Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
2016-11-25<br />
Haurraren atxikimendua<br />
eta emozioak<br />
Garun paralisia<br />
Munduarekin lehen<br />
kontaktua.<br />
Garapen morala<br />
Zer egin behar du hezitzaile<br />
batek egokitzapenaren<br />
aurrean?<br />
Haurraren mugimenduaren<br />
prozesua.<br />
Sozializazioa jolasen<br />
bidez<br />
4,95 €<br />
http://marianogales28.wixsite.com/nordahaurra
2
3
Haurraren atxikimendua eta emozioak<br />
Haurraren garapenean garrantzi handia duen faktoreetako bat atxikimendua da.<br />
Atxikimendua, haurraren bizitzaren lehenengo hilabeteetan zehar garatzen da. Haurraren<br />
eta beste pertsona baten artean garatzen den lotura afektiboa berezia da, denboran<br />
zehar mantentzen dena eta bien arteko interakzioari esker garatzen dena. Atxikimenduan<br />
pertsona biren inplikazioa behar da: haurrarena eta atxikimendu-figura.<br />
Biek elkarrekin dituzten portaera eta jarrerei esker lotura afektibo berezi hori sendotuz<br />
joango da. Honek elkarrekin egoteko nahia eta banatzean larritasuna sortzen ditu.<br />
Denboran zehar mantentzen den lotura afektiboa da, iraunkorra.<br />
Gure bizitzan zehar pertsona bat baino gehiagorekin lotura afektiboak garatzen ditugun<br />
arren, gutxi batzuekin dira bereziak lotura afektibo horiek. Pertsona horiek haurrarentzat<br />
oso bereziak izango dira, eta haien arteko harremana berezia eta lehentasunezkoa<br />
izango da.<br />
Atxikimendua denborak aurrera egin ahala garatzen da. Nahiz eta atxikimenduirudiek,<br />
haurra jaiotzen denetik lotura emozional berezi bat senti dezaketen.<br />
4
HAURRAREN ATXIKIMENDUA ETA EMOZIOAK<br />
Atxikimenduaren faseak<br />
0-3 hilabete Haurrak nahiz<br />
eta amaren ahotsa eta usaina bereizten<br />
dituen , oraindik ez ditu bere zaintzaileak<br />
bereizten. Argi ikusten da pertsonenganako<br />
interesa erakusten duela,<br />
baina hori ez da nahikoa atxikimendua<br />
garatzeko.<br />
3-7 hilabete Argi ikusten da hurbileko<br />
pertsonak bereizten eta ezagutzen<br />
dituela . Ez du larritasunik erakusten<br />
atxikimendu-irudia desagertzen denean.<br />
Hobeto esanda, aurrean duen<br />
pertsona (atxikimendu-irudia edo ezezagun<br />
bat) desagertzen denean haserre<br />
ager daiteke, baina pertsonekin egotea<br />
gustuko duelako, eta ez atxikimenduirudia<br />
desagertzearen beldur delako.<br />
8-12 hilabete Atxikimendua eta<br />
pertsonen beldurra . Zortzigarren hilabetearen<br />
inguruan atxikimenduirudiarekiko<br />
benetako atxikimendua garatzen<br />
dela esan dezakegu. Orduan, argi<br />
eta garbi ikusiko dugu atxikimenduirudiarenganako<br />
lehentasuna, eta pertsona<br />
ezezagunen ukapena.<br />
18-24 hilabete Fase honetan aurreko<br />
hilabeteetan ikusitako larritasuna<br />
gutxiagotuz doa . Orain haurrak bere<br />
atxikimendu-irudia irudikatzeko gaitasuna<br />
du, eta horrek lasaitu dezake. Gainera,<br />
fase honetan hizkuntza ere agertuko<br />
da, eta horrek ere egoera berrien<br />
aurrean tresna berri batez baliatzen lagunduko<br />
dio: amari hots egin, besteek<br />
esaten diotena hobeto ulertu, eta abar.<br />
Haurrak apurka-apurka ulertuko du<br />
amaren desagerpena ez dela atzeraezina<br />
Lau fase horien bukaerak atxikimendu-irudiaren eta haurraren arteko lotura afektibo<br />
sendo baten sorrera dakar. Horrenbestez, haurrak ez dauka atxikimendu-figura horren<br />
presentziaren eta kontaktu fisiko etengabearen beharrik, badakielako pertsona hori<br />
hor egongo dela behar duenean.<br />
Lehen aipatu den bezala, atxikimenduarekin batera emozio batzuk agertzen dira.<br />
Emozioak, estimulu baten ondorioz sortzen diren erreakzio fisiko eta psikikoak dira. Funtsezko<br />
elementuak dira gizakiko bizitzan hartzen dituen erabakietan , emozioen arabera<br />
