev saidanRac ucnaurad movlenili<br />

ku! netavi Telaveli rikikus suli xom ar<br />

Casaxlda masSi? es azri maxalisebs da am parizel<br />

javSnian arsebas Cem gulSi rikikus veZaxi. imisaTvis,<br />

rom warsuli ar qrebodes ukvalod, rom yove-<br />

jon makkeini


44<br />

lTvis, roca momindeba, vxedavde, rogor darbian<br />

da Cxuboben zairas ezoSi patara qeTi da nuca, da<br />

rogor xarxarebs Tu iRuSeba lado... ho, imisaTvis,<br />

rom CemSi yovel wuTs cocxlobdes warsuli.<br />

“Tu ar viciT, saiT mivdivarT, is mainc vicodeT,<br />

saidan movediT~...<br />

axla Cem SviliSvilebs hyavT ananurSi sami patara<br />

ku, romelTac, Cveni Telaveli kus gavleniT, daarqves<br />

rikiku, likiku da cikiku... esec im gardasul<br />

dReebTan kavSiria.<br />

qarTuli kulturis zeimi, romelic namdvili<br />

siamayis grZnobiT gavsebs: monparnasis muzeumSi<br />

mowyobili gamofena - `parizi - monparnasi - Tbilisi.<br />

elene axvlediani - vera faRava. maTi parizuli<br />

ociani wlebi~.<br />

aq yvelaferi uCveuloa, TviTon patara, myudro,<br />

orsarTuliani muzeumic da, rac mTavaria, garemoc.<br />

parizis erT-erT centrSi, monparnasis SuagulSi,<br />

Sedixar Zalian grZel, viwro ezoSi, romelic<br />

raRaciT Zveli Tbilisis ezoebs gagonebT, axla ratomRac<br />

italiurs rom veZaxiT. ezo mcenareebsa da<br />

yvavilebSia Carguli. mis orive mxares - mxatvarTa<br />

saxelosnoebia da Ria karebSi Cans sxvadasxvagvari<br />

tiloebi, qandakebebi, Zveleburi ulamazesi nivTebi...<br />

raRac ucnauri ganwyobileba <strong>ge</strong>ufleba, TiTqos<br />

dRevandeli Tanamedrove parizidan romeliRac<br />

gasul saukuneSi Seabije...<br />

gamofenis wardginebaSi weria: `muzeumi agrZelebs<br />

Tavis gzas - warmoadginos ZiriTadi artistuli<br />

mimarTulebebi, romelTac xidebi gades dedaqalaqis<br />

am ubnidan msoflios sxvadasxva qveynebisaken.<br />

elene axvledianis da vera faRavas gamofena<br />

mniSvnelovania im mxrivac, rom asaxavs kulturul<br />

da artistul kavSirebs, romlebic arsebobs saqarTvelosa<br />

da safran<strong>ge</strong>Ts Soris, da aaSkaravebs maT<br />

Zalas da aucileblobas guSin, iseve, rogorc dRes~.<br />

gamofena istoriul konteqstSia moqceuli. saqarTvelos<br />

respublikis damoukideblobis deklaracia<br />

(romelsac, sxvebTan erTad, lados mamis - Salva<br />

aleqsi-mesxiSvilis xelmowera amSvenebs, rac<br />

ladosTvis mudmivi siamayis wyaro iyo)...droiT da-<br />

Rdasmuli fotoebi: parizi, monparnasi, ociani wlebi,<br />

monparnasis quCebSi da kafeebSi - Cveni mxatvrebi,<br />

“parizul jgufad” monaTlulni: lado gudia-<br />

Svili, daviT kakabaZe, elene axvlediani, vera faRava.<br />

fotoebs me-20 saukunis ociani wlebis surneli<br />

dahkravs. elene axvlediani brijebSi, halstuxiT,<br />

moklefarflebiani, im droisaTvis Cveuli SlapiT.<br />

misi ganumeorebeli silueti eifelis koSkis<br />

fonze...<br />

ori axalgazrda qali, ori mxatvari, elene da vera.<br />

erTi - mivlenili xelisuflebis mier msoflio<br />

kulturis centrSi - parizSi, mxatvrobaSi daostatebis<br />

mizniT, - ucnauria, magram sabWoTa sistemis<br />

gariJraJze es ratomRac SesaZlebeli iyo, - da meore<br />

- emigrantebis Svili, samudamod dasaxlebuli<br />

am qalaqSi. ori mxatvari, romelTa gzebi maSin, im<br />

ocian wlebSi gadaikveTa, raTa mere, 1927-Si samudamod<br />

daSoreboda erTmaneTs. maSin elenem parizSi<br />

Tavisi saocari etiudebi - SiSveli naturebis mTeli<br />

seria daxata, Seqmna ferweruli tiloebi, sadac<br />

gamoikveTa misi xelwera, romelic `raRaciT gvagonebs<br />

pisaros~, rogorc weren fran<strong>ge</strong>bi: `parizis<br />

erTi kuTxe~, `parizis muSaTa ubani~, `parizis gareubani~...<br />

axvledianis ferweras sul axalgazrdobidan<br />

vicnobdi, magram arasdros menaxa misi etiudebi,<br />

da axla momajadova im Zalam da eqspresiam, romelic<br />

am SiSvel naturebSia Cadebuli. davdiodi am<br />

didi <strong>ge</strong>movnebiT da profesionalizmiT mowyobil<br />

gamofenaze, sadac epoqis dasaxasiaTeblad gudiaSvilis,<br />

kakabaZis, qiqoZis TiTo tilo da qeTevan ma-<br />

RalaSvilis `elene axvledianis portretic~ iyo gamofenili<br />

da Tvalwin medga es axalgazrda mSvenieri<br />

qali, Tavis megobrebTan - daviT kakabaZesa da lado<br />

gudiaSvilTan erTad - Cabmuli parizis imdroindel<br />

artistul bohemaSi, sul axalgazrda mxatvari,<br />

romlis namuSevrebi regularulad ifineboda<br />

`Semodgomis salonSi~ da `damoukidebelTa salon-<br />

Si~, sadac pol siniakma misi erT-erTi ferweruli<br />

tilo iyida. mere misi personaluri gamofenac Sedga<br />

parizul galereaSi - “oTxi gza”. ase iwyeboda<br />

es intensiuri, didi artistuli momavlisTvis gzagaxsnili<br />

cxovreba, romelic uecrad dasrulda 1927<br />

wels, roca axalgazrda qarTveli mxatvrebi saqar-<br />

TveloSi daabrunes, daabrunes imisaTvis, rom arasdros<br />

arsad aRar gaeSvaT da yvelanairad SeezRudaT<br />

TavianT SemoqmedebaSi.<br />

“eliCka”, rogorc mas axloblebi eZaxdnen, deda-<br />

CemTan da mamidaCemTan megobrobda. roca deda aTwliani<br />

gadasaxlebidan dabrunda, is xSirad modioda<br />

CvenTan. da Cems mexsierebaSi amotivtivda gadaviwyebuli<br />

epizodi: es iyo Cemi pirveli Sexvedra<br />

elene axvledianTan. sxedan Cvens did oTaxSi, barnovis<br />

quCaze, Savdermatingadakrul sarkeebian “atamankaze”<br />

gorozi Sesaxedaobis, Cemi aRqmiT marad<br />

SublSekruli cnobili mxatvari da cixeebisa da gadasaxlebebis<br />

Sedegad mTlad Tavis TavSi wasuli,<br />

sulier martoobas Sexiznuli dedaCemi. da uceb, CemTvis<br />

moulodnelad, dedas gamoaqvs Tavisi `im cxovrebis~,<br />

anu gadasaxlebis Sesaxeb dawerili moTxrobebi<br />

(Tu moTxroba, aRar maxsovs) da ukiTxavs am<br />

ucxo qals. me saSinlad vRelav. ise zustad vici,<br />

ras grZnobs am dros dedaCemi, - es moTxrobebi xom<br />

im pirquSi warsulis anareklia, romelzec deda arasdros<br />

da aravisTan laparakobs, - amitomac dRemde<br />

misi mkiTxvelebi mxolod me da kidev ramdenime<br />

uaxloesi adamiani viyaviT. da uceb, es saxelganTqmuli<br />

mxatvari, eliCka! ra aris misTvis cixe, vorkuta,<br />

“xalxis mtrebis ojaxis wevrTa” uTavbolo xe-


tiali CrdiloeTis yinulovan okeaneSi da tundraSi?<br />

rogorc axla vxvdebi, maSin araferi vicodi<br />

elene axvledianis Sesaxeb da is, ubralod, svebednieri<br />

mxatvari megona. amitom Seusabamod momeCvena<br />

dedas survili gaeziarebina misTvis Tavisi Rrmad<br />

Camaluli gancdebi. deda kiTxvas amTavrebs. siCume<br />

Camovardeba. da me vxedav, rom Cemi pirquSi `tiotia<br />

eliCka~ tiris. tiris da arc malavs cremlebs.<br />

mere wamod<strong>ge</strong>ba, Tavisi didi nabijebiT gaivl-gamoivlis<br />

oTaxSi, cxvirsaxocs amoiRebs, cremlebs<br />

moiwmends da misTvis Cveuli rixiT SesZaxebs: Íóöà,<br />

äîðîãàÿ, çòî òàê ïðåêðàñíî! Èõ íàäî îáúçÿòåëüíî<br />

íàïå÷àòàòü. im wuTs iseTi Sveba vigrZeni, TiTqos<br />

umaRlesma cenzorma arsebobis neba darTo moTxrobebs<br />

da, maTTan erTad, TviTon dedaCems, Tumca<br />

gulSi gamecina dabeWdvis winadadebaze, vinaidan<br />

mSvenivrad vicodi, rom amaze maSin ocnebac ar SeiZleboda,<br />

- es xom is Savbneli wlebi iyo, stalinis<br />

sikvdilis wina wlebi! TviTon eliCka axvledianis<br />

Sesaxeb ki im dRis mere bevri ram gavi<strong>ge</strong> da Semrcxva<br />

kidec Cemi wuTieri undoblobis.<br />

da kidev erTi uZlieresi xati warsulidan: perovskaias<br />

quCaze, elene axvledianis saxelosnoSi -<br />

rixteris da dorliakis koncertebi! es udidesi kulturuli<br />

da, SeiZleba iTqvas, paradoqsuli movlena<br />

Cveni qalaqis cxovrebaSi. iqvea pasternakic.<br />

Tumca namdvilad ar maxsovs, es koncertze xdeba,<br />

Tu sxva dros, magram pasternakic eliCkas didi megobaria<br />

da masTan namdvilad minaxavs. da, albaT,<br />

parizis Tavisuflebas SeCveuli mxatvrisTvis es<br />

kavSirebi sabWoTa iZulebiTi karCaketilobis er-<br />

Tgvari kompensaciaa. es kavSirebi ki marTlac WeS-<br />

elene axvlediani<br />

maritia da xelisuflebis mimarT amboxis tolfasi.<br />

didi rusi mxatvrebis da poetebis ltolvac saqarTvelos<br />

mimarT SemoqmedTa Tavisuflebisken mudmiv<br />

swrafvas gamoxatavs. radganac, miuxedavad saerTo<br />

bediswerisa, saqarTveloSi mainc arsebobda<br />

nagleji Tavisuflebisa, romelic ideologiis marwuxebmac<br />

ver Cakla sabolood. es ician monparnasis<br />

muzeumis organizatorebmac, romlebic TavianT<br />

wardginebaSi Tbiliss sabWoeTis `artistizmis<br />

akvans~ uwodeben, saubroben imaze, rogor gadaiqca<br />

elene axvledianis saxli kulturis kerad, sadac<br />

Tavs iyridnen qarTveli da rusi musikosebi,<br />

poetebi da mxatvrebi da ra aRtacebas iwvevda ma-<br />

TSi es `warmtaci da idumali~ pirovneba.<br />

vera faRava Cemi parizeli deidebis - qeTo asaTianis<br />

da boka wulaZis - kargi nacnobi iyo. qeTosTan<br />

erTad mis saxelosnoSic vyofilvar. is Tavisi<br />

sidarbaisliT da mokrZalebulobiT axdenda STabeWdilebas,<br />

maSin, rodesac saerTaSoriso aRiareba<br />

hqonda mopovebuli da 1966 wels safran<strong>ge</strong>Tsac ki<br />

warmoad<strong>ge</strong>nda veneciis bienaleze. cxovrebis meore<br />

naxevarSi abstraqciisken gadaixara, romelic,<br />

misive sityvebiT rom vTqvaT, `ganicada, rogorc<br />

aucilebloba~, da `rogorc sinaTlis saxecvlilebebis<br />

absoluturi Zieba~.<br />

saqarTvelos saelCos - ufro zustad, mamuka kudavas<br />

da eka enuqiZis - iniciativiT, am iSviaT gamofenas<br />

davamTxvieT Cveni damoukideblobis dRis<br />

aRniSvna, ris gamoc es tradiciuli dResaswauli<br />

SeiZleba zedmetad xalxmravali, magram, amave<br />

dros, ufro gansakuTrebuli da xelovnebasTan<br />

Serwymuli gaxda.<br />

rixteri<br />

45


elene axvledianis da vera faRavas gamofenis afiSa


`cxovrebam Sxami masmia,<br />

me kaxur Rvinod Sevir<strong>ge</strong>~<br />

adreuli axalgazrdobidan vaJas es sityvebi Cemi<br />

sicocxlis mrwamsad vaRiare. da namdvilad mjeroda,<br />

rom mec ase varsebobdi, rom vaxerxebdi cxovrebis<br />

mier TasebiT morTmeuli Sxamis RvinosaviT<br />

Ser<strong>ge</strong>bas. magram uecrad, moulodnelad, sicocxlis<br />

miwuruls am sityvebmac dakar<strong>ge</strong>s TavianTi<br />

Zala. marTla SevZeli Sxamis Rvinod qceva, Tu es<br />

mxolod Tavis motyueba iyo?<br />

rogor unda gauZlo tkivils, romelic uceb, da<br />

TiTqos samudamod, Casaxlda SenSi. is yvelgan aris,<br />

Sens SigniT, Sens gareT. dagyveba, rogorc cocxali<br />

arseba, Tu rogorc Crdili. Signidan gRrRnis<br />

da ganadgurebs. piradi tkivili, gadajaWvuli saerTosTan.<br />

s a s o w a r k v e T i l e b a. ra metyveli<br />

sityvaa da ramdenis mTqmeli!<br />

da uceb, am dilas moxda sul ubralo ram: gavaxile<br />

Tvalebi da davinaxe adreuli mzis mkrTali<br />

sxiviT Seferili vardi, romelic ezodan mosdgomoda<br />

Cems fanjaras... da guli Semiqanda (vardi -<br />

mSvenierebis stereotipi)...<br />

guSin saRamos ki damireka strasburgidan Cemma<br />

ufrosma SviliSvilma, romelic internetSi uyurebda,<br />

am sayovelTao finansuri krizisis pirobebSi,<br />

rogor agrovebda msoflio CvenTvis oTxnaxevar<br />

miliards! lados xma uTrToda aRfrTovanebisgan:<br />

es xom marto ekonomikuri daxmareba ar<br />

aris, aramed arnaxuli solidarobis gamovlineba,<br />

da kidev Cveni moraluri gamarjveba da stabilurobis<br />

da ganviTarebis garantia!<br />

da mere, diliT vardic moulodnelad moadga<br />

Cems fanjaras. Tu is mTeli am xnis manZilze aq iyo<br />

da me ver vxedavdi? albaT es aris sixaruli. sixaruli...<br />

aRarc maxsovda misi feri. axla vxvdebi,<br />

rom is marTlac v a r d i s feria.<br />

kidev erTi Semobruneba Cems sulier cxovreba-<br />

Si. ase CaibeWdeba Cems mexsierebaSi es dRe.<br />

cxovrebam Sxami masmia, me kaxur Rvinod Sevir<strong>ge</strong>...<br />

18 oqtombers “le mondSi” daibeWda natali nu<strong>ge</strong>iredis<br />

CvenTvis sayuradRebo werili saTauriT<br />

“rusuli Tavsatexi dasavleTisTvis” :<br />

“saqarTvelos omma Secvala dasavlelebis damokidebuleba<br />

ruseTisadmi. aqamde, putinis wleb-<br />

Si ruseTs aRiqvamdnen, rogorc partniors, rTuls,<br />

magram mainc gasa<strong>ge</strong>bs. kremlis xSirad xmauriani<br />

ritorika aRiqmeboda, rogorc mouxeSavi swrafva<br />

saerTaSoriso prestiJisaken, romlis ukan mxolod<br />

saxelmwifos aRd<strong>ge</strong>nis survili imaleboda. magram<br />

am zafxuls gamoCnda sxva saxe: ruseTi - dampyrobeli,<br />

mowadinebuli, iaraRiT daamxos mezob-<br />

eli qveynis xelisufleba da Secvalos dad<strong>ge</strong>nili<br />

sazRvrebi. ficxi partnioridan ruseTi gadaiqca<br />

usafrTxoebis problemad. mas mere dasavlelebi<br />

cdiloben, Secvalon TavianTi politika. “magram<br />

verc SeerTebulma Statebma da verc evropam ver<br />

ipoves jerjerobiT pasuxi”, rogorc ambobs stefan<br />

sestanoviCi, madlen olbraitis mrCeveli sabWoTa<br />

kavSiris sakiTxebSi.<br />

8 oqtombers elizem warmoadgina iniciativa: daiWiros<br />

sityvaze ruseTis prezidenti - dimitri medvedevi,<br />

romelmac ilaparaka “evropul civilizaciaze”,<br />

sadac ruseTs eqneba Tavisi adgili. evropelebs<br />

undaT, dadon fsoni axalgazrda xelmZRvanelze;<br />

maTi azriT, is putinze naklebad unda iyos<br />

travmirebuli “damcirebiT”, romelic gamoiwvia<br />

sabWoTa kavSiris dakargvam.<br />

faqtobrivad, evropelebi ibnevian ruseTis namdvili<br />

miswrafebebis Sefasebisas. ruseTsa da saqarTvelos<br />

Soris xuTdRiani omis miRma imaleboda<br />

farTo ambiciebi: aeZulebina dasavleTi, uari eTqva<br />

amerikul raketsawinaaRmdego farze, nato-s<br />

gafarToebaze. ruseTis gaTvlebSi figurirebda<br />

iranis atomuri dosiec.<br />

... mosalodnelia, rom momavalSi diskusiebi kidev<br />

ufro mwvave gaxdeba, radganac 2009 wels evrokavSiris<br />

saTaveSi movlen Cexebi da Semdeg Svedebi,<br />

romlebic bevrad ufro mkacrad afaseben moskovs.<br />

evropuli erTianoba saqarTvelos mimarT<br />

emyareba mravalmxriv strategias: Sewyvitos “Zveleburi<br />

urTierToba” ruseTTan, magram ar dauSvas<br />

misi izolacia. amave dros, yalibdeba axali ur-<br />

TierToba aRmosavlel mezoblebTan da gacxadebulia<br />

Zalisxmeva energiis axali wyaroebis mosapoveblad.<br />

buSis mimavali administracia kmayofili Cans evropelebis<br />

iniciativebiT. “es aCvenebs, rom saqme<br />

exeba ara problemebs ruseTsa da amerikas Soris,<br />

aramed problemas ruseTsa da saerTaSoriso erTobas<br />

Soris”, ambobs dan fridi. oseTisa da afxazeTis<br />

damoukideblobis cnobis mere moskovi sakvirvelad<br />

izolirebuli aRmoCnda, gansakuTrebiT<br />

CineTis mxardaWeris gareSe. 200 evropeli damkvirveblis<br />

Casvla saqarTveloSi sruliad axali movlenaa.<br />

zafxulis omamde evropa ar amJRavnebda<br />

dainteresebas regioniT.<br />

TandaTan Tavs iCens winaaRmdegobebi ruseTis<br />

xelisuflebis SigniT. diplomatebi Tvlian, rom<br />

putinma, gaRizianebulma imiT, rom misma propagandam<br />

ver moaxerxa saerTaSoriso sazogadoebriobis<br />

winaSe saqarTveloze Tavdasxmis gamarTleba,<br />

47


48<br />

martom gadawyvita gadaelaxa zRvari “axali saxelmwifoebis”<br />

- afxazeTis da oseTis - aRiarebiT.<br />

dazianda qveynis reputacia. amas daemata finansuri<br />

vardna. medvedevi yvelafers gaakeTebs, rom<br />

aRadginos Tavisi xelisuflebis imiji. evropa ki<br />

Seecdeba, misces gza moskovSi “realistur” dinebas<br />

“Zerebis” sawinaaRmdegod”.<br />

vfiqrob, rom es statia Tavisi obieqturobiT ipyrobs<br />

yuradRebas. ruseTTan urTierToba dRes<br />

marTlac uaRresad aqtualur problemad iqca dasavleTisTvis:<br />

ruseTis izolireba, Tu yvela Ronis<br />

xmareba, rom es ucnauri qveyana saerTaSoriso<br />

normebis farglebSi moaqcion. me mainc mgonia, rom<br />

evropelebs ar esmiT erTi elementaruli ram: bevrad<br />

ufro saxifaToa moskovTan daTmobebze wasvla,<br />

vidre misi izolireba; an SeiZleba esmiT kidevac,<br />

magram daTvis moSinaurebas arCeven.<br />

“herald tribiunma” kidev ufro radikaluri werili<br />

gamoaqveyna: “evropis rusuli problema”:<br />

“ruseTs ar unda hqondes ufleba, Secvalos ZaliT<br />

saqarTvelos (an nebismieri sxva qveynis) saz-<br />

Rvrebi. sanam evropelebi ar gaerTiandebian aSSsTan<br />

erTad moskovis Tavgasulobis winaaRmdeg,<br />

ruseTis liderebi naklebad igrZnoben zewolas<br />

Tavisi qcevis Sesacvlelad.<br />

evrokavSiri gayofilia ukiduresad SeSinebulebad<br />

da axlomxedvelobiT gabruebulebad. pirvel<br />

jgufSi arian yofili sabWoTa satelitebi, anu<br />

poloneTi da baltiis qveynebi, romelTac erTad<br />

Sekribes TavianTi SiSi, da maT SeuerTda britane-<br />

Ti. meoreSi arian <strong>ge</strong>rmania, italia da safran<strong>ge</strong>Ti<br />

(batoni sarkozi gamonaklisia), romelTac yvelaferze<br />

maRla daayenes vaWroba da ruseTis ener<strong>ge</strong>tikuli<br />

simdidre.<br />

navTobisa da gazis wyalobiT, moskovs aqvs kozirebi,<br />

magram arc imdenad Zlieri, rogorc mas hgonia.<br />

aSS-s administraciam samarTlianad ganacxada,<br />

rom erTi qveynis calmxriv qmedebas - anklavebis<br />

damoukideblobis aRiarebas - ar SeuZlia realurad<br />

Secvalos situacia. aseTi gancxadebebi unda<br />

modiodes atlantikis orive mxridan.<br />

evrokavSirma ar unda ganaaxlos molaparakeba<br />

ruseTTan, vidre ruseTi ar daTanxmdeba, SeuSvas<br />

evropeli damkvirveblebi samxreT oseTsa da afxazeTSi<br />

da ar Seegueba azrs, rom mxolod saerTa-<br />

Soriso sazogadoebriobas xelewifeba anklavebis<br />

statusis gadawyveta. meti daTmoba mxolod gaaZlierebs<br />

ruseTis ambiciebs.”<br />

ar mcildeba istoriis tragikulobis SegrZneba.<br />

kacobriobis istoria, qveynebis, gansakuTrebiT<br />

patara qveynebis istoria, am tragikulobiT aris<br />

daRdasmuli. dro dagvanaxvebs, ramdenad SeuZlia<br />

me-20 saukuneSi Seqmnil saerTaSoriso orga-<br />

nizaciebs maT mier aRiarebul sayovelTao samar-<br />

Tlianobis principebs da solidarobas am istoriulad<br />

determinirebuli tragikulobis Serbileba.<br />

da ramdenad SeZleben patara qveynebi, gadalaxon<br />

martooba, romelic istoriam arguna xvedrad.<br />

es procesi ase Tu ise dawyebulia da iqneb pirvelad<br />

am TveebSi saqarTvelom realurad igrZno,<br />

rom aRar aris marto. RmerTma qnas, rom es gancda<br />

ar iyos wuTieri.<br />

Cemi kidev erTi dabadebis dRe, romlis mimar-<br />

Tac arafers ar vgrZnob, gulgrilobis garda. “rusTavi<br />

2”-dan damireka irma nadiraSvilma, SemomTavaza<br />

jgufis gamogzavna am dRis gadasaRebad. me madlobac<br />

vuTxari yuradRebisTvis da kategoriuli<br />

uaric - saerTodac ar miyvars yvelanairi iubileebi<br />

da miT umetes axla, roca aravis ar gvilxins!<br />

sabolood iyo is, rac yvelaze ufro bunebrivia,<br />

viyaviT yvelani erTad da martoni, me da Cemi Svilebi,<br />

SviliSvilebi, xuTi SviliSvili... yvelaze ubralo<br />

da, swored amitom, yvelaze naRdi Rirebuleba<br />

am qveynad. sicocxlis gagrZeleba. ukvdaveba.<br />

bavSvi, romelic <strong>ge</strong>xveva da ginawilebs “sicocxlis<br />

Zalas” - es Cemi da patara (4 wlis) lanas TamaSia,<br />

risic mas absoluturad sjera da rac TavisTavadac<br />

WeSmaritebaa! Tavidan cota Sewuxda, roca<br />

vuTxari, sicocxlis Zala momeci-meTqi. Sen rom mogce,<br />

me raRa vqna, mec xom unda mqondeso; magram me<br />

davarwmune, rom mas bevri aqvs da ar daakldeba. mas<br />

mere, roca erTad varT, Cveni dila am patara ritualiT<br />

iwyeba, bavSvis xelebis SemoWdoba da “sicocxlis<br />

Zalis” gadmocema. erTxel, roca is hamburgSi


iyo, telefoniT vuTxari Tbilisidan, - momeci sicocxlis<br />

Zala-meTqi. daibna, - telefoniT rogor<br />

mogceo. me vuTxari, - Zalian magrad ifiqre da gadmomiva-meTqi.<br />

dafiqrda, rogorc Cans, es winadadeba<br />

sarwmunod ar CaTvala da patara pauzis mere<br />

miTxra: ici ra, axla anas gamoarTvi da roca Camoval,<br />

isev me mogcemo. aTi wlis anac daeTanxma am SemoTavazebas,<br />

cxadia, ukve gazrdili adamianis ironiiT.<br />

iyo im dRes kidev sxva sixarulebic - bavSvebTan<br />

erTad Semodgomis sxvadasxva ferad mocimcime<br />

tyeSi xetiali, yviTeli da wiTeli foTlebis<br />

krefa, am saqmianobaSi sandros da gios Tavgamodeba,<br />

vinaidan ician, rom miyvars saxlSi, Taroebze<br />

am wiTel-yviTeli foTlebis Semowyoba. amitom es<br />

maTgan saCuqari iyo, TavianT naxatebTan erTad; da<br />

kidev - megobrebis zarebi, esec is, ris gareSe, sicocxlec<br />

ar Rirs (saubedurod, am bolo xans Cveni<br />

megobrebis wre Zalian SeTxelda bunebrivi mizezebis<br />

gamo). bolos dareka eldarma (Sen<strong>ge</strong>laiam).<br />

miTxra bevri kargi sityva, mec - aseve. eldari, romelsac<br />

TiTqos yvelaferi gamosdioda cxovreba-<br />

Si, romelmac gadaiRo mSvenieri da xalxisTvis ase<br />

sayvareli filmebi, romelsac yovelTvis Tan sdevda<br />

warmateba, da uceb - ufskruli, ufskruli, saidanac<br />

verc amoxval! ratom, risTvis?! Svilis (Svilis!)<br />

daRupva. RmerTo, aSore yvelas, yvelas, mtersa<br />

da moyvares! eldaris xma ki iseTi axlobeli<br />

iyo, Cven xom marTla mTeli sicocxle gvakavSirebs<br />

- moskovi, vgiki, kinostudia, kinematografist-<br />

Ta kavSiri, 9 aprili, parlamenti, saerTo miznebi,<br />

saerTo brZola, Cveni ga<strong>ge</strong>biT, yvelanairi obskurantizmis<br />

winaaRmdeg; iyo am mudam daZabul urT-<br />

ierTobaSi aRma da daRma svlebi, namdvili siaxlovec,<br />

wyenac, ganxiblvac, dapirispirebac ki... da<br />

isev daaxloeba, isev erToblivi Widili cxovrebasTan,<br />

isev mudmivi interesi erTmaneTis mimarT,<br />

erTmaneTis filmebis mimarT da, rac mTavaria, mamoZravebeli<br />

ideebis identuroba. im sazarelma<br />

dRem ki yvelaferi gadafara, yvelaferi wvrilmani<br />

da zedapiruli da darCa mxolod WeSmariti siaxlovis<br />

gancda. darCa eldari - Cemi cxovrebis Tanamgzavri<br />

da megobari.<br />

feradi foTlebi yvelgan, ezoSi, oTaxSi - Taroebze...<br />

mkvdari foTlebi...<br />

`da me mivdivar,<br />

uTvistomo, miusafari,<br />

mivyvebi qarebs,<br />

mowyvetili<br />

foToli mkvdari.~ (pol verleni)<br />

am bolo dros sarkozi Cveni qveynis istoriaSi<br />

mniSvnelovan figurad iqca. bedma gagvimarTla,<br />

rom im tragikul dReebSi swored safran<strong>ge</strong>Ti, Tavisi<br />

ase gansakuTrebulad aqtiuri da dinamiuri<br />

prezidentiT, iyo evrokavSiris Tavmjdomare. es<br />

xom naTelia, rom sarkozis simtkicis da Seuvalobis<br />

Sedegad ruseTma ver SeZlo Tavisi “programa<br />

maqsimumis” Sesruleba, rac saqarTvelos saxelmwifoebriobis<br />

srul kolafss isaxavda miznad.<br />

am ramdenime dRis win riCard holbrukma - aSS-s<br />

yofilma elCma gaero-Si - ganacxada televiziiT:<br />

sarkozim da kuSnerma srulad Secvales safran<strong>ge</strong>Tis<br />

imiji msoflioSi. ruseTis saqarTveloze Ta-<br />

SviliSvilebi


50<br />

vdasxmidan ori kviris ganmavlobaSi amerikam araferi<br />

ar gaakeTa. isini ki ukve mesame dRes TviTmfrinavSi<br />

isxdnen moskovisa da Tbilisis mimarTulebiT<br />

da moqmedebdnen. mogvianebiT zogierTi akritikebda<br />

im SeTanxmebas, magram mis gareSe, saer-<br />

Tod araferi ar iqneboda. ase ki ruseTma Tavis namdvil<br />

mizans ver miaRwia.<br />

saerTod es Tema - ruseTis agresiisa saqarTvelos<br />

mimarT - dRemde ar qreba safran<strong>ge</strong>Tis mediidan.<br />

da miuxedavad imisa, rogori iqneba sabolood<br />

am omis politikuri Sede<strong>ge</strong>bi, dRes sruliad<br />

naTelia: moskovis agresiam da afxazeTisa da samxreT<br />

oseTis erTpirovnulma aRiarebam pirvelad<br />

daanaxa dasavleTs ruseTis namdvili saxe.<br />

STambeWdavia sarkozis gaxsniloba. am umZimes periodSi<br />

gamoCnda, rogor cdilobs, alRo auRos<br />

realobas da ar daemorCilos partiebis mier SemuSavebul<br />

dogmebs. amitom mgonia, rom is ar aris<br />

Cveulebrivi politikosi. am mxriv, saintereso iyo<br />

misi guSindeli - 21 oqtombris - gamosvla strasburgSi,<br />

evroparlamentSi da Zalian cocxali ur-<br />

TierToba evroparlamentarebTan. man Tavidanve<br />

parlamentis wevrTa guli moigo imiT, rom sabanko<br />

krizisis daZlevis sferoSi yvela warmateba<br />

mxolod Tavis Tavs ar miawera (bevri sxva SemTxvevisagan<br />

gansxvavebiT) da aRniSna an<strong>ge</strong>la merkelis<br />

da Joze luis zapateros damsaxureba. es ukve namdvilad<br />

axali Strixi iyo misi imijisTvis. mere<br />

Seecada, daeZlia gau<strong>ge</strong>broba da ganacxada, rom is<br />

ar SeerTebia antikapitalistTa laSqars. “prezidentma<br />

sarkozim ilaparaka, rogorc namdvilma evropelma<br />

socialistma, - aSkara simpaTiiT miugo<br />

martin Sulcma, evropeli socialistebis partiis<br />

prezidentma, - SevTanxmdeT, rom Tqven marTlac<br />

ar laparakobT, rogorc frangi socialisti.” da<br />

momRimare sarkozis pasuxi: “socialistebis ganxeTqilebaSi<br />

me virCev baton Sulcs, yovelgvari sinanulisa<br />

da sindisis qenjnis gareSe”. rodesac daniel<br />

kon-benditma sTxova sakuTari Tavis kritikiT<br />

gamosuliyo, radganac sul cota xnis win is<br />

sabazro ekonomikaSi saxelmwifos Carevis winaaRmdeg<br />

gamodioda, sarkozim isev RimiliT upasuxa:<br />

“gavakritiko sakuTari Tavi? <strong>ge</strong>TanxmebiT, magram<br />

me marto ar unda viyo. nu dagaviwydebaT, rom arasdros<br />

kapitalistur sistemas ar moutania imdeni<br />

ngreva, rogorc koleqtivistur sistemebs”. am<br />

sityvebma Zalian gaamxiarula parlamentarebi.<br />

Sexvedris dasasruls martin Sulcma ase mimar-<br />

Ta prezidents: “Tqven kargad imoqmedeT. Cvenze<br />

didi STabeWdileba moaxdina Tqvenma simtkicem. agvistoSi<br />

evropam gaaCera tankebis TbilisSi Sesvla,<br />

oqtomberSi gadaarCina bankebi!” “gaakeTeT ise,<br />

rom dekemberSi man gadaarCinos lisabonis SeTanxmeba!”<br />

- daumata liberal-demokratebis Tavmjd-<br />

omarem - graham vatsonma.<br />

unda iTqvas, rom, didi xania, sarkozis amgvari<br />

qeba-dideba ar mousmenia.<br />

daskvniT sityvaSi safran<strong>ge</strong>Tis prezidentma Tavisi<br />

kritikosebis sapasuxod ganacxada: “ar SeiZleba<br />

konkurenciis principi gadavaqcioT dogmad”<br />

da mouwoda evropas, daadasturos, rom “is gonebiT<br />

axalgazrdaa”.<br />

pesimizmis gaelvebebi:<br />

xandaxan mgonia, rom cxovreba absurdamde uazroa,<br />

vinaidan usaTuod cudad, anu sikvdiliT, mTavrdeba.<br />

rogor unda ifiqro momavalze, roca bevrad meti<br />

droa Sens ukan, vidre Sens win. Tumca aqve maxsendeba<br />

vudi alenis sityvebi:<br />

“momavali mainteresebs imitom, rom iq unda gavataro<br />

darCenili wlebi”. iumori marTlac rom<br />

yvelanairi uimedobis wamalia. Sexede ironiiT Sens<br />

Tavs da yvelafers, rac piradad Sens garSemo xdeba...<br />

da gaicine!<br />

arCevnebamde oriode kviriT adre barak obamam<br />

oficialurad ori dRiT Sewyvita saarCevno kampania<br />

da gaemgzavra haitiSi Tavis 86 wlis bebias-<br />

Tan, romelic mZimed aris avad. kampaniis Sewyveta,<br />

gansakuTrebiT mis miwuruls, sruliad uCveuli<br />

ram aris amerikaSi, amitom am faqtma didi vnebaTaRelva<br />

gamoiwvia demokratTa ri<strong>ge</strong>bSi. momxreebi<br />

sayvedurobdnen TavianT kerps grZnobebis ayolisTvis<br />

da gamarjvebis eWvqveS dayenebisTvis. Tumca,<br />

maSinve gaCnda damamSvidebeli gancxadebebic.<br />

nikolas sarkozi


analitikosebma CaTvales, rom es nabijic winaswar<br />

iyo gaTvlili kandidatis mier da axali xmebis<br />

mopovebas emsaxureboda: amerikelebi xom gansakuTrebiT<br />

mgrZnobiareni arian ojaxuri faseulobebis<br />

mimarT da 86 wlis avadmyofi bebiis monaxulebas,<br />

gacxarebuli politikuri brZolis pirobebSi,<br />

maTTvis usaTuod unda aeCuyebina guli. da<br />

iyo kidev erTi, iqneb ufro mniSvnelovani momentic:<br />

es bebia, obamas dedis deda, TeTrkaniania, da<br />

arCevnebis win misi televiziiT Cveneba damawynarebel<br />

faqtorad unda qceuliyo imaTTvis, visac<br />

jer kidev awuxebs obamas kanis feri. metisi mainc<br />

sxvaa, vidre ubralod Savi, Tan kenieli zangis Svili.<br />

da amerikulma televiziebma marTlac Zalian<br />

farTod gaaSuqes es movlena: prezidentobis kandidati<br />

Tavdaxrili Tavisi moxuci, sneuli, TeTrkaniani,<br />

friad pativsacemi kanzaseli bebiis sas-<br />

TumalTan.<br />

rogorc Cans, amgvari vizualuri Sexseneba obamas<br />

warmomavlobisa aucilebeli gaxda qveyanaSi,<br />

sadac bolo xans, obamas warmatebebis kvaldakval,<br />

sul ufro da ufro daJinebiT daiwyes e. w. “bredlis<br />

efeqtis” gaxseneba. faqti ki aseTia: 80-iani wlebis<br />

dasawyisSi kaliforniis gubernatorad kenWs<br />

iyrida Savkaniani kandidati bredli, romelic Zalian<br />

popularuli iyo da, yvela gamokiTxvis mixedviT,<br />

bevrad uswrebda win Tavis mowinaaRmde<strong>ge</strong>s.<br />

magram sabolood mainc gaimarjva TeTrkanianma kandidatma.<br />

komentatorebis azriT, am faqts erTaderTi<br />

axsna hqonda: bolo wuTSi amoqmedda rasistuli<br />

instinqti da urnis win marto darCenilma amomrCevelma<br />

Tavis gubernatorad mainc TeTrkani-<br />

ans misca xma. demokratebi SiSoben, rom igive Sei-<br />

Zleba ganmeordes dResac, obamas didi upiratesobis<br />

( 5 - 7 procentis) miuxedavad. es SiSi emyareba<br />

mosazrebas, rom siRrmiseul amerikaSi jer kidev<br />

cocxalia rasizmi, da Tumca aseTi amerikeli<br />

dRes aRar acxadebs aSkarad, rom ar uyvars Savebi<br />

- amitomac misi ganwyoba ar aisaxeba gamokiTxveb-<br />

Si, - bolo wuTs, saarCevno yuTis win marto darCenili<br />

is mainc ar miscems xmas Savkanian kandidats.<br />

me ki vfiqrob, rom obamas faqtori imdenad yovlismomcveli<br />

gaxda, rom, yvelanairi bredlis efeqtis<br />

miuxedavad, is mainc gaxdeba amerikis prezidenti.<br />

da kidev vfiqrob, rom es CvenTvisac kargi<br />

iqneba, vinaidan obamas gamarjveba - es marTlac<br />

demokratiuli da progresuli ideebis gamarjvebaa,<br />

rom amas gulis fancqaliT elodeba mTeli<br />

msoflio, rom am aqtiT aRd<strong>ge</strong>ba msoflioSi amerikis<br />

prestiJi, gaZlierdeba misi gavlena da meti<br />

Zala eqneba mis mxardaWeras, rac dRes ase mni-<br />

Svnelovania CvenTvis.<br />

rodesac sasowarkveTa mo<strong>ge</strong>xveva da Ca<strong>ge</strong>Wideba<br />

