05.06.2017 Views

019 Genderi da Politika

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

socialur mecnierebaTa seria<br />

genderi<br />

<strong>da</strong><br />

politika<br />

momzadebulia socialur mecnierebaTa centris<br />

akademiuri stipendiis safuZvelze<br />

intensiuri seminari<br />

socialuri mecnierebebis magistraturisaTvis<br />

lela xomeriki<br />

Tbilisi<br />

2006


socialur mecnierebaTa seria<br />

mTavari re<strong>da</strong>qtori:<br />

enobrivi re<strong>da</strong>qtori:<br />

marine CitaSvili<br />

lia kaWarava<br />

<strong>da</strong>kabadoneba, ydis dizaini:<br />

giorgi bagrationi<br />

© socialur mecnierebaTa centri, 2006<br />

© Center for Social Sciences, 2006<br />

q. Tbilisi, 0108, T. WoveliZis q. # 10<br />

el. fosta: contact@ucss.ge<br />

internet gverdi: www.ucss.ge<br />

wigni momzadebulia <strong>da</strong> gamocemulia `socialur mecnierebaTa<br />

centris” (Center for Social Sciences) mier, fondis OSI – Zug,<br />

bu<strong>da</strong>peStis Ria sazogadoebis institutis umaRlesi ganaTlebis<br />

mxar<strong>da</strong>Weris programis (HESP) finansuri xelSewyobiT<br />

The book has been published by the Center for Social Sciences,<br />

sponsored by the OSI-Zug Foun<strong>da</strong>tion and the Higher Education<br />

Support Program (HESP) of the Open Society Institute-Bu<strong>da</strong>pest.<br />

ISBN: 99940 - 872 - 5 - 8


s a r C e v i<br />

Tema I<br />

qalTa monawileoba politikaSi, qalTa warmomadgenloba<br />

saxelmwifo struqturebSi sxva<strong>da</strong>sxva doneze,<br />

qalTa politikaSi winsvlis Semaferxebeli mizezebi ....................... 6<br />

Tema II<br />

genderuli parametrebi politikur partiebSi..................................... 10<br />

Tema III<br />

saqarTvelos saarCevno sistemis genderuli aspeqtebi.................. 12<br />

Tema IV<br />

specialuri droebiTi zomebi politikaSi<br />

qalisa <strong>da</strong> mamakacis Tanasworobis uzrunvelyofisaTvis ............. 13<br />

Tema V<br />

qalTa politikuri warmomadgenlobis gazrdis strategiebi..... 18<br />

Tema VI<br />

sistemebisa <strong>da</strong> organizaciebis genderuli politika...................... 22<br />

Tema VII<br />

masobrivi informaciis saSualebebis genderuli politika.<br />

mediaSi politikis gaSuqebis genderuli aspeqtebi .......................... 24<br />

Tema VIII<br />

saxelmwifo politika genderuli <strong>da</strong><br />

qalTa problemebis sferoSi ............................................................................ 26<br />

Tema IX<br />

genderuli biujeti ................................................................................................ 30<br />

Tema X<br />

genderuli Tanasworobis uzrunvelyofisaken mimarTuli<br />

politikis ganxorcieleba saqarTveloSi................................................ 31<br />

Tema XI<br />

genderuli politikis ganxorcieleba regionul doneze............... 35<br />

Tema 12<br />

genderuli statistika _ politikis Sefasebis,<br />

analizis, <strong>da</strong>gegmvis instrumenti .................................................................. 37<br />

Tema XIII<br />

genderuli meinstrimingi ................................................................................... 40<br />

Tema XIV<br />

genderuli analizi. cnebis ganmarteba,<br />

genderuli analizis instrumentebi............................................................ 42<br />

savaldebulo literatura ....................................................................................... 44<br />

<strong>da</strong>matebiTi literatura <strong>da</strong> sxva saswavlo masala .................................... 45<br />

GENDER AND POLITICS .................................................................................................46


saswavlo kursis xangrZlivoba: erTi semestri (15 kvira).<br />

saswavlo kursis mizani<br />

saseminaro kursi mimoixilavs genderul problematikas Tanamedrove politikur<br />

TeoriaSi, qalTa politikuri uflebebis koncefciis ganviTarebas, qalTa politikuri<br />

uflebebis <strong>da</strong>cvis saerTaSoriso <strong>da</strong> erovnul samarTlebriv meqanizmebs.<br />

studentebi gaecnobian <strong>da</strong> imsjeleben erTi mxriv, politikaSi qalTa winsvlis<br />

Semafarxebel mizezebze, meore mxriv, qalTa politikuri monawileobis gazrdis<br />

sxva<strong>da</strong>sxva strategiebze. ganxiluli iqneba saxelmwifo genderuli politikis<br />

ZiriTadi mimarTulebebi, genderuli Tanasworobis xelSemwyobi kanonmdebloba<br />

<strong>da</strong> saxelmwifo struqturebi. kursi orientirebulia Teoriuli codnis<br />

paralelurad studentebs aswavlos genderuli analizis instrumentebis gamoyeneba.<br />

amisaTvis kursi isea agebuli, rom konkretuli saleqcio Temis gacnobis<br />

paralelurad, studentebi miRebul codnaze <strong>da</strong>yrdnobiT ganaxorcieleben<br />

qarTuli kanonmdeblobisa <strong>da</strong> politikuri procesebis garkveuli aspeqtebis<br />

genderul analizs.<br />

saswavlo kursis formati<br />

swavlebis dros gamoyenebuli iqneba swavlebis Semdegi formebi: Teoriuli<br />

prezentacia, fasilitirebuli diskusia, konkretuli SemTxvevebis ganxilva,<br />

mcire jgufebSi muSaoba, <strong>da</strong>moukidebeli muSaoba, literaturis <strong>da</strong>muSaveba,<br />

mcire genderuli analizis ganxorcieleba.<br />

swavlis Sedegebi<br />

kursi gavlis Semdeg studentebi SesZleben gamoiyenon genderi, rogorc erTerTi<br />

kategoria politikuri procesebis SeswavlisaTvis <strong>da</strong> gaanalizon sxva<strong>da</strong>sxva<br />

politikuri sistemis, institutebis, programebis genderuli aspeqtebi.<br />

studentebs SeeZlebaT politikaSi genderuli problemebis identificireba <strong>da</strong><br />

sxva<strong>da</strong>sxva tipis genderuli politikebis Se<strong>da</strong>reba. studentebs SeeZlebaT<br />

ganmarton genderuli analizis, genderuli meinstrimingis, genderuli biujetis,<br />

genderuli statistikis cnebebi. SemTxvevebis ganxilvis, saSinao <strong>da</strong>valebebis<br />

Sesrulebisa <strong>da</strong> diskusiebis dros gavarjiSdebian politikis genderuli<br />

eqspertizis ganxorcielebaSi, rac maT SemdgomSi saSualebas miscems miRebuli<br />

codna praqtikula<strong>da</strong>c gamoiyenon.<br />

saswavlo kursis Sinaarsi<br />

Tema I. qalTa monawileoba politikaSi, politikaSi qalTa winsvlis Semaferxebeli<br />

mizezebi, qalTa warmomadgenloba saxelmwifo struqturebSi<br />

sxva<strong>da</strong>sxva doneze<br />

• qalTa warmomadgenlobis dinamika sakanonmdeblo organoebSi<br />

• qalebi adgilobriv TviTmmarTvelobaSi<br />

Tema II. genderuli parametrebi politikur partiebSi<br />

• Si<strong>da</strong> partiuli demokratia <strong>da</strong> qalebis monawileoba<br />

• politikuri partiebi <strong>da</strong> saarCevno procesebSi qalTa monawileobis gazrdis<br />

zomebi<br />

• politikuri partiebis mier kandi<strong>da</strong>tTa rekrutirebisa <strong>da</strong> mxar<strong>da</strong>Weris (maT<br />

Soris, finansuri) formebis mimoxilva<br />

• qalTa seqciebi partiebSi<br />

• genderuli Tanasworobis sakiTxebi partiaTa programebSi<br />

Tema III. saarCevno sistemaTa genderuli aspeqtebi<br />

saarCevno sistemebis gavlena qalTa warmomadgenlobaze politikaSi<br />

amomrCevel qalTa saarCevno qceva, amomrCevel qalTa interesTa jgufebi<br />

4


Tema IV. specialuri droebiTi zomebi politikaSi qalisa <strong>da</strong> mamakacis<br />

Tanasworobis uzrunvelyofisaTvis<br />

• specialuri droebiTi zomebis definicia <strong>da</strong> misi saerTaSoriso<br />

samarTlebrivi CarCo<br />

• samarTlebrivi <strong>da</strong> administraciuli bazisi specialuri droebiTi<br />

zomebisaTvis<br />

• specialuri droebiTi zomebis ganxoricielebis praqtika evropis qveynebSi<br />

• rogor mivaRwioT genderul balanss <strong>da</strong>niSnul sabWoebsa <strong>da</strong> Tanamdebobebze<br />

Tema V. qalTa politikuri warmomadgenlobis gazrdis strategiebi — e. w.<br />

qalTa paraleluri kampaniebi, paritetuli koaliciebi. norvegiis magaliTis<br />

Seswavla.<br />

Tema VI. sistemebisa <strong>da</strong> organizaciebis genderuli politika. genderuli<br />

linzebi. genderulad brma, genderulad gacnobierebuli <strong>da</strong> genderulad<br />

transformaciuli politika. SemTxvevebis Seswavla.<br />

Tema VII. masobrivi informaciis saSualebebis genderuli politika. mediaSi<br />

politikis gaSuqebis genderuli aspeqtebi. mediis genderuli analizis<br />

instrumentis SemuSaveba <strong>da</strong> ramdenime media saSualebis genderuli Seswavlis<br />

ganxorcieleba.<br />

Tema VIII. saxelmwifo genderuli politika<br />

• saxelmwifo genderuli politikis ZiriTadi komponentebi<br />

• genderuli Tanasworobis uzrunvelyofisaken mimarTuli kanonmdebloba<br />

Tema IX. genderuli biujeti. cnebis ganmarteba <strong>da</strong> konceptis Camoyalibebis<br />

mokle istoria. genderuli biujetis mniSvneloba.<br />

Tema X. genderuli Tanasworobis uzrunvelyofisaken mimarTuli politikis<br />

ganxorcieleba saqarTveloSi<br />

• genderuli Tanasworobis uzrunvelyofis instituciuri meqanizmebi<br />

• genderuli Tanasworobis erovnuli samoqmedo gegma<br />

Tema XI. genderuli politikis ganxorcieleba regionul doneze<br />

• sakanonmdeblo meqanizmebi (saaris mxaris magaliTis ganxilva)<br />

• samoqmedo gegmebi <strong>da</strong> programebi<br />

Tema XII. genderuli statistika _ politikis Sefasebis, analizis, <strong>da</strong>gegmvis<br />

instrumenti.<br />

Tema XIII. genderuli meinstrimingis cnebis ganmarteba. politikis sxva<strong>da</strong>sxva<br />

sferoSi genderuli meinstrimingis saukeTeso praqtikebis ganxilva<br />

Tema XIV. genderuli analizi<br />

cnebis ganmarteba, genderuli analizis instrumentebis gacnoba (longves<br />

uflebamosilebaTa CarCo, harvardis analitikuri sqema). SemTxvevis Seswavla<br />

genderuli analizis instrumentis gamoyenebiT.l<br />

Tema XV. struqturebsa <strong>da</strong> organizaciebSi genderuli midgomebis <strong>da</strong>nergvis<br />

Sefaseba. organizaciis genderuli mgrZnobiarobis Sefasebis analitikuri<br />

instrumentis Seswavla.<br />

5


Tema I<br />

qalTa monawileoba politikaSi, qalTa warmomadgenloba<br />

saxelmwifo struqturebSi sxva<strong>da</strong>sxva doneze, qalTa<br />

politikaSi winsvlis Semaferxebeli mizezebi.<br />

qalTa warmomadgenloba politikaSi<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom bevr qveyanaSi qalma warmatebas miaRwia ganaTlebis,<br />

samarTlis, ekonomikis, sportisa Tu xelovnebis sferoebSi, politikur arenaze<br />

qalebi mainc cotani arian. marTalia, meoce saukunis bolosaTvis qveynebis 95%-<br />

Si qalebs mopovebuli hqon<strong>da</strong>T saarCevno uflebebi, 1998 wlisaTvis msoflio<br />

masStabiT qali lideri hyav<strong>da</strong> partiebis mxolod 11%-s, xolo parlamentari<br />

qalebi msoflio parlamentarTa ricxvis 11,4%-s Seadgendnen. 2006 wlisaTvis<br />

msoflios sxva<strong>da</strong>sxva qveynis sakanonmdeblo organoebSi qalTa ricxvma<br />

umniSvnelod moimata <strong>da</strong> saSualod 16,3% Seadgina.<br />

sakanonmdeblo organoebSi qalTa monawileobis saSualo procentuli<br />

maCvenebeli msoflio masStabiT 2006 wlis ianvris mdgomareobiT Semdegnairia:<br />

orive palata erTad<br />

parlamentarTa jamuri<br />

raodenoba<br />

genderulad<br />

<strong>da</strong>calkevebuli statistika<br />

arsebobs<br />

44'204<br />

43'387<br />

kaci 36'827<br />

qali 7'160<br />

qalTa monawileobis % 16.3%<br />

erTpalatiani parlamentebi <strong>da</strong><br />

qve<strong>da</strong> palata<br />

parlamentarTa jamuri<br />

raodenoba<br />

genderulad<br />

<strong>da</strong>calkevebuli statistika<br />

arsebobs<br />

37'269<br />

36'994<br />

kaci 30'887<br />

qali 6'107<br />

qalTa monawileobis % 16.5%<br />

ze<strong>da</strong> palata an senati<br />

parlamentarTa jamuri<br />

raodenoba<br />

genderulad<br />

<strong>da</strong>calkevebuli statistika<br />

arsebobs<br />

6'935<br />

6'993<br />

kaci 5'940<br />

qali 1'053<br />

qalTa monawileobis % 15.1%<br />

6


saSualo maCvenebeli regionebis mixedviT<br />

erpalatiani<br />

parlamentebi<br />

<strong>da</strong> qve<strong>da</strong><br />

palatebi<br />

ze<strong>da</strong><br />

palata an<br />

senati<br />

orive<br />

palata<br />

erTad<br />

skandinaviis qveynebi 40.0% --- 40.0%<br />

amerika 20.1% 19.9% 20.1%<br />

evropa — euTos wevri<br />

qveynebi skandinaviuri<br />

qveynebis CarTviT<br />

evropa — euTos wevri<br />

qveynebi skandinaviuri<br />

qveynebis gamoklebiT<br />

19.0% 16.3% 18.4%<br />

16.9% 16.3% 16.8%<br />

saharis qvemo afrika 16.4% 17.6% 16.6%<br />

azia 16.1% 14.5% 15.9%<br />

wynari okenis qveynebi 12.0% 26.5% 13.9%<br />

arabuli qveunebi 7.0% 5.9% 6.8%<br />

wyaro: parlamentTaSorisi kavSiri (The Inter-parliamentary Union),<br />

http://www.ipu.org/wmn-e/world.htm<br />

qalTa warmomadgenloba sakanonmdeblo organoebSi qveynebis mixedviT ix.<br />

<strong>da</strong>narTSi.<br />

saqarTveloSi sakanonmdeblo organoSi qalTa warmomadgenlobis suraTi<br />

Semdegia:<br />

arCevnebis<br />

TariRi<br />

sakanonmdeblo<br />

organos<br />

<strong>da</strong>saxeleba<br />

1919 w. <strong>da</strong>mfuZnebeli<br />

kreba<br />

deputatTa<br />

saerTo<br />

raodenoba<br />

deputat<br />

qalTa<br />

raodenoba<br />

qalTa<br />

monawileobis<br />

%<br />

130 4 3%<br />

1990 w. uzenaesi sabWo 250 18 7,2%<br />

1992 w. parlamenti 222 14 6,3%<br />

1995 w. parlamenti 250 16 6,4%<br />

1999 w. parlamenti 235 17 7,2%<br />

2004 w. parlamenti 235 22 9,4%<br />

2001 wlis Semodgomaze nino burjanaZe gax<strong>da</strong> saqarTvelos parlamentarizmis<br />

istoriaSi pirveli spikeri qali. 2004 wels isev n. burjanaZe iqna arCeuli<br />

parlamentis Tavmjdomared.<br />

aRmasrulebeli xelisufleba. 1998 wlisa <strong>da</strong> 2000 wlis mTavrobis reorganizaciebis<br />

Sedegad or-ori ministri qali iyo mTavrobaSi. 2003 wels, vardebis<br />

revoluciis win mTavrobaSi 18 ministri<strong>da</strong>n mxolod 2 iyo qali (nino CxobaZe,<br />

garemos <strong>da</strong>cvis ministri <strong>da</strong> sesili gogiberiZe, kulturis ministri). vardebis<br />

revoluciis Semdeg 2004 wlis TebervalSi <strong>da</strong>kompleqtebul ministrTa kabinetSi<br />

7


4 ministri qali iyo (Tamar lebaniZe — garemos <strong>da</strong>cvis ministri, Tamar suluxia —<br />

infrastruqturis ministri, eTer astemirova - ltolvilTa <strong>da</strong> gansaxlebis<br />

ministri, Tamar beruCaSvili — evropasTan integraciis saxelmwifo ministri,<br />

mogvianebiT maT <strong>da</strong>emata sagareo saqmeTa ministri — salome zurabiSvili) <strong>da</strong><br />

ministr qalTa ricxvma mTavrobis wevrTa 20% Seadgina, rac saqarTvelosaTvis<br />

rekorduli maCvenebeli iyo. aRsaniSnavia, rom mTavrobis <strong>da</strong>kompleqtebisas<br />

pirvelad gaesva xazi, genderul maxasiaTebels. 2006 wlis <strong>da</strong>sawyisisaTvis<br />

mTavrobaSi ministr qalTa ricxvi mkveTrad Semcir<strong>da</strong> <strong>da</strong> ministris postze<br />

mxolod erTi qali <strong>da</strong>rCa (samoqalaqo integraciis saxelmwifo ministri —<br />

zinai<strong>da</strong> bestaeva).<br />

qalTa monawileoba politikaSi adgilobrivi TviTmmarTvelobis doneze<br />

saqarTveloSi adgilobriv TviTmmarTvelobaSi qalTa monawileobis<br />

maCveneblebi arc ise saxarbieloa: 1998 wels Catarebuli arCevnebiT sakrebulos<br />

wevrTa Soris qalebma mxolod 14% Seadgines.<br />

2002 wlis arCevnebis Sedegad qalTa ricxvma sakrebuloebSi kidev ufro iklo<br />

<strong>da</strong> pirveli donis TviTmmarTvelobis organoebSi mxolod 11,9% Seadgina.<br />

adgilobriv organoebSi qalTa monawileobis xarisxi regionebis mixedviTac<br />

gansxvavdeba. yvelaze <strong>da</strong>bali procentia eTnikuri umciresobebiT <strong>da</strong>saxlebul<br />

raionebSi, gansakuTrebiT iq, sa<strong>da</strong>c kompaqturad cxovrobs azerbaijaneli<br />

mosaxleoba: magaliTad, marneulSi — 1,9%, bolnisSi 4,7%.<br />

orive arCevnebis Sedegad gamoikveTa Zalze sayuradRebo tendencia: rac<br />

ufro msxvildeba administraciuli erTeuli, miT ufro klebulobs qalTa<br />

procenti adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebSi. 1998 wels soflis<br />

sakrebuloebSi qalebi Seadgenen 15%-s, raionuli mniSvnelobis qalaqebsa <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>bebSi — 13%-s, raionis sakrebuloebSi 9-%-s, did qalaqebSi ki mxolod 7,4%-s.<br />

2002 welsac didi qalqis sakrebuloebSi qalTa ricxvi 7%-s ar scildeba.<br />

ukiduresad arasaxarbielod arian warmodgenili qalebi adgilobrivi TviTmmarTvelobis<br />

xelmZRvanel poziciebze: magaliTad, 1998 wels 60 raionis<br />

sakrebulo<strong>da</strong>n mxolod erTis Tavmjdomare iyo qali (1,6%). SeiZleba iTqvas, rom<br />

sa<strong>da</strong>c meti Zalaufleba <strong>da</strong> resursia, iq naklebi qalia.<br />

2002 wels mkveTrad Semcir<strong>da</strong> qalTa warmomadgenloba raionul sakrebuloebSi,<br />

radganac axali saarCevno kanoniT raionis sakrebulo kompleqtdeba<br />

soflis sakrebuloTa TavmjdomareebiT <strong>da</strong> radganac, qali praqtikulad ver<br />

xvdeba xelmZRvanel postze, Sesabamisad, meore donis TviTmmarTvelobaSic<br />

ukiduresad mcired aris warmodgenili.<br />

2006 wels TviTmmarTvelobis arCevnebi axali kanoniT Catardeba, romelic<br />

TviTmmarTveli erTeulebis gamsxilebasa <strong>da</strong> Sesabamisad, maTi ricxvis mkveTrad<br />

Semcirebas iTvaliswinebs, rac adgilebze politikur konkurencias gazrdis <strong>da</strong><br />

qali kandi<strong>da</strong>tebis Sansebs Seamcirebs. amitom, TviTmmarTvelobis organoebSi<br />

qalTa warmomadgenlobis gazrdisaTvis ga<strong>da</strong>udebeli amocanaa winasaarCevno<br />

periodSi kandi<strong>da</strong>t qalTa mxar<strong>da</strong>mWeri programebis ganxorcieleba.<br />

mniSvnelovania, seriozuli muSaobis warmarTva politikur partiebTan, raTa<br />

partiebSi kandi<strong>da</strong>tTa SerCevis mkafio <strong>da</strong> <strong>da</strong>dgenili procedura Camoyalibdes,<br />

romelSic genderuli xedvac iqneba gaTvaliswinebuli. kargia, qalTa<br />

organizaciebma erToblivi ZalebiT miadevnon Tvalyuri, Tu ramdeni kandi<strong>da</strong>ti<br />

qali hyavs <strong>da</strong>saxelebuli ama Tu im partias. mniSvnelovania aseve, amomrCevel<br />

qalTa samoqalaqo ganaTlebis programebis ganxorcileba, raTa <strong>da</strong>Cqardes maTi<br />

interesebisa <strong>da</strong> moTxovnebis mkafio formulireba, rac aiZulebs politikur<br />

partiebs meti yuradRebiT moekidon qali kandi<strong>da</strong>tebis wamowevasa <strong>da</strong> genderuli<br />

problematikis CarTvas winasaarCevno programebSi.<br />

politikaSi qalTa winsvlis Semaferxebeli mizezebi<br />

wyaro: Women in Parliament: Beyond Numbers, International Institute for democracy and Electoral<br />

Assistance, 1998.<br />

8


gamoyofen politikaSi qalTa rolis gazrdis xelisSemSlel politikur,<br />

socialur, ekonomikur, kulturul <strong>da</strong> fsiqologiur mizezebs.<br />

arsebul politikur sistemebSi bevri <strong>da</strong>brkolebaa qalTa politikaSi<br />

winsvlisaTvis, kerZod:<br />

• politikuri cxovreba <strong>da</strong> saxelmwifo struqturebi maskulinuri modelisaa;<br />

• politikur arenaze mamakacebi dominireben, isini gansazRvraven<br />

politikuri TamaSis wesebs <strong>da</strong> politikosis Sefasebis stan<strong>da</strong>rtebs;<br />