jokatzen dutelako.<br />
5
HAURRAREN ATXIKIMENDUA ETA EMOZIOAK<br />
Emozio batek beti hiru motatako erantzunak<br />
sortzen ditu<br />
Kognitiboa (pentsatzen duguna), motorra (egiten duguna) fisiologikoa (gure gorputzean<br />
aldatzen dena).<br />
Adibidez, haurra hilabete bat duenean, bat batean besoetatik askatu eta erortzeko<br />
keinua egiten zaionean, beldurra adieraz dezake:<br />
Erantzun kognitiboa: Erori egingo dela izan daiteke.<br />
Erantzun motorra edo jarrerazko erantzuna: Moro erreflexua* martxan jartzen da.<br />
Erantzun fisiologikoa: Izerdia, negarra, hanketako dardara…<br />
Hau guztia kontuan izanik, ikus dezakegu haurraren atxikimendua eta emozioak zein<br />
garrantzitsuak diren bere bizitzako lehenengo urtean. Haurrarekiko dugun jarrerak bere<br />
garapenean eragina izan dezakeela ondoriozta dezakegu .<br />
Moro erreflexua*: Haurra erortzeko arriskua ikustean esku zein hankak zabaltzean datza.<br />
6
Zer egin behar du hezitzaile batek egokitzapenaren<br />
aurrean?<br />
Guk hezitzaile moduan, kontuan eduki behar dugu, haur bakoitza lotura handia dutela<br />
gurasoekin eta egokitzapen prozesua ez dela erraza izango.<br />
Egokitze prozesua aktiboa da, guztien inplikazioa eskatzen duena. Egokitzeko prozesu<br />
guztietan, aldagai asko izan behar ditugu kontuan: nork edo nortzuk egokitu behar duten,<br />
eta non, noiz eta nola egokitu behar duten.<br />
Haurra haur-eskolara etorri aurretik gurasoek zuzendaria eta hezitzailearekin bilera<br />
bat edukitzen dute, eskolan erabiltzen den metodologiari buruz azaltzeko, beste alde<br />
batetik gurasoek hezitzaileari, haurraren erritmoa azaltzen diote.<br />
Hezitzailea haurren erritmoa errespetatu behar du, beti goxotasunez, maitasunez eta<br />
babesarekin.<br />
7
Haurraren mugimenduaren prozesua<br />
Jaio berriak, erreflexu automatiko batzuk<br />
garatzen ditu instintiboki, erreflexu hauek lehendabiziko<br />
mugimenduak dira eta haurraren biziraupenerako<br />
agertzen dira.<br />
Erreflexu hauek, jaiotzean garatzen hasten<br />
dira, honako hauek dira: sukzio erreflexua, grasping,<br />
prentsio palmarra, babinsky, aharrausia, doministikua<br />
eta oinez ibiltzea. Haurraren bizitzako<br />
lehen hilabeteak aurrera egin ahala, erreflexu batzuk<br />
desagertzen joten dira. Erreflexu horiek, gerora<br />
borondatezkok jokabide bezala agertuko dira,<br />
martxa erreflexua (ibiltzea) adibidez. Beste batzuk<br />
ordea, bizitza osoan zehar iraungo dute. Esaterako<br />
aharrausia edo doministikua.<br />
Denbora aurrera doan heinean haurraren<br />
mugimenduak aldatzen eta hobetzen joaten dira.<br />
Etzanda egotetik, hauspez, narraz, eserita, lau hanketan<br />
eta oinez egotera igarotzen dira. Haurrak bizitzan<br />
oreka sistema konplexuak eraikiko ditu. Mugimendu<br />
horiek hainbat fasetan sailkatzen dira.<br />
Lehenengo eta behin, haurra etzanda egoten<br />
da, gora begira, eta poliki-poliki enborra biratzeko,<br />
besoekin laguntzen da. Horren ondorioz,<br />
bera begira geratzea lortzen du. Haur bakoitzaren<br />
garapenaren arabera, postura horretan, buruan<br />
kontrol handiagoa edo gutxiagoa izango dute. Kontrol<br />
gutxiago duten haurren kasuan, buruak,<br />
pisu handiagoa izango du eta bere buruarekiko<br />
kontrola galduko du.<br />
Denbora pasa ahala, besoetan duten indarra<br />
aprobetxatuz, lau hanketan ibiltzera pasatzen<br />
dira, eta hurrengo fasean, eseri egingo da. Esertzerakoan,<br />
haurrak bere oreka landuko du. Jarrita egotetik,<br />
belauniko egotera pasako da eta fase horretan<br />
zerbaiti eutsiz, zutik jartzeko ahalmena izango<br />
du. Zutik egotetik bera bakarrik oinez egiten hasten<br />
denean, oreka dinamiko osoa menderatzen duela<br />
esan nahi du.<br />