ise, rogorc cocxali arseba, erTdroulad sayvareli<br />

da saZulveli, romlis moSoreba arc SegiZlia<br />

da arc ginda, rodesac yvelaferi gausaZlisi<br />

xdeba, daZineba, gaRviZeba, adgoma, Cacma da<br />

saerTod arseboba, rodesac sul ubralod ginda,<br />

dawve da ar gaiRviZo, usaTuod xdeba raRac, ufro<br />

xSirad sul umniSvnelo... Semodgomis yviTeli<br />

foToli nela wydeba tots da frTxilad, Zalian<br />

frTxilad wveba miwaze Sens ferxTiT; patara gogo,<br />

Seni SviliSvili da sexnia, magrad, mTeli Ta-<br />

barak obama vladimer putini, dimitri medvedevi


52<br />

visi patara sxeuliT Ca<strong>ge</strong>xveva, rom “mogces sicocxlis<br />

Zala”, rogorc SevTanxmdiT raRac xnis<br />

win da Sen, Senda samarcxvinod, aRar gaxsovda es<br />

SeTanxmeba; uqaro dRes, roca yvelaferi mistiurad<br />

gayuCebulia irgvliv, Seni fanjris miRma uceb<br />

Seirxeva fiWvi, erT mxares, mere meore mxares,<br />

Sen ar <strong>ge</strong>smis am Serxevis mizezi, vinaidan sul<br />

mTlad daiviwye am ezos binadari SaSvi, is ki erTi<br />

wamiT SefrTxialdeba, Tavs gagaxsenebs da isev xes<br />

Seafarebs Tavs... da Sen uecrad xvdebi, rom swored<br />

es aris sicocxle, romelsac TiTqos ganudeqi,<br />

magram romelic Turme isev ise giyvars, sicocxle,<br />

romelic mudmivad ibrZvis, ibrZvis Tavisi<br />

Tavis dasamkvidreblad, ibrZvis yvelgan da yovelTvis<br />

da yovelTvis imarjvebs, vinaidan aseTia<br />

misi buneba, RvTiuri ZaliT dad<strong>ge</strong>nili. ramden<br />

Secdomas da sulmokleobas avicilebdiT, ufro<br />

xSirad rom vfiqrobdeT amqveyniuri cxovrebis<br />

dasasrulze. “de, mas sikvdili ki ar erqvas, aramed<br />

bolo”, - rogorc ambobs Tagori. Tu ifiqreb<br />

“boloze”, SeZleb ganTavisuflde yvelafrisgan,<br />

rac boWavs Sens suls, yvela patara da wvrilmani<br />

vnebisgan, Surisgan, sakuTari Tavis gandidebis<br />

wyurvilisgan, moyvasis mimarT zizRisa da siZulvilisgan...<br />

ra Sesacodia adamiani, romelmac siWarma<strong>ge</strong>s<br />

miaRwia, anu gaiara axalgazrduli dauokebeli<br />

vnebebiT savse periodi da ver gaigo arsebiTi:<br />

Seni cxovreba warmavalia da mas kidev ufro<br />

warmavals da xanmokles xdis sxvisi dakninebis survili,<br />

boRma, wvrilmani momakvdinebeli vnebebi,<br />

RvarZli... samagierod, maradiulia is, risTvisac arsebob<br />

- sikeTe, mSveniereba, TanagrZnoba, adamianis<br />

xeliT Seqmnili silamaze.<br />

adamianis suli mgrZnobiarea da daucveli. didma<br />

firosmanmac ki ver gauZlo viRac ugunuris karikaturas<br />

da martoobaSi Caiketa.<br />

mecodeba adamiani, romelsac axrCobs boRma (SexedeT<br />

Cvens televizias da, Tu daeTanxmebiT Cems postulats,<br />

aRmoaCenT Secodebis Rirs uamrav personas<br />

- cxadia, politikur dapirispirebebs ar vgulisxmob,<br />

aramed mxolod pirad, damangrevel vnebebs).<br />

`naxe firosmani da Sen irwmuneb saqarTvelos~.<br />

grigol robaqiZis es sityvebi safran<strong>ge</strong>Tis ionis<br />

departamentma Tavis devizad aRiara (firosmanis<br />

gamofenis periodSi); metic: es gamofena Cveni qveynis<br />

mimarT namdvili solidarobis gamoxatulebad<br />

iqca. rogorc ambobs ionis deputati, Jan mari<br />

rolani, “rac ginda moxdes, saqarTvelo Cvens gulSia”.<br />

TanamSromloba ionis departamentsa da kaxeTs<br />

Soris iunesko-s egidiT daiwyo da “is brwyinvaled<br />

adasturebs ndobiT gamsWvalul urTier-<br />

Tobas, romelic damyarda Cvens or qveyanas Soris”,<br />

- wers igive rolani.<br />

borcvze Sefenili patara qalaqi - vezle, Tavisi<br />

mSvenieri kaTedraliT, sagamofeno darbazebiT, ori<br />

muzeumiT da burgoniis momxiblavi xediT, romelic<br />

zemoT mimavali viwro quCis yoveli kuTxidan iSleba<br />

Sens Tvalwin. romen rolanis saxli, sadac man<br />

cxovrebis bolo wlebi gaatara da sadac gardaicvala,<br />

da sadac dRes muzeumia ganla<strong>ge</strong>buli. firosmanis<br />

17 tilo, maT Soris - sayovelTaod aRiarebuli<br />

Sedevrebi. fran<strong>ge</strong>bis gaogneba da aRfrTovaneba,<br />

Cveni siamaye da, me vityodi, bedniereba.<br />

firosmani - martosuli. martoobaSi gaatara sicocxle<br />

da martoobaSi gardaicvala.<br />

rogor momwons misi Tanamedrove meduqne begos<br />

naTqvami:<br />

“nikala, - veubnebodi me, - Znelia marto kacis<br />

cxovreba. Seqmeni ojaxi.<br />

- me marto davibade da marto movkvdebi, - ambobda<br />

nikala, - megobari dammarxavs, es ar madardebs.<br />

cxovreba moklea, rogorc viris kudi.<br />

daijereT, misi funjis wverze an<strong>ge</strong>lozi ijda”.<br />

an<strong>ge</strong>lozi, mxatvris funjis wverze Semomjdari...<br />

ra saocari sityvebia,ara? romeli ganaTlebuli<br />

da yvelafris mcodne mkvlevari ityoda<br />

ukeTesad?<br />

didi xnis winaT davwere “literaturul saqar-<br />

TveloSi” giorgi Sen<strong>ge</strong>laias filmis - “firosmanis”<br />

gamo: “da dadis ekranze es didi da sevdiani kaci<br />

da daaqvs tvirTi Tavisi talantisa; tragizmi<br />

Tavisi SeuTavseblobisa am civ da gaTiSul garemosTan;<br />

kaci, Tavisi sulis usazRvrobiT - sazogadoebaSi,<br />

sadac yvelaferi izomeba, sadac TermosebSi<br />

inaxaven STagonebas da sadac tirili surdo<br />

patara lana


hgoniaT (rogorc ambobs marina cvetaeva).” avTo<br />

varazi, kidev erTi martosuli mxatvari, romelSic<br />

reJisorma, xelovanis ganWvretis ZaliT, firosmani<br />

dainaxa.<br />

dRes filmi “firosmani” da Cemi werili gamaxsenda,<br />

imitom, rom es yvelaferi erTad - firosmani,<br />

misi tiloebi, perovskaias quCaze, erT patara bnel<br />

saxelosnoSi SeyuJuli avTo varazi, boboqari giorgi<br />

Sen<strong>ge</strong>laia, misi suraTi, firosmaniseuli xedviT<br />

da ritmiT aRbeWdili Cveni cxovrebis erTi<br />

saintereso furcelia.<br />

ilia zdaneviCma uwoda firosmans “winaswarmetyveli,<br />

romelic Cawvda adamianuri arsebobis saidumlos”.<br />

CemTvis bevris mTqmelia frangulad dawerili<br />

misi striqonebi:<br />

firosmaniSvili<br />

Cemi mxatvari<br />

Cemi mTebi<br />

Cemi tyeebi<br />

Cemi siTamame<br />

gamqrali.<br />

firosmani 1914. avtori - iliazdi,<br />

ilia zdaneviCi).<br />

dRes yvelas gvaqvs ase Tu ise gagonili, rom firosmani<br />

pirvelebma Zmebma - ilia da kiril zdaneviCebma<br />

- aRmoaCines. magram aris ki saTanadod dafasebuli<br />

maTi roli Cveni kulturis istoriaSi?<br />

me vicnobdi kiril zdaneviCs. samocian wlebSi is<br />

Cveni xSiri stumari iyo. movidoda gafrTxilebis<br />

gareSe, maSin faliaSvilis 32-Si vcxovrobdiT, Cajdeboda<br />

erT Zvel gamoxunebul savarZelSi, rom-<br />

elic amoCemebuli hqonda, albaT imitom, rom Tvi-<br />

Tonac aseTive gamoxunebuli (magram Zalian suf-<br />

Ta) pijaki ecva, iseTi, pirvandel fersac rom ve-<br />

Rar amoicnobdi, siamovnebiT svamda Cais da Seeqceoda<br />

vaSlis namcxvars, romelsac saxeldaxelod<br />

gamoacxobda xolme dedaCemi, vinaidan did siaxloves<br />

grZnobda am sazogadoebidan gariyul mxatvarTan...<br />

me mqonda SegrZneba, rom Tavis saxlSi kirils<br />

arasdros aravin ar ucxobda namcxvars, Tumca<br />

isic ar vicodi, hyavda Tu ara vinme, visac SeiZleboda<br />

ezruna masze. isic (firosmaniviT) marto<br />

kaci iyo, magram iumoriT savse da mxiarulic<br />

ki. rogorc axla vxvdebi, aRfrTovanebuli iyo lados<br />

pirovnebiT da, sxvaTa Soris, CanaxatebiT, romelTac<br />

TavauReblad, komentarebis gareSe Cascqeroda.<br />

da saerTod, yvelaferi ainteresebda... xSirad<br />

laparakobda firosmanze. gatacebiT hyveboda,<br />

rogor aRmoaCines Zmebma jer misi tiloebi duqnebSi<br />

da mere TviTon kaci, romelmac aranaklebi<br />

STabeWdileba moaxdina maTze Tavisi gandegilobiT,<br />

asketizmiT da moulodneli evropuli CacmulobiT.<br />

im droidan damrCa kiril zdaneviCis naCuqari<br />

misi ori patara ferweruli tilo - mTebi da<br />

naturmorti; gardasul dReTa saxsovari...<br />

dRes ki... firosmanis gamofenaa vezleSi. didxans<br />

vdgavar misi sakvirveli Jirafis win. Jirafi, Tavisi<br />

gammWvalavi da Tavgzaabneuli mzeriT (firosmanis<br />

mzeriT?), romelsac viRacam mxatvris avtoportreti<br />

uwoda. me es did mxatvrul mignebad<br />

mimaCnia. Jirafi - firosmanis avtoportreti! Jirafi,<br />

romelic TviTon firosmans arasodes unaxavs.<br />

magram es ucnauri cxoveli odesRac cxovrobda<br />

Cvens miwaze. amas adasturebs dmanisis arqeologiuri<br />

gaTxrebi, da Tumca Cven es mxolod axla<br />

gavi<strong>ge</strong>T, vinaidan gaTxrebi sul axlaxan Catarda,<br />

firosmanma, rogorc bunebis mesaidumlem, es imTaviTve<br />

icoda. is uyurebda Jirafs Tavisi winaprebis<br />

TvaliT, amitom Caasaxla masSi Tavisi mRelvare<br />

da martoobas Sexiznuli suli da, albaT Seucnoblad,<br />

sakuTar alter egod aqcia. CemTvis am<br />

ganwyobis damadasturebelia frangi xelovnebaTmcodnis<br />

- an bertranis mSvenieri sityvebi: “is (Jirafi)<br />

avsebs mTel tilos, mSvidi cidan mobibine<br />

dedamiwamde, horizontis xazis zemoT. violinos<br />

simiviT daWimuli, rogorc ambobs paustovski, romelmac<br />

pirvelma igrZno aseTi mRelvareba, emocia,<br />

siyvaruli am Jirafis mimarT. rogor gamoxato<br />

winaaRmdegoba am gaugonari arsebisa samyaroSi,<br />

romelic arafrad agdebs mas, vinc usar<strong>ge</strong>bloa.<br />

firosmani xatavs Jirafs, da masTan erTad sakuTar<br />

Tavs.”<br />

vdagavar am amoucnobi tilos win da miCndeba gancda,<br />

romelic sixaruliT mavsebs: marTlac erTaderTi,<br />

ramac SeiZleba gadaarCinos Cveni uTavb-<br />

53


54<br />

olo da sastiki samyaro, es mSvenierebaa!<br />

da kidev erTi, Zalian mniSvnelovani faqti: firosmanis<br />

gamofenis sapasuxod, vezles muzeumi 2009<br />

wels gvigzavnis pikasos nawarmoebebis miseul koleqcias,<br />

romelic siRnaRis muzeumSi gamoifineba!<br />

am movlenas komentari namdvilad ar sWirdeba.<br />

da ai, aRsrulda `amerikuli ocneba”: barak obama,<br />

keniaSi dabadebuli Savkaniani afro-amerikeli<br />

gaxda msoflioSi yvelaze Zlieri da gavleniani<br />

qveynis 44-e prezidenti. am movlenis Sesaxeb Cveni<br />

mkiTxvelisTvisac albaT ukve bevri ram aris<br />

cnobili, me minda mxolod ramdenime detalze SevaCero<br />

Tqveni yuradReba.<br />

SesaniSnavi iyo obamas pirveli saprezidento sityva,<br />

gamaerTianebeli sityva, warmoTqmuli CikagoSi<br />

65000 adamianis winaSe; sada, ubralo da adamianurobiT<br />

savse sityva. axlad arCeulma prezidentma<br />

jer gaixsena Tavisi gamzrdeli bebia, romelic<br />

moinaxula gacxarebuli kampaniis dros da romelic<br />

gardaicvala zustad am istoriuli momentis win.<br />

ilaparaka 106 wlis amerikel qalze, romelic ramdenime<br />

saaTis ganmavlobaSi idga rigSi atlantaSi,<br />

qali, romelmac naxa segregacia, marTin luTer kingis<br />

mkvleloba, berlinis kedlis dangreva da dRes<br />

xma misca Tavis kandidats. (me CemTvis gavifiqre, -<br />

nuTu amerikelebma 106 wlis qali ramdenime saaTis<br />

ganmavlobaSi rigSi gaaCeres-meTqi? magram SevundoT<br />

gamarjvebiT gabruebul liders es erTgvari gadaWarbeba).<br />

“Tu dRes kidev aris aq vinme, visac eWvi<br />

epareba, rom amerika aris adgili, sadac yvelaferi<br />

SesaZlebelia, Tu is jer kidev ekiTxeba Tavis<br />

Tavs, cocxalia Tu ara Cveni damaarseblebis ocneba,<br />

Tu mas jer kidev aeWvebs amerikuli demokratiis<br />

Zala, dRevandelma saRamom mas gasca pasuxi”. Semdeg<br />

axalma prezidentma ilaparaka konsensusis aucileblobaze<br />

da pativi miago respublikuri partiis<br />

fuZemdebels abraam linkolns. da bolos, ixumra<br />

kidec: me davibade “raRac” planetaze da Cemma<br />

mamam gamomgzavna planeta dedamiwaze mis gadasar-<br />

Cenad. xalxi gminavda aRtacebisgan.<br />

obamas talRam gadafara amerika. diax, Cven SegviZlia!<br />

- misi saarCevno kampaniis am mTavar lozungs<br />

im dRes imeorebda yvela, didi da patara, qali<br />

da kaci, TeTri, Savi, Tu laTinuri qveynidan<br />

mosuli emigranti... saxeebi - aRelvebuli, gabrwyinebuli,<br />

bevri - motirali... sixarulis cremlebi;<br />

icinoda da Tan daufaravad tiroda Cveulebriv<br />

jmuxi da Seuvali jesi jeqsoni, Savkanianebis<br />

uflebebisaTvis mebrZoli. acremlebuli patara<br />

biWi ambobda: “msoflioSi isev veyvarebiT. es SesaniSnavia!”<br />

respublikelebis erT-erTi mxardamWeri:<br />

“Cven yvela amerikelebi varT. erTad unda viyoT”.<br />

da umTavresi gancda: diax, Cven SegviZlia!<br />

diax, Cven es gavakeTeT! diax, aq yvelaferi SesaZlebelia!<br />

CemTvis gansakuTrebiT STambeWdavi iyo makeinis<br />

RirsebiT savse gamosvla. “es damarcxeba Cemia,<br />

da ara Tqveni, - ase mimarTa man Tavis mxardamWerebs,<br />

- da gaagrZela: amerikelma xalxma Tqva Tavisi<br />

sityva. Tqva naTlad. ramdenime wuTis win me mqonda<br />

pativi, damereka senator obamasTvis da mimeloca,<br />

rom is arCeul iqna prezidentad qveynisa,<br />

romelic ase gviyvars orives. es istoriuli arCevnebia...<br />

erTi saukunis win Teodor ruzveltis<br />

mier TeTr saxlSi buker t. vaSingtonis (yofili<br />

mona qceuli zangi mosaxleobis ruporad) miwveva<br />

garkveuli wreebis mxridan Seuracxyofad iqna aRqmuli.<br />

dRevandeli amerika sinaTlis wlebiT da-<br />

Sorda im sastik da autanel Seuri<strong>ge</strong>blobis epoqas.<br />

da amis saukeTeso dasturia afro-amerikelis<br />

arCeva SeerTebuli Statebis prezidentad... es<br />

mZime periodia Cveni qveynisTvis. da dRes saRamos<br />

me vpirdebi baton obamas, rom gavakeTeb yvelafers,<br />

rac Cems ZalaSia, rom mivexmaro am gamowvevebis<br />

gadalaxvaSi. me mivmarTav yvela Cems mxardamWers<br />

ara mxolod imisaTvis, rom SemomierTdnen<br />

molocvaSi, aramed imisTvisac, rom SevTavazoT<br />

Cvens momaval prezidents Cveni keTili neba da<br />

Cveni mtkice survili, mivaRwioT kompromisebs,<br />

aucilebels imisaTvis, rom aRvadginoT keTild-<br />

Reoba, davicvaT Cveni samSoblo am saSiS samyaro-<br />

Si da davutovoT Cven Svilebs da SviliSvilebs<br />

ufro kargi da Zlieri qveyana, vidre is, rac Cven<br />

gvergo memkvidreobad.”<br />

CemTvis es iyo demokratiuli politikuri ku-<br />

jon makkeini


lturis ubrwyinvalesi magaliTi. frangi komentatorebi<br />

ki erTxmad aRniSnavdnen makeinis gansakuTrebul<br />

eleganturobas. adamianis WeSmariti<br />

Rirseba albaT yvelaze metad damarcxebis<br />

dros mJRavndeba.<br />

mas eZaxian `qera velurs~, antiparizels, `ke-<br />

TilSobil mogzaurs”, volteris “kandids” (gulubryvilos).<br />

unda giTxraT, rom es `veluri~ mar-<br />

Tlac momxiblavia, Tavisi gulSi Camwvdomi romanebiT,<br />

romlebic erTi amosunTqviT ikiTxeba, gariyulebisa<br />

da marginalebisadmi interesiT da TanagrZnobiT,<br />

artistuli garegnobiT - Jurnalistebi<br />

mas xSirad mak kuins adareben, martoobisadmi<br />

midrekilebiT, momxmarebeli sazogadoebidan<br />

gaqcevis dauokebeli wyurviliT. da ai, dRes es<br />

gandegili - 68 wlis Jan-mari gustav le klezio -<br />

nobelis premiis laureati gaxda. le klezio nicaSi<br />

daibada. zRva dabadebidan SeiWra mis cnobierebaSi.<br />

6 wlisa is <strong>ge</strong>miT waiyvanes afrikaSi, da mas<br />

mere zRva, da zRvis saSualebiT wasvla, gaqceva,<br />

istoriaSi CaZiruli da dakarguli samyaroebis Zieba<br />

misi sicocxlis arsi gaxda. “sxva napiri”, sxva<br />

civilizaciis adamianebi, horizonti, romelsac<br />

verasdros ver miswvdebi... rogorc wers “nuvel<br />

observatorSi” Jerom garseni, “udabnos” avtori<br />

imaleba imisaTvis, rom weros da arasdros ar moaqvs<br />

amiT Tavi. is ar icvleba. dResac, 68 wlis asakSi,<br />

mas igive, morcxvi axalgazrda kacis ieri aqvs.<br />

dResac gamqrali samyaroebis miraJebi urCevnia<br />

mondializaciis qimerebs. “parizs ki ar uyvars,<br />

roca mas uwylo velebs, gamomSral mTebs da ukv-<br />

le klezios erT-erTi <strong>wigni</strong><br />

amlo cas amjobineben. parizs ar uyvars, roca mas<br />

uaryofen da mis modas ar misdeven,” - ase wers Jurnalisti<br />

da mis sityvebs adasturebs “le mond-<br />

Si” gamoqveynebuli, literaturis mkvlevaris -<br />

frederik-iv Janes werili saTauriT - “nobelis<br />

daumsaxurebeli premia”. avtori le klezios gansakuTrebiT<br />

mravalsityvierebas da “ybedobas” uwunebs.<br />

am azrs upirispirdeba literaturis kidev<br />

erTi mkvlevari alen mabanku. is ixsenebs, rom stendali<br />

igives ambobda rasinsa da volterze, “iq,<br />

sadac saWiroa ori sityva, isini gvTavazoben aT<br />

leqss” da Janes kidev ufro Zlieri argumentiT<br />

anadgurebs: “iq, sadac saWiroa ori sityva, prusti<br />

iyenebs samass.”da me davumatebdi: magram rogori<br />

aucilebelia, oris nacvlad, prustis es samasi<br />

sityva, maT gareSe, is xom dakarguli drois sa-<br />

Zebneladac ver wavidoda! “Tu le klezio, gabriel<br />

garsia markesi da mario vargas liosa “mravalsityvieri<br />

da ybedebi” arian, es imitom, rom isini<br />

cxovroben iseTi musikis qveyanaSi, romelic miuwvdomelia<br />

sxvaTa yurisTvis, rogorc ambobs didi<br />

poeti, Cikaia utamsi,” - es igive alen mabankus<br />

sityvebia.<br />

me ki... vkiTxulob le klezios da vgrZnob, rom<br />

is samudamod Casaxlda CemSi Tavisi tkiviliani sinaziT,<br />

sisadaviT, “ubralo” adamianebis sulis simdidris<br />

wvdomiT, kilos TaviseburebiT, anu yvelaferi<br />

imiT, rac qmnis did mwerals...<br />

maxsendeba kamius brwyinvale sityva misTvis nobelis<br />

premiis miniWebis dRes da didi interesiT<br />

velodebi, ras ityvis am ceremoniaze es “sxva napirebis”<br />

maZiebeli humanisti.<br />

Jan-mari gustav le klezio


56<br />

filmis `me vxedav mzes~<br />

gadaRebisas


daberde axalgazrda<br />

SeiZleba uceb aRmoaCino filosofosi, romelic<br />

TiTqos Sens saTqmels ambobs. ambobs imas, rac<br />

gangicdia da ris axsnasac iqamde ver poulobdi. ase<br />

iyo CemTvis garkveul etapze merab mamardaSvili.<br />

is filosofosis xedviT uRrmavdeboda imas, razedac<br />

bevrjer davfiqrebulvar Cemi cxovrebis sxvadasxva<br />

periodSi da ris arssac ver vwvdebodi. Tavisi<br />

aseTi uCveulo, mosaubre filosofosis eniT<br />

man uamravi ram amixsna Cemi Taobis Sesaxeb, Cveni<br />

“sabWoTa” cxovrebis Sesaxeb da, rac mTavaria, Cems<br />

Sesaxeb. uceb aRmovaCine, rom is, rac Cemi akviateba<br />

megona, Tavisuflebas mowyvetili adamianis bunebrivi<br />

moTxovnileba yofila. magaliTisTvis, ar<br />

mesmoda, ratom mxiblavda ase kinofestivalebis<br />

dros romelime ucxo qalaqSi kafeSi marto jdoma,<br />

yavis sma da gazeTis kiTxva. mamardaSvilma gama<strong>ge</strong>bina,<br />

rom Turme kafeebis cxovreba - es iyo “Tavisuflebis<br />

cxovreba”, anu is, rasac Cven, mTeli im wlebis<br />

manZilze iZulebiT viyaviT mowyvetilebi. mamardaSvilma<br />

imasac mimaxvedra, ras niSnavda Cveni,<br />

teroris wlebSi gazrdili bavSvebis dauokebeli<br />

miswrafeba sixarulisken. es Turme sasowarkveTilebis<br />

gadalaxvis erTaderTi gza iyo da amave dros<br />

qarTuli xasiaTis gamovlineba. me ki davcqerodi<br />

Cveni bavSvobis droindel suraTebs, am ucnaur arsebebs,<br />

romelTac warTmeuli hyavT mSoblebi, romelTac<br />

SiaT, scivaT, eSiniaT, da romlebic icinian!<br />

am sicilis cotaTi meuxerxuleboda kidec, mas<br />

Cvens zedapirulobas Tu gauTviTcnobierebulobas<br />

mivawerdi, da Zalian gvian gavi<strong>ge</strong>, rom am gziT<br />

Cven intuiturad uimedobas da sasowarkveTilebas<br />

vebrZodiT! magram es yvelaferi didi xnis win iyo.<br />

axla ki aRmovaCine `atipiuri” (rogorc mas Tvlian<br />

aq) frangi filosofosi miSel meieri, romelic Tavis<br />

Tavs “problematologiis” Teoretikosad acxadebs<br />

da gulze momxvda misi mTavari postulati:<br />

SekiTxvebi pasuxebze bevrad mniSvnelovania. es is<br />

WeSmaritebaa, romelsac miva<strong>ge</strong>ni cxovrebis miwuruls<br />

da Cemi piradi aRmoCena megona. gamartivebulad<br />

meieris filosofiis reziumireba ase SeiZleba:<br />

imis nacvlad, rom gvainteresebdes pasuxebi, mivapyroT<br />

yuradReba SekiTxvebis arsebobis aucileblobas,<br />

vinaidan swored SekiTxvaa fiqris umaRlesi<br />

safuZveli. yvela pasuxi ukuqcevaa. arada, yuradReba<br />

yovelTvis maxvildeboda pasuxebze, daskvnebze,<br />

romlebsac acxadebdnen moazrovneebi, mecnierebi<br />

Tu quCa. imis nacvlad, rom gveRiarebina SekiTxva<br />

inteleqtualuri aqtivobis safuZvlad, adamiani<br />

sistematurad eZebda utyuarobas, anu saboloo<br />

pasuxebs, romelTac SeuZliaT mospon SekiT-<br />

xva. rasakvirvelia, adamianebs urCevniaT sicxade<br />

da pasuxi imaze, rac problemuria, maSinac ki, roca<br />

ver gaurbian am problemurobas. sokrate aanalizebda<br />

Tavisi mowinaaRmde<strong>ge</strong>ebis Tezisebs, magram<br />

ar aZlevda pasuxs. platoni, piriqiT, ayalibebda<br />

pasuxs da amiT sabolood uaryofda SekiTxvas.<br />

Cven vcxovrobT sazogadoebaSi, sadac yvelaferi<br />

problemuria: damokidebuleba “sxvis” mimarT, faseulobani,<br />

ojaxi, istoria, TviT arsi imisa, rani<br />

varT. problemuria TviT realobac, radganac masac<br />

aqvs alternativebi. da, rogorc daskvna: SekiTxva<br />

- es aris fiqris Jangbadi.<br />

da marTlac, Cveni cxovreba savsea SekiTxvebiT,<br />

romlebzec ar aris pasuxebi, da maT Soris upirvelesia:<br />

ratom aris es samyaro iseTi, rogoric aris?<br />

iyo momentebi, rodesac bevri ramis mjeroda, mjeroda<br />

sayovelTao solidarobis, mjeroda, rom es<br />

marTlac SesaZlebelia, gainawilo sxvebTan - evropis<br />

qveynebTan - saerTo bediswera, ar iyo iZulebuli,<br />

daemorCilo Zlieris uflebas. vfiqrobdi, rom<br />

yvelam gaviTvaliswineT sakuTari da sxvisi Secdomebi<br />

da raRac viswavleT. ar megona, rom mTavari mainc<br />

“rialpolitika” iqneboda, anu realur interesebze<br />

merab mamardaSvili<br />

57


58<br />

da ara samarTlianobaze damyarebuli politika, rom<br />

solidarobis idea meore planze gadaiwevda, rom<br />

Cvens SigniTac ver davamarcxebdiT obskurantizmis<br />

demonebs... da amitomac miCndeba kiTxva: ratom ar<br />

iswavla kacobriobam, yovelma qveyanam da yovelma<br />

Cvenganma, calkeulma pirovnebam araferi? da vici,<br />

rom pasuxi ar aris da verc iqneba.<br />

momewona mexsierebis aseTi interpretacia: `warsuls<br />

sWirdeba Cveni mexsiereba”. anu, gaubraloeburad<br />

rom vTqvaT, mexsiereba arsebobs imisaTvis,<br />

rom ar mokvdes warsuli. amas ambobs vladimir<br />

JankeleviCi, filosofosi, “zneobrivi filosofiis”<br />

adepti, bevri cnobili naSromis, maT Soris “sikvdilis”<br />

avtori. misi gaxmaurebuli frazaa: “nacistebi<br />

SemTxveviT daibadnen adamianebad.”<br />

aTiq rahimi - avRaneli mwerali, romelic 1984<br />

wels gamoiqca avRaneTidan da moiTxova politikuri<br />

TavSesafari safran<strong>ge</strong>TSi, am ramdenime dRis<br />

win romanisTvis “moTminebis qva” dajildovda safran<strong>ge</strong>Tis<br />

umaRlesi literaturuli jildoTi - gonkuris<br />

premiiT. mis Sesaxeb frangul presaSi ase weren:<br />

`is aq aris, sadRac parizSi, kaci, romelic Tavis<br />

SigniT atarebs tkivils, sinazes, siSma<strong>ge</strong>s, poezias<br />

da avRanuri sulis miuwvdomel saidumlos~.<br />

romanis are - qabuli, avtoris siyvaruli mis mimarT,<br />

misi tkivili, misi sasowarkveTa. Tavisi qveynis<br />

Sesaxeb rahimi ambobs: Tu SeiZleba kidev ramis<br />

gadarCena am qveyanaSi, es moxdeba mxolod kulturis<br />

da ganaTlebis gziT.<br />

premiis miniWebis meore dRes moxda aseTi ram: in-<br />

glisma da safran<strong>ge</strong>Tma miiRes erToblivi gadawyvetileba<br />

54 axalgazrda ltolvili avRanelis samSobloSi<br />

dabrunebis Sesaxeb. `am avRanelebis istoriam<br />

damsva Cems adgilze. es iyo silis gawna. SesaniSnavi<br />

sila gonkuris meore dRes. es imgvari damTxvevaa,<br />

romelsac bretoni `obieqtur SemTxvevi-<br />

Tobas~ uwodebs. da sasar<strong>ge</strong>blo gaxseneba: Sen SeiZleba<br />

yofiliyavi tyeSi am nadiriviT devnil biWeb-<br />

Tan erTad. amitom SeinarCune Tavmdabloba. Sen araferi<br />

ar xar. bedniereba, ubedureba, warmateba, marcxi...<br />

isini cvlian erTmaneTs, da arasodes ar arian<br />

Zalian daSorebuli erTmaneTs~. gonkuris premiis<br />

laureatis Zalisxmevam gaWra. is avRaneli bi-<br />

Webi safran<strong>ge</strong>TSi datoves.<br />

aTiq rahims uyvars arakebis moyola. ai, erT-er-<br />

Ti maTgani: `SuaRamisas kaci eZebs dakargul gasa-<br />

Rebs ganaTebul adgilas. gamvleli ekiTxeba, sad<br />

dakarga gasaRebi. kaci uCvenebs moSorebul adgils<br />

sibneleSi - maSin iq ratom ar eZeb? - imitom, rom aq<br />

sinaTlea. es Cemi istoriaa, - ambobs rahimi. avRane-<br />

Ti CaiZira SiSsa da obskurantizmSi. me davkar<strong>ge</strong> misi<br />

TviTmyofadobis gasaRebi; mxolod dasavleTis<br />

sinaTlis Suqze SemeZlo misi Zebna~.<br />

aseTi saintereso adamiania es aTiq rahimi. roca<br />

ekiTxebian, romel religiur aRmsareblobas misdevs,<br />

ase pasuxobs: `var budisti, radganac Secnobili<br />

maqvs Cemi sisusteebi, var qristiani, radganac<br />

vaRiareb Cems sisustes, var ebraeli, radganac davcini<br />

Cems sisustes, var mahmadiani, radganac vebr-<br />

Zvi Cems sisustes, da var aTeisti, Tuki RmerTi yovlisSemZlea~.<br />

me momwons azrovnebis aseTi Tavisufleba<br />

da siTamame. Tqven?<br />

aTiq rahimi


dRes, rodesac ase Sesustebulia qorwinebis instituti,<br />

bevrs axsendeba wminda avgustines sityvebi:<br />

adamianebma qorwineba imisaTvis moigones, rom<br />

kacebs TavianTi Svilebi gaecnoT.<br />

<strong>`daberde</strong> axalgazrda~ aseTi iyo iunesko-s egidiT<br />

Catarebuli me-5 mecnieruli forumis Tema. saubari<br />

iyo progresze, romelsac miaRwies mecnierebma<br />

am mimarTulebiT, da romelic dRes adamians<br />

saSualebas aZlevs, icxovros didxans janmrTeli<br />

sxeuliT, anu daberdes axalgazrda! ra mSvenieri<br />

ideaa, ara?<br />

forumis mTavari saTqmeli ase SeiZleba Camoyalibdes:<br />

siberis sazRvrebi sul ufro da ufro ukan<br />

ixevs. dasavleTis qveynebSi sicocxlis xangrZlivoba<br />

yovel wels sami TviT matulobs. amJamad safran<strong>ge</strong>TSi<br />

20 000 aswlovani cxovrobs. garkveul asakSi<br />

adamians sami safrTxe emuqreba: gonebrivi funqciis,<br />

mxedvelobis da damoukideblobis (avtonomiis)<br />

dakargva. magram mecnierebis miRwevebma ganapirobes<br />

is, rom dRes ganviTarebul qveynebSi asakovani<br />

adamianebi (seniorebi, rogorc maT aq pativiscemiT<br />

uwodeben) kargad grZnoben Tavs.<br />

“goneba, - ambobs profesori iv aJidi, - aris diriJori<br />

yvela Cveni sasicocxlo funqciisa, romelic<br />

gvaZlevs saSualebas vimoZraoT, vilaparakoT,<br />

vicnoT saxeebi, davimaxsovroT. es organo, “mTel<br />

samyaroSi yvelaze rTuli~, Seicavs 100 miliard nervul<br />

ujreds, da yoveli maTgani erT wamSi ugzavnis<br />

1000 signals Tavis mezoblebs”. es SesaniSnavi kompiuteri<br />

funqcionirebs neironebis saSualebiT. neironi<br />

SeiZleba Seadaro xes, Tavisi taniT, totebiT,<br />

foTlebiT. neironebi urTierToben erTmaneT-<br />

Tan TavianTi nervuli daboloebebis gziT. “garkveuli<br />

asakis mere neironebi sustdebian da nel-nela<br />

kargaven nervul daboloebebs, iseve, rogorc xe kargavs<br />

TandaTan foTlebs. magram es dakargvis procesi<br />

yvelasaTvis erTnairi ar aris: zogi pirovneba<br />

inarCunebs mSvenier mexsierebas 90 wlis asakSic. gonebrivi<br />

funqcia individis mixedviT icvleba~.<br />

forumis daskvnebi:<br />

`movuaroT Cvens neironebs da SevaneloT maTi saxecvlileba:<br />

cxovrebis xuTi Seucvleli wesi”.<br />

sxvadasxvagvari gamokvlevebi adastureben, rom<br />

regularuli da droSi gagrZelebuli fizikuri aqtivoba<br />

xels uwyobs gansakuTrebuli proteinebis<br />

warmoqmnas, anu faqtorebs, romlebic exmarebian<br />

Cvens neironebs, icocxlon da ukeT SeinarCunon an<br />

axlad aRmoacenon nervuli daboloebani. meore<br />

mxriv, es faqtorebi stimuls aZlevs axali neironebis<br />

gaCenas, gansakuTrebiT, hipokampis anu mexsierebis<br />

centris sferoSi. cxovrebis higienis wese-<br />

bis dacviT SegviZlia SevaneloT gonebrivi daberebis<br />

procesi.<br />

am mimarTulebiT mecnierebi gvTavazoben cxovrebis<br />

xuTi umniSvnelovanesi wesis dacvas: 1) movspoT<br />

tvinis jalaTebi, romlebic ganadgurebiT emuqrebian<br />

neironebs: maRali wneva, diabeti, TuTunis<br />

moxmareba, hiperholesterolemia (moWarbebuli<br />

holesteroli). 2) davicvaT kvebis garkveuli<br />

higiena; yvelaze sasar<strong>ge</strong>blo rekomendacia: dReSi<br />

xuTi xilis da bostneulis moxmareba, romlebic<br />

exmarebian neironebs mavne nivTierebebis gandevnaSi,<br />

aseve racionis TevziT gamdidreba (masSi omega<br />

3-is siWarbis gamo). 3) regularuli fizikuri varjiSebis<br />

aucilebloba: sami kilometris gavla, an<br />

sami saaTis varjiSi kviraSi. amerikulma gamokvlevebma<br />

daadastures, rom amgvari aqtivoba pozitiurad<br />

aris dakavSirebuli tvinis funqciis gaumjobesebasTan.<br />

4) tvinis mravalmxrivi, mastimulirebeli,<br />

sasiamovno aqtivoba, romelic amoqmedebs<br />

azrovnebis da ganWvretis unars. 5) aviciloT qronikuli<br />

stresi, Zalian mavne, radganac iwvevs ise-<br />

Ti hormonebis (kortikoidebis) gamoyofas, romlebic,<br />

didi siWarbis SemTxvevaSi, xels uwyoben neironebis<br />

ganadgurebas.<br />

ai, ra unda gavakeToT imisTvis, rom sibereSic axalgazrdebad<br />

davrCeT! vwerdi da gulSi mecineboda,<br />

mere uceb gaviazre: dRes erTi saaTi Zalian intensiurad<br />

viTamaSe CogburTi, mere mivirTvi elenis<br />

mier momzadebuli ratatui - bostneulis nazavi,<br />

anu Cveneburad - ajafsandali, mwvane salaTi da<br />

ramdenime mandarini, mere mivujeqi kompiuters, Sevudeqi<br />

weras da albaT avamuSave tvinis ujredebi...<br />

anu SemiZlia Tamamad vTqva, rom didi doziT Sevasrule<br />

forumis rekomendaciebi! ara, xumrobis gareSe,<br />

es xom namdvilad yvelas gvinda - davberdeT<br />

ise, rom ar davZabundeT da sxvaze damokidebuli<br />

ar gavxdeT, da mecnierebs Tu daujerebT, amas SegviZlia<br />

mivaRwioT kidec! Cven TviTon! daukvirdiT,<br />

es marTlac yoveli CvenTaganis xelSia, viaroT an<br />

virbinoT (yvelaze martivi da xelmisawvdomi varjiSi),<br />

vWamoT bostneuli, rac ase bunebrivia saqarTveloSi,<br />

da, SeZlebisdagvarad, xili, veridoT<br />

moWarbebul cxims da qons (sxvaTa Soris, amas jer<br />

kidev hipokrate ambobda: “aqcie Seni saWmeli Sens<br />

pirvel wamlad”), vamuSavoT goneba - visaubroT, vikiTxoT,<br />

vifiqroT, vweroT, amovicnoT krosvordebi,<br />

anu vakeToT is, visac ra SegviZlia! mafiqrebs<br />

mxolod erTi ram, ra vuyoT qronikul stress, gansakuTrebiT,<br />

Tu aseTi patara da tragikuli da arcTu<br />

yovelTvis windaxedulad moqmedi qveynis Svilebi<br />

varT, da Cveni mezobeli arc mdidari holandiaa<br />

da arc mSvidobiani Sveicaria, aramed navTobdolarebiT<br />

moZlierebuli da sabWoTa kavSiris nostalgiiT<br />

daavadebuli ruseTi?!<br />

59


60<br />

iaponiis patara zRvispira sofels - oJimis - msoflio<br />

rekordi aqvs damyarebuli sicocxlis xangrZlivobaSi.<br />

am sul erTi bewo dasaxlebaSi aTi as<br />

wels gadacilebuli adamiani cxovrobs da, rac mTavaria,<br />

isini mSvenivrad grZnoben Tavs da arc miaCniaT,<br />

rom moxucebi arian. soflis Sesasvlels amSvenebs<br />

aseTi gamonaTqvami: “80 wlisa, jer bavSvi xar;<br />

90 wlisas, Tu “im qveynis” mbrZanebeli <strong>ge</strong>stumreba,<br />

uTxari: wadi Seni gziT, da mobrundi, roca 100 wlisa<br />

gavxdebi”. (mecnierebi iaponelTa sicocxlis xangrZlivobas<br />

xsnian kvebis racioniT, romlis Ziri-<br />

Tadi elementebia Tevzi, brinji da soio).<br />

`pikaso da metrebi (an didi ostatebi)” - ase hqvia<br />

gamofenas `gran paleSi”, romlis msgavsic aqamde<br />

araferi minaxavs. jer TviTon Canafiqria namdvili<br />

migneba: mxatvrebi, romelTa tiloebis anareklebi<br />

- pirdapiri Tu Sefaruli - ikiTxeba pikasos SemoqmedebaSi,<br />

maTi da pikasos namuSevrebi erTad. el<br />

greko, velaskesi, goia, mane, van gogi, go<strong>ge</strong>ni, surbarani,<br />

ribeira, ticiani, rembrandti da kidev bevri<br />

sxva, da maT gverdiT pikaso - xarbi da yovlismomcveli,<br />

romelmac STanTqa da gadaxarSa am sul<br />

sxvadasxvagvari mxatvrebis mier Seqmnili maxebi, Si-<br />

Sveli sxeulebi, portretebi, infantebi, naturmortebi<br />

da sruliad axleburad aaJRera isini. STabeWdileba<br />

grandiozulia! erT-erTi kedlis SuaSi -<br />

velaskesis aseTi mSvenieri, momxiblavi “infanta margarita”,<br />

zemoT - aseTive momajadoebeli “meninebi”<br />

(raRac saocrad ganaTebuli reproduqcia, vinaidan<br />

pradom mcire xniTac ver daTmo Tavisi Sedevri),<br />

da garSemo - pikasos meninebi da infantebi, ferebisa<br />

da xazebis sigiJe, daSlili saxeebi, sxeulebi<br />

da nivTebi, yvelaferi erTmaneTSi areuli, sruli<br />

qaosi da qaosis miRma - mainc harmonia! van gogis<br />

tragizmic ki fermkrTaldeba pikasos zRvargadasulobis<br />

gverdiT! albaT imitom, rom pikaso - es<br />

Cveni epoqaa, Cveni sigiJeebi da absurduloba, Cveni<br />

gula<strong>ge</strong>bi da auSvicebi, Cveni arnaxuli teqnikuri<br />

miRwevebi da aseve arnaxuli uimedoba... davdiodi<br />

am darbazebSi, sadac erTmaneTs erkineboda tradiciuli<br />

da Tavdayira dayenebuli mSveniereba da<br />

uwyvetliv Tan mdevda marina cvetaevas Cems mier<br />

Targmnili striqonebi:<br />

dRes mTeli samyaro bnelSi xetialobs,<br />

kardakar dadian varskvlavni tialni,<br />

xeebi wyvdiadSi miwaze wvebian,<br />

maWari gugunebs simReras vnebians,<br />

dRes mdinareebi icvlian dinebas,<br />

da me menatreba SenTan daZineba.<br />

es leqsi ki imitom amekviata, rom uecrad zustad<br />

ase davinaxe pikaso: wyvdiadSi moxetiale samya-<br />

ro, cidan mowyvetili da kardakar mosiarule varskvlavebi<br />

(ratom, risTvis?), miwaze garTxmuli xeebi<br />

da mdinareebi, romlebic ukuRma miedinebian, da<br />

am absurdulobis wiaRSi dabadebuli didi sinaze<br />

da intimuroba: da me menatreba SenTan, Sens gverdiT<br />

daZineba. an arseboba SenSi.<br />

Svedur yoveldRiur gazeTSi daibeWda arkadi<br />

vaqsbergis CvenTvis saintereso werili, gTavazobT<br />

nawyvetebs statiidan:<br />

“riT unda aixsnas, rom 60-80-iani wlebis kerpTagan<br />

aravin ar Tqva arc erTi sityva, roca mTeli<br />

propagandistuli manqana antiqarTuli lozun<strong>ge</strong>bis<br />

kiviliT iyo moculi? rodesac TviTon sityva<br />

“qarTveli” eTerSi da gazeTebis furclebze JRerda<br />

TiTqmis iseve, rogorc sityva “faSisti”? saqarTvelo<br />

odiTganve iyo sulieri Tavisuflebis patara<br />

oazisi, sadac ruseTis saukeTeso poetebi poulobdnen<br />

TavSesafars despotizmis sulisSemxuTveli<br />

atmosferodan. puSkinidan da griboedovidan<br />

pasternakamde. rodesac mTeli sabWoTa presa abu-<br />

Cad igdebda cnobil “samocianelebs”, saqarTvelo-<br />

Si, romelic TviTonac sabWoTa iyo, maT xvdebodnen,<br />

rogorc Zmebs, Cuqnidnen megobrobas, gamoscemdnen<br />

maT wignebs. da ai, dadga saqarTvelosTvis<br />

mZime dReebi - amoiRes xma amis Sesaxeb ev<strong>ge</strong>ni evtu-<br />

Senkom, andrei voznesenskim, bela axmadulinam? CemTvis<br />

eWvgareSea maTi zizRi antiqarTuli vakxanaliis<br />

mimarT, romelmac moicva mTeli qveyana, magram<br />

maT ver gabedes misi gamoxatva.<br />

am fenomenis axsna SeiZleba, magram ga<strong>ge</strong>ba Znelia.<br />

kidev ufro Znelia misi miReba. stalinis Semdeg-<br />

ev<strong>ge</strong>ni evtuSenko


droindelma propagandam ver gamoasulela mosaxleoba,<br />

umravlesobas esmoda moralur-politikuri<br />

erTianobis, xalxTa diadi megobrobis, gaxrwnili<br />

dasavleTis xrikebis fasi. is mTlianad imaT mxares<br />

iyo, vinc yvelanairad cdilobda gansxvavebuli<br />

azris gamoxatvas. sxvagvarad “sabWoTa monoliTi”<br />

ar daingreoda 1991 wels, rogorc banqos saxli.<br />

igive evtuSenkos Tavis droze ar SeeSinda gaegzavna<br />

kremlSi depeSa aseTi sityvebiT: “tankebma<br />

gadaTeles praRa, tankebma gadaTeles simarTle”.<br />

man icoda, rom simarTlis miseul ga<strong>ge</strong>bas iziareben<br />

milionobiT Tanamoqalaqeni. dRes isic da sxvebic<br />

am mxardaWeris gareSe darCebodnen: patriotulma<br />

ritorikam CaaxSo sinamdvilis kritikulad<br />

aRqmis unari, protestis yovel sityvas emuqreba,<br />

darCes xmad mRaRadeblisa udabnosa Sina. Tayvaniscemas<br />

miCveul yofil kerpebs ki gariyulebad darCenis<br />

perspeqtiva aSinebT.<br />

1968 wlis agvistoSi Svidi vaJkaci gamovida wiTel<br />

moedanze praRis gazafxulis daTrgunvis mimarT<br />

protestis niSnad. isini sul ramdenime wuTs idgnen<br />

moedanze plakatebiT “Tqveni da Cveni TavisuflebisaTvis”,<br />

magram maTi Tamami qmedebis Sesaxeb<br />

maSinve gaigo mTelma msofliom. zustad ormoci<br />

wlis mere sxva Svidma aseTive mamacma ucnobma adamianma<br />

gadawyvita gaemeorebina maTi winamorbedebis<br />

saqcieli. isini moiTxovdnen, sakuTari samSoblos<br />

Rirsebis dacvis mizniT, damoukidebeli saqar-<br />

Tvelos teritoriidan gasvlas. 68 wlis “damnaSaveTagan”<br />

gansxvavebiT, maT mimarT mxolod administraciuli<br />

sasjeli iqna gamoyenebuli. magram maTi<br />

saqcielis Sesaxeb aravis araferi gaugia. aravin ar<br />

icis maTi saxelebi. aravis ar dauWeria maTTvis mxari.<br />

gana marto es ar aris sakmarisi imisaTvis, rom<br />

gavigoT sazogadoebis namdvili mdgomareoba? da<br />

gana gasa<strong>ge</strong>bi ar aris, rom es mdgomareoba gamoricxavs<br />

sajaro protestis aqts, radganac is ganwirulia<br />

imisaTvis, rom iyos uazro da usar<strong>ge</strong>blo.<br />

im Svidma ucnobma, romlebic gamovidnen wiTel moedanze<br />

2008 wlis agvistoSi, moaswro aseTi proklamaciebis<br />

gavrceleba: “qveyanaSi isev gaCndnen politikuri<br />

patimrebi. sasaciloa saubari patiosan ar-<br />

Cevnebze. siyvaruli qveynisadmi isev Seicvala beladebisadmi<br />

siyvaruliT. mosamarTleebi isev ar eZeben<br />

pasuxebs kanonebsa da konstituciaSi, aramed elodebian<br />

maT telefoniT. saxelmwifo organoebi isev<br />

imiT arian dakavebulebi, rom ebrZvian sxvagvarad<br />

moazrovneebs. isev iqmneba komkavSiri. Cven isev<br />

gvarwmuneben, rom mtrebiT varT garSemortymulni”.<br />

SeZleben isini, vinc kidev Tvlian Tavs inteli<strong>ge</strong>ntebad,<br />

Seikran da SeewinaaRmdegon am Semzarav “isev”-s?<br />

Tu SiSi, daRliloba da ganwirulobis gancda<br />

da, kidev ufro metad, xelisuflebis “saCuqrebi”<br />

da keTildReoba aiZulebs maT, uari Tqvan Tavis<br />

daniSnulebaze? Tu pasuxi am kiTxvaze ar mova<br />

uaxloes xanSi, is ar mova arasodes”.<br />

arkadi vaqsbergs guSin Sevxvdi. erTad visadileT<br />

“qarTul saxlSi”. daxvewili semituri garegnobis<br />

rusi-ebraeli inteli<strong>ge</strong>nti. TerTmeti welia,<br />

cxovrobs safran<strong>ge</strong>TSi. aq gamovida misi aTi <strong>wigni</strong>,<br />

