14.12.2012 Views

(natia) ZIMBARDO

(natia) ZIMBARDO

(natia) ZIMBARDO

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Tavi 9 / kognituri procesebi<br />

330<br />

movlenebis mixedviT, romlebic sakuTari<br />

TvaliT ixiles da romlebic sxva wyaroebidanaa<br />

cnobili (Slobin, 1982; Slobin & Aksu, 1982). SesaZlebelia<br />

Tu ara, rom ori enis gansxvavebulma<br />

gramatikulma moTxovnebma gavlena moaxdinos<br />

azrovnebis stilze? Turquli da inglisuri<br />

enis SemTxvevaSi am kiTxvaze pasuxi ucnobia.<br />

xom ar gsurT CaataroT kvleva? es gansxvaveba<br />

gasagebs xdis azrovnebaze enis potenciuri<br />

zegavlenis sakiTxiT dainteresebas.<br />

am sakiTxis mecnieruli Seswavla edvard<br />

sepirma (Edward Sapir) da misma studentma benjamen<br />

lii uorfma (Benjamin Lee Whort) daiwyes. kroslingvisturi<br />

kvlevebis safuZvelze miRebul<br />

Sedegebze dayrdnobiT avtorebma daaskvnes, rom<br />

enaSi gansxvavebebi azrSi gansxvavebebs<br />

ganapirobebs. sepiri aRniSnavs:<br />

„Cven vxedavT da gansxvavebulad ganvicdiT<br />

movlenebs, radganac Cveni sazogadoebis<br />

enobrivi Cvevebi interpretaciis<br />

gansazRvruli arCevanisadmi gangvawyobs~<br />

(Sapir, 1941/1964, gv. 69)<br />

sepirma da uorfma es daskvna maT mier Catarebuli<br />

kvlevebis Sedegebis safuZvelze gaakeTes.<br />

uorfma Camoayaliba ori hipoTeza, romlebic<br />

sepir-uorfis hipoTezis saxeliTaa cnobili (ix.<br />

Brown, 1976).<br />

� lingvisturi fardobiToba _ enebs Soris<br />

arsebuli struqturuli gansxvavebebi aisaxeba<br />

am enebze molaparake individebis gansxvavebul<br />

aralingvistur kognitur unarebze.<br />

� lingvisturi determinizmi – enis struqtura<br />

Zlier gavlenas axdens da, SesaZloa,<br />

mTlianadac gansazRvravdes am enaze molaparake<br />

individebis mier samyaros aRqmasa da azrovnebas.<br />

am ori hipoTezidan lingvisturi determinizmi<br />

SedarebiT ufro Zlieria, radgan is<br />

amtkicebs, rom ena, faqtobrivad, gansazRvravs<br />

azrovnebas. Tanamedrove mecnierebma – fsiqologebma,<br />

lingvistebma da anTropologebma<br />

araerTgzis scades kvlevis zusti meTodebis<br />

Seqmna am hipoTezis gadasamowmeblad (Gumperz &<br />

Levinson, 1996).<br />

ganvixiloT azrovnebaze enis gavlenis erTerTi<br />

aspeqti. SesaZloa, gagikvirdeT, rom sxvadasxva<br />

enaSi ferTa dasaxelebis gansxvavebuli<br />

raodenobaa. lingvisturi analizis safuZvelze<br />

dadginda, rom inglisur enaSi ferTa 11 dasaxelebaa<br />

(Savi, TeTri, wiTeli, yviTeli, mwvane,<br />

lurji, yavisferi, mewamuli, vardisferi, stafilosferi,<br />

nacrisferi), xolo zogierT enaSi,<br />

magaliTad, papua axal gvineaze mcxovrebTa enaSi,<br />

romelsac dani ewodeba, ferTa ori dasaxeleba<br />

arsebobs _ Savi da TeTri (muqi da Ria) (Berlin &<br />

Kay, 1969). uorfi miiCnevs, rom adamiani `samyaros<br />

mSobliuri enis safuZvelze adiferencirebs~<br />

(1956 gv. 213): mkvlevrebi varaudoben, rom ferTa<br />

dasaxelebis raodenoba (2 an 11), SesaZloa,<br />

gavlenas axdendes sxvadasxva enaze mosaubre<br />

adamianebis mier ferebis klasifikaciis unarebze.<br />

Semdgomi kvlevebis Sedegebis analizis safuZvelze<br />

dadginda, rom sxvadaxsva enaze molaparake<br />

adamianebi erTnairad asruleben ferebis klasifikaciis<br />

davalebebs. es monacemebi eWvqveS<br />

ayeneben mtkicebas lingvisturi determinizmis<br />

Sesaxeb, Tumca, mkvlevrebi mainc iziareben azrs<br />

SedarebiT susti gavlenis Sesaxeb – metyvelebaSi<br />

gansxavebebs kognituri gansxvavebebi<br />

sdevs Tan.<br />

saidan<br />

viciT<br />

metyveleba gavlenas axdens ferebis<br />

klasifikaciaze<br />

mkvlevrebma cdis pirebs sTxoves, SeemowmebinaT<br />

sami feris wiri. ferebi aRebuli<br />

iyo lurjidan mwvanemde speqtrul<br />

diapazonSi. cdis pirebs evalebodaT, ganesazRvraT,<br />

sami elferidan yvelaze metad<br />

romeli gansxvavdeboda danarCeni orisagan.<br />

cdis pirTa erTi jgufi warmodgenili<br />

iyo inglisurenovani individebiT (inglisur<br />

enaSi arsebobs mwvanisa da lurjis<br />

leqsikurad gansxvavebuli erTeulebi),<br />

xolo meore – CrdiloeT meqsikaSi mcxovrebi<br />

individebiT, romlebic tarahumaras<br />

enaze laparakoben. am enaSi lurjisa da<br />

mwvane elferis aRsaniSnad arsebobs<br />

mxolod erTi sityva – Siyoname. mkvlevrebi<br />

varaudobdnen, rom, Tu sepir-uorfis<br />

hipoTeza marTalia, maSin inglisurenovani<br />

individebi SeZlebdnen lurjisa da mwva-

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!