Gai honekin loturiko hainbat aditu lotu ditzakegu.<br />
Alde batetik, Emmi pikler pediatrak, teoria<br />
honen sortzaileak, eta Myrtha Chokler psikologoak<br />
diotenez, haurrak gai dira beraiek bakarrik garapen<br />
motorra garatzeko. Adituek esaten dutena kontuan<br />
izanik, ez dugu haurra behartu behar, automatikoki<br />
gai izango dira beraien mugimenduak garatzeko.<br />
Gurasoen kezketako bat haurra estimulatzea<br />
edo aktibatzea da baino hau ez da beharrezkoa;<br />
bere garapena egokia izateko helduek baldintza<br />
egokiak ematea behar du. Horrek onura batzuk<br />
eduki ditzake haurrarengan, adibidez, konfiantza<br />
eta segurtasunarekin haztea.<br />
Sukzio erreflexua: Amaren titia bilatzen<br />
dute eta titipunta xurgatzen hasten<br />
dira esnea jasotzeko.<br />
Grasping: Esku-ahurra hatz edo objektu<br />
batekin estimulatuta tolestu egiten<br />
du eta hatzak ezkutatzen ditu.<br />
Erreflexu hori bigarren edo hirugarren<br />
hilabetean desagertzen da.<br />
Prebentzio palmarra: Oin - zoletan jasotako<br />
presio bati erantzunez behealdeko<br />
atalak luzatzeko joera da. Hamargarren<br />
hilabete aldera zutik jartzeko gai denean<br />
desagertzen da.<br />
Babinsky: Oin- zoletan marruskaduraren<br />
bat nabaritzen dutenean. Behatzak<br />
abaniko baten modura irekitzen<br />
dituzte.<br />
8
HAURRAREN MUGIMENDUAREN PROZESUA<br />
Bestetik, Noemi Beneito<br />
psikomotrizistak, Emmi Plikerren<br />
teorian oinarrituz, ikerketa<br />
bat egin zuen. Ikerketa hark,<br />
dena bizkarretik hasten zela<br />
zioen.<br />
Gurasoek, ikerketa honi<br />
jarraiki, haurrari, askatasun<br />
osoa ematen zien. Horretaz<br />
gain, segurtasuna eskaini eta<br />
dituen gaitasunetan konfiantza<br />
osoa ematen zien. Noemik<br />
atera zuen teoriaren arabera,<br />
buruzgorako jarrera zen jarrerarik<br />
egokiena. Haurra buruzgora<br />
jarrita aldaketa batzuk<br />
zeudela ikusi baitzuten, guk<br />
eragiten ez genituenak. Horri<br />
esker, haurrak lasaiago egoteaz<br />
gain, gizartearekin komunikatzeko<br />
erraztasun handiagoa ere<br />
bazuen beste gauza askoren<br />
artean.<br />
Berak esandakoa kontuan<br />
hartuz, haurra jaiotzetik etzanda<br />
utzi behar dugu. Haurra, askatasun<br />
osoarekin espazio libre batean<br />
utziz gero, bere lehenengo<br />
mugimenduen garapena ikusiko<br />
genuke. Haurrak ez baitditu estimulurik<br />
jasan behar bere garapena<br />
hobetzeko. Hasiera batean,<br />
haurraren bizkarreko muskuluak<br />
indar gehiago dute sabelekoak<br />
baino. Lepoa etengabe mugitzen<br />
dute gorputzarekin batera, baina<br />
ez dute mugimendu horren kontzientzia<br />
handirik. Mugimendu<br />
horiek beraiek egiten dituztela<br />
ohartarazteko , gerria eta sorbalda<br />
libre eduki behar dute, horrela<br />
poliki-poliki beraien mugimenduak<br />
kontrolatuko dituzte.<br />
Prozesu honetan jarraituz gero,<br />
ikus daitezkeen ondorioetako<br />
batzuk honako hauek dira: Plazera,<br />
segurtasuna, autonomia,<br />
iniziatiba, nortasuna, garapena<br />
eta komunikazioa.<br />
Gure iritziz, teoria hau ,<br />
haur baten heziketarako egokiena<br />
dela uste dugu. Haurrak autonomia<br />
lortzeaz gain horrek sortzen<br />
dion satisfazioa, haurrarentzat,<br />
aberasgarria delako.<br />
OINATZ zapata denda<br />
Mota guztietako oinetakoak<br />
Zure haurrak gustura jantzi ditzan<br />
Tailak 18-36 bitartean.<br />
ETOR ZAITEZ GU BIZITATZERA !!<br />
Barrenkale 2 , baxu 1<br />
Oinatzapatadenda@gmail.com<br />
FAMILIA UGARIENTZAKO 10 %<br />
DESKONTUA!!!<br />
9
Munduarekin lehen kontaktua<br />
Haurrak, jaiotzean, munduarekin duen lehen<br />
kontaktua ukimenarekin izaten da.<br />
Gorputzeko azala, organismoaren kanpoko<br />
nerbio-sistema zabalena denez, haurrari,<br />