maT Soris - “kremlis sawamlavebi”. masSi davinaxe<br />

yvelaferi is, rac miyvarda “im dros” da, rac mTavaria,<br />

Cemi moskoveli megobrebi, tarkovskiT dawyebuli<br />

da sima da lila lunginebiT damTavrebuli.<br />

praRa, 1968 vladimer putini, bela axmadulina


62<br />

da Tvalwin damidga lunginebis saxli kalininis<br />

prospeqtze, sadac vCerdebodi moskovSi Casvlisas<br />

- maTi dauviwyari samzareulo, kuTxeSi midgmuli<br />

Zveleburi magidiT, romlis garSemo saaTobiT visxediT<br />

da vlaparakobdiT, da vkamaTobdiT, da varCevdiT<br />

yvelafers, risi garCevac SeiZleboda. es<br />

`samzareulos saubrebi~ SemdgomSi sabWoTa yofis<br />

yvelaze damaxasiaTebel niSnad iqna aRiarebuli.<br />

Cveni saubrebis umTavresi Tema mainc `samizdati”<br />

iyo - vin, sad da romel xelnawers gadaawyda, vin<br />

ra waikiTxa ukve; iyo xelnawerebis erTmaneTSi gacvla<br />

da Relva yovel axal aRmoCenasTan dakavSirebiT.<br />

da kidev - leqsebis kiTxva. sima, cnobili<br />

scenaristi, gaxmaurebuli scenarebis avtori da<br />

lila, ramdenime evropuli enis mcodne, `karlsonis”<br />

da “pepi grZeli windas” mTargmneli, es ori uniWieresi<br />

adamiani, romlebic yvelafers sinqronulad<br />

akeTebdnen, da yovelTvis ramiT iyvnen sinqronulad<br />

aRfrTovanebulni, Zalian amayobdnen imiT,<br />

rom me, qarTvelma, maTma stumarma da megobarma,<br />

zepirad vicodi pasternaki Tu cvetaeva, da yvela<br />

axali adamianis mosvlisas, rac maT stumarTmoyvare<br />

saxlSi TiTqmis yoveldRiurad xdeboda,<br />

orxmad da enTuziazmiT mTxovdnen, wamekiTxa romelime<br />

leqsi, Tu leqsebi, me ki araviTari Txovna<br />

ar mWirdeboda, vinaidan leqsebis kiTxva bavSvobidan<br />

Cemi udidesi gataceba iyo, msmenels ki verc<br />

ise iolad vpoulobdi. da ase iwyeboda es rituali<br />

- me vkiTxulobdi Cem sayvarel leqsebs, sima da lila<br />

Tavmomwoned Tvals adevnebdnen stumrebs, isinic<br />

- zogi namdvili interesiT da zogi zrdilobis<br />

gamo - ismendnen. xandaxan es SuaRamemde grZeldeboda.<br />

yvelaze did enTuziazms axmatovas “rekviemi”<br />

iwvevda, romelic maSin mxolod xelnawerebiT<br />

iyo gavrcelebuli. arkadi vaqsbergsac, cnobil<br />

Jurnalistsa da mwerals, yvela disidentis mxardamWersa<br />

da megobars, swored lunginebis samzareuloSi<br />

Sevxvedrivar...<br />

da ai, axla vzivar mis pirispir, parizSi, `qarTul<br />

saxlSi~, me ukve wakiTxuli maqvs misi statia, romelic<br />

Tqvenc SemogTavazeT, da amitom Cvens Soris<br />

Tavidanve ndobis ganwyoba isadgurebs. Cveni poziciebi<br />

ruseTSi mimdinare procesebis da saqarTvelosadmi<br />

damokidebulebis mimarT srulad emTxveva<br />

erTmaneTs. me es Zalian maxarebs, vinaidan didi<br />

xania, aRarc erT Zvel rus megobarTan aRar mqonia<br />

urTierToba. “Èíûõ óæ íåò, à òå - äàëå÷å”, rogorc<br />

ambobda cnobili rusi disidenti galiCi.<br />

vaqsbergi dRemde rusuli penklubis vice-prezidentia,<br />

aqvs mWidro urTierToba frangul penklubTan,<br />

da amasTan dakavSirebiT mimxels aseT <strong>ge</strong>gmas -<br />

gazafxulze franguli penklubi apirebs mrgvali<br />

magidis Catarebas Temaze “qarTul-rusuli urTierTobebi”.<br />

maTi mizania, ilaparakon am urTierTob-<br />

ebze ara politikis, aramed kulturis WrilSi. apireben<br />

mwerlebis mowvevas ruseTidan (“maT Soris kidev<br />

arian naRdi adamianebi”, - meubneba vaqsbergi),<br />

saqarTvelodan, safran<strong>ge</strong>Tidan da albaT evropis<br />

sxva qveynebidan. movilaparakeT, rom mec aqtiurad<br />

CaverTvebi am saintereso Canafiqris xorcSesxmaSi.<br />

`im” Cveni zRvis monatreba.<br />

ase mgonia, es zRvis Tvisebaa - raRac saSinlad, autanlad<br />

moganatros Tavi. kidev mgonia, rom araferi<br />

ar izidavs adamians ise, rogorc zRva. “Cemi gulia<br />

dRes es Savi zRva, Tavmidebuli aWaris kalTebs”,<br />

- ase ambobs galaktioni. “zRva iyo maSin iseTi<br />

wynari, rom arc ki maxsovs, iyo Tu ara”, - es tician<br />

tabiZea. es gancda mec xSirad mqonia, uyureb zRvas<br />

da gikvirs, is iseTi gayuCebuli da gamWvirvalea,<br />

ise naTlad Cans mis fskerze yoveli kenWi, rom Tvi-<br />

Ton TiTqos aRarc arsebobs da am moCvenebiTi ararsebobiT<br />

kidev ufro mimzidveli xdeba. uitmeni<br />

ase mimarTavda zRvas:<br />

Seni gulisTqma gavi<strong>ge</strong> da Seni var, zRvao,<br />

vici, Sen ar gsurs gabruneba,<br />

vidre Cem sxeuls ar Seexebi,<br />

wavideT erTad, me movdivar,<br />

Sors wamiyvane, momaSore am miwis landebs,<br />

rbilad dami<strong>ge</strong> logini da Seni Cumi xmiT<br />

damarwie,<br />

masxure zvirTi siyvarulisa da me mogizRav<br />

samagieros...<br />

qariSxlis Semdeg usasrulod mRelvare zRvao,<br />

Sen anavardeb, azuzuneb yvela qariSxals,<br />

liZava. qeTi da lado aleqsi-mesxiSvilebi


Sen TviTneba da saTuTo zRvao,<br />

da mec SenTan var, Senebr erTi da yvelaferi...<br />

CemSi SevigrZnob moqcevas da ukuqcevasac...<br />

da pasternaki?<br />

Ïðèåäàåòñÿ âñå. Ëèøü òåáå íå äàíî ïðèìåëüêàòüñÿ,<br />

Äíè ïðîõîäÿò, è ãîäû ïðîõîäÿò, è òûñÿ÷è,<br />

òûñÿ÷è ëåò...<br />

da kidev:<br />

Ïåðåäî ìíîþ âîëíû ìîðÿ,<br />

Èõ ìíîãî, èì íåìûñëèì ñ÷åò,<br />

Èõ òüìà, îíè øóìÿò â ìèíîðå,<br />

Ïðèïîé,êàê âàôëè, èõ ïå÷åò ...<br />

Ãóðòîì,ñâîðà÷èâàÿñü â òðóáêè,<br />

Âî âåñü ðàçãîí ìîåé òîñêè<br />

Êî ìíå áåãóò ìîè ïîñòóïêè,<br />

Èñïèòàííîãî ãðåá¸øêè...<br />

sxvaTa Soris, es sityvebi Cvens zRvas ekuTvnis,<br />

ufro konkretulad, qobuleTis zRvas...<br />

Òû â ãîñòÿõ ó äåòåé...<br />

pasternakma Seqmna es saocari poeturi saxe: zRva,<br />

mosuli stumrad bavSvebTan. rogori zusti da metyveli<br />

sityvebia!<br />

kidev maxsendeba cvetaeva, romelic acxadebda,<br />

rom ar uyvarda zRva da amave dros dawera aseTi<br />

striqonebi:<br />

vin iSva qvisgan da vin iSva qarisgan,<br />

me ki zRvas sicils gavatan,<br />

me yvelas vRalatob, me mqvia marina,<br />

me var zRvis qafi qaTqaTa.<br />

vinc iSva Tixisgan, vinc xorci aisxa,<br />

mas elis miwa da samare,<br />

meki zRvam momnaTla da sulSi Camisxa<br />

trfiali zecis kamaris...<br />

Tqvens kldovan zur<strong>ge</strong>bs da muxlebs vexeTqebi<br />

da talRas sicils gavatan,<br />

vCndebi yovel wuTas TeTrad nafeTqebi,<br />

me var zRvis qafi qaTqaTa. (Targmani Cemia).<br />

radganac ar mesmis, rogor SeiZleba ar giyvardes<br />

zRva da amave dros Seni Tavi zRvis qaTqaTa qafad<br />

warmoidgino, amitom vuSveb aseT SesaZleblobas:<br />

giJmaJ marinas zRva xan uyvarda da xan sZulda<br />

da es striqonebi siyvarulis periodSi dawera.<br />

anaklia. Cemi pirveli filmis gadaRebebi. “Tavadis<br />

qali maia”. Tvaluwvdeneli qviSiani sanapiro.<br />

yovel dilas qviSaze CvenTvis mosawoni “naxatebis”<br />

gauTavebeli Zieba. levan paataSvilTan da koka ignatovTan<br />

erTad. liana asaTiani-Tavadis qali. misi<br />

momnusxveli silamaze. Cemi saxumaro “leqsi”:<br />

anaklias ra aklia?<br />

Cemi sevda.<br />

anaklias ra aklia?<br />

Cemi guli.<br />

anaklias ra aklia?<br />

siyvaruli.<br />

da, rac mTavaria, zRva, romelic novelis mTava-<br />

boris pasternaki marina cvetaeva


64<br />

ri moqmedi piria. zRva, Tavadis qalis siyvaruli.<br />

aha, zRva, Cemi sayvareli zRva. da Senc CemTan xar.<br />

ase viyoT sul erTad. zRva, romelic didia da lurji,<br />

Sen, romelic mze xar Cemi sicocxlis, da me,<br />

romelsac swyuria Seni siTbo. “ase viyoT sul erTad<br />

- zRva, Sen da me.” zRva - Tavadis qalis bediswera.<br />

sadac is Sedis da aRarc brundeba.<br />

me ki mainc saerTod zRva ki ar menatreba, aramed<br />

is zRva, liZavas da biWvinTis zRva! da am monatrebas<br />

Tan sdevs ukve mudmivad qceuli tkivili.<br />

biWvinTis kinematografistTa saxli, romelic pirdapir<br />

zRvas gadahyurebs. ezoSi - beberi naZvebi da<br />

fiWvebi da yvavilebi, uamravi sxvadasxvaferi yvavili...<br />

lado, bavSvebi, megobrebi, kinogadaRebebi...<br />

1972 weli, axlad gaxsnil saxlSi pirveli gadaReba...<br />

“roca ayvavda nuSi”... sul patara biWebi, msaxiobad<br />

dabadebuli zura yifSiZe da sakvirvelad lamazi<br />

goga fifia. cekvis scena zRvis piras, romelsac es<br />

axalgazrdebi gansakuTrebul <strong>ge</strong>mos atanen, zuras<br />

da Tinikos velosipediT gaseirneba aTaswlovan fi-<br />

WvTa Soris, sinaze da axlad gaCenili siyvaruli. mudam<br />

xelixelCakidebuli nana xatiskaci da Tengiz ma-<br />

RalaSvili, romelsac iura zareckim “pensiaze gasuli<br />

romeo da julieta” daarqva. lado, romelic<br />

yovelTvis Zalian Sors micuravda. jer horizont-<br />

Tan wertilad Canda xolme misi Tavi, mere isic qreboda...<br />

plaJze ki iyo rusi qali, msaxiobebis, yvelas<br />

dasanaxad gamoxatuli “mRelvareba”, zRvaSi yureba,<br />

Tavis qneva, molodini da bolos - lados Teatraluri<br />

amosvla zRvidan, rasac aucileblad mohyveboda<br />

- yoveldRe! - sixarulis SeZaxilebi misi<br />

“gadarCenis” gamo da aRfrTovanebuli taSi. rusi<br />

kinematografistebi, smoktunovski, <strong>ge</strong>rasimovi, makarova,<br />

kinos imdroindeli varskvlavebi - lamazi<br />

qalebi, romelTa saxelebic aRar maxsovs. Cveni sakuTari,<br />

ukve aRiarebuli varskvlavi - oTar meRvineTuxucesi,<br />

amayad da mdumared mosiarule plaJze,<br />

da marad moqaqane, uamravi sasacilo istoriis<br />

gamomgonebeli da momyoli, gauTaveblad mosiarule<br />

Cvensa da rusebs Soris - guranda gabunia. zRvispira<br />

idilia. da uceb - don kixot lamanCelis aRnagobis<br />

oTars kiserSi CauWidia xeli viRacisTvis da<br />

zRvisken miaTrevs, rogorc Cans - dasaxrCobad. qalebis<br />

kivili, aurzauri, gaSvelebis mcdeloba. bolo-bolo<br />

gaafTrebul lamanCels didi gaWirvebiT<br />

gamoglejen xelidan Cia kacs. aravin icis, ra moxda.<br />

oTari mravlismetyvelad gascqeris zRvas da xmas<br />

ar iRebs. bolos vi<strong>ge</strong>bT: is kaci telefoniT laparakobda<br />

Turme da ase uTqvams: Çäåñü âñå õîðîøî,<br />

òîëüêî ñëèøêîì ìíîãî ãðóçèí!- ai, maSin swvda mas<br />

kiserSi oTari da zRvaSi CaxrCoba daupira! da unda<br />

giTxraT, rom mTeli im wlebis manZilze es iyo er-<br />

TaderTi incidenti “eTnikur” niadagze. isic saTqmelia,<br />

rom Cveni megobari rusi kinematografiste-<br />

bi aRSfoTebas Cvenze xmamaRla gamoxatavdnen... rogorc<br />

Cans, maSin es advili iyo.<br />

biWvinTaze adre ki iyo liZava. saxli, romelSic<br />

wlebis manZilze vCerdebodiT dedasTan da Cvens axloblebTan<br />

erTad, pirdapir tyeSi idga. meTevzeTa<br />

sofeli, tye, zRva, romelic xSirad iyo “stumrad<br />

bavSvebTan”, usasrulo da TiTqmis ukacrieli sanapiro.<br />

lados yovelTvis moulodneli Camosvla. es<br />

is dro iyo, roca Cven jer erTad ar vcxovrobdiT,<br />

arc marto yofna SegveZlo, da im zafxuls zRva ucnaurad<br />

Cven saxlad iqca, anu... SevdiodiT zRvaSi da<br />

mivcuravdiT, Sors, rac SeiZleba Sors, ori saaTi,<br />

sami saaTi, mivcuravdiT oqrosferqviSiani sanapirosken,<br />

sadac erTi mitovebuli qoxic gvelodeboda,<br />

“da Cveni didi moparuli ganmartoveba”. liZava, Savi<br />

zRva, lado... - aq iyo koncentrirebuli Cemi yvela<br />

fiqri Tu ocneba. “liZava Cumi, Cumi liZava, / na-<br />

Zvebis Cero, / albaT Savi zRva Seni ZiZaa, / liZava Cemo...<br />

/ Sexede, tyea Rameze Savi, / bneli da quSi, / mere<br />

zRva d<strong>ge</strong>ba da Cumi TrTolviT / Sen, me da liZavas<br />

gvixutebs gulSi”. an kidev: “ganabuliyo liZava<br />

maSin, / mxolod talRebi napirisken morbodnen qSeniT,<br />

/ garindebulni videqiT zRvaSi, / da zvirTs mohqonda<br />

Cems tuCebTan alersi Seni”...<br />

lados uyvarda es leqsebi. sikvdilamde ramdenime<br />

dRiT adre, roca laparakic aRar SeeZlo, uxmod<br />

miTxra, “is” wamikiTxeo. me maSinve mivxvdi, ra<br />

undoda. TvaldaxuWuli mismenda da roca gavCumdi,<br />

Zlivs SesamCnevi moZraobiT momiWira xeli.<br />

lados mere aRar miyvars Sors curva.<br />

is, liZavas zRva ki sul menatreba.<br />

lana RoRoberiZe, inokent smoktunovski,<br />

guranda gabunia, oTar meRvineTuxucesi


vnebebiT savses, vigoneb warsuls<br />

miviRe mowveva, vyofiliyavi Tbilisis saerTa-<br />

Soriso kinofestivalis Jiuris Tavmjdomare, rasac<br />

siamovnebiT davTanxmdi, radganac es niSnavda<br />

garkveuli droiT kinos samyaroSi dabrunebas.<br />

da iyo kidev erTi mizezi: yvela seriozuli<br />

kulturuli movlena gansakuTrebul mniSvnelobas<br />

iZens maSin, roca qveyanas uWirs, uWirs sulierad<br />

da materialurad, roca sazogadoebas<br />

mkurnaloba da nu<strong>ge</strong>Si sWirdeba, da Sen ki ici, rom<br />

didi gadasaxedidan mxolod xelovnebas xelewifeba<br />

adamianTa saerTo tkivilis Semsubuqeba. da<br />

ai, ramdenime dRe, dilidan saRamomde CaviZire<br />

kinoSi - filmebis yureba, saubrebi kinoze, Sexvedrebi<br />

qarTvel da ucxoel kinematografisteb-<br />

Tan, Jiuris wevrebis gacnoba, erTad gatarebuli<br />

saaTebi, saerTo sadilebi da saRamoebi, da isev<br />

- filmebi, isev - maTi analizi, gauTavebeli<br />

bWoba kinoenis siaxleebze. anu xdeba yvelaferi<br />

is, rac araerTxel ganmicdia msoflios sxvadasxva<br />

kinofestivalze da rac droebiT mainc aSoSminebs<br />

Cems mudmiv da gaunelebel nostalgias am<br />

saocari movlenis mimarT, romelsac kino hqvia.<br />

sasiamovnoa is, rom Tbilisis saerTaSoriso kinofestivali<br />

ukve arsebobs, rogorc qarTuli kulturis<br />

Semad<strong>ge</strong>neli nawili, rom man SeZlo Tavisi<br />

tradiciis damkvidreba da hyavs sakuTari mayurebeli.<br />

es ki misi Semqmnelis - gaga CxeiZis da<br />

masTan erTad nino anjafariZis utyuari damsaxurebaa.<br />

wlevandeli kinofestivali axalgazrda reJisorebis<br />

namuSevrebs eZRvneboda, maT pirvel da<br />

meore filmebs. Jiuris Sexvedrebis mTavari Tema<br />

iyo Tanamedrove evropuli kinos tradiciebze<br />

saubari. CemTvis gamoikveTa ramdenime mniSvnelovani<br />

momenti:<br />

1) sayovelTao globalizaciis pirobebSi naTlad<br />

iCens Tavs am movlenis sapirispiro tendencia<br />

- meti yuradReba qveynis da pirovnebis Tvi-<br />

Tmyofadobis mimarT. “saerTo sofeli”, anu globalizaciis<br />

Sedegad erT soflad qceuli planeta<br />

da am fonze - axalgazrdebis gansakuTrebuli<br />

interesi yoveli konkretuli soflisa Tu qalaqis,<br />

ojaxis, mSoblebisa da Svilebis urTierTobis<br />

mimarT. Tumca es tendencia axali ar aris, is<br />

mudam arsebobda xelovnebaSi: magaliTisTvis folkneric<br />

kmara, romelic mTeli sicocxle Tavis<br />

mSobliur sofelze (romelsac gamogonili saxeli<br />

“ioknapatofa” daarqva) da mis macxovreblebze<br />

werda, anu imaze, rac icoda yvelaferze ukeT<br />

da swored amiT gaxda misi romanebi ase saintereso<br />

yvelasaTvis da ase datvirTuli zogadsakacobrio<br />

ideebiT. asevea daniis princis, hamletis<br />

kerZo xvedri da misi Zireuli problemis<br />

- “yofna-aryofnis” - universaluroba.<br />

lana RoRoberiZe kanis kinofestivalze


66<br />

2) filmebis moqmedebis are - epoqa berlinis kedlis<br />

dangrevis mere. am droisaTvis damaxasiaTebeli<br />

qaosi, ngreva, Senebis nacvlad, absurduli<br />

situaciebi; gadaulaxavi dapirispirebebi sazogadoebaSi,<br />

sicocxlis gaufasureba, uazro sikvdili.<br />

yvelaferi is, rac ase tragikulad daatyda<br />

Tavs Cvens qveyanasac.<br />

3) gansakuTrebuli aqcenti nacionalizmis fenomenze.<br />

nacionalizmis idea, aseTi aucilebeli,<br />

roca is sakuTari qveynis siyvaruls da sxvebis<br />

pativiscemas niSnavs da aseTi saSiSi, roca eqstremizmsa<br />

da sxvebis uaryofaSi gadadis da amiT<br />

Tavis Tavs anadgurebs. ramdeni ubedureba daatyda<br />

Tavs Cvens qveyanas am movlenasTan dakavSirebuli<br />

vnebebis aRzevebis gamo!<br />

Cvenma patara saerTaSoriso Jiurim didi enTuziazmiT<br />

da cxoveli kamaTebis Sedegad mopovebuli<br />

erTsulovnebiT imuSava. vfiqrob, rom vercxlis<br />

da oqros promeTe festivalis saukeTeso<br />

filmebs mivaniWeT.<br />

am festivalze namdvili sixarulic ganvicade,<br />

is miSa kalatoziSvilis konkurs gareT naCvenebi<br />

`veluri velis” naxvas mohyva. Zlieri, mZafri<br />

reJisura, romelSic SeTavsebulia sisadave, simkacre<br />

da sinaze, sinaze, romelic namdvilad Rrma<br />

da gulSi Camwvdomi xdeba maSin, roca misi garemo<br />

aseTi mkacria da Seubralebeli. mixaria, rom<br />

filmis avtoria miSa, Cemi axloblebis - titos da<br />

jinas - Svili, dedaCemis axloblebis - raisa miqaZis<br />

da miSa kalatozovis SviliSvili. vsxedvarT<br />

gogi mesxiSvilis da makas mSvenier saxlSi, romelsac<br />

xelovnebis savanec SeiZleba daarqva, SeveqceviT<br />

makas mier momzadebul u<strong>ge</strong>mrieles kerZebs,<br />

devi xeCinaSvili gauTaveblad yveba xan sasacilo<br />

da xan samwuxaro ambebs. miSa did da ke-<br />

Til daTvs magonebs, is ufro Cumad aris, mxolod<br />

Tvalebi ucimcimebs eSmakurad. vuyureb miSas<br />

da Tvalwin sul sxva suraTi mid<strong>ge</strong>ba: omis mesame<br />

Tu meoTxe weli, wvimiani Semodgoma, civi da<br />

mSieri Tbilisi, me ki gulamoglejiT mivrbivar<br />

zemelisken, meliq azariancis saxlSi, gugasTan.<br />

guga Cemi megobaria da dRes moxda saocreba - 7<br />

Tu 8 wlis mere gadasaxlebidan dabrunda gugas<br />

deda! is da dedaCemi axalgazrdobidan megobrebi<br />

iyvnen, mere SemTxveviT erTad moxvdnen “potmaSi”,<br />

qalTa cnobil sakoncentracio banakSi, iqidan<br />

deda ukidures CrdiloeTSi, jer auSenebel<br />

vorkutaSi gadaisroles, raisa ki dabrunda... im<br />

gau<strong>ge</strong>bari da SemaZrwunebeli samyarodan dabrunebuli<br />

pirveli deda! mivrbivar da Relvisgan suli<br />

yelSi mebjineba... ar vici, ras velodi, magram<br />

namdvilad ara imas, rac damxvda: fanjarasTan<br />

idga Txeli, sul axalgazrda da Zalian, Zalian<br />

lamazi qali! erTdroulad tanjuli da mom-<br />

Rimare saxiT! Semomxeda dakvirvebuli mzeriT da<br />

maSinve miTxra: ti lanka, da? me pirdaRebuli Sevcqerodi<br />

da xmas ver viRebdi. Tumca is qali im<br />

pirveli wuTidan, im pirveli sityvebis gagonebisTanave<br />

- ti lanka, da? - Semiyvarda da es grZnoba<br />

raisas cxovrebis bolomde gamyva. mogvianebiT<br />

aseve gamaogna gulagidan dabrunebuli qeTusia<br />

oraxelaSvilis silamazem, mere dedaCemis mSvenierebam.<br />

marTlac sakvirvelia, es cixe da gulaggamovlili<br />

qalebi TiTqos sagan<strong>ge</strong>bod iyvnen<br />

daRdasmulni iseTi silamaziT, romelic ver mospo<br />

verc cixem, verc wamebam, verc 40-gradusian<br />

yinvaSi SeSis Wram, verc SvilebTan daSorebam da<br />

uimedobam. isini dabrundnen, mSvenierebi da, rac<br />

mTavaria, sikeTisTvis gulgaxsnilebi, dabrundnen<br />

imisaTvis, rom CvenTvis sicocxlis siyvaruli<br />

STaegonebinaT... im dRes ki raRac gaurkveveli<br />

gancda dameufla. momeCvena, rom es aseT Wirgamovlili<br />

qali sul marto iyo aq, Tavis qveyanaSi,<br />

Tavis saxlSi. guga meore oTaxSi amxana<strong>ge</strong>bs<br />

elaparakeboda, patara jina iqve kuTxeSi TamaSobda<br />

TavisTvis, kidev iyvnen viRacebi, axloblebi<br />

da nacnobebi, idga am situaciisaTvis damaxasiaTebeli<br />

Jriamuli... me ki bavSvuri maqsimalizmiT<br />

sul sxva raRac mindoda, zustad ar vicodi<br />

- ra, albaT, ufro aSkarad gamoxatuli, didi<br />

s i x a r u l i! da ara yoveldRiuroba! maSin ar<br />

vicodi, rom sixarulsac sxvadasxva feri aqvs da<br />

is SeiZleba CveulebrivobiT Seimosos, an Caimalos<br />

CveulebrivobaSi. ramdenime wlis mere igive<br />

gadamxda me TviTon, roca dabrunda deda da<br />

im pirvel dRes Cemi mTavari grZnoba iyo is, rom<br />

arafers ar vgrZnobdi, rac mTavaria, araviTar<br />

sixaruls!<br />

miSas mamis mamac, cnobili miSa kalatozovi, dedas<br />

axalgazrdobis megobari iyo. maT erTad gadaiRes<br />

pirveli filmi - “18 - 28”. da roca aspiranturis<br />

damTavrebis mere vgikSi gadavwyvite swavlis<br />

gagrZeleba (gadawyvetileba, romelic angrevda<br />

Cems ukve awyobil profesiul cxovrebas -<br />

leqciebis kiTxvisa da wignebis gamocemis CaTvliT<br />

- da mTel Cems momavals eWvqveS ayenebda),<br />

deda erTaderTi adamiani iyo, vinc mixvda Cemi<br />

arCevanis seriozulobas da bevri yoymanis mere<br />

swored kalatozovs miswera werili daxmarebis<br />

TxovniT. ase Sevxvdi baton miSas, mis saxlSi kutuzovis<br />

prospeqtze. visxediT did, Zvelebur savarZlebSi,<br />

vsvamdiT Cais, vlaparakobdiT, me ki<br />

garedan vxedavdi am Sexvedris arss: didi batoni,<br />

romelic odnav Sefaruli ironiiT zemodan<br />

dascqeris raRac gau<strong>ge</strong>bari survilebiT Sepyrobil<br />

sasacilo gogos. dResac yurSi Camesmis misi<br />

xaverdovani xmiT naTqvami: ar mesmis, rogor SeiZleba,<br />

gonierma adamianma Tavi daanebos uitme-


nis da Tagoris Targmnas da wignebis weras da gadaeSvas<br />

iseT auwyobel da absurdul samyaroSi,<br />

rogoric kinoa. miT umetes, rom dRes Cvens qveyanaSi<br />

am kinos gadaRebis saSualebac ar arsebobs!<br />

yvelaze meti rasac SeiZleba miaRwioT, es iqneba<br />

sam weliwadSi erTxel romelime suleli tipis<br />

asistentad muSaoba! - me wamovxti da protestis<br />

niSnad Tavaweuli karisken gavqandi, batonma<br />

miSam gabrazebuli SeZaxiliT gamaCera... mere<br />

daureka <strong>ge</strong>rasimovs, romelsac saxelosno hqonda<br />

vgikSi, me amayad da xazgasmuli gulgrilobiT<br />

vusmendi mis saubars. uxerxuli dumili Camovarda.<br />

da uceb gavigone sityvebi: “Tqven ver<br />

warmoid<strong>ge</strong>nT, ramdens niSnavda nuca Cems cxovrebaSi!”<br />

- Tqva da didi xniT gaCumda. me gverdidan<br />

gavxede, da mis TvalebSi davinaxe... zustad ar<br />

vici - ra, iqneb sevda, iqneb sinanuli, an iqneb ubralod<br />

dafiqreba... da maSinve vifiqre, rom es didi<br />

batoni marto nihilisti da skeptikosi ar aris,<br />

aramed raRac sxvac... mas mere me vgikic davamTavre,<br />

filmebsac viRebdi da baton miSasTan xSirad<br />

davdiodi kidec, visxediT xolme mis did, komfortul<br />

salonSi, vsvamdiT Cais da vsubrobdiT.<br />

da erTxel man isic miTxra, rom raRaciT dedaCems<br />

vgavdi...<br />

festivalma kidev erTi sixaruli gvaCuqa: axalgazrda<br />

<strong>ge</strong>rmanis Zalian Zlieri filmi “qaRaldis<br />

jariskaci” da sruliad gansakuTrebuli merab<br />

niniZe. merabi yovelTvis momwonda, rogorc<br />

msaxiobi, man Cem “oromtrialSic” iTamaSa da damajerebeli<br />

da saintereso saxec Seqmna. merabi<br />

maSinac, adreul axalgazrdobaSic gamoirCeoda<br />

profesiisadmi damokidebulebiT, siRrmiT, SeTavazebuli<br />

rolis wvdomis unariT da iSviaTi foto<strong>ge</strong>nurobiT.<br />

magram iman, rac am filmSi vnaxeT,<br />

yovelgvar molodins gadaaWarba da, Cemi azriT,<br />

mxolod erTi daxasiaTebis Rirsia: ekranze<br />

cocxlobs, moqmedebs, itanjeba, sasowakveTilebaSi<br />

vardeba da ubralod arsebobs saocari<br />

Zalis personaJi, Seqmnili didi msaxiobis mier!<br />

diax, me ar meSinia am sityvis xmarebis: aseTi si-<br />

Zlieris da eqspresiis saxe mxolod lourens<br />

olivies donis msaxiobma SeiZleba Seqmnas. merabi<br />

ukve amaRlda am donemde. da me mixaria, rom<br />

amgvari tragizmis Semqmneli is patara biWia,<br />

romelic axlac TiTqmis SeumCnevlad arsebobs<br />

Cvens gverdiT da, roca mogmarTavs, morcxvad<br />

da Tavmdablad iRimeba.<br />

xolo aleqsei <strong>ge</strong>rmanTan Sexvedram CemSi warsulis<br />

kidev erTi furceli gaacocxla. 1961 welia.<br />

me davasrule Cemi pirveli filmis `erTi cis<br />

qveS~ gadaReba da Sevitane gancxadeba safran<strong>ge</strong>TSi<br />

wasasvlelad, kinematografistTa jgufTan<br />

erTad. saSinlad vRelavdi, ar vicodi, gamiS-<br />

vebdnen Tu ara. visac ar ucxovria im absurdul<br />

sabWoTa sinamdvileSi, man ar icis, ras niSnavda<br />

im dros sazRvargareT gaSveba. da ai, wasvlamde<br />

ori dRiT adre gavi<strong>ge</strong>, rom uari miTxres, rac ni-<br />

Snavda, rom samudamod `neviezdnoi~ vxdebodi.<br />

maSin kidev erTxel dameufla bavSvobaSi araer-<br />

Txel gancdili uuflebobis damTrgunveli grZnoba...<br />

magram imjerad iRbali Cemken Semobrunda,<br />

albaT imitom, rom dro ukve mainc Secvlili iyo<br />

da bolos da bolos maRalCinosnebis Carevis Sedegad<br />

me aRmovCndi parizis SuagulSi, kapucinebis<br />

bulvarze, patara myudro sastumroSi. parizSi<br />

moxvedra TavisTavad bednierebas mgvrida,<br />

magram mTavari mizani mainc Cemi ori deidis naxva<br />

iyo. es ori deida, ori ingilo qali, romel-<br />

Tac mTeli sicocxle safran<strong>ge</strong>TSi gaatares da<br />

imis gamo, rom ver daTmes saqarTvelos moqalaqeoba,<br />

samudamod `apatridebad~, anu usamSobloebad<br />

darCnen. rogor menaxa, SeumCnevlad Cemi<br />

deidebi? emigrantebTan Sexvedra xom sul ubralod<br />

akrZaluli da dauSvebeli iyo sabWoTa kanonebiT.<br />

Cemi aforiaqeba gavande aleqsei <strong>ge</strong>rmans,<br />

jgufis yvelaze xnier wevrs, cnobil mwerals<br />

da farul disidents, romelmac maSinve ase-<br />

Ti <strong>ge</strong>gma SeimuSava: kidev erT mweralTan, aleqsandr<br />

galiCTan erTad maT <strong>ge</strong>rmanebis oTaxSi Seityues<br />

jgufis adreve gaSifruli `kabe<strong>ge</strong>Sniki~<br />

da mTeli saRamo masTan erTad svamdnen arays. me<br />

ki amasobaSi vnaxe Cemi deidebi, romlebic konspiratiulad<br />

melodebodnen sastumros sadarbazosTan<br />

bagratis - Cemi deidis, bokas qmris `kamionSi~<br />

(iogurtis dasari<strong>ge</strong>blad gankuTvnil er-<br />

Ti bewo avtobusSi), kamioni gaqanda qeTos patara<br />

binisken lekurbis quCaze, iq yvelam erTad -<br />

qeTom, bokam, bagratma, vaniCkam - bevri vitireT<br />

da vicineT, mere isev yvelam erTad gamomaqanes<br />

sastumrosken, sadac me saswrafod gamovewye<br />

saSinaod da gulubryvilo da mowyenili saxiT<br />

karze mivukakune <strong>ge</strong>rmanebs... mere aryis smiT<br />

da cnobil mwerlebTan urTierTobiT gabednierebuli<br />

`kagabeSnikic~ gavistumreT, romlis wasvlac<br />

<strong>ge</strong>rmanma xelebis erTmaneTze ramdenjerme<br />

SemokvriT aRniSna, - esec aseo, - da kidev didxans<br />

visxediT erTad, kmayofilni Catarebuli<br />

aqciiT da kgb-s gacurebiT da SemTvrali da ga-<br />

Tamamebuli galiCi mReroda Tavis disidentur<br />

da gaxmaurebul simRerebs:<br />

Óõîäÿò, óõîäÿò, óõîäÿò äðóçüÿ,<br />

Îäíè â íèêóäà, à äðóãèå â êíÿçüÿ.<br />

kidev erTi sasiamovno moulodneloba qarTuli<br />

kinos samyaroSi: axalgazrda prodiuserma aCiko<br />

<strong>ge</strong>lovanma wamoiwyo umniSvnelovanesi saqme -<br />

67


68<br />

Zveli qarTuli filmebis aRd<strong>ge</strong>na! pirveli aRd<strong>ge</strong>nili<br />

filmi `qeTo da kotea~, vaxtang tabliaSvilis<br />

Sedevri, ase ucnaurad amovardnili imdroindeli<br />

kinos konteqstidan. ganaxlebuli gamosaxuleba<br />

ki marTlac aRmafrTovanebelia... da<br />

ai, merab kokoCaSvilis mier am filmis nawyvetebze<br />

dayrdnobiT gadaRebuli suraTi `sixarulis<br />

saxli~. scenaris avtoria aka morCilaZe, prodiuseri<br />

- igive aCiko <strong>ge</strong>lovani, mTxrobeli - ramaz<br />

CxikvaZe. merabma Seqmna Zalian Taviseburi filmi,<br />

dokumenturobisa da mxatvrulobis narevi,<br />

dinamiuri da nostalgiiT gamsWvaluli; yaraCo-<br />

Relebis droindeli Tbilisis ganumeorebeli atmosfero,<br />

Tvalwarmtaci nawyvetebi “qeTo da kotedan”,<br />

aka morCilaZis mSvenieri teqsti da misi<br />

warmomTqmeli - asakis Sedegad dabrZenebuli da<br />

mainc axalgazrdulad SemarTuli, maradiuli ni-<br />

WierebiT gamorCeuli ramaz CxikvaZe. ekranze da<br />

masTan erTad darbazSic namdvili sixaruli sufevs,<br />

amgvar dadebiT emociebs monatrebuli mayurebeli<br />

aplodismentebs ar iSurebs. da aqve<br />

Tavs iCens kidev erTi uaRresad sasixaruli tendencia:<br />

prodiuserma samaxsovro saCuqrebiT da<br />

fuladi prizebiT daasaCuqra `qeTo da kotes~ monawile,<br />

dRes cocxali msaxiobebi; SeuCvevelni<br />

amgvar yuradRebas, isini mokrZalebulad amovidnen<br />

scenaze, zogi maTgani filmSi saqanelaze qanaobda<br />

medea jafariZesTan erTad, zogi mis gunds<br />

Sead<strong>ge</strong>nda da mReroda “Cumad, Cumad, Cumad, Cumad,<br />

arvin gagvigos”, maT Soris - CemTvis axlobeli<br />

eTeri Jordania, romelTanac erTad vmuSaobdi<br />

mravali wlis win. es iseTi SesaniSnavi gancdaa<br />

- monawile gaxde adamianis Rvawlis dafasebisa,<br />

rac, samwuxarod, aseTi iSviaTobaa Cvens sinamdvileSi!<br />

da yvelaze gasaxareli ki is aris, rom<br />

am keTilSobilur tendencias TbilisSi amkvidrebs<br />

sul axalgazrda da TiTqos ara Tbiliseli<br />

kaci! magram aCiko xom nana anjafariZis da vika<br />

<strong>ge</strong>lovanis Svilia. isini ki, moskovSi cxovrebis<br />

miuxedavad, namdvili Tbiliselebi da sul ubralod<br />

qarTvelebi arian. maTi saxli moskovSi yovelTvis<br />

iyo saqarTvelos patara nagleji, mec iq<br />

araerTi mSvenieri saRamo gamitarebia, nanas yuradReba<br />

da mzrunveloba CemTvis mZime period-<br />

Si ki arasodes damaviwydeba...<br />

adamiani cxovrobs erTdroulad awmyoSi da<br />

warsulSi, dRes da guSin. xandaxan “guSin” ufro<br />

cocxalia, vidre “dRes”, ufro datvirTuli movlenaTa<br />

mravalferovnebiT, grZnobaTa simZafriT,<br />

sigiJiTac ki.<br />

vnebebiT savses, vigoneb warsuls,<br />

siuxves ferTa ...<br />

ase ambobs verleni. da masTan erTad mec xSir-<br />

ad vigoneb warsuls, savses vnebebiT da ferTa siuxviT.<br />

ufro zustad, raRac wuTebiT vcxovrob<br />

warsulSi da vgrZnob, rogor mdidrdeba im gardasuli<br />

vnebebiT es xSirad erTferovani dRevandeloba<br />

- is vnebebi xom isedac arseboben Sen-<br />

Si da mxolod Sens Zalisxmevas elian, rom gacocxldnen<br />

da amotivtivdnen. da me minda aseTi rCeva<br />

mivce Cemi asakis adamians: xandaxan Seecade,<br />

moswyde yoveldRiurobas, gadaeSva warsulSi,<br />

Tundac is tragikuli iyos, dawero imis Sesaxeb,<br />

ramac daRi daaCnia Sens cxovrebas, da TvalnaTliv<br />

dainaxav, rogor Rrmavdeba da faqizdeba Seni<br />

kavSiri Sensave epoqasTan da qveyanasTan. es ki<br />

Senc gWirdeba da qveyanasac, vinaidan am calkeuli<br />

gancdebisa da fiqrebis dafiqsirebiT iqmneba<br />

epoqis saerTo saxe.<br />

78 wlis asakSi kiboTi gardaicvala harold<br />

pinteri. “am gardacvalebis Sedegad daisadgura<br />

didma siCumem. dadumda sindisi, sindisi adamianisa,<br />

romelic ibrZoda literaturis, ZiriTadad<br />

Teatris frontze, magram amave dros CarTuli<br />

iyo samyaros svlaSi, romlis gadaxvevebsac<br />

amxelda didi simtkiciT”, - wers “le mondi”. “miuxedavad<br />

tanjvisa, romelic ikiTxeboda mis mSvenier<br />

saxeze, is iyo iseTive eleganturi, iumoriT<br />

savse da galanturi. is namdvili aristokrati<br />

iyo, saukeTeso saukeTesoTa Soris”.<br />

roca ekiTxebodnen, ratom daiwyo piesebis wera,<br />

pasuxobda Cinuri andaziT: “adamianebi adian<br />

mTaze imitom, rom isini aqve arian”, rac niSnavda,<br />

“kariskacis” avtori werda TeatrisTvis


imitom, rom Teatri aqve iyo.<br />

bertold brextisa da samuel beketis gverdiT<br />

pinteri darCeba, rogorc me-20 saukunis udidesi<br />

dramaturgi. man Tqva axali sityva Teatralur<br />

enaSi, romelsac TviTon ase axasiaTebda: “is,<br />

rac Cven gvesmis, miniSnebaa imaze, rac ar gvesmis”.<br />

misi azriT, CvenTvis damaxasiaTebelia ara<br />

arakomunikaluroba, aramed zedmeti komunikaluroba.<br />

`Cven vurTierTobT maSinac, roca vdumvarT,<br />

vinaidan dumili aris agresia adamianisa adamianis<br />

mimarT. mis ganTqmul dumilebSi, Tu maT<br />

yurs mivugdebT, gavigonebT tyuils~, - ase ambobs<br />

reJisori klod reJi.<br />

nobelis premiis miRebisas pinteri ambobda: `simarTle<br />

TeatrSi yovelTvis miuwvdomelia. mis<br />

ZiebaSi aris raRac iZulebiTi. calkeuli simar-<br />

Tleebi ebrZvian erTmaneTs, asaxaven erTmaneTs,<br />

ugulebelyofen erTmaneTs, zemodan dahyureben<br />

erTmaneTs, brmani arian erTmaneTis mimarT. magram<br />

moqalaqe valdebulia, gaarCios simarTle<br />

tyuilisagan. roca sarkeSi vixedebiT, gvgonia,<br />

rom anarekli zustia. magram gainZeriT erTi milimetriT<br />

da gamosaxuleba Seicvleba. faqtobrivad,<br />

Cven vxedavT anareklebis usasrulo gamas.<br />

mweralma xandaxan unda daamsxvrios sarke, radganac<br />

simarTle gviyurebs TvalebSi sarkis meore<br />

mxridan. me mjera, rom miuxedavad yvela arsebuli<br />

winaaRmdegobisa, iyo inteleqtualurad<br />

damoukidebeli da gqondes, rogorc moqalaqes,<br />

mtkice, stoikuri da Seucvleli gadawyvetileba,<br />

dainaxo namdvili simarTle Cveni cxovrebisa<br />

da Cveni sazogadoebisa, aris Cveni sabediswero<br />

kadri filmidan `qeTo da kote~<br />

movaleoba. imperatiuli movaleoba~.<br />

mixaria, rom qarTulma Teatrma jer kidev 80ian<br />

wlebSi pativi miago pinters: nana xatiskacma<br />

rusTavelis Teatris patara scenaze dadga misi<br />

“kariskaci~, imdroideli qarTuli repertuaris-<br />

Tvis uCveulo, daxvewili, Savi iumoriTa da tragizmiT<br />

savse speqtakli. ori Zma da kariskaci. av-<br />

To maxaraZe, merab TavaZe da boris wifuria... sami<br />

adamiani, absurdul situaciaSi CarTuli, er-<br />

TmaneTSi CaxlarTuli bediT, erTmaneTze batonobis<br />

wyurviliT Sepyrobilni. nanam, romelic suliT<br />

xorcamde reJisori iyo da namdvili novatori,<br />

mxatvruli intuiciiT Seqmna is sivrce, romelic<br />

Turme arsebiTi iyo pinteris dramaturgiaSi:<br />

speqtaklSi batonobda pinteriseuli dumili,<br />

personaJTa uecari gaCumeba, romlis saSualebiTac<br />

adamianebi urTierToben da axorcieleben<br />

agresias erTmaneTis mimarT. dumili, romelic<br />

Tavis TavSi itevs tyuils. reJisorma amoativtiva<br />

piesis arsi: yvelaze banalur situaciaSi -<br />

ori Zmis urTierTobaSi - gamoaaSkarava adamianis<br />

SemaSfoTebeli miswrafeba, daimorCilos meore<br />

adamiani, Zalauflebis mopovebis wyurvili -<br />

adamianis imperatiuli moTxovnileba. samwuxaro<br />

is aris, rom speqtakli mayurebelma TiTqmis ver<br />

naxa. is <strong>ge</strong>neraluri repeticiis mere akrZales;<br />

rogorc Cans, cenzuram masSi sabWoTa sinamdvilisTvis<br />

Seuferebeli tendenciebi dainaxa.<br />

vfiqrob nana xatiskacze - reJisorze. misi palitris<br />

mravalferovnebaze. misi speqtaklebi -<br />

ase Tanamedroved evropuli da ase Zireulad,<br />

tradiciulad qarTuli.<br />

harold pinteri


70<br />

asketuri `kariskaci” da zRvargadasuli fantaziiT<br />

datvirTuli `sibrZne sicruisa”, mCqefare<br />

`meri popinsi” da TavSekavebulad nazi `patara<br />

princi”, Telavis TeatrSi ganxorcielebuli bolo<br />

dadgmebi... yvela es speqtakli, da kidev bevri<br />

sxva, Tengiz maRalaSvilTan erTad dadgmuli,<br />

Cveni SemoqmedebiTi cxovrebis Zalian mniSvnelovani<br />

nawilia. da rogori aucilebelia, gamoCndes<br />

Teatrmcodne, romelic Seiswavlis nanas (da<br />

Tengizis) Semoqmedebas, mis Taviseburebas da adgils<br />

qarTul kulturaSi.<br />

vfiqrob nanaze, Cems uaxloes, uaxloes megobarze,<br />

romelTanac erTad varsebobdiT yoveldRiurad.<br />

erTad vmuSaobdiT, scenarebze, filmebze.<br />

erTad vatarebdiT zafxuls, TelavSi - zairasTan,<br />

zRvaze - biWvinTaSi; romelTanac yvelaferi<br />

maerTianebda - damokidebuleba didi Tu patara<br />

sazogadoebrivi da politikuri movlenebis<br />

mimarT; romelic maklia yovel dRe, yovel wuTs;<br />

romlis gareSe arsebobac ver warmomedgina.<br />

da mainc, varsebob.<br />

eTer TaTaraiZes da amiran arabuls Cveni momavali,<br />

saerTo samuSaos gamo Sevxvdi. Cemi winadadebaa<br />

- warvadginoT iuneskoSi, msoflios aramaterialuri<br />

kulturuli memkvidreobis nusxaSi<br />

Sesatanad fSav-xevsuruli da TuSuri folklori.<br />

eTeri da amirani ki am dargis specialistebi<br />

arian da maT maSinve didi enTuziazmiT gaiziares<br />

es idea. vfiqrob, rom am rTul dosies kargi<br />

patroni gamouCnda da Cveni xalxuri poeziisTvis<br />

gakvaluli iqneba gza msoflios memkvidreobisken.<br />

eTer TaTaraiZe, didi xania, miyvars, rogorc<br />

TviTmyofadi da Taviseburi poeti, TuSi poeti,<br />

romelmac qarTuli poezia gansakuTrebuli intonaciiT<br />

gaamdidra. magram axla am TvalebanTebuli<br />

qalis da moridebulad momRimare amiranis<br />

sxva mxarec davinaxe: Cems win aRmoCnda ori Tavdadebuli<br />

da uangaro mSromeli, erTad SeWidebuli<br />

did da uaRresad saWiro saqmes, qarTuli kulturis<br />

Tavmdabali da mokrZalebuli moama<strong>ge</strong>ni.<br />

roca aseT adamianebs xvdebi, guli ginaTdeba<br />

da rwmundebi, rom Cvens kulturas gadaSeneba ar<br />

uweria. “SendobiT momixsenieT” - aseTi saTauri<br />

aqvs maT mSvenier wigns, miZRvnils qarTuli epitafiebisadmi.<br />

es <strong>wigni</strong> maTi aTwliani Tavdauzogavi<br />

Sromis Sedegia. maT moiares mTeli saqarTvelo,<br />

gadaiRes da aRnusxes uamravi saflavis qva<br />

maTze amotvifruli saocari gamosaxulebiT da<br />

samgloviaro leqsiT, romelTac “mgosanni glovisani”<br />

werdnen, rogorc maT xatovnad uwodebs<br />

mematiane. CemTvis sasiamovnoa isic, rom am wign-<br />

is arseboba zurab Jvanias saxelTanaa dakavSirebuli<br />

da mis xsovnas eZRvneba.<br />

barak obamas iniciativiT TeTri saxlis ovalur<br />

kabinetSi erTmaneTs Sexvdnen amerikis prezidentebi,<br />

bolo xuTi prezidenti: mama da Svili bu-<br />

Sebi, klintoni, karteri da obama; yvela - maRali<br />

(karteris gamoklebiT), Txeli, laRi da momRimari.<br />

momxiblavi gamosaxuleba da Tavis arsSi sruliad<br />

gansakuTrebuli movlena. garkveul dros<br />

msoflios xuTi uZlieresi pirovneba, sxvadasxva<br />

mrwamsisa da ideologiis matarebeli, respublikelebi<br />

da demokratebi, romelTac yvela gansxvavebis<br />

da dapirispirebis miRma aerTianebT umaRlesi<br />

idea: Segneba imisa, rom yvelani amerikelebi<br />

arian da Tavis qveyanas emsaxurebian! barak obama<br />

acxadebs, rom is afasebs yvela maTganis Rvawls<br />

da yvelas daekiTxeba azrs msoflios umniSvnelovanes<br />

problemebze. ai, es aris didi politikis<br />

namdvili uwyvetoba, aseTi mniSvnelovani da aucilebeli<br />

yvela saxelmwifosTvis. dad<strong>ge</strong>ba odesme<br />

aseTi dro Cveni qveynisTvisac? maSin ki SegveZleba<br />

Tqma, rom namdvil demokratiaSi vcxovrobT.<br />

ar xar moxuci iqamde, sanam gamoZravebs cnobismoyvareoba<br />

cxovrebis yvela gamovlinebis mimarT,<br />

da sanam SegiZlia aRfrTovande. Cemi axali<br />

formulaa - cnobismoyvareoba da aRfrTovanebis<br />

unari aris axalgazrdobis SenarCunebis wamali da<br />

siberis prevencia. axalgazrda xar, sanam gainteresebs<br />

da gixaria! swored amitom ar berdeba lamis<br />

90 wels mitanebuli susana (toroSeliZe), ro-<br />

eTer TaTaraiZis da amiran arabulis <strong>wigni</strong>


melsac gareT gasvla ki uWirs, magram sul axali<br />

da axali aRmoCenebiT cxovrobs literaturisa<br />

Tu adamianuri urTierTobebis sferoSi da iseTi<br />

xalisiT gpasuxobs telefonSi - kargad var, kargad,<br />

- rom... ubralod optimizmiT ivsebi.<br />

mwerlis sityva nobelis premiis miRebisas yovelTvis<br />

gansakuTrebuli molodinis ganwyobas<br />

qmnis. ase iyo amjeradac, roca SvedeTis akademiis<br />

oqroTi mooWvili darbazis scenisken msubuqi<br />

nabijiT miemarTeboda maRali, axalgazrdulad<br />

moxdenili le klezio, romelsac ase axasiaTeben:<br />

“is qeraa, magram aqvs abori<strong>ge</strong>nis nakvTebi,<br />

TiTqos sinamdvileSi frangi ki ar aris, aramed<br />

albinosi indieli”.<br />

“es aris sityva, sadac me vlaparakob eWvis Sesaxeb”,<br />

- ambobda winaswar le klezio. misTvis bevrad<br />

ufro bunebrivia arseboba mudmivi daeWvebisa<br />

da ara pativis mi<strong>ge</strong>bis atmosferoSi. “ratom<br />

wers mwerali?” - aseTi kiTxviT iwyebs nobelis<br />

laureati Tavis sityvas da ase pasuxobs: mwerali<br />

arsebobs “paradoqsebis tyeSi”, romelsac<br />

is ar unda gaurbodes, aramed piriqiT, damkvidrdes<br />

iq, raTa amoicnos yvela detali, Seiswavlos<br />

yvela biliki, saxeli daarqvas yvela xes. mwerali<br />

mowmea, magram Tavis arsSi mas unda moqmedeba;<br />

moqmedeba da ara mowmed darCena. wero, iocnebo,<br />

warmoisaxo imisaTvis, rom es sityvebi, gamogonebebi,<br />

ocnebebi Caerion realobaSi, Secvalon<br />

adamianTa gonebebi da gulebi, gaxsnan uke-<br />

Tesi samyaros kari. da amave dros swored am wu-<br />

TSi raRac xma CasCurCulebs, rom es ar moxdeba,<br />

rom am sityvebs gaitacebs sazogadoebis qari,<br />

rom ocnebebi qimerebad darCeba. ra ufleba gaqvs<br />

ifiqro, rom xar ukeTesi? aris ki mwerali is,<br />

vinc poulobs gamosavals? rogor SeuZlia mwerals<br />

imoqmedos, rodesac mas mxolod gaxseneba<br />

xelewifeba?<br />

martooba magnitia mwerlisTvis, mxolod martoobaSi<br />

poulobs is bednierebis arss. es bedniereba<br />

winaaRmdegobebiT aris savse, tkivilisa da<br />

netarebis nazavi, sasacilo triumfi, yru da ganuqarveli<br />

boroteba, romelic Tan gdevs, rogorc<br />

musikaluri fraza. mwerals unda ilaparakos<br />

yvelasTvis, yvela droisaTvis. da ai, is zis Tavis<br />

oTaxSi, carieli furclis Zalian TeTr sarkesTan.<br />

Tavisi kompiuteris Zalian cocxal ekranTan.<br />

es aris misi tye. tye - samyaro orientirebis<br />

gareSe. Sen iZirebi xeebisgan wamosul sulisSemxuTvel<br />

sicxesa da wyvdiadSi...<br />

sabolood mTel Tavis sityvas le klezio uZ-<br />

Rvnis centraluri amerikis - el tapon darienis<br />

- indielebs - msoflioSi yvelaze ufro xSiri da<br />

gauvali tyis macxovreblebs, sadac man didxans<br />

icxovra, iswavla maTi enebi da Caeflo maTi miTebis<br />

samyaroSi. swored am indielebis erT-erT<br />

warmomad<strong>ge</strong>nels, miTebisa da zRaprebis Semqmnelsa<br />

da mTxrobels - elviras uZRvnis le klezio<br />

Tavis saqebar sityvas da prizs, romelsac mas nobelis<br />

akademia aniWebs.<br />

vfiqrob, le kleziom ar gaacrua molodini da<br />

SvedeTis akademiis sazeimod gabrwyinebul darbazSi<br />

Zalian uCveulo da individualobiT aRbe-<br />

Wdili sityva warmoTqva.<br />

amerikis prezidentebi


72<br />

lana RoRoberiZe<br />

lana RoRoberiZe,<br />

Wabua amirejibi, gia badriZe<br />

lana RoRoberiZe,<br />

nodar dumbaZe


ednierebis kapitali<br />

anu Wiqa naxevrad savse<br />

Tu naxevrad carieli<br />

`qarTuli sezonis~ farglebSi, saqarTvelos kulturis<br />

saministrosa da safran<strong>ge</strong>TSi saqarTvelos<br />

saelCos patronaJiT, invalidebis sen luis ka-<br />

TedralSi Catarda mSvenieri koncerti - ev<strong>ge</strong>ni miqelaZis<br />

saxelobis erovnuli simfoniuri orkestri<br />

ukravda beThovenis pirvel koncerts da mendelsonis<br />

me-4, e.w. italiur simfonias. diriJori -<br />

frangi loran petiJirari, solisti - eliso bolqvaZe.<br />

koncerti Zalian warmatebuli iyo, fran<strong>ge</strong>bisgan<br />

mxolod aRmatebuli xarisxis Sefasebebi ismoda.<br />

bisze maWavarianic daukres, rasac ovaciebi<br />

mohyva. wina dResac qarTuli sulis saamebeli sa-<br />

Ramo gavatareT - ukravda CemTvis ukve axlobeli<br />

qarTul-franguli kvarteti “arpejione” - stravinskis,<br />

SostakoviCs, Snitkes. ori saRamo vusmendi<br />

Cveni Tanamemamuleebis mier Sesrulebul mSvenier<br />

musikas da vfiqrobdi imaze, ra kargi wamowyebaa<br />

es “qarTuli sezoni” da ra mniSvnelovania, gavacnoT<br />

evropelebs Cveni qveyana imiT, rac marTlac<br />

Rirebuli gvaqvs da rac Cveni sulis WeSmariti<br />

gamovlinebaa.<br />

da isev da isev fiqrebi bednierebis Sesaxeb,<br />

miT umetes, rom am sayovelTao krizisis da depresiis<br />

fonze franguli presa savsea werilebiT<br />

am Temaze.<br />

da marTlac, ra aris bedniereba, iluzia, Tu aucilebloba?<br />

Tu aucilebeli iluzia? albaT bedniereba<br />

- xangrZlivobaa, sixaruli - wuTiereba.<br />

ar arsebobs bedniereba xangrZlivobis iluziis<br />

gareSe.<br />

vfiqrob am egzistenciur Temebze da gonebaSi<br />

kvlav amotivtivdeba warsuli, misi erTi furceli...<br />

gacxarebuli omis dros pionerTa sasaxlis<br />

literaturuli wris wevrebi gagvagzavnes soxum-<br />

Si, poeziis saRamoebis Casatareblad. aseT gasvlebs<br />

Cven “gastrolebs” veZaxdiT da, cxadia, Zalian<br />

vxalisobdiT. soxumelebisTvis ki, etyoba, Tvi-<br />

Ton faqti iyo sruliad uCveulo - Tbilisidan Camosuli<br />

bavSvebi ratomRac awyoben poeziis saRamos,<br />

Tamamad gamodian scenaze da kiTxuloben “sakuTar”,<br />

sruliad arasabWoTa, sevdian da, ZiriTadad,<br />

sasiyvaruli leqsebs. amitom darbazi dRiTi<br />

dRe sul ufro da ufro iWedeboda. leqsebi ki<br />

aseTi xasiaTisa iyo:<br />

dRes sixarulic naRvlis feria,<br />

dRes vrazav gulis gulciv darabebs,<br />

dRes veRar damRlis zRapriT feria,<br />

ar vgrZnob arafers.<br />

dRes SeviZule Cemi gvirila,<br />

guls aRar vuxsni sios danabers,<br />

iq sadRac kubos misdevs tirili,<br />

ar vgrZnob arafers...<br />

dRes amomigdebs viRac frTaSavi<br />

zecis silurjes sulSi Canafens,<br />

yvelas winaSe var damnaSave,<br />

ar vgrZnob arafers...<br />

aseT araideologiur striqonebs didi gznebiT<br />

warmoTqvamda scenidan Txeli, daxvewili garegnobis,<br />

15 wlis biWi - rezo TabukaSvili. soxumeli<br />

gogonebi kvnesodnen aRfrTovanebisagan, Cven ki,<br />

radgan ukve miCveuli viyaviT Tbiliselebis interess,<br />

sruliad bunebrivad migvaCnda gogonebis,<br />

da saerTo mayureblis, aRtacebac.<br />

visac Tavis Tavze aqvs gamocdili sabWoTa sinamdvilis<br />

marwuxebi, mixvdeba, ra ucnauri iyo im Savbnel<br />

dros ideologiis centraluri gzidan ase-<br />

Ti moulodneli gadaxvevebi. me dResac ver vpoulob<br />

axsnas, vis an raSi sWirdeboda maSin es literaturuli<br />

wre, da kidev ufro sakvirvelia, risTvis<br />

agzavnidnen am bavSvebs “gastrolebze” TavianTi<br />

sruliad arasabWoTa “lirikis” gasavrceleblad!<br />

rogorc Cans, yvelaferi wris xelmZRvanelis<br />

- 25 wlis qeTo ananiaSvilis enTuziazms da literaturis<br />

da bavSvebis siyvaruls emyareboda, xelisuflebas<br />

da cenzuras ki am umniSvnelo movlenisTvis<br />

ar ecala. ase iyo Tu ise, Cven ramdenime<br />

dauviwyari dRe gavatareT erTxel quTaisSi da<br />

meored soxumSi...<br />

erT saRamos rezo da me gavipareT banakidan da<br />

zRvaze wavediT. Zalian cioda, mgoni, Tebervali<br />

iyo, jer xelixelCakidebulebi qarian sanapiroze<br />

73


74<br />

davabijebdiT, mere rezom sadRac navi gamoZebna,<br />

avfofxdiT navSi, bevri vimxiaruleT, niCbebis mosma<br />

arc erTma ar vicodiT, erTxel kinaRam gadavtrialdiT<br />

kidec, magram mainc movaxerxeT Sua zRva-<br />

Si gasvlac da mSvidobianad dabrunebac. am ambidan<br />

ramdenime wlis mere rezo moskovSi wavida saswavleblad<br />

da iqidan aseTi leqsi gamomigzavna:<br />

maxsovs zeca, varskvlavebiT dacxriluli,<br />

Cveni navi, zRvis talRebi, Seni saxe,<br />

o, im Rames siyvarulSi dacxra guli,<br />

magram ali dRemdis gulSi Sevinaxe.<br />

me Sen TvalTa Cum talRebSi davcuravdi,<br />

mwvavda Suqi, brolis Sublze miRvaruli,<br />

me megona, mTvares xelSi davwuravdi,<br />

rom kleboda Cems guls ali siyvarulis.<br />

zvirTs mihqonda napirebze saSrialod<br />

Cemi leqsis awyvetili striqonebi,<br />

me megona, cas Sens mxrebze gaSliano,<br />

Sen gimzerdi da arafers vigonebdi.<br />

veRar gxedav, Sens ba<strong>ge</strong>ebs viRa umzers,<br />

magram guli vardobisTves edareba,<br />

Zlieria sulyovelgvar sixarulze<br />

netarebis mogonebiT netareba.<br />

ai es, Cveni bavSvobisdroindeli leqsi gamaxsenda,<br />

roca vkiTxulobdi Jan danielis (“nuvel observatoris”<br />

mTavari redaqtoris) statias bednierebis<br />

Sesaxeb, sadac is wers: `bedniereba - es aris<br />

garkveuli naZlevi momavalTan, an warsulis nostalgia.<br />

nostalgia. ai, namdvili sityva. bednierebas<br />

ver grZnob awmyoSi~. ra sainteresoa, ara? 15<br />

wlis, totalitarul samyaroSi gazrdili Tbiliseli<br />

biWi intuiturad igives ganicdida, rasac dRevandeli<br />

frangi moazrovne: `Zlieria sulyovelgvar<br />

sixarulze netarebis mogonebiT netareba~, anu<br />

misTvisac bedniereba nostalgias ukavSirdeboda.<br />

me isic momwons, rom rezo laparakobs “netarebaze~<br />

- iyenebs am yovlismomcvel sityvas, “yovelTa<br />

keTilTa Sesakrebels”, rogorc ambobs saba. da rezosTan<br />

da Jan danielTan erTad mec ase mgonia, rom<br />

netarebas, Tu bednierebas ver ganicdi awmyoSi, misi<br />

navTsayudeli nostalgiaa da warsuli.<br />

“nuvel observatori” specialur 48 gverds uTmobs<br />

am Temas saerTo saTauriT: “bednierebis devnaSi”.<br />

dRes, rodesac bednierebis mopovebis SesaZlebloba<br />

sul ufro da ufro efemeruli xdeba<br />

zogadad yvelasTvis, da konkretulad CvenTvis,<br />

qarTvelebisTvis, gamiCnda survili, gavuziaro<br />

mkiTxvels am werilebis kiTxvisas miRebuli<br />

STabeWdilebebi.<br />

araerTxel gamomicdia: mTeli cxovrebis gamocdilebis<br />

Sedegad midixar garkveul daskvnamde,<br />

raRacas aRmoaCen, SenTvis Zalian mniSvnelovans...<br />

da mere amis dadasturebas gadaawydebi romelime<br />

moazrovnesTan, an filosofosTan, riTac Seni migneba<br />

bevrad ufro Rirebuli da woniani xdeba. ase<br />

damemarTa axlac: mTeli es xani vfiqrobdi, rogor<br />

da riT unda daZlio sasowarkveTileba, Tu uimedoba,<br />

romelic saidanRac, da xSirad moulodnelad<br />

Casaxldeba SenSi, roca sicocxlis survili<br />

<strong>ge</strong>kar<strong>ge</strong>ba da araferi aRar ginda, sul araferi, da<br />