• politikuri cxovreba <strong>da</strong> muSaobis reJimi organizebulia mamakacuri<br />

normebisa <strong>da</strong> mamakacis cxovrebis stilis Sesabamisad;<br />

• politika <strong>da</strong>fuZnebulia `gamarjveba-<strong>da</strong>marcxebisa~ <strong>da</strong> Sejibrisa <strong>da</strong> konfrontacis<br />

modelze <strong>da</strong> ara urTierTpativiscemaze, TanamSromlobasa <strong>da</strong><br />

konsensusis miRwevaze;<br />

• aseTi zedmetad mamakacuri politika aRiqmeba WuWyian saqmed <strong>da</strong> qalebs ar<br />

surT aseT garemoSi moxvedra;<br />

• kandi<strong>da</strong>t qalebs partiebis mxri<strong>da</strong>n naklebi mxar<strong>da</strong>Wera aqvT, maT Soris<br />

finansuri mxar<strong>da</strong>Wera.<br />

gar<strong>da</strong> politikuri sistemebisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli barierebisa, SeiZleba<br />

gamovyoT sxva xelisSemSleli mizezebic:<br />

• saojaxo movaleobebis araTanabari ga<strong>da</strong>nawileba <strong>da</strong> socialuri samsaxurebis<br />

nakleboba qalebs araTanabar pirobebSi ayenebs politikuri<br />

aqtivobisaTvis saWiro drois TvalsazrisiT.<br />

• masobrivi informaciis saSualebebi arasakmarisad warmoadgens qalTa<br />

politikur xmebs, maT Sexedulebebs, liderobis moTxovnebs. es niSnavs, rom<br />

qalebs ar gaaCniaT sakuTari politikuri identifikaciis modeli.<br />

• qalTa ufro <strong>da</strong>bali Semosavali <strong>da</strong> Sesabamisad <strong>da</strong>bali ekonomikuri<br />

statusi, winaswari ganwyoba, rom qalis Semosavali mTlianad ojaxis<br />

saWiroebebze un<strong>da</strong> midiodes araTanabar finansur sastarto pirobebs qmnis<br />

qalisa <strong>da</strong> mamakacisaTvis.<br />

• Zaladobisa <strong>da</strong> kontrolis kerZo Tu sazogadoebrivi formebi, romlebic<br />

gamoiyeneba qalebis mimarT, zRu<strong>da</strong>ven <strong>da</strong> akontroleben qalTa qcevas,<br />

gansakuTrebiT iq, sa<strong>da</strong>c saWiroa ga<strong>da</strong>wyvetilebebis miReba sarisko<br />

situaciaSi.<br />

wyaro: g. aSvordi, genderuli midgomebis <strong>da</strong>nergvis praqtikuli saxelmZRvanelo,<br />

UNDP.<br />

9


Tema II<br />

genderuli parametrebi politikur partiebSi<br />

qalTa monawileoba saqarTvelos politikuri partiebSi<br />

qalTa <strong>da</strong> genderuli sakiTxebi qarTul politikur diskursSi saerTod ar<br />

JRers. arc erT partias jerjerobiT ara aqvs Camoyalibebuli pozicia genderul<br />

sakiTxze; wevrTa genderuli statistikac ki ar warmoebs. gamokiTxvisas isini<br />

aRniSnavdnen, rom am niSniT ar ganasxvaveben TavianT wevrebs <strong>da</strong> kiTxvaze:<br />

“ramdeni qalia Tqvens partiaSi?”, yvelaze tipuri pasuxia _ wevrTa <strong>da</strong>axloebiT<br />

mesamedi.<br />

am Sefasebas a<strong>da</strong>sturebs 1998 <strong>da</strong> 2001 wels Catarebuli gamokiTxvebi 1 ,<br />

romelTa mixedviTac qalebi politikuri partiebis wevrTa saerTo raodenobis<br />

<strong>da</strong>axloebiT 30%-s Seadgenen. qalTa monawileobis procenti gacilebiT <strong>da</strong>balia<br />

partiebis mmarTvel organoebSi. 1995 wels partiaTa centralur xelmZRvanel<br />

organoebSi qalTa ricxvi mxolod 9% iyo, Semdgom ki umniSvnelod moimata <strong>da</strong><br />

11%-s miaRwia.<br />

1997 wels 158 politikuri partii<strong>da</strong>n qalebi xelmZRvanelobdnen aTs<br />

(partiaTa saerTo ricxvis 6%). 1998 wels arsebuli 79 partii<strong>da</strong>n qali lideri<br />

hyav<strong>da</strong> mxolod 4 partias (5%). 1999 wels registrirebuli 124 partii<strong>da</strong>n qalebi<br />

xelmZRvanelobdnen 5 partias (4%).<br />

partiebis programebi qalTa sakiTxebs srulebiT ar iTvaliswinebs. zogierTi<br />

partia Tvlis, rom qveyanaSi Seqmnili saerTo mZime mdgomareobis fonze es<br />

problema jerjerobiT aqtualuri ar aris. bevris azriT, ar aris aucilebeli<br />

qalTa problematikis ga<strong>da</strong>sawyvetad specifikuri, mizanmimarTuli saqmianobis<br />

warmarTva, radgan socialur-ekonomikuri mdgomareobis gamosworeba<br />

avtomaturad moagvarebs qalTa problemebsac. iSviaTi gamonaklisis saxiT<br />

partiul programebSi gvxdeba dedobis xelSewyobis sakiTxi (igulisxmeba<br />

mravalSvilian, martoxela <strong>da</strong> CvilbavSvian de<strong>da</strong>Ta <strong>da</strong>xmareba).<br />

zoga<strong>da</strong>d, qarTul politikur partiebs araTanmimdevruli <strong>da</strong> bundovani<br />

ideologiuri poziciebi aqvT, Sesabamisad, Znelia am bundovan ideologiur<br />

suraTSi mkafio genderuli xedvebisaTvis adgilis moZebna.<br />

im politikuri partiebi<strong>da</strong>n, romlebic Se<strong>da</strong>rebiT mniSvnelovan rols<br />

asruleben politikur cxovrebaSi, qalTa seqciebi erT-or partiaSi Tu aris<br />

Seqmnili, magram ar arian imdenad Zlierni, rom gavlenas axdendnen partiis<br />

prioritetebis Camoyalibebaze. jerjerobiT partiebSi ar Canan genderulad<br />

mgrZnobiare <strong>da</strong> Tanasworobis sakiTxebze samuSaod motivirebuli qalebi,<br />

romlebic SeZlebdnen qarTul politikur diskursSi qalTa <strong>da</strong> genderuli<br />

problematikis wamowevas.<br />

2005 wlis Semodgomaze kavkasiuri institutis mier Catarebuli kvlevis<br />

Sedegebis Tanaxmad partiebis qalTa seqciebi ZiriTa<strong>da</strong>d, saqvelmoqmedo<br />

saqmianobiT arian <strong>da</strong>kavebuli, «qalTa organizaciebis iniciativiT partiebs<br />

bevrjer gauweviaT mravalSviliani <strong>da</strong> invalidi ojaxebisaTvis <strong>da</strong>xmareba. isini<br />

aRricxaven socialurad <strong>da</strong>ucvel ojaxebs, swavloben maT problemebs <strong>da</strong><br />

SesaZleblobebis farglebSi gascemen... finansur <strong>da</strong> sxva materialur<br />

<strong>da</strong>xmarebebs». calkeul SemTxvevebSi politikuri partiebis wevr qalebs<br />

liderobisa <strong>da</strong> sxva saWiro unar-Cvevebis treningebs saerTaSoriso <strong>da</strong><br />

1<br />

xomeriki l., n. CubiniZe, qalebi saqarTvelos politikur partiebSi/cnobari -<br />

saqarTvelos politikur partiaTa cnobari, samoqalaqo kulturis saerTaSoriso<br />

centri, Tbilisi, 1998.<br />

l. xomeriki, S. murusiZe, qalTa monawileoba saqarTvelos politikur partiebSi,<br />

genderuli problematika saqarTveloSi, qalTa ganaTlebisa <strong>da</strong> informaciis centri,<br />

Tbilisi, 2002.<br />

10


adgilobrivi sazogadoebrivi organizaciebi utareben, «Tumca, msgavsi<br />

proeqtebi araregularulia <strong>da</strong> maTSi monawileTa raodenoba SezRudulia 2 ».<br />

partiebSi qalTa rolis gamokveTisaTvis saintereso masalas iZleva partiaTa<br />

saarCevno siebi. maTi Seswavla gviCvenebs, rom im SemTxveveaSic ki, rodesac<br />

partiuli sia genderulad ase Tu ise <strong>da</strong>balansebulia, pirvel aTeulSi qali<br />

kandi<strong>da</strong>tebi praqtikulad ar arian warmodgenili <strong>da</strong> ZiriTa<strong>da</strong>d siis bolo<br />

adgilebze gvxvdebian, rac aisaxeba kidec arCevnebis Sedegebze.<br />

saqarTvelos politikuri partiebSi qalTa monawileobis zr<strong>da</strong>s bevri mizezi<br />

aferxebs; maTgan erT-erTi mTavaria Si<strong>da</strong>partiuli demokratiis zogadi<br />

ganuviTarebloba. im pirobebSi, roca partiebis organizaciuli struqtura ar<br />

aris demokratiuli <strong>da</strong> <strong>da</strong>uxvewavia Si<strong>da</strong>partiuli arCevnebis sistema,<br />

qalebisaTvis Zalian Znelia partiul ierarqiaSi <strong>da</strong>winaureba. kavkasiuri<br />

institutis mier Catarebuli zemoT naxsenebi kvlevis Sedegebis Tanaxmad,<br />

qarTul partiebSi wevrebs Soris urTierToba araformalur, erTmaneTis mimaT<br />

pirad ndobazea <strong>da</strong>myarebuli <strong>da</strong> naklebi yuradReba eqceva zoga<strong>da</strong>d aRiarebul<br />

principebsa <strong>da</strong> formalurad gansazRvrul procedurebs, partiebis wevrebis<br />

umravlesobis TqmiT, maT Soris urTierToba ojaxuri urTierTobebis msgavsia.<br />

ara<strong>da</strong>, rac ufro naklebad patronaJulia partiaSi <strong>da</strong>winaurebisa <strong>da</strong><br />

saarCevno siebSi moxvedris sistema, miT ufro advilia qalebisaTvis partiaSi<br />

Tanamdebobrivi winsvla. Sesabamisad, partiebSi mkafio Si<strong>da</strong> procedurebis<br />

arseboba, erTi mxriv, Si<strong>da</strong> partiuli marTvis demokratiuli modelis<br />

Camoyalibebas moemsaxureba, meore mxriv ki, partiul struqturebSi genderuli<br />

balansis miRwevasac Seuwyobs xels.<br />

genderuli sakiTxebis politikur dRis wesrigSi moxvedras isic aferxebs,<br />

rom ar momx<strong>da</strong>ra qalTa, rogorc amomrCevelTa specifikuri jgufis, interesTagamokveTa<br />

<strong>da</strong> am interesTa garSemo konsolidireba, rac aiZuleb<strong>da</strong><br />

politikur partiebs eRiarebinaT qalTa <strong>da</strong> genderuli problematika <strong>da</strong><br />

CaerToT TavianT programebSi.<br />

saSinao <strong>da</strong>valeba studentebisaTvis: kiTxvaris SemuSaveba politikuri<br />

partiebis analizisaTvis <strong>da</strong> saqarTvelos politikur partiebSi qalTa<br />

monawileobis analizi (wevroba, xelmZRvaneli organoebi, ga<strong>da</strong>wyvetilebis<br />

miRebis meqanizmi, saarCevno siebi, saarCevno programebi, muSaoba amomrCevel<br />

qalebTan).<br />

2 saqarTvelos politikuri landSafti, politikuri partiebi: miRwevebi, gamowvevebi <strong>da</strong><br />

perspeqtivebi, re<strong>da</strong>qtorebi: gia nodia, alvaro pinto sqoltabaxi, mSvidobis. demokratiis<br />

<strong>da</strong> ganviTarebis kavkasiuri instituti, niderlandebis mravalpartiuli<br />

demokratiis instituti, Tbilisi, 2006 w.<br />

11


Tema III<br />

saqarTvelos saarCevno sistemis genderuli aspeqtebi<br />

saqarTveloSi tardeba 3 saxis arCevnebi: parlamentis, prezidentis <strong>da</strong><br />

TviTmmarTvelobis organoTa arCevnebi.<br />

arCevnebs aregulirebs saqarTvelos saarCevno kodeqsi. saqarTveloSi 75 saar-<br />

Cevno olqia.<br />

parlamentis arCevnebi tardeba Sereuli principiT: maJoritaruliT <strong>da</strong> proporciuliT.<br />

adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebic aseve ori sistemiT<br />

tardeba: maJoritaruliTa <strong>da</strong> proporciuliT.<br />

zoga<strong>da</strong>d, sxva<strong>da</strong>sxva qveynebis magaliTze, iTvleba rom proporciuli sistema<br />

ufro xelsayrelia qalebisaTvis vidre maJoritaruli, parlamentis arCevnebis<br />

dros es saqarTveloSic asea, parlamentSi arCeuli 22 deputati qali<strong>da</strong>n mxolod<br />

samia maJoritaruli wesiT arCeuli (kerZod, quTaisis (nino burjanaZe),<br />

bolnisisa (sofio larculiani) <strong>da</strong> yvarlis (nana patarkaciSvili) saarCevno<br />

olqi<strong>da</strong>n.<br />

rac Seexeba adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebs, sa<strong>da</strong>c adgilebze 1998<br />

wlisa <strong>da</strong> 2002 wlis arCevnebze airCeo<strong>da</strong> 1100 pirveli donis adgilobrivi<br />

sakrebulo, <strong>da</strong> arCevnebi naklebad konkurentuli iyo, aq ar Cans didi gansxvaveba<br />

imaSi, qalebis arCevisaTvis romeli sistemaa ufro sasargeblo.<br />

ra SeiZleba post-sabWoTa saarCevno gamocdilebi<strong>da</strong>n CaiTvalos sakanonmdeblo<br />

TvalsazrisiT yvelaze xelisSemSlelad qalebisaTvis?<br />

2002 wlis mowvevis raionis sakrebuloebi aris e.w. asocirebuli sakrebuloebi <strong>da</strong><br />

Sedgeba raionSi Semavali pirveli donis sakrebulos Tavmjdomareebisagan.<br />

amitom, radganac qali iSviaTad xdeba sakrebulos Tavmjdomare, Sesabamisad 2002<br />

wlis mowvevis raionul sakrebuloebSi bevrad naklebi qali Sevi<strong>da</strong> (praqtikulad<br />

ar arian qalebi raionis doneze). 1998 wlis arCevnebSi raionis sakrebuloebi<br />

pir<strong>da</strong>pir airCeodnen <strong>da</strong> maTSi iyo garkevuli procenti qalebisa. kerZod, raionis<br />

sakrebuloebSi qalTa ricxvi 9-%-s Seadgen<strong>da</strong>.<br />

aseve sayuradReboa, rom Tu 1998 wels did qalaqebSi qalTa warmomadgenloba<br />

sakrebuloebSi iyo 7,8%, 2002 wels arCeul quTaisisa <strong>da</strong> rusTavis sakrebuloSi<br />

arc erTi qali deputati ar aris. es SeiZleba avxsnaT imiT, rom 2002 wlis<br />

adgilobriv arCevnebze partiebi meti SemarTebiT ibrZodnen, radgan es arCevnebi<br />

2003 wlis saparlamento arCevnebis tramplinad aRiqmebo<strong>da</strong>, meorec SesaZloa<br />

imiT, rom arCevnebi 1998 wlisagan gansxvavebiT amjerad maJoritarulad Catar<strong>da</strong>.<br />

sakanonmdeblo doneze problema is aris, rom saarCevno kodeqsi genderulad<br />

neitraluria <strong>da</strong> ar iTvaliswinebs garkveul xelSeswyobas genderuli<br />

Tanasworobis miRwevisaTvis. amitom, genderuli TvalsazrisiT misi mTavari<br />

naklic es aris.<br />

12


Tema IV<br />

specialuri droebiTi zomebi politikaSi<br />

qalisa <strong>da</strong> mamakacis Tanasworobis uzrunvelyofisaTvis<br />

kvotebi qalTa politikuri warmomadgenlobis gasazrdelad<br />

radgan politikaSi qalTa ricxvi nela izrdeba, msoflios bevr qveyanaSi<br />

qalebi moiTxoven efeqturi meTodebis gamoyenebas politikaSi genderuli<br />

balansis misaRwevad. kvota erT-erTi aseTi efeqturi meqanizmia, romelic<br />

saSualebas iZleva naxtomiseburad gavzardoT politikos qalTa raodenoba.<br />

amitom genderuli Tanasworobis bevri momxre kvotebs imediT uyurebs. amave<br />

dros kvotebis sistema badebs bevr seriozul kiTxvas <strong>da</strong>, xSirad, Zalian<br />

seriozul winaaRmdegobas awydeba. ra aris kvotebis ganxorcielebis saukeTeso<br />

gza? ra argumentebi arsebobs kvotebis <strong>da</strong>sacavad <strong>da</strong> mis sawinaaRmdegod?<br />

ra aris kvota?<br />

kvotebis ideis safuZvelia, ga<strong>da</strong>laxos politikisagan qalebis izolirebis<br />

arsebuli mdgomareoba <strong>da</strong> CarTos qalebi politikur procesSi.<br />

kvotebis sistema qalebis politikaSi CarTvis pasuxismgeblobas akisrebs ara<br />

calkeul qalebs, aramed politikur partiebs, romlebic politikaSi<br />

rekrutirebis process akontroleben.<br />

kvotas sxvagvarad specialuri droebiTi zomebs uwodeben, radganac is<br />

warmoadgens droebiT RonisZiebas, romelic manamde moqmedebs, sanam<br />

politikaSi qalTa monawileobis barierebi <strong>da</strong>iZleva.<br />

kvotebi SeiZleba iyos kanonmdeblobiT gansazRvruli an<strong>da</strong> SeiZleba iyos Si<strong>da</strong><br />

partiuli, anu politikuri partiebis mier iyos <strong>da</strong>wesebuli.<br />

saxelmwifo kanonmdeblobiT gansazRvruli kvotebis ganxorcieleba Se<strong>da</strong>rebiT<br />

ioli gansaxorcielebelia <strong>da</strong>niSvniT adgilebze, vidre arCeviTze, radganac<br />

arCevnebis dros kvotebis sistema exeba demokratiuli procesis safuZvlebs <strong>da</strong><br />

SeiZleba Seejaxos amomrCevelTa mier arCevanis Tavisuflad ganxorcielebis<br />

ideas, TumcaRa kandi<strong>da</strong>tebis nominaciis procesze amomrCevlebis met-naklebi<br />

gavlenis miuxe<strong>da</strong>vad, saarCevno sistemebis umravlesobaSi kandi<strong>da</strong>tebis SerCeva<strong>da</strong>saxelebis<br />

prerogativa politikur partiebis xelSia.<br />

saxelmwifo kanonmdeblobiT gansazRvruli kvotebis erT-erTi saxeobaa e. w.<br />

rezervirebuli adgilebi. rezervirebuli adgilebis sawinaaRmdegoa is<br />

argumenti, rom zogierT qveyanaSi, sa<strong>da</strong>c demokratiuli sistema ar aris<br />

srulyofili, xelisuflebas SeuZlia kvotebis sistema Tavis sasargeblod<br />

gamoiyenos. specialurad SerCeuli qalebiT miiRos Tavisi morCili jgufi <strong>da</strong><br />

Tanac Tavi moiwonos politikaSi qalTa <strong>da</strong>winaurebisaTvis xelSewyobiT.<br />

qalTa moZraobis mxri<strong>da</strong>n rezervirebuli adgilebis kritika (miT ufro Tu aseTi<br />

adgilebis ricxvi 1/3-s ar aRemateba an amaze mcirea) efuZneba arguments, rom<br />

aseTi sistema aferxebs qalTa ricxvis zr<strong>da</strong>s, mas Semdeg, roca moTxovna<br />

Sesrulebulia.<br />

`kvota avadmyofobis wamalia, magram gverdiTi movlenebica aqvs. kvotas<br />

SeuZlia gamoiwvios erTgvari ze<strong>da</strong> zRvaris <strong>da</strong>weseba qalTa<br />

monawileobisaTvis. agreTve, mas SeiZleba ar mohyves avtomaturad<br />

politikuri kulturis ganviTareba.~<br />

kristin pinta, inter-saparlamento kavSiri<br />

13


kvotebi politikur partiebSi. kvotirebis efeqturi <strong>da</strong> warmatebuli nimuSia<br />

Si<strong>da</strong> partiuli kvotebi. aseTi kvotebi gamoiyeneba CrdiloeTis qveynebSi, sa<strong>da</strong>c<br />

qalTa warmomadgenloba politikaSi yvelaze maRalia. (1998 wlis monacemebiT<br />

SvedeTis parlamentSi qalebi Seadgenden 40%-s, norvegiaSi 38%-s, fineTsa <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>niaSi 34%-s).<br />

arc konstitucia <strong>da</strong> arc saarCevno kanoni ar awesebs qalTa maRali<br />

warmomadgenlobis aucileblobas. qalTa ricxvis gazr<strong>da</strong> politikaSi<br />

ukavSirdeba partiebis qalTa seqciebisa <strong>da</strong> qalTa organizaciebis zewolas<br />

politikur partiebze. aseTi moTxovnis sapasuxod, raTa ar <strong>da</strong>ekarga iseT<br />

amomrCevelTa mxar<strong>da</strong>Wera, romelTa simpaTiac genderulad <strong>da</strong>balansebul<br />

partiebis mxares ixrebo<strong>da</strong>, zogierTma partiam ga<strong>da</strong>wyvita genderuli kvotebis<br />

sistema SemoeRo partiis SigniT. 1970-80 wlebSi kvotebi SemoiRes memarcxene<br />

partiebma. centristuli <strong>da</strong> memarjvene partiebis umetesobas aseTi RonisZiebebi<br />

im xanad araliberalurad miaCn<strong>da</strong>T.<br />

1983 wlis norvegiis leiboristulma partiam ga<strong>da</strong>wyvita, rom `yvela arCevnebze<br />

TiToeuli sqesis kandi<strong>da</strong>tebi un<strong>da</strong> warmoadgendnen minimum 40%-s~.<br />

1988 wels <strong>da</strong>niis social-demokratiulma partiam ganacxa<strong>da</strong> `TiToeul sqess aqvs<br />

ufleba warmoadgendes sul mcire 40%-s partiis kandi<strong>da</strong>tTa siaSi adgilobrivi<br />

<strong>da</strong> regionaluri arCevnebisaTvis. Tu ar iqna sakmarisi raodenoba TiToeuli<br />

sqesis kandi<strong>da</strong>tebis, es ufleba srulad ver ganxorcieldeba~. es wesi 1996 wels<br />

gauqm<strong>da</strong>.<br />

1994 wels SvedeTis social-demokratiulma partiam SemoiRo principi `yoveli<br />

meore siaSi qali un<strong>da</strong> iyos~.<br />

partiebi, kvotebs ara mxolod sxva<strong>da</strong>sxva donis arCevnebis dros iyeneben, aramed<br />