maitasunez, segurtasunez, konfiantzaz eta<br />
goxotasunez laztandu edo ukitu behar zaio.<br />
Gurasoek haurrekin kontaktu gehien duten<br />
momentuetako bat fardela aldatzeko<br />
unea da. Fardela aldatzeko unean, zakarkeriarik<br />
gabeko kontaktua izateaz gain, haurrei<br />
hitz-egitea garrantzi handia du. Haurrak<br />
gurasoen edo hezitzaileen gertutasuna<br />
sumatu behar du.<br />
Haurra,sentsazio atsegina eta desatsegina<br />
dena desberdintzeko gai da. Plazera eta lotura<br />
afektiboak izateko behar handia izaten<br />
dute. Adibidez, fardela aldatzean, genitalak<br />
garbitzen ditugu, beraz, haurrak plazer ezberdina<br />
sentitzen du eta bere ezagutza sexualaren<br />
mundua zabalduz joaten da. Hala<br />
ere, Froiden teoriaren arabera, haurra garbitzea<br />
plazera eman arren, 0-1 urte bitartean,<br />
fase orala da gehien erabiltzen duten<br />
bidea plazer eta ezagutza berriak izateko.<br />
Haurrak 0-1 urte bitartean estimuluak ezagutzen<br />
hasten dira. Helduekin igarotako bizipenen<br />
arabera, oroitzapenak ere halakoak<br />
izango dira. Izaten dituen estimuluak<br />
onak badira, oroitzapen onak izango ditu<br />
bere oroitzapen luzeko memorian, eta alderantziz.<br />
Horregatik, garrantzi handia du<br />
haurra sentikortasun eta goxotasunez tratatzea.<br />
10
Garapen morala<br />
Nahiz eta garapen moralean<br />
betidanik haurrak eginiko<br />
ekintza bat, zigor batekin<br />
konpondu, baliagarria al<br />
da prozesu hori erabiltzea?<br />
Guraso gehienei, ez zaie<br />
haurrei zigortzea gustatzen.<br />
Askotan ez da baliagarria<br />
izaten eta hurrengo zigorra,<br />
mehatxu handiagoz bota<br />
behar diegu eraginkorra<br />
izan dadin. Baina nabaria<br />
da, beste irtenbiderik aurkitu<br />
ezean, teknika berdinarekin<br />
jarraituko dugula. Ba<br />
al dago ba zigortzeaz gain<br />
beste<br />
irtenbiderik?<br />
Horrelako kasuetan gomendagarria<br />
da haurrarekin<br />
enpatia izatea. Enpatia, besteen<br />
esperientzia eta sentimenduak<br />
ulertzeko gaitasuna<br />
da. Haurraren lekuan<br />
jartzen ahalegindu behar<br />
gara, guk izan ditugun esperientzietan<br />
oinarrituta eta<br />
haurrari gertatzen zaionarekin<br />
zentratuta, konponbidea<br />
bilatu dezakegu.<br />
Eta zer diogu mugei buruz?<br />
Carmen Maganto psikologoak<br />
esaten duen bezala,<br />
memorian efektuak eragin<br />
handiagoa du bizitzako lehen<br />
urteetan, azkenekoetan<br />
baino. Haurraren garapenean<br />
eragiten duen oinarrizko<br />
faktoreak bi dira: alde<br />
batetik, hasieran jaso duen<br />
maitasuna eta afektua eta<br />
bestetik jartzen zaizkio mugak.<br />
Gurasoek ezarri behar<br />
dituzte mugak, interakzio<br />
bat aurkitu behar da efektua<br />
eta mugen tartean.<br />
Ahala ere, ez dugu ahaztu<br />
behar, haurrak, zerbait<br />
gaizki egiten duenean, horrek<br />
ondorio bat ekarriko<br />
diola. Adibidez, Mariak, Leiren<br />
panpina puskatzen<br />
badu, guk guraso edo hezitzailea<br />
bezala Mariarekin<br />
haserretu beharrean erakutsi<br />
egin beharko diogu zein<br />
mindua sentitzen den Leire,<br />
eta bere panpina bat eman<br />
beharko dio.<br />
Eta zer da haurrari benetan erakutsi nahi dioguna?<br />
Haurrak jokabide desegokia izaten duen<br />
moduan, guraso zein hezitzaileok izaten ditugu,<br />
beti pentsatzen dugu haurrak ez direla<br />
ezertaz konturatzen, txikiak direnez, guztiz<br />
okerreko ideia bat da. Hau kontuan edukita<br />
haur baten aurrean beregan gaizki hitz egiten<br />
badugu, horrelako umilazioa, efektu handia<br />
izango du eta horrek segurtasun eza handia<br />
sortuko dio.<br />
11
SOZIALIZAZIOA JOLASEN BIDEZ<br />
Bizitza osoa ematen dugu sozializatzen baina ba al dakigu noiz sortzen den edota<br />
zer den?<br />