bevri wvalebis mere mivedi daskvnamde: arsebobis<br />

mTavari Rirebuleba TviTon cxovrebaa, cxovreba<br />

yvela Tavisi gamovlinebiT, Tavisi saCuqrebiT da<br />

dartymebiT, da Seni unari, SeebrZolo bedisweras;<br />

da Tu SeZleb, daimorCilo igi. da ai, axla vki-<br />

Txulob filosofosebis gamonaTqvamebs, antikuridan<br />

spinozamde da kantamde, da dRevandel dRemde,<br />

da vxvdebi, rom maT igive azri filosofiurad<br />

aqvT gamoTqmuli da axsnili! gamokvlevis erTerTi<br />

mTavari daskvna swored es aris: Tu arsebobs<br />

raRac, razedac Tanxmdebian antikuri filosofosebi,<br />

es aris idea, rom yovel adamians SeuZlia<br />

aq da am wuTas gaxdes Tavisi cxovrebis mbrZanebeli.<br />

maTi dapirispireba mxolod am miznis miRwevis<br />

saSualebebs emyareba. rogori imedis momcemi<br />

postulatia, ara?<br />

Jan danielis saintereso Sesavali werilis reziume:<br />

ra mwarea, giyvardes is, rac warmavalia, da<br />

ra mZafri! sixaruli, romelic upirispirdeba<br />

dros, aris erT-erTi saSualeba, icxovro wuTieri<br />

bednierebiT.<br />

lana RoRoberiZe


arsebobs bednierebis negatiuri aRqma - es aris<br />

tkivilis uaryofa. espanuri andaza: “araferi ar<br />

minda, arafris survili ar maqvs, araferi ar mesmis,<br />

ar vwvalob, var bednieri”. paskalis gamonaTqvami:<br />

“adamianis yvela ubedureba momdinareobs<br />

iqidan, rom mas ar SeuZlia iyos wynarad erT oTaxSi”.<br />

simSvide, erTdroulad antikuri da aziuri -<br />

eZebo is, rasac SeuZlia Caklas SenSi survili. (me<br />

mainc vfiqrob, rom es ar aris bedniereba, es ubralod<br />

tkivilis arqonaa).<br />

sixaruli wyaroa, bedniereba - mdinare.<br />

bedniereba - es iluziaa, rom sixaruli (siamovneba),<br />

romelic ibadeba mxolod imisTvis, rom mokvdes,<br />

SeiZleba usasrulod gagrZeldes. xandaxan iseTi<br />

simSvide <strong>ge</strong>ufleba, rom aRarc ki gjera misi dasasrulis.<br />

da iqneb marTlac arsebobs sxvadasxva sixarulebi,<br />

romelTac erTad moaqvT bedniereba?<br />

amiT mTavrdeba Sesavali werili da iwyeba saku-<br />

Triv gamokvleva.<br />

dRevandeli adamianisTvis damaxasiaTebelia azrovnebis<br />

maniakalur-depresiuli struqtura, roca<br />

Sesrulebul survils rezultatis saxiT moyveba<br />

mowyeniloba. sul ufro da ufro Wirs pasuxi<br />

mudmiv kiTxvaze - risTvis varsebob? es gasa<strong>ge</strong>bicaa,<br />

vinaidan progresis ideam ver gaamarTla da<br />

sazogadoeba TandaTan kargavs koleqtiur optimizms.<br />

didi xnis ganmavlobaSi adamianebi fiqrobdnen,<br />

rom materialuri keTildReoba iyo bednierebis<br />

aucilebeli da sakmarisi safuZveli. dRes<br />

es idea komprometirebulia. SegvrCa mxolod kargad<br />

gavsebuli macivari da moraliT naklebad SezRuduli<br />

piradi cxovreba.<br />

pasuxebs veZebT antikur filosofiaSi. sikvdilis<br />

SiSi, siyvaruliT gamowveuli usaSvelo wvaleba,<br />

survili SeaCero dro... moazrovneni yovelTvis<br />

cdilobdnen, epasuxaT am mudmivi survilebisa<br />

da codvebisaTvis. cnobilia Cv.w.-mde me-5, me-4<br />

saukuneebis “aTenis saswauli” - xana, rodesac bednierebis<br />

miRweva awmyoSi SesaZleblad miaCndaT.<br />

berZnuli samyarodan modis idea, rom yovel adamians<br />

SeuZlia - dRes da aq - gaxdes Tavisi arsebobis<br />

mbrZanebeli da daimorCilos Sinagani mtrebi.<br />

ori erTmaneTs dapirispirebuli mimdinareoba,<br />

berZnuli azrovnebis ori didi skola - epikures<br />

hedonizmi da markus avreliusis stoicizmi; siamovnebis<br />

filosofia da sikeTis (keTil saqmeTa)<br />

filosofia. erTisTvis bedniereba siamovnebaSia,<br />

meorisTvis - mxolod movaleobis aRsrulebaSi.<br />

erTi gaurbis ubedurebas, meore pirispir xvdeba<br />

mas. (Tanamedrove adamianis TvalsazrisiT, winaa-<br />

Rmdegoba araTanabari Cans. es igivea, hkiTxo bavSvs,<br />

ra urCevnia, nayini, Tu ariTmetikis davalebis<br />

Sesruleba).<br />

epikures azriT, arafris maqnisia filosofosis<br />

naazrevi, Tu is uZluria, gankurnos sulis daavadeba.<br />

misTvis bedniereba gadajaWvulia siamovnebasTan.<br />

wvaleba - anomaliaa, droebiTi areuloba,<br />

aryofna or kargad yofnas Soris. Tumca es ar aris<br />

froidistuli siamovnebis idea, aramed principi<br />

sakuTari Tavis SenarCunebisa. epikurem Seqmna<br />

sistema, romelic exmareba adamians, ar daitanjos.<br />

amave dros is Tvlis, rom yvela survili ar aris<br />

Sesasrulebeli. mas survilebi sam saxeobad aqvs<br />

dayofili: bunebrivi da aucilebeli survilebi -<br />

qeTi aleqsi-mesxiSvili<br />

75


76<br />

SimSili da wyurvili da aseve survili, gyavdes megobrebi<br />

da iazrovno. survili bunebrivi, magram<br />

araaucilebeli - seqsualoba. da bolos, survili,<br />

arc bunebrivi da arc aucilebeli - anu miswrafeba<br />

didebisa da fufunebisadmi. survilTa Semcirebis<br />

meTodiT epikureizmi gvaTavisuflebs uamravi<br />

yalbi da fuWi moTxovnisagan. da mainc, yvelaze<br />

mniSvnelovani, epikures mixedviT, siamovneba-<br />

Si cxovrebaa, rasac Taviseburad dascinis sokrate<br />

da hedonists im frinvels adarebs, romelic<br />

uSualod Wamis dros skintlavs.<br />

markus avreliusis azriT, bednieri cxovreba ar<br />

aris sasiamovno cxovreba, siamovneba ar aris kriteriumi.<br />

sikeTe, anu survili keTil saqmeTa qmnisa,<br />

ai ra aris mTavari. “roca raime sevdas ggvris,<br />

- wers markus avreliusi, - gaixsene, rom amas Sen-<br />

Tvis ubedureba ki ar moaqvs, aramed bedniereba,<br />

Tuki SegiZlia amis Rirseulad atana. magram amisaTvis<br />

aucilebelia, miiRo sinamdvile iseTi, rogoric<br />

is aris mTeli Tavisi sisastikiT.”<br />

kanti aerTianebs am or mimdinareobas da “CveulebaTa<br />

metamorfozebSi” gvTavazobs, aRvasruloT<br />

keTili saqme stoicistebis energiiT da epikureseuli<br />

sicocxlis sixaruliT.<br />

montens, romelsac fran<strong>ge</strong>bi Tavis megobrad, axloblad,<br />

Tavisianad Tvlian, miaCnda, rom bedniereba<br />

ar aris iRbliani bedisa da warmatebebis jami,<br />

arc kargad cxovrebis xelovneba, aramed garkveuli<br />

ganwyoba bednierebisadmi da naTeli xedva,<br />

anu midrekileba sinaTlisadmi. mTeli sicocxle<br />

is eZebda ara bednierebas, aramed sinaTles,<br />

sicxades.<br />

bevri mkvlevaris azriT, Tanamedrove cxovrebas<br />

yvelaze metad esada<strong>ge</strong>ba spinozas filosofia.<br />

Sua, me-17 saukuneSi puritanuli kalvinizmisa da<br />

orTodoqsuli iudaizmis sapirispirod, am amsterdamelma<br />

filosofosma gamoigona cxovrebis sixarulis<br />

eTika, romelic dResac gansakuTrebiT<br />

aqtualuria. spinoza Tavidanve svams arsebiT ki-<br />

Txvas: Tu yvela sikeTe, romliskenac Cveulebriv<br />

miiswrfvis adamiani, efemeruli da myifea, ra aris<br />

maSin is “namdvili sikeTe”, anu namdvili Rirebuleba,<br />

romelsac SeuZlia gvaziaros gansakuTrebul,<br />

srulyofil da xangrZliv sixaruls? pasuxad<br />

is gvTavazobs: ukeT SevicnoT garemomcveli<br />

buneba da aseve adamianis buneba, anu misi Sinagani<br />

samyaro. am qveynad arsebobs erTaderTi samyaro,<br />

da es bunebaa. meore postulati adamianis mTlianobaa:<br />

goneba suli ki ar aris, aramed - sxeulis sindisi.<br />

da am erTiani individis arsi survilia. gansxvavebiT<br />

Sopenhauerisgan, romlisTvisac survili<br />

aris tanjvis sawyisi, froidisgan, romelic<br />

Tvlis, rom survilis dakmayofileba SeuZlebelia,<br />

spinoza aRwers survils, rogorc sicocxlis<br />

Zalas, yofierebaSi xangrZlivad darCenis mcdelobas.<br />

misTvis survili aris bunebrivi moZraoba sakuTari<br />

Tavis pativiscemisa da sicocxlis sixarulisken.<br />

imisTvis, rom miaRwio myar sixaruls, unda<br />

gaTavisuflde gamanadgurebeli vnebebisgan,<br />

(rogoric aris dRes fanatizmi), pasiuri survili<br />

aqcio aqtiurad, datvirTo is codniT da WeSmariti<br />

Tavisuflebis miRwevis wyurviliT. “sixarulis<br />

humanisturi eTika” gulisxmobs sakuTari sicocxlis<br />

flobas, gafurCqnul, megobrul da gonivrul<br />

arsebobas. demokratiuli da mSvidobiani sazogadoeba<br />

aris winapiroba pirovnebis bednieri<br />

arsebobisa. `adamiani, romelic mihyveba gonebas,<br />

ufro Tavisufalia sazogadoebaSi, sadac is cxovrobs,<br />

vidre martoobaSi, sadac is mxolod Tavis<br />

Tavs emorCileba.~<br />

daskvna: survilebiT savse da bneli vnebebisgan<br />

ganTavisuflebuli adamiani aris Tavisufali adamiani,<br />

romelic mSvidad ir<strong>ge</strong>bs siamovnebebsa da<br />

sakuTar cxovrebas. es tkboba arsebobiT aris er-<br />

Tdroulad aqtiuri da metafizikuri, mgrZnobiare<br />

da gonivruli. zogierTisTvis amgvari arseboba<br />

utopiaa, - wers statiis avtori, - magram ar unda<br />

dagvaviwydes, rom istorias qmnian `utopiebi~,<br />

da ara progresis racionalurad SemuSavebuli meqanizmebi.”<br />

amave kvlevis konteqstSi Zalian momewona franguli<br />

Jurnalistikis Taviseburi da moulodneli<br />

svla: “nuvel observatori” beWdavs or, dRevandeli<br />

Jurnalistebis mier aRebul intervius -<br />

1804 wels gardacvlil kantTan da 1900 wels gardacvlil<br />

nicSesTan! Tan yovelgvari komentarebis<br />

gareSe! saTauric Sesabamisia: “observatorma”<br />

CamoarTva interviu, erTi - kants, da meore nicSes.<br />

TiTqos es marTlac iseTi bunebrivia, esaubro<br />

dRes kants da nicSes imis Sesaxeb, ras fiqroben isini<br />

adamianis arsebobis da bednierebis Sesaxeb. cxadia,<br />

pasuxebi maTi Txzulebebidan aris aRebuli<br />

da amiT aris Rirebuli.<br />

magaliTad, SekiTxva kants: n.o. - “batono kant,<br />

Tqveni rkinis janmrTeloba, Tavdaviwyebuli Sroma,<br />

erTgulTa gundi Tqvens garSemo... es yvelaferi<br />

xom ar niSnavs, rom Tqven garkveuli tipis<br />

prusieli epikureli xarT? - da kantis pasuxi: -<br />

ra SemaZrwunebeli azria! icodeT, rom sawinaaRmdegod<br />

am Zveli gamotvinebuli seqtisa, romelmac<br />

siamovneba sikeTis qvakuTxedad aRiara, me<br />

mTeli sicocxle imis mtkicebaSi gavatare, rom<br />

“warmatebul” cxovrebas araferi aqvs saerTo bednier<br />

drostarebasTan. cxovreba ar aris mowodebuli,<br />

iyos grZeli wynari mdinare, da yvela adamiani,<br />

vinc Rirsia am wodebis, patar-patara komfortebze<br />

advilad ambobs uars”. da kidev erTi<br />

pasuxi: “pirad bednierebas ar aqvs istoria da is


istoriis programaSi ar aris”.<br />

kidev ufero saxalisoa `interviu~ nicSesTan.<br />

`nuvel observatoris~ kiTxva: `gaeqce tanjvas - es<br />

iyo mTeli antikuri filosofiis da Tqveni yofili<br />

metris - Sopenhaueris mTavari idea. iziarebT<br />

am azrs? nicSes pasuxi: ara. ratom unda aRmovfxvraT,<br />

Tan Zirfesvianad Cveni arsebobidan ubedureba,<br />

SiSebi, dakargvebi, sulis dabneleba? arsebobs<br />

“ubedurebis pirovnuli moTxovnileba~ da visac<br />

unda, rom is agvacilos, bednierebas ver gvaniWebs;<br />

radganac bedniereba da ubedureba tyupebi<br />

arian, romlebic erTad izrdebian. yoveli cxovreba<br />

Znelia da mZime. da Tu zogierTi maTgani mainc<br />

aris warmatebuli, es imazea damokidebuli, Tu<br />

rogor da ramdenad Tamamad vxvdebodiT tanjvas.<br />

n.o. - stoikosebic mogviwodeben, Tamamad SevxvdeT<br />

arsebobis mZlavr dartymebs. nicSe: - es sul<br />

sxvaa. stoikosebi gvTavazobdnen gaqvavebuli cxovrebis<br />

models. me vlaparakob imaze, rom gavamZafroT<br />

arsebobis SegrZneba, viswavloT SevicnoT<br />

misi yvela aspeqti, yvelaze SemaZrwunebelis CaTvliT.<br />

n.o. - ise Cans, rom 21-e saukunis adamiani kidev<br />

ufro metad miiswrafvis kargad yofnisken. nicSe:<br />

- o, es kargad yofnis religia! ai, jogis ideologia.<br />

Tanamedrove adamianma uaryo yvelanairi<br />

sidiade da fiqrobs mxolod imaze, rom icxovros<br />

komfortSi da rac SeiZleba didxans. is hgavs hedonist<br />

baRlinjos, romelsac ezizReba avadmyofoba<br />

da safrTxe. is dasdevs wvrilman da erTi bewo<br />

bednierebebs. momxmarebluri sazogadoeba akmayofilebs<br />

mis patar-patara moTxovnilebebs da<br />

swrafvas garTobisaken. magram roca ase usircxvilod<br />

ukmeven gundruks adamianis bunebriv sizarmaces,<br />

amiT asusteben da usar<strong>ge</strong>blod xdian mis<br />

nebisyofas. ase xdeba sicocxlis anesTezireba (tkivilebis<br />

gayuCeba) da ara cxovreba. n.o. - rogoria<br />

bednierebis Tqveneuli gansazRvreba? - nicSe: - es<br />

aris SegrZneba, roca SenSi matulobs Zala, rom winaaRmdegoba<br />

daZleulia. adamiani, romelsac ar SeuZlia<br />

SeCerdes wamis zRurblze da daiviwyos yvela<br />

- warsuli Tu mosalodneli movlena; is, visac<br />

ar ZaluZs, Tavbrudaxvevisa da SiSis gareSe, id<strong>ge</strong>s<br />

erTi wami zezeulad, rogorc gamarjveba, verasdros<br />

ver gai<strong>ge</strong>bs, ra aris bedniereba, da rac bevrad<br />

uaresia, verasdros gaakeTebs raimes iseTs,<br />

rac sxvas mianiWebs bednierebas. n.o. - ras urCevdiT<br />

maT, vinc mudmivad bednierebis ZiebaSia? - nicSe:<br />

- bednierebis namdvili saidumlo isaa, rom misi<br />

miRweva mxolod maSin SeiZleba, Tu Sewyvet mis<br />

Zebnas. is qaliviTaa. Tu misdev gagirbis, Tu ver<br />

amCnev, Sensken morbis. (is iRimeba, - ase weria interviuSi).<br />

arsebiTad, mniSvnelovani ar aris bedniereba,<br />

rac mxolod ideaa, aramed namdvili cxovreba,<br />

romelic unda gamovcadoT. giyvardes Seni be-<br />

diswera - es aris bednierebis Cemi formula. Cveni<br />

ganTavisuflebis erTaderTi gza imaSi mdgomareobs,<br />

rom Segviyvardes is, rac gvemarTeba. unda davd<strong>ge</strong>T<br />

sikeTisa da borotis cnebebze maRla. Cven<br />

unda viyoT Cveni arsebobis poetebi, gamovigonoT<br />

Cveni sicocxle da vicxovroT! namdvili sibrZne bednierebis<br />

Zieba ki ar aris, aramed sicocxlis siyvaruli,<br />

miuxedavad imisa, bednieria is, Tu ubeduri.<br />

n.o. - cxovrebas arasdros miuyvanixarT sasowarkveTamde?<br />

nicSe: - arasodes! maSinac, roca Zalian<br />

mZimed viyavi avad, sasowarkveTileba ar dameufla.<br />

cxovrebam imedebi ar gamicrua. rac dro gadis,<br />

me is ufro namdvili, ufro mimzidveli da ufro<br />

miuwvdomeli mgonia. CemTvis es aris safrTxisa<br />

da gamarjvebis samyaro, sadac gmirobis SegrZnebasac<br />

aqvs Tavisi adgili cekvisa da seqsualuri<br />

siaxlovis gverdiT. Tu am princips guliT atareb,<br />

SegiZlia ara marto vaJkacurad icxovro, aramed<br />

mxiarulad icxovro da mxiarulad icino.”<br />

me marTla Zalian gulze momxvda zaratustras<br />

avtoris es kvimaturi “interviu”. isic momeCvena,<br />

rom is CvenTvis, dRevandeli qarTvelebisTvis, gansakuTrebiT<br />

saintereso unda iyos. vin icis, e<strong>ge</strong>b<br />

Cvenc SegviZlia, SeviyvaroT Cveni bediswera da<br />

cxovrebis dartymebs vaJkacurad aRvud<strong>ge</strong>T win?<br />

miT umetes, evropel filosofosTa gverdiT Cvens<br />

moazrovneebsac Tu gavixsenebT da maT gamonaTqvamebs,<br />

magaliTad rusTavelisas: `Wirsa Sigan gamagreba<br />

ise unda, viT qviTkirsa”, an vaJa-fSavelasi,<br />

Cems mier araerTxel citirebuls: “cxovrebam<br />

Sxami masmia, me kaxur Rvinod Sevir<strong>ge</strong>”.<br />

da sul bolo werili: `pozitiuri fsiqologiis<br />

revolucia~.<br />

Cemi azriT, CvenTvis, am marad aforiaqebuli, daukmayofilebeli,<br />

eWvebiT savse, arsebiTad ubeduri<br />

adamianebisTvis, uaRresad mniSvnelovania es<br />

- “pozitiuri fsiqologiis” - Teoria. amitom Sevecdebi<br />

SeZlebisdagvarad dawvrilebiT Sevexo mis<br />

postulatebs. saukuneebis manZilze kacobrioba<br />

koncentrirebuli iyo adamianis tanjvaze da cdilobda,<br />

gaeanalizebina misi cudad yofnis mizezebi.<br />

perspeqtivis SebrunebiT, dRes fsiqolo<strong>ge</strong>bi<br />

eZeben, rogor ganaviTaron adamianSi Camaluli “bednierebis<br />

kapitali”. dRes mecnierulad damtkicebulia,<br />

rom tvinis zogierTi nawili dakavSirebulia<br />

“kargad yofnasTan”, zogierTi “cudad yofnasTan”.<br />

kvlevebze dayrdnobiT, “pozitiuri fsiqologiis”<br />

mimdevrebma ara marto SeimuSaves Teoria,<br />

aramed atareben universitetebSi “bednierebis<br />

xelovnebis” dauflebis gakveTilebsac ki.<br />

bolo dros virTxebze Catarebuli kvlevebis Sedegad<br />

gamoirkva: simsivne viTardeba bevrad ufro<br />

Cqara im cxovelebSi, romlebic mitovebulni da<br />

mowyenilebi arian da bevrad nela maSin, roca maT<br />

77


78<br />

arToben, anu uyrian saTamaSoebs. virTxebs, iseve,<br />

rogorc adamianebs, Zalian uyvarT garToba.<br />

dRes mecnierebi Tvlian, rom Cven daviviwyeT Sinagani<br />

Zalebi, romlebic gvexmarebian sulis daavadebebis<br />

daZlevaSi. “pozitiuri fsiqologiis” mimdevrebi<br />

imas ki ar qada<strong>ge</strong>ben, rom davinaxoT movlenebis<br />

mxolod dadebiTi mxare, aramed cdiloben,<br />

Seiswavlon is, rac kargad moqmedebs sulis janmrTelobaze<br />

da ara is, rac aferxebs mas. me-20 saukunis<br />

meore naxevridan fsiqologia ZiriTad yuradRebas<br />

amaxvilebs imaze, “rac cxovrebas cxovrebis<br />

Rirsad aqcevs”. dadga dro, davinteresdeT<br />

moulodneli TemebiT, iseTiT, rogoric aris xasiaTis<br />

Zala, altruizmi, sibralulis da Sewyalebis<br />

unari, moqalaqeobriobis gancda. da sabolood,<br />

yvela am faqtoris SedegiT - bednierebiT. pozitiuri<br />

fsiqologiis didi ambicia aris “bednierebis<br />

mecnierebis” Seqmna. aseTi optimizmi iwvevs daeWvebas<br />

imaTSi, vinc froidTan erTad darwmunebulia,<br />

rom “bedniereba ar Sedis “samyaros Seqmnis”<br />

<strong>ge</strong>gmaSi”. pozitivistebis azriT, bednierebis unari<br />

eqvemdebareba ganviTarebas. seligmani (mimdinareobis<br />

erT-erTi fuZemdebeli) amtkicebs, rom<br />

SesaZlebelia, avarjiSo Tavi imisaTvis, rom dainaxo<br />

Wiqa naxevrad savse da ara naxevrad carieli.<br />

SeimuSavo sakuTari Tavis myari rwmena, iswavlo,<br />

mudmivad gqondes cnobismoyvareobis gancda, ke-<br />

Tilganwyoba, simSvide. sakuTari ZalisxmeviT SegiZlia<br />

gaxde bednieri arseba. zogs amis meti niWi<br />

aqvs, vidre sxvas. 4000 wyvili tyupis gamokvlevis<br />

Sedegad dadginda, rom arsebobs winaswari ganwyoba<br />

sixarulisa da depresiisadmi. gamokvlevis yvelaze<br />

sakvirveli Sedegi: sxvadasxvagvar garegan<br />

faqtorebs (lamazi xar Tu uSno, mdidari Tu Raribi,<br />

Zlieri Tu susti, axalgazrda Tu moxuci, da<br />

sxva) Zalian mcire gavlena aqvT pirovnebaze, vinaidan<br />

isini gansazRvraven “bednierebis kapitalis”<br />

mxolod 10 procents; kidev 50 procenti, ase<br />

Tu ise, ukavSirdeba <strong>ge</strong>netikas, danarCen 40 procents<br />

ki Cveni azrovnebis da moqmedebis xasiaTi ganapirobebs.<br />

Tu ginda, gaaZliero Seni “bednierebis<br />

kapitali”, swored am bolo mimarTulebiT unda<br />

imuSavo. amisaTvis, pirvel rigSi, unda gaTavisuflde<br />

stereotipebisgan, romlebic warmoad<strong>ge</strong>nen<br />

“bednierebis sawinaaRmdego qveSecneul xafangs”.<br />

gavixsenoT, Tundac, ra gavlenas axdens cnobierebaze<br />

miTi adam da evas, da maTTan erTad yoveli<br />

Cvenganis samoTxis baRidan gamoZevebis Sesaxeb.<br />

unda SevwyvitoT fiqri imaze, TiTqos bedniereba<br />

aris iRbali da bediswera. ar veZeboT is Tavgadaklulad<br />

iq, sadac namdvilad ver iqneba - axal<br />

manqanaSi, axal samuSaoSi, axal siyvarulSi. radganac<br />

yvela sikeTe, rac Tavs dagvatydeba, Tavidanve<br />

ganwirulia daemorCilos “hedonisturi ad-<br />

aptaciis” fenomens: rogorc ginda, moviqceT, Cven<br />

elvis siswrafiT veCveviT Cveni arsebobis gaumjobesebas<br />

da pirveli Tavbrudaxvevis mere vubrundebiT<br />

pirvandel mdgomareobas. erTaderTi SesaZlebloba<br />

ipovo xangrZlivi bedniereba, aris Semdegi:<br />

SeimuSavo Sens pirovnebasa da cxovrebis wesTan<br />

misada<strong>ge</strong>buli strategia, raTa ar daeqvemdebaro<br />

sicocxlis tkbobiT gamowveul cveTas. mecnierebma<br />

gamoigones TviTganviTarebis mTeli sistema<br />

da gansxvavebul temperamentebTan misada<strong>ge</strong>buli<br />

sxvadasxva saSualeba. mTavaria, gaigo Seni<br />

xasiaTis is mTavari Zalebi, romlebic SegiZlia ganaviTaro<br />

da gaaumjobeso. am strategiis umniSvnelovanesi<br />

punqti, zogierTi mkvlevaris azriT, aseTia:<br />

Riad gamoxato madliereba, aRfrTovande,<br />

dakmayofilde imiT, rac gaqvs, gaixaro imiT, rogorc<br />

cxovrob. garda amisa: nu ecdebi, Seadaro Seni<br />

Tavi sxvas. ganaxorciele patar-patara keTili<br />

saqmeebi; iswavle patieba; Segnebulad ganaviTare<br />

da moufrTxildi megobrobas; gau<strong>ge</strong> Sengan gansxvavebul<br />

adamians da pativi eci mas.<br />

TiTqos ra ubraloa da amave dros ra rTuli bednierebis<br />

es SemoTavazebuli kodeqsi!<br />

101 wlis saxelganTqmuli arqiteqtoris oskar<br />

nimeieris axali Tavgadasavali:<br />

muSaobis 70 wlis manZilze nimeierma Seqmna 600<br />

proeqti msoflios sxvadasxva qalaqSi, gamoiyena<br />

betoni, rogorc braziliuri modernistuli xuroTmoZRvrebis<br />

emblemuri elementi.<br />

2010 wels mis daproeqtebul “brazilias”, am saocar<br />

qalaqs, romelic Setanilia iuneskos msoflio<br />

memkvidreobis nusxaSi, arsebobis 50 weli usruldeba.<br />

am dRis aRsaniSnad mxcovanma arqiteqtorma<br />

gaakeTa giganturi (100-metriani) obeliskis<br />

proeqti, romelic misi Seqmnili qalaqis cnobili<br />

esplanadis SuagulSi unda dadgmuliyo. magram moulodnelad<br />

obeliskma didi polemika gamoiwvia<br />

mosaxleobaSic da qalaqis meriaSic. amas daemata<br />

krizisTan dakavSirebiT Tanxebis deficiti... da<br />

nimeierma ganacxada: is droebiT uars ambobs am<br />

proeqtis ganxorcielebaze, magram imedi aqvs, rom<br />

daubrundeba mas momavalSi. ar dagaviwydeT, rom<br />

dRes nimeieri, romelic momavlis <strong>ge</strong>gmebs awyobs,<br />

101 wlisaa!<br />

xolo Cemma jilam da imedis wyarom - 100 wlis manuel<br />

olivieram - kanis festivalis mere ukve gadaiRo<br />

axali filmi, romelsac aqebs saerTod arcTu<br />

Zalian keTilganwyobili franguli presa!<br />

`belmondos didi dabruneba. misi axali filmi,<br />

misi axali siyvaruli~ - aseTi da amgvari saTaurebiT<br />

aris aWrelebuli franguli presa, da es gasa<strong>ge</strong>bia,<br />

vinaidan fran<strong>ge</strong>bis kerpi insultis mere 10


wlis manZilze ar gamoCenila arsad. cxovrobda ganmartoebiT<br />

da aRaravis sjeroda, rom is odesme<br />

daubrundeboda ekrans. da ai, is kvlav wina planzea,<br />

Tavisi axali filmiT `kaci da ZaRli~ da axali<br />

siyvaruliT. barbara, 33 wlis momxiblavi qali, warmatebuli<br />

`biznesvumeni~, ori Svilis deda, ambobs:<br />

“CemTvis wlebSi gansxvaveba arafers niSnavs. roca<br />

Sevxvdi, es iyo cocxali miTi, romelic maRelvebda,<br />

mere ki aRmovaCine araCveulebrivi kaci~. “es<br />

ar aris Cemi pirveli dramatuli roli. gaixsene<br />

“bolo amosunTqva~, - ambobs belmondo `pari-mat-<br />

CisTvis” micemul interviuSi. - `karieris 50 wlis<br />

manZilze me amovwure xelobis yvela registri. am<br />

bolo films kinodarbazSi vnaxav, xalxis Suagul-<br />

Si. Tumca, aravin icis, iqneba Tu ara es bolo filmi.<br />

rogorc ambobda Cveni “patroni”, Jan gabeni, kargi<br />

filmi - es, pirvel yovlisa, kargi istoriaa.<br />

davelodebi Zalian karg istorias...” am filmSi ki<br />

is TamaSobs yvelasagan mitovebul, usaxlkarod darCenil<br />

adamians, romelsac SerCa erTaderTi megobari<br />

- ZaRli. “Cems saxlTan axlos, sen-pieris qu-<br />

Caze, erT usaxlkarosTan momixda urTierToba. is<br />

aRmiqvams ara rogorc cnobil msaxiobs, aramed rogorc<br />

adamians, romelic sTavazobs cota siTbos<br />

RimiliT, sityviT Tu JestiT. iciT, rom 2008 wels<br />

343 usaxlkaro gardaicvala sicivisa Tu SimSilis<br />

gamo?” ai, aseT Sarls ganasaxierebs belmondo filmSi<br />

da misi TamaSi am kacis Rirsebis grZnobas emyareba.<br />

“mindoda, vyofiliyavi ekranze iseTi, rogoric<br />

var amJamad. diax, dRes xeibari var, ver vxmarob<br />

erT xels da fexs, vborZikob zogierTi sityvis<br />

warmoTqmisas, magram mexsiereba ar damikargavs<br />

da arc kargi ganwyoba. da rac mTavaria, sicocxlis<br />

wyurviliT var savse. TamaSi - es Cemi xelobaa,<br />

Cemi bedniereba. dRes veRar vekidebi gafrenil<br />

TviTmfrinavebs, veRar vasruleb akrobatul nomrebs<br />

vertmfrenebze, magram imedi maqvs, rom mayurebeli<br />

iseTs mimiRebs, rogoric var”. seriozuli<br />

gamowvevaa. undaT ki adamianebs TavianTi kerpebis,<br />

gansakuTrebiT sayvareli msaxiobebis, saxecvlilebis<br />

danaxva, Tu erTxel Seqmnili miTis tyveobaSi<br />

darCena urCevniaT? Tvalwin midgas godaris<br />

“bolo amosunTqva” - Cveni Taobis sakulto filmi<br />

da sul axalgazrda, aseTi momxiblavi, aseTi naRdi<br />

da tragikuli belmondo, romelmac namdvilad<br />

SegvZra maSin. drois msaxvrali xelis Sedegi saxezea!<br />

Tumca belmondo dResac iseve gadamdebad icinis<br />

Tavisi axali siyvarulis gverdiT da iseve aelvarebs,<br />

ar vici, namdvil Tu Casmul, magram Zveleburad<br />

qaTqaTa 150 kbils!<br />

am wuTas damireka franguli pen klubis Tavmjdomarem<br />

silvestr klansiem da SemomTavaza Sexvedra<br />

momaval saerTo proeqtze mosalaparake-<br />

blad. (proeqti exeba qarTveli da rusi mwerlebis<br />

saerTo konferencias parizSi franguli penklubis<br />

egidiT, romelic am wlis seqtemberSia da<strong>ge</strong>gmili).<br />

vxvdebiT 3 marts, qarTul saxlSi. mgonia,<br />

rom SeiZleba saintereso da mniSvnelovani<br />

movlena Sed<strong>ge</strong>s.<br />

`maRali sazogadoebis~ (`svetskaia~) cxovrebis<br />

qronika: karla bruni-sarkozis deda - mariza,<br />

didi italiuri burJuaziis warmomad<strong>ge</strong>neli, cnobili<br />

pianisti, romelic marTavda koncertebs msoflios<br />

sxvadasxva qalaqebSi, yidis Tavis sasaxles<br />

piemontSi... aq warsulSi imarTeboda miRebebi,<br />

romelTa stumrebi iyvnen, sxva ganTqmul pirTa<br />

Soris, viskonti, karaiani, kalasi... am sasaxleSi<br />

gardaicvalnen karlas mama - warmatebuli da mdidari<br />

mewarme da amave dros cnobili kompozitori<br />

da turinis Teatris reJisori; aseve karlas<br />

Zma virjinio - SidsiT. maSin mariza bruni-tedeskim<br />

Tqva: “Svilis sikvdilis mere ginda an sikvdili,<br />

an akeTo raRac sxvebisTvis sasar<strong>ge</strong>blo”. man<br />

meore gza airCia, daaarsa misi Svilis saxelobis<br />

saqvelmoqmedo sazogadoeba da aqtiurad da xelgaSlilad<br />

exmareba SidsiT daavadebulebs. am<br />

araordinaruli qalis bolo gataceba sarkozia,<br />

romelsac `ungrel boSas” eZaxis. “rom SeeZlos<br />

Casvamda mTel Tavis ojaxs orTvalaSi da ase Semoatarebda<br />

qveynierebas”. misi azriT, bolo zafxuli<br />

sarkozim swored ase gaatara, Sekriba negris<br />

yuris saxlSi ojaxi yvelaze farTo ga<strong>ge</strong>biT<br />

da miiwvia kondoliza raisi, iordaniis dedofali<br />

rania da Siraqis wyvili. Svilis gaTxovebis mere<br />

mariza bruni-tedeski gaurbis Jurnalistebs,<br />

miT umetes, rom erTxel ukve iwvnia maTi aradelikaturoba.<br />

SarSan erT JurnalistTan kerZo saubarSi<br />

gamoTqva eWvi imasTan dakavSirebiT, rogor<br />

amzadeben elises sasaxleSi makarons. meore<br />

dRes “la stampaSi” daibeWda werili: “elises sasaxleSi<br />

ar ician makaronis momzadeba”. mas Semdeg<br />

Svilebma aukrZales prezidentis karis Sesaxeb<br />

azris gamoTqma. 2008 wlis saSobao saRamo isev<br />

elises sasaxleSi gaatara. kerZad miarTves rizoto<br />

da milanuri bifSteqsi. Jurnalistma hki-<br />

Txa: “rogori iyo?” “... kargi...”, upasuxa marizam<br />

mcire yoymanis Semdeg. “darwmunebuli xarT, qalbatono<br />

bruni-tedeski?” - CaeZia Jurnalisti.<br />

“... diax... kargi... iyo...~- TavSekavebulad upasuxa<br />

marizam. “aqedan saTaurs namdvilad ver gaakeTeb,”<br />

- wers dananebiT Jurnalisti.<br />

Cinuri andaza: icxovre yoveldRe ise, TiTqos es<br />

Seni ukanaskneli dRea, da daisaxe iseTi <strong>ge</strong>gmebi,<br />

TiTqos win maradisobaa.<br />

79


80<br />

evropis sabWoSi zurab<br />

JvaniasTan erTad<br />

florenciaSi, qalaqis mTavari prizis `fiorino doros~ miRebis dros<br />

oTar WilaZe


martoobis gancda parizSi, elen laroSis mSvenier<br />

saxlSi, mis baRSi, romliTac gan<strong>ge</strong>bam damasaCuqra.<br />

“am jojoxeTis da bodvis gamo gTxov, sibereSi<br />

baRi maCuqe, baRi, euli, rogorc me TviTon”, - es iyo<br />

marina cvetaevas ocneba, romelsac aRsruleba ar<br />

ewera. me ki ai, baRic marguna bedma. axla, am gazafxulze,<br />

roca yvela yvavili erTdroulad yvavis, is<br />

namdvil walkotad aris qceuli, da mec yoveli axali<br />

kvirti sixaruliT mavsebs... da kidev, arseboba<br />

erT momxibvlel qalaqSi, romlis yoveli ubani, yoveli<br />

quCa, yoveli xidi yovel wuTas gTavazobs aRmoCenebs,<br />

sadac aseTi cocxalia kulturuli cxovreba<br />

Tavisi speqtaklebiT, gamofenebiT, filmebiT,<br />

koncertebiT... da mainc, martooba, ucnauri arseboba<br />

Svilebis gareSe, SviliSvilebis gareSe, namdvili<br />

megobrebis gareSe, anu imaT gareSe, vinc Sen cxovrebas<br />

Sead<strong>ge</strong>ns. arseboba uTbilisod, uyazbegisquCod,<br />

uTavbolo, ganuWvreteli, areul-dareuli<br />

politikis miRma, mudmiv stresSi myofi sazogadoebis<br />

miRma, arseboba Seni miwis surnelis gareSe.<br />

da martoobaSi gamZafrebuli fiqri - risTvis movediT<br />

am qveynad, saidan movediT an saiT mivdivarT.<br />

adamianis maradi miswrafeba - gaiazros, axsnas<br />

da sityvierad Camoayalibos Tavisi arsebobis<br />

saidumlo.<br />

... me ki verafriT ver mipovnia<br />

sityva, romelic axsnis yvelafers.<br />

es oTar WilaZis striqonebia. Zieba arsis da misi<br />

gamomxatveli sityvis, naTqvami poetis mier da amitomac<br />

gulSi Camwvdomi. rogor vipovoT “sityva,<br />

romelic axsnis yvelafers”?<br />

am leqsSi aseTi striqonebic aris:<br />

da rasac vxedav, pirvelad vxedav,<br />

ar arsebobda TiTqos aqamde,<br />

arc gza, romelic gvirabSi Sedis,<br />

arc xe, romelic unda ayvavdes...<br />

da kidev:<br />

pirvelad iyo sityva<br />

me ki davrwmundi, rom Seni xeli<br />

Cems daRlil xelze SecdomiT ido,<br />

SecdomiT ido da nela-nela<br />

Tavis Secdomas xvdeboda TviTon...<br />

sityvis Zala, an sityvis magia. qalis xeli, romelic<br />

SecdomiT devs kacis daRlil xelze da romelic<br />

TviTon xvdeba Tavis Secdomas. radganac yve-<br />

laferi ukve iyo da dasrulda, radganac veRarafers<br />

mosTxov vnebebs, “romlebmac yvela sasmisi Sesves”.<br />

igive azri bloks sxva sityvebiT aqvs Tqmuli:<br />

Bñå ýòî áûëî, áûëî, áûëî,<br />

Câåðøèëñÿ äíåé êðóãîâîðîò,<br />

Kàêàÿ ëîæü, êàêàÿ ñèëà,<br />

Tåáå ïðîøåäøåå âåðí¸ò.<br />

bavSvobidan ase iyo: uecrad romelime poeti SemoiWreboda<br />

CemSi da raRac xniT mTel sulier sivrces<br />

epatroneboda. bavSvobaSi es Cveni “literaturuli<br />

wris” bavSvebis koleqtiuri gatacebebi iyo,<br />

erT-erTi Cvengani aRmoaCenda romelime poets, da<br />

mere yvelani ramdenime Tvis manZilze gareT da Sin,<br />

erTad da cal-calke mas vkiTxulobdiT. ufro sworad,<br />

ubralod vkiTxulobdiT ki ara, es poeti garkveuli<br />

droiT Cveni arsebobis ganmsazRvreli xdeboda.<br />

ase gvqonda erTi didi periodi - blokis, mere<br />

- galaktionis, mere - sul axalgazrda, da amitom<br />

CvenTvis aseTi axlobeli ana kalandaZis; mere,<br />

TandaTan es gatacebebi ufro individualuri da<br />

intimuri gaxda. uitmeni, Tagori, vaJa-fSavela, mere<br />

- pasternaki, axmatova, ufro gvian - cvetaeva, mere<br />

- verleni, bodleri, eluari. dRes SemiZlia vTqva,<br />

rom es poetebi Cemi cxovrebis garkveul etapebs asaxiereben.<br />

da ai, axla dadga axali etapi - apolineris! es frangi<br />

poeti raRac gansakuTrebiT axlobeli gaxda CemTvis.<br />

TiTqos is Cemi Tanamedrovea, Cemi toli da<br />

Cem saTqmels ambobs, Tumca realurad, is 1918 wels,<br />

38 wlis asakSi omSi miRebuli Wrilobisa da trepanaciis<br />

mere dasustebuli, “ispankiT” gardaicvala.<br />

poeti - novatori, romelmac pirvelma Semoitana<br />

frangul poeziaSi verlibri da leqsi punqtuaciis<br />

gareSe da romelsac Zegli perlaSezis sasaflaoze<br />

pikasom daudga. vkiTxulob da vTargmni, vTargmni<br />

da vkiTxulob... da rogorc sxva drosac momxdara<br />

Targmnis dros, miCndeba arcTu Zalian mokrZalebuli<br />

fiqri, rom am striqonebs ki ar vTargmni, aramed<br />

TviTon vwer, rom es leqsebi sul ubralod CemSia<br />

dabadebuli da xorcSesxmuli!<br />

da ratom feTqav Sen gulo Cemo<br />

viT naRvliani meTvalyure<br />

me Tvals vadevneb Rames da sikvdils<br />

“viT naRvliani meTvalyure me Tvals vadevneb Rames<br />

da sikvdils”... es namdvilad Cemi dRevandelobis<br />

gancdaa! an gaazreba siyvarulis, rogorc yov-<br />

81


82<br />

lismomcveli movlenis, romelic bunebrivad erwymis<br />

sikvdils:<br />

da Cavidoda mze wuxiliT da dananebiT<br />

da siyvaruli sisxlisagan daicleboda<br />

Rame amkobda Semodgomis cas varskvlavebiT<br />

da aq Cvens ferxTiT Cumad kvdeboda<br />

Tvalgaxelili win miqroda matarebeli<br />

da qaris qrolvas qrolviT ebrZoda<br />

kvdeboda Rame ubiT codvis matarebeli<br />

da ase Cveni siyvaruli sikvdils erwymoda<br />

an strofebi misi sayovelTaod cnobili leqsidan<br />

“mirabos xidi”:<br />

mirabos xidisqveS micuravs sena<br />

da es siyvaruli<br />

da me maxsendeba ganvlili dReni<br />

didi tkivili da mere sixaruli<br />

de dad<strong>ge</strong>s Rame da dabneldes ise<br />

dReebi qrebian me vrCebi isev<br />

ar wydeba dReTa da kviraTa dena<br />

da ar dabrundeba<br />

arc es siyvaruli simwriT daRdasmuli<br />

arc dro gardasuli<br />

mirabos xidisqveS micuravs sena<br />

Camowves Rame da dabneldes ise<br />

dReebi qrebian me vrCebi isev<br />

giiom apolineri - es marTlac mTeli samyaroa,<br />

ucnauri, apokalipturi samyaro, sadac “nacem-nagvemi<br />

maTxovrebi uvlian davlurs”, sadac “quCebs atyvia<br />

SarSandeli wvimis sisvele”, sadac poeti xedavs<br />

“wylis wveTebis faqiz sayelos am damxrCval<br />

qals rom yelze mZivad gamoad<strong>ge</strong>ba~, sadac cis la-<br />

JvardSi `dafrinavs qori da dascqeris im qondriskacebs<br />

visac arasdros da aravin ar yvarebiaT~, sadac<br />

`naxevrad mkvdari an<strong>ge</strong>lozebi Tavs afareben<br />

danislul sivrces”... sadac<br />

Camokra zari gan<strong>ge</strong>bam<br />

qari Casaxlda yanaSi<br />

uimedobis TareSSi<br />

dasrulda yvela TamaSi<br />

zari Camokra gan<strong>ge</strong>bam<br />

am `uimedobis TareSiT~ TiTqos Senc uimedobaSi<br />

unda Caeflo, magram sinamdvileSi zustad piriqiT<br />

xdeba: didi poetis mier Tqmuli sityva iseT gancdebs<br />

da fiqrebs gaziarebs, iseT mSvenierebas gTavazobs,<br />

rom TviTonac netarebasa da bednierebaSi<br />

iZirebi. da swored es aris sityvis Zala, romelsac<br />

ZaluZs Seqmnas saswauli!<br />

da martoobaSi aRmocenebuli yvela am fiqridan<br />

bunebrivad ibadeba ocneba, romlis aRsrulebasac,<br />

vici, rom ver moveswrebi. ocneba ki aseTia: Cven damSvidebul,<br />

dawynarebul qveyanaSi aRar arseboben<br />

araviTari “istebi” - ubralod aseTi cnebac ar arsebobs,<br />

sazogadoeba ar aris gaxleCili erTmaneTisadmi<br />

samkvdro-sasicocxlod dapirispirebul nawilebad,<br />

ar aris moculi arc siZulviliT da arc<br />

kerpTayvanismcemlobiT, fanatizmi, eqstremizmi,<br />

fundamentalizmi warsulis kuTvnilebad aris qceuli,<br />

azrTa sxvadasxvaoba bunebrivad aRiqmeba yvela<br />

moqalaqis mier; sxvas, Sengan gansxvavebuls mtrad<br />

ki ar aRiqvam, aramed moyvared, Cveulebrivi adamianebisTvis<br />

politika meore (an iqneb meaTe) planzea<br />

gadasuli, isini bunebrivi moTxovnilebebiT cxovroben,<br />

anu ainteresebT Svilebis ganaTleba, axloblebis<br />

da sakuTari janmrTeloba, megobrebTan,<br />

da saerTod adamianebTan urTierToba, poezia, literatura,<br />

xelovneba, uyvarT buneba da zrunaven<br />

masze. zogi teniss TamaSobs, zogi darbis, xelisufleba<br />

ki mudmivad maTi cxovrebis donis amaRlebiTaa<br />

dakavebuli; qveyana aris didi evropuli ojaxis<br />

bunebrivi da Rirseuli wevri, mas ara aqvs teritoriuli<br />

problemebi, visac unda dasasveneblad<br />

biWvinTaSi midis...<br />

albaT Tqvenc gindaT aseT qveyanaSi cxovreba,<br />

ara? maSin modiT, da yovelma Cvenganma raRac gavakeToT<br />

imisaTvis, rom es ocneba realobad iqces! ai,<br />

amis ki namdvilad mjera - diax, Cven SegviZlia! (obamas<br />

lozungi - yes, we can!), Cven SegviZlia sakuT-


ari xeliT SevqmnaT Cveni momavali, oRond amisaTvis<br />

gonierebasac unda movuxmoT.<br />

da isev amomitivtivda apolineris sityvebi:<br />

da verasodes daamarcxebs gariJraJs bindi<br />

modiT gavocdeT saRamoebiT magram vicocxloT<br />

sisxami diliT<br />

modiT davcinoT maradisobas viT qvas an oqros<br />

da davibanoT es xelebi giJmaJi talRiT<br />

vidre daSreba qveyanaze sul bolo wyaro<br />

Sevxvdi franguli penklubis Tavmjdomares - silvestr<br />

klansies da rusuli penklubis Tavmjdomaris<br />

moadgiles, arkadi vaqsbergs, erTad visadileT<br />

qarTul saxlSi. frangi stumari aRfrTovanebuli<br />

iyo saxliTac, romelic parizis erT-erT saukeTeso<br />

ubanSi, laTinur kvartalSi mdebareobs, qarTuli<br />

dekoriTac da, rac mTavaria, samzareulo-<br />

Ti, rac yovelTvis aJRerebs CemSi patriotul simebs,<br />

miT umetes, rom vici: fran<strong>ge</strong>bisTvis qveynis kulturaze<br />

yvelaze ukeT misi samzareulo metyvelebs.<br />

(amis saukeTeso dasturia is, rom sarkozi cdilobs,<br />

Seitanos franguli samzareulo msoflios<br />

kulturuli memkvidreobis nusxaSi). vaqsbergi, romelic<br />

araerTxel yofila saqarTveloSi, amayobda<br />

Tavisi gaTviTcnobierebulobiT da siamovnebiT acxadebda<br />

kerZebis saxelebs, - es xaWapuria, es ki fxalio!<br />

vilaparakeT franguli penklubis proeqtze,<br />

qarTveli da rusi mwerlebis kolokviumze pariz-<br />

Si, frangi mwerlebis monawileobiT. penklubi apirebs<br />

aseve TiTo mwerlis mowvevas inglisidan, <strong>ge</strong>rmaniidan,<br />

albaT, CexeTidan da ungreTidan. imedi<br />

maqvs, rom saintereso da mniSvnelovani movlena SeiZleba<br />

Sed<strong>ge</strong>s. survili gvaqvs, CavabaT proeqtSi iunesko,<br />

raTa kolokviumi iuneskos da penklubis egidiT<br />

gaimarTos, TavisTavad gasa<strong>ge</strong>bia, es mas met<br />

wonas miscems. laparaki iyo aseve qarTveli mwerlebis<br />

nawarmoebebis Targmnaze da safran<strong>ge</strong>TSi gamocemaze,<br />

rac did enTuziazms iwvevs CemSi. es xom marTlac<br />

mudmivi problemaa - patara qveynis literaturis<br />

msoflio asparezze gatana da, marTali gi-<br />

TxraT, Cems misias aq Sesruleblad CavTvli, Tu es<br />

idea realurad Seisxams xorcs.<br />

saubrisas bevrjer axsenes vinme aleqs bloki, wlebis<br />

manZilze franguli penklubis Tavmjdomare da<br />

amJamad saerTaSoriso penklubis sapatio Tavmjdomare.<br />

wuxdnen, rom ver moifiqres misi mowveva, vinaidan<br />

fiqroben, rom is kolokviumis mTavari organizatori<br />

iqneba. aleqs bloki... es saxeli da gvari<br />

raRacas meubneboda da uecrad gamaxsenda: 1969<br />

weli, deidaCemis mowveviT SvilebTan erTad var parizSi.<br />

sabWoTa usaxuri da stereotipuli sinamdvilis<br />

pirmSo, mowyurebuli am ucxo, mimzidveli da<br />

Tavisufali samyaros gacnobas, axalgazrda reJisori,<br />

romelsac aq, am momajadovebel qalaqSi yvelaferi<br />

aocebs da aRafrTovanebs. maSinac, parizSi<br />

yofnisas, rogorc axla, vakeTebdi Canawerebs, da<br />

erT-erTi Canaweri swored am aleqs blokTan stumrobas<br />

exeba! es faqti namdvil mRelvarebas iwvevs<br />

CemSi, rogorc yovelTvis moulodnelad gacocxlebuli<br />

warsuli... Cemi emigranti “apatridi” deidebi,<br />

maTi gauxareli cxovreba, mudmivi fiqri da ocneba<br />

damoukidebel saqarTveloze, rasac vercerTi<br />

ver moeswro... wels didxans veZebe maTi saflavebi<br />

lana RoRoberiZe parizSi SvilebTan erTad


84<br />

levilSi - bokasi vnaxe, qeTosi ki vera, Tumca TiTqos<br />

namdvilad vicodi, sad iyvnen dasaflavebuli<br />

qeTo da misi meuRle - vaniCka asaTiani... ase guldamZimebuli<br />

wamovedi levilidan... da ai, uceb - aleqs<br />

bloki, romelTanac unda viTanamSromloT! arc<br />

mikvirs, imitom rom mas maSinac ainteresebda saqarTvelo.<br />

im miRebaze Cem gverdiT ijda mwerali leon<br />

giui, 80-s gadacilebuli, WaRara kaci, romelic<br />

1936 wels andre JidTan erTad iyo saqarTveloSi<br />

da romelmac Cemi danaxvisTanave SesZaxa: saqarTvelosnairi<br />

qveyana msoflioSi ar arsebobso! Cemi imdroindeli<br />

Canaweri: “didi siTboTi laparakobda<br />

paoloze da ticianze. gamaoca iman, rogor axsovs<br />

yvelaferi, yvela adgili, sadac iyo - winandali,<br />

Tbilisis quCebi. pazolinize vlaparakobdiT, kanibalebze,<br />

is seriozulad ambobda, - ratomac ara, gavsinjavdi<br />

adamianis xorcs, sainteresoa, ra <strong>ge</strong>mo aqvso.<br />

eSmakis Tu gjeraTo, - ekiTxeboda yvelas mar-<br />

Tlac eSmakuri RimiliT. me mjerao, aseTi areuloba<br />

imitom aris, rom eSmaks ase undao”... Cem pirdapir<br />

ijda poeti bofua, Turme dapatiJebuli iyo CvenTan,<br />

rusTavelis dReebze da protestis niSnad uari<br />

uTqvams, - diqtaturis qveynebSi xelisuflebis<br />

dapatiJebiT wasvla namdvilad ar SeiZleba, maSin<br />

gamodis, rom sistemas eTanxmebio. me varwmunebdi,<br />

- xelisuflebisTvis sul erTia, Tqven CaxvalT Tu<br />

ara, xalxisTvis da inteli<strong>ge</strong>nciisTvis ki amas didi<br />

mniSvneloba eqneboda-meTqi. is ar meTanxmeboda, -<br />

me amas sxvebisTvis ki ar vakeTeb, piradad CemTviso.<br />

iyo im wveulebaze cnobili frangi mwerali, natali<br />

saroti - axla gavi<strong>ge</strong>, rom aleqs bloki Zalian<br />

axlos iyo masTan... saerTod is wveuleba gansakuTrebiT<br />

imitom damamaxsovrda, rom CemTvis yvelaferi<br />

axali da uCveulo iyo. blokebis saxlic, Zalian<br />

viwro da oTxsarTuliani, pirvel sarTulze -<br />

misaRebi oTaxiT da terasiT, romelic Sida ezoSi<br />

gadioda... aseTi miRebac arasodes menaxa - saRamos<br />

kabebiT, stumrisTvis gankuTvnil adgilze - misi saxeliT<br />

da gvariT, sakuTari gvaris aRmoCenac sagan<strong>ge</strong>bo<br />

vercxlis patara dasadgamze gasaocari ram<br />

iyo sawyali sabWoTa moqalaqisTvis! da ai, axla, 40<br />

wlis mere unda Sevxvde TiTqos ararsebobidan amotivtivebul<br />

Zvel nacnobs - aleqs bloks da erTad<br />

vimuSavoT saerTo proeqtze.<br />

vnaxe boloxans msoflioSi, albaT, yvelaze metad<br />

gaxmaurebuli, ingliseli reJisoris - dani boilis<br />

bombeiSi gadaRebuli filmi, romelmac axlaxan<br />

8 oskari miiRo - `slamdog milioneri~. `slamdogis~<br />

miaxloebiTi Targmania `glaxakTa qalaqis Za-<br />

Rlebi~, anu mTlianad saTauri, aseve miaxloebiT,<br />

SeiZleba ase iTargmnos: `glaxakTa qalaqis milioneri”.<br />

istoria imis Sesaxeb, rogor i<strong>ge</strong>bs cnobil satelevizio<br />

TamaSSi - “vis unda moigos milionebi” -<br />

milionebs erTi sawyali, oboli, indoeli biWi ubralod<br />

imitom, rom cxovrebis mware gamocdileba<br />

karnaxobs swor pasuxebs, da kidev imitom, rom mas<br />

gaSma<strong>ge</strong>biT unda gamdidreba. ukiduresi sisastikis<br />

scenebi, giJuri ritmi, erTmaneTze gadajaWvuli siyvaruli,<br />

danaSauli, gamarjveba, mkvleloba, gulisamaCuyebeli<br />

“hepi endi”, yvelaferi es erTad qmnis<br />

namdvil safuZvels masobrivi mayureblis misazidad<br />

da oskarebis misaRebad. Tumca, amave dros, aris<br />

filmSi namdvili xelovnebis niSnebic, es ZiriTadad<br />

exeba bombeis e.w. “slamdogis”, anu isev da isev<br />

glaxakTa qalaqis SemaZrwunebel da, amave dros, ra-<br />

Rac ga<strong>ge</strong>biT, romantikul yoveldRiurobas, indoel<br />

patara biWebs, romlebic iSviaTi ZaliT da gulwrfelobiT<br />

asruleben ori Zmis rols, romelTagan<br />

erTi iRupeba da meore ki, kargi da keTilSobili,<br />

milioneri xdeba. aris am istoriaSi dikensidan<br />

momdinare motivebi - bavSvebi, gadaSvebulni xifa-<br />

TebiT savse cxovrebaSi; aqvea borotebis gansaxiereba<br />

- obol bavSvTa saxlis direqtori, romelic,<br />

arc meti, arc naklebi, kargad momReral bavSvebs<br />

Tvalebs Txris, rom maTi simRera ufro mom<strong>ge</strong>biani<br />

iyos; da moulodneli mfarveli an<strong>ge</strong>lozebiT, magaliTad<br />

- policiis komisriT, romelic ujerebs jamals<br />

da aTavisuflebs. yvelaferi es erTad gaxda<br />

imis mizezi, rom indoeTma jer aRSfoTeba gamoTqva<br />

imis gamo, rom filmSi qveynis aseTi gausaZlisi<br />

siRatakea naCvenebi, xolo oskarebis miRebis Semdeg<br />

damokidebuleba suraTisadmi radikalurad Seicvala<br />

- indoelma kritikosebmac da xelisuflebamac<br />

es oskarebi indoeTis kinos gamarjvebad miiCnies<br />

da los anjelesidan dabrunebul bavSvebs, realobaSic<br />

slamdogis macxovreblebs (maTi bednieri<br />

saxeebi ceremonialze marTlac amaRelvebeli iyo)


namdvili triumfaluri Sexvedra mouwyves.<br />

frangma kinokritikosebma da mayurebelma “cezariT”<br />

daajildoves dastin hofmani Semoqmedebis<br />

erTobliobisTvis. da vinaidan me is marTlac ubrwyinvales<br />

msaxiobad mimaCnia, mominda gavacno Cven<br />

mkiTxvels “pari matCisTvis” micemuli misi interviu.<br />

SekiTxva: rodesac safran<strong>ge</strong>Tis kulturis ministrma<br />

xelovnebisa da literaturis raindTa ordenis<br />

komandoris wodeba moganiWaT, Tqven atirdiT.<br />

xSirad tiriT? pasuxi: gamudmebiT. vtiri imdenives,<br />

ramdensac vicini. 71 wlis var, am asakSi veRar<br />

ikaveb emociebs. guSin saRamos vkiTxulobdi erT<br />

romans, sadac avtori hyveba, rogori iyo misi qorwinebis<br />

dasawyisi, sanam yvelaferi cudad wavidoda<br />

da rogor umReroda maSin Tavis gogonas Zilispiruls.<br />

aman amaRelva, gamaxsena dro, roca Cveni bavSvebi<br />

patarebi iyvnen. da me vuTxari Cem Tavs, rom<br />

ver vafasebdi Rirseulad im Zvirfas wuTebs, romlebic<br />

arasdros dabrundeba. me imden rames Cavuare<br />

gverdiT... rodesac berdebi, Tavs gandegilad<br />

aRiqvam. amerikaSi 40 wlis msaxiobi qalebi gadasagdebad<br />

miaCniaT. SekiTxva: - magram ara kacebi! - Cven<br />

pirobiT varsebobT. Tu Seni kariera TofiT xelSi<br />

ganaxorciele, i<strong>ge</strong>b ramdenime weliwads. problema<br />

isaa, rom me ara var arc harison fordi da arc Son<br />

koneri. - SekiTxva: - amixseniT, ratom morbian amerikeli<br />

varskvlavebi Tavqudmoglejili, rogorc<br />

ki parizSi jildos gadascemen. ra gxiblavT ase safran<strong>ge</strong>TSi?<br />

