13.12.2012 Views

South Korea President Lee Myung-bak kan ram ah... India ... - Zoin.Info

South Korea President Lee Myung-bak kan ram ah... India ... - Zoin.Info

South Korea President Lee Myung-bak kan ram ah... India ... - Zoin.Info

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

12 | TAHANTIMES<br />

artiCle 31 May 2012 Thursday | Vol.1 No.23<br />

VAL upA THLARAu WORLD<br />

PAHLIRA<br />

Val upa tih tawngkam hi tunlai<br />

chuan lam a khat ta em a, a awmzia<br />

leh nihna hre mang lo pawh <strong>kan</strong><br />

awm nual tawh awm e. A chhan chu<br />

thalai inhruainaa <strong>kan</strong> hman tak loh<br />

vang a ni a. M<strong>ah</strong>se Zonun <strong>kan</strong> sawi<br />

dawn chuan Zawlbuk te, tlawmngaihna<br />

te, val upa tihte hi sawi<br />

hmaih theih hauh lova pawimawh,<br />

Zonun lailum lu<strong>ah</strong>tute an ni a. Chu<br />

tak chuan huaisenna te, dikna leh<br />

rinawmna te, taihmakna te, rem<br />

hriatna te, mi khawngaih theihna te,<br />

thuhnuairawlhna te, hloh leh chan<br />

ngamna te, mi tana inpekna te leh<br />

aia upa z<strong>ah</strong>na te a tel vek a.<br />

Val upa hi hmanlai Mizo khawtlang<br />

thalai hruaitu nihna hming<br />

a ni a, hmanlai chuan Mizo khawtlang<strong>ah</strong><br />

val upa tluka mipuiin an<br />

z<strong>ah</strong> leh ngaihsan rawn an awm lo.<br />

Chutiang dinhmuna ding chu tunlai<br />

boruak atanga zuk thlir chuan thalai<br />

pungkhawmten lungrual taka ban<br />

phara an thlan ni ngei turin <strong>kan</strong> ring<br />

awm e. M<strong>ah</strong>se hmanlai deuh tak<br />

taka val upate chu chutianga thlan<br />

zuk ni hauh lova. Thlan lohvin engtin<br />

nge chutia val upa an nih theih<br />

<strong>kan</strong> ti mai thei.<br />

He val upa ni tur hian tuten emaw<br />

a nihtir tuma sawi mawia nominate a<br />

ni lova, m<strong>ah</strong>ni ngei pawhin nih tuma<br />

beih leh khelh chi pawh a ni hek lo.<br />

He mite chhung hi an chhungkua an<br />

hunga buh leh bal<strong>ah</strong> an hausa thei<br />

sia tih emaw, ani hi a pumrua a lianin<br />

a chak a, thupui hlapui han vai<br />

vel pawh a tlin bawka tih emaw, a<br />

huaisena ral lu pawh a la tam bawk<br />

tih emaw pawh a ni lova, a pawnlam<br />

lang thei lam atanga teh a ni lo ti ila<br />

a dik ber awm e. A nih leh chutiang<br />

chu lo ni se eng chuan nge val upa<br />

nihtir ta a? Val upa nihtirtu chu a<br />

chhungril nun hlutna lo par chhuak<br />

kha a ni. A chhungril lam nun hlutna<br />

chu eng ang nge? Nun hlu chu<br />

mite tan a nun chenfakawm, am<strong>ah</strong><br />

avanga tuten emaw h<strong>ah</strong>damna leh<br />

chhanchhu<strong>ah</strong>na, rilru lam<strong>ah</strong> leh<br />

taksa lama an lo dawn te, mi harsa<br />

leh chhum chhia, hmeithaite am<strong>ah</strong><br />

avanga an lo thlamuan ve a, harsatna<br />

leh buai mangan tawktute tana<br />

thlamuanpui awm, am<strong>ah</strong> pantu tute<br />

tan pawha pan n<strong>ah</strong>awm, mipui thla-<br />