Sozializazioa, prozesu bat da, eta bertan gizabanako bakoitzak bere gizarteko kultura<br />
bereganatu, identitate propioa garatu eta pertsona egiten da. Bi etapa bereiz ditzakegu.<br />
Lehen mailako sozializazioa, Haurtzaroan gertatzen da, familiaren baitan. Etaparik<br />
garrantzitsuena da, gizabanakoa gizarteratzea baitu helburu. Horretaz gain, esperientzien<br />
edo imitazio bidez barneratzen dugu. Bigarren mailako sozializazioa berriz, afektibitateak<br />
ez du garrantzi handirik eta heldutasun maila bat du.<br />
Sozializazioa, hainbat modutan eman daiteke, horietako bat jolas bidez da. Horretan<br />
aditua den Sonia Kliass elkarrizketatu dugu:<br />
Hezitzailea: Nola sozializatzen da haurra?<br />
Sonia Kliass: Haurra jolasen,mugimenduen<br />
eta ekintzen bidez garatzen<br />
da. Adibidez, umeak pentsatu, sentitu,<br />
mugimenduaren eta jokoaren bidez<br />
adierazten dira. Haurraren barnean dago<br />
jolastea. Haurraren barnean jolasteko<br />
gaitasun daukate, preparatuta daude jolasteko,<br />
baina ez badiogu lagatzen ezin<br />
dute.<br />
H: Zer sentitzen du haurra jolasterakoan?<br />
S: Haurrarentzat mugimendua joko bat<br />
bezala dela pentsa dezakegu. jolasekin,<br />
bere ahalmenekin esperimentatzen du,<br />
eta horrek plazera eman dakioke.<br />
H: Bakarrik ala pertsonekin jolastu behar<br />
dute?<br />
S: 0-2 urteekin bakarrik jolastu dezakete,<br />
baina 3-4 urte pasata lagunak behar dituzte<br />
jolasteko, gainera 5 urte betetzen<br />
dituztenean rolen jolasak egiten hasten<br />
dira.<br />
H: Noiz jolasten dute hobekien?<br />
S: Haurrak ondo sentitzen badira, hobeto<br />
jolasten dute. Alderantziz, haurrak nekatuta<br />
badaude, ez du edukiko tolerantzia<br />
askorik. Jolasean, haurra aktibo egon behar<br />
du, egoera pasiboa badago, ez da jolasa<br />
izango.<br />
H: Zer jarraitzen du Haurrak?<br />
S: Haurrak, bere bulkadak jarraitzen ditu,<br />
12
H: 5 edo 6 hilabeteko haur bati musuzapi<br />
bat ematen badiogu zer gertatuko litzateke?<br />
S: Hezitzaileak musuzapi bat ematen badio<br />
haurtxo bati, honek joko-material gisa balio<br />
izango dio; Hartu dezakeelako, esperimenta<br />
dezakeelako, esku batetik bestera pasatu,<br />
ahora eraman, usaindu, etab.<br />
H: Haurra jolastu behar duenean, zer izan<br />
behar dugu kontuan espazioaren aldetik?<br />
S: Garrantzi handia du espazioa eta materiala<br />
izatea, gehiegi ere ez, kaotikoa ez izateko.<br />
Esperimentatzeko objektuak izatea, lurrean<br />
egoteko aukera izatea, etab.<br />
H: Ze jostailu dira hoberenak haurrarentzat?<br />
dendetan saltzen dituztenak onak<br />
dira?<br />
S: Jostailu-denda batera bazoaz, jostailuak<br />
eros daitezke, kontsumitzeko eginda daude.<br />
Nik esango nuke saltzen diren jokoen ehuneko<br />
laurogeita hemeretzi ez dutela balio<br />
ezertarako, ez dute ezer onik ematen<br />
umeentzat. Umeek oso gauza errazak behar<br />
dituzte jolasteko. Haurrak maneiatu nahi duenean<br />
lau gauza behar ditu. Jostailuak oso<br />
konplexuak badira haurraren ahalmenak garatzeko<br />
eragozpena izan dezake.<br />
13<br />
H: onak ahal dira teknologia berriak haurrentzat?<br />
S: Inor ez dago teknologia berrien aurka, nik<br />
darabiltzat eta bikainak dira. Ez da alde banago<br />
edo kontra, kontua da noiz eta nola<br />
hasten dugun. Umeek denbora behar dute,<br />
adibidez, bideojoko bat edo pelikula bat<br />
ikusten dutenean, irudiak, mugimendua eta<br />
soinua eginda daude eta horrek ez dio haurrari<br />
bere irudimena erabiltzen lagatzen.<br />
imajinazioa jolas librearekin adibidez ipuinekin,<br />
non ez dagoen irudirik eta haurrak imajinatu<br />
behar duen.<br />
Testu honi bukaera emateko, gure iritziz sozializazioa jolasaren bidez ematea garrantzitsua<br />
da, batez ere jolas librean.