- ar vici. samagierod, vici erTi ram: amerikelebi<br />

darwmunebulebi arian, rom fran<strong>ge</strong>bs isini<br />

sZulT. me ki mgonia, rom saqme uaresadaa: fran<strong>ge</strong>bs<br />

mTeli qveyniereba sZulT, erTmaneTiT dawye-<br />

buli! (kvdeba siciliT). SekiTxva: - pirveli, rasac<br />

sTxovT RmerTs, rodesac samoTxeSi aRmoCndebiT?<br />

- ocdaaT santimetrs da sxvagvar garegnobas…..<br />

aseTia es sxarti da enamoswrebuli interviu. da raki<br />

darwmunebuli var, rom “adamiani - es stilia”, aSkarad<br />

momwons adamiani, romelsac es stili avlens.<br />

araerTxel dambadebia eWvi: ratom miCndeba survili,<br />

Tan dauokebeli, davwero is, rac ganmicdia,<br />

riTic vcxovrobdi da vcxovrob, rac maxarebs da mawvalebs,<br />

xandaxan Zalian intimuri gancdebic ki; ra<br />

aris es, SeniRbuli egzhibicionizmi, Tu komunikabeluri<br />

adamianis bunebrivi moTxovnileba, sxvebTan<br />

urTierTobis wyurvili? da ai, axlaxan gadavawydi<br />

montenis naTqvams Tavisi “eseebis” winasityvaobaSi:<br />

“me vuZRvni mas (wigns) Cemi naTesavebis da axloblebis<br />

komforts: imas, rom rodesac damkargaven (rac<br />

Cqara daemarTebaT), maT SeZlon aRmoaCinon Cemi zogierTi<br />

Tviseba da ganwyoba, da am gziT gaxadon ufro<br />

sruli da cocxali TavianTi warmod<strong>ge</strong>na Cemze”.<br />

marTali giTxraT, Zalian gulze momxvda es, 1595<br />

wels frangi filosofosis mier dawerili sityvebi,<br />

rac Cems eWvebze erTgvar pasuxad miviCnie. isic gamaxsenda,<br />

rogor msiamovnebs, rodesac vxedav, rogori<br />

interesiT kiTxulobs Cemi mogonebebis wigns,<br />

Tu Canawerebs lado, Cemi ufrosi SviliSvili, da sabolood<br />

mivxvdi, rom Cemi <strong>wigni</strong>c da es kolaJic um-<br />

Tavresad Cemi SviliSvilebisaTvis aris gankuTvnili,<br />

Tanac im momavalSi, roca “qars imqveyniurs davaxvedreb<br />

male win afras, didebulia, gardviqcevi<br />

uceb winaprad” (es striqonebi rezo TabukaSvilma<br />

dawera sikvdilamde ramdenime dRiT adre). ase rom,<br />

Cemo patarebo, lado, ana, sandro, gio da lana, sxva<br />

kadri filmidan `slamdog milioneri~


86<br />

gza ara gaqvT, roca Tqven gverdiT aRar viqnebi, waikiTxeT<br />

Cemi nawerebi da gamicaniT! mec, rogorc winapari,<br />

zemodan gadmogxedavT da dagiqnevT xels.<br />

“demonuri wyvili xelovnebis zeciur wiaRSi” - aseTia<br />

qvesaTauri utrilosa da misi dedis - siuzan<br />

valadonis - erToblivi gamofenisa, romelic gaixsna<br />

madlenis moedanze da romelic dilidan saRamomde<br />

gadavsebulia mayurebliT. saerTod es aqaurobis<br />

erT-erTi is mxarea, romelic CemSi namdvil<br />

aRfrTovanebas iwvevs - unda naxoT, ra xdeba yvela<br />

saintereso kulturul movlenasTan dakavSirebiT!<br />

“pikasosa da metrebis” gamofenaze xalxi saaTobiT<br />

idga rigSi, interesi imdenad didi iyo, rom mogvianebiT<br />

Ramis seansebic daumates da xalxis nakadi<br />

RamiTac ar wydeboda. SesaSuria, ara? magram davubrundeT<br />

utrilosa da mis dedas. Tavisi silamaziT<br />

ganTqmuli siuzan valadoni, monmartris muza,<br />

bevri didi mxatvris - degas, renuaris, tuluz lotrekis,<br />

piuvis de Savanis modeli da sayvareli, Tumca<br />

im dros aravin icoda, rom is imavdroulad ma-<br />

Ti mowafec iyo. “siuzanma iswavla mxatvroba Signidan,<br />

rogorc laboratoriis cxovelma, romelic<br />

am gziT daeufla medicinas”. kritikosebi maRal Sefasebas<br />

aZleven mis mxatvrobas, amitomac dRes parizis<br />

pinakotekaSi erTad aris gamofenili dedis<br />

da Svilis asamde tilo. isini gviamboben normas acdenil<br />

deda-Svilze, “siRatakis or yvavilze, romelTac<br />

hqondaT talanti, SeeqmnaT xelovneba imisgan,<br />

rac ase hgavs ubedurebas”. siuzani, martoxela<br />

mrecxavi dedis Svili, gamoiqca religiuri saswavleblidan,<br />

sadac is miabara dedam, da Tavis bunebriv<br />

adgilsamyofelad quCa aRiara. bunebiT provokatori,<br />

mSvenieri siuzani dadioda mokled SeWrili<br />

TmiT da kacis fexsacmelebiT, yvelgan da yvelaferSi<br />

ebrZoda cxovrebis dad<strong>ge</strong>nil normebs. Tavis<br />

saxelosnoSi hyavda Txa, romelsac aReWinebda<br />

Tavis “cud” nawarmoebebs. da xatavda...… Tavidan<br />

carciT trotuarebze, mere tiloebze. xatavda imdenad<br />

kargad, rom erTxel sityvaZunwma degamac ki<br />

gaimeta moulodneli qaTinauri: “Tqven erT-erTi<br />

Cvengani xarT”. gadadioda saxelosnodan saxelosnoSi,<br />

adreul asakSi ucnobi mamisgan gaCenili Svili<br />

faqtobrivad mitovebuli hyavda. da morisic gaizarda<br />

quCaSi, rogorc ambobda vlaminki: “yvelanairi<br />

sisastike, avxorcoba, sixaruli, mwuxareba, qu-<br />

Cisa da “borcvis” (ase eZaxdnen maSin monmartrs, l.<br />

R.) patara baRebis mTeli poezia cocxlobs utrilos<br />

tiloebze”. sabolood mxatvarma datova “borcvi”,<br />

Tumca arasdros daviwyebia igi. “iq, maRla,<br />

yvelani idiotebi arian, - ambobda sevdiani RimiliT,<br />

- magram me erTi sawyali tipi var da saaTi ar gava,<br />

rom “borcvze” ar vifiqro”. 14 wlis asakidan morisi<br />

ukve alkoholikia. daexeteba quCa-quCa, Rrialebs,<br />

mReris, igineba, da amave dros xatavs, xatavs<br />

Tavis sinaziT da sisufTaviT savse, gamWvirvale<br />

tiloebs. 21 wlis asakSi utrilo pirvelad xvdeba<br />

fsiqiatriul saavadmyofoSi. mas mere es dawesebuleba<br />

misi xSiri adgilsamyofelia, saidanac is aseve<br />

xSirad ipareba. cxovrobs dedasTan erTad, romelic<br />

am dros sakmaod SeZlebul kaczea gaTxovili,<br />

monmartris borcvze, deda SeZlebisdagvarad mfarvelobs,<br />

xSirad xatavs mis portretebs. da ai, erT<br />

dRes morisma moiyvana saxlSi Tavisi saukeTeso megobari,<br />

mxatvari, qeraTmiani, momxibvleli garegnobis<br />

andre iuteri. da mSfoTvare siuzans erTi naxviT<br />

da TavdaviwyebiT Seuyvarda es, ocdaerTi wliT<br />

masze umcrosi biWi, misi Svilis megobari, gaSorda<br />

qmars da dasaxlda masTan erTad. uaxloesi adamianebisgan<br />

motyuebuli, eWvianobiT Sepyrobili morisi<br />

isev gadaeSva quCur, uTavbolo cxovrebaSi, isev<br />

svamda, awyobda deboSebs da Tan, …dadga Tavisi<br />

molberti quCaSi, monmartris SuagulSi da kvlav<br />

Seudga xatvas... “borcvis” macxovreblebi gaocebiT<br />

Sescqerodnen Tavis sakuTar loTs, maT wiaRSi<br />

Sobil “itrilos”, romelic uecrad mxatvrad gadaiqca!<br />

is ki idga Sua quCaSi da sulmouTqmelad xatavda,<br />

xatavda Tavis ganumeorebel tiloebs, “borcvis”<br />

quCebs da saxlebs...<br />

da ai, es gamofenac! is iseTi amaRelvebelia, tiloebze<br />

aRbeWdili am sakvirveli deda-Svilis bneli<br />

vnebaTaRelviTa da wminda aRmafreniT savse cxovreba!<br />

“SeuZlebelia, warmoidgino utrilo da siuzani<br />

erTmaneTis gareSe, magram maTi drama isaa, rom<br />

isini mudmivad umwarebdnen erTmaneTs sicocxles”,<br />

- wers Jan fabri, moris utrilos moralur uflebaTa<br />

mflobeli. isini ar ekuTvnodnen arc erT skolas,<br />

ar hqondaT araviTari Teoria; gulwrfeli da<br />

STagonebuli mxatvrebi ar ganicdidnen raime gavlenas,<br />

maTTvis mxatvroba - erTaderTi da saboloo<br />

gansawmendeli iyo da “borcvi” - maTi STagonebis wyaro.<br />

albaT, swored amitom, maT aqcies monmartri ferweris<br />

dedaqalaqad.<br />

misma Jestma Semoiara mTeli msoflio: jorj bu-<br />

Sze `fexsacmliT Tavdasxmis” avtoris procesi gaixsna<br />

19 Tebervals baRdadSi. mas 15 wliT cixe emuqreba.<br />

da amave dros munTazer al zaidis ferxTiT<br />

wevs mTeli erayi! Cvenma mkiTxvelma, cxadia, icis,<br />

rom 2008 wlis 14 dekembers erayelma Jurnalistma<br />

esrola fexsacmeli jorj buSs misi bolo preskonferenciis<br />

dros baRdadSi. me sainteresod momeCvena<br />

ara TviTon faqti, aramed misi sayovelTao mediatizireba<br />

da Sede<strong>ge</strong>bi. “es aris erayelebis damSvidobebis<br />

kocna, Cveni qvrivebis, Cveni oblebis, da yvela<br />

Cveni moklulis saxeliT”, - Tqva “tyorcnis” avtorma.<br />

moulodneli iyo TviTon buSis reaqcia, romelmac<br />

mouwoda erayis xelisuflebas, gadaWarbebiT<br />

ar Seafasos es faqti da iumoris grZnobac gamoamJRavna:<br />

“erTaderTi, rac SemiZlia vTqva, aris is,<br />

rom misi zoma 10 iyo” (anu Zalian didi, Cveneburi 44<br />

Tu 46)! dRes TviTon dapatimrebuli avtori mTel


eraySi gmirad aris aRiarebuli. da ara marto eray-<br />

Si; egviptedan palestinamde, indoneziisa da pakistanis<br />

CaTvliT, aTasobiT moqalaqe gamovida quCaSi<br />

mis dasacavad. munTazer al zaidi iqca mTeli msoflios<br />

daCagrulTa kerpad. poetebi weren leqsebs<br />

mis sadideblad. Seiqmna asobiT TamaSi da gasayidi<br />

nivTi. televiziam daamtkica, rom kargad nasroli<br />

fexsacmeli metia, vidre omis saSinelebaTa aTasi<br />

kliSe da aTiaTasi argumentirebuli saredaqcio werili.<br />

magram yvelaze saxaliso am istoriaSi mainc<br />

is aris, rom pirvelad msoflioSi fexsacmels daud<strong>ge</strong>s<br />

Zegli! cnobilma erayelma moqandakem - maiT al<br />

amarim - brinjaosa da SuSisgan Seqmna uzarmazari<br />

fexsacmlis qandakeba! xelisuflebam maSinve moindoma<br />

misi demontaJi, magram xalxi aRdga mis dasacavad,<br />

vinaidan dReidan fexsacmeli protestisa da<br />

Tavisuflebis simbolod iqca.<br />

es sul ramdenime Tvis win xdeboda: avstraliis<br />

xalxiT gadaWedili stadionis SuagulSi, podiumze<br />

idga federeri - oTxi wlis ganmavlobaSi msoflios<br />

pirveli nomeri, tenisis moyvarulTa namdvili<br />

kerpi - da gulamoskvnili tiroda.<br />

es iseTi sainteresoa - es mudmivi vnebaTaRelva<br />

tenisis planetaze! TviTon TamaSis garda, CemSi udides<br />

interess iwvevs am Serkinebis emociuri mxare,<br />

adamianis vnebebis aseTi mwvave gamovlinebebi. mo<strong>ge</strong>bis<br />

wyurvili da masTan gadajaWvuli mo<strong>ge</strong>bis Si-<br />

Si, siamaye, sixaruli, bedniereba, sasowarkveTileba,<br />

keTilSobileba, simware - tenisis kortebi yvela<br />

am adamianuri vnebis mudmivi sarbielia. misi umwvavesi<br />

gamovlineba swored avstraliis “didi Slemi”<br />

iyo, federeris da nadalis dapirispireba finalSi<br />

da federeris, ukve meramdene wa<strong>ge</strong>ba! maSin<br />

cnobili sportuli Jurnalisti - kristian desponi<br />

- werda: “arc erT kacs ar dauRvria amdeni cremli<br />

damarcxebis gamo. magram es ar iyo mxolod damarcxeba.<br />

es daumorCilebeli, sulis siRrmidan momavali<br />

qviTini gamoxatavda Cempionis momTxovnelobas<br />

sakuTari Tavis mimarT, movaleobis grZnobas<br />

uamravi fanis winaSe da momavlis molodinsac.<br />

guSin esTeti ver gaxda yvela drois saukeTeso mo-<br />

TamaSe da am saerTo imedgacruebas man daumata sakuTari<br />

aRSfoTeba”.<br />

damswreni ambobdnen, rom is bavSviviT tiroda.<br />

isev desponis werilidan: “am cxoveluri simarjvis<br />

winaSe federerma kidev erTxel - mesamed - waago<br />

“didi Slemis” finali. es ar iyo misi arc fizikuri<br />

da arc xarisxobrivi dasusteba, ubralod, es-<br />

Teti, eleganturobis arbitri gamovida damamcireblad<br />

wa<strong>ge</strong>buli adamianur brZolaSi. nadali Zaladobs<br />

masze, imorCilebs, anadgurebs, klavs... mere<br />

iSviaTi gulwrfelobiT exveva, rom Seasustos misi<br />

mwuxareba”. “rojer, mapatie am saRamos gamo”, - ambobda<br />

marTlac aRelvebuli nadali.<br />

maSin federers “didi Slemis” 13 tituli hqonda<br />

mopovebuli, mas uswrebda mxolod samprasi, Tavisi<br />

14 tituliT. swored es iyo federeris mizani -<br />

gatoleboda samprass da gaeswro misTvis da amgvarad<br />

gamxdariyo yvela drois saukeTeso moTamaSe.<br />

TamaSis win xumrobda: “unda Sevxvde nomer pirvels<br />

da, rogorc iciT, es CemTvis raRac axalia”. Cemi azriT,<br />

aris raRaca qveSecneuli, Rrmad iracionaluri<br />

im hipnotur mizidulobaSi, romelsac axorcielebs<br />

nadali Tavis ufrosze. es aris Zalis zemoqmedeba<br />

gonierebaze, mimwolobisa - daxvewilobaze,<br />

gladiatorisa - esTetze... “daumateT amas mirkas (im<br />

dros federeris mravali wlis megobari, amJamad -<br />

meuRle, l.R) Seyvarebuli Tvalebi, anTebuli vedrebisa<br />

da gaSma<strong>ge</strong>buli rwmenis naperwklebiT! ara,<br />

es Rame ver iqneba iseTi, rogorc yvela sxva”, - werda<br />

Jurnalisti.<br />

iyo momenti, meore setis SuaSi, roca federerma<br />

igrZno damamcirebeli kapitulaciis moaxloveba da<br />

SeZlo sakuTari Tavis xelSi ayvana - gamoamJRavna<br />

artistuli srulyofileba, spontanuri aRmafrena,<br />

riskis Zala. magram mexuTe setSi es veRar moaxerxa,<br />

nadalis cxovelurma Jinma Tavisi gaitana. federerma<br />

gulRia RimiliT CamoarTva xeli gamarjvebuls,<br />

me kidevac vifiqre, ra saocari TavSekavebis<br />

unari aqvs-meTqi, mere orive finalisti gamoi-<br />

Zaxes kortze jildos misaRebad da sityvis saTqmelad,<br />

federerma moimarjva mikrofoni da... xma ver<br />

amoiRo. ase idga usityvod, aSkarad Canda, rogor<br />

ebrZoda sakuTar Tavs, uzarmazari stadioni sulganabuli<br />

Sescqeroda... federeri iRimeboda da dumda...<br />

Zalian didxans, TiTqos usasrulod. da roca<br />

sabolood gadawyvita xmis amoReba, sityvebis nacvlad,<br />

cremlebi waskda, dauokebeli cremlebi... mere<br />

ase idga ganabuli mayureblis win, mikrofoniT<br />

xelSi da qviTinebda... rogorc bavSvi... nadali Seudarebeli<br />

iyo. is jer uxerxulad TavCaqindruli,<br />

rogorc damnaSave, wrialebda moSorebiT, saxeze<br />

gulwrfeli mRelvareba hqonda aRbeWdili, mere mivarda<br />

Tavis xuTiode wuTiswinandel mowinaaRmde<strong>ge</strong>s,<br />

gadaexvia TviTonac acremlebuli da raRacebs<br />

eubneboda Cumad. federeri uRimoda da Tavs uqnevda,<br />

cremlebi ki TiTqos TavisTavad moedineboda<br />

saxeze. bolos nadalma aiRo mikrofoni da mTeli<br />

sityva federers miuZRvna: “Sen yvela drois saukeTeso<br />

moTamaSe xar, rojer! darwmunebuli var, rom<br />

Sen kidev daamyareb msoflio rekords. rojer, mapatie<br />

am saRamos gamo”... sabolood federeri meored<br />

mivida mikrofonTan da moaxerxa sityvis warmoTqma:<br />

“Sen es daimsaxure, biWo, Sen kidev erTxel<br />

iTamaSe fantasturi finali, gisurveb yvelafers<br />

saukeTesos am sezonSi da mas merec”. nadalma ki<br />

Tqva matCis mere: “rodesac amgvar mwuxarebaSi xedav<br />

mowinaaRmde<strong>ge</strong>s, romelic amave dros Seni megobaria,<br />

es sixaruls ginaxevrebs”. nadalis fani da<br />

87


88<br />

Jurnalisti - apolini - ki werda: `ocneba, es samyaro,<br />

romelic miedineba Tqven Tvalwin, uecrad qreba<br />

da es yovelTvis warRvnaa. apolini kocniT gim-<br />

Sralebs cremlebs, rojer”!<br />

am dramatuli movlenebis mere federerma isev gamoTqva<br />

Tavisi mtkice gadawyvetileba, iTamaSos “didi<br />

Slemis”, Tu Slemebis mo<strong>ge</strong>bisaTvis. me ki maxsendeboda<br />

nicSes sityvebi: `man, vinc ar mogklaT, gagxadaT<br />

ufro Zlieri” da vfiqrobdi: iqneb am saqveyno<br />

tra<strong>ge</strong>diis da daufaravi tirilis Sedegad federeri<br />

marTlac ufro magari gaxda Tavisi mentalitetiT,<br />

da swored amitom is dabrundeba kortze<br />

ufro Zlieri da ukanasknel “did Slemamde” iTama-<br />

Sebs Tavisi ocnebisaTvis.…<br />

da ai, dRes es movlenac Sedga! federerma moigo<br />

`rolan garosi”, anu me-14 `didi Slemi”, da amiT gautolda<br />

samprass da amave dros agasis, romelsac er-<br />

TaderTs hqonda mo<strong>ge</strong>buli oTxivesafariani turniri.<br />

`guSin maestros gadaeca muSketerebis Tasi, romelic<br />

mia<strong>ge</strong>bs pativs eleganturobis simbolos da<br />

TviT srulyofilobis ideas, rogoric arasdros unaxavs<br />

tenisis korts. guSin is gadavida im gigantebis<br />

kategoriaSi, rogoric arian pele Tu muhamed ali.<br />

Tumca rojer federers ar sWirdeba vinmesTan Sedareba.<br />

is, sul ubralod, le<strong>ge</strong>ndaa”, - wers `eqipi”. finalSi<br />

man daamarcxa soderlingi, romelmac ramdenime<br />

turis win mougo nadals. matCis Semdeg nadalma<br />

Tqva: `federeri aris is, vinc yvelaze metad imsaxurebs<br />

am tituls”. zustad amave sityvebiT Seafasa turniri<br />

makenroim da daumata: `federeri giJdeba tenisis<br />

TamaSze, es aris misi sicocxlis siyvaruli. is<br />

usaTuod moi<strong>ge</strong>bs kidev erT uimbldons”. ameli morezmo:<br />

`me aq imisTvis movdiodi, rom menaxa, rogor<br />

iwereboda istoria”. andre agasi, romelmac gadasca<br />

Tasi gamarjvebuls: `matCis winadRes vTqvi, rom Cven<br />

albaT didi istoriuli wuTis momswreni gavxdebiT”.<br />

xolo Tasis gadacemisas uTxra rojers: `es Seni bediswera<br />

iyo. Sen is daimsaxure”. soderlingis mwvrTneli,<br />

magnus normani: `CemTvis federeri yvela drois<br />

udidesi moTamaSea. aseTi sinatife da aseTi kaci! kulisebSi<br />

yvelas, yvelas undoda, rom mas moego `rolan<br />

garosi”. mravalaTaskaciani stadioni, rogorc<br />

erTi, fexze idga da skandirebda: rojer! rojer! rojer!<br />

is ki muxlebze daeca da ase gamoxata Tavisi bedniereba.<br />

mere, podiumze ki isev ver Seikava cremli,<br />

magram mxolod erTi...<br />

federeris interviudan: `mTeli TamaSis dros tvinSi<br />

daqrodnen giJuri fiqrebi: ra moxdeba, Tu movi<strong>ge</strong>?<br />

ra mniSvneloba eqneba amas? ras movyvebi mere?<br />

Sedegi iyo is, rom mesame setis dasawyisidan Zalian<br />

vnerviulobdi. bolo <strong>ge</strong>imi ki saSineli iyo, faqtobrivad<br />

veRar vTamaSobdi, erTi imediRa damr-<br />

Ca, rom mas oTxi Secdoma daeSva. emociurad es amerikul<br />

mTebs hgavda. SekiTxva: - ra ifiqreT matCbolis<br />

momentSi? - jer erTi, rom burTi ar gadmos-<br />

cda bades! im momentSi, rodesac mowinaaRmdegis burTi<br />

bades xvdeba, Sen ici, rom yvelaferi damTavrda,<br />

oRond jer ver xvdebi, ras izam, Semoirben moedans,<br />

Tu davardebi miwaze, Tu... arafers ar gaake-<br />

Teb. me xSirad maqvs erTi da igive reaqcia - muxlebze<br />

dacemis, rogorc uimbldonSi, roca samprass<br />

movu<strong>ge</strong>... CemTvis es gancdis gamoxatvis, gamarjvebis<br />

SegrZnebis saukeTeso saSualebaa. SekiTxva: - ra<br />

ifiqreT, rodesac nadali gavarda turniridan? -<br />

vicodi, rom Cemi Sansebi gaizarda. magram ar vocnebobdi<br />

amaze, es ar aris Cemi stili. CemTvis mniSvneloba<br />

aqvs, rom xalxi isev ise pativs scemdes nadals,<br />

romelmac aq zedized oTxi turniri moigo!<br />

es saocari rekordia”...<br />

marTali giTxraT, arasodes wamikiTxavs gamarjvebulis<br />

aseTi gulwrfeli interviu, romlis miRma<br />

ase aSkarad Cans Zlieri da keTilSobili pirovneba.<br />

TandaTan sul ufro da ufro naTeli xdeba, ra<br />

mniSvnelobis movlenaa obamas mosvla msoflios politikaSi.<br />

mis gamosvlas kairoSi 4 ivniss sulganabuli<br />

elodeboda muslimuri samyaro, da ara mxolod<br />

is. rodesac movlena Sedga, israelelma Jurnalistma<br />

ganacxada: `mTam Sva mTa” (nacvlad gavrcelebuli<br />

gamoTqmisa `mTam Sva Tagvi”). rogorc ambobs<br />

Cem mier am CanawerebSi araerTxel citirebuli<br />

Jan danieli, `le nuvel observatoris” mTavari redaqtori:<br />

`obama darCa obamad. STagonebuli humanisti,<br />

Seudarebeli oratori, da Cveni epoqis erTerTi<br />

iSviaTi saxelmwifo moRvawe”.<br />

gamosvlis win obamam uTxra `niu iork Taimsis” korespondents,<br />

rom is apirebs, SesTavazos sarke da-


pirispirebis yvela monawiles, anu daayenos yvela<br />

sakuTari pasuxism<strong>ge</strong>blobis winaSe. da es marTlac<br />

ase moxda.<br />

kairos gamosvla istoriuli movlenaa, ara imis gamo,<br />

rom is gvauwyebs politikur gadawyvetilebebs,<br />

aramed orientaciis Zireuli cvlilebis gamo.<br />

SeerTebuli Statebis prezidentis mizania, daasrulos<br />

2001 wlis 11 seqtembris Tavdasxmebis mere<br />

dabadebuli jvarosnuli omis idea. misi survilia,<br />

daarwmunos mahmadianebi, rom aravin ibrZolebs eqstremizmis<br />

winaaRmdeg maT gareSe, da rom unda dasruldes<br />

terorizmis asocireba islamTan. (swored<br />

aqedan gamomdinarea is mniSvneloba, rasac obama<br />

aniWebs TurqeTs evropaSi).<br />

man, pirvelma amerikis prezidentTa Soris, ilaparaka<br />

palestinelebis tanjvaze. `amerika ar Seaqcevs<br />

zurgs palestinelebis kanonier miswrafebas Rirsebis,<br />

progresis da sakuTari saxelmwifos Camoyalibebisadmi”.<br />

mahmadianebisTvis es radikaluri cvlilebaa<br />

amerikis administraciis mentalitetSi. amave dros,<br />

obama ar Sedrka da milionobiT muslimis winaSe pativi<br />

miago ebraeli eris tanjvasa da uflebebs.<br />

daskvna, romelic gamomdinareobs kairos gamosvlidan:<br />

sami monoTeisturi religiis (qristianoba,<br />

islami da iudaizmi) da demokratiis mowodebebis<br />

Sedegad SeiZleba msoflioSi damyardes sayovelTao<br />

harmonia da mSvidoba. es SeiZleba utopiad iqnas<br />

aRqmuli, magram ar unda dagvaviwydes, rom istoriulad<br />

swored amgvar utopiebs mivyavarT realuri<br />

progresisaken. uaxloes warsulSi rober Sumanis<br />

da evropis sxva fuZemdeblebis utopiurma ideebma<br />

safuZveli daudo <strong>ge</strong>rmaniisa da safran<strong>ge</strong>Tis<br />

saukunoebrivi mtrobis dasrulebas da evrokavSiris<br />

daarsebas. kacobriobis gadarCenis Sansi `civilizaciaTa<br />

Sejaxeba” ki araa, aramed - civilizaciaTa<br />

urTierTga<strong>ge</strong>ba da kavSiri. vfiqrob, rom amgvari<br />

utopia sabolood usaTuod gaimarjvebs, vinaidan<br />

miuxedavad yvela damangreveli demonisa, romelic<br />

binadrobs homo sapiensis sulSi, masSi yvela<br />

sxva instinqtze Zlieri mainc TviTgadarCenis instinqtia.<br />

isic gasaTvaliswinebelia, rom am ideebs<br />

qada<strong>ge</strong>bs gamorCeuli pirovneba da msoflios uZlieresi<br />

qveynis prezidenti.<br />

dabolos, Cemi piradi imedebi:<br />

gasa<strong>ge</strong>bia, rom obamasTvis ruseTs Tavisi roli akisria<br />

am sayovelTao harmoniis damyarebis procesSi,<br />

gasa<strong>ge</strong>bia, rom is ruseTsac uwvdis xels Tanam-<br />

SromlobisaTvis. naklebad misaRebia, rom es jerjerobiT<br />

moTxovnaTa wayenebis gareSe xdeba. magram<br />

me mgonia, rom es droebiTi movlenaa da ganpirobebulia<br />

imiT, rom obamas ar SeuZlia yvela qveyanas<br />

erTdroulad dauyenos pirobebi da ruseTi am etapze<br />

misTvis prioriteti ar aris. sabolood ki warmoud<strong>ge</strong>nelia,<br />

amerikam daTmos mTeli regioni - kavkasia,<br />

vinaidan es misi seriozuli <strong>ge</strong>ostrategiuli<br />

damarcxeba iqneba da uari Tqvas Tavis principebze<br />

- yvelanairad xeli Seuwyos sabWoTa kavSiridan<br />

gamosuli qveynebis damoukideblobis da teritoriuli<br />

mTlianobis damkvidrebas. Cemi imedi emyareba<br />

amerikis dRevandeli prezidentis, erTi mxriv,<br />

pragmatulobas da, meore mxriv, ideurobas - anu humanisturi<br />

da samarTliani ideebisadmi midrekilebas.<br />

amitomac mjera, rom Cqara dad<strong>ge</strong>ba momenti, roca<br />

obama sarkeSi ruseTsac Caaxedebs.<br />

gamarjvebuli rojer federeri


90<br />

`dRes Rame uTenebia~-s gadamReb<br />

jgufTan da msaxiobebTan erTad<br />

qal kinematografistTa saerTaSoriso<br />

asociaciaSi: Tea gabunia,<br />

lana RoRoberiZe (prezidenti)<br />

iemenSi, saerTaSoriso<br />

konferenciaze


`ra mxrebiT vzido amxela dardi~<br />

`aniesis sanapiroebi~ - ase hqvia anies vardas avtobiografiul<br />

dokumentur films, romelmac cota<br />

xnis win franguli `oskari~, anu `cezari~ miiRo. `sasaciloa<br />

idea, dadga da gadaiRo Seni avtoportreti,<br />

rodesac ukve 80 wlisa xar. es idea damebada er-<br />

Txel nuarmuties plaJze, rodesac gaviazre, rom<br />

sxva sanapiroebmac daaCnies daRi Cem cxovrebas, -<br />

wers avtori, - zRvis sanapiroebi iqcnen filmis bunebriv<br />

sababad da Tavebad. bevr moxucs aqvs survili,<br />

mohyves Tavisi cxovrebis ambavi, mec aseve. mominda,<br />

gadavce Cem axloblebs da zogierT sxvasac<br />

Cemi cxovrebis faqtebi da namuSevrebi~. am survilebis<br />

Sedegi - ucnauri, Zalian subieqturi da Taviseburi<br />

filmi, fantaziis, warmosaxvis, ironiis da<br />

realobis narevi. `Cem erT-erT filmSi me erTi wu-<br />

TiT gamovCndi ekranze. aq pirdapir wyalSi gadave-<br />

Svi da viTamaSe sakuTari Tavi. Cems azrebs, romlebic<br />

axlosaa sinamdvilesTan, kveTs sketCebi, sadac<br />

me Riad vTamaSob rols. momwons, viyo cotaTi masxara,<br />

rac maZlevs gaucxoebis saSualebas~. CrdiloeTis<br />

qariani, usasrulo da ukacrieli sanapiro,<br />

kamera aRbeWdavs 80-ode wlis, patara, `Colkian~, sakmaod<br />

Casuqebul qals, CafarTxunebul samosSi, is<br />

modis kamerisken da laparakobs filmis miznebze da<br />

Tavis Tavze, romelsac moixseniebs, rogorc `erT<br />

enaWartala moxuc qals~, rac ukve TavisTavad gansazRvravs<br />

suraTis ironiul intonacias da mayurebelsac<br />

ndobiT ganawyobs momavali filmis mimarT...<br />

da isev is usasrulo qariani sanapiro da adamianebi,<br />

varda da misi TanamSromlebi, romlebic ebrZvian<br />

qars, raTa dadgan plaJze, anu daamagron sxvadasxvagvar<br />

konstruqciebze sul sxvadasxvagvari<br />

sarkeebi, didi da patara, mrgvali, mogrZo, Tu ovaluri,<br />

Zvelebur, xSirad moxatul CarCoebSi Casmuli...<br />

da am moulodnel adgilas damagrebul sarkeebSi<br />

raRac ucnaurad aisaxeba TviTon avtori, da<br />

sxvebi, da zRva, da sanapiro... erTdroulad realuri<br />

da ararealuri samyaro. da aseTia mTeli filmic.<br />

ironiuli, Rrma, gulwrfeli, Tamami. `enaWartala<br />

moxuci~ hyveba Tavisi cxovrebis istorias -<br />

Tavisive filmebis kadrebiT, dRevandeli gamosaxulebiT,<br />

Tavisi, Zveli da axali, fotoebiT... da sityviT.<br />

`kinos erT-erTi mizani - ocnebebis gacocxlebaa~,<br />

- ambobs reJisori. zRvis piras qalis da kacis<br />

SiSveli, erTmaneTze gadajaWvuli sxeulebi...<br />

isev zRvis piras, erTmaneTisgan moSorebiT, sila-<br />

Si moTamaSe bavSvi da zRvisken mibrunebuli kaci,<br />

da avtoris teqsti: me isini yovelTvis mainteresebdnen<br />

- moTamaSe bavSvi da kaci, romelic gahyurebs<br />

zRvas. TviTon varda ki Tamamad daabijebs ekranze,<br />

xan Savad SeRebili da xan naxevrad TeTri TmiT,<br />

xan farTxuna SarvliT da xan egzotikur, mdidrul,<br />

aRmosavlur samosSi gamowyobili, da yvela saSualebiT<br />

hyveba Tavis Tavgadasavals, Tavisi fotografobis<br />

istorias Jan vilarTan, Jerar filipTan<br />

muSaobis ambebs, Tavisi siyvarulis da ojaxuri cxovrebis<br />

istorias `Serburis qol<strong>ge</strong>bis~ avtor Jak demisTan,<br />

romelic Turme - im dros es saidumloebiT<br />

moculi sikvdili iyo - SidsiT gardaicvala. `siyvarulis<br />

es mSvenieri ambavi, Cemi cxovrebis didi<br />

nawili, bunebrivad Cajda Cemi kinematografiuli<br />

cxovrebis istoriaSi da am filmSi». momxibvleli<br />

da dasamaxsovrebeli plani: varda, romelic iyureba<br />

kameraSi da Tan ukan-ukan ixevs, aseTi kadri ramdenjerme<br />

meordeba, xan plaJze, xan quCaSi, xan gadaRebis<br />

moedanze. `es filmic xom Taviseburi ukan<br />

daxevaa~, - ambobs TviTon. da kidev erTi Taviseburi<br />

plani - misi ojaxis wevrebi, ori Svili da oTxi<br />

Tu xuTi SviliSvili, yvelani TeTrebSi, moZraoben<br />

ekranze, raRac jgufebs qmnian da iSlebian da maT<br />

Soris - aniesi, SavebSi, isic moZraobs am TeTri jgufis<br />

fonze da Tan gvesaubreba: eseni Cemi ojaxis wevrebi<br />

arian, me ar vici, vicnob Tu ara maT da mesmis<br />

Tu ara maTi, ubralod es Cemi bednierebaa.<br />

anies vardas Cems wina cxovrebaSi vicnobdi. jer<br />

rogorc reJisors, misma pirvelma filmma `kleo xu-<br />

Tidan Svidamde~ namdvili daRi daaCnia Cemi Taobis<br />

kinematografistebs. mere vxvdebodiT frangi reJisoris<br />

da qarTveli reJisorebis didi megobris -<br />

paskal obies saxlSi. paskali - gaxmaurebuli filmis<br />

`valparaizos~ avtori, didi, zonzroxa da dRes<br />

ukve Zalian Ripiani, 70-ian wlebSi namdvili `Sarmiori~<br />

iyo - maRali, lamazi, niWieri, kargi mosaubre,<br />

tipiuri frangi bonvivani... mimzidvelia misi warmomavlobac<br />

- babua - wignebis cnobili gamomcemeli,<br />

deda - msaxiobi, axalgazrda paskals Tavis megobrebTan<br />

- Jerar filipTan da maria kazaresTan erTad<br />

akiTxavda xolme Tavgadaxdili manqaniT konservatoriaSi,<br />

(mogvianebiT samive erTad Jan vilaris Teatris<br />

msaxiobebi gaxdnen); maT saxlSi, romelic luqsemburgis<br />

baRs gadahyurebs, ukravda diuk elingtoni.<br />

sruliad araevropulad stumarTmoyvare paskalis<br />

hobi, winaTac da axlac - saWmlis momzadeba<br />

da mravalricxovani megobrebis miRebaa. unda naxoT,<br />

ra gatacebiT da ra SesaniSnavad, rogorc namdvili<br />

gurmani da Semomqmedi, akeTebs, da xSirad igonebs,<br />

Txzavs sxvadasxva kerZs, misi saxli savsea yvela<br />

qveynidan Camotanili sunelebiT, da maT Soris<br />

yovelTvis moipoveba svanuri marili! sasacilo isaa,<br />

rom paskals sami coli hyavda da arc erTma arafris<br />

gakeTeba ar icoda; ar vici, am niSniT arCevda<br />

is Tavis colebs, rom aravis SeeSala misTvis xeli<br />

91


92<br />

sayvarel saqmeSi, Tu qalebi siamovnebiT esada<strong>ge</strong>bodnen<br />

qmris midrekilebebs. yovel SemTxvevaSi, yvela<br />

wveulebisas, rac Zalian xSirad imarTeboda, da<br />

imarTeba dResac, maT ojaxSi, yoveli coli fexi-fexze<br />

gadadebuli zis, winsafarafarebuli paskali ki<br />

samzareuloSi trialebs. is bevrjer yofila saqarTveloSi,<br />

ukanasknelad SarSandeli zafxuli Tavis<br />

ojaxTan da megobrebTan erTad kvariaTSi gaatara,<br />

Cvens mier amorCeul saxlSi, iqidan viRacis dayenebuli<br />

Rvinoc Camoitana, romelsac dRemde gansakuTrebiT<br />

ufrTxildeba da aravis asmevs. saqarTveloSi<br />

man kidev erTi Cveva aiTvisa - sadRegrZeloebis<br />

warmoTqma, da unda naxoT, ra ostaturad daeufla<br />

am xelovnebas. ai, am paskalTan vxvdebodi anies<br />

vardas, iseve, rogorc im drois franguli kinos<br />

sxva cnobil warmomad<strong>ge</strong>nlebs... da Tumca maSin<br />

aniesic garegnulad <strong>sxvanairi</strong> iyo, albaT, ubralod<br />

axalgazrda da Txeli, me ekranze dResac zustad is<br />

adamiani davinaxe - cocxali, ironiuli da yvelafrisadmi<br />

interesiT savse. da CemTvis kidev erTxel<br />

gamovitane daskvna, rom `drois msaxvrali xeli~ arcTu<br />

aucileblad swvdeba yvela adamians, ufro zustad,<br />

SeiZleba ise waxvide am qveynidan 80 Tu 90 wlis<br />

asakSi, rom moxucis stereotipad ar iqce.<br />

dRes ramdenime saaTi konkordze, anu `Tanxmobis<br />

moedanze~ gavatare. davdiodi, vkiTxulobdi, vfiqrobdi...<br />

konkordi - es mTeli samyaroa, da is yovelTvis<br />

axlad mxiblavs - Tavisi gansakuTrebuli sinaTliT,<br />

SadrevnebiTa da skulpturebiT, mwvanisa<br />

da oqrosferis SexamebiT, xedebiT - triumfuli Ta-<br />

Risa da madlenisaken, da, rac mTavaria, sivrcis usazRvrobiT,<br />

rasac, Turme, sruliad garkveuli axsna<br />

aqvs: is erTaderTi moedania msoflioSi, romelic<br />

ar aris SenobebiT SemozRuduli da Riaa sami<br />

mxriv, Sanzelizes, tiuilris baRebisa da senis mimarTulebiT.<br />

da swored es gaxsnilobaa misi mTavari<br />

Tviseba, misi xibli. aq yovelTvis meufleba harmoniulobisa<br />

da simSvidis gancda...<br />

magram warsuli? magram giliotina?<br />

1793 wlis 16 oqtomberi.<br />

maSin am moedans `revoluciis moedani~ erqva. mis<br />

SuagulSi giliotina idga. 16 oqtombris dRe iyo<br />

naTeli, magram civi. 11 saTze maria-antuaneta gamoiyvanes<br />

konsierJeridan `maisis ezoSi~, sadac mas<br />

talaxiani etli elodeboda. jalaTma miuTiTa adgili,<br />

sadac unda damjdariyo. TviTon mis ukan dajda.<br />

etli nela migoravda konkordisken, gzaze uamravi<br />

xalxi xvdeboda, magram ar ismoda arc yvirili,<br />

arc lanZRva, CurCulic ki. 30000 jariskaci qmnida<br />

mTel gzaze cocxal Robes. mxolod sent-onores<br />

misasvlelTan gaisma siZulvilis SeZaxilebi. luvris<br />

pirispir dedis xelSi mokalaTebulma bavSvma<br />

kocna gaugzavna. dedofals Tvalebi cremlebiT aevso.<br />

etli revoluciis moedanze Semogorda. maria-<br />

antuaneta adioda eSafotis kibeze, asvlisas SemTxveviT<br />

fexi daabija jalaTs xelze, misi bolo sityvebi<br />

iyo: `mapatieT, batono, me es gan<strong>ge</strong>b ar gamikeTebia~.<br />

mere yvelaferi Cveuli TanmimdevrobiT moxda.<br />

12 saaTsa da 15 wuTze rituali damTavrebuli<br />

iyo. jalaTma TmebSi Caavlo xeli maria-antuanetas<br />

Tavs da aCvena brbos, romelmac SesZaxa: `gaumarjos<br />

respublikas!~<br />

igive gza ramdenime TviT adre ludoviko me-16-m<br />

gaiara. 1793 wlis 21 ianvars is gaxda revoluciis<br />

pirveli msxverpli. istoriaSi darCa misi jalaTis,<br />

samsonis werili, dawerili 1793 wlis 20 Tebervals:<br />

`rodesac mivida giliotinis fexTan, ikiTxa, Sewydeboda<br />

Tu ara dolebis braxuni. sanam xdeboda misi<br />

mibma ficarze, daiyvira: `udanaSaulo var~. mere<br />

mogvibrunda jalaTebs: `batonebo, me udanaSaulo<br />

var yvelaferSi, rasac mabraleben. visurvebdi, rom<br />

Cemma sisxlma SeaduRabos fran<strong>ge</strong>bis bedniereba~.<br />

mefem aitana es yvelaferi simSvidiT da simtkiciT,<br />

romelmac yvela gaakvirva. me mjera, rom es simtkice<br />

man ipova religiis principebSi, romelTac masaviT<br />

aravin Cawvdomia~.<br />

ra sainteresoa, ara, rogor da ra sityvebiT laparakobs<br />

jalaTi Tavis msxverplze. am werilSi TanagrZnobac<br />

ikiTxeba mefis mimarT, mowiwebac da pativiscemac.<br />

rogor exameba es grZnobebi TviTon Tavis<br />

mokveTis faqts?<br />

wlebis mere aleqsandre diuma, mama, romelsac undoda<br />

ceremoniis detalebis dazusteba, Sexvda samsonis<br />

(jalaTis) Svils da Semounaxa istorias am<br />

saubris Canaweri: `ra moxda mefesa da Tqveni mamis<br />

damxmareTa Soris? - diax, me SemiZlia gipasuxoT, me


iq viyavi... roca mefe miiyvanes eSafotTan, xelebi<br />

Tavisufali hqonda. erTi damxmare eloda TokiT<br />

xelSi, meorem uTxra: aucilebelia SegikraT xelebi.<br />

- arasodes! - SesZaxa mefem, - arasodes! da Tokian<br />

kacs xeli hkra. sami danarCeni mefesTan miiWra.<br />

maSin mamaCemi miuaxlovda da didi mowiwebiT uTxra:<br />

mxolod cxvirsaxociT, Tqveno udidebulesobav.<br />

am mimarTvaze - Tqveno udidebulesobav, romelic<br />

didi xania, aRar gaegona, ludoviko me-16 SekrTa<br />

da Tqva, - kargi, iyos ase. RmerTo Cemo, esec! -<br />

da gauwoda xelebi dasabmelad~.<br />

madam de stali ase afasebs ludoviko me-16-es pirovnebas:<br />

`am kacma, romelsac aklda Zalauflebis SenarCunebisaTvis<br />

aucilebeli Zala, siTamame - mtrebis<br />

mosa<strong>ge</strong>rieblad, kacma, romlis bunebrivad morcxvma<br />

gonebam verc sakuTari ideebi gaiCina da verc<br />

sxvaTa naazrevis aTviseba SeZlo, tanjvisa da Rirseulad<br />

sikvdilis gasakviri unari gamoamJRavna~.<br />

me es sityvebi bevris mTqmelad mimaCnia da mefisa<br />

da dedoflis golgoTas gza kidev erTxel mafiqrebs<br />

imaze, ra rTuli da winaaRmdegobrivia adamianis<br />

buneba da ramdeni, erTmaneTis gamomricxavi<br />

Tvisebis dateva SeuZlia mas.<br />

binddeba. me isev konkordis moedanze var... revoluciis<br />

dros giliotinis aq aRmarTviT is revoluciis<br />

sisxlian Teatrad iqca. am moedanze Tavi<br />

mokveTes 1119 adamians. ukanasknelad, 1794 wlis 28<br />

ivliss - robespiersa da mis megobrebs.<br />

giliotina... sainteresoa, da raRac ga<strong>ge</strong>biT, Semzaravic<br />

am saxelwodebis warmomavloba. 1789 wels cnobilma<br />

eqimma Jozef ignas giliotinma parlamentSi<br />

orjer xotba Seasxa Tavis mokveTis axlad gamogonebul<br />

meqanikur meTods, rogorc ufro humanurs, CamoxrCobasa<br />

da najaxiT Tavis mokveTasTan SedarebiT.<br />

giliotini Tvlida, rom axali meqanizmi uzrunvelyofda<br />

dasjis myisierebas, rac Rirseuli sikvdilis<br />

aucilebeli da absoluturi pirobaa; Tavisi<br />

humanuri profesiidan gamomdinare, is cdilobda,<br />

daerwmunebina kanonmdeblebi, uari eTqvaT najaxiT<br />

Tavis mokveTisa da CamoxrCobis tradiciaze, romlebic<br />

sikvdilmisjils damatebiT wvalebas ayenebda;<br />

is ise damajereblad laparakobda, rom SeZlo kidec<br />

deputatTa darwmuneba. axalma meTodma Secvala Zveli,<br />

magram sabolood es gamarjveba humanisti eqimisTvis<br />

paradoqsulad tragikuli SedegiT dasrulda:<br />

Tavis mokveTis am axal meqanizms misi saxeli daerqva,<br />

ris gamoc, sawyali giliotini mTeli cxovrebis<br />

manZilze Rrma sinanuls gamoTqvamda.<br />

magram dasrulda teroris bneli epoqa da 1795<br />

wels revoluciis moedanma SeiZina Tavisi bevrism-<br />

Tqmeli saxeli: konkordi. anu Tanxmoba. mere sxva<br />

mniSvnelovani ambebic moxda: 1831 wels egviptis mefem<br />

madlierebis niSnad aCuqa safran<strong>ge</strong>Ts luqsoris<br />

taZris obeliski, frangi mecnieris - Sampolionis<br />

- mier ieroglifebis gaSifvris aRsaniSnavad;<br />

ludoviko-filipe pirvelma ki gadawyvita misi dadgma<br />

konkordis moedanze, radganac `is ar gagvaxsenebs<br />

arc erT politikur movlenas~. ase aRmoCnda<br />

konkordis SuagulSi es 3300 wlis asakis, 23 metris<br />

simaRlis, ramzes meores madidebeli ieroglifebiT<br />

mokazmuli, vardisferi granitis umSvenieresi<br />

monoliTi, romelic isea aq Serwymuli sivrcesTan,<br />

TiTqos, Soreul egvipteSi ki ara, aramed pirdapir<br />

kadri anies vardas filmidan lana RoRoberiZe


94<br />

aq, am adgilas gaCnda, gaCnda imisaTvis, rom samudamod<br />

daviwyebas miscemoda revoluciuri teroris<br />

avbediTi wlebi da TviTon moedani adamianTa da er-<br />

Ta Soris urTierTga<strong>ge</strong>bis simbolod qceuliyo.<br />

da ai, dRes, Sen dgaxar konkordze da SeiZleba<br />

arc ici, rom sami saukunis win am moedanze cvioda<br />

adamianTa mokveTili Tavebi da amas aTasobiT damswre<br />

aRfrTovanebiT xvdeboda; magram Tu saRamoxans,<br />

bindSi id<strong>ge</strong>bi didxans, zustad aq, am adgilas,<br />

usaTuod igrZnob raRac gau<strong>ge</strong>bar TrTolvas da iqneb<br />

mo<strong>ge</strong>landos kidec Tavis mosakveTad mimavali,<br />

lamazmani da garTobis moyvaruli dedofali, romelic<br />

sikvdilis piras warmoTqvams Tavisi cxovrebis<br />

yvelaze gasaocar sityvebs, jalaTisadmi mimarTuls:<br />

`mapatieT, batono, me es gan<strong>ge</strong>b ar gamike-<br />

Tebia~. magram am molandebas maSinve gadafaravs silamazisa<br />

da harmoniulobis gancda. da Sen mTeli<br />

arsebiT SeigrZnob mSvenierebas, romelic ase xSirad<br />

aris gadajaWvuli tra<strong>ge</strong>diasTan, agvirgvinebs<br />

mas da iqneb amis gamo TviTonac ufro Rrma, bevris<br />

damtevi da mimzidveli xdeba.<br />

mSveniereba, rogorc tra<strong>ge</strong>diis gvirgvini!<br />

am fiqrebSi Cafluli vbrundebodi saxlSi da<br />

uecrad Tvalwin damidga Cveni qveynis avbediTi wlebi,<br />

Cemi bavSvobis, da marto bavSvobis ki ara, albaT,<br />

mTeli cxovrebis umZimesi dRe, raJden-biZas dapatimrebis<br />

dRe. maSin 13 wlisa viyavi, da miuxedavad<br />

imisa, rom ukve gancdili mqonda mamis da dedis<br />

daWera, magram es sul adreul bavSvobaSi moxda,<br />

6 da 7 wlis asakSi, roca am movlenis bolomde gaazrebac<br />

ar SemeZlo. da ai, axla, raJden-biZa! - adamiani,<br />

romelic umSoblebod darCenili bavSvis TavdaviwyebiT<br />

miyvarda, romelic CemTvis mamac iyo<br />

da dedac, da kidev pirovneba, romelsac veTayvanebodi.<br />

yovel wuTas masTan erTad mindoda yofna,<br />

es iqneb winaTgrZnobac iyo da SiSic, rom masac usaTuod<br />

wamarTmevdnen! roca is baTumSi midioda leqciebis<br />

wasakiTxad, me mTeli dReebi Cvens patara<br />

rkinis aivans vafarebdi Tavs da vtirodi. roca is<br />

ijda Tavis uzarmazar (rogorc me meCveneboda ma-<br />

Sin) sawer magidasTan da werda, me iqve mivujdebodi<br />

da ase vamzadebdi gakveTilebs, an vkiTxulobdi.<br />

roca, Tavisi Cveulebisamebr, oTaxSi bolTas<br />

scemda, me maSinve fexebze Sevad<strong>ge</strong>bodi da is, yvelasTan<br />

mkacri da Seuvali, studentebis risxva, me,<br />

mis «Savtuxa gogos», veraferze meubneboda uars,<br />

iZulebuli xdeboda aetana es axireba, Semoexvia<br />

Cems mxrebze xelebi, CemTan erTad evlo oTaxis er-<br />

Ti kuTxidan meoreSi da aseT ucnaur mdgomareobaSi<br />

efiqra. efiqra wignebze da fizikis saxelmZRvaneloebze,<br />

romlebsac werda. me gvian mivxvdi, rom<br />

bavSvuri egoizmiT ubralod sicocxles ar vaclidi,<br />

is ki udrtvinvelad itanda yvelafers, vinaidan<br />

albaT masac hqonda winaTgrZnoba, rom im bnel<br />

qveyanaSi es idilia obol bavSvsa da mravalWirgamovlil<br />

55 wlis kacs Soris didxans ver gagrZeldeboda...<br />

an iqneb es winaTgrZnobac ar iyo, iqneb man<br />

ubralod icoda, rac eloda, vinaidan iyo cnobili<br />

<strong>ge</strong>rmanofili, mis diploms ainStainisa da plankis<br />

xelmowerebi amSvenebda, es ki namdvili danaSauli<br />

iyo Cven aseT «progresul» qveyanaSi, gansakuTrebiT<br />

<strong>ge</strong>rmaniasTan omis dawyebis mere. icoda, rac<br />

eloda, vinaidan esmoda sistemis arsi... vfiqrobdi<br />

raJden-biZaze da uceb gonebaSi amomitivtivda leqsi,<br />

romelic davwere misi dapatimrebis dRes. sakvirvelia,<br />

axla pirvelad mominda am Cemi pirveli<br />

leqsis sxvebisTvis gandoba. aqamde is Cemi, da mxolod<br />

Cemi saidumlo iyo; an ubralod TviTon leqss<br />

ar vaniWebdi araviTar mniSvnelobas. dRes ki man<br />

uceb CemTvis dokumentis Zala SeiZina, Savbneli<br />

drois mamxilebeli dokumentis Zala. da raki vfiqrob,<br />

rom gamoqveynebis Rirsia yvelaferi, rac im<br />

epoqaze laparakobs, rom dRevandelma bavSvebmac<br />

unda gaigon, ra iyo es movlena, es `sabWoTa kavSiri~,<br />

sadac icxovres maTma mSoblebma da bebia-babuebma,<br />

amitom vubrundebi mas:<br />

modi, miSvele, miTxari rame,<br />

Tvalze gaaSre cremli faruli,<br />

modi, gandevne boroti Rame,<br />

SigniT sxeulSi Semoparuli.<br />

o, rogor mtanjavs avi sicive,<br />

vis davuSave, ra davuSave,<br />

rogor maSfoTebs sxvebis sicili,<br />

rogor Semodis gulSi siSave.<br />

umTvaro Rame meZaxis uxmod,<br />

Cemebr euli fexze mexveva,<br />

guls, naiarevs Tavisken uxmobs,<br />

rogorc nu<strong>ge</strong>Sis frTxili Sexeba.<br />

radganac davrCi masaviT marto,<br />

me, raJden-biZas «Savtuxa gogo»,<br />

ra mxrebiT vzido amxela dardi,<br />

anda umisod vicxovro rogor.<br />

vici, davkar<strong>ge</strong> me mosveneba,<br />

aq, saxlSic vxedav kedlebs cixisas,<br />

mxolod eg saxe, viT moCveneba,<br />

aRmobrwyindeba, rogorc Tilisma.<br />

bnel sudaraSi mTlad gavexvie,<br />

gulSic Camdgara unaTlo Rame,<br />

elva elvarebs, Tavze mexia,<br />

o, manu<strong>ge</strong>Se, miTxari rame.<br />

marTali giTxraT, ar vici, vis mivmarTavdi da visgan<br />

velodi nu<strong>ge</strong>Ss! is gancda ki maxsovs, rom Cems<br />

pirispir vxedavdi saSinel urCxuls, romelic Cemi<br />

usayvarlesi adamianis gadaylapvas lamobda! da es<br />

aRsrulda kidec, vinaidan im dRes raJden-biZa marTlac<br />

samudamod davkar<strong>ge</strong> - is ramdenime Tvis mere<br />

cixeSi gardaicvala dizinteriiT.