vang hauh ngam, kawng engkima<br />

lal leh khawtlangin an muanpui,<br />

dikna leh hmangaihnaa ding nghet<br />

thlawhhma lak leh eibar zawnna<br />

kawng leh chhungkaw kaihhruaina<br />

kawnga entawn tlak, uang lo, chapo<br />

lo, tum<strong>ah</strong> hmusit ngai lo, itsikna leh<br />

elrelna nei lo, milian mi te thliar leh<br />

enhranna nei mi<strong>ah</strong> lo, nun hawihhawm,<br />

nun z<strong>ah</strong>awm, midangte tana<br />

malsawmna nun leh <strong>kan</strong> han sawi<br />

tak te hi nun hlu chu a ni phawt mai<br />

a. Chutiang nun neitute an nun lo par<br />

chhuak atang chuan mite thinlung<strong>ah</strong><br />

lungrual takin val upa nihna a rawn<br />

piang a, lal pawhin a khawnbawl upa<br />

leh mipui hma<strong>ah</strong> 'ka val upa' tiin a ko<br />

a, tuma hnial rual loh, au chhu<strong>ah</strong>pui<br />

bawk si lovin tupawhina val upa tia<br />

koh a kai ta thin a ni.<br />

Tunlai<strong>ah</strong> chuan hmanlai val upa<br />

ang hi an awm ta lo, awm reng theih<br />

pawh a ni hauh lo ve, <strong>kan</strong> khawsak<br />

leh ei-in zawn dan leh nunphung a<br />

danglam tawhin <strong>kan</strong> khawtlang dan<br />

leh inkaihhruai dante pawh a danglam<br />

tawh. M<strong>ah</strong>se Zofate khawtlang<br />

hi chu tuan leh mang atanga thalai<br />

kuta awm a ni a, thalaite tel lo hian<br />

engm<strong>ah</strong> <strong>kan</strong> ti thei lova, <strong>kan</strong> kal thei<br />

lo a ni a, chutiang a nih avang chuan<br />

khawi veng leh khua<strong>ah</strong> pawh thalai<br />

insuihkhawm an deldulna leh an tanrual<br />

lohna apiang kha a hrehawm a<br />

ni mai a. M<strong>ah</strong>se Mizo hi Mizo nih reng<br />

<strong>kan</strong> tum a, Mizo khawtlang nuna nun<br />

<strong>kan</strong> tum reng dawn chuan thalaite<br />

pawimawhna hi engtik<strong>ah</strong> m<strong>ah</strong> a nep<br />

dawn lova, hruaitute pawimawhna te<br />

hi a bo dawn tawp lo. Tunlai thiamna<br />

leh hriatna lam<strong>ah</strong> engtiang pawhin<br />

tlan chakin hmasawn ila, Mizo nula<br />

tlangval <strong>kan</strong> nihna hi a bo chuang<br />

dawn lova <strong>kan</strong> chhiatni thatni insawngbawl<br />

dan te, <strong>kan</strong> hlimho duh<br />

dan leh <strong>kan</strong> nunphung leh khawsak<br />

dan zawng zawngte hi hnam dang<br />

tih dan<strong>ah</strong> <strong>kan</strong> kai thei dawn lova,<br />

chuvang chuan hmanlai angin val<br />

upa hmang tawh lo m<strong>ah</strong> ila <strong>kan</strong> tih<br />

dan leh nih dan ang ang<strong>ah</strong> hian <strong>kan</strong><br />

rawn inlar tharin rawn chhem nung<br />

reng se, chu chuan <strong>kan</strong> tlawmngaihna<br />

mei hi mit lovin a chhem nung<br />

zel ang a, t<strong>ah</strong> chuan <strong>kan</strong> damna leh<br />

chakna a awm a ni.<br />

n<br />

K hawvela<br />

ENVIRONMENT<br />

<strong>ram</strong> ngaw tha tak takte<br />

tihchereu a nih hlawm avang leh<br />

boruak (gas) tha lo tak tak <strong>kan</strong> tihchhu<strong>ah</strong><br />

