14.12.2012 Views

(natia) ZIMBARDO

(natia) ZIMBARDO

(natia) ZIMBARDO

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ufro zusti monacemebi Simpanzeebis<br />

metyvelebis unaris Sesaxeb.<br />

sevij-rumbau, ZiriTadad,<br />

bonobos jiSis Simpanzeebze<br />

muSaobda, romlebic, evoluciuri<br />

TvalsazrisiT, ufro<br />

axlos arian adamianTan, vidre<br />

Cveulebrivi Simpanzeebi. aRsaniSnavia,<br />

rom bonobos jiSis<br />

orma maimunma, kinzim da mulikam<br />

kvlevis procesSi spontanurad<br />

aiTvises plastmasisagan<br />

damzadebuli simboloebis<br />

mniSvneloba; maT ar<br />

dasWirdaT rTuli treningi.<br />

isini simboloebis mniSvnelobebs<br />

avtomaturad daeuflnen<br />

adamianebsa da bonobos<br />

jiSis maimunebs Soris komunikaciis<br />

procesze dakvirvebisas.<br />

garda amisa, maT esmiT zogier-<br />

Ti inglisuri sityvis mniSvneloba,<br />

magaliTad, kanzas<br />

SeuZlia sityvis gagonebaze<br />

dados misi Sesabamisi simbolo<br />

an foto. mkvlevrebma<br />

bonobosa da Simpanzes jiSis<br />

ori maimunisaTvis Seqmnes<br />

pirobebi, sadac maimunebi<br />

metyvelebis iseT gamocdilebas<br />

iRebdnen, rogorc ada-<br />

metyvelebis ganxilvam gviCvena, ramdeni ram<br />

esaWiroeba mosaubres, raTa warmoTqvas swori<br />

winadadeba Sesabamis dros da msmenels, raTa<br />

sworad gaigos mosaubris mier nagulisxmevi<br />

azri. Cven, rogorc wesi, amas ar vacnobierebT.<br />

rogor ggoniaT, kargad aris agebuli Tqveni<br />

kognituri procesebis muSaobis meqanizmebi?<br />

metyveleba, azrovneba da<br />

kultura<br />

Tu swavlobT, an iciT ucxo ena? Tu asea,<br />

rogor ggoniaT, or enaze Tqven gansxvavebulad<br />

fiqrobT? axdens Tu ara gavlenas ena azrovnebaze?<br />

es is kiTxvaa, romelsac mkvlevrebi<br />

miani enis adreuli aTvisebis<br />

periodSi (ix. Tavi 11). kvlevis<br />

safuZvelze dadginda, rom<br />

Simpanze-panpanzesac ki SeuZlia<br />

zogierTi inglisuri sityvis<br />

mniSvnelobis daufleba, Tumca,<br />

bonobos jiSis maimuns – panbaniSas<br />

bevrad ufro meti sityvis<br />

daswavlis unari aqvs (Brake &<br />

Savage-Rumbaugh, 1995).<br />

bonobos jiSis maimunebze mi-<br />

Rebuli Sedegebi gasaocaria,<br />

Tumca, metyvelebis unarisa da<br />

sityvis ubralod gamoyenebas<br />

Soris didi gansxvavebaa. gavixsenoT<br />

e.w. msmenelTa gaTvaliswineba.<br />

SeuZliaT cxovelebs informaciis<br />

Secvla auditoriaze<br />

morgebis mizniT? mkvlevrebma<br />

gadawyvites, pasuxi gaecaT am<br />

kiTxvaze. doroTi Cenim da robert<br />

seifarsTma (Dorothy Cheney,<br />

Robert Seyfarth, 1990) didi kvleva<br />

Caatares. isini vervetis jiSis<br />

maimunebis komunikaciur unarebs<br />

swavlobdnen. sxvadasxva tipis<br />

saSiSroebis, magaliTad, leopardis,<br />

arwivis an gvelis moaxloebis<br />

dros es maimunebi<br />

gansxvavebul xmebs gamoscemen.<br />

maT auditoriidan gamomdinare<br />

SeuZliaT xmis Secvla _<br />

mdedri maimunebi saSiSroebis<br />

dros ufro maRali sixSiris<br />

xmebs gamoscemen, roca Tavis<br />

STamomaval maimunebTan<br />

erTad arian, vidre sxvebTan.<br />

vervetis jiSis maimunebs ar<br />

SeuZliaT msmenelis codnis<br />

gaTvaliswineba da, aqedan<br />

gamomdinare, xmis Secvla:<br />

eqsperimentul pirobebSi<br />

Seqmnili saSiSroebis Sem-<br />

TxvevaSi deda vervetebi<br />

erTsa da imave xmebs gamoscemen<br />

marto yofnis drosac<br />

da maSinac, roca maTi STamomavali<br />

safrTxis momaswavebeli<br />

movlenis TviTmxilvelia.<br />

mkvlevrebma daadgines,<br />

rom adamiani erTaderTi<br />

cocxali arsebaa, romelsac<br />

SeuZlia sxvisi codnis gaTvaliswineba<br />

da, Sesabamisad,<br />

qcevis Secvla (Povinelli &<br />

Prince, 1998).<br />

rogorc naxeT, Simpanzesa<br />

da bonobos jiSis maimunebs<br />

gaaCniaT adamianis msgavsi<br />

metyvelebisaTvis aucilebeli<br />

zogierTi, magram ara<br />

yvela unari.<br />

araerTgzis ganixilaven. es kiTxva rom ufro<br />

konkretuli iyos, gagacnobT kros-lingvistur<br />

magaliTs. warmoidgineT, rom bavSvma dainaxa,<br />

rogor isrola mamamisma burTi. Tu bavSvi<br />

inglisurenovania, ityoda: _ Daddy threw the ball –<br />

`mamam isrola burTi~, xolo Tu bavSvi Turqulenovania,<br />

maSin ityoda Topu babam atti. rogor<br />

fiqrobT, am winadadebebSi erTi da igive azria<br />

mocemuli da mxolod sityvebia gansxvavebuli?<br />

es mTlad ase ar aris: -ti sufiqsi Turquli<br />

winadadebis boloSi miuTuTebs, rom mosaubre<br />

movlenis TviTmxilvelia; roca mosaubre<br />

gagonils hyveba, maSin winadadeba mis sufiqsiT<br />

mTavrdeba, anu iqneboda atmis. inglisur enaze<br />

mosaubre adamianebi samyaros ar yofen im<br />

metyveleba<br />

329

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!