Si<strong>da</strong>partiuli struqturebisa <strong>da</strong> xelmZRvanelobis arCevisTvisac.<br />

kvotebis SemoRebas skandinaviis qveynebSi ori ZiriTadi winaaRmdegoba hqon<strong>da</strong>:<br />

xan<strong>da</strong>xan Znelia qali kandi<strong>da</strong>tebis saTanado ricxvis moZieba, meorec xSirad<br />

problematuria partiis inkumbenti mamakaci wevrebis gverdiT gaweva qalis<br />

<strong>da</strong>sawinaureblad. SvedeTSi <strong>da</strong> <strong>da</strong>niaSi adgilobriv arCevnebSi inkumbentebis 2/3-s<br />

xelaxla irCeven. maTi umetesoba mamakacia <strong>da</strong> cxadia, isini ewinaaRmdegebodnen<br />

qalebisaTvis kvotebis SemoRebas, radganac eSino<strong>da</strong>T adgilebis <strong>da</strong>kargva.<br />

am tipis konfliqtis Sesamcireblad partiebi iyeneben Semdeg strategias:<br />

<strong>da</strong>niis social-demokratiulma partiam, rodesac Si<strong>da</strong> partiul postebze 40%-<br />

iani kvota <strong>da</strong>awesa, gazar<strong>da</strong> komitetis wevrTa ricxvi, ise rom mamakacma wevrebma<br />

ar <strong>da</strong>karges TavianTi adgilebi. aseve, Tu manamde partiis xelmZRvanels erTi<br />

moadgile hyav<strong>da</strong>, <strong>da</strong>amates kidev erTi posti moadgilis, romelze<strong>da</strong>c qali<br />

airCies.<br />

calkeuli qveynebis gamocdileba kvotebis gamoyenebis sferoSi<br />

radganac ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebis organoebSi qalTa warmomadgenlobis zrdis<br />

koeficienti mcirea, politikaSi genderuli dibalansis <strong>da</strong>saZlevad msoflios<br />

70-ze met qveyanaSi moisinja iseTi specialuri RonisZiebebi, rogoricaa<br />

saarCevno kvotebi. rogorc aRvniSneT, kvotebi mravalferovania, konstituciiT<br />

an kanonmdeblobiT <strong>da</strong>wesebuli<strong>da</strong>n <strong>da</strong>wyebuli politikuri paartiebis mier<br />

nebayoflobiT SemoRebuli Si<strong>da</strong>partiuli kvotebiT gaTavebuli.<br />

mimovixiloT ramdenime qveynis gamocdileba kvotebis gamoyenebis sferoSi.<br />

wyaro: genderuli kvotebis globaluri monacemTa baza, demokratiisa <strong>da</strong><br />

arCevne-bis saerTaSoriso instituti <strong>da</strong> stokholmis unoversiteti<br />

(http://www.quotaproject.org/).<br />

14


norvegia<br />

norvegia Si<strong>da</strong>partiuli kvotebis gamoyenebis pioneria. memarcxene socialistur<br />

partias (SV) 1975 wli<strong>da</strong>n aqvs SemoRebuli 40% kvota orive sqesisaTvis. aseve<br />

axorcielebs siaSi sxva<strong>da</strong>sxva sqesis kandi<strong>da</strong>tTa monacvleobis wess (zipping<br />

system).<br />

40% kvota orive sqesisaTvis aseve <strong>da</strong>wesebuli aqvs norvegiis leiboristuli<br />

partias 1983 wli<strong>da</strong>n, centristul partias 1989 wli<strong>da</strong>n, qristanul saxalxo<br />

partias 1993 wli<strong>da</strong>n.<br />

germania<br />

germaniSi kvotebi arc konstituciiTa gansazRvruli <strong>da</strong> arc saarCevno kanoniT.<br />

magram politikuri partiebi iyeneben Si<strong>da</strong>partiul kvotebs saarCevno siis<br />

formirebisas. magaliTad, demokratiuli socializmis partia (PDS) iyenebs 50%<br />

kvotas partiul siebSi. aliansi 90/mwvaneebic 1986 wli<strong>da</strong>n iyeneben aseve 50%-ian<br />

kvotas. qristian-demokratiul partiaSi 1996 wli<strong>da</strong>n <strong>da</strong>wes<strong>da</strong>, rom siaSi minimum<br />

yoveli mesame kandi<strong>da</strong>ti qali un<strong>da</strong> iyos. social-demokratiuli partiam (SPD)<br />

kvotebis sistema SemoiRo 1988 wli<strong>da</strong>n. 1990 wlisaTvis mizani iyo 25% qali<br />

kandi<strong>da</strong>tis CarTva siebSi, 1994 wlisaTvis 33%-s, <strong>da</strong> 1998 wlisaTvis ki ukve 40%-<br />

isa. 40%-iani genderuli kovta moiTxovs aseve, siis ise agebas, rom siis bolo<br />

adgilebze mxolod erTi sqesi ar moxvdes, risTvisac siaSi minimum yoveli mexuTe<br />

mainc iyos gansxvavebuli sqesis, vidre wina oTxeuli.<br />

rakiRa 80-iani wlebi<strong>da</strong>n TiTqmis yvela partiam <strong>da</strong>uWira mxari sakanonmdeblo<br />

organoebSi qalTa monawileobis gazrdisaTvis mizanmimarTuli saqmianobis<br />

ganxorcielebas, bundestagSi qalTa ricxvi gaizar<strong>da</strong> 10%-<strong>da</strong>n (1983 w.) 20%-mde<br />

(1990 w.), 1997 w. gax<strong>da</strong> 26,6%, 2005 wlisaTvis ki 31,8%-s miaRwia.<br />

didi britaneTi<br />

britaneTSi didi xnis manZilze qalebi mxars uWerdnen konservatiul partias <strong>da</strong><br />

iTvlebodnen konservatorTa `saidumlo iaraRad~. 1990 wlebSi konservatiuli<br />

partia mivi<strong>da</strong> <strong>da</strong>skvnamde, rom qalTa mdgomareobaSi momx<strong>da</strong>ri radikaluri<br />

cvlilebebis Semdeg, mas erTxel <strong>da</strong> samu<strong>da</strong>mod ar hqon<strong>da</strong> garantirebuli qali<br />

amomrCevlebis mxar<strong>da</strong>Wera. partiam <strong>da</strong>iwyo qalebis mimarT pozitiuri<br />

deklaraciebis <strong>da</strong> saqmianobis ganxorcieleba. 1992 wlis saparlamento arCevnebis<br />

Semdeg partiis Tavmjdomarem n. faulerma mouwo<strong>da</strong> Tavis partias waredginaT ara<br />

nakleb 100 qali kandi<strong>da</strong>tisa, parlamentis Semdgomi arCevnebisaTvis. marTalia, es<br />

mizani bolomde ver iqna miRweuli, magram 1997 wlis arCevnebze konservatorebma<br />

waradgines 67 kandi<strong>da</strong>ti qali.<br />

liberal-demokratiul partias aqvs wesi, rom yovel saarCevno olqSi<br />

kandi<strong>da</strong>tTa CamonaTvalSi arc erTi sqesi ar un<strong>da</strong> iyos erT mesamedze naklebi.<br />

aseve, partiam gamoiyena saarCevno siaSi sxva<strong>da</strong>sxva sqesis kandi<strong>da</strong>tTa<br />

monacvleobis principi evropis parlamentis arCevnebze 1999 wels.<br />

leiboristuli partiisaTvis, romelic 18 wlis ganmavlobaSi (1979-<strong>da</strong>n 1997<br />

wlamde) opoziciaSi iyo, qalTa <strong>da</strong>winaureba partiaSi amomrCevelTa Soris<br />

mxar<strong>da</strong>Weris gazrdis erT-erTi gza aRmoCn<strong>da</strong>. genderuli demokratiis<br />

gafarToeba iyo nawili partiis zogadi modernizaciisa <strong>da</strong> demokratizaciisa,<br />

ramac xeli Seuwyo leiboristebis gamarjvebas. partiam Seicvala Tavisi<br />

`mamakacuri~ imiji <strong>da</strong> 80-iani wlebis bolos SeimuSava genderuli kvotirebis<br />

programa. <strong>da</strong>wes<strong>da</strong> 40%-iani genderuli kvota partiis yvela arCeviTi<br />

15


organosaTvis <strong>da</strong> <strong>da</strong>isaxa gegma saparlamento fraqciaSi qalTa ricxvs mieRwia<br />

50%-Tvis. es bolo debulebis Sesrulebas bevri siZnele axl<strong>da</strong>, radganac<br />

britaneTSi moqmedebs maJoritaruli saarCevno sistema, erTman<strong>da</strong>tian olqebi<strong>da</strong>n<br />

airCeva TiTo deputati.<br />

leiboristulma partiam 1992 wels ga<strong>da</strong>wyvita gaTavisuflebuli, vakanturi<br />

adgilebis 50%-ze mxolod qalebis <strong>da</strong>esaxelebina. magram es ga<strong>da</strong>wyvetileba<br />

gasaCivr<strong>da</strong> <strong>da</strong> 1996 wels sasamarTlom is gaauqma, rogorc mamakacebisaTvis<br />

diskriminaciuli <strong>da</strong> 1975 wels miRebuli “sqesebis diskriminaciis aqtTan”<br />

SeuTavsebeli. Sotlandiis parlamentisa <strong>da</strong> uelsis erovnuli ansambleis 1999<br />

wlis arCevnebisaTvis leiboristulma partiam gamoiyena mezobeli saarCevno<br />

olqebis <strong>da</strong>wyvilebis sistema. TiToeul wyvilisaTvis am ori olqis partiis<br />

wevrebi ikribebodnen <strong>da</strong> erTad irCevdnen erT qalsa <strong>da</strong> erT mamakac kandi<strong>da</strong>ts.<br />

partiis TiToeul wevrs hqon<strong>da</strong> ori xma erTi qali kandi<strong>da</strong>tis asarCevad <strong>da</strong> erTic<br />

mamakaci kandi<strong>da</strong>tisaTvis.<br />

2001 wels parlamentma miiRo sqesTa diskriminaciis (saarCevno kandi<strong>da</strong>tebis)<br />

aqti, romelic SesaZleblobas aZlevs politikur partias ganaxorcielos<br />

pozitiuri qmedebebi (positive action) qal kandi<strong>da</strong>tTa sasargeblod, ise rom ar<br />

<strong>da</strong>arRvios Sromis kanonmdebloba.<br />

safrangeTi<br />

safrangeTSi genderuli kvotebis aucilebloba konstituciiT aris<br />

gansazRvruli. 1999 wels konstituciaSi Sevi<strong>da</strong> <strong>da</strong>meteba, romlis mixedviTac<br />

“kanonmdebloba mxars uWers qalisa <strong>da</strong> kacisaTvis saarCevno man<strong>da</strong>tTa Tanabar<br />

misawvdomobas” <strong>da</strong> politikurs partiebs akisrebs Tanabari misawvdomobis<br />

uzrunvelyofis pasuxismgeblobas. am Sesworebas “paritetuli reforma” ewo<strong>da</strong>.<br />

200 wels axali saarCevno kanoniT ganisazRvra, rom paritetuli reforma<br />

50%-50% Seexeba yvela donis proporciul arCevnebs:<br />

• municipalur arCevnebs qalaqebisaTvis, sa<strong>da</strong>c 3 500 meti mcxovrebia;<br />

• senatis arCevnebs, proporciulad arCeuli senatorTa man<strong>da</strong>tebisaTvis;<br />

• regionul arCevnebs;<br />

• evropis parlamentis arCevnebs;<br />

• parizis sabWos arCevnebs;<br />

• parizis, lionisa <strong>da</strong> marselis raionis sabWoebis arCevnebs.<br />

es reforma moiTxovs aseve partiebis mier <strong>da</strong>saxelebul kandi<strong>da</strong>tTa Soris<br />

genderuli balansis <strong>da</strong>cvas safrangeTis parlamentis arCevnebisas, romelic<br />

orturiani maJoritaruli sistemiT tardeba.<br />

2000 wlis saarCevno kanonma <strong>da</strong>awesa finansuri <strong>da</strong>sja im politikuri<br />

organizaciebisaTvis, romlebic ar <strong>da</strong>icavdnen <strong>da</strong>saxelebul kandi<strong>da</strong>tTa Soris<br />

genderul balanss. safrangeTSi saxelmwifo finansirebas politikuri<br />

organizaciebisaTvis didi mniSvneloba aqvs. magaliTad, 1999 wels saxelmwifo<br />

dotaciam Seadgina politikuri subieqtebis mTeli Semosavlis 51 procenti.<br />

saxelmwifosagan miRebuli finansebi mcirdeba, Tu pariteti<strong>da</strong>n ga<strong>da</strong>xra gacdeba<br />

2%-s. amgvarad, partia, romelic <strong>da</strong>asaxelebs 49% qal kadi<strong>da</strong>ts <strong>da</strong> 51% mamakacs<br />

ar <strong>da</strong>jarimdeba, magram meti gansxvavebis SemTxvevaSi <strong>da</strong>jarimdeba, Semdegi wesiT:<br />

Tu partiis mier wardgenili qali <strong>da</strong> mamakaci kandi<strong>da</strong>tebis ricxvi 2%-ze metad<br />

gansxvavdeba, maSin saxelmwifo <strong>da</strong>xmareba mcirdeba am gansxvavebis naxevriT.<br />

magaliTad, Tu partiim waradgina 60% mamakaci kandi<strong>da</strong>ti, xolo 40% qali,<br />

gansxvaveba 20%-is toli iqneba <strong>da</strong> maSin partias saxelmwifo <strong>da</strong>xmareba<br />

Seumcirdeba 10%-iT.<br />

16


municipalur doneze ki, sa<strong>da</strong>c arCevnebi proporciuli sistemiT tardeba,<br />

kvotebi kidev ufro efeqturad tardeba: saarCevno administracia ubralod ar<br />

gaatarebs registraciaSi iseTi partiis sias, romelic paritetis moTxovnas ar<br />

Seesabameba.<br />

politikuri partiebi<strong>da</strong>n safrangeTis socialistur partias (Parti Socialiste) 1990<br />

wli<strong>da</strong>n hqon<strong>da</strong> 50% kvota saarCevno siebisaTvis.<br />

aRmosavleT evropis qveynebi<br />

sloveniaSi gaerTianebul social-demokratebs hqon<strong>da</strong>T 33% kvota orive<br />

sqesisaTvis.<br />

poloneTSi 30% kvota orive sqesisaTvis SemoRebuli aqvs sam partias:<br />

demokratiul memarcxene alianss, Sromis kavSirsa <strong>da</strong> Tavisuflebis kavSirs.<br />

CexeTis social-demokratiul partii<strong>da</strong>n arCeulTa 25% un<strong>da</strong> iyos qali. Tu<br />

partiis adgilobrivi organizacia ver <strong>da</strong>asaxelebs 25%-s qali kandi<strong>da</strong>tebisa,<br />

maSin social-demokratebis qalTa organizacias aqvs ufleba <strong>da</strong>asaxelos<br />

eqstrakandi<strong>da</strong>tebi kvotis Sesavsebad.<br />

ungreTis socialistur partias <strong>da</strong>wesebuli aqvs 20% kvota qalebisaTvis.<br />

baltiis qveynebi<br />

litvis social-demokratiul partias aqvs <strong>da</strong>wesebuli kvota - minimum 1/3 orive<br />

sqesisaTvis.<br />

genderuli kvotirebis <strong>da</strong>debiTi mxareebi <strong>da</strong> siZneleebi<br />

kvotebis warmatebul sistemas mosdevs:<br />

• partiebis mier aqtiuri politikis warmoeba kvalificiuri kandi<strong>da</strong>ti<br />

qalebis mosazi<strong>da</strong>d;<br />

• qalebs saSualeba eZlevaT gavlena moaxdinon ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebis<br />

procesze;<br />

• politikaSi Cndeba qalTa kritikuli masa, romelsac SeuZlia gavlena<br />

moaxdinos politikur normebsa <strong>da</strong> kulturaze.<br />

kvotebis ganxorcielebas partiisaTvis Semdegi <strong>da</strong>debiTi mxareebi aqvs:<br />

• partias emateba axali resursi, izrdeba partiaSi aqtiuri wevri qalebis<br />

ricxvi;<br />

• partia ukeT muSaobs amomrCevel qalebTan, Sesabamisad izreba partiis<br />

mxar<strong>da</strong>mWer qalTa ricxvi.<br />

kvotebis SemoRebas Tan sdevs siZneleebi:<br />

_ kvotebis SemoReba imisTvisaa saWiro rom qalebi gaaZlieros, magram Tu qalebi<br />

ukve garkveul Zalas ar floben, kvotebis SemoRebas ver miaRweven, radgan,<br />

rogorc wesi, kvotebis <strong>da</strong>weseba gaafTrebul winaaRmdegobas awydeba.<br />

_ kvotebis efeqturad asamuSaveblad aucilebelia kandi<strong>da</strong>ti qalebis mozidva.<br />

Zneli ar aris politikur saqmianobaSi ukve CarTuli qalebis <strong>da</strong>Tanxmeba ze<strong>da</strong><br />

poziciebze wasawevad. Znelia, qalebis pirveladi <strong>da</strong>intereseba politikaSi<br />

monawileobis misaRebad adgilobriv doneze.<br />

_ gamocdileba gviCvenebs, rom sami arCevnebi mainc aris saWiro, rom kvotebis<br />

sistema srulyofilad amuSavdes.<br />

_ kvotebis bevr momxres hgonia, rom kamaTi <strong>da</strong> konfliqti kvotebis garSemo<br />

droebiTi movlenaa <strong>da</strong> mis miRebasTan erTad Sewydeba, magram gamocdileba<br />

a<strong>da</strong>sturebs, rom amgvari debatebi merec ar wydeba.<br />

17


Tema V<br />

qalTa politikuri warmomadgenlobis gazrdis strategiebi<br />

politikaSi qalTa warmomadgenlobis warmatebuli gazr<strong>da</strong><br />

(norvegiis magaliTi)<br />

wyaro: Jill M. Bystydzienski, Women in Politics in Norway/Women and Politics,<br />

Vol. 8, Haworth Press, Inc. 1988.<br />

1969 wels norvegiis parlamentSi qalebi mxolod 9%-iT iyvnen warmodgenili.<br />

1970 wels adgilobriv TviTmmrTvelobaSi iyo 17% qali, 1975 wels qalTa ricxvi<br />

25% gax<strong>da</strong>, 1983 wels ki 33%. rogor <strong>da</strong> ratom miaRwies norvegielma qalebma<br />

uCveulod maRal warmomadgenlobas politikaSi? qalTa politikaSi winsvlis ra<br />

xelSemwyobi socialuri <strong>da</strong> politikuri winapirobebi arsebob<strong>da</strong>?<br />

istoriuli <strong>da</strong> kulturuli faqtorebi:<br />

• istoriulad norvegiaSi Zlieria Tanasworobisa <strong>da</strong> socialuri<br />

samarTlianobis Rirebulebebi. norvegielTa rwmeniT, saxelmwifo un<strong>da</strong><br />

asrulebdes ekonomikuri <strong>da</strong> socialuri gansxvavebebis gamaTanabrebel rols<br />

<strong>da</strong> exmarebodes im jgufebs, romelTac naklebad miuwvdebaT xeli<br />

sazogadoebriv resursebze. am pirobebSi qalTa mier sqesTaSoris<br />

Tanasworobis moTxovnebi legitimurad aRiqmeba.<br />

• norvegiuli sazogadoeba tradiciulad Zalian organizebulia. sxva<strong>da</strong>sxva<br />

tipis bevri asociaciaa, romlebic uzrunvelyofen monawileobis maRal<br />

xarisxs. qalebi warmodgenili iyvnen yvela tipis sazogadoebebSi, agreTve,<br />

qalTa organizaciebSi, rogoricaa diasaxlisebis <strong>da</strong> soflis qalTa<br />

asociaciebi, saqvelmoqmedo saagentoebi. sazogadoebriv organizaciebSi<br />

saqmianobam qalebs ganuviTara politikaSi monawileobisaTvis saWiro unar-<br />

Cvevebi: sajaro sityvis warmoTqma, Sexvedrebis gamarTva, lobingi.<br />

• zoga<strong>da</strong>d, norvegiaSi politikuri aqtivobis done maRalia.<br />

• norvegiaSi saarCevno <strong>da</strong> partiuli sistema Se<strong>da</strong>rebiT Ria <strong>da</strong><br />

monawileobiTia.<br />

norvegiaSi politikur partiaTa farTo speqtria radikaluri memarcxeneebi<strong>da</strong>n<br />

memarjveneebamde. politikuri partiebis sistema demokratiuli, Ria <strong>da</strong><br />

monawileobiTia. arCevnebi xdeba proporciuli sistemiT. partiis saarCevno siebi<br />

dgeba Ria Sexvedrebze <strong>da</strong> partiis nebismier wevrs SeuZlia <strong>da</strong>asaxelos<br />

kandi<strong>da</strong>tura. arCevnebi proporciuli sistemiT tardeba. saerTod,<br />

proporciuli sistemis dros qalebi ufro advilad modian politikaSi, radganc<br />

maJoritaruli sistemis dros, rodesac erT adgilze mxolod erTi kandi<strong>da</strong>ti<br />

un<strong>da</strong> SeirCes, qalebs rogorc wesi, uWirT upiratesobis mopoveba.<br />

gar<strong>da</strong> proporciuli sistemisa norvegiaSi saarCevno kanoniT amomrCevlebs<br />

<strong>da</strong>matebiTi meqanizmebi aqvT imis gasakontroleblad Tu vis irCeven. amomrCevels<br />

SeuZlia saarCevno biuletenSi ara marto ga<strong>da</strong>xazos gvarebi, aramed Caumatos<br />

axali kandi<strong>da</strong>tis gvari. (marTalia, es wesi SemdegSi nawilobriv Seicvala, magram<br />

raRac etapze mniSvnelovani roli Seasrula politikur postebze qalebis<br />

ricxvis gazr<strong>da</strong>Si).<br />

bevr qveyanaSi finansuri <strong>da</strong>brkoleba umTavresia qalebis politikaSi winsvlisaTvis.<br />

norvegiaSi saarCevno kampania, ZiriTa<strong>da</strong>d, administraciis <strong>da</strong> TviT<br />

partiebis mier finansdeba. amitom kandi<strong>da</strong>tebs didi finansuri <strong>da</strong>naxarjebis<br />

gaReba ar uxdebaT, rac uadvilebs qalebs politikaSi CarTvas.<br />

18


norvegiis saxelisuflebo sistema samdoniania: erovnuli, saolqo <strong>da</strong><br />

municipaluri doneebi. tipiuri politikuri kariera gulisxmobs am doneebis<br />

meTodur gavlas. dramatuli aRmasvla politikaSi praqtikulad SeuZlebelia.<br />

TiTqos<strong>da</strong> ise Cans, rom aman politikaSi axali jgufebis gamoCenas xeli un<strong>da</strong><br />

SeuSalos, magram sinamdvileSi praqtika gviCvenebs, rom aseTi sistema saSualebas<br />

aZlevs politikos qalebs Tan<strong>da</strong>TanobiT misaRebi <strong>da</strong> legitimuri gaxdnen.<br />

50-iani wlebis bolos <strong>da</strong> gansakuTrebiT 60-ian wlebSi skandinaviis yvela<br />

qveyanaSi farTo diskusia gaCaR<strong>da</strong> genderuli rolebisa <strong>da</strong> Tanasworobis Sesaxeb.<br />

momzad<strong>da</strong> oficialuri angariSebi norvegiaSi qalTa statusis Sesaxeb, 1959 wels<br />

<strong>da</strong>ars<strong>da</strong> Tanabari anazRaurebis sabWo, mecnierebma <strong>da</strong> aqtivistebma<br />

popularizacia gauwies sqesTa Soris Tanasworobis ideas. amgvarad, 60-iani<br />

wlebis Sua xnebSi xelsayreli klimati Camoyalib<strong>da</strong> qalTa aqciebisaTvis.<br />