GARUN PARALISIA<br />
Gaur egun, garun paralisia, askorentzat<br />
interes handiko gaia da. Urritasun hau<br />
pairatzen duten haurren maila gero eta ugariagoa<br />
da. Horregatik urritasun hau nola<br />
agertzen den eta honi nola aurre egin azalduko<br />
dizuegu.<br />
Garun paralisia, haurdunaldian, jaiotzeko<br />
momentuan edo jaio ondoren eman<br />
daiteke, beraz ezin da hereditarioa izan.<br />
Urritasun honek, batez ere garapen motorrean<br />
eragiten du. Horretaz gain, eragina<br />
izan dezake pertzepzio sentsorialean, hizkuntzan<br />
eta komunikazioan, adimenean,<br />
ikaskuntzan, emozioetan, sozializazioan<br />
etab.<br />
Urritasun hau ez da garatzen, ez du ez<br />
aurrera ezta atzera ere egiten, kaltetutako<br />
zelula edo neuronak ezin baitira errekuperatu.<br />
Baina ematen zaion atentzioaren arabera<br />
ondorioak hobetu edo mantendu daitezke.<br />
Garun lesio hauek arrazoi desberdinak<br />
direla eta ager daitezke:<br />
Jaio ostekoa: Garuna kaltetzen duten<br />
infekzio birikoen ondorioz ematen da, meningitis<br />
eta entzefalitis adibidez.<br />
Zenbait kasutan, urritasunaren kausa<br />
ez da argi izaten. Hala ere, gehienetan gorputzean<br />
izaten du eragina.<br />
Tetraplegia, gorputz osoan du eragina.<br />
Jaio aurretikoa: haurdunaldiaren lehen<br />
hiruhilekoan ematen da. Eragilea, infekzio<br />
biriko , gaixotasun metaboliko, intoxikazio<br />
edo traumatismo baten ondorioz agertu<br />
daiteke.<br />
Erditzeko momentua: Erditzerako momentuan<br />
haurrak jasaten duen oxigeno faltagatik<br />
gertatzen da.<br />
Paraplegia, beheko gorputz adarretan<br />
eragiten duen eragozpen motorra da.<br />
Hemiplegia, alde berdineko beso zein<br />
hankei eragiten dio.<br />
Diplegia, hankan eragin gehiago besoetan<br />
baino.<br />
Monoplegia, gorputz adar bat bakarrik<br />
izaten da kaltetua.<br />
14
Garun paralisia<br />
Gorputzeko atal desberdinetan eragina<br />
duen arren, hainbat mota desberdinetan<br />
sailkatzen da.<br />
Garun paralisi espastikoa: garun paralisi<br />
mota hau garun azala kaltetuta dagoenean<br />
ematen da jaiotzean edo adin goiztiarrean.<br />
Muskuluak etengabe tentsioan egoten<br />
dira. Garunaren eta muskuluaren arteko<br />
komunikazioa kaltetuta dagoenez, mugimendua<br />
oztopatu egiten da.<br />
Paralisi atetoidea: Atetoidea boluntarioak<br />
ez diren mugimenduekin dago lotuta<br />
eta kontrolatzea zaila izaten da. Hala<br />
ere, atsedenean gutxitu edota loak hartuta<br />
desagertu daitezke. Beraz, erlaxazioarekin<br />
eta auto-kontrolarekin, efektu positiboa<br />
lortu daiteke.<br />
Garun paralisi ataxikoa: Mugimendu<br />
ezegonkor eta balantzatsuak esan nahi du.<br />
Segurtasun gabeko mugimendu hauek<br />
umea oreka mantendu, ibili edo eskuekin<br />
zerbait egin nahi duenean nabaritzen dira<br />
gehien bat. Zutik mantentzea eta ibiltzea<br />
asko kostatzen zaie oreka mantentzeko zailtasunak<br />
baitute<br />
Garun paralisi mistoa: Haur batzuek<br />
garun paralisi mota ezberdinen ezaugarriak<br />
dituzte. Adibidez, ume batzuk garun paralisi<br />
espasmozko sintoma batzuk izanik, mugimendu<br />
atetoxikoak azaleratzen dituzte.<br />
Garun paralisia duten haurren bizitza arinagoa<br />
izateko, garrantzitsua da, beste haurrekin<br />
sozializatzeko aukera berdinak izatea eta<br />
beren kabuz aritzera bultzatzea. Haurren<br />
espazioa haur eskolan, kalean edo etxean,<br />
egokia izan behar du, giro normalizatu batean,<br />
jolastu, bizi eta ikasi ahal izateko.<br />
Haur bakoitzak bere erritmoa duela<br />
ahaztu gabe aritu behar gara. Kontuan izan<br />
behar dugu, ahalegin handiak egiten dituztela<br />
mugimenduak eta jarrera kontrolatzeko.<br />
Mintzairen arazoak izaten dituzte<br />
haur batzuk, hala ere, ahal den neurrian ,<br />
hitz egiteko duten ahalmenari etekina atera<br />
behar diegu. Ezingo balute gurekin komunikatu,<br />
beste sistema batzuk erabiltzen erakutsi<br />
beharko genieke, inguruarekin komunikatu<br />
ahal izateko, piktogramak* erabiliz adibidez.<br />
Haurrak bere gelakideekin sozializatzea<br />
garrantzi handia izango du. Haurrari<br />
egin ahal duenaren etekin guztia atera behar<br />
diogu, gizartearen parte dela sentiarazi<br />
behar diogu.<br />