kalderisa da kandinskis gamofena boburSi, anu<br />

pompidus centrSi. kalderi, romelic naklebad aris<br />

cnobili saqarTveloSi... pirvelive darbazidan<br />

movixible misi sruliad gansakuTrebuli samyaro-<br />

Ti, am «rkinis ZafebiT» Seqmnili da aseTi metyveli<br />

figurebiT da portretebiT. 1926 wels es axalgazrda<br />

amerikeli dasaxlda parizSi. es iyo `giJuri<br />

wlebis~ epoqa, rodesac safran<strong>ge</strong>Tis sruliad<br />

kosmopolitur dedaqalaqSi Tanaarseboben pablo<br />

pikaso, salvador dali, amadeo modiliani, konstantin<br />

brankuCi... ganaTlebiT inJineri da mowodebiT<br />

mxatvari kalderi Cqara monparnasis bohemis wevri<br />

gaxda. man adridanve miagno rkinis, rogorc skulpturisaTvis<br />

Sesaferisi masalis SesaZleblobebs,<br />

demonstraciulad uaryo qandakebisTvis tradiciuli<br />

brinjao da marmarilo da Tavisi figurebisTvis<br />

masalad mxolod rkinas, naWers, Toks, xes da mavTuls<br />

iyenebda.<br />

da es marTlac sakvirveli sanaxaobaa! es rkinis<br />

ZafebiT `gamoZerwili~, haerSi dakidebuli, gamWvirvale,<br />

mTrTolvare figurebi da portretebi, romelTac<br />

Tanamedroveebma daarqves `naxatebi sivrceSi~.<br />

Jak preveri ambobda mis Sesaxeb: `es giJmaJi<br />

inJineri gau<strong>ge</strong>bari saSualebebiT awyobs cxovrebis<br />

dResaswaulebs~. sartri aRiqvamda mis ucnaurad<br />

moZrav mavTulis sxeulebs, rogorc `adgilobriv<br />

dResaswaulebs~. miro eZaxda `jirkvs mercxlis<br />

suliT~.<br />

da bolos, misi Semoqmedebis kulminacia - cirki!<br />

kalderamde tuluz-lotrekma Tu pikasom da bevrma<br />

sxvam, naklebad cnobilma, ukvdavyves klounebi<br />

da akrobatebi. kalderic, Tavis mxriv, gamoxatavs<br />

rwmenas, rom `cirki aris arsebobis sinonimi~ da<br />

qmnis Tavis `moxetiale cirks~. is moicavs orasamde<br />

miniaturul personaJs da aqsesuars, romlebic<br />

izidaven mnaxvels TavianTi TaviseburebiT da sad-<br />

Resaswaulo ganwyobiT da romlebic maSin, meoce saukunis<br />

ocian wlebSi, moZraobaSi mohyavdaT TviTon<br />

kalders da mis asistentebs. dRes iTvleba, rom<br />

es warmod<strong>ge</strong>nebi, romlebic imarTeboda kerZo binebSi<br />

Tu sajaro darbazebSi, iyo saukunis pirveli<br />

artistuli performansebi.<br />

rogorc ambobs erT-erTi mkvlevari: `kalderis<br />

cirki - es aris magiuri samyaro, sadac sxeulebi amarcxeben<br />

mizidulobis kanons~.<br />

da isev tenisi! da amjerad - uimbldoni! da Tumca<br />

mSvenivrad mesmis, ra sasacilod SeiZleba moe-<br />

Cvenos vinmes Cemi midrekileba `sportuli komentatorobisadmi~,<br />

mainc ver vaxerxeb gverdi avuaro<br />

am CemTvis (da, cxadia, ara marto CemTvis) marTlac<br />

mniSvnelovan movlenas.<br />

uimbldoni, didi Slemis yvelaze `asakovani~ da<br />

yvelaze tradiciuli turniri, dRes kidev erTi<br />

tradiciis damamkvidrebeli gaxda: swored aq, ukve<br />

mesamed gaTamaSda klasikuri, sruli sigrZis finali<br />

kacTa Soris. 2007 wels federerma xuTi setiT<br />

mougo nadals, 2008 wels - nadalma federers, da ai<br />

axla, isev xuTi setiT, federerma daamarcxa rodiki,<br />

Tanac mexuTe seti ugrZelesi iyo saerTod didi<br />

Slemebis istoriaSi, 16 -14.<br />

wels centralur kortze gaakeTes raRac araCveulebrivi<br />

gadaxurva imisaTvis, rom iqauri Zalian<br />

xSiri wvimebis dros ar Sewyvetiliyo TamaSebi, rogorc<br />

es mudmivad xdeboda. da ai, swored wels ise<br />

miiwura turniris pirveli kvira, rom uimbldonis<br />

Tavze erTxelac ar uwvimia. momewona amasTan dakav-<br />

SirebiT franguli damcinavi komentari: `ingliselebi<br />

aRSfoTebulebi arian imiT, rom ar wvims da ver<br />

naxes, rogor ixureba centralur kortze teqnikis<br />

ukanaskneli sityviT Seqmnili saxuravi. maTi azriT,<br />

es imas hgavs, noes rom aeSenebina Tavisi kidobani da<br />

warRvna ar momxdariyo~, - wers komentatori. turniri<br />

marTlac ise miiwura, rom warRvna ara da ar dadga,<br />

magram erTxel odnav wamowvima da organizatorebma<br />

maSinve amayad gadaxures korti, rasac londonelebis<br />

sayovelTao taSis griali mohyva.<br />

turniris Sede<strong>ge</strong>bi ki CemTvis ubralod aRmafr-<br />

Tovanebeli iyo: jer debma uiliamsebma naxevarfinalebSi<br />

mou<strong>ge</strong>s rusebs da kidev erTxel (mgoni, me-<br />

Svided) erTmaneTs Soris iTamaSes didi Slemis finali,<br />

sadac amjerad umcrosma - serenam - gaimarjva.<br />

finalamde venus uiliamsi ase pasuxobda JurnalistTa<br />

auracxel SekiTxvebs: me yovelTvis minda,<br />

rom serenam moigos, garda im SemTxvevebisa, roca<br />

is CemTan TamaSobs. wa<strong>ge</strong>bis mere ki RimiliT Tqva, -<br />

is dRes Cemze Zlieri iyo da bunebrivia, rom moigoo.<br />

imave dRes debma mou<strong>ge</strong>s avstralielebs wyvil-<br />

Ta finalic.<br />

debi uiliamsebis cxovrebis istoria ki ubralod<br />

daujerebelia: ocdaaTiode wlis win harlemSi, tenisis<br />

erTi patara mitovebuli kortis gverdiT cxovrobda<br />

vinme riCard uiliamsi, Raribi Savkaniani Tavisi<br />

ojaxiT. erTxel man gazeTSi waikiTxa, rom vi-<br />

Rac bulgarelma tenisistma qalma moigo prizi -<br />

100 000 dolari; da riCardma gadawyvita, gaeCina ori<br />

gogo da gaezarda isini tenisis Cempionebad. sakvirveli<br />

am istoriaSi is aris, rom es ucnauri gadawyvetileba<br />

man realobad aqcia: gaCnda ori gogo, romlebic<br />

lamis dabadebidan mTel dReebs kortebze<br />

atarebdnen, fulis uqonlobis gamo, maT TviTon ri-<br />

Cardi wvrTnida (rac, sxvaTa Soris, dRemde grZeldeba),<br />

da mas mere venusma da serenam moipoves msoflio<br />

tenisis yvela tituli da aTiaTasobiT milioni<br />

dolari! mama yvela Sejibrze dahyveba Tavis<br />

Svilebs da erTaderTi, risi naxvac ar SeuZlia, es<br />

maTi erTmaneTs Soris TamaSia. ase iyo welsac - finalis<br />

dRes is ukve TviTmfrinavSi ijda da amerikisken<br />

mifrinavda.<br />

turniris mTavari intriga ki isev da isev federeris<br />

95


96<br />

garSemo trialebda, SeZlebda Tu ara Sveicarieli gamarjvebas<br />

da amiT msoflios yvela drois saukeTeso<br />

moTamaSis saxelis mopovebas. da sabolood es moxda<br />

kidec: federeri gaxda erTaderTi CogburTeli,<br />

romelmac meTxuTmeted moigo didi Slemi! am movlenas<br />

sulgrZeli enTuziazmiT Sexvda samprasi, visac<br />

rolan-garosis mo<strong>ge</strong>bis mere gauTanabrda da axla<br />

gauswro federerma da vinc specialurad Camovida<br />

amerikidan am matCze dasaswrebad. - «Zalian vwuxvar<br />

rodikis gamo, romelsac hqonda Sansi, - Tqva amerikelma<br />

matCis bolos, - magram federeri, es le<strong>ge</strong>ndaa.<br />

xati~. da kiTxvaze, aris Tu ara is yvela drois saukeTeso<br />

moTamaSe, upasuxa: - `me vityodi, rom aris~.<br />

finalistebmac dajildoebis ceremonialze tenisisTvis<br />

ritualuri keTilSobili sityvebi warmoTqves.<br />

sasowarkveTilma rodikma, romlisTvisac uimbldonis<br />

titulis mopoveba mTeli cxovrebis ocneba<br />

iyo da romelic amjerad bewvze waago, mowiwebiT mimarTa<br />

federers: `Sen daimsaxure yvelaferi, rac<br />

gaqvs~. federerma ki uTxra: `me mSvenivrad vici, endi,<br />

rasac grZnob Sen axla, zustad igive gadavitane<br />

aq SarSan da namdvil tkivils ganvicdi dRes Sen gamo~.<br />

xolo SekiTxvaze, ras grZnobs imasTan dakavSirebiT,<br />

rom isev gaxda msoflios pirveli nomeri, upasuxa:<br />

`es namdvilad sasixaruloa, magram Tqven gaviwydebaT,<br />

rom wels aq ar TamaSobda rafa (rafael nadali)<br />

da roca is dabrundeba, yvelaferi axlad gadasawyveti<br />

iqneba~.<br />

me, cxadia, ar vici, vin da ramdenad gulwrfelia<br />

amgvari gancxadebebis warmoTqmisas, magram Tavis-<br />

Tavad Zalian momwons sulgrZelobis da mowinaaRmdegis<br />

mimarT pativiscemis gamoxatvis es damkvidrebuli<br />

stili. rogorc ambobda cnobili arqiteqtori<br />

da lado mesxiSvilis didi megobari andrei<br />

burovi: ïðåäïî÷èòàþ íåèñêðåííóþ âåæëèâîñòü<br />

èñêðåííåìó õàìñòâó.<br />

lados saSinlad moswonda es naTqvami da xSirad misTvis<br />

Cveuli gadaWarbebuli aRtacebiT imeorebda.<br />

matCis Semdgom preskonferenciaze ki federeri<br />

ase aRwerda mo<strong>ge</strong>bis moments: - `es iyo wuTi, roca<br />

me vuTxari Cem Tavs: Sen es gaakeTe! energiis mozRvavebis<br />

giJuri wuTi! radganac mere, roca vnaxe gadaRebuli<br />

bolo kadrebi, gavifiqre, RmerTo Cemo,<br />

me davxtivar, rogorc biWi, romelsac ar sjera, rom<br />

gaimarjva~. da daumata: - `dRes ase vxedav Cem Tavs:<br />

da axla, ra ginda kidev? Sen miaRwie yvelafers, rac<br />

SeiZleboda, da albaT, es saukeTeso momentia Tavis<br />

danebebisTvis, magram me ise miyvars TviTon TamaSi<br />

da kidev - tenisistis moxetiale cxovreba, Tan<br />

mirkac ar SemeSveba, masac urCevnia uyuros Cems TamaSs<br />

da mec mirCevnia viaro masTan erTad turnirebze,<br />

vidre vijde saxlSi. es ar aris Cemi cxovreba~.<br />

da komentatori wers: `federeri - es mraval enaze<br />

mosaubre, globaluri soflis WeSmariti mkvidri,<br />

romelsac colad hyavs yofili tenisisti da<br />

aqvs gaunelebeli interesi ucxouri kulturebis<br />

mimarT - aris Tavis winamorbedebze bevrad metad<br />

mor<strong>ge</strong>buli imisaTvis, rom gaixangrZlivos kortze<br />

arseboba~.<br />

Cvenc, visac namdvil siamovnebas gvaniWebs am gamorCeuli<br />

tenisistis srulyofileba da eleganturoba,<br />

sxva araferi dagvrCenia, vidre velodoT mis<br />

momaval gabrwyinebebs kortze.<br />

da es aseTi mniSvnelovani movlenac Sedga: barak<br />

obama Cavida moskovSi da Sexvda medvedevs da putins.<br />

Cveni molodini da mRelvareba: rogor aisaxeba<br />

es Sexvedra Cvens qveyanaze?! bevria gamoxmaureba<br />

presaSi, ZiriTadad, CvenTvis misaRebi. (minda,<br />

vuTxra qarTvel mkiTxvels, rom Cveni elCi mamuka<br />

kudava da misi xelmZRvanelobiT saelCo marTlac<br />

Zalian seriozul muSaobas atarebs am mimarTulebiT:<br />

es aris yoveldRiuri Sexvedrebi im mizniT, rom<br />

aqauri politikosebi da Jurnalistebi ufro kargad<br />

gaerkvnen saqarTvelo-ruseTis urTierTobeb-<br />

Si da metad gaacnobieron rusuli xelisuflebis<br />

imperiuli ambiciebi da ufro zogadad - rusuli safrTxe).<br />

pirvel rigSi, gTavazobT 7 ivlisis `le mondSi~<br />

dabeWdil werils, romelic sainteresod me-<br />

Cveneba. (avtori - mari roJe).<br />

`...naTelia tonalobis Secvla, magram arsebiTad<br />

poziciebi daSorebulia. specialistebi Tvlian,<br />

rom erTaderTi xelSesaxebi SeTanxmeba SeiZleba<br />

iyos SeTanxmeba strategiuli SeiaraRebis Semcirebis<br />

Sesaxeb. magram aqac: moskovis xelisuflebaSi<br />

myofi samxedro-politikuri elita daJinebiT<br />

Tvlis (karnegis centris direqtoris, dim-


itri treninis azriT), rom SeerTebul Statebs<br />

aqvT damaluli samoqmedo <strong>ge</strong>gma: gaanadguron ruseTi.<br />

es paranoiuli xedva gamomJRavnda usafrTxoebis<br />

kremlis mier damtkicebul axal strategiul<br />

xedvaSi (2009 wlis maisi), romlis mixedviT,<br />

SeerTebuli Statebi rCeba qveynis usafrTxoebis<br />

mTavar safrTxed.<br />

advilia, daaWiro `gadatvirTvis~ Rilaks. siZnele<br />

ori qveynis `xisti mexsierebis~ fundamentur SeuTavseblobaSia.<br />

ruseTsa da amerikas ara aqvT arc<br />

erTi da igive politikuri sistema, arc erTi da igive<br />

miznebi da Rirebulebebi. saerTo ekonomikuri<br />

interesebis ararsebobis pirobebSi, ruseT-amerikis<br />

urTierTobebis mTeli tilo damorCilebulia<br />

usafrTxoebas da <strong>ge</strong>opolitikas, rac niSnavs, rom<br />

is aris siamayis da mbrZaneblobis akviatebuli ideis<br />

mZevali. amdenad es aris `xisti mexsierebis~ problema,<br />

- wers andrei zolotovi, `ria novostis~<br />

erT-erTi xelmZRvaneli.<br />

ruseTis pozicia orazrovania: erTdroulad dasavleTTan<br />

da dasavleTis winaaRmdeg. politikurma<br />

elitam iswavla dasavleTis qveynebTan urTier-<br />

Toba, magram eris konsolidaciisaTvis mas sWirdeba<br />

mtrebis dasaxeleba, sakuTari Tavis warmoCena<br />

alyaSemortymul cixesimagred.<br />

ukanasknel wlebSi moxda dasavleTTan urTierTobis<br />

aSkara gaciveba. is gansakuTrebiT gaZlierda<br />

ruseT-saqarTvelos 2008 wlis agvistos omis momentSi,<br />

ris merec moskovma aRiara saqarTvelos ori<br />

separatistuli regioni. am mimarTulebiT Cixi totaluria.<br />

aTasobiT rusi samxedro damkvidrda aq xangrZlivi<br />

vadiT; amave dros belarusmac ki, ruseT-<br />

debi uiliamsebi<br />

is tradiciulma mokavSirem, ar aRiara am qveynebis<br />

arseboba. `ruseTis saerTaSoriso politika mimar-<br />

Tulia iqiT, rom periferiaze gaiCinos qveynebi - vasalebi.<br />

da Tu es SeuZlebeli iqneba, Seqmnas susti<br />

qveynebis arastabilurobis sartyeli. es politika<br />

aris instrumenti, romliTac xelisufleba cdilobs,<br />

SeinarCunos arqauli da avtokratuli reJimi,<br />

romlis fesvebi me-19 saukuneSia~, ambobs lidia Sevcova,<br />

karnegis centris analitikosi. ufro metad,<br />

vidre odesme, ruseTs awuxebs nato-s gafarToeba,<br />

romelsac is alyis Semortymad aRiqvams.<br />

gabruebuls energiis mimwodeblis roliT, ruse-<br />

Ts aqvs ambicia, yvelaze avtoritarul reJimebTan<br />

erTad (CineTi, irani, venesuela), gaxdes 21-e saukunis<br />

ZiriTadi moTamaSe, romelic SeZlebs SeewinaaRmdegos<br />

dasavleTis he<strong>ge</strong>monias. magram am ambicias<br />

aqarwylebs ori faqtori. miuxedavad navTobdolarebiT<br />

mopovebuli simdidrisa, mas ara aqvs wona<br />

msoflio ekonomikaSi, romelSic misi wvlili 2% -<br />

s Sead<strong>ge</strong>ns. garda amisa, is erTaderTi industriuli<br />

qveyanaa, sadac sicocxlis xangrZlivoba klebulobs<br />

ukanasneli 40 wlis manZilze. gansakuTrebiT<br />

dabalia mamakacebisTvis (61%), is ukavSirdeba<br />

alkoholis da TuTunis Warb moxmarebas da janmr-<br />

TelobisTvis gamoyofili Tanxebis simcires. mosaxleobis<br />

raodenoba mcirdeba, 148, 9 milioni 1993w.<br />

da 141,9 milioni 2009 wels. statistikis komitetis<br />

monacemebiT, 2025 wlisTvis qveyana dakargavs 11 milion<br />

macxovrebels~.<br />

Cemi azriT, statiaSi ruseTis Zireuli problemebia<br />

asaxuli. 2% msoflio ekonomikaSi, sicocxlis<br />

xangrZlivobis Zalian dabali done da mosaxleob


98<br />

is katastrofuli kleba umTavresad sayovelTao<br />

alkoholizmis gamo! SeiZleba aseTi qveyana msoflioSi<br />

erT-erTi he<strong>ge</strong>monis rolisaken miiswrafodes?<br />

albaT kidev ufro sainteresoa dasavleTis presis<br />

gamoxmaureba samitis dasrulebis Semdeg. `deili<br />

telegrafSi~ dabeWdilia werili saTauriT: `obama<br />

afrTxilebs kremls da eubneba, rom saqarTvelos<br />

aqvs ufleba, gaxdes nato-s wevri~.<br />

nawyvetebi statiidan:<br />

`prezidentma obamam gamoiwvia rusi maspinZlebis<br />

aRSfoTeba, roca man daicva saqarTvelos ufleba<br />

nato-Si Sesvlisa da gaakritika kremli, imis gamo,<br />

rom mas surs, ibatonos Tavis mezoblebze.<br />

Tavisi prezidentobis mesame umniSvnelovanes gamosvlaSi,<br />

romelic Sedga moskovSi da sagareo politikas<br />

eZRvneboda, man mZlavrad daicva qarTuli<br />

da ukrainuli damoukideblobis principi.<br />

saqarTvelo, romelSic ruseTi SeiWra SarSan zafxulSi,<br />

iyo vizitis meore dRis mravaljeradi Tema<br />

- bolo dros gaZlierda SeSfoTeba imasTan dakavSirebiT,<br />

xom ar apirebs kremli axali samxedro<br />

kampaniis wamowyebas saqarTvelos prodasavleli<br />

prezidentis - saakaSvilis gandevnis mizniT.<br />

ruseTis xelisuflebam erTmniSvnelovnad gamoacxada<br />

yofili sabWoTa kavSiris qveynebi `Tavisi<br />

interesebis privilegirebul sferod~. magram obamam<br />

dagmo amgvari midgoma, rasac man uwoda interesTa<br />

sferoebis ganawilebis me-19 saukunisdroindeli<br />

filosofia.<br />

`Zlieri qveyana ar amJRavnebs Tavis Zalas sxva qveynebis<br />

damorCilebiT an maTi demonizirebiT~, - Tqva<br />

obamam.<br />

auditoriam mxolod erTxel daukra taSi obamas.<br />

es gamosvla ar gadasca arc erTma satelevizio arxma,<br />

romlebsac - yvelas uklebliv - saxelmwifo akontrolebs.<br />

komentatorebi amboben, rom es iyo obamamaniis<br />

Tavidan acilebis survili.<br />

prezidentis misias arTulebda misi Sexvedra vladimer<br />

putinTan, romelic man wina kviras gaakritika,<br />

rogorc adamiani, romelsac erTi fexi warsulSi<br />

aqvs~.<br />

vnaxoT, ra Sedegi mohyveba msoflios uZlieresi<br />

qveynis aseTi qarizmuli, sayovelTaod aRiarebuli<br />

da arsebiTad progresuli prezidentis sityvebs.<br />

magram arsebobs faqtori xelisuflebisa, romelsac<br />

mimarTavs obama. rogorc wers `los anjeles<br />

Taimsi~: `is, rac prezidentma obamam uTxra moskovis<br />

auditorias da is, rac gaigona ruseTis politikurma<br />

elitam, SeiZleba ar iyos erTi da igive -<br />

miuxedavad imisa, rom es sityvebi mis dasarwmuneblad<br />

iyo gamiznuli~.<br />

da `optimizmisken moqceuli~ vudi aleni ki Tavisi<br />

axali filmiT `Whatever works~ (rac, albaT, daaxloebiT<br />

ase unda iTargmnos: `rogorc gamova~),<br />

Tavisi ganumeorebeli stiliT, simsubuqiT, TavisuflebiT<br />

da moulodneli sixalisiT gvinergavs<br />

rwmenas, rom es cxovreba mSvenieria Tavisi sul ubralo,<br />

xSirad primitiuli gamovlinebebiT; rom Camoyalibebulma<br />

mizantropmac SeiZleba gaugos <strong>ge</strong>mo<br />

amqveyniur arsebobas, aRiaros adamianuri urTierTobebis<br />

da siyvarulis Zala; samxreTis mkvidri,<br />

mkacri wesebis da akrZalvebis mimdevari qali<br />

erotikuli fotogamofenis avtorad da Tavisufali<br />

seqsualuri cxovrebis apolo<strong>ge</strong>tad iqces; misma<br />

aseTive konservatorma da samxreTuli tradiciebis<br />

damcvelma qmarma uecrad aRmoaCinos, rom<br />

mTeli sicocxle kacebisken miiltvoda, da am aRmoCeniT<br />

gaxdes bednieri... da kidev bevri moulodneli<br />

ram SeiZleba moxdes adamianebis cxovrebaSi. amisaTvis<br />

sakmarisia, ukuagdo aRzrdiT, Tu garemocviT<br />

Canergili tabuebi, gaTavisuflde Sinaganad,<br />

misce gza midrekilebebs, romlebic Camalulia SenSi<br />

da cxovreba xdeba Tavbrudamxvevi, mxiaruli Tavgadasavali,<br />

sadac, Tu Tavis mosaklavad gadaxtebi<br />

fanjridan (rasac akeTebs filmis gmiri, mizantropi<br />

- vudi alenis alter ego), usaTuod daecemi<br />

qals, romelic Turme gan<strong>ge</strong>biT SenTvis iyo ganku-<br />

Tvnili da romelmac, rogorc mediumma, albaT icoda<br />

kidec, rom es ase unda momxdariyo, da es gaxdeba<br />

Seni axali cxovrebis dasabami...<br />

Cveni arsebobis tragikuli aspeqtebis gaTvaliswinebiT,<br />

Zalian girCev, mkiTxvelo, rogorc ki <strong>ge</strong>qneba<br />

SesaZlebloba, naxo vudi alenis filmi ubralod<br />

imisaTvis, rom daisveno, gaxalisde da gaixseno,<br />

rom Senc, Senc gaqvs ufleba, iyo Seni Tavis gam<strong>ge</strong>beli<br />

da SeigrZno amqveyniuri cxovrebis <strong>ge</strong>mo.<br />

lana RoRoberiZe da evropis sabWos saparlamento<br />

asambleis Tavmjdomare lordi rasel jonstoni<br />

(saqarTvelos evropis sabWoSi miRebis dRe)


800 milioni evropelis evropa<br />

sityva, warmoTqmuli 1999 wlis 5 dekembers, veneciaSi,<br />

evropis kulturuli asociaciis <strong>ge</strong>neraluri asambleis<br />

sxdomaze.<br />

(evropis kulturuli asociacia – e.k.a. - daarsda<br />

1950 wels veneciaSi. misi mizani iyo evropis mweral-<br />

Ta, SemoqmedTa da mecnierTa gaerTianeba erovnuli<br />

warmomavlobisa da ideologiuri mrwamsis miuxedavad.<br />

misi damaarseblebi arian umberto kompaniolo,<br />

Tomas mani, mark Sagali, fransua moriaki, juzepe ungareti<br />

da sxvebi. 1983 wlis 7-9 oqtombris veneciis<br />

deklaraciaSi naTqvamia: `evropis kulturuli asociacia<br />

acxadebs: WeSmariti samyaro, samyaro, romlis-<br />

Tvisac omi ar aris erTaderTi alternativa, moiTxovs<br />

saxelmwifoTa Soris urTierTobis axlebur gaazrebas<br />

da solidarul pasuxism<strong>ge</strong>blobas yoveli pirovnebisa<br />

da eris mxridan. igi solidarobas ucxadebs<br />

adamianis Rirsebas. miaCnia, rom solidarobis ideis<br />

matareblebi, pirvel rigSi, kulturis moRvaweni<br />

arian, amitomac erTiandebian isini e.k.a.-Si, riTic kisruloben<br />

pasuxism<strong>ge</strong>blobas, Zala da energia ar daiSuron<br />

imisaTvis, rom ipovon gamosavali civilizaciis<br />

krizisidan. asociacia amtkicebs, rom kulturis<br />

politikis safuZveli aris yoveli adamianis pirovnuli<br />

sindisi”).<br />

qalbatonebo da batonebo, minda daviwyo gancxadebiT,<br />

romelsac sruliad gansakuTrebuli mniSvneloba<br />

aqvs CemTvis: Cemis azriT, meoce saukunis meore<br />

naxevris udidesi movlena, movlena, romelmac Zirf-<br />

esvianad Secvala msoflio wesrigi, aris saerTaSoriso<br />

organizaciebis Seqmna, iseTebis, rogoricaa gaero,<br />

evrokavSiri, evropis sabWo, euTo, da ufro mokrZalebuli<br />

Tavisi SesaZleblobebiT, magram didi miznebis<br />

mqone - evropis kulturuli asociacia.<br />

ratom mimaCnia es movlena esoden grandiozulad?<br />

Sevecdebi, vupasuxo am kiTxvas.<br />

swored meoce saukunis meore naxevarSi, pirvelad<br />

misi xangrZlivi istoriis manZilze, Cems qveyanas mieca<br />

Sansi, gamxdariyo saerTaSoriso erTobis wevri,<br />

anu Sansi daeZlia istoriulad determinirebuli martooba.<br />

patara qristianuli qveyana, garSemortymuli<br />

didi da Zlieri saxelmwifoebiT, xSirad darbeuli<br />

da ganadgurebuli sxvadasxva dampyrobelTa mier<br />

da mainc yovelTvis aRmdgari da aRorZinebuli sicocxlis<br />

daucxromeli wyurviliTa da siyvaruliT, -<br />

Cemi mSobliuri qalaqi Tbilisi, romelic 1500 wels<br />

iTvlis, sul cota 300 - jer iyo iavarqmnili da mainc<br />

yovelTvis ubrundeboda sicocxles, - da ai, axla,<br />

es qveyana, romlisTvisac martooba bedisweriT iyo<br />

gansazRvruli, aRmoCnda msofliosa Tu evropis er-<br />

Ta Tanasworuflebianobis safuZvelze Seqmnili ojaxis<br />

Rirseuli wevri. vfiqrob, mTelma erma unda Seisisxlxorcos<br />

es faqti da Rrmad gaiazros misi mni-<br />

Svneloba dRevandeli dRisa da momavlisaTvis.<br />

me, piradad, vicxovre am martoobaSi, rogorc represirebuli,<br />

Zirfesvianad ganadgurebuli ojaxis<br />

Svilma. dedaCemi, romelic daapatimres mxolod imitom,<br />

rom iseve, rogorc asiaTasobiT sxva qals, xalxis<br />

mtris ojaxis wevri erqva. ar <strong>ge</strong>gonoT, rom me<br />

kaxa Citaia, safran<strong>ge</strong>Tis elCi saqarTveloSi bernar fasie<br />

lana RoRoberiZisTvis safran<strong>ge</strong>Tis Rirsebis ordenis gadacemisas


100<br />

gamonakliss warmovad<strong>ge</strong>ndi, TiTqmis yvela Cems megobars<br />

mama, an dedac da mamac daWerili an daxvretili<br />

hyavda. erTaderTi ram, rac gvexmareboda martoobis<br />

daZlevaSi, iyo Cveni erToblivi swrafva Tavisuflebisaken.<br />

da rodesac, ormociani wlebis dasasruls,<br />

raRac SemTxveviTobis ZaliT, me aRmovaCine pol<br />

eluaris leqsi - `Tavisufleba”, da vTargmne is qarTulad,<br />

is CemTvis da Cemi megobrebisTvis namdvil aRmo-<br />

Cenad da TviT Tavisuflebis ideis xorcSesxmad iqca.<br />

`Cemi bavSvobis rveulebze<br />

da xeTa kanze<br />

qviSaze Tovlze<br />

me vwer Sens saxels...<br />

vnebisgan daclil aryofnaze<br />

mTlad gaSiSvlebul martoobaze<br />

Cumi sikvdilis nabijebze<br />

me vwer Sens saxels...~<br />

da bolos:<br />

`me davibade rom Sen Segicno<br />

da Sen dagarqva es saxeli<br />

Tavisufleba.~<br />

aTeuli wlebis manZilze Cven vcxovrobdiT am aseTi<br />

ubralo da aseTi gulSi Camwvdomi sityvebiT. da es iyo,<br />

amave dros, Cveni miaxloveba evropasTan.<br />

ra aris CvenTvis, sabWoTa sinamdvilidan gamosuli<br />

adamianebisTvis, evropa?<br />

evropa erTiani, evropa, gamTiSveli sazRvrebis gareSe,<br />

sadac yvelas, qveyanas iseve, rogorc pirovnebas,<br />

SeuZlia icxovros Tavisi Tavisufleba.<br />

es iseTi momxibvlelia, xedavde, rogor iqmneba er-<br />

Toba erebisa, romlebic inawileben saerTo beds; er-<br />

Toba, romelic samyaros globaluri moTamaSe xdeba,<br />

sadac yvela grZnobs Tavis mniSvnelobas sxvebisTvis<br />

da Tavis Tanasworobas sxvebTan; erTianoba erebisa,<br />

romlebis inawileben saerTo sindiss, sadac yvela inarCunebs<br />

sakuTar TviTmyofadobas da romelsac or<br />

materialist gigants - a.S.S.-sa da CineTs Soris - ar<br />

eSinia iyos cotaTi idealisti, gaaerTianos erebi Tanasworuflebianobis<br />

safuZvelze, gamoiyenos Tavisi<br />

kulturuli mravalferovneba da misces planetas simdidreebis<br />

samarTlianad ganawilebis magaliTi.<br />

Tqven ityviT, rom es ocnebaa? SeiZleba. magram es<br />

iseTi ocnebaa, romelic erT dRes sinamdviled iqceva.<br />

nu gagikvirdebaT, rom Cven gvaqvs mZlavri survili,<br />

gavxdeT am ocnebis Tanaziari.<br />

minda SevaCero Tqveni yuradReba Cemi qveynis aRma<br />

da daRma svlebze misi grZeli istoriis manZilze. rom<br />

daviwyoT promeTeTi, romelmac mostaca RmerTs cecxli,<br />

ramac mTel kacobriobas Semoqmedebis biZgi misca,<br />

rogorc ambobda guSin batoni <strong>ge</strong>remeki. minda gagaxsenoT,<br />

rom promeTe kavkasionis qedze iyo mijaWvuli,<br />

es, albaT, saqarTvelo iyo, da vin icis, iqneb<br />

qarTvelebs imis mtkicebac moundeT, rom es pirveli<br />

meamboxe qarTveli iyo? mere kolxeTSi, anu saqarTveloSi,<br />

Camovidnen argonavtebi da gaitaces oqros sawmisi,<br />

sinamdvileSi oqros mopovebisa da damuSavebis<br />

wesi, rac 3000 wlis win am qveynis maRal ganviTarebaze<br />

metyvelebs, da rac kidev ufro mniSvnelovania,<br />

es faqti utyuarad mianiSnebs qarTul-berZnul,<br />

da mogvianebiT, qarTul-bizantiur kavSirebze. qristianoba<br />

saqrTveloSi jer kidev me-4 saukuneSi gamocxadda<br />

saxelmwifo religiad, amave saukuniT TariRdeba<br />

qarTuli anbani; me-12 saukunis oqros xana, renesansis<br />

ideebi, adreul SuasaukuneebSi gavrcelebuli;<br />

imave saukuneSi - parlamentis Canasaxi, anu organo,<br />

sazogadoebis sxvadasxva fenebis warmomad<strong>ge</strong>nlebiT<br />

dakompleqtebuli, romelic qveynisTvis mniSvnelovan<br />

gadawyvetilebebs iRebda; Tamar mefis dekretiT<br />

gauqmebuli sikvdiliT dasja, qalis da kacis<br />

Tanasworoba saxelmwifo politikis qvakuTxedad<br />

gamocxadebuli... da mere, darbevebisa da ukusvlis<br />

grZeli saukuneebi, 200 weli gatarebuli ruseTis da<br />

Semdeg sabWoTa imperiis Semad<strong>ge</strong>nlobaSi, da maT Soris<br />

- damoukideblobis sami xanmokle weli; da bolos,<br />

sabWoTa kavSiris rRveva da tanjvis fasad mopovebuli<br />

damoukidebloba, aseTi nanatri saukuneTa manZilze<br />

da mainc savse winaaRmdegobebiT, SecdomebiT,<br />

bednierebiT, marcxiTa da gaWirvebiT. Cven ver avicileT<br />

Tavidan vercerTi safrTxe, romelic gvelodeboda<br />

damoukideblobis gzaze, da maT Soris yvelaze<br />

mZime - sakuTar TavSi Caketvisa da izolacionizmis<br />

safrTxe, romelmac, sabolood, samoqalaqo<br />

omamde migviyvana da qaossa da sasowarkveTilebaSi<br />

Cagvagdo. da bolos, es udroobac davZlieT da moxda<br />

Cveni zarzeimiT miReba evropis sabWoSi da amiT<br />

Cveni dabruneba Cvens bunebriv ojaxSi.<br />

evropis sabWos <strong>ge</strong>neraluri mdivani teri deivisTan erTad


aris kidev erTi ram, rac mTel am, istoriulad da<br />

<strong>ge</strong>opolitikurad determinirebul movlenebs Tavisebur<br />

surnels aZlevs, es aris eris xasiaTi. me mxedvelobaSi<br />

maqvs qarTvelebis Tvisebebi, rac maT xmel-<br />

TaSua zRvis kulturebTan aaxlovebs, sicocxlis, siyvarulis,<br />

drostarebis, Rvinisadmi gansakuTrebuli<br />

ltolva, albaT, SemTxveviTi ar aris is faqti, rom es<br />

qveyana Rvinis akvnad aris aRiarebuli; is simsubuqe,<br />

garkveuli Tavqarianobac ki, romelic mTlad pozitiur<br />

Tvisebad ver CaiTvleba, magram romelmac yvela<br />

Tavsdatexili qartexili gadagvatanina; stumar-<br />

Tmoyvareoba, romelsac me aRviqvam, rogorc gaxsnilobas<br />

sxvis, ucxos mimarT; istoriulad cnobili Semwynarebloba,<br />

- TbilisSi Tu CamoxvalT, Tqven aucileblad<br />

gaCveneben patara moedans Zvel qalaqSi, sadac<br />

saukuneTa manZilze Tanaarseboben qarTuli marTlmadidebeli<br />

eklesia, kaTolikuri eklesia, meCe-<br />

Ti, sinagoga da gregorianuli eklesia.<br />

me Sevecade damerwmunebineT, rom evropuli faseulobebi<br />

ucxo ar aris CvenTvis, ufro zustad, rom<br />

isini Cveni faseulobebic aris.<br />

gafarToebis dRidan evropa gadaiqca planetad miniatiuraSi,<br />

sadac Tanaarseboben mdidrebi da Raribebi.<br />

me mgonia, rom es bunebrivi daZabuloba mdidrebsa<br />

da Raribebs Soris SeiZleba gadailaxos, Tu<br />

erTi mxriv e.w. axali demokratiebi naTlad gaiazreben,<br />

rom isini gardamaval periodSi imyofebian da<br />

TavianT qmedebebs am mware realobas Seufardeben,<br />

da meore mxriv, Tu amoqmeddeba `Zveli” demokratiebis<br />

mxridan solidarobis yovlisSemZle da ukeTilSobilesi<br />

politika, romelic daexmareba `axalmosulT”<br />

daamarcxon maTi istoriuli ukuRmarTobiT<br />

gamowveuli CamorCena.<br />

am miznis misaRwevad uaRresad cxovelmyoflad mi-<br />

maCnia kulturuli asociaciis ideebi. srulad viziareb<br />

am azrs: imisaTvis, rom evropis kavSirma realuri<br />

istoriuli wona SeiZinos, saWiroa Seiqmnas evropelebis<br />

kavSiri. evropelebisa, romelTa mentaliteti<br />

solidarobis, Semwynareblobis da sxvisi, anu<br />

gansxvavebulis aRiarebaze iqneba dafuZnebuli. es er-<br />

TaderTi gzaa, gadavabijoT pirovnul da, rac mTavaria,<br />

erovnul egoizms, davamarcxoT yvela sikeTis gamanadgurebeli<br />

siZulvili, romelic jer kidev arsebobs<br />

erTa Soris.<br />

da bolos: me darwmunebuli var, momavalSi evropa<br />

SeiZleba iqces namdvil Zlevamosil erTobad mxolod<br />

im SemTxvevaSi, Tu is gaaerTianebs 800 milion evropels,<br />

rogorc es xdeba dRes evropis sabWoSi.<br />

Zvirfaso kole<strong>ge</strong>bo, neba momeciT mogmarToT aseTi<br />

mesijiT: meti gulisyuriT moekideT axali demokratiebis<br />

momarTvebs da survilebs, nu aiZulebT<br />

maT, Caiketon sakuTar TavSi, es SeiZleba yvelasaTvis<br />

saxifaTo aRmoCndes. damerwmuneT, evropuli<br />

solidarobiT visar<strong>ge</strong>blebT ara mxolod Cven,<br />

axali demokratiis qveynebi, aramed Tqvenc, dasavlelebi,<br />

igrZnobT sulis gamdidrebis WeSmarit SesaZleblobas:<br />

im dRevandelma da xvalindelma axalma<br />

wevrebma, romelTac TavianTi istoriis manZilze<br />

uamravi qartexili daatyda Tavs, da am qartexilebSi,<br />

bunebrivad, meti siRrme da movlenebSi<br />

wvdomis unari SeiZines, dRes SeuZliaT, SemogTavazon<br />

samyarosa da misi momavlis Taviseburi, saintereso,<br />

maTi kulturuli tradiciebiT Seferili da<br />

Tqvengan gansxvavebuli xedva.<br />

xolo es xom aqsiomaa - erTad Sekrebili da gaerTianebuli<br />

sxvadasxvagvaroba da TviTmyofadi kulturebis<br />

erToba - es realuri simdidrea da siZliere,<br />

romelsac, albaT, veravin da veraferi moereva.<br />

evropis sabWoSi akreditirebuli ormocdaori qveynis elCi


102<br />

2006 weli. dRiuri<br />

radio `TavisuflebisTvis~<br />

3 seqtemberi. dilis patara yoveldRiuri rituali:<br />

viReb Sxaps, vsvam yavas, Cavdivar maRaziaSi,<br />

julia maZlevs CemTvis gadadebul gazeTebs - `24<br />

saaTs”, `kviris palitras~, `rezonanss~, `alias~,<br />

vbrundebi saxlSi da Sevdivar `baRSi”. baRi - es Cemi<br />

patara yoveldRiuri sixarulia. misi Seqmna ociode<br />

wlis win daviwyeT Cemma Svilebma da me. saocari<br />

iyo is pirveli palma, romelic nucam, biWebis<br />

daxmarebiT, raRac saswauliT meSvide sarTulze<br />

amoaTria. axla am baRs, Tavisi Wers mibjenili palmebiT,<br />

fikusebiT, saSobao mcenareebiT, baraqis<br />

buCqebiT da kidev raRac gau<strong>ge</strong>bari wvrilfoTlebini,<br />

daklaknili xeebiT, Cveni didi oTaxis sakmaod<br />

mozrdili nawili ukavia, kedlidan kedlamde<br />

gadaWimuli fanjrebis win, - es uzarmazari fanjrebi<br />

maSin, 50-iani wlebis bolos, ladom daaproeqta<br />

Tavisi saxelosnosTvis yvela imdroindeli normis<br />

sawinaaRmdegod da am siTamamiT sayovelTao<br />

aRfrTovaneba gamoiwvia. Sevdivar baRSi, romelic<br />

CemTvis Zvirfasia kidev imitom, rom is gansakuTrebiT<br />

uyvarda zuras, zura Jvanias, romelic STagonebuli<br />

`mwvane” iyo da romelic Cais dasalevad<br />

da sasaubrod usaTuod aq moikalaTebda xolme, xeebis<br />

`CrdilSi”, rogorc ambobda TviTon; Sevdivar<br />

am mogonebebiT daxunZlul baRSi, sadac xan lados<br />

Crdils davlandav da xan - zurasi, vaSoreb mcenareebs<br />

arnaxuli sicxeebisgan SeyviTlebul foTlebs,<br />

vusxam wyals - wels gansakuTrebiT uxvad da<br />

didxans, siamovnebiT vuyureb, rogor xarbad, gvalvagamovlili<br />

adamianebiviT ewafebian wyals da iklaven<br />

wyurvils es, Cveni saxlis ukve didi xnis mkvidrni.<br />

baRi, euli, rogorc me TviTon... an: baRi, CemsaviT<br />

martosuli... mere vkiTxulob presas da, rogorc<br />

yovelTvis, viwamlebi misi furclebidan gadmonTxeuli<br />

Seuri<strong>ge</strong>blobiT, boRmiT, siZulviliT...<br />

da am cota ar iyos usiamovno tonalobis gasaqarwyleblad,<br />

vixseneb moarul naTqvams: Tu samoc<br />

wels gadabijebuls, dilas ga<strong>ge</strong>RviZa da araferi<br />

gtkiva, Seamowme, cocxali xar, Tu ara. mec vamowmeb,<br />

anu vamoZraveb xelebs, fexebs, vatrialeb Tavs,<br />

vakeTeb welis wriul moZraobebs, - amas, mgoni, elementarulad<br />

varjiSi hqvia - vrwmundebi, rom cocxali<br />

var da viwyeb cxovrebas.<br />

mTeli dRis manZilze guSindeli ganwyoba gamomyva<br />

- safran<strong>ge</strong>TTan fexburTis TamaSiT gamowveuli,<br />

mZime. raRac ucnaurobebi gvaxasiaTebs. magaliTad,<br />

koncerti TamaSis dawyebamde. TiTqos ukve gamarjvebas<br />

vzeimobT. xorumi, gamarjvebis simbolo. 20 000<br />

adamianis gabrwyinebuli saxe, TiTqos TamaSi ukve<br />

mo<strong>ge</strong>buli gvaqvs. imedi mSvenieria, kidev ukeTesia<br />

erTianoba da gancda imisa, rom `erTi gundi varT”,<br />

magram SemaSfoTebelia isev miTologiuri azrovnebis<br />

tyveobaSi yofna. marTla guli mikvdeboda, amden<br />

gawbilebul adamians rom vuyurebdi. Tan ris gamo?<br />

bolos da bolos, msoflios grandebs veTamaSebodiT,<br />

Cven ki mxolod axla viwyebT aRmasvlas. ar<br />

unda daviviwyoT, damoukidebloba sasiamovno iluziebSi<br />

arseboba ki ar aris, is realistur xedvasac<br />

gulisxmobs TavisTavad.<br />

a.S.S.-s Ria pirveloba tenisSi. es ori kvira CemTvis<br />

tenisiT iyo savse. Tan ra gancdebiT! 36 wlis le<strong>ge</strong>ndaruli<br />

agasi midioda tenisidan! cxadia, mTeli stadioni<br />

da yvela gulSematkivari ocnebobda, wasuliyo<br />

mo<strong>ge</strong>buli, rogorc samprasi, romelmac moigo amerikis<br />

Ria pirveloba da ase daemSvidoba CogburTs. agasi<br />

marTlac SesaniSnavad TamaSobda, ori wre moigo,<br />

Tan Zalian Zlier bagdadisTan, da uceb moulodnelad,<br />

gau<strong>ge</strong>brad waago yvelasTvis ucnob <strong>ge</strong>rmanelTan.<br />

qviTinebda agasi da masTan erTad 24 000 fexze amdgari<br />

mayurebeli ukravda taSs, yviroda da tiroda er-<br />

Tdroulad. garegnulad yvelaze mSvidi agasis meuRle,<br />

le<strong>ge</strong>ndaruli Stefi grafi Canda. es iyo raRac<br />

mniSvnelovanis bolo, da rogorc yvelaferi didis<br />

dasasruli, sevdiani, dramatuli da amaRlebuli.<br />

4 seqtemberi. viyavi kinostudiaSi kinoproeqtebis<br />

SesarCevi komisiis sxdomaze. ramdeni weli gavida<br />

mas Semdeg, rac studiaSi aRar vyofilvar. axla<br />

aq yvelaferi ucxoa da mainc, mainc mSobliuri! jer<br />

TvalSi mxvdeba sruliad dangreuli gza, romliTac<br />

Cemi manqana didi gaWirvebiT mijanjRarebs aseTive<br />

gasawylebuli Senobisaken. mere TviT kinostudia, naxevrad<br />

carieli, romelsac TiTqos suli aqvs gamoclili.<br />

aqa-iq saidanRac amotivtivdebian studiis<br />

Zveli TanamSromlebi, rogorc warsulis aCrdilebi.<br />

aCrdilebi miRimian da me vxvdebi, rom es isini arian,<br />

administratorebi, xmis operatorebi, memonta-<br />

Jeebi, romlebTanac wlebi da wlebi gvaqvs erTad gatarebuli.<br />

albaT mec maTTvis im warsulidan aRmocenebuli<br />

uxorco arseba var. ucnauri mRelvareba<br />

mipyrobs. es xom is sivrcea, sadac mCqefare da mborgavi<br />

kinocxovreba duRda da gadmodioda. es xom is<br />

samyaroa, sadac mbrZaneblobda kino! Cveni cxovrebis<br />

arsi da mizani. mivdiodi cariel, Camotyavebul<br />

derefnebSi da uceb yvelaferi Tvalwin damidga: msaxiobebis<br />

arCeva da damtkiceba, gadaRebebi, ganxilvebi,<br />

sadadgmo proeqtebis dacva, omi cenzurasTan,<br />

da mRelvareba, mudmivi, sulis SemxuTveli mRelva-


eba... axla ki vici, ra kargi iyo es yvelaferi, isic<br />

ki, roca gakritikebdnen, <strong>ge</strong>brZodnen, gaiZulebdnen,<br />

raRac Se<strong>ge</strong>cvala ukve gadaRebul masalaSi... kargi<br />

sul ubralod imitom, rom esec cxovrebis nawili<br />

iyo, aseTi warmtaci da sisxlsavse kinocxovrebis nawili!<br />

da me dRes ukve namdvilad vici: mTeli im droidan,<br />

mTeli im absurduli sabWoTa arsebobidan darCa<br />

erTaderTi ram, rac Cems nostalgias iwvevs da<br />

es erTaderTi ram aris kino. kino, Cveni mCqefare cxovreba<br />

kinoSi... da kidev axalgazrdoba, romelic, Cvenda<br />

samwuxarod, im avbediT epoqas daemTxva.<br />

dRes ki isic damaimedeblad meCvena, rom visxediT<br />

kinocentris direqtoris kabinetSi, vixilavdiT 22 warmod<strong>ge</strong>nil<br />