1967 wlis politikuri kampania. qalTa mobilizaciis pirveli mniSvnelovani<br />

aqcia politikaSi qalis rolis gasazrdelad organizebuli iyo 1967 wlis<br />

adgilobrivi arCevnebisaTvis. aqcias xelmZRvanelob<strong>da</strong> qalTa erovnuli sabWo.<br />

es sabWo gaxl<strong>da</strong>T qolga organizacia, romelic Sedgebo<strong>da</strong> qalTa<br />

organizaciebisa <strong>da</strong> politikuri partiebis qalTa seqciebis<br />

warmomadgenlebisagan. sabWos saqmianobis ZiriTadi mimarTuleba iyo<br />

politikuri partiebTan muSaoba saarCevno siebSi kandi<strong>da</strong>ti qalebis ricxvis<br />

gasazrdelad. aseve midio<strong>da</strong> muSaoba imisaTvis, rom qali kandi<strong>da</strong>tebi<br />

moxvedriliyvnen siis ze<strong>da</strong> nawilSi, raTa hqono<strong>da</strong>T Sansi gamarjvebisa.<br />

paralelurad amisa, mido<strong>da</strong> farTo sareklamo kampania qalebis arCevis ideis<br />

popularizaciisaTvis.<br />

SemuSavebuli strategiis Semdegi nabijebisagan Sedgebo<strong>da</strong>:<br />

• Sesaferisi kandi<strong>da</strong>turebis moZieba;<br />

• maTi <strong>da</strong>rwmuneba TavianT ZalebSi <strong>da</strong> <strong>da</strong>Tanxmeba saarCevno brZolisaTvis;<br />

• partiebTan muSaoba, maTi <strong>da</strong>rwmuneba rom am kandi<strong>da</strong>ti qalis CarTva siaSi<br />

kargi ideaa <strong>da</strong> partias bevr xmas moutons;<br />

• siaSi Seyvanis Semdeg Tvalyuris devneba <strong>da</strong> muSaoba imaze, rom qali<br />

kandi<strong>da</strong>tebi siaSi perspeqtiul poziciebze moxvedriliyvnen;<br />

• <strong>da</strong>skvniTi nabiji iyo mediisa <strong>da</strong> sajaro forumebis saSualebiT<br />

eleqtoratTan muSaoba, qali kandi<strong>da</strong>tebisaTvis mxar<strong>da</strong>Weris misaRwevad.<br />

1967 wlis aqciebma sagrZnobi Sedegi moitanes, qalTa ricxvi adgilobriv<br />

TviTmmarTvelobaSi gaormag<strong>da</strong> <strong>da</strong> 5%-<strong>da</strong>n 12%-mde gaizar<strong>da</strong>.<br />

magram politikaSi qalebi isev mcire jgufad rCebodnen <strong>da</strong> 1971 wels organiz<strong>da</strong><br />

meore mniSvnelovani aqcia. amjerad istebliSmentis qalebs SeuerTdnen axali<br />

feministebi, romelic 1970 wels norvegiaSi Zalian gaaqtiurdnen.<br />

1971 weli ise<strong>da</strong>c politikurad aqtiuri weli iyo norvegiis istoriaSi. qveyanaSi<br />

gaCaR<strong>da</strong> cxare debatebi evropis ekonomiur TanamegobrobaSi gawevrianebis<br />

garSemo. 1972 w. Catar<strong>da</strong> referendumi am sakiTxze. debatebma bevri qalis<br />

politizireba moaxdina. memarcxene Tu memarjvene Sexedulebebis bevri qali<br />

politikurad aqtiuri gax<strong>da</strong> swored am debatebis dros. is qalebi, romlebic<br />

yvelaze metad Candnen sazogadoebriv asparezze gaxdnen logikuri kandi<strong>da</strong>tebi<br />

moaxloebul adgilobriv arCevnebSi.<br />

am arCevnebis drosac gamoyenebuli iqna is taqtika, rac 1967 wlis arCevnebSi,<br />

Tanac <strong>da</strong>emata amomrCevlebTan muSaoba biuletenis SevsebasTan <strong>da</strong>kavSirebiT.<br />

amomrCevlebs un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>exazaT yvela mamakaci kandi<strong>da</strong>ti, raTa qal kandi<strong>da</strong>ts,<br />

romelic ar iyo siis mowinave poziciaze arCevnebSi gamarjvebis Sansi miscemo<strong>da</strong>.<br />

saarCevno kanoni iZleo<strong>da</strong> kandi<strong>da</strong>tis Camatebis SesaZleblobasac.<br />

19


istebliSmentis qalebi <strong>da</strong> axali feministebi paralelurad muSaodnen. axali<br />

feministebi TavianTi gamosvlebiT qmnidnen xelsayrel sazogadoebriv klimats<br />

qalebis politikaSi winsvlisaTvis, xolo istebliSmentis qalebi asrulebdnen<br />

instrumentalur samuSaos (kandi<strong>da</strong>tebis SerCeva, partiebis <strong>da</strong>Tanxmeba,<br />

amomrCevlebTan muSaoba).<br />

1971 wlis arCevnebis Sedegebma yovelgvar molodins ga<strong>da</strong>aWarba. sam did<br />

municipalitetSi askerSi, oslosa <strong>da</strong> trondheimSi qalebma ga<strong>da</strong>abijes 50%<br />

bariers. (trondheimSi 20%-<strong>da</strong>n 54%-s miaRwies, askerSi 26%-<strong>da</strong>n-57%-s, osloSi<br />

28%-<strong>da</strong>n 56%-s). 6 municipalitetSi qalTa ricxvma 40%-ze mets miaRwia.<br />

aseTi warmatebis Semdeg qalebma garkveuli ukansvla ganicades. Zalian bevri<br />

qali kandi<strong>da</strong>ti ar elo<strong>da</strong> aseT warmatebas <strong>da</strong> ar elo<strong>da</strong>, rom arCeuli iqnebo<strong>da</strong>.<br />

politikuri cxovrebisa <strong>da</strong> saojaxo pasuxismgeblobebis SeTavsebis siZneleebma<br />

bevrs ga<strong>da</strong>afiqrebina Semdeg arCevnebSi monawileobis miReba. politikosma<br />

kacebma qalebs brali <strong>da</strong>sdes `arademokratiul taqtikis~ gamoyenebaSi <strong>da</strong><br />

Secvales saarCevno kanonis is nawili, romelic nebas aZlev<strong>da</strong> amomrCevlebs<br />

CaematebinaT biuletenSi axali kandi<strong>da</strong>tebi. mamakacebma 1975 wlis arCevnebSi<br />

qali kandi<strong>da</strong>tebis winaaRmdeg gamoiyenes biulteni<strong>da</strong>n gvarebis amoSlis is<br />

taqtika, rac qalebma ganaviTares 1971 wlis arCevnebSi.<br />

am gamocdilebis Semdeg <strong>da</strong>isaxa qalTa mobilizaciis axali taqtika, romelic<br />

fokusirebuli iyo ara builetenebiT manipulirebaze, aramed mimarTuli iyo<br />

partiul siebSi qali kandi<strong>da</strong>tebis ricxvis maqsimaluri gazrdisaken.<br />

formalurma qalTa organizaciebma <strong>da</strong> axalma feministebma ufro mWidro aliansi<br />

Seqmnes. axali feministebis erT-erTi warmomadgeneli ixsenebs: `70-iani wlebis<br />

meore naxevramde axali feministebi ar vewinaaRmdegebodiT meti qalis arCevas<br />

politikur postebze, magram ar vTvlidiT saWirod muSaobas politikur<br />

sistemasTan. Cven vcdilobdiT gagvezar<strong>da</strong> qalTa TviTSegneba, raTa ki ar<br />

gveTanamSromla qalebis SemzRu<strong>da</strong>v sistemasTan, aramed Segvecvala is. im xanebSi<br />

Cven vfiqrobdiT, rom un<strong>da</strong> Segvecvala is gare<strong>da</strong>n <strong>da</strong> ara Signi<strong>da</strong>n. 1975 wlis<br />

Semdeg Cven mivxvdiT, rom Tu gvsurs cvlilebebis ganxocieleba, saWiroa qalebma<br />

moipovon Zalaufleba arsebul sistemaSi~.<br />

1977 wlis saparlamento arCevnebisa <strong>da</strong> 1979 wlis municipaluri arCevnebis win<br />

qalebma axali kampaniebi gamarTes. Camoyalib<strong>da</strong> e.w. `400-is koalicia~, masSi<br />

Sediodnen qalebi yvela politikuri partii<strong>da</strong>n, qalTa organizaciebisa <strong>da</strong> axali<br />

feministebis warmomadgenlebi. am qalebs Soris bevr sakiTxze iyo uTanxmoeba,<br />

magaliTad, memarjveneebi abortis winaaRmdegni iyvnen, xolo memarcxeneebi<br />

momxreni, magram maT aerTianeb<strong>da</strong>T erTi ram, undo<strong>da</strong>T yvela politikur<br />

poziciaze 50% qali yofiliyo.<br />

koalicia ori mimarTulebiT muSaob<strong>da</strong>:<br />

• saarCevno siebSi meti qali kandi<strong>da</strong>tis Casma;<br />

• qalTa politikuri dRis wesrigis SemuSaveba, anu SemuSaveba qalebisaTvis<br />

misaRebi politikisa cxovrebis sxva<strong>da</strong>sxva sferoebSi: ganaTleba,<br />

ekonomika, samarTlebrivi sistema, xelovneba, religia.<br />

koaliciaSi Seiqmna komitetebi qalTa politikuri xedvebis SesamuSaveblad.<br />

partiebze zewolis Sedegad miaRwies imas, rom partiebma <strong>da</strong>iwyes <strong>da</strong>Tanxeba<br />

genderuli kvotis SemoRebaze. 1976 wlisaTvis 2 partia <strong>da</strong>eTanxma genderul<br />

kvotas liberalebi <strong>da</strong> memarcxene socialistebi, 1983 wels maT SeuerT<strong>da</strong><br />

leiboristuli partia.<br />

20


evri ram scenis miRma ganviTar<strong>da</strong>. bevr partiul, profkavSirul <strong>da</strong> mewarme<br />

lider qals ar sur<strong>da</strong> identifikacia radikalur feministebTan, magram<br />

TanaugrZnobdnen koalicias <strong>da</strong> faqtobrivad iyvnen misi wevrebi ise, rom ar<br />

akeTebdnen amis afiSirebas.<br />

koalicia moqmedeb<strong>da</strong> 18 Tve <strong>da</strong> sagrZnob warmatebebs miaRwia. parlamentSi qalTa<br />

ricxvma 16% <strong>da</strong>n 24%-mde aiwia. parlamentis dRis wesrigSi qalTa sakiTxebi<br />

permanentulad xvdebo<strong>da</strong>. 1980-iani wlebis <strong>da</strong>sawyisisaTvis cxrave partiam CarTo<br />

Tavis programebSi qalTa moTxovnebi.<br />

1979 wels qalTa organizaciebma <strong>da</strong> axalma feministebma Camoayalibes komiteti<br />

<strong>da</strong> droebiTi samdivno. rogorc adre muSaobis ZiriTadi mimarTulebebi iyo:<br />

• meti qalis CarTva partiaTa saarCevno siebSi;<br />

• zewola partiebze qalTa moTxovnebis programebSi CasarTavad;<br />

• muSaoba eleqtoratTan kandi<strong>da</strong>ti qalebis mxar<strong>da</strong>Weris gasaZliereblad.<br />

amgvari kampaniebi 80-ian wlebSic gagrZel<strong>da</strong>, magram aseTi mizan<strong>da</strong>saxulobiTa <strong>da</strong><br />

intensiobiT ara. qalTa moZraoba ise Zlieri aRar iyo. didi nawili misi<br />

aqtivistebisa Sevidnen politikur partiebSi, profkavSirebSi, saxelmwifo<br />

administraciaSi. miuxe<strong>da</strong>vad amisa, qalTa warmomadgenlobis zr<strong>da</strong> politikaSi<br />

gagrZel<strong>da</strong> <strong>da</strong> kulminacias miaRwia gro harlem brundtlandis mmarTveli<br />

kabinetis dros, 1987 wels _ es iyo msoflio rekordi, qalebi Seadgendnen<br />

social-demokratiuli partiis mier Sedgenili mmarTveli kabinetis 44%-s.<br />

21


Tema VI<br />

sistemebisa <strong>da</strong> organizaciebis genderuli politika<br />

genderuli Tanasworoba harmoniuli, socialuri samarTlianobis principebze<br />

<strong>da</strong>fuZnebuli sazogadoebis erT-erTi arsebiTi maxasiaTebelia. genderuli<br />

Tanasworoba niSnavs, rom qalsa <strong>da</strong> mamakacs aqvT Tanabari pirobebi <strong>da</strong><br />

cxovrebiseuli Sansebi TavianTi potencialis sruli realizaciisaTvis,<br />

Tanabrad monawileoben politikuri, ekonomikuri, socialuri, kulturuli<br />

ganviTarebis procesebSi <strong>da</strong> Tanabrad sargebloben sazogadoebrivi sikeTeebiT,<br />

SesaZleblobebiTa <strong>da</strong> resursebiT.<br />

genderuli Tanasworoba ar niSnavs qalisa <strong>da</strong> mamakacis igiveobas, piriqiT _<br />

demokratiul pluralistur sazogadoebaSi aRiarebulia, rom a<strong>da</strong>mianebs aqvT<br />

sxva<strong>da</strong>sxva Rirebulebebi <strong>da</strong> miznebi, sxva<strong>da</strong>sxva saWiroebebi <strong>da</strong> cxovrebis wesi,<br />

miuxe<strong>da</strong>vad amisa, maTi interesebi Tanabrad un<strong>da</strong> iyos gaTvaliswinebuli yvela<br />

doneze, isini un<strong>da</strong> sargeblobdnen Tanabari uflebebiTa <strong>da</strong> SesaZleblobebiT <strong>da</strong><br />

hqondeT erTnairi pasuxismgeblobebi <strong>da</strong> valdebulebebi.<br />

rodesac genderuli Tanasworobas vexebiT, ar un<strong>da</strong> <strong>da</strong>gvaviwydes, rom erTi<br />

mxriv, igi demokratiisa <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianis uflebebis <strong>da</strong>cvis sakiTxia, meore mxriv, ki<br />

igive genderuli Tanasworoba keTildReobis mniSvnelovani pirobaa.<br />

mravalferovneba TavisTavadi Rirebulebaa, romelic keTildReobas qmnis.<br />

warmatebuli demokratia gulisxmobs sazogado saqmeebis warmarTvisas qalsa <strong>da</strong><br />

mamakacs Soris WeSmarit TanamSromlobas, maT Tanaswor <strong>da</strong> Semavsebel<br />

saqmianobas, urTierTgamdidrebas TavianTi gansxvavebulobiT. (demokratiis<br />

universaluri deklaracia, parlamentTaSorisi sabWo, 1997 w.).<br />

genderuli politikebi<br />

genderuli politikaa, iseTi politika, romelic iTvaliswinebs genderul<br />

parametrebs <strong>da</strong> mimarTulia genderuli Tanasworobis uzrunvelyofisaken.<br />

ganasxvaveben genderuli politikis ganxorcielebis sxva<strong>da</strong>sxva doneebs.<br />

genderulad brma politika<br />

genderulad "brma" politika, programebi, proeqtebi ugulvebelyofs qalebisa<br />

<strong>da</strong> mamakacebis gansxvavebul moTxovnilebebs. "Cven yvelas erTnairad vepyrobiT".<br />

aseT SemTxvevebSi:<br />

• ar xdeba qalisa <strong>da</strong> makacis moTxovnilebebis, prioritetebis <strong>da</strong> interesebis<br />

gaTvaliswineba. mosaxleoba, samuSao koleqtivi an sxva jgufi ganixileba<br />

erTgvarovan jgufad;<br />

• ar iwarmoeba <strong>da</strong>calkevebuli statistika: magaliTad, vis ukavia umaRlesi<br />

Tanamdebobebi, vis aqvs ga<strong>da</strong>mzadebis <strong>da</strong> kvalifikaciis miRebis meti<br />

SesaZlebloba.<br />

22


genderulad neitraluri politika<br />

es politika zogjer gamosadegia moklevadiani problemebis ga<strong>da</strong>saWrelad.<br />

• aseTi midgomisas yuradReba mimarTulia qalebis praqtikul <strong>da</strong> ara<br />

strategiul moTxovnilebebze;<br />

• ucvleli rCeba resursebis <strong>da</strong> pasuxismgeblobis arsebuli ganawileba.<br />

genderulad gacnobierebuli politika<br />

genderuli cnobiereba niSnavs realobas SevxedoT ”axali” TvaliT <strong>da</strong> <strong>da</strong>vinaxoT<br />

genderuli gansxvavebebi. am midgomas axasaiTebs:<br />

• gacnobiereba <strong>da</strong> aRiareba, rom arsebobs sxvaobebi;<br />

• genderulad <strong>da</strong>calkevebuli monacemebis Segroveba;<br />

• konsultireba rogorc mamakacebTan, ise qalebTan.<br />

genderulad transformaciuli politika gulisxmobs:<br />

• arsebuli gansxvavebebis, saWiroebebis, diskriminaciis mizezebis Seswavlas;<br />

• orive sqesis praqtikuli <strong>da</strong> strategiuli moTxovnilebebis <strong>da</strong>dgenasa <strong>da</strong><br />

gaTvaliswinebas;<br />

• arsebuli genderuli rolebis <strong>da</strong> tradiciebis eWvqveS <strong>da</strong>yenebas <strong>da</strong><br />

kritikulad gaazrebas;<br />

• qalebisa <strong>da</strong> mamakacebis TanamSromlobis gaumjobesebas;<br />

• qalebisa <strong>da</strong> mamakacebis potencialis gaZlierebas, maTTvis samsaxurSi<br />

miRebisa <strong>da</strong> kvalifikaciis gazrdis Tanabari Sansebis micemas.<br />

Tu ar ganxorcieldeba transformaciuli politika:<br />

• ucvlelad <strong>da</strong>rCeba resursebis <strong>da</strong> pasuxismgeblobis arsebul usamarTlo<br />

ganawilebas;<br />

• ver amaRldeba cnobiereba <strong>da</strong> imis gaazreba, rom arsebobs genderuli<br />

gansxvavebebi <strong>da</strong> sazogadoebis erTi naxevris SesaZleblobebi bolomde ar aris<br />

realizebuli.<br />

genderuli midgoma<br />

genderuli midgoma niSnavs sxva<strong>da</strong>sxva sferoSi sqesisagan <strong>da</strong>moukidebeli<br />

SesaZleblobebis uzrunvelyofis politikis ganxorcielebis xerxebis<br />

SemuSavebas.<br />

genderuli midgomis ganxorcielebis etapebi SegviZlia Semdegnairad<br />

warmovidginoT:<br />

• konkretuli genderuli problemis (genderuli uTanasworobis) arsebobis<br />

gacnobiereba<br />

• viTarebis Seswavla, informaciis mopovebis, kvlevisa <strong>da</strong> analizis saSualebiT<br />

• genderuli cvlilebis strategiis SemuSaveba<br />

• strategiis ganxorcielebis samoqmedo gegmis Camoyalibeba<br />

• samoqmedo gegmis ganxorcieleba<br />

• ganxorcielebis SemuSaveba<br />

23


Tema VII<br />

masobrivi informaciis saSualebebis genderuli politika.<br />

mediaSi politikis gaSuqebis genderuli aspeqtebi<br />

mediis genderuli analizi, an<strong>da</strong> mediis genderuli monitoringi masobrivi<br />

informaciis saSualebebis genderuli parametrebis Seswavlaa.<br />

media udides rols asrulebs genderuli problemebis Sesaxeb sazogadoebrivi<br />

azris formirebasa <strong>da</strong> zoga<strong>da</strong>d, stereotipebis, maT Soris, genderuli<br />

stereotipebis Camoyalibebasa Tu kvlavwarmoebaSi, amitom igi xSirad xdeba<br />

genderuli analizis samizne. mediis monitoringebi sakmaod gavrcelebuli<br />

praqtikaa. tardeba globaluri media-monitoringebic ki, romelTac msoflio<br />

masStabis aqciis saxe eZlevaT. msgavsi RonisZieba, `vin akeTebs axal ambebs~,<br />

pirvelad 1995 wlis 18 ianvars Catar<strong>da</strong>, romlis drosac gaanalizes 71 qveynis 15<br />

aTasamde media siuJeti. msoflio monitoringi meored 2000 wels, mesamed ki 2005<br />

wels ganxorciel<strong>da</strong>.<br />

mediis monitoringis dros gamoiyeneba kvlevis rogorc raodenobrivi, ise<br />

Tvisebrivi meTodebi.<br />

qarTuli media <strong>da</strong> genderuli sakiTxebi<br />

qarTul mediaSi qalebi mcired arian warmodgenilebi, qalTa <strong>da</strong> genderuli<br />

sakiTxebi saTanado moculobiTa <strong>da</strong> siRrmiT ar Suqdeba, sare<strong>da</strong>qcio politika<br />

movlenebis gaSuqebisas ar iTvaliswinebs genderul ganzomilebas, Jurnalistebi<br />

ar arian genderulad mgrZnobiareni. saerTo jamSi SeiZleba iTqvas, rom qarTuli<br />

media xels uwyobs <strong>da</strong>mkvidrebuli genderuli stereotipebis kvlavwarmoebas.<br />

mediis yuradReba ZiriTa<strong>da</strong>d mipyrobilia politikuri movlenebisadmi, qarTul<br />

politikur diskursSi ki qalTa sakiTxebi saerTod ar JRers. politika dRemde<br />

rCeba sazogadoebrivi aqtivobis yvelaze maskulinizebul sferod. aseve<br />

naklebad ismis qalebis azri mimdinare mniSvnelovani procesebis Sesaxeb, rac<br />

gamowveulia politikuri diskusiis sazRvrebis siviwroviT, rodesac mniSvnelovani<br />

politikuri ga<strong>da</strong>wyvetilebis miRebis procesSi sazogadoeba naklebad<br />

monawileobs.<br />

qalebi TiTqmis ar Canan ekonomikis sakiTxebisadmi miZRvnil rubrikebSi,<br />

radganac ZiriTa<strong>da</strong>d, mcire biznesiT arian <strong>da</strong>kavebuli, xolo ekonomikis es<br />

sfero qarTul mediaSi mainc<strong>da</strong>mainc aqtiurad ar Suqdeba aseve, <strong>da</strong>umuSavebeli<br />

Temaa mediisaTvis Sromis uflebebi <strong>da</strong> zoga<strong>da</strong>d, SromiTi urTierTobebi, romlis<br />

saTanadod gaSuqebis SemTxvevaSic genderuli problematika aucileblad iCen<strong>da</strong><br />