Inguruak ere bere garrantzia du. Kaletik<br />
edo beste hainbat espaziotik ibiltzen<br />
garenean, oztopo arkitektoniko asko bilatzen<br />
ditugu. Ate ixtuegiak gurpil-errobera<br />
batek zeharkatzeko, aldapa eta espaloi handiak,<br />
etab. Arazo hauek guztiak, haurraren<br />
autonomia mugatzen dituzte, horregatik,<br />
haur eskola guztiak, egokituta egon beharko<br />
lirateke. Lehenik eta behin, ikasgelako<br />
altzari egokiak eta eserleku bereziak<br />
jartzean, haurrak, bere kabuz, gauza gehiago<br />
egiteko gai izango da. Haur eskolan<br />
erabiliko zen materiala egokitu egin beharko<br />
zen.<br />
Azkenik, hezitzaile parera hartzen denean,<br />
garrantzitsua da haurraren nondik<br />
norakoak zeintzuk diren jakitea, eta menpekotasun<br />
baten aurrean nola jokatu behar<br />
den argi edukitzea.<br />
Piktograma: Irudi bakar baten bidez hitz<br />
bat adierazten duten marrazkiak dira. Marrazki<br />
horiek oso sinpleak izaten dira adierazten<br />
dena ulertu ahal izateko.<br />
15
Munduan zehar!<br />
Eskuak garbitzeak<br />
haur askoren bizitza<br />
salba dezake<br />
Bost urtetik beherako 300.000 haur baino<br />
gehiago hil ziren 2015ean munduan, edateko<br />
ur eta saneamendu ezari loturiko gaixotasunen<br />
eraginez. Beherakogatik eta antzeko<br />
gaixotasunengatik, zehatzago esanda.<br />
Haatik, UNICEF Nazio Batuen Haurren Laguntzarako<br />
Funtsak jakinarazi duenez, heriotza<br />
horietako asko keinu sinple batekin<br />
saihets daitezke: komunetik igaro ostean<br />
edota jatorduen aurretik eskuak xaboiarekin<br />
garbituta. Esku Garbiketaren Nazioarteko<br />
Eguna izan zen urriaren 15ean, eta orduan<br />
plazaratu zuen datua UNICEFek. Izan<br />
ere, erakundearen arabera, komunean izan<br />
ostean eta otorduak egin aurretik eskuak<br />
garbituta, % 40 murrizten da beherakoa<br />
izateko arriskua.<br />
Herrialde aberastuetan ez da aparteko<br />
arazoa izaten gaitz hori, baina herrialde<br />
txiroetan heriotza ugari eragiten ditu. Gainera,<br />
eskuak garbituta gaixotasun larri gehiago<br />
ere ekidin daitezke. Esaterako, beti<br />
ere UNICEFek jakinarazitako datuen arabera,<br />
“hainbat zantzuk” adierazten dute<br />
pneumonia kutsatzeko indizea % 25 murrizten<br />
dela. Urtero, 1,7 milioi haur hiltzen<br />
dira bost urte bete baino lehen, pneumoniaren<br />
edota beherakoaren eraginez. Datu<br />
horiek guztiak aditzera emanda, eskuak<br />
garbitzearen garrantzia nabarmendu nahi<br />
izan du UNICEFek. Batik bat haurrei, familiei<br />
eta komunitateei egin die dei, haien<br />
esku baitago eguneroko ohiturak aldatzea.<br />
Nolanahi ere, herritarren gutxieneko bizi<br />
baldintzak ziurtatzea ez al da nazioarteko<br />
gobernu eta erakundeen ardura? Horiek<br />
hobe lukete eskuak garbitzeari utzi, eta<br />
arazoa konpontzeko lanean hasiko balira …<br />
16
Munduan zehar!<br />
UNICEF erakundeak datu<br />
ikaragarriak eman ditu<br />
Munduko haurren egoera aztertuta,<br />
datu izugarriak kaleratu berri ditu UNICEF<br />
erakundeak. Horien arabera, 2030ean 69<br />
milioi haur hilko dira<br />
saihestu zitezkeen arrazoiengatik;<br />
beste 167 milioi pobrezian biziko dira; eta<br />
750 milioi emakume umetan ezkonduko<br />
dira. Munduko herrialde txiroenetan bizi<br />
diren haurren etorkizuna aipatutakoa<br />
izango da, baldin eta gaur egungo joerak<br />
egoera berean jarraitzen badu eta ahalmena<br />
duten gobernuek, enpresek, laguntzaileek<br />
eta nazioarteko erakundeek ahaleginak<br />
indartzen ez badituzte.<br />
Erakundearen esanetan, 1990etik<br />
aurrerapen handiak lortu dira: bost urte<br />
baino gutxiagoko haurren heriotza erdira<br />
murriztu da, neskatoek eta mutikoek egoera<br />
berean jasotzen dute oinarrizko hezkuntza<br />
129 herrialdetan, eta txirotasun<br />
egoera larrian bizi direnak duela 25 urte<br />
baino askoz ere gutxiago dira. Haatik, hobekuntza<br />
horiek ez dira neurri berean gertatu<br />
herrialde guztietan. Izan ere, ume txiroek<br />
(aberatsekin alderatuta) bost urte<br />
bete aurretik hiltzeko arrisku bikoitza dute<br />
oraindik ere.<br />
17
“ Bizitza etengabeko erantzun bilaketa<br />
dela argi daukat.”<br />
Lupe Lekuona ipuin kontalariarekin elkarrizketa bat izan dugu.<br />