kinoproeqts da vcdilobdiT agverCia maT<br />

Soris saukeTesoni, raTa migveca maTTvis Tanxa gadaRebisTvis.<br />

atmosfero iyo saqmiani da kolegialuri.<br />

da mainc, ar minda Tavi movityuo - es garegnuli aqtiuroba<br />

namdvili kinocxovrebis surogats magonebs.<br />

5 seqtemberi. dilas saxlSi gaiTiSa cxeli wylis<br />

gamaTbobeli. qeTi ar iyo, davureke nucas, man amixsna,<br />

ra unda gamekeTebina da Tumca teqnikur sakiTxebSi<br />

sruli nuli var, mainc movaxerxe da CavrTe. patara<br />

gamarjveba sakuTar Tavze! da amave dros Zalianac<br />

seriozuli, vinaidan karga xania mivxvdi, - asakTan<br />

erTad wvrilmanebi Sens cxovrebaSi sul ufro<br />

did mniSvnelobas iZens, patar-patara siZneleebi<br />

gadaulaxav dabrkolebad <strong>ge</strong>Cveneba da gabnevs kidec.<br />

aqedan daskvna - sanam SegiZlia wylis gamaTbo-<br />

beli CarTo, anu Rilaki gadawio niSnulze `rizet”,<br />

gaaCero ramdenime wami, mere Tavis adgilze daabruno<br />

da amiT aamuSavo cxeli wylis sistema, manamde siberes<br />

SenTan araferi esaqmeba.<br />

isev gvqonda komisiis sxdoma. SevxvdiT Svid gamarjvebuls<br />

pirvel turSi. maTTan saubris Sedegad gamovlinda<br />

ori rCeuli: qarTuli mxedroba poloneTSi da<br />

lazuri gudastviri, romelic lazebis tkivilian istorias<br />

da awmyos moicavs. orive proeqti mniSvnelovania<br />

Cveni warsulisa da dRevandelobis gaazrebis TvalsazrisiT.<br />

imedi maqvs, rom ase, xelovnebis patar-patara<br />

nimuSebiT sazogadoebaSi dagrovdeba pozitiuri<br />

erovnuli energia, realur faqtebze damyarebuli.<br />

6 seqtemberi. strasburgSi wasvlis win CemTan<br />

dasamSvidobeblad movida Cemi Semcvleli evropis sabWoSi<br />

- zurab WiaberaSvili, gamacno Tavisi coli. namdvilad<br />

mesiamovna amgvari koreqtuloba, gansakuTrebiT<br />

imitom, rom is sakmaod iSviaTi xilia dRevandel<br />

saqarTveloSi. Tu iqneb sxvaganac, am pragmatul<br />

epoqaSi, da saerTod adamianTa Soris? gainteresebs<br />

mxolod is, vinc momavalSi SeiZleba gamogad<strong>ge</strong>s...<br />

isev fexburTi. TamaSi ukrainasTan. saSinlad damwyda<br />

guli. aq ki namdvilad gamoCnda, rom Zlier<br />

metoqesTan mo<strong>ge</strong>bac SegviZlia. cota iRbali, ra, nu-<br />

Tu ar davimsaxureT?<br />

damireka laSa baqraZem. arqivSi muSaobisas aRmoaCina,<br />

rom dedaCemi pirveli qali reJisori iyo saqarTveloSi<br />

da sabWoTa kavSirSi - pirveli qali reJisori<br />

SviliSvilebTan: anasTan da ladosTan erTad<br />

103


104<br />

mxatvrul kinoSi. laSas, rogorc mkvlevars, mniSvnelovnad<br />

miaCnia es ambavi. eZebs masalebs. mec, misi<br />

SemarTebiT STagonebuli, mTeli dRe viqeqebodi arqivSi.<br />

anu gavxseni is Zveleburi, oqrosferi, didi<br />

lado mesxiSvilis naqoni skivri, romelsac msaxiobi<br />

etliT daatarebda gastrolebze da romelic axla<br />

Cveni oTaxis mTavari relikviaa, amovqeqe Zveli fotoebi,<br />

dokumentebi, maT Soris lado mesxiSvilis unikaluri<br />

suraTebi sxvadasxva rolebSi, Salva mesxiSvilis<br />

cnobili gamosvlebi sasamarTloSi, da vipove<br />

droiT daRdasmuli fotoebi - deda gadaRebebze, ra-<br />

WaSi, `bubas” mwvervalze, Zveli kinostudiis pavilionSi,<br />

TanamSromlebiT garSemortymuli... kadrebi filmebidan...<br />

erTi adamianis tragikuli cxovreba da es<br />

erTi adamiani dedaCemia.<br />

wavida boboqari lado, Cemi ufrosi SviliSvili.<br />

qeTi ambobs, taifunma gadagviarao. agrZelebs swavlas<br />

Sumanis saxelobis universitetSi, swavlobs kargad,<br />

Tumca ramdenime adamianis daxmarebis miuxedavad,<br />

gagviWirda misi ucxo qveyanaSi Senaxva.<br />

7 seqtemberi. 8 wlis ana da me erTad vizepirebT<br />

gamravlebis tabulas.<br />

Cavedi ingasTan. Tvenaxevris win gardaicvala rezi<br />

(TvaraZe). Cveni Taobis erTerTi ukanaskneli mohikani.<br />

keTilSobilebis, wesierebis, profesiaSi Ca-<br />

Rrmavebis, moridebulobis, Tavazianobis mohikani.<br />

is Rirsebis sakuTari kodeqsiT cxovrobda. aseTivea<br />

ingac. axla gamoCnda, ramdeni Zala da Rirsebaa am<br />

mokrZalebul adamianSi. dResac ki imis Tavi hqonda,<br />

rom Cveni mosvlisTvis namcxvari gamoecxo. didi adamianis<br />

didi tkivili, romelsac arc miCqmalva sWirdeba<br />

da arc aqcentireba. inga ubralod Tavmdablad<br />

da bunebrivad arsebobs Tavis mwuxarebaSi.<br />

damireka adam, SevTanxmdiT, rom dRes viTamaSebT<br />

teniss. dro rom movida, Zalian damezara wasvla. mere<br />

gamaxsenda cnobili Tezisi, rom sibere - es pirvel<br />

rigSi daRlilobaa. daRliloba ki sizarmaces-<br />

Tan aris gadajaWvuli. daRlili var, mezareba... es<br />

unda gadaZlio. dRes es movaxerxe, wavedi kortebze<br />

pirvelad am saSineli sicxeebis mere, da uceb yvelaferi<br />

Seicvala, dabrunda grZnoba, rom cxovrebas<br />

aqvs azri. konkretulad, Sens cxovrebasac. gavedi<br />

kortebze, viTamaSe tenisi - mTeli gatacebiT da cxovrebis<br />

sisavsis gancdiT bednieri davbrundi Sin. amas<br />

is gami<strong>ge</strong>bs, visac ganucdia, ra sixarulis momtania<br />

erTi kargad dartymuli burTi. teniss xom is<br />

Tviseba aqvs, rom is erTnair bednierebas aniWebs<br />

msoflios pirvel Cogans da Cemnair moyvaruls.<br />

8 seqtemberi. dareka laSam. ipova dedas erTi<br />

filmi - dokumenturi, “buba”, romelic samudamod<br />

ganadgurebuli gvegona, da naxa kidec. Tavisi drois<br />

Sesaferisi mSvenieri filmiao. laSasTvis es kinos<br />

istoriis faqtia. CemTvis? axla Sinaganad unda<br />

movemzado filmis sanaxavad. es Zalian Znelia, vinaidan<br />

deda arasdros arafers ambobda im drois Sesaxeb,<br />

is TiTqos arc arsebobda mis cxovrebaSi. Ti-<br />

Tqos misi cxovreba cixiT da gadasaxlebiT daiwyo.<br />

anu kaTarzisiT. da maqvs ki me ufleba es - dedas mier<br />

dawesebuli tabu - davarRvio? erTi ki namdvilad<br />

vici: Zalian minda Cvenma mkiTxvelma waikiTxos<br />

dedas moTxrobebi cixisa da gadasaxlebis Sesaxeb.<br />

maTSi marTlac Cans saocari pirovneba. tragikuli<br />

bedis msxverpli, magram ara gaborotebuli, aramed<br />

adamianisadmi TanagrZnobiT savse, ubedurebaSi ganwmendili<br />

da udroobaze amaRlebuli.<br />

9 seqtemberi. Cemma SviliSvilma, ori wlis lanam<br />

hamburgidan mkiTxa telefoniT: dido lana, Senc<br />

iyavi dRes sabavSvo baRSio? didi lana - aseTi statusi<br />

momaniWes Cemma SviliSvilebma. da Turme es Zalian<br />

sasiamovno yofila. mecineba, roca vacnobiereb,<br />

ra gulubryvilod sentimentalur ganwyobaze<br />

mayenebs imaze fiqri, rom 21-e saukunis dedamiwaze<br />

darbis, da irbens, albaT, saukunis bolomde, patara<br />

lana, romelic Seni gagrZelebaa da realuri ukvdavebac.<br />

vcxovrob molodinis reJimSi. es Znelia, miTumetes,<br />

rom kargad vici, ar maqvs pauzebis dro. arc dasveneba<br />

minda. vfiqrob, rom saintereso da konkretuli<br />

proeqti maqvs - kulturis arxis daarsebis proeqti.<br />

gavlilia mosamzadebeli periodi, Seqmnili maqvs<br />

arxis koncefcia. masSi kultura gaazrebulia, rogorc<br />

eris ZarRvi, misi mamoZravebeli Zala, rogorc<br />

qveynis msoflio civilizaciasTan damakavSirebeli<br />

instrumenti:<br />

`dRevandeli qarTuli cnobiereba meoce saukunis<br />

mudmivi politikuri ryevebisa da kataklizmebis<br />

Sedegad Camoyalibda. misi damaxasiaTebelia advili<br />

agznebadoba, infantilizmi, gansxvavebuli azrisadmi<br />

Seuwynarebloba, eqstremizmi da imavdroulad<br />

nihilizmi. sazogadoebam vera da ver moiSuSa mZafri<br />

politikuri Sejaxebebis Sedegad gaCenili dapirispirebebi,<br />

sxvadasxva `istebis” gaunelebeli siZulvili<br />

erTmaneTis mimarT.<br />

arxi `kulturis” mizani iqneba - ecados Searbilos<br />

Seuri<strong>ge</strong>blobis da agresiis damangreveli tendenciebi,<br />

gamoavlinos sazogadoebaSi Camarxuli dadebiTi<br />

SemoqmedebiTi muxti, Seqmnas WeSmariti kulturuli<br />

sivrce, gamoamzeuros yvelaferi axali, saintereso,<br />

novatoruli, rac xdeba kulturis sferoSi, gaxdes<br />

namdvili literaturisa da xelovnebis qomagi”.<br />

me didi imedi maqvs, proeqti Tu ganxorcielda, is<br />

bevrs daexmareba amoisunTqos, amoisunTqos Seuri<strong>ge</strong>blobisgan,<br />

mtrobisgan siZulvilisgan. TiTqos idea<br />

moswonT, magram saSinlad iwewleba dro. dRevandeli<br />

dRec ise gavida, rom aravin damireka. sxva gza<br />

ar aris, unda davelodo. molodinic xom cxovrebis<br />

bunebrivi Semad<strong>ge</strong>neli nawilia.


a arabunebrivia CemTvis gardacvlil zura Jvaniaze<br />

wera! is xom Cemi damtirebeli unda yofiliyo, bunebis<br />

wesiTac da Cveni, iumoriT gazavebuli, SeTanxmebiTac,<br />

magram gan<strong>ge</strong>bam sxvagvarad ineba. da axla ubralod<br />

valdebuli var movixado Cemi vali - gverdiT gadavdo<br />

sruliad arganelebuli tkivili da Sevecado<br />

vTqva is, rasac vfiqrob am marTlac gamorCeul da CemTvis<br />

uZvirfases adamianze.<br />

zurab Jvania – didi saxelmwifo moRvawe.<br />

zura – Cemi umcrosi megobari.<br />

CvenTvis yvelasTvis da mTeli Cveni qveynisTvis saubedurod,<br />

misi cxovreba aseTi xanmokle aRmoCnda, magram<br />

am erTma sicocxlem imdeni fiqri, gadawyvetileba,<br />

umniSvnelovanesi saqveyno saqme daitia, rom verc ki gansazRvrav<br />

realurad mis sigrZes.<br />

me xSirad davfiqrebulvar, riTi iyo zura aseTi gansakuTrebuli?<br />

albaT, niWiT, WkuiT, ganaTlebiT, simtkiciT,<br />

SeuvalobiT, mWermetyvelebiT, temperamentiT,<br />

da amave dros SemwynareblobiT, sxvisi TvalTaxedvis<br />

ga<strong>ge</strong>bis da daTmobis unariT, iumoris grZnobiT, romelsac<br />

yvelaze rTul situaciebSi iyenebda. da Tu cota<br />

CavukvirdebiT, naTeli gaxdeba, rom yvela es Tviseba<br />

erTad mxolod WeSmarit liders SeiZleba hqondes. da<br />

me mgonia, rom is ubralod dabadebuli iyo liderad.<br />

1989 weli iyo, is, Cveni qveynisTvis sabediswero weli.<br />

kaxa Citaiam damireka da miTxra, mwvaneTa partiis<br />

Tavmjdomares unda SenTan mosvlao. gulgrilad velodi<br />

viRac ordinarul, Rvawlmosil moRvawesTan Sexvedras<br />

da movida... patara, mxiaruli, TmaxuWuWa biWi.<br />

zurab Jvania<br />

raRac ambebs yveboda da kiskisebda, mere uceb Subl-<br />

SeWmuxnili Semogxedavda gamWoli, gamWriaxi mzeriT...<br />

giyurebda da TiTqos sul raRacis amocnobas cdilobda.<br />

mere isev gadaixarxarebda. eqscentrulic iyo<br />

da asakisTvis Seufereblad seriozulic, konkretuli<br />

azrebiT da ideebiT savse. cota gvian misi siRrmec<br />

aRmovaCine da poziciis simtkicec, da asakSi uzarmazari<br />

gansxvavebis miuxedavad, namdvili siaxlove vigrZeni.<br />

zura Cemi cxovrebis erTaderT, ase gvian SeZenil<br />

megobrad iqca.<br />

mas mere zura sul sxvadasxva kritikul situaciaSi<br />

minaxavs, minaxavs misi Seuvaloba qveynis Znelbedobis<br />

Jams, misi mudmivi, Ria Tu Sefaruli, brZola obskurantizmisa<br />

da fanatizmis winaaRmdeg.<br />

da me miCndeboda gancda, rom sulis dabnelebis epoqaSi<br />

is TiTqos Signidan asxivebda gonierebiT Seferil<br />

sinaTles da am keTilSobili elvarebiT nawilobriv<br />

mainc fantavda wyvdiads.<br />

zurab Jvania - parlamentis Tavmjdomare. es mTeli<br />

epoqaa Cveni qveynis cxovrebaSi - parlamentis Seqmnis<br />

umniSvnelovanesi epoqa. gasaocaria, rogor aRadgina,<br />

umokles droSi, es dangreuli Senoba, - TviTon, piradad,<br />

xelmZRvanelobda aRd<strong>ge</strong>niT samuSaoebs, - da, rac<br />

mTavaria, rogor dRiTidRe, Tanmimdevrulad, amkvidrebda<br />

saqarTveloSi parlamentarizms, anu sazogadoebis<br />

monawileobis princips qveynis marTvaSi. sul ra-<br />

Rac oriode weliwadSi man realurad aamuSava es warmomad<strong>ge</strong>nlobiTi<br />

organo, pirveli - qaoturi, myvirala,<br />

uTavbolo sakrebulos nacvlad Seqmna mwyobri, organizebuli<br />

struqtura, sadac TandaTan fexs ikidebda<br />

TviTon idea demokratiisa. man icoda, ra mniSvnelob-<br />

105


106<br />

is iyo demokratizmis gavrceleba totalitarizmidan<br />

TavdaRweul sazogadoebaSi, da amisTvis yvela xerxs mimarTavda.<br />

magaliTisTvis aseTi detalis moyvana SeiZleba:<br />

kviris erTerT dRes, garkveuli intervalebiT,<br />

parlamentSi mohyavdaT romelime skolis bavSvebi. ma-<br />

TTvis gankuTvnili iyo adgili plenaruli sxdomebis<br />

darbazSi, meore sarTulze, da unda <strong>ge</strong>naxaT, ra pativiscemiT<br />

da enTuziazmiT e<strong>ge</strong>beboda maT parlamentis<br />

Tavmjdomare. mere bavSvebi xvdebodnen fraqciebisa da<br />

komitetebis Tavmjdomareebs, svamdnen kiTxvebs da iRebdnen<br />

pasuxebs. da me aSkarad vxedavdi, rogor iRviZebda<br />

maTSi moqalaqeobriobis gancda.<br />

im wlebSi saqarTvelos parlamenti TandaTan qveynis<br />

demokratiuli ganviTarebis simbolod iqca. es iyo mTavari<br />

mizezi, ris gamoc 1999 wels aseTi enTuziazmiT,<br />

daCqarebuli wesiT da erTxmad migviRes evropis sabWoSi.<br />

maSin warmoTqva zuram - jer qarTulad da mere inglisurad<br />

- is sayovelTaod cnobili fraza: `me var qarTveli<br />

da maSasadame, var evropeli~. es im tipis frazaa,<br />

rogoriTac msoflioSi mefeebi da saxelmwifo mo-<br />

Rvaweebi samudamod Sedian istoriaSi. radganac es ubralod<br />

moswrebulad naTqvami sityvebi ki ar aris, aramed<br />

saqarTvelos istoriuli gzis dadastureba. am gamonaTqvamSi<br />

Caqsovili iyo fiqri im kavSirebze, romlebic<br />

jer kidev argonavtebis droidan Caisaxa saqarTvelosa<br />

da saberZneTs (mogvianebiT bizantias) Soris; daviT<br />

aRmaSenebelze, romelmac jer kidev me-11 saukune-<br />

Si gaiazra saxelmwifo interesi, rogorc umaRlesi da<br />

uzenaesi Rirebuleba, anu `is, rac riSeliem gaakeTa me-<br />

17 saukunis evropaSi” (zurab Jvania: Cveni Taobis privilegia”);<br />

fiqri Sua saukuneebis siRrmeSi dabadebul<br />

renesansul ideebze, romlebic ase aSkarad aris Camoyalibebuli<br />

`vefxis tyaosanSi”; da bolos, saqarTvelos<br />

mudmiv miswrafebaze evropisaken, vinaidan:<br />

`...demokratiuli da evropuli arCevani saqarTvelosTvis<br />

sinamdvileSi aris erTaderTi SesaZlebeli da<br />

erTaderTi misaRebi arCevani. evropis ojaxi aris is er-<br />

TaderTi ojaxi, sadac Cven Tavs vgrZnobT sakuTar navsayudelSi<br />

da ar vgrZnobT Tavs gaucxovebulad da mudmivad,<br />

ase vTqvaT, ubedurebis molodinSi” (zurab Jvania:<br />

Cveni Taobis privilegia). da iqve: `Tu aviRebT Cveni<br />

istoriis TiToeul furcels, TiToeul epizods, es<br />

iqneba imis sabuTi, imis demonstrireba, rom qarTuli<br />

mentaliteti yovelTvis axdenda sakuTari Tavis identifikacias<br />

saerTo evropul samyarosTan”. ra aqtualuria<br />

am wuTas, Cveni istoriis kidev erT tragikul momentSi,<br />

es sityvebi!<br />

da me dResac Tvalwin midgas es xati: evropis sabWos<br />

tribunaze, gasusuli da aRelvebuli darbazis win - Zalian<br />

axalgazrda saxelmwifo moRvawe, anTebuli Wkviani<br />

mzeriT, romelsac mxrebiT moaqvs Tavisi qveynis aTaswlovani<br />

gamocdileba da amayad ucxadebs tradiciul<br />

evropelebs: me var qarTveli da ese igi, var evropeli!<br />

dRes yvelam icis, rom zura iyo Wkviani, inteleqtualuri,<br />

gamWriaxi. me ki minaxavs zura - msubuqi, gulgaxsnili,<br />

udardeli, dainteresebuli cxovrebis sul um-<br />

niSvnelo wvrilmanebiT. Cemi dakvirvebiT, is gansakuTrebiT<br />

gulRia da udardeli gaxda maSin, roca opoziciaSi<br />

gadavida da saxelmwifo manqanis amoqmedebis Sedegad<br />

yovelgvari udieri ciliswamebis obieqtad iqca.<br />

Tumca, albaT, `udardeli~ zusti sityva ar aris. man,<br />

ubralod, ufro Rrmad Caixeda sakuTar TavSi, gansacdelma,<br />

albaT, bevri ram daanaxa da meti simagrec SesZina.<br />

Camovida strasburgSi, zura – opozicioneri, saxelmwifo<br />

ministrobidan gadamdgari, zura, romelic parlamentma<br />

(mis mier Seqmnilma parlamentma!) ar airCia<br />

evropis sabWoSi delegaciis Tavmjdomared. TviTmfrinavi<br />

agvianebda, visxediT Cveni saelCos daburul ezoSi,<br />

romelic mas CemsaviT uyvarda, vwvavdiT mwvadebs,<br />

Camobnelda, me gulisfancqaliT velodebodi, netavi<br />

rogoria axla, vfiqrobdi CemTvis, nuTu Seicvala, gaborotda,<br />

daiboRma... Semovida iseTi laRi, rogorc arasodes,<br />

nakerCxalic dagviwuna, mwvadebic, axali cecxli<br />

gaaCaRa, lamis TviTon SeekeTa…als... mere mTeli<br />

Rame visxediT da vlaparakobdiT... imwuTier politikaze,<br />

zogadad saqarTvelos bedze, kidev ufro zogadad<br />

- cxovrebaze da, ratomRac, sikvdilzec ki. me veubnebodi,<br />

ar dagaviwydes, rom bevri dro ar dagrCa CemTan<br />

saurTierTod meTqi, - cxadia, Cems asaks vgulisxmobdi,<br />

- zura Tavs iklavda, ras ambobT, ras ambobTo, ma-<br />

Sin rom warmomedgina, ra tragikulad Semogvitrialdeboda<br />

es sityvebi!…<br />

is namdvilad vizioneri iyo, hqonda Tavisi mkafio xedva<br />

– sad unda misuliyo saqarTvelo da ra gziT unda<br />

misuliyo.<br />

demokratia misTvis abstraqtuli cneba ar iyo. man icoda,<br />

rogor unda aeSenebina es `raRac”, rasac yoveli adamianisTvis<br />

unda moetana keTildReoba da bednierebac ki.<br />

ramdenad mkafio iyo demokratiis zuraseuli xedva,<br />

albaT, yvelaze metad mis wignSi gamoCnda, romelsac aseTi<br />

mravlismTqmeli saTauri aqvs : `Cveni Taobis privilegia~.<br />

ra bednierebaa, rom dagvrCa leqciebis es kursi, vinaidan<br />

es faqti rom ar Semdgariyo, veravin mixvdeboda,<br />

ramdenad mwyobri da dala<strong>ge</strong>buli iyo misi politikuri<br />

koncefcia; ramdenad Rrmad esmoda demokratiis filosofiuri,<br />

politikuri da istoriuli aspeqtebi; ramdenad<br />

zustad xedavda saqarTvelos adgils msoflioSi<br />

da misi ganviTarebis perspeqtivebs.<br />

`oTaxSi aRar iyo msmenelTa teva. dro Zalian swrafad<br />

gadioda. es iyo grZnobebiT da emociebiT datvirTuli<br />

leqciebi. es iyo zura Jvania - politikosi uniRbod.<br />

yvelani vgrZnobdiT, Tu rogor ainteresebda mas<br />

Cveni azri. misi pirovnuli siZliere, Cemi azriT, zustad<br />

es iyo. piradad me zurab Jvanias leqciebze vigrZeni<br />

mTeli arsiT Tu raa xalxis samsaxurSi yofna”.<br />

es sityvebi `jipas” kursdamTavrebuls - Temur cagareiSvils<br />

ekuTvnis. meore studenti - irina gabaeva ambobs:<br />

`misTvis SeiZleboda Zalauflebis mindoba. saxelmwifos<br />

marTvis sadaveebTan dgomisas man SeZlo adamianad<br />

darCena, urTules viTarebaSi SeinarCuna jansaRi sulieri<br />

faseulobebi, romlebmac gauZles adamianisTv-


is SesaZloa yvelaze did gamocdas - Zalauflebas... mas<br />

hqonda globaluri xedva. igi TiTqos zevidan dascqeroda<br />

istoriul movlenebsa da politikur procesebs”.<br />

gasaxarelia, rom zurab Jvanias aseTi kargi msmenelebi<br />

hyavda. Tumca es leqciebi udidesi monapovaria ara<br />

marto misi studentebisTvis, aramed mTeli Cveni sazogadoebisTvis.<br />

swored am leqciebidan Cans, rom misi<br />

arcerTi politikuri nabiji ar iyo impulsuri da Sem-<br />

TxveviTi, rom yoveli qmedeba, rogorc parlamentis Tavmjdomaris,<br />

saxelmwifo ministris, opozicioneris, Tu<br />

premierministris, Rrmad gaazrebul da globalur xedvas<br />

eqvemdebareboda.<br />

gansakuTrebulia misi horizontis sifarTovec, ase-<br />

Ti uCveulo qarTveli politikosisTvis. rogor Tavisuflad<br />

apelirebs epoqebiT, moazrovneebiT, politikosebiT.<br />

antikuri samyaro, aristoteles politika,<br />

platonis respublika, romaelTa kanonmdebloba, monoTeizmi,<br />

luTeri, kromveli, monteskie, amerikuli konstitucia,<br />

jefersoni, linkolni, konstitucionalizmi,<br />

anu kanonis uzenaesoba da sxva da sxva... misi mizania<br />

daanaxos studentebs, rogor da ra dabrkolebebis<br />

gadalaxviT yalibdeboda saukuneTa manZilze Tanamedrove<br />

demokratia. is misTvis filosofiuri da politikuri<br />

cnebac aris da piradi mrwamsic. `demokratiis manqanis<br />

asamuSaveblad saWiroa Zalian specifikuri sawvavi.<br />

es aris samoqalaqo Rirsebis gancda. es ar aris politikuri<br />

kategoria, es, albaT, sazogadoebisa da misi<br />

calkeuli wevrebisgan TavianTi principebis erTgulebis<br />

unaria” (zurab Jvania: `Cemi Taobis privilegia~).<br />

zuraSi sakvirvelad iyo SeTavsebuli moqmedi politikosi<br />

da refleqsiisadmi midrekili adamiani. da raki<br />

dRisiT fiqrisa da CaRrmavebis dro ar hqonda, amisTvis<br />

Rames iyenebda. ase darCa Cems mexsierebaSi Cveni<br />

Ramis saubrebi - TbilisSi, da gansakuTrebiT, strasburgSi,1999-2005<br />

wlebSi, rodesac me warmovad<strong>ge</strong>ndi<br />

saqarTvelos evropis sabWoSi, zura xSirad Camodioda<br />

strasburgSi, xan rogorc parlamentis Tavmjdomare<br />

- saxelmwifos meore piri, xan Tanamdebobidan<br />

gadamdgari opoziciis lideri, mere rogorc saxelmwofo<br />

ministri da premierministri; magram Tanamdebobebis<br />

cvla srulebiT ar etyoboda, is yovel-<br />

Tvis rCeboda zurad, anu adamianad, romelsac ase<br />

mwvaved ainteresebda sicocxle yvela Tavisi gamovlinebiT.<br />

da ai, Camodioda es ukiduresad cnobismoyvare<br />

biWi, da imisaTvis, rom urTierTobisa da baasebisTvis<br />

meti dro gvqonoda, xSirad uars ambobda<br />

sastumros komfortabelur apartamentebze da<br />

CemTan erT patara, stumrisTvis gankuTvnil oTax-<br />

Si Cerdeboda. isic da mec mTeli dReebi saqmeebSi<br />

viyaviT Cafluli, urTierTobisTvis ki Rameebi gvqonda<br />

gamoyofili. dRes ukan rom viyurebi, vxvdebi,<br />

rom es - Ramis strasburguli saubrebi - Cemi cxovrebis<br />

erTi mniSvnelovani furcelia. maxsovs erTi<br />

aseTi Rame: zura Cemi <strong>wigni</strong>s `rac magondeba da rogorc<br />

magondeba~ - xelTnawers kiTxulobda, (sxvaTaSoris<br />

is erTaderTi iyo, visac es survili gauCn-<br />

da, kompiuterSi waekiTxa Cemi jer daumTavrebeli<br />

mogonebebi), da gadaawyda mamardaSvilis sityvebs:<br />

`ruseTi aris qva, romelic SeiZleba yovel wuTas da<strong>ge</strong>ceT<br />

Tavze. iyaviT mzad sikvdilisTvis. iyaviT mzad,<br />

gansakuTrebiT Tu Tqveni Tavi Zalian axlosaa qvas-<br />

Tan~, - kiTxulobda am sityvebs da Taviseburad xi-<br />

TxiTebda. aRfrTovanebuli iyo ase xatovnad da sxartad<br />

gamoTqmuli azriT, romelsac savsebiT iziarebda.<br />

me vuTxari, gagrZelebac waikiTxe-meTqi. da<br />

zuram waikiTxa: `magram ruseTi marto qva ar aris,<br />

aramed misi sapirispiroc: kultura, poezia, TviT<br />

idea, rom mSveniereba gadaarCens samyaros~. Cafiqrda.<br />

mere amaze mTeli Rame vlaparakobdiT. rogor<br />

unda moaxerxos iman, visi Tavic ase axlosaa qvasTan,<br />

gaixsenos es meore mxarec, anu is, rom es saocari<br />

idea - mSveniereba gadaarCens samyaros - am momakvdinebeli<br />

qvis SigniTaa dabadebuli. ara, es ar iyo<br />

or ruseTze ybadaRebuli saubari, aramed dafiqreba<br />

imaze, rom ruseTi Tavis TavSi moicavs putins da<br />

axmatovas, medvedevs da puSkins, rom is erTdroulad<br />

jalaTic aris da msxverplic. da rom masTan ur-<br />

TierTobaSi misma mezobelma es orive mxare unda gaiTvaliswinos.<br />

imisaTvis, rom droze gaaCeros mosaklavad<br />

gamzadebuli qva.<br />

Tavis Tavs politikur cxovelad ar Tvlida. I am not<br />

political animal, miTxra erTxel. da me mas sruliad<br />

daveTanxme. is ver iqneboda politikuri cxoveli im ubralo<br />

mizezis gamo, rom uyvarda adamiani. es ki didi<br />

fufunebaa politikosisTvis, gansakuTrebiT iseT auwyobel<br />

qveyanaSi, rogorc saqarTveloa, sadac erTmaneTisadmi<br />

undobloba da siZulvili lamis cxovrebis,<br />

da gansakuTrebiT, politikuri cxovrebis wesad iqca.<br />

da bolos: zura ubralod kargi adamiani iyo, Tbili,<br />

yuradRebiani da daCagrulisadmi TanagrZnobiT<br />

savse. metic, me vfiqrob, rom mTeli misi msoflmxedveloba<br />

am <strong>ge</strong>netikurad gansazRvrul Tvisebebs emyareboda.<br />

(vinc mis mSoblebs - busa da rema Jvaniebs<br />

icnobda, mixvdeba, ratom mimaCnia Tandayolilad misi<br />

sikeTe da kargi adamianoba).<br />

zura namdvilad darCa am qveyanaSi, am cxovrebaSi.<br />

piradad CemSi ki man iseTi sicariele datova, romelsac<br />

verasodes veraferi ver amoavsebs. xandaxan Cems saxlSi,<br />

yazbegis quCaze, roca saaTis isari Ramis Tormets<br />

gadascdeba, meCveneba, rom ai, axla dairekeba zari da<br />

me maSinve mivxvdebi, rom es zuraa, radganac mxolod mas<br />

SeuZlia SuaRamisas Tavi daaRwios eskorts d ase, gaufrTxileblad,<br />

movides CemTan, movides mxolod imisa-<br />

Tvis, rom visxdeT mcenareebis garemocvaSi - am palmebiT,<br />

kaqtusebiT da sxva gaurkveveli mcenareebiT Semofarglul<br />

adgils zura, STagonebuli `mwvane”, baRs eZaxda,<br />

- diax, me namdvilad vici, rom is mova, mova mxolod<br />

imisaTvis, rom visxdeT am `baRSi”, vsvamdeT Cais da<br />

gauTaveblad raRac-raRaceebze vlaparakobdeT.<br />

anu, sxva sityvebiT rom vTqvaT, me is sul ubralod,<br />

adamianurad menatreba.<br />

107


108<br />

didi poetis sikvdili yovelTvis Tavzaria. piradad<br />

yoveli adamianisTvis, Tu leqsis striqons<br />

mis sulSi raRac simebis Serxeva SeuZlia. da mTeli<br />

sazogadoebisTvis, Tu mas, politikuri qartexilebis<br />

miuxedavad, mainc SerCenia namdvili faseulobebis<br />

aRqmis unari. am ramdenime dRis win saqarTvelom<br />

dakarga didi poeti, da sayovelTao<br />

glovam, da kidev iman, rom swored xalxma moiTxova<br />

poetis mamadaviTze dakrZalva, mafiqrebinebs,<br />

rom qarTulma sazogadoebam ukve moipova Tanamedrove<br />

samyaroSi arsebobisTvis mamoZravebeli impulsi<br />

da momavalSi SesZlebs Tavisi bedis sakuTar<br />

xelSi aRebas.<br />

ana kalandaZis sikvdili. jer sasowarkveTileba.<br />

mere amaRleba. kaTarzisi. maRal WeSmariteba-<br />

poetis sikvdili<br />

sTan ziareba.<br />

omis romeliRac bolo weli iyo. mgoni, adreuli<br />

gazafxuli. skolidan gamovipare da esec mawuxebda,<br />

saxlSic ar SemeZlo misvla... dedaCemi mwerda,<br />

rom misi gamoSveba (gadasaxlebidan, vorkutidan)<br />

kidev gadaido, ganusazRvreli vadiT. uazrod<br />

vxetialobdi quCebSi. sololakSi amovyavi Tavi.<br />

nacnobi gogo Semxvda, romelsac Tavi ver avaride,<br />

iman ki raRac xelTnaweri momaCeCa, rogorc<br />

miTxra, erTi guruli gogos leqsebiao. Tumca, Cemi<br />

ganwyobidan gamomdinare, sul ar mainteresebda<br />

viRac guruli gogos leqsebi, mainc gamovarTvi...<br />

quCaSive gadavSale - rveulis furclebze bavSvis<br />

xeliT gadawerili ramdenime leqsi. ugunebod<br />

daviwye kiTxva. da pirvelive sityvebidan Sev


drki. `lamis saxlSi SemoiWras TuTa”... `Tqvi, Wiamaria,<br />

siT migixaria, Tqvi, Wiamaria”... uecrad Ti-<br />

Tqos raRac SeiZra Cems SigniT. wavikiTxe yvela<br />

leqsi, erTxel meored, mesamed... viyavi bednieri<br />

da mindoda yvirili da tirili! mgoni, vtirodi kidec.<br />

aqamde is poetebi, romlebzec Cven, literaturul<br />

wreSi gaerTianebuli bavSvebi, erTad vgi-<br />

JdebodiT, sadRac sxva, sruliad miuwvdomel sivrceSi<br />

arsebobdnen, es ki, es ana, Cvenze sul cotaTi<br />

ufrosi, TiTqmis Cveni toli, mTlad Cveni iyo.<br />

is Cveni sityvebiT laparakobda! ratomRac yvelaze<br />

metad masTan es ucnauri definicia `guruli<br />

gogo~ maaxlovebda.<br />

mere am leqsebs yvelani erTad vkiTxulobdiT,<br />

ufro swored, zepirad vambobdiT. sabWoTa kavSiris<br />

sulisSemxuTvel atmosferoSi Cven, sul axalgazrdebs,<br />

TiTqmis bavSvebs, Tavs dagvatyda anas<br />

poezia, dRes klasikad qceuli, maSin ki aseTi<br />

ubralo da sada sityvebi: `Sen ise Rrma xar, qarTulo<br />

cao, Sen ise Rrma xar... Seni didebis momReralia<br />

oSki da zarzma, beberi tao, Sen ise Rrma xar,<br />

ise faqizi, qarTuli cao~. an: `o, Wrelma cicarma<br />

icis, rom imis dawinwklul bumbuls, viTarca sios<br />

da sumbuls, vinaxav, cicarma icis...~ da kidev<br />

mravali sxva leqsi.<br />

mere, mogvianebiT, gavicani ana. is dedaCemTan<br />

erTad muSaobda mecnierebaTa akademiis enaTmecnierebis<br />

ganyofilebaSi. maSin deda aTwliani cixisa<br />

da gadasaxlebidan iyo dabrunebuli da gansakuTrebuli<br />

simwvaviT aRiqvamda yovel axal adamians.<br />

anam is erTbaSad moxibla. pirvelive dRes<br />

miTxra: `ra sakvirvelia, ici ? im did oTaxSi bevri<br />

TanamSromeli zis, umTavresad qalebi. me Tvali<br />

movavle oTaxs da maSinve mivxvdi, vin aris im<br />

leqsebis avtori. da vuTxari kidec, Tqven, albaT,<br />

ana kalandaZe xarT, ara? - anam Taviseburad, morcxvad<br />

gaiRima”. da dedam daumata: is iseTive sadaa,<br />

rogorc misi leqsebio... im wlebSi xSirad vxedavdi,<br />

erTi zafxuli erTadac gavatareT Telav-<br />

Si. maSin ki misma pirovnebam gamaoca, Znelia warmoidgino,<br />

ramdenad mokrZalebuli da moridebuli<br />

iyo yoveldRiurobaSi es RvTis madliT daRdasmuli<br />

poeti.<br />

mere iyo kidev bevri sulisSemZvreli aRmoCena.<br />

ana kalandaZesTan erTad sxva siRrmeebSi wvdoma.<br />

Cemi zurmuxti, Cemi Zowi, Cemi bivrili<br />

xelyofisaken waaqezebs zogierT gvamebs,<br />

amitom me maT movixilav mTvarian RamiT,<br />

rom maTis brwyinviT daviamo gulistkivili.<br />

ra tkivili ikiTxeba am striqonebSi, anas zurmuxti<br />

da Zowi - es xom mis sulSi Camaluli simdidrea,<br />

da raki zogierT gvamebs maTi xelyofa<br />

mousurvebiaT, poeti maT mxolod martoobaSi,<br />

mTvarian RamiT moixilavs!<br />

an kidev :<br />

mijnurma Cemma Cems mters baRis kari gauRo<br />

da SemouZRva Cems walkotSi monurad, mdablad.<br />

daWkna SroSani, gaxma vardi, damdablda dafna,<br />

moeRo bolo sulis Cemis mbrwyinav zeimTa.<br />

ar Sevel taZrad uwminduri sadac Sevida,<br />

mijnurma Cemma Cems mters baRis kari gauRo.<br />

aq kidev ufro tragikuli nota mesmis. mijnurma<br />

poetis walkotSi uwminduri Semoiyvana, man ki<br />

yoveli gaaxmo irgvliv da sulis mbrwyinav zeimebsac<br />

bolo mouRo. poeti aq, albaT, gulisxmobs<br />

uaxloesi adamianis mier Cadenil Ralats, romelic<br />

gausaZlisia. da bolo akordi, pirveli striqonis<br />

gameoreba, magram axla imave sityvebSi kidev<br />

ufro didi mwuxarebaa dasadgurebuli: mijnurma<br />

Cemma Cems mters baRis kari gauRo...<br />

ana kalandaZis gviandeli leqsebidan gaqra is silaRe<br />

da simsubuqe, romliTac is aryevda totalitarizmis<br />

cremliT SeduRabebul kedlebs. maTi<br />

adgili gulistkivilma da yofierebaze amaRlebulma<br />

sulierebam daikava.<br />

da me ar mSordeba gancda, Tu eziarebi anas poezias,<br />

Senc gansawmendelSi aRmoCndebi.<br />

109


110<br />

goderZi Coxeli<br />

goderZi... kidev erTi samudamo tkivili CemTvis... me<br />

is gudamayris kldis natexi megona, is ki imave xeobis<br />

balaxis Reri iyo Turme. goderZi – vaJa fSavelas deka<br />

Tu Rvia... cxovrebis qariSxlebs ver gauZlo, gulma<br />

ver gauZlo... raRacam, risi dasaxelebac Zalian Znelia,<br />

waaqcia da waleka.<br />

ra iyo is raRac? politikuri Tu socialuri kataklizmebi<br />

yvelas dagvatyda Tavs, magram is mTis miamiti<br />

Svili iyo da sxvebze metad daibna. ver gaigo, am<br />

misTvis saocnebo damoukidebel saqarTveloSi ratom<br />

daiyo uceb sazogadoeba mtrebad da moyvareebad, ratom<br />

gabatonda irgvliv siZulvili, - arc esmoda, rogor<br />

unda sZuleboda vinme – es vinme xom, misi ga<strong>ge</strong>biT,<br />

`moyvasi” iyo, - kinos gadaRebac miuwvdomeli gaxda,<br />

mujlugunebiT gzis gakvlevac ar SeeZlo. amas, albaT,<br />

adamianTa gulgrilobac daemata. ase, nelnela, Tavi<br />

gariyulad igrZno da martoobaSi da uimedobaSi CaiZira.<br />

da gulic gaskda. amoiZirkva deka Tu Rvia.<br />

is movida Teatralur institutSi pirdapir gudamayris<br />

xeobidan, Tavisi Coxidan, - rac kar<strong>ge</strong>bi varT, sul<br />

Coxlebi varTo, ambobda siciliT, - patara gamxdari<br />

biWi, romelic srulebiT ar hgavda stereotipul mTiels<br />

da maSinve miipyro Cemi yuradReba Tavisi araaxalgazrdulad<br />

dakvirvebuli mzeriT, sxvebisgan ganc-<br />

alkevebisa da siCumisadmi midrekilebiT da, rac mTavaria,<br />

weris RvTiT momadlebuli niWiT. es me maSin vigrZeni,<br />

roca Cemi davalebiT - pirveli kursis studentma<br />

– Tavisi pirveli moTxroba dawera xevsuruli soflis<br />

– anatoriis tragikuli bedis Sesaxeb. ukve maSin,<br />

am aSkarad gamoucdeli xeliT nawerSi, sityvis iseTi<br />

Zala igrZnoboda, warmosaxvis iseTi unari, rom me<br />

uceb suli SemexuTa, radganac mivxvdi - am morcxvi da<br />

Taviseburad faqizi mTielis saxiT saqarTvelos WeSmariti<br />

mwerali moevlina!<br />

goderZi mesame kursze iyo, roca misi sakurso filmi<br />

`adgilis deda” oberhauzenis moklemetraJiani filmebis<br />

saerTaSoriso festivalze miiwvies mTavar konkursSi.<br />

es ukve TavisTavad iyo warmateba – studenturi<br />

filmis monawileoba erTerT yvelaze prestiJul<br />

saerTaSoriso festivalSi. magram is, rac mere moxda...<br />

me Jiuris wevri viyavi da Cemi TvaliT vnaxe, rogori<br />

TanagrZnobiT ganimsWvala <strong>ge</strong>rmaneli mayurebeli<br />

am 80 wlis gudamayreli qalis mimarT, romelic topmodelis<br />

mixra-moxriT daqroda xeobis ferdobebze,<br />

da rogori sicilnarevi tiriliT Sescqerodnen am sofelSi<br />

martod-marto darCenili, yulfSi Tavgayrili<br />

moxucis ZroxasTan gasaubrebas. Sedegi ki is iyo, rom<br />

mesame kursis studentis filmma festivalis `gran<br />

pri” daimsaxura. patara biWi – goderZi am warmatebas<br />

Cumi sixaruliT da filosofiuri simSvidiT Sexvda.<br />

ramdenime striqoni Cemi 80-iani wlebis Canawerebidan:<br />

`goderZi Coxeli ukve arsebobs, rogorc movlena.<br />

is Camovida gudamayris xeobidan da Tan moiyola:<br />

beri jRuna, dardebis Semgrovebeli, abaidu abaida durxani,<br />

gudamayreli dedakacebi da maTi sevda, vardisferi<br />

kaci – ambrosukuna da kidev bevri sxva vinme. is<br />

siuJetebiT da istoriebiT aris datvirTuli. intuiciiT<br />

uamravi rame icis. mis moTxrobebsa da filmebSi<br />

erTad arsebobs sasacilo da satirali, groteski da<br />

tra<strong>ge</strong>dia, bufonada da Cveulebrivi yofa. amgvari stili<br />

mas did Tanamedrove mwerlebTan aaxlovebs. misi<br />

dardebis Semgrovebeli dadis sofel-sofel, kardakar,<br />

agrovebs dardebs, yris maT gudaSi da awers nomrebs;<br />

dardi nomeri aTas samas ormocdaSvidi, ormocdarva<br />

da a. S. ase Cndeba <strong>wigni</strong>s furclebze saocari saxe:<br />

soflidan sofelSi, kardakar moxetiale kaci, zurgze<br />

mokidebuli dardebiT savse gudiT...”<br />

dRes, rodesac goderZi samudamod dagvemSvidoba,<br />

me miCndeba gancda, rom es ucnauri arseba - dardebis<br />

Semgrovebeli - TviTon goderZia, rom Tavis warmosaxvaSi<br />

is TviTon dadioda ase, xeobidan xeobaSi, mTidan<br />

barSi da baridan mTaSi, esaubreboda sul sxvadasxvagvar<br />

adamianebs da maT dardebs da tkivilebs iTavisebda.<br />

da marTlac, rogor Seegueboda qveynis dardebis<br />

gamziarebeli misTvis sayvarel adamianTa urTierT<br />

siZulvils?<br />

da me mgonia: ase ivlis sul, Cvens Soris, momcro tanis,<br />

morcxvi, mokrZalebuli biWi zurgze mogdebuli<br />

dardebiT savse gudiT da Cvenc Cagvaxedebs am dardeb-<br />

Si, Cagvaxedebs imisaTvis, rom Cven, adamianTa modgmam,<br />

ufro bunebrivad mivitanoT gulTan sxvaTa wuxili.


ezi TvaraZe<br />

pirquSi romantikosi<br />

rezi TvaraZe gardaicvala. ramdenadac vici, aseTi<br />

tevadi da mravlismTqmeli sityva mxolod qarTul<br />

enaSi arsebobs. ara sikvdili, ara am qveynidan wasvla,<br />

aramed swored gardacvaleba aris is erTaderTi sityva,<br />

romelic zustad gamoxatavs imas, rasac vgrZnob<br />

rezis zesTasofelSi (misive terminologiiT rom vTqvaT)<br />

gadasaxlebis mere. rezi gardaicvala, anu sabolood<br />

SeiZina is misia, romelic gan<strong>ge</strong>bas hqonda gankuTvnili<br />

misTvis.<br />

Cemi siyvaruli, ufro metic, Cemi sinaze rezisadmi<br />

Cveni saerTo bavSvobidan modis. is erTerTi iyo biWebis<br />

im mSvenieri kohortidan, romelTac omisdroindeli<br />

pionerTa sasaxle - paradoqsulad, Tavisufali azris<br />

savane - aerTianebda. es biWebi TavisTavs, zedmeti<br />

Tavmdablobis gareSe, `poeziis oazisTan Semokrebul<br />

beduinebs~ uwodebdnen. dResac Tvalwin midgas es `beduinebi~:<br />

guram asaTiani, Tamaz Cxenkeli, ramaz patariZe,<br />

rezo TabukaSvili, zura kakabaZe, melor sturua,<br />

arCil begiaSvili, rezi TvaraZe... gaZvaltyavebulni,<br />

mSiermwyurvalni, magram sulierebaSi, anu poeziaSi<br />

CanTqmulni da maRali mizniT gulanTebulni! Cven<br />

yvela vwerdiT leqsebs, sakuTar Tavs da erTmaneTs<br />

mxolod baironsa da safos vadarebdiT, kritikis qarcecxlSi<br />

vatarebdiT yvelas da yvelafers, amave dros<br />

namdvili poeziac gviyvarda da gvesmoda. am cota xnix<br />

win rezim miTxra: gaxsovs, ra sastikad gaakritike Cemi<br />

leqsebio? me es srulebiT ar maxsovda, magram rezim<br />

utyuari sabuTi momiyvana: Seni werili `patara eJvanSi~<br />

aris `dabeWdilio~. (`patara eJvani~ xelnaweri Jurnalia,<br />

romelsac Cven farulad `gamovcemdiT~).me si-<br />

ndisis dagvianebuli qenjna vigrZeni, rezi ki xiTxiTebda,<br />

garwmuneb, Seni kritika savsebiT samarTliani iyoo<br />

da iqneb iman gadamarCina ubadruki poetebis ricxvSi<br />

Cadgomaso. da me uceb gamaxsenda patara rezi, dafiqrebuli<br />

da SublSeWmuxnili, romelic im drosac ki,<br />

erTmaneTSi saerTo aTqvefilobis da usaTuod jgufuri<br />

misvla-mosvlis miuxedavad, yovelTvis cota ganze<br />

idga da imTaviTve garkveul distancias amyarebda<br />

Tavis Tavsa da sxvebs Soris. TiTqos monawileobda kidec<br />

Cvens mudmiv Jivil-xivilSi da garedanac Sescqeroda<br />

mas. albaT imitom, rom Cvens Soris yvelaze mokrZalebuli<br />

da Tavmdabali iyo da Tavisi Tavis garedan<br />

danaxvis arabavSvuri unaric hqonda imTaviTve. arasdros<br />

ar cdilobda pirvel planze yofnas.<br />

kidev erTi xati, bavSvobidan gamoyolili: rezi da<br />

Tamazi (Cxenkeli), ganuSorebeli wyvili. isini yovel-<br />

Tvis erTad modiodnen CemTan, da Semovidodnen Tu ara,<br />

sulmouTqmelad viwyebdiT kamaTs, TiTqos es aucilebloba<br />

iyo, TiTqos gan<strong>ge</strong>bam dagvwesa ase: gvekamaTa,<br />

gvekamaTa yvelaferze, magaram ZiriTadad, poeziaze.<br />

xolo es saxe ki rezis mogonebaTa <strong>wigni</strong>dan amekviata:<br />

rogor sxedan Rame, xSirad gaTenebamde, TavianTi<br />

saxlis aivanze rezi da Tamazi, ori meocnebe biWi, da<br />

CurCuliT, rom aravin gaigonos da ` iq~ ar daasminos,<br />

saubroben... raze? yvelaferze... galaktionze da `zaratustraze~,<br />

`gvelis perangze~ da `dorian greis portretze~<br />

da kidev aTas sxva rameze.<br />

mere bavSvobac miilia, axalgazrdobac, me rezis Sem-<br />

TxveviT Tu Sevxvdebodi sadme, raime Tavyrilobaze... da<br />

uecrad gan<strong>ge</strong>bam uaxloesi mezoblobiT dagvasaCuqra!<br />

111


112<br />

oRond Cvens ganaxlebul megobrobaSi misTvis Cveuli<br />

gznebiT da siTboTi CaerTo inga da yazbegis quCa nomer<br />

17-Si aRdga is raRac, rac mxolod bavSvobaSi erTad<br />

gancdiliT SeiZleba iyos ganpirobebuli da rasac, albaT,<br />

sulTa erToba hqvia.<br />

da ai, rezis bolo xati Cems aRqmaSi: wignebSi Cafluli,<br />

sawer magidasTan an savarZelSi Camjdari, Semodgomidan<br />

moyolebuli gvian gazafxulamde - raRac ucnaurad<br />

CaTbiluli, aucilebeli Tbili `bezrukavkiT~<br />

(es xom sayovelTaod cnobilia, ra panikurad eSinia gacivebis),<br />

da Tavaziani, Tavaziani, raRac Zvelmodurad<br />

Tavaziani... da Cven isev vlaparakobT, vlaparakobT,<br />

rogorc maSin, bavSvobaSi, xandaxan vkamaTobT kidec,<br />

magram bavSvobisgan gansxvavebiT, Zalian rbilad, sxvisi<br />

azris pativiscemiT, me mas xandaxan retrograds ve-<br />

Zaxi, es, cxadia, mis yofiT ` principebs~ exeba, is iRimeba<br />

da ar uarobs, da me maocebs, ramdeni rame icis rezim<br />

da ra saintereso da Taviseburi azrebi aqvs yvelaferze...<br />

kidev Tvalwin midgas, rogor ubrwyinavs Tvalebi,<br />

rodesac misi Svilis - sandros axlad gamocemul<br />

wigns maCvenebs da ra TavSekavebulia Tavis bunebriv<br />

siamayeSi. da kidev, da iqneb, yvelaze metad, vixseneb,<br />

rogori mzrunveli da Tbili iyo ingas mimarT,<br />

rodesac mas ukurnebeli seni Seeyara, Tumca, cxadia,<br />

am zrunvasac misTvis Cveuli Rirseuli TavSekavebiT<br />

amJRavnebda.<br />

naRdi kaci.<br />

iseve, rogorc yvela bunebiT mdidari adamiani, rezic<br />

paradoqsebisgan Sed<strong>ge</strong>boda, anu Tavis TavSi TiTqos<br />

erTmaneTis gamomricxav Tvisebebs aerTianebda:<br />

ukiduresad zrdilobiani da amave dros Seuvali, uxeSobamde<br />

Seupovari Tavisi, didi Tu patara principebis<br />

dacvisas; arsebiTad martosuli, sakuTar TavSi Caketili,<br />

gulCaTxrobili kaci da lxinis, sufris, megobrebTan<br />

erTad drostarebis uzomod moyvaruli. `bi-<br />

Wuri sufra, biWuri qeifi, romelsac ukve gau<strong>ge</strong> <strong>ge</strong>mo<br />

da Sens sicocxleSi veRar Seelevi: Rvino, Savi puri,<br />

cotaodeni yveli da Zmobis fici gaciskrebamde~... - aseTia<br />

misi siyvarulis axsna biWuri, Semdeg ki kacuri<br />

sufrisadmi.<br />

vinmes rom ekiTxa CemTvis, rogor mgonia, raze fiqrobda<br />

rezi dReniadag, me ase vupasuxebdi: qarTul sulierebaze,<br />

mis mSvenierebaze. da rom es mSveniereba dafaruli<br />

ar darCeniliyo sxvebisTvis. misi mizani - qarTuli<br />

sulierebis ara mowyvetiT, aramed saerTo konteqstSi<br />

danaxva iyo, rac me Zalian mniSvnelovnad me-<br />

Cveneba dRevandeli saqarTvelosTvis. literaturis<br />

istoriasac ase ganixilavda, rogorc sulis istorias.<br />

swored amitom aris misi <strong>wigni</strong> `qarTuli literaturis<br />

istoria~ aseTi Taviseburi da amaRelvebeli.<br />

am sulierebidan rezis yvelaze metad qarTvelTaTvis<br />

damaxasiaTebeli `arsebobis sixaruli” xiblavs. misi<br />

azriT, rusTavelis mTeli poemac am gancdiT aris<br />

gamsWvaluli. `renesansuli mzeriT danaxuli xiluli<br />

qveyniereba, RvTaebrivi naTeliT Suqfenili, sadac adamianic<br />

am naTelis matarebelia... sofeli da zesTasofeli<br />

ganuyofel, harmoniul mTlianobad aris danaxuli,~<br />

- vkiTxulobT wignSi.<br />

da am harmoniis mere - erovnuli katastrofa.<br />

rogorc pirad, gausaZlis tkivils, ise ganicdida<br />

`saqarTvelos istoriis im sazarel texils, monRol-<br />

Ta SemoWras rom mohyva”. am Semzarav movlenas ori saukuniT<br />

adre dawerili, Tamar mefis mematianes sityvebiT<br />

gadmoscemda: `dReman iwyo midrekad da mzemad -<br />

dasvlad da haerman sxva ferad uferuloba da ciskarsa<br />

dRisasa zeda iwyes Semosad bnelTa RrubelTa. icvala<br />

feri qarTvelTa mxiarulebisa”.<br />

vfiqrob, es namdvili mxatvruli mignebaa - monRol-<br />

Ta Semosevas Tamar mefis sikvdilze Tqmuli es marTlac<br />

mSvenieri sityvebi miusadago! `dReman iwyo midrekad<br />

da mzeman - dasvlad”...<br />

mas Tan sdevda mudmivi wuxili unaTesao erze - obol<br />

erze. awuxebda qarTvelTa `saarako daudevroba”.<br />

Tavis Tavs romelime Tvalsazrisis - vTqvaT, qarTuli<br />

anbanis warmomavlobis Sesaxeb - `Tavgadaklul momxres~<br />

uwodebda. me yovelTvis momwonda rezis es principuli<br />

subieqtivizmi filosofiis, literaturis, religiis<br />

problemebis kvlevisas. `esa Tu is filosofosi<br />

an gxiblavs, giyvars, an ara”, - wers rezi. ase, magaliTad,<br />

mas ar uyvarda aristotele da uyvarda platoni!<br />

da me mgonia, rom mecnierul kvlevaSi grZnobis amgvari<br />

CarTva mkvlevaris niWierebis gamosxivebaa da<br />

TviT kvlevas mxatvrul qsovilTan aaxlovebs, Tu,<br />

ra Tqma unda, is amave dros namdvilad Rrma da<br />

seriozulia.<br />

ar vici, es riTi aixsneba, magram Cven bavSvobidanve<br />

bevrs vfiqrobdiT sikvdilze. maSin universitetis studentebi<br />

viyaviT. me TavdaviwyebiT vTargmnidi Tagors,<br />

- im dros Tagori Cveni saerTo gataceba iyo. erTi<br />

saRamo maxsovs, rezi ijda CemTan d aim dReebSi Targmnils<br />

Cahkirkitebda. me vigrZeni, mas gansakuTrebiT<br />

is leqsebi ainteresebda, sadac sikvdilze iyo saubari.<br />

es vuTxari rezis, daufiqreblad. is ki ise aRelda,<br />

TiTqos me Cemi replikiT misi Rrmad dafaruli saidumlo<br />

gavamJRavne. mere darcxveniT Tqva, Turme misTvis<br />

Zalian axlobeli iyo sikvdilis Tagoriseuli aRqma.<br />

amas rom ambobda, is imdenad gulwrfeli da bunebrivi<br />

iyo, me kamaTis survilic ar gamiCnda. magram, marTali<br />

giTxraT, dRemde mikvirs, ratom an saidan aRiqvamda<br />

18 wlis qarTveli biWi, sabWoTa saqrTvelos<br />

mkvidri, sikvdils indoeli filosofosisa da poetis<br />

msgavsad? gayris Jami, romelic sikvdili ki ar aris,<br />

aramed `mSvenieri dasasruli”.<br />

dRes gamiCnda survili Cvengan zesTasofelSi gadasaxlebul<br />

Cems megobars es leqsi gavaxseno:<br />

iyuCe, gulo, de <strong>ge</strong>amos es gayris Jami,<br />

de, mas sikvdili ki ar erqvas, aramed bolo,<br />

de, siyvaruli gadaiqces mogonebad,<br />

tanjva-simRerad.<br />

de, cis TavanSi laRi frena dasruldebodes<br />

Cum budeSi frTebis dakecviT,<br />

o, mSveniero dasasrulo, Sesdeqi wamiT<br />

da bolo sityva Tqvi siCumeSi.<br />

me Tavs vxri Sens win da lampari miWiravs maRla,<br />

rom gaginaTo gza.