Tavs. mediaSi warmodgenil qalTa simcires gansazRvravs agreTve is faqtori,<br />

rom Zalian mcired <strong>da</strong> ze<strong>da</strong>pirulad Suqdeba ganaTlebis, jan<strong>da</strong>cvis, socialuri<br />

sferoebi, anu is sferoebi, romlebSic ZiriTa<strong>da</strong>d, qalebi arian <strong>da</strong>kavebulni.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom Jurnalistebis umetesoba qalia, qarTuli medias aklia<br />

genderuli mgrZnobiaroba. saqarTveloSi globalur media-monitoringis<br />

CarCoebSi JurnalistTa asociacia `gendermediakavkasiis mier 2005 wels<br />

ganxorcielebulma analizma gamoarkvia, rom:<br />

• televiziisa <strong>da</strong> radios wamyvanTa Soris 92 procenti qalia, 8 procenti _<br />

mamakaci;<br />

• reportiorTa Soris 71 procenti qalia, 29 procenti mamakaci;<br />

• axali ambebis gmirebs Soris ki mxolod 19 procentia qali.<br />

monitoringis Sedegebi SegiZliaT ixiloT internetSi:<br />

http://www.gmc.ge/images/news.html<br />

raTa naTeli gaxdes suraTi, Tu rogor arian qalebi warmodgenili<br />

postsabWoTa periodis qarTul mediaSi, mogvyavs sxva<strong>da</strong>sxva wlebis qarTul<br />

24


presaSi qalebisa <strong>da</strong> qalTa sakiTxebis Sesaxeb masalebis moculobis procentuli<br />

maCveneblebi:<br />

masalebi qalebis Sesaxeb<br />

1989 1990 1999 2001<br />

23,4% 7,2% 9% 15%<br />

wyaro: l. xomeriki, n. javaxiSvili, m. nikuraZe, genderuli politika <strong>da</strong><br />

masmedia, Tbilisi, 2002.<br />

1990 wlis mediaSi jer kidev SeiniSneba qalebisadmi formalur yuradRebis<br />

sabWouri inercia. niSandoblivia, rom pirveli mravalpartiuli arCevnebis<br />

Semdeg, 1991 wli<strong>da</strong>n qalebis Sesaxeb masalebi mkveTrad iklebs 7,2%-mde.<br />

aRsaniSnavia, rom am dros sagazeTo fotoebis 39% mamakacTa individualuri<br />

fotoebia, xolo 54% Seadgens jgufuri fotoebi, romlebze<strong>da</strong>c erovnuli<br />

moZraobis warmomadgeneli mamakaci politikosebi arian warmodgenili. radganac<br />

qarTuli erovnuli moZraobis ideologiisaTvis genderuli Tanasworobis<br />

sakiTxi absoluturad araaqtualuri iyo, qalebsa <strong>da</strong> qalTa problematikis<br />

Sesaxeb publikaciebs ricxvis aseTi kleba bunebrivia.<br />

qarTuli mediis analizma gamokveTa is tendenciebi, romlebic xels uSlian Zveli<br />

genderuli stereotipebis moSlas;<br />

• im publikaciebSi, romlebic ojaxs, mis simtkices, meuRleTa movaleobebsa<br />

<strong>da</strong> zoga<strong>da</strong>d, ojaxur tradiciebs Seexeba, Zalian xSirad ikveTeba, rom ojaxur<br />

simyudrovesa <strong>da</strong> ojaxis SenarCunebaze pasuxismgebloba mTlianad qals<br />

ekisreba.<br />

• qalisa <strong>da</strong> mamakacis seqsualuri qcevis Sefaseba umeteswilad ormagi<br />

stan<strong>da</strong>rtiT xdeba, is rac qalisaTvis <strong>da</strong>uSvebelia, mamakacisaTvis mxolod<br />

xalisiani Tavga<strong>da</strong>savlia.<br />

• interviuebsa <strong>da</strong> sxva tipis siuJetebsa Tu publikaciebSi sacolis<br />

motaceba xSirad saxeldeba, rogorc gavrcelebuli <strong>da</strong> rac yvelaze cudia,<br />

savsebiT misaRebi forma <strong>da</strong>qorwinebis, romelic aramcTu aRSfoTebas,<br />

gakvirvebasac ar iwvevs.<br />

• publikaciebSi Zalze xSirad gvxdeba SemTxvevebi, rodesac gaTxovebis<br />

Semdeg qalebi Tavs anebeben an zRu<strong>da</strong>ven TavianT profesiul karieras.<br />

• bolo xanebSi farTod gavrcelebul e. w. saojaxo interviuebSi<br />

umeteswilad ikveTeba, rom im SemTxvevaSic ki, rodesac qalic qmris<br />

paralelurad saintereso <strong>da</strong> mniSvnelovani profesiuli saqmianobiT aris<br />

<strong>da</strong>kavebuli mTeli saojaxo saqmeebi mas awevs mxrebze.<br />

• stereotipebi gansakuTrebiT kargad Cans reklamaSi, sa<strong>da</strong>c ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

qalis ori tipi figurirebs:<br />

⇒ ojaxis de<strong>da</strong>, kargi diasaxlisi <strong>da</strong> mzrunveli ojaxis sisufTavesa <strong>da</strong><br />

kvebaze (sakvebisa <strong>da</strong> sarecxi fxvnilebis reklamaSi).<br />

⇒ komerciuli saxe lamazi <strong>da</strong> seqsualuri qalisa, romelic nebismieri<br />

tipis saqonlis reklamaSi SeiZleba iqnes gamoyenebuli.<br />

• rodesac masala qals Seexeba, maSinac ki, rodesac Tema sakmaod<br />

seriozulia, xSirad axlavs erotiuli Seferilobis foto.<br />

• iSviaTad, magram mainc gvxdeba aSkarad seqsisturi gamonaTqvamebi.<br />

• sityva feminizmi, qarTul mediaSi Zalian iSviaTad JRers <strong>da</strong> umetes<br />

SemTxvevaSi Zalian uaryofiT konteqstSi.<br />

• niSandoblivia, rom genderuli Tanasworobis Sesaxeb antistereotipuli<br />

masalebi <strong>da</strong> azrebi ZiriTa<strong>da</strong>d gvxdeba iseT statiebSi, romlebic ucxoeTs<br />

Seexeba.<br />

25


Tema VIII<br />

saxelmwifo politika genderuli <strong>da</strong> qalTa problemebis sferoSi<br />

bevri qveyana aRiarebs, rom arsebobs genderuli <strong>da</strong> qalTa problemebi, romelTa<br />

ga<strong>da</strong>Wrac moiTxovs konkretuli strategiebis SemuSavebasa <strong>da</strong> specialuri<br />

zomebis ganxorcielebas.<br />

cxovrebis yvela sferoSi genderuli uTanasworobis problemis ga<strong>da</strong>saWrelad<br />

kompleqsuri <strong>da</strong> mizanmimarTuli politikis aucilebloba xazgasmiT aRiniSna<br />

pekinSi gamarTul qalTa msoflio konferenciazec. am Sexvedris erT-erT<br />

sakvanZo moTxovnas warmoadgen<strong>da</strong> mTavrobebis mier erovnuli strategiebisa <strong>da</strong><br />

programebis SemuSaveba.<br />

qalTa <strong>da</strong> genderuli sakiTxebis mogvarebisadmi mimarTuli saxelmwifo programebi<br />

sxva<strong>da</strong>sxvagvari <strong>da</strong> mravalferovania, magram Tu Zalian ganvazogadebT<br />

SesaZlebelia gamovyoT msgavsi Semadgeneli nawilebi, rogoricaa:<br />

⇒ srulyofili gederuli statistikis warmoeba;<br />

⇒ problemebis yovelmxrivi samecniero Seswavla;<br />

⇒ statistikuri monacemebisa <strong>da</strong> kvlevis Sedegebis farTod gavrceleba,<br />

sainformacio kampaniebis mowyoba, sazogadoebis codnis amaRleba qalTa <strong>da</strong><br />

genderuli sakiTxebis sferoSi;<br />

⇒ statistikur monacemebsa <strong>da</strong> kvlevebze <strong>da</strong>yrdnobiT genderuli <strong>da</strong> qalTa<br />

sakiTxebis mogvarebis erovnuli strategiis SemuSaveba;<br />

⇒ sakanonmdeblo iniciativebis SemuSaveba kanonmdeblobis Semdgomi <strong>da</strong>xvewis<br />

mizniT;<br />

⇒ saxelmwifo programiT <strong>da</strong>saxuli RonisZiebebis institucionaluri safuZvlis<br />

Seqmna <strong>da</strong> ganviTareba (socialuri samsaxurebi, krizisuli centrebi,<br />

monitoringis samsaxurebi);<br />

⇒ Tanasworobis sakiTxebze momuSave saxelmwifo struqturis Seqmna<br />

(magaliTad, saberZneTis Tanasworobis biuro, portugaliis Tanasworobisa<br />

<strong>da</strong> qalTa uflebebis komisia);<br />

⇒ qalTa monacemTa bazebis Seqmna (1974 wels irlandiis mTavrobam Seqmna kvalificiur<br />

qalTa monacemTa baza, risi meSveobiT xdeba saxelmwifo samsaxurisaTvis<br />

Sesabamisi kandi<strong>da</strong>turebis moZieba. 1995 wels niderlandis mTavrobam<br />

<strong>da</strong>arsa organizacia `Toplinki~, romlis mizanic aris Seqmnas kvalificiur<br />

qalTa monacemTa baza, romelic <strong>da</strong>exmareba saxelmwifo saagentoebs, partiebs,<br />

kerZo kompaniebs moZebnon Sesabamisi kvalifikaciis qalebi).<br />

rogorc wesi, qalTa mdgomareobis gaumjobesebisaken mimarTuli saxelmwifo<br />

programebi aucileblad moicavs Semdeg sakiTxebs:<br />

⇒ dedobisa <strong>da</strong> ojaxis <strong>da</strong>xmareba (ra xasiaTisaa <strong>da</strong> moculobis amgvari<br />

programebi, rogoria <strong>da</strong>finanseba);<br />

⇒ martoxela mSoblebisa <strong>da</strong> mravalSviliani ojaxebis <strong>da</strong>xmareba;<br />

⇒ ojaxuri Zaladoba <strong>da</strong> Zaladoba qalis mimarT (rogoria kanonmdebloba,<br />

arsebobs Tu ara <strong>da</strong>xmarebis samsaxurebi, ra xarisxisa <strong>da</strong> moculobis<br />

momsaxurebis gaweva SeuZliaT, rogoria samarTal<strong>da</strong>mcav organoebSi<br />

Zaladobis SemTxvevebze reagirebisa <strong>da</strong> sasamarTlo saqmeebis warmoebis<br />

xarisxi, tardeba Tu ara prevenciuli zomebi);<br />

⇒ ga<strong>da</strong>wyvetilebis procesSi qalTa monawileobis gazrdis uzrunvelyofa;<br />

⇒ trefikingi;<br />

⇒ prostitucia;<br />

⇒ jan<strong>da</strong>cvis programebi _ orsulTa, axalSobilTa <strong>da</strong> mSobiareTa, bavSvTa<br />

26


jan<strong>da</strong>cva, reproduqciuli janmrTeloba, kontracefciisa <strong>da</strong> maT Soris,<br />

abortis sakixebi, qalur organoTa <strong>da</strong>avadebebi (maT Soris, simsivnuri).<br />

genderuli Tanasworobis xelSemwyobi kanonmdebloba<br />

litva<br />

1998 wels litvam miiRo kanoni qalebisa <strong>da</strong> kacebis Tanabari<br />

SesaZleblobebis Sesaxeb <strong>da</strong> <strong>da</strong>awesa Tanabari SesaZleblobebis<br />

kontrolioris samsaxuri. es iyo postsabWoTa sivrceSi amgvari xasiaTis kanonis<br />

miRebis pirveli SemTxveva.<br />

kanoni moqmedebis sfero moicavs saswavlo, samecniero <strong>da</strong>wesebulebebs,<br />

saxelmwifo marTvis organoebs <strong>da</strong> sakuTrebis nebismieri formis <strong>da</strong>wesebulebebs.<br />

Tanabari SesaZleblobebis kontroliori ganixilavs saCivrebs genderuli<br />

diskriminaciisa <strong>da</strong> samuSao adgilze seqsualuri iZulebis Sesaxeb. kontroliors<br />

SeuZlia SemTxvevis Seswavlis Semdeg <strong>da</strong>awesos administraciuli jarima an<br />

sasamarTlos ga<strong>da</strong>sces saqme. fuladi jarimebi midis saxelmwifos biujetSi <strong>da</strong><br />

ara <strong>da</strong>zaralebul pirTan. kontroliors gamoZiebebs awarmoebs Tavisi<br />

iniciativiTac, aseve monitorings uwevs diskriminaciuli xasiaTis gancxadebebs<br />

presaSi, SeimuSavebs wina<strong>da</strong>debebs kanonmdeblobis <strong>da</strong>xvewis mizniT.<br />

kanonis miRebisa <strong>da</strong> kontrolioris samsaxuris gaCenis Semdeg latviis presaSi<br />

Semcir<strong>da</strong> diskriminaciuli xasiaTis gancxadebebi. 2000-2001 wlebSi, anu<br />

funqcionirebis pirvel wels qalisa <strong>da</strong> mamakacis Tanabari SesaZleblobebis<br />

kontrolioris samsaxurma ganixila 47 gancxadeba. saCivrebis ricxvi izrdeba <strong>da</strong><br />

litvis rigiTi moqalaqeebi ufro xSirad mimarTaven Tanabari SesaZleblobebis<br />

kontroliors.<br />

estoneTi<br />

estoneTma 2000 wels xeli moawera evropis sabWos socialur qartias (Social<br />

Charter of Council of Europe). estoneTs hyavs Tavisi warmomadgeneli evropis sabWos<br />

qalisa <strong>da</strong> mamakacis Tanasworobis komitetSi (Steering Committee for Equality Between<br />

Women and Men).<br />

evropis sabWom miiRo <strong>da</strong>axloebiT 20 dokumenti, genderuli Tanasworobis<br />

politikis gasaviTareblad evropis saxelmwifoebSi. estoneTma <strong>da</strong>iwyo Tavisi<br />

kanonmdeblobisa <strong>da</strong> evropis sabWos kanonmdeblobis Se<strong>da</strong>rebiTi analizi.<br />

gamoCn<strong>da</strong> mniSvnelovani gansvlebi Tanasworobis evropul stan<strong>da</strong>rtebsa <strong>da</strong><br />

estoneTis kanonmdeblobas Soris. estoneTma aiRo valdebuleba miiRos<br />

genderuli Tanasworobis aqti. genderuli Tanasworobis kanonis miReba iqneba<br />

erT-erTi winapiroba estoneTis mierTebisa evropis kavSirisadmi. Tanasworobis<br />

kanonma un<strong>da</strong> Seqmnas samarTlebrivi bazisi genderuli Tanasworobisadmi<br />

mimarTuli saqmianobebis saxelmwifo doneze warsamarTavad.<br />

saxelmwifo politika ojaxuri Zaladobis sferoSi<br />

(kanadis magaliTi)<br />

kana<strong>da</strong> mowinave qveyanaa ojaxuri Zaladobis sferoSi efeqturi saxelmwifo<br />

politikis SemuSavebisa <strong>da</strong> ganxorcielebis TvalsazrisiT. kana<strong>da</strong>Si kargad aris<br />

<strong>da</strong>muSavebuli federaluri <strong>da</strong> regionaluri kanonebi ojaxuri Zaladobis Sesaxeb<br />

<strong>da</strong>, aseve, arsebobs efeqturi socialuri programebi adgilobriv doneze.<br />

Seqmnilia ZaladobasTan brZolis erovnuli strategiis SemmuSavebeli komisia.<br />

1988 wli<strong>da</strong>n moqmedebs ojaxuri Zaladobis samTavrobo programa.<br />

federaluri done<br />

sakiTxis Seswavla. qalis winaaRmdeg Zaladobis problemis kvleva kana<strong>da</strong>Si 20<br />

welze meti xania rac mimdinareobs. 1991-93 ww. Catar<strong>da</strong> msxvilmaStabiani<br />

27


gamokiTxva, romelmac mTeli qveyana moicva. Seikriba monacemebi ojaxuri<br />

Zaladobis problemis bunebisa <strong>da</strong> masStabis gasarkvevad. arsebobs ojaxuri<br />

Zaladobis Semswavleli 5 cnobili kvleviTi centri, romlebic finansirdeba<br />

jan<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> socialuri uzrunvelyofis departamentisa <strong>da</strong> kanadis socialuri<br />

<strong>da</strong> humanitaruli mecnierebebis samecniero sabWos mier. es centrebi<br />

uzrunvelyofen partniorul urTierTobebsa <strong>da</strong> urTierTTanamSromlobas<br />

ojaxuri Zaladobis sakiTxze momuSave mecnierebs, pe<strong>da</strong>gogebs, praqtikosebs,<br />

politikosebsa <strong>da</strong> qveynis masStabiT moqmed 600-ze met arasamTvarobo<br />

organizacias Soris.<br />

kanondebloba. specialuri calke federaluri kanoni ojaxuri Zaladobis<br />

Sesaxeb ar arsebobs. magram 1994 wli<strong>da</strong>n moyolebuli sisxlis samarTlis kodeqsSi<br />

Sedis Sesworebebi, romlebic iTvaliswineben samarTlebrivi zomebis sistemis<br />

Seqmnas qalebis, bavSvebisa <strong>da</strong> xan<strong>da</strong>zmulTa Zaladobisagan <strong>da</strong>sacavad.<br />

programebi. 1997/98 ww. ojaxuri Zaladobis Sesamcireblad mimarTulma<br />

federalurma finansirebam Seadgina 30,7 mln. dolari, es Tanxa xmardeba<br />

TavSesafrebis Senaxvasa <strong>da</strong>, aseve, profilaqtikur muSaobas.<br />

kanadis mTavrobis saqmianoba warmoadgens ojaxuri Zaladobis sakiTxTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebuli saxelmwifo politikis ganviTarebis axal safexurs. am<br />

problemaze muSaoba integrirebulia iseTi struqturebis mimdinare<br />

programebSi, rogoricaa jan<strong>da</strong>cvis departamenti, policia, qalTa saqmeebis<br />

saministro, iusticiis saministro, statistikis sammarTvelo, mSeneblobisa <strong>da</strong><br />

uZravi qonebis saministro, moqalaqeobisa <strong>da</strong> imigraciis saministro.<br />

saxelmwifo programa mraval mimarTulebiania:<br />

jan<strong>da</strong>cvis saministro axorcielebs saqmianobas msxverplTaTvis samedicino<br />

<strong>da</strong>xmarebis gasaumjobeseblad:<br />

⇒ samedicino personalisaTvis specialuri swavlebis organizeba (seminarebisa<br />

<strong>da</strong> kursebis Catareba samedicino saswavleblebTan <strong>da</strong> eqimebisa <strong>da</strong> eqTnebis<br />

asociaciebTan TanamSromlobiT);<br />

⇒ kvlevis ganxorcieleba `jan<strong>da</strong>cva <strong>da</strong> Zaladoba qalis winaaRmdeg~ (Zaladobis<br />

gavlenis Seswavla msxverplTa fizikur <strong>da</strong> fsiqikur janmrTelobaze);<br />

⇒ Zaladobis msxverplebTan mopyrobisas qcevis wesebis SemuSaveba eqimebisaTvis;<br />

⇒ saxelmZRvanelos momzadeba eqTnebisaTvis, romlebic <strong>da</strong>xmarebas uweven<br />

ojaxuri ZaladobiT <strong>da</strong>zaralebulT.<br />

generaluri prokuratura <strong>da</strong> iusticiis saministros gansaxorcielebel<br />

saqmianobaSi Sedis:<br />

⇒ Sesworebebis momzadeba parlamentSi warsadgenad kanonmdeblobis <strong>da</strong>xvewis<br />

mizniT;<br />

⇒ policielTa, prokurorTa, sapatrulo samsaxurebisa <strong>da</strong> penitencialuri<br />

sistemis muSakTa treningi;<br />

⇒ specialuri instruqciis SemuSaveba policielebisaTvis, rogor imoqmedon<br />

ojaxuri Zaladobis SemTxvevebSi;<br />

⇒ sainformacio masalebis SemuSaveba policielebisaTvis, imis Sesaxeb Tu<br />

rogor aRmouCinon <strong>da</strong>xmareba ZaladobiT <strong>da</strong>zaralebulebs;<br />

⇒ saxelmZRvanelos momzadeba socialuri muSakebisaTvis.<br />

ojaxuri Zaladobis problemaze muSaoba regionul doneze<br />

calkeul provinciebs aqvT SemuSavebuli specialuri regionaluri kanonebi<br />

ojaxuri Zaladobis sakiTxze. magaliTad, albertis provinciam 1998 wels miiRo<br />

ojaxuri Zaladobisagan <strong>da</strong>cvis aqti, romelic iTvaliswinebs ojaxis yvela<br />

28


wevris (qalebis, mamakacebis, bavSvebis, xanSiSesulebis) <strong>da</strong>cvas Zaladobisagan.<br />

1995 wels saskeCevanis provinciam miiRo aqti ojaxuri Zaladobis mxverplTa<br />

Sesaxeb. aqti iTvaliswinebs specialuri orderebis gacemas, romelic iZleva<br />

policiis mxri<strong>da</strong>n <strong>da</strong>uyovnebeli Carevis uflebas <strong>da</strong> avalebs policias Tvalyuri<br />

adevnon krizisul ojaxebs <strong>da</strong> <strong>da</strong>icvan misi wevrebi moZaladisagan.<br />

regionebSi moqmedebs sxva<strong>da</strong>sxvagvari programebi, gansakuTrebiT didi<br />

yuradReba eqceva prevenciuli zomebis miRebas. tardeba sainformacio<br />

kampaniebi, mozardebisaTvis SemuSavebulia sainformacio paketi Zaladobis<br />

Sesaxeb aucilebeli informaciis misaRebad.<br />

ontarios provinciaSi tardeba yovelwliuri treningi im prokurorebisaTvis,<br />

vinc specializdebian ojaxuri Zaladobis saqmeebze. warmatebiT moqmedebs,<br />

agreTve, programa `mowme _ msxverpli~, romelic iTvaliswinebs im mowmeebis<br />

<strong>da</strong>xmarebas, romlebic TviTonac <strong>da</strong>zaraldnen. am mowmeebis umravlesoba qalebi<br />

<strong>da</strong> bavSvebi arian.<br />

manitobas provinciaSi moZaladeebisaTvis SemuSavebulia 3 tipis programa:<br />

⇒ jgufuri Terapiis 24 saaTiani mecadineobebi;<br />

⇒ 84 saaTiani intensiuri Terapiis programa (maTTvis, visac pirobiTi sasjeli aqvs);<br />

⇒ 300 saaTiani programa msjavrdebulebisaTvis.<br />

moqmedebs qalTa <strong>da</strong>cvis programebi (The Women’s Advocacy Program), romelTa<br />

farglebSic xdeba qalebs exmareba samarTal<strong>da</strong>mcav sistemasTan urTierTobis<br />

nebismier safexurze.<br />

erT-erT provinciaSi Seqmnilia ojaxuri Zaladobis sasamarTlo, qalebis,<br />

bavSvebisa <strong>da</strong> xan<strong>da</strong>zmulTa winaaRmdeg Zaladobis SemTxvevebis meti yuradRebiTa<br />

<strong>da</strong> profesionalurad ganxilvisaTvis. mosamarTleebsa <strong>da</strong> prokurorebs specialuri<br />

swavleba aqvT miRebuli <strong>da</strong> sasamarTlo Zalze warmatebulad muSaobs.<br />

ontarioSi ojaxuri Zaladobis orgvari sasamarTlo moqmedebs, erTi, romelic<br />

Se<strong>da</strong>rebiT iol SemTxvevebs ganixilavs (rodesac ojaxis wevrebs, surT SemdgomSi<br />

erTad cxovrebis gagrZeleba), <strong>da</strong> meore, romelsac seriozul saqmeebTana aqvs<br />

saqme. aseTma specializaciam marTlmsajulebis xarisxi mkveTrad gaaumjobesa.<br />

did qalaqebSi, magaliTad, torontoSi moqmedebs ojaxur Zladobaze<br />

<strong>da</strong>uyovnebeli reagirebis sistema (Domestic Violence Emergency Response System). am<br />

sistemis <strong>da</strong>mnergavebi arian kanadis usafrTxoebis samsaxuri, torontos policia<br />