nasat luat avangin khawvel<br />

sik leh sa te a suakpak zo va,<br />

khawvelin a tuar mek a ni.<br />

Harsatna kawng hrang hrangin<br />

<strong>kan</strong> tawk. Khua a lum zual avangin<br />

chhim leh hmar tawp vur te a<br />

tuiral tial tial a, chu chuan tuifinriat<br />

tui a tipun a. Tuipui luan dan te a<br />

danglam zo va, Tuipui luan dan a<br />

danglam deuh hret vang ringawtin<br />

thli tleh dan thli kawng a danglam<br />

ve leh hrat a. Chu chuan sik leh<br />

sa, ru<strong>ah</strong> sur dan khaw lum dan a<br />

tidanglam chho ta zel a ni. Tichuan<br />

a vawh leh vawt lutuk, a lum leh<br />

lum lutuk ang tein boruak hrang<br />

hrang <strong>kan</strong> hip ta a ni.<br />

Khawvelin harsatna namen lo<br />

a tawh chhoh zel avangin UNO<br />

huaihawtna-in 1972-<strong>ah</strong> <strong>ram</strong> 113a<br />

palai 1200 chuang Sweden <strong>ram</strong><br />

Stockholm-<strong>ah</strong> an intawk khawm ta<br />

a. Chu khawmpui chuan, "mihringte<br />

hian <strong>kan</strong> chheh vel (environment)<br />

tha leh thianghlim tak neih <strong>kan</strong> phu<br />

a ni," tih thu an chhu<strong>ah</strong> a.<br />

Tichuan United Nations Environment<br />

Prog<strong>ram</strong>me (UNEP) a din<br />

ta a, khawvel <strong>ram</strong> zawng zawng<br />

deuhthawin hma lak dan turte an<br />

duang a, 'environment tha' <strong>kan</strong><br />

neih leh theih nan hma an la ta<br />

theuh a. Chuta tang chuan kumtin<br />

June ni 5 chu 'World Environment<br />

Day' atan ruat a ni nghal ta a ni.<br />

UNEP hian kawng thum lian<br />

tak tak hmalakna a nei a. Khawvel<br />

venhim, environment lam zir chian<br />

a, thiamna hriatna theh darh, hriselna<br />

leh <strong>kan</strong> chhehvel khawih<br />

pawi thei chemical hriat chhu<strong>ah</strong>a<br />

tarlan te a ni a. Kan <strong>ram</strong> pawh hi<br />

UNEP member <strong>kan</strong> ni ve a, chuvangin<br />

sawrkar hian Foreign Ministry<br />

hnuai<strong>ah</strong> Environment chung-<br />

DAY(June 5 )<br />

chang hi kawng hrang hrangin hma<br />

a la ve mek a ni.<br />

Mihirng khawsak <strong>kan</strong> hautak<br />

tial tial a, mamawh avangin lei leh<br />

a chhunga thil awmte <strong>kan</strong> khawhral<br />

hiau hiau a. Khur chhuak thil te <strong>kan</strong><br />

lai a, thing leh mau te <strong>kan</strong> kit chereu<br />

zo va. Chung chuan sik leh sa a ti<br />

danglam zo va, heng zawng zawng<br />

leh nungchate hi inkunglaihna nei<br />

vek <strong>kan</strong> nih avangin <strong>kan</strong> nitin khawsak<br />

phung<strong>ah</strong> kawng hrang hrangin<br />

<strong>kan</strong> tuar ta hlawm a ni.<br />

Tichuan thing leh mau te phun<br />

that leh a, khawvel hi <strong>ram</strong> ngaw-a<br />

tihring leh turin <strong>ram</strong>tinin m<strong>ah</strong>ni theih<br />

ang angin hma an la mek a ni. Hetih<br />

rual hian heng <strong>ram</strong> ngaw-a khawsa<br />

nungcha tinreng te hi humhalh a<br />

tul em em bawk. Nungcha tam tak<br />

chu khawmuala khawsa an ni a,<br />

tuia cheng nungcha pawh tam tak<br />

an awm. 'Environment', <strong>kan</strong> chheh<br />

vel siam tha leh turin thing leh mau<br />

ringawt ni lo, khawmual leh tuia<br />

nungcha te <strong>kan</strong> humhalh hi tih makmawh<br />

a ni.<br />

Hetih rual hian boruak leh tui<br />

thianghlim neihna kawng<strong>ah</strong> pawh<br />

inthl<strong>ah</strong>d<strong>ah</strong> loh a tul a. Boruak <strong>kan</strong><br />

tih bawlhhlawh vangin van lama min<br />

tuamtu boruak ozone, ni eng laka<br />

min vengtu ber pawh <strong>kan</strong> tikhawlo<br />

zo a. Chuvangin <strong>ram</strong> te hian boruaka<br />

gas tha lo te, mawtawr meikhu,<br />

factory meikhu tihchhu<strong>ah</strong> zat tur te<br />

a theih chen chen an inbithli<strong>ah</strong>sak<br />

ta a ni. Chutiang zel chuan tui, lui<br />

tui, tuifinriat titawp zawnga thil tha<br />

lo leh bawlhhlawh paih mai maina<br />

kawng<strong>ah</strong> pawh invawng thianghlim<br />

turin <strong>ram</strong>tin an inphut a, a theih ang<br />

angin hma an la suau suau a ni.<br />

World Environment Day-<strong>ah</strong> hian<br />

<strong>ram</strong> ang, sawrkar ang chauh ni lo,<br />

mimal te hian m<strong>ah</strong>ni theih ang tawk<br />

theuha heng thu hi pawisa taka <strong>kan</strong><br />

hawiharh ve a hun ta hle. n

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!