sergo farajanovi, serJika, rogorc mas Tbiliseli<br />

megobrebi veZaxdiT, didi damdgmeli reJisori,<br />

da marto filmebis ki ara, aramed mTeli Tavisi<br />

cxovrebisa. is Txzavda am cxovrebas da arsebobda<br />

masSi, exeTqeboda napiridan napirs, itanjeboda<br />

da netarebda. dgamda speqtaklebs, yovel-<br />

Tvis da yvelgan, gadaRebis moedanze, Tu yoveld-<br />

RiurobaSi, TavisTan saxlSi Tu quCaSi, Tu kinostudis<br />

ezoSi, yvelgan, sadac poulobda mayurebels.<br />

erTxel masTan stumrad viyaviT, kievSi, is gatacebiT<br />

gvaCvenebda qalaqs, romelic uyvarda, vxetialobdiT<br />

ucnob quCebSi - serJika, msaxiobi Tea<br />

gabunia da me; uecrad is gaCerda qvis uzarmazar<br />

TasTan, romelic amSvenebda patara moedans, me fotoaparati<br />

momaCeCa, Teas aiZula xelebi SemoeWdo<br />

TasisTvis, TviTon daimala postamentis ukan, Tavi<br />

ki Tasze Semodo da maniSna gadaiReo. da gamovida<br />

raRac saocreba - Tanamedrove kievis fonze<br />

mSvenier salomeas xelT upyria Tasi, romelzec<br />

ganisvenebs ioqanaanis mokveTili Tavi! da am dadgmas<br />

sul xuTiode wuTi dasWirda.<br />

TamaSi, provokacia, epataJi misi stiqia iyo. sakvirveli<br />

TanmimdevrobiT Tavs itexda ama qveynis<br />

ZlierTa risxvas. iyo periodi, mis pirvel dapatimrebamde,<br />

roca is praqtikulad yoveldRe ugza-<br />

farajanovi<br />

vnida depeSebs saxkinos Tavmjdomares - romanovs,<br />

daaxlovebiT aseTi Sinaarsisas: vkvdebi SimSiliT,<br />

moviklav Tavs, Tu dauyovnebliv ar gadamaRebinebT<br />

films da a. S. Cinovnikebs goneba ekar<strong>ge</strong>bodaT,<br />

- depeSebi marTlac yoveldRe misdiodaT, - mis-<br />

Tvis ki esec TamaSi iyo, romelic amave dros namdvili<br />

sasowarkveTidan momdinareobda, - gadaRebis<br />

uflebas ar aZlevdnen da arsebobis saxsaric<br />

ar gaaCnda, magram is am situaciaSic erToboda, nomenklaturas<br />

ki ar esmoda da ivseboda siZulviliT.<br />

me mgonia, rom swored es SeuTavsebloba iyo<br />

misi daWerebis namdvili mizezi. imitom, rom is ar<br />

iyo disidenti. politikis mimarT sruliad gulgrili<br />

iyo, mis filmebs ar amZimebda politikuri<br />

qveteqstebi, magram misi kadrebis daucxromel silamazeSi<br />

imaleboda sulis iseTi SeuzRudavi Tavisufleba,<br />

romelic ukve Tavisi arsebobiT uaryofda<br />

totalitaruli reJimis arsebobis faqts. re-<br />

Jimis warmomad<strong>ge</strong>nlebi mSvenivrad grZnobdnen am<br />

safrTxes da amitom mas drodadro Tavs ukravdnen<br />

xolme cixeSi sxvadasxva yofiTi braldebebiT.<br />

ase, meored is daapatimres TbilisSi dabrunebis<br />

mere, is ki am dros ukve xanSi Sesuli iyo da janmrTelobac<br />

Seryeuli hqonda. Cven, mis megobar re-<br />

Jisorebs gvesmoda, rom situacia dramatul xasi-<br />

113


114<br />

aTs iRebda, me mivmarTe SevardnaZes, Sexvedra Zalian<br />

mZafri gamodga, magram man aRmiTqva, rom yvelafers<br />

gaakeTebda sergos gasaTavisufleblad...<br />

da marTlac, erT TveSi farajanovi gamouSves. is<br />

gamovida cixidan fizikurad motexili, magram iseTive<br />

daudgromeli da giJmaJi, rogorc winaT. gamovida<br />

imisaTvis, rom axlad SeeTxza Tavisi cxovreba.<br />

cxovreba, sadac gverdigverd arsebobda bneli<br />

da naTeli vnebebi da sadac yvelaferze mbrZaneblobda<br />

silamaze.<br />

silamaze - es maradiuli cneba samudamod gadaejaWva<br />

farajanovs.<br />

`o, rom icodeT, ra usircxvilod<br />

da ra nagvidan Cndeba leqsebi”...<br />

axmatovas es striqonebi srulad miesada<strong>ge</strong>ba farajanovs,<br />

romlis xelebSic mSveniereba ibadeboda<br />

yvela ZonZidan, qaRaldis yvela naglejidan,<br />

yvela gadagdebuli Tu arasaWiro nivTidan; ase,<br />

arafridan is qmnida Tavis kolaJebs, Tojinebs da<br />

dekoraciebsac ki. misi bina mamadaviTze - es iyo<br />

usaxuri saxlebiT garSemortymuli silamazis ucnauri<br />

oazisi, patara bneli oTaxi, TavisTavad iseTive<br />

usaxuri, rogorc yvelaferi garSemo, magram<br />

talantiT daRdasmuli da Signidan gamonaTebuli<br />

sxvadasxvagvari qmnilebebiT da avtoportretebiT,<br />

farajanovi xan eSmakis da xan wmindanis saxiT,<br />

cisfrad gaferadebuli aivani sakvirveli, axirebuli<br />

xeliT naZerwi bareliefebiT morTulmokazmuli...<br />

es yvelaferi iyo bevri, Wreli, zRvars<br />

gadasuli, ara `kargi <strong>ge</strong>movnebis”, aramed dauokebeli<br />

fantaziis nayofi, erTgvari Taviseburi aRmosavluri<br />

baroko.<br />

pirveli sityvebi, romlebic gavigone farajanovisgan,<br />

rodesac Cven pirvelad SevxvdiT Zveli<br />

kinostudiis ezoSi, iyo: `kino - Cemi hobia, namdvili<br />

cxovreba ki ai es aris”, - da amoaTria Camotyavuli<br />

kurtkis jibidan raRac gamWvirvale qvebi,<br />

romlebsac is briliantebs eZaxda; (vin icis,<br />

iqneb es ubralod SuSebi iyo?). es sityvebic me misi<br />

epataJis nawilad mesaxeba, vinaidan, ra Tqma unda,<br />

misi namdvili cxovreba iyo daviwyebul winaparTa<br />

Crdilebi, romelTac is STagonebis ZaliT<br />

iZaxebda aryofnidan, da “saiaTnovas” kadrebis<br />

momnusxveli silamaze, sofiko Wiaureli - saiaTnova,<br />

romelic dabindul, gamgmirav mzeras esvris<br />

Tavis Seyvarebuls, isev sofikos, sarTav jarasTan<br />

mimjdars, da isic siyvaruliT pasuxobs saiaTnovas,<br />

anu Tavis Tavs... es SemoqmedebiTi siTamamis,<br />

orazrovnebis, idumalebis najvari, romelic<br />

gajadovebs, rogorc yvela moulodneli<br />

mxatvruli migneba.<br />

farajanovis filmebi cocxloben gansakuTrebuli,<br />

mxolod maTTvis damaxasiaTebeli ritmiT. ga-<br />

Cerebuli kamera, gayinuli kadrebi, umoZraoba, romelic<br />

TiTqos kinos arss ewinaaRmde<strong>ge</strong>ba. magram<br />

swored am Senelebuli ritmiT da am umoqmedobiT<br />

ibadeba farajanovis unikaluri, ganumeorebeli<br />

esTetika, romelsac ar hyavs da arc SeiZleba hyavdes<br />

realuri gamgrZeleblebi. Tumca bevrni gulmodgined<br />

da uSedegod cdiloben mis mibaZvas.<br />

sergos kidev erTi hobi Cuqeba iyo. da ara marto<br />

Cuqeba, aramed naCuqaris ukan waRebac! me mgoni,<br />

dRevandel dRemde yvelaze lamazi nivTebi Cems<br />

saxlSi aris misi naCuqari an<strong>ge</strong>lozis eskizi, aRmosavlur<br />

samosSi gamowyobili Tojina, da kidev -<br />

qirmanSali, siuzane, Zveleburi qsovilis nagleji,<br />

romelic axla didi lado mesxiSvilis skivrs<br />

afaria. me bedma gamiRima, mas arcerTxel ar mou-<br />

Txovia Cemgan naCuqari nivTis dabruneba, Tumca<br />

vici bevri SemTxveva, roca mas amgvari qmedebiT<br />

saqveynod cnobili pirebis aRSfoTebac gamouwvevia.<br />

aseTi ambavic maxsovs: gardaicvala sergos<br />

da, misi usayvarlesi adamiani. panaSvidze mivedi,<br />

Rrmad damwuxrebuli Wirisufali - serJika kubosTan<br />

idga da samZimars iRebda. magram roca wasvla<br />

davapire, gamomedevna, amoaTria saidanRac morigi<br />

siuzane da samZimarze mosuli gaognebuli adamianebis<br />

win, aRelvebuli mitenida xelebSi sityvebiT:<br />

asea Cafiqrebuli, es aucileblad dRes unda<br />

waiRoo. esec, cxadia, dadgma iyo, sasaciloc da<br />

gulis amaCuyebelic. da araadeqvaturic. da saer-<br />

Tod, mTeli misi cxovreba iyo araadeqvaturi. paradoqsaluri<br />

da ukiduresad eqscentruli mxatvari<br />

verafriT ver ewereboda zemodan daregulirebul<br />

sabWoTa cxovrebaSi.<br />

sergo iyo Cveni qalaqis WeSmariti Svili, namdvili<br />

Tbiliseli; aq mamadaviTze, cxovrobdnen misi<br />

mSoblebi, is aq daibada da aq undoda epovna `saukuno<br />

gansasvenebeli”, rogorc uyvarda maRalfardovnad<br />

Tqma, radganac miuxedavad misi damcinavi<br />

da skeptikuri tempemeramentisa da bunebrivi<br />

kosmopolitizmis sawinaaRmdegod, mas gammWvalavi<br />

sinaziT uyvarda es misi mSobliuri qalaqi. am<br />

siyvarulze laparakobs misi yvelaze piradi da intimuri<br />

scenari `aRsareba”. me saSinlad menaneba,<br />

rom Sovinizmis aRzevebis xanaSi Cven davkar<strong>ge</strong>T misi<br />

cisferaivniani saxli mamadaviTze, romelsac<br />

bedisweriT hqonda gankuTvnili, gamxdariyo msoflioSi<br />

ucnobilesi Tbilisuri muzeumi; davkar<strong>ge</strong>T<br />

misi kolaJebi, misi freskebi, misi filmebi, da<br />

maTTan erTad davkar<strong>ge</strong>T TviTon farajanovi, rogorc<br />

qarTuli kulturis ganuyofeli nawili. es<br />

aunazRaurebeli danaklisia.


115


116<br />

stumrad lana RoRoberiZesTan<br />

kaleidoskopebi gamaxsenda. mogrZo, miliviT wagr-<br />

Zelebuli kaleidoskopebi, romelSic mTeli bavSvoba<br />

netarebiT viWyitebodi da xelis erTi datrialebiT,<br />

erTimeoreze lamaz, gasaocari feris da formis<br />

figurebs vuyurebdi. vuyurebdi da vfiqrobdi, Sig<br />

albaT Zalian magari ambebi xdeba, rom ase swrafad da<br />

mravalferovnad icvleba es jadosnuri figurebi; an<br />

ki vin icis, iqneb SigniT patara kacuna zis, romelic<br />

kaleidoskopis yoveli datrialebisas, figurebs marjved<br />

cvlis-meTqi... verafers ityvi, sakvirveli fantaziis<br />

unari mqonda, magram... axla warmoidgineT, am<br />

fantaziis patroni ra dReSi Cavvardebodi, rodesac<br />

Catarebuli `specoperaciis” Semdeg, SigniT kacunas<br />

da `magari ambebis” sanacvlod, arafriT gamorCeuli,<br />

ferad-feradi, erTi umsgavso SuSis namsxvrevebi aRmovaCine.<br />

saidan kaleidoskopebze es Cemi infantiluri mogonebebi?<br />

es siRrmeSi mimaluli grZnobebi CemSi lana<br />

RoRoberiZis avtobiografiuli <strong>wigni</strong>s - `rac magondeba<br />

da rogorc magondeba” - wakiTxvam amoativtiva;<br />

<strong>wigni</strong>s, romelic yvelaze metad hgavda kaleidoskopebSi<br />

Wvretas; sadac gasaocari suraTebi, istoriebi<br />

da adamianebi, sxvadasxva zomis, aTasi Seferilobis<br />

namsxvrevebisgan ewyoboda.<br />

`es skivri – mesxiSvilebis relikviaa. fotoebi, masalebi,<br />

xelnawerebi – yvelaferi Sig devs. Tan dekoratiuli<br />

mniSvneloba aqvs – magidaa, Tan warsulTan<br />

gakavSirebs. arsebobac xom es aris?! cxovrob dRevandeli<br />

dRiT, magram am dros warsulSi xar – amas ase<br />

aRiqvam; cxovreba ar aris es wuTi, es aris is, rac mogyveba...<br />

Seni warsuli, wina Taobebis cxovreba da ma-<br />

Ti warsuli. es skivri am yvelafris gamoxatulebaa...”<br />

skivri Zalian lamazia. lamazia da beberi. aTasi istoriis<br />

da saidumlos patrons, zed dadebuli SuSa<br />

da mZime lampa kidev ufro miuwvdomels xdis; miuwvdomels<br />

im cnobismoyvare TvalisTvis, romelic oTaxSi<br />

SesvlisTanave cdilobs, TiToeuli danaxuli nivTiT<br />

kargad SeigrZnos da Seiswavlos mTeli istoria,<br />

es mikro samyaro, romlis yvela detali mis didi<br />

xnis binadarze da mesaidumleze giyveba.<br />

`sicocxle ar aris is, rac icxovre, aramed is, rac<br />

gaxsendeba da rogorc gaxsendeba, - ambobs gabriel<br />

garsia markesi. da mec gadavwyvite, gavando furcels<br />

is, rac magondeba da rogorc magondeba,”- am sityvebiT<br />

iwyeba avtobiografiuli <strong>wigni</strong>, romelic qalbatonma<br />

lanam samiode wlis win gamosca; <strong>wigni</strong>, romelic<br />

erT did, dausrulebel films mogagonebT –<br />

avtori: salome kikaleiSvili<br />

Jurnali: `kino - cxeli Sokoladi~, 2006, #1<br />

films siyvarulis, siZulvilis, netarebis, sasowarkveTis,<br />

imedis da uimedobis Sesaxeb; films, sadac ganvlili<br />

cxovreba mumificirebul droSi agrZelebs<br />

TuxTuxs; sadac cxovrebis erTaderTi Zlieri vneba<br />

da siyvaruli – lado aleqsi-mesxiSvili isev ise, Sav<br />

anorakSi Cacmuli dasrialebs bakurianis ferdobebze;<br />

sadac deda, 10 wlis ganmavlobaSi gadasaxlebasa<br />

da cixeebSi xetialis Semdeg brundeba da mezoblebiT<br />

da mofusfuse naTesavebiT savse saxlSi sacaa kars<br />

SemoaRebs; is ki, didi gancdebiT, bednierebis Tu ubedurebis<br />

gaurkveveli eiforiiT atuzula kuTxeSi<br />

da gulis fancqaliT elis im qalis dabrunebas, romelsac<br />

deda unda dauZaxos; deda... deda?<br />

- SeZlebs ki, ase mimarTos? es aris uwyveti usasruloba,<br />

sadac mamidis „komunalkaSi“ TvaldaxuWuli<br />

boris pasternaki zis, romelsac didTvaleba gogona<br />

rabindranaT Tagoris leqsebis sakuTar Targmans ukiTxavs;<br />

ana axmatovasTan ki, pasternakis naTargmn `cisa<br />

fers~ gansakuTrebuli aRelvebiT warmoTqvams da...<br />

„cisa fers, lurjsa fers...“<br />

sakuTari saxlis, megobrebis, garemos nostalgiiT<br />

Seqmnili <strong>wigni</strong>, strasburgSi daiwera. is gaTavisuflebis<br />

did aqts hgavda, romlis Sedegad, TiTqos mxrebze<br />

dawolili mTeli warsuli moixsna da SvebiT, er-<br />

TbaSad Rrmad amoisunTqa; sadac bevri ramis Tqma undoda;<br />

imisi, risi gaxseneba da werac yvelaze metad<br />

uWirda, da rac yvelaze ufro aRelvebs dRevandel<br />

sazogadoebaSi – „aseT sazogadoebaSi, sadac amdeni<br />

siZulvili da agresiaa, Zalian Znelia, iyo gulwrfeli.<br />

gulwrfeli Seni Tavis Sesaxeb. magram me es dav-<br />

Zlie da mixaria, radgan SevZeli, melaparaka iseT rameebze,<br />

rac marTla Zalian miWirda, Zalian. aq yvelaferia,<br />

rac ki ganmicdia, migrZvnia, razec mifiqria<br />

da riTac dRevandel dRemde movsulvar. es garkveuli<br />

aqti iyo Cemi mxridan, ndobis aqti mkiTxvelis mimarT.<br />

im mkiTxvelis mimarTac, romelsac vici, rom Zalian<br />

vZulvar. da SeiZleba gulubryvilo imedi, rom<br />

amis wakiTxvisas, isic igrZnobs raRacas da ecodineba,<br />

rom me ar var mis mimarT siZulviliT gamsWvaluli<br />

– es CemTvis mniSvnelovania.“<br />

Tbilisis erT–erT Zvel ubanSi, ojaxuri relikviebis<br />

da mSvenieri tiloebis garemocvaSi, romlis simyudroves<br />

umsgavsod SemoWrili televizoris xma<br />

arRvevs, magidaze xeliT gakeTebuli uamravi Canaweria<br />

mimofantuli: proeqtebi, Targmanebi, <strong>ge</strong>gmebi...<br />

pirdapir, qvis buxars ki, evrosabWos wevrebisgan<br />

Madamme I’Ambassadeur Lana Gogoberidze-sTvis gamogz


avnili suveniri da Svilis naCuqari, sasacilod Wreli<br />

strasburguli Zroxa umSvenebs gverds. strasburgi<br />

misi cxovrebis erT-erTi yvelaze mniSvnelovani<br />

etapi da movlenaa. am qalaqSi eqvswliani cxovreba<br />

mudmivi muSaobis, gamosvlebis da saintereso xalxTan<br />

urTierTobis xanad iqca.<br />

- „Zalian sapasuxism<strong>ge</strong>blo iyo, radgan saqarTvelos<br />

warmomad<strong>ge</strong>neli viyavi evropaSi, strasburgSi – iq,<br />

sadac Cemi ga<strong>ge</strong>biT, evropuli sazogadoebrivi azri<br />

iqmneba. roca Cavedi, praqtikulad aravin araferi icoda<br />

saqarTvelos Sesaxeb, maSin, roca axla, saqarTvelo<br />

evropis erT–erTi Semad<strong>ge</strong>neli nawilia. warmod<strong>ge</strong>na<br />

aqvT Cvens kulturaze, istoriaze, dRevandelobaze...<br />

miswrafebebsa da naklovanebebze... rac ase ar<br />

gviyvars, roca am ukanasknels exebian - „Wkuas gvaswavlian?<br />

TviTon viciT yvelaferi...“ yoveldRiuri mu-<br />

Saoba, yoveldRiuri procesebi, kviraSi erTxel, 46<br />

qveynis elCTa Sexvedrebi imarTeboda; vmarTavdi gamosvlebs,<br />

sadac vsaubrobdi saqarTvelos, misi problemebis,<br />

ruseTTan konfliqtis da a.S. Sesaxeb. dRes<br />

bevri ram Seicvala. Cveni politikosebi fiqroben,<br />

rom axla iwyeba yvelaferi. ar ician, rom dRevandeloba<br />

Sedegia imisa, Tu rogor da ranairad viTardeboda<br />

saqarTvelo. roca 14–15 wlis bavSvebi viyaviT,<br />

Tavisuflebaze vocnebobdiT da Tavisuflebaze vwerdi<br />

leqsebs. gavida dro da mivaRwieT Tavisuflebas.<br />

damijereT, imaze kargi araferi SeiZleba arsebobdes<br />

qveynad, vidre is, rom Seni qveyana Tavisufalia.<br />

miuxedavad imisa, rom swored am Tavisuflebam gamoamJRavna<br />

Cveni uamravi mankieri mxare. unda gaviazroT,<br />

rani varT da sakuTar Tavze miTologizebul<br />

warmod<strong>ge</strong>nas SeveSvaT.“<br />

sityvebi - moxsna, daWera dapatimreba iseve Cveulebrivad<br />

JRerda misTvis, rogorc daZineba, Wama, TamaSi.<br />

es iyo is, rac pataraobidanve, ezoSi Cilika joxis<br />

TamaSTan erTad Semovida mis mexsierebaSi. rac<br />

sxvadasxva dros da sxvadasxvanairad vlindeboda cnobierebaSi,<br />

ewereboda yoveldRiur arsebobaSi: roca<br />

daiWires deda da mama, usayvarlesi raJden biZa, roca<br />

akankalebuli muxlebiT gamodioda xolme skolidan<br />

imitom, rom icoda, iq, kuTxidan, Cumad momzirali<br />

boroti biZia uTvalTvalebda da Tavis wignSi, didi<br />

xnis mere, lana mas „Cems pirad Cekists“ uwodebs;<br />

roca aTwleulebis mere, gadasaxlebis gamo, parizSi<br />

xelmeored „aRmoaCens“ da gaicnobs deidebs da deidaSvilebs...<br />

roca filmSi „ramdenime interviu pirad<br />

sakiTxebze“ personaJebis xmiT Tavis cxovrebaze mogviyveba<br />

da bolo films „valsi peCoraze“, gadasaxlebidan<br />

dabrunebuli dedis amave saxelwodebis moTxrobaze<br />

aa<strong>ge</strong>bs.…<br />

nnaawwyyvveettii wwiiggnniiddaann::<br />

`rac magondeba da rogorc magondeba~:<br />

`...aq miviRe pirveli politikuri dartyma: erT dRes<br />

klasSi Cveni damri<strong>ge</strong>beli deida kato Semovida. maRali,<br />

swormxrebiani qali, Suaze gayofili yoraniviT<br />

Savi TmiTa da ucnaurad Txeli tuCebiT. ori bavSvi<br />

gaiyvana pirveli maisis zeimze, leqsebis saTqmelad.<br />

me gaocebuli mivaCerdi, radgan winaswar viyavi gafrTxilebuli,<br />

rom viqtor hiugos `barikadebze~ frangulad<br />

da qarTulad unda meTqva. jer Tvals maridebda,<br />

vinaidan damnaSaved grZnobda Tavs, mere SeumCnevlad<br />

gverdidan gadmomxeda da rogorc Cans, iseTi<br />

aRelveba dainaxa Cems saxeze, rom klasidan gamiyvana,<br />

Tavze xeli gadamisva, piri axlos moitana CemTan, rom<br />

aravis gaego, ras meubneboda da CamCurCula: ar <strong>ge</strong>wyinos<br />

Cemo kargo, Cven ufleba ar gvaqvs, vaTqmevinoT<br />

leqsi bavSvs, romelsac mama hyavs daWerili, Sen ki mamac<br />

daWerili gyavs da dedaco. me uceb saSinlad Semecoda<br />

Cemi maswavlebeli, romelsac ise magrad hqonda<br />

momuwuli piri, rom SemeSinda, upirod ar darCes<br />

meTqi. magram ver movifiqre, riT damemSvidebina da<br />

sicili amivarda. ase aRmovaCine sicili, rogorc mZime<br />

situaciebidan Tavis daxsnis saukeTeso saSualeba.<br />

saxlSi rom mivedi, aivanze gavvardi – am patara, myudro,<br />

Wadris xiT daCrdilul rkinis aivans vafarebdi<br />

xolme Tavs, rodesac ganmartoeba mindoda da mTeli<br />

dRis Sekavebuli cremlebi gadmovRvare.<br />

`…ase grZeldeboda ramdenime Tve. yvelas egona,<br />

rom me deda rostovSi megona. me ki, gancdebis simZafris<br />

miuxedavad, Cems saidumlos patara SantaJis-<br />

Tvis viyenebdi xolme: Tu Cemi mamidaSvili melita<br />

rameSi ar meTanxmeboda, Tvalis dauxamxameblad veubnebodi:<br />

Sen rom icode erTi raRac Cems Sesaxeb, ase<br />

ar momeqceodi-meTqi. keTil melitas Tvalebi cremlebiT<br />

evseboda - rogorc sCans, masac gagonili hqonda<br />

dedaCemis Sesaxeb da didsulovnad midioda daTmobaze.<br />

ai, es saerTo usityvo SeTanxmeba daarRvia Cemma<br />

maswavlebelma, roca gulubryvilod maxala yvelaferi.<br />

im dRes damTavrda Cems cxovrebaSi lodinisa da masze<br />

gadajaWvuli imedis etapi, anu dasrulda namdvili<br />

bavSvoba. me aSkarad viyavi udedmamo bavSvi~...<br />

ukan, kinoSi<br />

gauazreblad daiwyo; maSin, roca sul patara, sxvadasxva<br />

piesas werda da mere, megobrebTan erTad, warmod<strong>ge</strong>nebs<br />

marTavda – `erTxel stumrad tovstonogovi<br />

gvewvia. me erTi patara tanis, mxiaruli gogona<br />

viyavi, romelic jer 16 wlisac ar iyo da reJisoroba<br />

undoda. marTali giTxraT, axla saerTod absurdad<br />

mimaCnia 16 wlis asaki da reJisoroba. amisaTvis<br />

imdeni ramaa saWiro.... davaleba momca, lermontovis<br />

`maskaradis~ reJisoruli xedva unda gamekeTebina.<br />

ar maxsovs, ra davwere, magram moewona...~ tovstonogovTan,<br />

TeatralurSi sul raRac naxevari weli<br />

iswavla, radgan pedagogis uecarma gamgzavrebam, yovelgvari<br />

interesi daakargvina da amitom Teatraluri<br />

institutidan universitetSi, filologiis fakultetze<br />

gadainacvla. Tumca, roca am avtobiografiul<br />

wigns kiTxulob da mis mTavar gmirs ukeTesad,<br />

TiTqmis RviZli adamianiviT icnob, xvdebi, rom esaa<br />

pirovneba, romelic arasdros, arasdros Cerdeba, Tundac<br />

erT adgilas. amitomac - `universitetSi jer fi-<br />

117


118<br />

lologiis fakultetis literaturul ganyofilebaze<br />

vswavlobdi, mere enaTmecnierebam gamitaca da qarTveluri<br />

enebis fakultetze gadavedi. aqac ver movisvene<br />

da meoTxe kursze - dasavleT evropis enaTa<br />

da literaturis fakultetze aRmovCndi, inglisuris<br />

ganxriT.~ filologiur ganaTlebas ramdenime weliwadSi<br />

axali specialoba emateba da moskovis vgikis<br />

institutSi, erT-erT samuSao oTaxis dafaze ase-<br />

Ti warwera Cndeba: `Êîìàíäèðîâàòü ñòóäåíòêó II êóðñà<br />

Ëàíó Ãîãîáåðèäçå íà çàùèòó äèññåðòàöèè â ã.<br />

Òáèëèñè~<br />

`kino – es aris uwyveti procesi, urTierTobebi, sicocxle<br />

da cxovreba. maSin, roca filmebs viRebdi,<br />

kino Cemi yoveldRiuroba, cxovrebis wesi iyo, Cemi<br />

arseboba amqveynad. dRes es aris raRac ocneba, miuwvdomeli<br />

ocneba, romelic maxsendeba, rogorc raRac<br />

saocreba Cems cxovrebaSi, yvela etapi – dawyebuli<br />

scenariT, damTavrebuli samontaJo magidiT. kinoSi<br />

yvelaze amaRelvebeli CemTvis samontaJo magidasTan<br />

muSaoba iyo. rogorc ginda, ise SegiZlia warmarTo<br />

yvelaferi, aq droc da sivrcec Sens xelSia. SegiZlia<br />

SeamWidrovo, gaSalo dro da rac erTi wlis<br />

manZilze xdeboda, erT wuTSi moaTavso... sivrcec. ara<br />

aqvs mniSvneloba, ra aris, sad aris, SenTan Tu sadRac<br />

Sors... aq Sen yvelafris meufe xar, baton-patroni...<br />

sxvaTa Soris, Tuki sadme miCvenebia filmebi, yvelgan<br />

aRuniSnavT montaJi.<br />

maxsendeba eqspediciebi, roca adamianebis erTi jgufi,<br />

erTi ideiT STagonebulebi, sadRac gadavixvewebodiT<br />

da TiTqosda sxva cxovrebas viwyebdiT, cota<br />

irealurs, SeiZleba mistiursac ki. gansakuTrebiT<br />

mTa-TuSeTSi, nislian mTebSi gadaxvewilebi, yvelafers<br />

mowyvetilebi rom viyaviT ... ara, ara... darwmunebuli<br />

var, kinos aucileblad gadaviReb.~<br />

nnaawwyyvveettii wwiiggnniiddaann::<br />

`rac magondeba da rogorc magondeba:”<br />

`...gdr-Si, berlinSi, filmis premieraze gamgzavnes,<br />

es ki namdvilad moulodneli iyo! pirvelad viyavi sazRvargareT,<br />

Zalian vRelavdi, dainteresebul <strong>ge</strong>rmanel<br />

kinematografistebTan erTad vijeqi darbazSi,<br />

sadac ramdenime wuTSi unda dawyebuliyo filmi, Caqara<br />

sinaTle da uceb... jer verc ki mivxvdi ra xdeboda,<br />

ekranze meore novelis - mtredebis kadrebi gamoCnda<br />

da gaisma, Suidan, rezo laRiZis melodia - musika,<br />

novelebs aerTianebda da amitom, meqanikuri ga-<br />

Wris Sedegad, isic damaxinjebuli aRmoCnda - es Semzaravi<br />

iyo! wamovxti, avvardi saproeqcioSi, meqanikosma<br />

ver gaigo, ra mindoda. davxede kolofebs. eWvi<br />

ar iyo, filmi pirdapir mtredebiT iwyeboda! dResac<br />

ar vici, rogor Sedga es Zaladobis anonimuri aqti,<br />

is ki naTelia, rom kinoCinovnikebma Suri iZies filmze,<br />

romlis miReba ar undodaT, daasaxiCres, rogorc<br />

cocxali adamiani, da ase gamgzavnes sxva qveyana-<br />

Si, premieraze. darbazSi aRar Sevbrunebulvar, gamovedi<br />

gareT, davdiodi berlinis maSin jer kidev Cabnelebul<br />

quCebSi, bolos, mivedi sastumroSi, sadac<br />

damxvdnen aRelvebuli da Sewuxebuli maspinZlebi da<br />

mec iZulebuli viyavi, wavyolodi restoranSi, sadac<br />

isini Zalian cdilobdnen, eTqvaT kargi sityvebi Cemi<br />

ucnaurad Semoklebuli filmis Sesaxeb...”<br />

...`felinim migviwvia Tavisi filmis `kazanovas” gadaRebebze.<br />

romSi felinis mimarT ori, sruliad sxvadasxvagvari<br />

damokidebuleba aRmovaCine. axalgazrda<br />

kinematografistebi, kinokritikosebi, umTavresad,<br />

skeptikurad arian ganwyobili mis mimarT. felini –<br />

es miTia, romelic dasrulda – kerZo saubarSi miTxra<br />

erTma kritikosma. meores mxriv, is <strong>ge</strong>niosis SaravandiTaa<br />

mosili, fotoreportiorebi iReben mis yovel<br />

nabijs, Tayvanismcemlebi Sescqerian rogorc jadoqars.<br />

felini ki arc Tayvanismcemlebs aqcevs yuradRebas,<br />

arc skeptikosebs; savsea sicocxliT, iumoriT,<br />

energiiT. amas winaT ukve gadaRebuli masalidan<br />

mopares 1000 metri firi, - rTuli masobrivi scenebi<br />

– da didi sasyideli moiTxoves dabrunebaSi. felinim<br />

gadaixarxara, uari ganacxada sasyidlis gaRebaze<br />

da, udidesi siamovnebiT da axali elementebis<br />

damatebiT, Tavidan gadaiRo uZnelesi epizodebi. da<br />

felinis sruliad sapirispiro movlena – antonioni!<br />

man Tavis saxelosnoSi dagvpatiJa vaxSamze. antonioni<br />

– maRali, Txeli, aristokratuli garegnobis, nerviuli,<br />

moZravi saxiTa da xelebiT, daxvewili <strong>ge</strong>movnebiT<br />

Cacmuli da mTeli arsiT arakomunikabeluri,<br />

Tavis TavSi Caketili, martokaci. am sadilis drosac,<br />

is TiTqmis mTeli dro dums, yurs ugdebs sxvebs,<br />

xandaxan iRimeba. antonioni mTeli cxovreba agrovebda<br />

Tavisi sayvareli Tanamedrove mxatvrebis namuSevrebs.<br />

amJamad aqvs didi da mdidari koleqcia, romelsac<br />

mudmivad bankSi inaxavs! viRacis SekiTxvaze,<br />

xandaxan mainc Tu mogaqvT saxlSio, antonionim ubralod<br />

upasuxa: -`ara, arasdros!~ ra siamovnebas SeiZleba<br />

aniWebdes adamians xelovnebis nimuSi, romelic,<br />

dakargvis SiSiT, sadRac aris gamoketili?~<br />

poezia<br />

`poezia – miusafari bavSvobidanve sasowarkveTilebidan<br />

Tavis daRwevis saSualeba iyo. Cven araferi gagvaCnda,<br />

araferi gvqonda. ar iyo arc televizia, arc<br />

sxva ram gasarTobi. viyaviT uimedobaSi CaZirulebi,<br />

gadasaxlebuli da daxvretili mSoblebiT. Cven am yvelafridan<br />

Tavis daRwevis gza gamovZebneT – poezia.<br />

sul vkiTxulobdiT da Tavadve vwerdiT, ar hqonda<br />

mniSvneloba – kargad Tu cudad. amiT vsazrdoobdiT<br />

da dabadebis dReebze leqsebs vCuqnidiT erTmaneTs,<br />

imitom, rom sxva saCuqari, ubralod, ar gagvaCnda. dResac<br />

maqvs Senaxuli Tamaz Cxenkelis naCuqari, sakuTari<br />

xeliT gakeTebuli <strong>wigni</strong> `lanas leqsebi...~<br />

nawyveti <strong>wigni</strong>dan:<br />

`rac magondeba da rogorc magondeba~<br />

... barnovis quCaze nomer 26-Si, sadac vcxovrobdi<br />

dedaCemis dapatimrebis mere, mopirdapire aivnis erT<br />

patara Cabnelebul, Zveleburi, franguli muqi avej-


iT Caxergil oTaxSi cxovrobda madam bovizaJi, ar vici,<br />

bedis ra ukuRmarTobiT gamosrolili sabWoTa saqarTveloSi,<br />

TiTqos sagan<strong>ge</strong>bod saxedamWknari da Ca-<br />

Jan<strong>ge</strong>buli da aseve sagan<strong>ge</strong>bod davarcxnili da movlili<br />

frangi qali. mas aravin hyavda - arc megobari,<br />

arc naTesavi da me, bavSvuri miamitobiT, darwmunebuili<br />

viyavi, rom arc arasdros hyolia vinme marto<br />

naTesavi ki ara, TviT deda da mamac ki, da arc axalgazrda<br />

yofila odesme, rom is pirdapir ase, beberi da<br />

saxedamWknari, moevlina yveyanas barnovis 26-is patara<br />

bnel oTaxSi dasasaxleblad. am martosul qals,<br />

TiTqos arc emociebi hqonda. me is franguls maswavlida.<br />

omis wlebi iyo, biZaCemis dapatimrebis Semdeg,<br />

deidaCemTan davrCi. Zalian gagviWirda da mainc, deida<br />

yvelanairad cdilobda, rom frangulisTvis Tavi<br />

ar damenebebina da roca fuli ar gvqonda, drodadro<br />

saingilodan naTesavebis Camotanili mwiri sanovagiT<br />

vixdidiT safasurs. nobaTs xazgasmuli TavazianobiT<br />

aiRebda, metyoda madlobas, saguldagulod<br />

Seinaxavda karadaSi, mere ki imave karadidan gamoiRebda<br />

wignebs – bodlers, verlens, eluars...~<br />

bavSvobisas gancdili poeziis siyvaruli imdenad<br />

Zlieri iyo, rom ukve enebs dauflebuli, kidev erTi<br />

wigns gamoscems – “ucxouri poezia qarTulad”, sadac<br />

madam bovizaJis bneli karadidan gamoRebuli bodleris,<br />

verlenis da eluaris garda, cxovrebis sxvadasxva<br />

etapze aRmoCenili poetebis: axmatovas, edgar<br />

alan pos, preveris, uitmenis, cvetaevas, pasternakis,<br />

leqsebis Targmans SemogvTavazebs. ara. rabidaranT<br />

Tagori ar gamomrCenia, is me Semovinaxe, rom mis<br />

cxovrebaSi erT-erT yvelaze mniSvnelovan adamianze,<br />

lado aleqsi-mesxiSvilze mogiTxroT; adamianze,<br />

romelsac lanam mTeli es poezia uZRvna; adamianze,<br />

romelsac 1953 wlis zafxuls, lana liZavas sanapiroze<br />

ukiTxavda imwuTas naTargmn Tagors da Tavs ubednieresad<br />

grZnobda, radgan icoda, rom Tagoris mier<br />

ase saTuTad aRwerili siyvarulis etapebi TviTon<br />

hqondaT gavlili da es sityvebi, mxolod maT - lanas<br />

da lados ekuTvnodaT.<br />

studentobisas, rodesac bakurianSi, slalomSi SejibrebaSi<br />

iRebda monawileobas, aRmoaCina, rom monawileebs<br />

samkerde niSnebi ar hyofnidaT da amitom mori<strong>ge</strong>obiT<br />

unda gaekeTebinaT niSnebi, hm, ai Senc, dam-<br />

Txveva... #13 – mas da viRac lados ergo, rodesac Sexeda,<br />

maSinve icno. is erTxel hyavda nanaxi. roca megobar<br />

gulisTan erTad, rusTavelis gamzirze seir-


120<br />

nobda da iRliaSi planSetebamoCril, SeWaRaravebul<br />

mamakacs mohkra Tvali – `misi silamaze, mixra-moxra,<br />

zambarasaviT Sekruli tani iseT energias da sicocxlisadmi<br />

swrafvas asxivebda, rom me da guli, sunTqvaSekrulni,<br />

ukan davedevneT da iqamde vdieT rus-<br />

Tavelis xalxiT savse gamzirze, vidre mTeli es planSetebi<br />

xelidan ar dascvivda, gaafTrebulma mimoixeda,<br />

TiTqos damnaSaves eZebso, Cven ki siciliT vifxriwebodiT,<br />

radgan, marTlac, damnaSaved migvaCnda<br />

Tavi - eWvi ar gvepareboda, rom is Cvenma daJinebulma<br />

mzeram waaborZika. mere gavi<strong>ge</strong>T, rom is arqiteqtori<br />

iyo, didi msaxiobis – lado mesxiSvilis SviliSvili,<br />

hyavda coli da Svilebi; amave dros, miTqma-mo-<br />

Tqma mas mSvenier, Cveni azriT, sruliad gau<strong>ge</strong>bari asakis,<br />

anu 40-ode wlis qalebTan akavSirebda; es yvelaferi<br />

mimzidveli iyo, idumalebiT moculi da miuwvdomeli”<br />

nawyveti <strong>wigni</strong>dan:<br />

`rac magondeba da rogorc magondeba:”<br />

`- realoba, sul ufro da ufro Zlierad iWreboda<br />

Cvens urTierTobaSi da TandaTan ise saSinlad damZimda<br />

yvelaferi irgvliv, rom arseboba SeuZlebeli<br />

gaxda da Cven miviReT gadawyvetileba – samudamod<br />

davSorebodiT erTmaneTs. gadavwyvite bakurianSi wasvla,<br />

marto. Cveni daSorebis momentSi ladom bakuriani<br />

me damiTmo, anu fici dado, rom ar Camovidoda.<br />

da me aRmovCndi iq, sadac yvelaferi- yoveli Tovliani<br />

ferdobi, sadac erTad vsralebdiT TxilamurebiT,<br />

yoveli naZvi, sadac vCerdebodiT amosasunTqad,<br />

Cveni maspinZeli osebi, sul lados ambavs rom mekiTxebodnen<br />

da, gansakuTrebiT is gamWvirvale haeri, axlad<br />

mosuli Tovlis gamabruebeli suni da Tovlze<br />

fexsacmlis Wrialis xma – lados maxsenebda. da ai,<br />

movsrialeb trasaze da uceb mesmis iseTi mSobliuri<br />

SeZaxili, SeZaxili ki ara, yvirili, romelic faravs<br />

yvela sxva xmas: muxlebi win! – me suls veRar viTqvam,<br />

muxlebis win gawevis nacvlad, fexi miSeSdeba da<br />

vvardebi, zustad iq, sadac dgas lado, Tavis mudmiv<br />

Sav anorakSi gamowyobili. me karga xans vwevar uRonod<br />

miwaze ganTxmuli, lado miaxlovdeba, Tavis mZlavr<br />

xelebs SemomaWdobs, adgomaSi mexmareba... da uceb sicili<br />

utydeba da is iseTi axlobelia, es mxolod misTvis<br />

damaxasiaTebeli, sulis siRrmeebidan momavali,<br />

guliani sicili, rom me uecrad axla viwyeb arsebobas,<br />

da im wuTidan cas Tavisi silurje ubrundeba,<br />

Tovls – siTeTre, cxovrebas – <strong>ge</strong>mo, da me saerTod<br />

maviwydeba, rom raRac gadawyvetileba gvqonda mi-<br />

Rebuli da ramdenime wuTis mere isev erTad davqrivarT<br />

trasaze da me veRarafers vxedav garSemo, garda<br />

Cems win mimqroli Savi figurisa...”<br />

mogvianebiT, roca lana RoRoberiZes, rogorc re-<br />

Jisors gaicnoben, lados da lanas ori Svili – qeTi<br />

da nuca eyolebaT.<br />

wlebis Semdeg, roca lana filmze `ramdenime interviu<br />

pirad sakiTxebze~ iwyebs muSaobas, lados mZime daavadeba<br />

aRmoaCndeba. xolo misi fraza – bolomde miT-<br />

xari, ra mWirs da me vici, rogorc moviqcevi – ar gavikeTeb<br />

operacias, waval mTebSi da gadavikar<strong>ge</strong>bi ise,<br />

rom veRarasdros mipovoTo, samudamod gadaejaWveba<br />

tkivilze da mogonebebze naambobi filmis yovel kadrs.<br />

cxovreba mxolod axla iwyeba<br />

- `mTavari, rasac cxovrebis manZilze mivxvdi, isaa,<br />

rom arasdros ar unda mianiWo Sens Tavs gansakuTrebuli<br />

mniSvneloba; ramdenadac SegiZlia, ironiulad<br />

unda Sexedo yvelafers. rogorc ki Zalian seriozulad<br />

aRiqvam Sens Tavs, daRupuli xar. Sen ar xar<br />

samyaros centri, zRvaSi wveTi xar, magram is wveTi,<br />

romelsac didi mniSvneloba aqvs. erTi mxriv, me yvela<br />

Cemi Targmani da filmi miyvars... magram ar vazviadeb<br />

da msubuqad, ironiulad vuyureb yvelafers.”<br />

arc ise didi xnis win, xatva aRmoaCina, xatva, romelsac<br />

sakuTar TavSi CaRmavebis da martoobis daZlevis<br />

gviani cda uwoda. es hobia, romelic im period-<br />

Si gaCnda, roca kinos veRar iRebda, da roca ayayanebul<br />

parlamentSi ijda. ijda da xatavda, xatavda da<br />

Tan Targmnida. erTi sityviT, mTeli seriozulobiT,<br />

SemoqmedebiT wvaSi iyo.<br />

dRes kortebze CogburTs TamaSobs. zogjer xatavs<br />

da zogjer Targmnis. zogjer im grZel magidas miujdeba,<br />

rogorc axla, am suraTzea da samomavlo <strong>ge</strong>gmebis<br />

da proeqtebis ganxorcielebisTvis muSaobs.<br />

axlaxans ki, zaira arseniSvilTan scenarze muSaoba<br />

daamTavra. zaira arseniSvili misTvis axlobeli adamiani,<br />

scenaristi da “Salmanis” erT-erTi ZirZveli<br />

wevria. `Salmani” – rogorc meuRle lado aleqsi-mesxiSvili<br />

uwodebda xolme lanas samegobros. mis yovel<br />

aseT SeZaxils aucileblad mohyveboda xolme ganmarteba:<br />

`Salman!!! es xom iciT, ras niSnavs? qurdul<br />

enaze, bandas niSnavs, bandas...”<br />

am bandis erT-erTi Zveli wevri dRes am Zvelebur<br />

savarZelSi zis. skivr-magidaze dadebuli wignebidan,<br />

markeriT aRniSnuli citatebi ilandeba da ganvlil,<br />

aTasi emociiT da mogonebebiT savse cxovrebaze<br />

saubars ase amTavrebs – `iciT, ras <strong>ge</strong>tyviT... oliveira<br />

iciT? portugalieli reJisoria, romelic safran<strong>ge</strong>TSi<br />

iRebda filmebs. Zalian cnobili da saintereso<br />

kacia. axla albaT 94-95 wlis iqneba. daaxloebiT<br />

75-is iyo, roca ratomRac gadaReba Sewyvita, yvelas<br />

egona, rom misi sareJisoro kariera dasrulda,<br />

magram ucbad, 85 wlis asakSi, filmi gadaiRo da mas<br />

mere, yovel wels iRebs da iRebs filmebs; yvela filmi<br />

sxvadasxva kinofestivalze mogzaurobs. ase rom,<br />

roca es ambavi amovikiTxe, Cems megobrebs vuTxari<br />

–ai, xom xedavT, jer yvelaferi win maqvs-meTqi”<br />

P.S eesseecc CCeemmii kkaalleeiiddoosskkooppii.. ddiiddoobbaaSSii aaRRmmooCCeenniillii<br />

kkaalleeiiddoosskkooppii,, ssaaddaacc ssxxvvaaddaassxxvvaa zzoommiiss,, aaTTaassii SSeeffeerriilloobbiiss<br />

nnaammssxxvvrreevviissggaann aammddeennii ssuurraaTTii ddaa iissttoorriiaa<br />

ddaavviinnaaxxee.. ffeerraaddii,, SSaavv-TTeeTTrrii,, mmxxiiaarruullii,, sseevvddiiaannii ......<br />

eess CCeemmss mmiieerr ddaannaaxxuullii kkaalleeiiddoosskkooppiiaa.. kkaalleeiiddoosskkooppii,,<br />

ssaaxxeellaadd ``llaannaa..””

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!