<strong>da</strong> msxverplTa <strong>da</strong>xmarebis samsaxurebi.<br />

sistema muSaobs 24 saaTian reJimSi. Zaladobis msxverplebi usasyidlod arian<br />

uzrunvelyofili portatiuli sasignalo aparaturiT, rac saSualebas aZlevT<br />

saSiSroebis SemTxvevaSi saswarfod gamoiZaxon policiis TanamSromeli. riskjgufis<br />

gansazRvras axdenen adgilobrivi socialuri samsaxurebi.<br />

TavSesafrebi. kana<strong>da</strong>Si amJamad moqmedebs mxsverplTa TavSesafrebis qseli,<br />

romelSic gaerTianebulia 470 <strong>da</strong>wesebuleba. TavSesafrebi aris rogorc<br />

qalaqebSi, ise sasoflo raionebSi.<br />

TavSesafrebis <strong>da</strong>finansebis 82% modis federaluri saxsrebi<strong>da</strong>n, <strong>da</strong>narCens<br />

regionisa <strong>da</strong> municipaluri saxsrebi Seadgens. 30 mln. dolari Semodis<br />

arasamTavrobo wyaroebi<strong>da</strong>n (Semowirulobebi, saqvelmoqmedo latariebi, grantebi).<br />

90-ian wlebSi kanadis mTavrobam gaiTvaliswina ZaladobasTan brZolis erovnuli<br />

strategiis SemmuSavebeli komisiis rekomen<strong>da</strong>ciebi <strong>da</strong> gaafarTova muSaoba iseT<br />

jgufebTan, romlebisTvisac naklebad misawvdomi iyo krizisuli centrebis<br />

momsaxureba. aseTi jgufebia: soflad mcxovrebi qalebi, eTnikuri umciresobebi,<br />

emigrantebi, invalidebi.<br />

29


Tema IX<br />

genderuli biujeti<br />

biujetis genderuli analizi niSnavs qalebsa <strong>da</strong> mamakacebze biujetis<br />

gansxvavebuli zemoqmedebis kvlevas. genderuli biujeti xels uwyobs sajaro<br />

saxsrebis samarTlian ganawilebasa <strong>da</strong> maT efeqtur ganTavsebas, biujetis<br />

<strong>da</strong>gegmvisas samizne jgufebze orientirebas. genderuli biujeti, aseve, xels<br />

uwyobs kargi marTvis principebis gamyarebas, angariSvaldebulebasa <strong>da</strong><br />

gamWvirvalobas.<br />

genderuli biujetis iniciativa pirvelad avstraliaSi ganxorciel<strong>da</strong> 1984<br />

wels. gaanaliz<strong>da</strong> biujetis gavlena genderul urTierTobebze. avstraliuri<br />

gamocdileba mniSvnelovani iyo ara mxolod cnobierebis amaRlebis TvalsazrisiT,<br />

aramed es midgoma sarekomen<strong>da</strong>cio iyo Semdgomi iniciativebisaTvis.<br />

britaneTSi 1989 wli<strong>da</strong>n moyolebuli qalTa sabiujeto jgufi (British Women’s<br />

Budjet Group), romelic aerTianebs eqspertebs universitetebi<strong>da</strong>n, arasamTavrobo<br />

organizaciebisa <strong>da</strong> profkavSirebi<strong>da</strong>n, yovelwliurad aqveynebs komentarebs<br />

erovnul biujetze.<br />

1993 wels mSvidobisa <strong>da</strong> Tavisuflebis qalTa saerTaSoriso ligam wamoiwyo<br />

genderuli biujetis iniciativa kana<strong>da</strong>Si. usafrTxoebis alternatiul<br />

koncefciaze <strong>da</strong>fuZnebuli es iniciativa fokusirebulia socialuri<br />

uzrunvelyofisa <strong>da</strong> Tav<strong>da</strong>cvis xarjebze. britaneTisa <strong>da</strong> kanadis gar<strong>da</strong><br />

genderuli biujetis proeqtebis umetesoba samxreT naxevarsferoSi<br />

ganxorciel<strong>da</strong>. yvelaze TvalsaCino magaliTia samxreT afrikis qalTa sabiujeto<br />

iniciativa, wamowyebuli 1995 wlis pirveli demokratiuli arCevnebis Semdeg.<br />

amJamad genderuli biujetireba xorcieldeba msoflios 40-ze qveyanaSi.<br />

genderuli biujetirebis inicirebisa <strong>da</strong> warmarTvis praqtika mravalferovania.<br />

(Parliament, the Budget and Gender, Joachim Wehner, Winnie Byanyima, the handbook<br />

jointly produced by the IPU, UNDP, WBI and UNIFEM).<br />

genderuli biujeti — Tanamedrove socialuri teqnologiaa, romelic<br />

saSualebas iZleva <strong>da</strong>inergos samTavrobo politikis mier interesTa<br />

gaTvaliswinebis diferencirebadi aRricxvis principi socialur-genderuli<br />

niSnis mixedviT. genderuli biujeti ar warmoadgens gansxvavebul biujetebs<br />

qalisa <strong>da</strong> mamakacisaTvis, is iTvaliswinebs sabiujeto procesSi genderuli<br />

aspeqtebis gaTvaliswinebas. genderuli biujeti aris finansuri meqanizmi<br />

Tanasworobis politikis gansaxorcieleblad. (Carita jaSi, genderuli<br />

biujeti/seminaris masalebi, Tbilisi, 2004).<br />

30


Tema X<br />

genderuli Tanasworobis uzrunvelyofisaken mimarTuli<br />

politikis ganxorcieleba saqarTveloSi<br />

qarTul sazogadoebaSi mTeli postsabWoTa periodis manZilze momx<strong>da</strong>ri<br />

mniSvnelovani <strong>da</strong> xSirad radikaluri cvlilebebis miuxe<strong>da</strong>vad, genderuli<br />

Tanasworobis uzrunvelyofisaken mimarTuli midgomebis <strong>da</strong>nergva saxelmwifo<br />

Tu adgilobrivi politikis formirebaSi jer kidev did Zalisxmevas moiTxovs.<br />

sqesTa Soris uTanasworobis problemis aqtualizebas xels uSlis wlebis<br />

manZilze <strong>da</strong>grovili <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>uWreli uamravi socialur-ekonomikuri problema,<br />

romlebic rogorc politikuri speqtris, iseve sazogadoebis umetesi nawilis<br />

mier ufro mniSvnelovnad aRiqmeba. amave dros, jer ar aris saTanadod<br />

gaazrebuli, rom nebismieri sferos politikis SemuSavebisas, nebismieri<br />

erovnuli Tu adgilobrivi donis programis warmatebulobisaTvis aucilebelia<br />

masSi genderuli midgomebis <strong>da</strong>nergva. saerTaSoriso organizaciebi <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>savleTis qveynebi didi xania aRiareben, rom genderuli meinstrimingi, anu<br />

genderuli parametrebis sistemuri integracia politikis formirebis,<br />

ganxorcielebis, monitoringisa <strong>da</strong> Sefasebis procesSi ara marto genderuli<br />

Tanasworobis miRwevas uwyobs xels, aramed, nebismieri politikis efeqturobis<br />

mniSvnelovani winapirobacaa. genderuli midgomebis <strong>da</strong>nergva, anu gansxvavebuli<br />

saWiroebebisa <strong>da</strong> problemebis <strong>da</strong>naxva, gamocdilebisa <strong>da</strong> xedvebis mTeli<br />

mravalferovnebis gaTvaliswineba, TavisTavad Zalian Rirebulia <strong>da</strong> xels uwyobs<br />

socialurad mgrZobiare, sazogadoebis interesebze <strong>da</strong>myarebuli politikis<br />

ganxorcielebas. mdgradi ganviTarebis Tanamedrove koncefcia genderuli<br />

Tanasworobis principis gaTvaliswinebis gareSe warmoudgenelia.<br />

saxelmwifo doneze efeqturi genderuli politikis gatarebisaTvis<br />

aucilebelia qveyanaSi arsebobdes instituciuri meqanizmebi, romlebic<br />

uzrunvelyofen genderuli Tanasworobis miRwevis strategiis SemuSavebasa <strong>da</strong><br />

ganxorcielebas, agreTve, am sferoSi aRebuli saerTaSoriso valdebulebebis<br />

Sesrulebis koordinirebas.<br />

1994 wels saqarTvelo miuerT<strong>da</strong> `qalTa diskriminaciis yvela formis<br />

likvi<strong>da</strong>ciis konvencias~. 1995 wels ki, pekinSi gamarTul qalTa IV msoflio<br />

konferenciaze SeuerT<strong>da</strong> im qveyanaTa ricxvs, romlebic SeTanxmdnen,<br />

SeemuSavebinaT qalTa mdgomareobis gaumjobesebis erovnuli samoqmedo gegma<br />

pekinis platformis cxovrebaSi gasatareblad. dRemde am mimarTulebiT<br />

saqarTvelos mniSvnelovani nabijebi ar ga<strong>da</strong>udgams.<br />

pekinis platformis 12 mimarTulebi<strong>da</strong>n erT-erTi swored erovnul doneze<br />

instituciuri meqanizmebis Seqmnaa. msoflio praqtikam aCvena, genderuli<br />

Tanasworobis erovnulma instituciurma meqanizmma efeqturad rom imuSaos, anu<br />

warmatebiT moaxdinos saxelmwifo politikis sxva<strong>da</strong>sxva sferoebSi genderuli<br />

parametrebis integrireba, saWiroa is maRal samTavrobo doneze arsebobdes,<br />

flobdes garkveul finansur <strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianur resursebs <strong>da</strong> hqondes politikis<br />

formirebaze gavlenis moxdenis SesaZlebloba.<br />

axalgazr<strong>da</strong> demokratiis qveynebSi, sa<strong>da</strong>c genderuli Tanasworobis sakiTxi<br />

politikur dRis wesrigSi ar Sedis, saxelmwifo doneze genderuli Tanasworobis<br />

uzrunvelyofis instituciuri meqanizmis Camoyalibebis stimulirebas xSirad<br />

saerTaSoriso organizaciebi axdenen. 1998 wels gaeros ganviTarebis programis<br />

proeqtis `qalebi ganviTarebis procesSi“ xelSewyobiT prezidentis<br />

gankargulebiT saqarTvelos uSiSroebis sabWoSi Seiqmna qalTa mdgomareobis<br />

gaumjobesebis erovnuli komisia. es iyo pirveli mcdeloba saqarTveloSi<br />

samTavrobo doneze genderul problematikaze momuSave struqturis Seqmnisa.<br />

Tumca, am struqturis efeqturi amoqmedeba im periodisaTvis ver moxerx<strong>da</strong>.<br />

samwuxarod aseve qaRaldze <strong>da</strong>rCa pekinis samoqmedo platformis moTxovnebis<br />

Sesabamisad SemuSavebuli qalTa mdgomareobis gaumjobesebis 1998-2000 wlebis<br />

31


samoqmedo gegma, romelsac mohyva 2000-2004 wlis samoqmedo gegma, romelic wina<br />

arSesrulebuli dokumentis TiTqmis meqanikuri aslia.<br />

saqarTveloSi genderuli Tanasworobis uzrunvelyofis erovnuli<br />

instituciuri meqanizmis Camoyalibebis Semdgomi etapi vardebis revoluciis<br />

Semdeg <strong>da</strong>iwyo. muSaoba ori mimarTulebiT warimarTa: adgilobrivi qalTa<br />

organizaciebis koaliciis erTma jgufma mTavrobas warudgina iniciativa,<br />

romelic iTvaliswineb<strong>da</strong> genderuli Tanasworobis saxelmwifo komisiis<br />

Seqmnas, xolo gaeros ganviTarebis programis (UNDP) axalamoqmedebulma<br />

proeqtma „genderi <strong>da</strong> politika“ miznad <strong>da</strong>isaxa parlamentis spikerTan arsebuli<br />

genderuli Tanasworobis sabWos Camoyalibeba. orive mimarTulebiT gaweuli<br />

didi Zalisxmevis Sedegad, saqarTveloSi pirvelad miviReT iseTi mdgomareoba,<br />

roca genderul Tanasworobaze momuSave struqtura arsebobs xelisuflebis<br />

rogorc aRmasrulebel, ise sakanonmdeblo StoSi.<br />

gansakuTrebul aRniSvnas moiTxovs is garemoeba, rom samTavrobo komisia<br />

Seiqmna adgilobrivi organizaciebis ZalisxmeviT, anu iniciativiT «qvemo<strong>da</strong>n»,<br />

rac sakmaod uCveulo precedentia. am iniciativis warmateba mianiSnebs imaze, rom<br />

qalTa organizaciebi wina periodTan Se<strong>da</strong>rebiT ganviTarebis Tvisebrivad axal<br />

etapze ga<strong>da</strong>vidnen. es ki gansakuTrebiT mniSvnelovania im pirobebSi, roca<br />

xelisuflebisaTvis genderuli Tanasworoba ar aris prioritetuli sakiTxi <strong>da</strong><br />

instituciuri meqanizmebis mdgradobisa <strong>da</strong> maTi efeqturi muSaobis uzrunvelyofisaTvis<br />

swored is faqtori gaxdeba ga<strong>da</strong>mwyveti, Tu rogor moaxerxebs<br />

sazogadoebrivi seqtori resursebis mobilizebas am axali struqturebis<br />

gasaZliereblad.<br />

qalTa <strong>da</strong> genderul sakiTxebze momuSave arasamTavrobo organizaciebis<br />

koaliciis instituciuri meqanizmebis jgufma, samTavrobo komisiis Seqmnis<br />

iniciativis paralelurad, euTos misiis mxar<strong>da</strong>WeriT ganaxorciela proeqti,<br />

romlis farglebSic SemuSav<strong>da</strong> genderuli Tanasworobis uzrunvelyofis<br />

axali erovnuli samoqmedo gegma. gegmis efeqturobis winapirobad Tavi<strong>da</strong>nve<br />

<strong>da</strong>isaxa, rom misi SemuSavebis procesi farTo <strong>da</strong> monawileobiTi un<strong>da</strong> yofiliyo.<br />

marTlac, erovnuli samoqmedo gegmis SemuSavebaSi monawileoba miiRo qalTa<br />

koaliciis 56 wevrma-organizaciam, qalTa samSvidobo qselis 41 warmomadgenelma,<br />

qalTa regionuli organizaciebisa <strong>da</strong> adgilobrivi TviTmmarTvelobis 88<br />

warmomadgenelma saqarTvelos 10 regioni<strong>da</strong>n. paralelurad mox<strong>da</strong> saxelmwifo<br />

struqturebis, kerZod 14 saministros 45 warmomadgenlis CarTva SemuSavebis<br />

procesSi. gegmis proeqti gaigzavna, agreTve, saerTaSoriso organizaciebSi<br />

eqspertizisa <strong>da</strong> rekomen<strong>da</strong>ciebis misaRebad. amgvarad, axali samoqmedo gegmis<br />

SemuSavebis etapze <strong>da</strong>cul iqna pekinis platformis 294 punqtis moTxovna, rom<br />

erovnuli samoqmedo gegmiT un<strong>da</strong> waxalisdes aqtiuri mxar<strong>da</strong>Wera <strong>da</strong> farTo<br />

monawileoba sxva<strong>da</strong>sxva institucionaluri aqtorebisa, maT Soris<br />

sakanonmdeblo organoebis, akademiuri <strong>da</strong> kvleviTi institutebisa, profesiuli<br />

asociaciebis, mediis, adgilobrivi saTemo jgufebisa <strong>da</strong> arasamTavrobo, maT<br />

Soris qalTa organizaciebisa.<br />

amgvarad, am etapze miRweul warmatebad un<strong>da</strong> CaiTvalos instituciuri<br />

meqanizmebis Seqmna xelisuflebis sakanonmdeblo <strong>da</strong> aRmasrulebel StoebSi <strong>da</strong><br />

axali erovnuli samoqmedo gegmis SemuSavebuli proeqtis arseboba. Tumca win<br />

urTulesi amocanebia:<br />

• samoqmedo gegmis warmatebuli lobireba <strong>da</strong> misi <strong>da</strong>mtkiceba mTavrobis mier;<br />

• instituciuri meqanizmebis koodrinirebuli <strong>da</strong> efeqturi <strong>da</strong> nayofieri<br />

muSaobis awyoba;<br />

• samoqmedo gegmis warmatebulad Sesrulebis uzrunvelyofa.<br />

genderuli Tanasworobis uzrunvelyofis erovnulma samoqmedo gegmam<br />

gamokveTa ZiriTadi genderuli problemebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>saxa strategiuli miznebi, anu<br />

genderuli politikis ganxorcielebis ZiriTadi mimarTulebebi. gegmis Tanaxmad,<br />

un<strong>da</strong> gagrZeldes muSaoba efeqturi instituciuri meqanizmebis Semdgomi<br />

ganviTarebis mimarTulebiT, risTvisac aucilebelia sxva<strong>da</strong>sxva saministroSi<br />

32


genderul sakiTxebze momuSave pasuxismgebeli piris, e.w. genderuli oficeris<br />

Tanamdebobis SemoReba, saministroebis genderuli erTeulebis kapacitetis<br />

gaZliereba, maTi teqnikuri aRWurva <strong>da</strong> specialistebis treningebi. aseve,<br />

umniSvnelovanesi sakiTxia, genderuli Tanasworobis instituciuri meqanizmebis<br />

saqmianobis sabiujeto uzrunvelyofa. Sedegad, samizne saministroebSi un<strong>da</strong><br />

miviRoT, iseTi genderuli erTeulebi, romelTac SeuZliaT saministros<br />

saqmianobis, proeqtebisa <strong>da</strong> programebis genderuli eqspertizis ganxorcieleba,<br />

rekomen<strong>da</strong>ciebis gaweva <strong>da</strong> saministros mier SemuSavebul politikaSi genderuli<br />

midgomebis integrireba.<br />

marTvaSi genderuli parametrebis <strong>da</strong>nergvis umniSvnelovanesi instrumenti<br />

srulyofili genderuli statistikaa. amitom, aucilebelia genderuli<br />

statistikis indikatorebis SemuSaveba <strong>da</strong> maTi <strong>da</strong>nergva informaciis mopovebisa<br />

<strong>da</strong> <strong>da</strong>muSavebis Sesabamis doneebze. kidev ufro mniSvnelovania, genderuli<br />

statistikis gavrcelebisa <strong>da</strong> efeqturad gamoyenebis formebisa <strong>da</strong> meTodebis<br />

srulyofa. genderuli statistikis ganviTarebis gareSe SeuZlebeli iqneba<br />

genderuli analizis siRrmis miRweva, mkafio, gazomvadi miznebis <strong>da</strong>saxva <strong>da</strong><br />

miRweuli Sedegebis zusti Sefaseba.<br />

genderuli Tanasworobis xelSemwyobi sakanonmdeblo bazis SeqmnisaTvis,<br />

umniSvnelovanesia ojaxuri Zaladobis winaaRmdeg, trefikingis winaaRmdeg,<br />

migraciis Sesaxeb kanonebis miReba. Zalze aqtualuri <strong>da</strong> mtkivneuli sakiTxia<br />

Sromis kodeqsis proeqtis <strong>da</strong>xvewa genderuli TvalsazrisiT. xelisuflebis mier<br />

warmodgenil proeqtSi bevri xarvezi iyo am TvalsazrisiT, ramac mwvave sajaro<br />

debatebi gamoiwvia.<br />

genderuli politikis ganxorcielebis erT-erTi umniSvnelovanesi<br />

mimarTulebaa genderuli biujetis principebis <strong>da</strong>nergvis xelSewyoba rogorc<br />

saxelmwifo, ise adgilobrivi biujetebis formirebisas. genderuli biujetis<br />

cneba Se<strong>da</strong>rebiT axalia <strong>da</strong> iTvaliswinebs biujetis genderul analizs, romelic<br />

warmoaCens qalebsa <strong>da</strong> mamakacebze sabiujeto xarjebis gansxvavebuli gavlenas<br />

<strong>da</strong> xels uwyobs biujetis iseT <strong>da</strong>gegmvas, romelic sabiujeto resursebs<br />

Tanabrad misawvdoms xdis orive sqesisaTvis. rakiRa genderuli biujeti axali<br />

cnebaa, <strong>da</strong>sawyisisaTvis saWiroa 2006 wlis saxelmwifo biujetis genderuli<br />

analizis ganxorcieleba, sabiujeto procesis Sefasebis genderuli<br />

indikatorebis SemuSaveba <strong>da</strong> specialuri saxelmZRvanelos momzadeba, romelic<br />

xels Seuwyobs genderuli biujetirebis Sesaxeb codnis gavrclebas <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>exmareba saministroebisa Tu adgilobrivi xelisuflebis genderul<br />

erTeulebs ganaxorcielon sxva<strong>da</strong>sxva programebisa <strong>da</strong> proeqtebis biujetebis<br />

genderuli analizi.<br />

saxelmwifo genderuli politikis mniSvnelovani mimarTuleba un<strong>da</strong> gaxdes<br />

genderuli parametrebis <strong>da</strong>nergva socialur-ekonomikuri ganviTarebis<br />

procesSi, rac gulisxobs Sromis bazarze genderuli Tanasworobis xelSewyobas,<br />

mcire biznesis ganviTarebasa <strong>da</strong> mewarme qalTa waxalisebas, saxelmwifo<br />

<strong>da</strong>saqmebis politikis SemuSavebas genderuli parametrebis gaTvaliswinebiT,<br />

genderulad mgrZnobiare socialuri <strong>da</strong>cvis politikisa <strong>da</strong> demografiuli<br />

politikis SemuSavebas.<br />

un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom pirveli nabijebi ga<strong>da</strong>idga trefikingis winaaRmdeg<br />

saxelmwifoebrivi midgomis Camoyalibebis saqmeSi. qmediTi RonisZiebebis<br />

ganxorcielebisTvis <strong>da</strong> trefikingis <strong>da</strong>naSaulis <strong>da</strong> misi xelSemwyobi mizezebis<br />

aRmofxvris mizniT, saqarTvelos prezidentis 2004 wlis 29 dekembris 623<br />

brZanebulebiT <strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong> a<strong>da</strong>mianTa vaWrobis (trefikingis) winaaRmdeg brZolis<br />

2005-2006 wlebis erovnuli samoqmedo gegma <strong>da</strong> am samoqmedo gegmis efeqtiani<br />

ganxorcielebis mizniT, 2005 wlis 1 Tebervals Seiqmna saqarTvelos erovnuli<br />

uSiSroebis sabWos a<strong>da</strong>mianis vaWrobis (trefikingis) winaaRmdeg brZolis<br />

droebiTi uwyebaTaSorisi komisia. Tumca, 2005-2006 wlis samoqmedo gegmiT<br />

gansazRvrul RonisZiebaTa umravlesoba ar Sesrulebula. trefikingis<br />

winaaRmdeg brZolis sistema jer ar Camoyalibebula, Sesabamisi konvenciebi ar<br />

aris ratificirebuli, trefikingis Sesaxeb kanonma mxolod pirveli<br />

saparlamento mosmena gaiara, Senoba TavSesafrisaTvis ar aris gamoyofili.<br />

33


ga<strong>da</strong>udebeli amocanaa, agreTve, ojaxuri Zaladobisagan <strong>da</strong>cvis efeqturi<br />

sistemis Seqmna <strong>da</strong> saTanado samarTlebrivi meqanizmebis amoqmedeba.<br />

cxadia, amgvari kompleqsuri amocanebis ga<strong>da</strong>Wra genderuli Tanasworobis<br />

saxelmwifo komisiisa <strong>da</strong> saparlamento sabWos Semdgom gaZlierebasa <strong>da</strong><br />

erTobliv nayofier saqmianobas moiTxovs. saparlamento sabWom <strong>da</strong> saxelmwifo<br />

komisiam erToblivad SeimuSava saxelmwifo genderuli politikis koncefcia,<br />

romlis <strong>da</strong>mtkicebac 2006 wlis zafxulSia mosalodneli. koncefcia <strong>da</strong><br />

samoqmedo gegma un<strong>da</strong> iqcnen im ZiriTad dokumentebad, romelic gansazRvravs<br />

saxelmwifos strategias genderuli Tanasworobis miRwevis sferoSi.<br />

mniSvnelovania aRiniSnos, rom genderuli Tanasworobis uzrunvelyofis<br />

instituciuri safuZvlis Seqmnis procesi adgilobriv donezec warimarTa.<br />

kerZod, sazogadoebrivi organizacia “qalTa ganaTlebisa <strong>da</strong> informaciis<br />

saerTaSoriso centrma” britaneTis saelCosa <strong>da</strong> euTos mier mxar<strong>da</strong>Werili<br />

programis farglebSi “aqtiuri qalebi cvlilebebisaTvis”, SesZlo oTxi raionis<br />

(mcxeTa, duSeTi, Coxatauri, axalcixe) mmarTvelobaSi genderul saqmeTa<br />

samsaxurebis Seqmnis procesis inicireba. es saqarTveloSi pirveli precedentia<br />

adgilobriv xelisuflebaSi genderul problematikaze momuSave specialuri<br />

struqturis Seqmnisa. axalSeqmnili samsaxurebi teqnikurad aRWurva gaeros<br />

ganviTarebis programis proeqtma “genderi <strong>da</strong> politika”, xolo samsaxurebis<br />

warmomadgenlebma Sesabamisi kvalifikaciis misaRebad ramdenime treningi<br />

gaiares, maT Soris, “partniorebi demokratiuli cvlilebebisaTvis _<br />

saqarTvelosa” <strong>da</strong> “partniorebi — poloneTis” erToblivi proeqtis farglebSi,<br />

rac am sferoSi polonuri gamocdilebis gaziarebas isaxav<strong>da</strong> miznad. imisaTvis,<br />

rom axalSeqmnilma erTeulebma SesZlon TavianTi sicocxlisunarianobis<br />

<strong>da</strong><strong>da</strong>stureba, <strong>da</strong>agrovon gamocdileba <strong>da</strong> nayofieri saqmianobis pozitiuri<br />

magaliTi Seqmnan sxva adgilobrivi xelisuflebebisaTvis, raionis gamgeobebis<br />

genderuli samsaxurebis a<strong>da</strong>mianuri <strong>da</strong> teqnikuri resursebis gaZliereba<br />

aucilebelia SemdgomSic gagrZeldes, miT ufro, rom am samsaxurebs debulebiT<br />

sakmaod farTo pasuxismgeblobebi akisriaT, kerZod:<br />

• genderuli problemebis Sesaxeb monacemTa miRebisa <strong>da</strong> analizis sistemis<br />

Camoyalibeba <strong>da</strong> genderuli statistikis Seqmna raionis masStabiT;<br />

• adgilobrivi socialur — ekonomikuri situaciis yovelwliuri<br />

genderuli analizi;<br />

• genderuli parametrebis uzrunvelyofa adgilobriv biujetSi, qalebsa <strong>da</strong><br />

mamakacebze adgilobrivi biujetis xarjebis gansxvavebis analizi <strong>da</strong><br />

saTanado rekomen<strong>da</strong>ciebis SemuSaveba;<br />

• adgilobrivi mmarTvelobis moxeleTa genderuli ganaTlebis<br />

uzrunvelyofa;<br />

• adgilobrivi programebis genderuli analizi <strong>da</strong> programebis<br />

SemuSavebisas genderuli parametrebis <strong>da</strong>nergvis xelSewyoba;<br />

• saxelmwifo programebis genderuli komponentebis Sesrulebis<br />

xelSewyoba adgilobriv doneze;<br />

• angariSebis miReba calkeuli ganyofilebebisa <strong>da</strong> samsaxurebis mier<br />

genderuli parametrebis Sesrulebis Sesaxeb.<br />

genderuli Tanasworobis instituciuri meqanizmebis gaZliereba, politikur<br />

dRis wesrigSi zemoT CamoTvlili sakiTxebis wamoweva <strong>da</strong> maTi ga<strong>da</strong>Wra<br />

SeuZlebeli gaxdeba, Tu ver moxerx<strong>da</strong> Zalisxmevisa <strong>da</strong> resursebis maqsimaluri<br />

mobilizeba, genderul problemebze momuSave, rogorc adgilobrivi, ise<br />

saerTaSoriso organizaciebis mier. pekinis moqmedebaTa platformis 289 punqtis<br />

Tanaxma<strong>da</strong>c, „arasamTavrobo organizaciebs gansakuTrebuli roli aqvT qalisa <strong>da</strong><br />

mamakacis Tanasworobaze <strong>da</strong>myarebuli socialuri, ekonomikuri, politikuri <strong>da</strong><br />

inteleqtualuri klimatis SeqmnaSi. qalTa organizaciebi aqtiurad un<strong>da</strong> iyvnen<br />

CarTuli genderuli Tanasworobis miRwevisaken mimarTuli politikis<br />

ganxorcielebasa <strong>da</strong> monitoringSi“.<br />

34


Tema XI<br />

genderuli politikis ganxorcieleba regionul doneze<br />

germania/ zaaris mxaris magaliTi<br />

1996 wlis zaaris mxaris landTagma (samxareo parlamentma) miiRo kanoni qalTa<br />

<strong>da</strong> mamakacTa Tanasworuflebianobis ganxorcielebis Sesaxeb. kanonis mizania<br />

genderuli Tanasworuflebianobis realurad ganxorcieleba sajaro<br />

<strong>da</strong>wesebulebebSi, rac gulisxmobs nebismier funqciur <strong>da</strong> saSemosavlo doneze<br />

qalTa warmomadgenlobis arsebuli simciris moSlas <strong>da</strong> samsaxureobrivi <strong>da</strong><br />

ojaxur-mzrunvelobiTi movaleobebis SeTanxmebas. ojaxuri movaleoba<br />

gulisxmobs mcirwlovani bavSvebis aRzr<strong>da</strong>s <strong>da</strong> ojaxis im wevrebze zrunvas,<br />

romlebic movlas saWiroeben.<br />

kanoniT sajaro <strong>da</strong>wesebulebebs evaleba:<br />

• genderuli statistikis warmoeba, romelic moicavs Semdeg kategoriebs:<br />

qalebisa <strong>da</strong> mamakacebis mier <strong>da</strong>kavebuli sruli <strong>da</strong> arasruli Statebi<br />

satarifo Tanrigebis mixedviT, Sromis anazRaureba, Svebulebebis raodenoba<br />

<strong>da</strong> xangrZlioba, profesiuli ganaTlebis mimRebTa raodenoba sqesebis<br />

mixedviT. es statistika un<strong>da</strong> qveyndebodes <strong>da</strong>wesebulebaSi <strong>da</strong> agreTve, un<strong>da</strong><br />

ga<strong>da</strong>eces statistikis departamentsa <strong>da</strong> qalTa, samuSaos, jan<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong><br />

socialuri uzrunvelyofis saministros. un<strong>da</strong> gaanalizdes Sedegebi samxareo<br />

doneze <strong>da</strong> gamoqveyndes sul mcire sam weliwadSi erTxel.<br />

• qalTa Tanasworuflebiani ganviTarebis gegmis SemuSaveba. TiToeulma<br />

samsaxurma un<strong>da</strong> waradginos samwliani gegma qalTa warmomadgenlobis simciris<br />

aRsakveTad. gegma un<strong>da</strong> moicavdes metwilad mamakacebiT <strong>da</strong>kompleqtebuli<br />

samuSao adgilebis imgvarad Secvlas, rom maTi <strong>da</strong>kaveba qalebmac SesZlon.<br />

• samuSao drois modelebis gamoc<strong>da</strong> profesiuli <strong>da</strong> saojaxo movaleobebis<br />

SeTavsebisaTvis. im pirebma, romlebic zrunaven ojaxis wevrebze SeuZliaT<br />

garkveuli xniT moiTxovon arasruli samuSao dro (dRiuri, kvireuli, Tviuri<br />

an wliuri).<br />

• RonisZiebebis gatareba samuSao adgilze seqsualuri iZulebis winaaRmdeg;<br />

• qalTa rwmunebulebi. sajaro samsaxurebma un<strong>da</strong> <strong>da</strong>aweson qalTa rwmunebulis<br />

Tanamdeboba, romelic konsultacias gauwevs <strong>da</strong> <strong>da</strong>exmareba rogorc mTlianobaSi<br />

samsaxurs, ise TanamSromlebsac Tanasworuflebianobis realurad<br />

<strong>da</strong>mkvidrebaSi. qalTa rwmunebuls irCeven mdedrobiTi sqesis TanamSromlebi<br />

sami wlis vadiT. qalTa municipaluri rwmunebuli monawileobas iRebs yvela<br />

gegmis, RonisZiebis, proeqtis SemuSaveba-SefasebaSi, romlebmac gavlena<br />

SeiZleba moaxdinos im municipaliteteSi mcxovrebi qalebis cxovrebaze.<br />

zaaris mxareSi arsebobs qalTa, samuSaos, jan<strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> socialuri uzrunvelyofis<br />

saministro. saarbriukenis meriaSi Seqmnilia qalTa ganyofileba,<br />

romlis movaleobacaa Tvali adevnos adgilobrivi xelisuflebis mier miRebul<br />

nebismier dokuments, ganviTarebis gegmas, biujets, moaxdinos genderuli<br />

analizi <strong>da</strong> SeimuSaos rekomen<strong>da</strong>ciebi iseT debulebebze, romelic ar<br />

iTvaliswineben an ewinaaRmdegebian qalTa interesebs.<br />

saqarTveloSi jerjerobiT samxareo doneze politikis formirebaSi genderuli<br />

midgomebis <strong>da</strong>nergvis erTaderTi iniciativa, gaeros ganviTarebis programis<br />

mxar<strong>da</strong>WeriT Seqmnilma qalTa regionulma centrma wamoiwyo. kerZod, centrma<br />

organizeba gaukeTa samcxe-javaxeTSi genderuli politikis grZelvadiani<br />

samoqmedo gegmis (2006-2008 w.w.) SemuSavebis process. samoqmedo gegma miznad<br />

35


isaxavs samcxe-javaxeTSi genderuli politikis mimarTulebebis gansazRvras,<br />

genderuli politikis ganxorcielebis lobirebas, marTvis procesSi genderuli<br />

parametrebis gaTvaliswinebisa <strong>da</strong>, regionSi arsebuli genderuli asimetriis<br />

Semcirebis xelSewyobas. gegma kompleqsuria <strong>da</strong> <strong>da</strong>saxuli miznebis<br />

Sesasruleblad xelisuflebis organoebisa <strong>da</strong> sazogadoebis Zalisxmevis<br />

gaerTianebaa saWiro. samoqmedo gegmis SemuSavebis procesSic monawileoba<br />

miiRes rogorc xelisuflebis, maT Soris, regionis eqvsive raionis gamgebelma,<br />

ise sazogadoebrivi organizaciebis, mediisa <strong>da</strong> akademiuri wreebis<br />

warmomadgenlebma. samcxe-javaxeTis genderuli politikis ganxorcielebis<br />

samoqmedo gegma saqarTveloSi samxareo doneze SemuSavebuli am saxis pirveli<br />

dokumentia <strong>da</strong> Sesabamisad, adgilobriv doneze genderuli politikis<br />

formirebis pirveli mcdelobaa.<br />

36


Tema 12<br />

genderuli statistika _ politikis Sefasebis,<br />

analizis, <strong>da</strong>gegmvis instrumenti<br />

wyaro: UNECE's Gender Statistics Website for Europe & North America<br />

http://www.unece.org/stats/gender/web<br />

ra aris genderuli statistika?<br />

genderuli statistika Se<strong>da</strong>rebiT axali <strong>da</strong>rgia <strong>da</strong> konceftualurad ufro mets<br />

niSnavs, vidre, ubralod, sqesis niSniT <strong>da</strong>yofili monacemebi. genderuli<br />

statistika asaxavs qalisa <strong>da</strong> mamakacis mdgomareobas yvela sferoSi — <strong>da</strong><br />

SesaZleblobas iZleva genderuli sakiTxebis sistemuri SeswavlisaTvis.<br />

genderuli statistikis Seqmna niSnavs tradiciul statistikis sistemaSi<br />

genderis meinstrimingis ganxorcielebas, anu genderuli infikatorebis<br />

<strong>da</strong>nergvas statistikis sistemis yvela sferoSi <strong>da</strong> yvela doneze. srulyofili<br />

genderuli statistika gulisxmobs genderuli faqtorebis gaTvaliswinebas<br />

monacemTa Sekrebis, analizisa <strong>da</strong> warmodgenis dros <strong>da</strong> rac mTavaria, monacemebis<br />

gavrcelebas momxmareblisaTvis moxerxebul formatSi.<br />

ratom aris saWiro genderuli statistika?<br />

genderuli statistika xels uwyobs sazogadoebis mier genderuli problemebis<br />

swor aRqmasa <strong>da</strong> genderuli stereotipebis kiTxvis niSnis qveS <strong>da</strong>yenebas.<br />

genderuli statistika arwmunebs politikis SemmuSaveblebs koreqtireba<br />

gaukeTon politikas <strong>da</strong> ukeT upasuxon rogorc mamakacis, ise qalis interesebs.<br />

genderuli statistikis Seqmna aucilebelia, agreTve, genderuli Tanasworobis<br />

xelSewyobis sferoSi cvlilebebis monitoringisaTvis.<br />

genderuli statistikis warmoeba<br />

genderuli inidkatorebis <strong>da</strong>sadgenad aucilebelia ganisazRvros, Tu ra<br />

genderuli problemebis winaSe dgas sazogadoeba <strong>da</strong> ra Sesabamisi statistikuri<br />

monacemebis Sekrebaa saWiro problemebis yovelmxriv warmosaCenad <strong>da</strong> Sesaswavlad.<br />

am TvalsazrisiT, mniSvnelovania TanamSromloba politikis Semmu-<br />

Saveblebsa, genderul problematikaze momuSaveTa <strong>da</strong> statistikis mwarmoebelTa<br />

Soris. monacemTa Sekrebisas gamoyenebuli un<strong>da</strong> iyos iseTi meTodika, romelsac<br />

SeuZlia adekvaturad asaxos arsebuli genderuli gansxvavebebi.<br />

genderuli statistikis ZiriTadi funqciebi<br />

• genderuli statistika <strong>da</strong> indikatorebi aucilebelia genderulad<br />

koreqtuli politikisa <strong>da</strong> gegmebis SemuSavebisaTvis.<br />

• genderuli statistika mniSvnelovani instrumentia cvlilebebis<br />

monitoringisa <strong>da</strong> Tanasworobis uzrunvelyofis mimarTulebiT<br />

progresis Sesafaseblad.<br />

• genderuli statistika xels uwyobs genderuli stereotipebis<br />

aRmofxvras.<br />

37


genderuli statistikis gavrceleba<br />

genderuli statistikis Semdgomi ganviTarebis mniSvnelovan gzad miCneulia<br />

mopovebuli monacemebis iseTi formiT gavrceleba, romelic morgebulia<br />

momxmarebelTa saWiroebaze. amisaTvis aucilebelia momxmarebelTan kavSirebis<br />

ganviTareba <strong>da</strong> maTgan Sesabamisi ukukavSiris miReba. magaliTad, did britaneTSi<br />

am mizniT specialuri jgufic ki aris Seqmnili: genderuli statistikis<br />

momxarebelTa jgufi. es jgufi miznad isaxavs imgvari monacemebis mopovebisa <strong>da</strong><br />

gavrcelebis ganviTarebas, romelic genderuli gansxvavebebisa <strong>da</strong><br />

uTanasworobis gaazrebasa <strong>da</strong> am mimarTulebiT politikis SemuSavebisa <strong>da</strong><br />

Sefasebis gaumjobesebas emsaxureba.<br />

genderuli statistikis momxmarebelTa jgufis amocanebia:<br />

• statistikis Seqmnisa <strong>da</strong> gavrcelebis im aspeqtebisa <strong>da</strong> sakiTxebis<br />

gamovlena, romelsac gaumjobeseba esaWiroeba;<br />

• Tematuri diskusiiebis organizeba konkretul sferoebSi genderuli<br />

statistikis gaumjobesebis gzebis gamosavlenad;<br />

• mWidro kavSiris Camoyalibeba statistikis mwarmoeblebsa <strong>da</strong><br />

momxareblebs Soris, momxmarebelTa interesebis wardgena saxelmwifo<br />

statistikuri samsaxurisa <strong>da</strong> oficialuri statistikis sxva mwarmoebelTa<br />

winaSe ;<br />

• momxmarebelTa Soris informaciisa <strong>da</strong> genderuli statistikis saukeTeso<br />

praqtikis nimuSebis gacvlis xelSewyoba.<br />

wyaro: www.eoc.org.uk<br />

genderuli statistika saqarTveloSi<br />

saqarTvelos statistikis saxelmwifo departaments garkveuli gamocdileba<br />

aqvs genderuli statistikis warmoebis TvalsazrisiT, TumcaRa mwiri finansuri<br />

resursebis gamo srulyofilad ver flobs informacas genderul WrilSi.<br />

SvedeTis statsamsaxuris <strong>da</strong>xmarebiT saqarTvelos statistikis departamentma<br />

garkveuli nabijebi ga<strong>da</strong>dga genderulad <strong>da</strong>calkevebuli statistikuri<br />

monacemebis mopovebis TvalsazrisiT. kerZod, statistikuri <strong>da</strong>kvirvebis<br />

formebs <strong>da</strong>emata rigi maCveneblebi, romlis Sesabamisad gamoica statistikuri<br />

publikacia “qali <strong>da</strong> kaci saqarTveloSi” 1999, 2003 <strong>da</strong> 2005 wlebSi.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad amisa, saWiroa, kidev ufro <strong>da</strong>ixvewos genderuli indikatorebi,<br />

SesabamisobaSi movides saerTaSoriso stan<strong>da</strong>rtebTan <strong>da</strong> <strong>da</strong>inergos informaciis<br />

Sekrebis yvela doneze. kidev ufro mniSvnelovania genderuli statistikis<br />

gavrcelebis axali formatebis SemuSaveba, raTa erTi mxriv, sazogadoeba<br />

informirebuli iyos genderuli problemebis Sesaxeb <strong>da</strong> meore mxriv, sxva<strong>da</strong>sxva<br />

sferoSi erovnul, Tu adgilobriv doneze politikis SemuSavebisas ar moxdes<br />

genderuli faqtorebis ignorireba.<br />

statistikis departamentis monacemebiT, jerjerobiT miuwvdomelia<br />

genderulad <strong>da</strong>calkevebuli monacemebi iseT sferoebSi, rogoricaa:<br />

anazRaurebadi <strong>da</strong> aunazRaurebeli Sroma, drois biujetis gamoyeneba, bavSvTa<br />

<strong>da</strong>cvis maCveneblebi asakisa <strong>da</strong> ganTavsebis struqturis mixedviT, calkeuli<br />

<strong>da</strong>avadebebis <strong>da</strong> asakobrivi jgufebis, eqimTan vizitebis sixSire, specialisti<br />

eqimebis raodenoba, <strong>da</strong>salevi wylis misawvdomoba, <strong>da</strong>mnaSaveoba <strong>da</strong>naSaulis<br />

saxeebis mixedviT, Zaladobis msxverpli <strong>da</strong>naSaulis saxeebis mixedviT,<br />

trefikingi, kinoTeatrebSi, TeatrebSi, biblioTekebSi, eklesiebSi, sportul<br />

<strong>da</strong>rbazebSi, sakoncerto <strong>da</strong>rbazebSi <strong>da</strong>swrebaTa, mwevelTa raodenoba asakisa <strong>da</strong><br />

38


qorwinebis statusis mixedviT, eleqtoratis raodenoba <strong>da</strong> sxva. zemoaRniSnuli<br />

sakiTxebi saWiroebs specialuri statistikuri kvlevebis Catarebas. statitikis<br />

departamenti aRniSnavs, rom bolo wlebSi moTxovna genderul TanasworobasTan<br />

<strong>da</strong>kavSirebul statistikur informaciaze gaizar<strong>da</strong>; agreTve gafarTov<strong>da</strong><br />

momxmarebelTa wre.<br />

39


Tema XIII<br />

genderuli meinstrimingi<br />

genderuli meinstrimingi aris qalTa <strong>da</strong> mamakacTa prioritetebisa <strong>da</strong><br />

saWiroebebis sistemuri integracia politikis formirebis, ganxorcielebis,<br />

monitoringisa <strong>da</strong> Sefasebis procesSi, genderuli Tanasworobis xelSewyobis<br />

mizniT.<br />

genderuli meinstrimingi _ rTuli, winaaRmdegobrivi <strong>da</strong> dinamiurad<br />

ganviTarebadi konceptia. ar arsebobs misi erTiani, martivi ganmarteba.<br />

Tanxmobaa mxolod misi miznis _ genderuli Tanasworobis miRwevis<br />

gansazRvraSi.<br />

ekososis ganmartebiT, genderuli meinstrimingi “yoveli <strong>da</strong>gegmarebadi<br />

saqmianobis, maT Soris, kanonmdeblobis, politikis, nebismieri sferosa <strong>da</strong> yvela<br />

donis programebis qalebsa <strong>da</strong> mamakacebze zegavlenis Sefasebis procesia”.<br />

evrosabWos ganviTarebis <strong>da</strong>xmarebis komiteti: - “genderuli meinstrimingi aris<br />

iniciativebi, romlebic rogorc qalebs, ise mamakacebs saSualebas aZlevs<br />

gamoxaton TaviTi Sexedulebebi <strong>da</strong> miiRon monawileoba ga<strong>da</strong>wyvetilebebis<br />

miRebaSi TavianTi problemebis ga<strong>da</strong>saWrelad”.<br />

evrokomisia ganmartavs genderul meinstrimings, rogorc “strategiuli<br />

grZelvadiani midgomas, romelic nergavs genderul Tanasworobas sistemebSi,<br />

struqturebSi, institutebSi, programebSi, politikasa <strong>da</strong> praqtikaSi”.<br />

genderuli menistrimingi praqtikuli amocanaa, magram safuZvlad udevs<br />

sxva<strong>da</strong>sxva filosofiuri, sociologiuri <strong>da</strong> politikuri Sexedulebebi.<br />

sityva meinstrimingis Sesatyvisis moZebna qarTulad sakmaod Znelia. ara mxolod<br />

qarTvelebi frangebi, Svedebi, holandielebi, rusebic pir<strong>da</strong>pir iyeneben am<br />

termins. meinstrimingi niSnavs periferii<strong>da</strong>n ZiriTad nakadSi moqcevas (arsebobs<br />

azri, rom es termini gacnobierebulad Tu gaucnobiereblad gadmoRebulia<br />

ganaTlebis politikisa <strong>da</strong> praqtikis leqsikoni<strong>da</strong>n, sa<strong>da</strong>c meinstrimingi niSnavs<br />

moswavlis ga<strong>da</strong>yvanas specialuri kompensatoruli ganaTlebis kursi<strong>da</strong>n ZiriTad<br />

saswavlo nakadSi).<br />

genderuli meinstrimingis idea warmoiSva 1970-ian wlebSi, <strong>da</strong>muSav<strong>da</strong> <strong>da</strong><br />

ganviTar<strong>da</strong> 1980-ian wlebSi ZiriTa<strong>da</strong>d ganviTarebis sakiTxebiT <strong>da</strong>kavebuli<br />

saerTaSoriso organizaciebis wiaRSi (aSS saerTaSoriso ganviTarebis saagento<br />

(USAID), msoflio banki, Sromis saerTaSoriso organizacia). pekinis moqmedebaTa<br />

platformam mkafiod gansazRvra genderuli meinstrimingi, rogorc praqtikuli<br />

politikis mizani.<br />

sami ZiriTadi jgufi SeiZleba gamoiyos im struqturebis, romlebmac<br />

ganaviTares genderuli meinstrimingis idea: 1) ganviTarebis saerTaSoriso<br />

saagentoebi, 2) gaeros struqturebi (gansakuTrebiT: gaeros ganviTarebis<br />

programa UNDP, gaeros qalTa programa UNIFEM), 3) evropuli struqturebi.<br />

genderuli meinstrimingis idea amoizar<strong>da</strong> midgomi<strong>da</strong>n `qalebi ganviTarebis<br />

procesSi~ (Women in Development). es midgoma Tav<strong>da</strong>pirvelad SeimuSava<br />

ganviTarebis sakiTxebze momuSave socialurad <strong>da</strong> politikurad aqtiurma qalTa<br />

jgufma vaSingtonSi.<br />

40


<strong>da</strong>isva sakiTxi, ra ufro swori <strong>da</strong> efeqturia: calkeuli, specialuri proeqtebi<br />

qalebisaTvis Tu qalTa komponentis integracia yvela proeqtSi (msoflio bankis<br />

parqtika).<br />

ganviTarebis tradiciuli Teoriebis mixedviT, modernizacias avtomaturad<br />

mohyveba qalTa mdgomareobisa <strong>da</strong> statusis gaumjobeseba. feministebi Tvlidnen,<br />

rom modernizacias qalis mxolod nawilobrivi emansipacia SeuZlia <strong>da</strong><br />

aucilebelia axali midgomis SemuSaveba.<br />

genderuli meinstrimingis argumenti, ara mxolod socialuri samarTlianobaa,<br />

aramed efeqturobac _ qalis potencialis srulad gamoyeneba (ara marto qalebi<br />

moigeben ganviTarebiT, aramed ganviTarebac qalTa monawileobiT). midgoma WID<br />

(qalebi ganviTarebaSi) Seicvala GAD (genderi <strong>da</strong> ganviTareba).<br />

genderuli meinstrimingis operacionalizacia anu praqtikaSi <strong>da</strong>nergva<br />

genderuli meinstrimingis realizacia or doneze xdeba — politikur <strong>da</strong><br />

teqnikur doneze. (UNIFEN).<br />

teqnikuri done gulisxmobs _ momzadebuli kadrebis arsebobas, Teoriuli<br />

bazisa <strong>da</strong> kvlevis Sedegebis qonas. politikur doneze — politikuri nebis<br />

Camoyalibebas — saTanado kanonmdeblobis qonas, a<strong>da</strong>mianTa uflebebis <strong>da</strong>cvis,<br />

Tanasworobis uzrunvelyofis efeqturi meqanizmebis arsebobas.<br />

genderuli meinstrimingis ganxorcielebis SefasebisaTvis auclebelia kriteriumebis<br />

qona: magaliTad, evrosabWos aqvs sqema konkretuli sferoebisaTvis,<br />

romelsac SeuZlia asaxos dinamika. magaliTad, <strong>da</strong>saqmebis sferos sqema.<br />

genderuli meinstrimingis araswori interpretaciaa, roca imis nacvlad rom<br />

fokusi gakeTdes genderul Tansworobaze, rogorc mizanze, ZiriTadi aqcenti<br />

keTdeba qalebis CarTvaze saqmianobaSi, sa<strong>da</strong>c qalebis roli umniSvneloa (sara<br />

longve, evropis ganviTarebis komitetisaTvis Catarebuli kvleva).<br />

mniSvnelovania ara ubralo monawileoba, aramed monawileoba garkveuli<br />

pirobebiT - ara marto dRis wesrigSi Sesvla, aramed dRis wesrigis formireba.<br />

41


Tema XIV<br />

genderuli analizi. cnebis ganmarteba,<br />

genderuli analizis instrumentebi<br />

genderuli analizi warmoadgens qalsa <strong>da</strong> mamakacze, ama Tu im politikis,<br />

programis, strategiuli midgomis, institutis gansxvavebuli zemoqmedebis<br />

gamovlenasa <strong>da</strong> Seswavlas. genderuli analizi zogadi politikuri <strong>da</strong> socialurekonomikuri<br />

analizis mniSvnelovani Semadgeneli nawilia.<br />

genderuli analizi bunebrivia moiTxovs sqesis niSniT gancalkevebul monacemebs.<br />

genderuli analizisas, aanalizeben resursebis misawvdomobas, resursebis<br />

kontrols, saqmianobis saxeebs, xelisSemSlel faqtorebs, saWiroebebsa <strong>da</strong><br />

moTxovnilebebs, calke qalebisa <strong>da</strong> calke mamakacebisaTvis.<br />

genderuli analizis mizania, maqsimalurad gacnobierdes genderuli gansxvavebebi<br />

<strong>da</strong> politika Tu programa ise <strong>da</strong>igegmos <strong>da</strong> ganxorcieldes, rom maqsimalurad<br />

upasuxos gansxvavebul saWiroebebs. genderuli analizi aumjobesebs<br />

marTvasa <strong>da</strong> efeqturi politikis SemuSavebas, radgan orientirebulia maqsimalurad<br />

upasuxos mravalferovan <strong>da</strong> gansxvavebul interesebs. genderuli<br />

analizi xels uwyobs procesebSi qalebisa <strong>da</strong> mamakacebis srul CarTulobas <strong>da</strong><br />

Sesabamisad, a<strong>da</strong>mianuri resursebis srulyofil gamoyenebas.<br />

politikis ganxorcielebisas genderuli meinstrimingis aucileblobis gacnobierebam<br />

genderuli analizis ganviTarebas Seuwyo xeli. magaliTad, kana<strong>da</strong>Si<br />

genderuli analizis mniSvneloba saxelmwifo donezea aRiarebuli, genderul<br />

Tanasworobaze momuSave specialur struqturam - kanadis qalTa statusma — 1999<br />

wels Seqmna genderuli analizis direqtorati.<br />

es direqtorati Semdegnairad gansazRvravs genderuli analizis sayrden<br />

principebs:<br />

aucilebelia yvela sferoSi qalebsa <strong>da</strong> mamakacebs Soris konstruqciuli<br />

TanamSromlobis ganviTareba;<br />

yoveli programa, qmedeba, proeqti, socialur-ekonomikuri tendencia<br />

sxva<strong>da</strong>sxvagvarad aisaxeba qalsa <strong>da</strong> mamakacze;<br />

genderuli Tanasworoba niSnavs qalisa <strong>da</strong> mamakacis Tanabari statusis <strong>da</strong><br />

ara msgavsebis miRwevas;<br />

Tanabari mopyroba ar niSnavs Tanabari Sedegebis miRwevas. genderuli<br />

Tanasworobis Tanamedrove koncefcia acnobierebs, rom qalebsa <strong>da</strong><br />

mamakacebs zogjer gansxvavebuli mopyroba sWirdebaT, raTa Tanabar<br />

Sedegebs miaRwion.<br />

qali ekonomikuri, socialuri <strong>da</strong> politikuri procesebis ara mxolod<br />

samizne, aramed agentic un<strong>da</strong> iyos;<br />

arsebuli genderuli uTanasworobis <strong>da</strong>saZlevad specialuri zomebis<br />

miRebaa saWiro;<br />

qalis statusis gaZliereba sakvanZoa genderuli Tanasworobis miRwevisaTvis<br />

zrunvisas;<br />

ar un<strong>da</strong> iqnes <strong>da</strong>viwyebuli, rom politikurma <strong>da</strong> socialur-ekonomikurma<br />

tendenciebma SesaZloa mamakacebzec moaxdinos negatiuri gavlena.<br />

42


SesaZloa nebismieri sferos genderuli analizis ganxorcieleba. mogvyavs mcire<br />

magaliTi, romelSic <strong>da</strong>saqmebis politikis genderuli aspeqtebia warmoCenili.<br />

SemTxvevis Seswavla. <strong>da</strong>saqmebis politikis genderuli analizi<br />

<strong>da</strong>saqmebis bazarze dRemde dominantur modelad iTvleba sruli samuSao dRe<br />

<strong>da</strong>dgenili saaTebiT. nel-nela inergeba moqnili samuSao drois sistemac, Tumca<br />

normad mainc <strong>da</strong>dgenili saaTebi rCeba.<br />

saWiroa zoga<strong>da</strong>d samuSaos bunebis axleburad gaazreba <strong>da</strong> imis gacnobiereba,<br />

rom mouqneli samuSao saaTebis sistemas Tavisi genderuli aspeqti aqvs. raki<br />

dRemde ZiriTa<strong>da</strong>d qalebi arian saojaxo saqmisa <strong>da</strong> bavSvebis aRzr<strong>da</strong>ze<br />

pasuxismgebelni, maT mamakacebze metad sWirdebaT <strong>da</strong> awyobT arasruli samuSao<br />

dRe, an Tun<strong>da</strong>c sruli samuSao dRe oRond moqnili <strong>da</strong> ara <strong>da</strong>dgenili saaTebiT.<br />

aris meore momentic, mag. did britaneTSi Tanabari SesaZleblobebis komisiis<br />

mier 2004 wels ganxorcielebulma arasruli <strong>da</strong> moqnili samuSaos (part-time job)<br />

kvlevam aCvena, rom arasruli samuSao dReze momuSave qalebis anazRaureba<br />

TiToeuli namuSevari saaTisaTvis 40% naklebia, vidre mTlian samuSao dReze<br />

<strong>da</strong>kavebuli mamakacebisa.<br />

Tanamedrove pirobebSi moqnili samuSao dRiT momuSaveTa ricxvi izrdeba,<br />

magram amgvari modelis ufro farTod <strong>da</strong>nergvas Semdegi winaaRmdegobebi<br />

xvdeba:<br />

• Sromis bazari mouqnelia <strong>da</strong> SezRudul SesaZleblobebs gvTavazobs.<br />

• moqnili samuSao dRis modeli efeqturi rom iyos, menejersa <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>qiravebuls Soris kargi komunikacia <strong>da</strong> ndobaa saWiro.<br />

• xSirad moqnili samuSao droiT momuSaves problemebi eqmneba sapensio<br />

sferoSi.<br />

genderuli analizis instrumentebi mimarTulia specifiur sferosa Tu<br />

sakiTxis genderuli ganzomilebis gamovlenisaken <strong>da</strong> aCvenebs Tu rogor aris<br />

<strong>da</strong>mokidebuli sxva<strong>da</strong>sxva faqtorebi, genderze, asakze, socialur fenaze,<br />

eTnikurobaze.<br />

arsebobs genderuli analizis sxva<strong>da</strong>sxvagvari instrumentebi, imis Sesabamisad<br />

Tu ra sferos an ra tipis programas vaanalizebT. magaliTad mogvyavs genderuli<br />

analizis erTerTi intrumenti, romelic gamoiyeneba konkretuli SemoTavazebuli<br />

midgomis sxva<strong>da</strong>sxva jgufis uflebamosilebis gaZlierebaze zemoqmedebis<br />

Sesafaseblad.<br />

longves uflebamosilebaTa CarCo<br />

kontroli<br />

mobilizacia<br />

cnobiereba<br />

misawvdomoba<br />

keTildReoba<br />

qali<br />

mamakaci<br />

procesi zemoqmedeba procesi zemoqmedeba<br />

wyaro: Gender Equity Builging Blocks, Care, 2002.<br />

43


savaldebulo literatura:<br />

• Men and Women in Politics: Democracy Still in the Making. A World Comparative Study, Inter-<br />

Parliamnetary Union, 1997.<br />

• l. xomeriki, qalTa monawileoba adgilobriv TviTmmarTvelobaSi/ qalebi <strong>da</strong><br />

adgilobrivi TviTmmarTveloba, qalTa ganaTlebisa <strong>da</strong> informaciis centris<br />

almanaxi, Tbilisi, 2001.<br />

• l. xomeriki, genderuli Tanasworobis sakiTxi postsabWoTa saqarTvelo-<br />

Si/demokratiis mSenebloba saqarTveloSi, demokratiisa <strong>da</strong> saarCevno<br />

<strong>da</strong>xmarebis saerTaSoriso instituti, 2003.<br />

• saqarTvelos politikuri landSafti, politikuri partiebi: miRwevebi,<br />

gamowvevebi <strong>da</strong> perspeqtivebi, re<strong>da</strong>qtorebi: gia nodia, alvaro pinto<br />

sqoltabaxi, mSvidobis. demokratiis <strong>da</strong> ganviTarebis kavkasiuri instituti,<br />

niderlandebis mravalpartiuli demokratiis instituti, Tbilisi, 2006 w.<br />

• Richard E. Matland, Enhancing Women’s Political Participation: Legislative Recruitment and<br />

Electoral Systems/Women in Parliament: Beyond Numbers, International Institute for democracy<br />

and Electoral Assistance, 1998.<br />

• l. xomeriki, “<strong>da</strong>savleTis qveynebis gamocdileba politikaSi qalTa<br />

warmomadgenlobis gazrdis sferoSi”/genderuli problematika saqarTveloSi,<br />

Tbilisi, 2003.<br />

• Using quotas to increase women’s political representation/Women in Parliament: Beyond<br />

Numbers, International Institute for democracy and Electoral Assistance, 1998. pp. 91-115.<br />

• sonia lokari, qalTa politikuri monawileobis gazrdis gzebi, 2006, Tbilisi,<br />

seminaris masalebi.<br />

• l. xomeriki, n. javaxiSvili, m. nikuraZe, genderuli politika <strong>da</strong> masmedia,<br />

Tbilisi, 2002.<br />

• l. xomeriki, saxelmwifo genderuli politika/genderuli problematika<br />

saqarTveloSi, Tbilisi, 2003.<br />

• lela xomeriki, genderuli Tanasworobis uzrunvelyofisaken mimarTuli<br />

politikis ganxorcielebis perspeqtivebi saqarTveloSi, Tbilisi, 2006.<br />

• Gender Statistics, UNECE's Gender Statistics Website for Europe & North America!<br />

http://www.unece.org/stats/gender/web<br />

• Gender mainstreaming - Conceptual framework, methodology and presentation of good practices,<br />

Section Equality between Women and Men, Directorate General of Human Rights, Council of<br />

Europe, Strasbourg, February 1999<br />

• Parliament, the Budget and Gender, Joachim Wehner (Germany) and Winnie Byanyima, MP<br />

(Ugan<strong>da</strong>), the handbook jointly produced by the IPU, UNDP, WBI and UNIFEM/Chapter 4, A<br />

gender perspective on the budget, Chapter 5, Strengthening legislative participation, pages 55-81.<br />

• An Integrated Approach to Gender-based Analysis, Gender-based analyses directorate, Status of<br />

Women Cana<strong>da</strong>, 2004 Edition.<br />

• genderuli analizis instrumenti — harvardis analitikuri CarCo.<br />

• Analytical Tool for Assessing Gender Sensitivity of organizations, Cor<strong>da</strong>id, 2004.<br />

44


<strong>da</strong>matebiTi literatura <strong>da</strong> sxva saswavlo masala:<br />

• Jill M. Bystydzienski, Women in Electoral Politics, 1995.<br />

• Global Database of Quotas for Women, International IDEA and Stockholm University,<br />

http://www.idea.int/gender/quotas.cfm<br />

• http://www.un.org/womenwatch/osagi/meetings/2004/EGMelectoral<br />

• sonia lokari, qalTa politikuri moanwileobis gazrdis gzebi, 2006, Tbilisi,<br />

seminaris masalebi.<br />

• nino javaxiSvili, feminizmis mimarTulebebi, feministuri <strong>da</strong> genderuli<br />

moZraoba/gederuli problematika saqarTveloSi, Tbilisi, 2002. gv. 63-78.<br />

• qali masmediaSi: portreti Tu karikatura, JurnalistTa asociaci, gender<br />

media kavkasia, Tbilisi, 2005.<br />

• Global Database of Quotas for Women, International IDEA and Stockholm University,<br />

http://www.idea.int/gender/quotas.cfm<br />

• http://www.un.org/womenwatch/osagi/meetings/2004/EGMelectoral<br />

• sonia lokari, qalTa politikuri moanwileobis gazrdis gzebi, 2006, Tbilisi,<br />

seminaris masalebi.<br />

• saqarTvelos genderuli Tanasworobis uzrunvelyofis erovnuli samoqmedo<br />

gegmis proeqti, qalTa organizaciebis koaliciis instituciuri meqanizmebis<br />

jgufi, 2006<br />

• genderuli Tanasworobis kanonmdeblobis nimuSi, germaniis saaris mxaris<br />

kanonmdeblobis magaliTi, qalTa informaciisa <strong>da</strong> ganaTlebis centri,<br />

Tbilisi, 2000.<br />

• samcxe-javaxeTis regionis genderuli politikis samoqmedo gegma, qalTa<br />

regionuli centri, axalcixe, 2006.<br />

• qali <strong>da</strong> mamakaci saqarTveloSi, weliwdeuli, 2005, saqarTvelos statistikis<br />

departamenti.<br />

45


LELA KHOMERIKI<br />

GENDER AND POLITICS<br />

Duration of the course: one academic term, 15 weeks, 30 classroom hours plus 95 hours<br />

of student’s independent work.<br />

Course description:<br />

The course reviews gender problems in modern political theory, trends of development of<br />

women’s right concept, national and international legal mechanisms of protection of<br />

women’s political rights. The course also reviews main directions of state gender policy, as<br />

well as gender equality supporting legislation and institutional machinery. Along with<br />

providing students with theoretical knowledge the course is also aiming at helping students<br />

apply concrete instruments of gender analysis. The course structure allows teacher<br />

supplement theoretical presentations with practical assignments, based on the knowledge<br />

obtained through the course, students will conduct gender analysis of Georgian legislation<br />

and specific aspects of political processes.<br />

Course objectives:<br />

At the completion of the course, students will be able to apply gender as one of the<br />

categories for analysis of political processes and will better understand gender aspects of<br />

different political systems, institutions and policies. Students will be able to identify gender<br />

related problems in politics. They will compare different gender policies. They will be able to<br />

list main components of gender state policy and describe structure and competences of<br />

institutional machinery for Gender equality. They will be introduced to concepts of gender<br />

analysis, gender mainstreaming, gender Budget, gender statistics. Homework, discussions,<br />

case studies will familiarize students with concrete instruments of gender analysis, help them<br />

practice skills of gender analysis and apply the knowledge and skills obtained through the<br />

course in practice.<br />

Methods of teaching:<br />

Theoretical presentations, group discussions, group work, student presentations, case<br />

studies, writing of essay, mini researches.<br />

Course Content<br />

Topic I. Women's participation in politics. Obstacles to women’s participation in<br />

politics. Women’s representation in decision making bodies on different levels.<br />

• Dynamics of women's participation in elective decision-making bodies<br />

• Obstacles to women’s political participation (Political, socio- economic and<br />

psychological hindrances)<br />

• How far the entry of women on the parliamentary scene produces a qualitative change in<br />

legislative work.<br />

• Participation of women in local government bodies.<br />

Topic II. Women in Political Parties<br />

• How women are incorporated in the decision-making structures of parties.<br />

• Political Parties and Special Measures Enhancing Women's Participation in Electoral<br />

Processes.<br />

• The role of political parties in recruiting candi<strong>da</strong>tes for elections, the nomination of and<br />

party support for candi<strong>da</strong>tes, including financial support;<br />

• Women's section of parties;<br />

• Gender problems in parties programs.<br />

• Female participation in political parties of Georgia (membership, management, electoral<br />

lists, party programs, work with women electorate)<br />

46


Topic III. Gender aspects of electoral systems<br />

• Differential impact of the electoral systems on female political representation<br />

• Electoral behaviour of woman voters<br />

• Electoral system of Georgia from gender perspectives<br />

Topic IV. Positive action in the field of equality between women and men<br />

• Definitions and the international legal framework for positive action<br />

• Legal and administrative basis of positive action in the field of equality between<br />

women and men<br />

• The practice of positive action in the different member States of the Council of<br />

Europe<br />

• Examples of how to reach gender balance in appointed bodies, boards and councils<br />

Topic V. Strategies for enchancing women’s political participation<br />

• women’s parallel campaigns<br />

• The Nordic Case<br />

Topic VI. Gender Politics of sistems and organizations<br />

• Gender blinde, Gender awere, Gender transformative politics<br />

Topic VII. Gender politics of Media.<br />

• Methods of Gender analysis of Media<br />

• Gender aspects of Georgian media<br />

Topic VIII. State Gender Policy<br />

• Main Components of Gender state Policy<br />

• Gender equality supporting legislation<br />

• What is Institutional machinery for Enhancing Gender Equality?<br />

• Beijing Platform for Action and National Plans of Action<br />

Topic IX. Gender-sensitive Budget<br />

• Defining concept of a gender-sensitive budget<br />

• How budget have differential effects on men and women<br />

• How to perform a gender analysis of budgets<br />

• The ways of responding to the specific needs of both men and women, mechanisms and<br />

methods for developing a gender-sensitive budget.<br />

Topic X. Georgian State policy in the Field of Gender Equality.<br />

• Gender Equality Institutional Machinery (background and current situation)<br />

• National Plan of Action<br />

Topic XI. Gender policy on the Regional level<br />

• Legal mechanisms (Case study – Gender equality law of Saarland)<br />

• Action plans and specific programs on regional level<br />

Topic XII. Gender statistics - as a tool for policy planning and evaluation<br />

• Defining concepts of gender disaggregated <strong>da</strong>ta and gender statistics<br />

• Main functions of gender statistics<br />

• Producing gender statistics<br />

• Presenting gender statistics (preparing easily accessible, user-friendly formats)<br />

Topic XIII. Gender Mainstriming<br />

• What is gender mainstreaming?<br />

• Importance of gender mainstreaming<br />

• Actors of gender mainstreaming<br />

47


• Gender Mainstreaming tools<br />

• presentation of good practices<br />

Topic XIV. Gender analysis<br />

• How and where can we use Gender analysis<br />

• how GA can improve the policy/program development and/or implementation process to<br />

support gender equality<br />

• Analytical techniques and tools (checklists; guidelines and terms of reference; Gender<br />

impact assessment, Harvard framework)<br />

• Public policy on women and gender issues in Georgia<br />

Topic XV. Gender Analysis of Gender Sensitivity of organizations<br />

• Gender Analysis of vision, mission, values, strategies, structure, systems, procedures,<br />

management, leadership, competencies, staff of the organisation.<br />

• Cor<strong>da</strong>id’s Analytical Tool for Assessing Gender Sensitivity of organizations<br />

48

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!