Bertan bere bizitzaren eta ekitaldien inguruan hitz egin digu.<br />
ELKARRIZKETATZAILEA: Kontaiguzu,<br />
nondik zatoz?. Nolatan kontalaria izateko<br />
zaletasun hori?<br />
E: Zure ogibidearen inguruan. Nori zuzendutako<br />
saioak egiten dituzu? Eta<br />
zenbaterainoko iraupena izaten dute?<br />
LUPE:<br />
Hondarribian jaio nintzen 1964ko irailaren<br />
6an.<br />
Familian, zazpi anai-arreba izanik,<br />
umeen artean hazi eta hezi nintzen,<br />
zoriontsu.<br />
Amak, txiki txikitatik galdera asko egiten<br />
nituela esaten zuen, eta askok<br />
erantzunik ez zutela. Eta nik erantzun<br />
horien bila abiatu nintzen.<br />
Magisteritza ikasketak egin nituen,<br />
umeekin gustura lana eginez 1985tik<br />
2005 arte. Eskola utzita baina umeen<br />
mundua utzi gabe, 2006tik aurrera<br />
ipuin kontalaria naiz.<br />
Galdera askoren erantzunak irakurriz<br />
aurkitu ditut, ipuinetan batez ere,<br />
baina bizitza etengabeko erantzun bilaketa<br />
dela argi daukat.<br />
L: Umeentzako saioak egiten ditut. 3-<br />
10 urteko haurrentzat. Ahal bada, bi<br />
talde egiten ditut 3-6 urte eta 7-10<br />
urte. Iraupena: 3-6 urte bitartean ,30´-<br />
45´, gutxi gora behera. 7-10 urte bitartean,<br />
45´- 60´, gutxi gora behera.<br />
18
E: Normalean non egiten dituzu zure saioak? Zenbat haurren aurrean aritzen zara?<br />
L: Liburutegietan, eskoletan, kultur etxeetan, auzo elkarteetan, …<br />
egiten ditut. Leku itxia, txikia eta isila izatea garrantzitsua iruditzen zait, umeak gustura<br />
egoteko. Haurrak gertu sentitu nahi ditut, beraien begiak ikusi, eta horretarako talde txikia<br />
izatea gomendagarria da ( 40 haur inguru).<br />
E: Bukatzeko, zerbait gehituko ahal zenuke gehigarri gisa?<br />
L: Nire saioa egiteko mahai txiki bat eta aulki bat besterik ez ditut behar. Ipuinak, euskaraz<br />
kontatzen ditut, baina gazteleraz ere konta ditzazket nahi izanez gero.<br />
E: Eskerrik asko, Lupe zure arretagatik. Abenduaren 27an ikusiko dugu elkar.<br />
19
Urte bat bizi guztirako<br />
Idazlea: Mariela Michelena<br />
Editoriala: Temas de hoy<br />
Orrialde zenbakia: 224 orri<br />
Hizkuntza: Gaztelania<br />
ISBN: 9788484608103<br />
Gomendazioak<br />
Mariela Mitxelena psikoanalistak,<br />
haur batek, lehen urtean, inoiz baino<br />
gehiago ikasiko duela erakusten digu<br />
liburu honetan.<br />
Autoreak ez du eskuko liburu bat egitea<br />
izan nahi baizik eta, edozein amari<br />
lagungarria izatea bere haurdunalditik,<br />
haurraren lehenengo urte-arte.<br />
Zergatik gomendatzen dugu<br />
Ama batek, haur baten inguruan dituen<br />
“mitoak” apurtzen ditu eta errealitateari<br />
buruz hitz egiten du liburuak.<br />
Haurdunalditik lehengo urte-arte sortzen<br />
diren galderei erantzunak ematen<br />
dizkio, zentsu handiarekin. Oso erraza<br />
da irakurtzeko.<br />
Hik hasi aldizkaria. 197 alea.<br />
Gaia: Haurtzaroan inbertitu egin behar da,<br />
gizartearen obligazioa delako, gainera,<br />
gaur inbertitzen den dena biharko egunera<br />
haurrarena dena izango da.<br />
Egilea: Noemi Beneito<br />
Noemi beneito psikomotrizista eta hezitzaile<br />
argentinarrak, Emmi Piklerren ideiei<br />
jarraiturik, haurrari garapenerako hiru gakoak,<br />
iniziatiba , autonomia eta askatasuna<br />
direla dio; bera baita garun lesioak, arazo<br />
neuromuskularrak edota down sindromea<br />
dituzten kasuak ere.<br />
Haurtzaroan inbertitzea garrantzi handia du<br />
bere ustez, horri, arazo goiztiar egokia eskaintzeko.<br />
Kanpotik estimulu egokia jasotzen<br />
duen haurra hobeto garatuko duelako.<br />
20<br />
Noemi Benitoren ideiak asko partekatzen<br />
ditut. Haurren autonomia eta askatasuna<br />
eman behar zaiela uste baitu. Haurrak, berak<br />
bakarrik gauzak egiteko gai delako. Nahiz<br />
eta batzuek, haurrak berak bakarrik ahalko<br />
den bezalako galderak egiten garen harren.<br />
Haurrari askatasuna ematen badiogu, bere<br />
iniziatiba gehiago garatuko du, horregatik<br />
inbertitu behar haurtzaroan, haurrak, beraien<br />
garapena asko hobetu dezaketelako.
GOMENDATURIKO ARTIKULUAK<br />
Hik hasi aldizkaria. 194 alea.<br />
Gaia: ze funtzio bete dezake pentsalekua?<br />
Egilea: Karmele Artetxe eta Elena Herran<br />
( Bilboko irakasleen unibertsitate eskola)<br />
Artikulu honetan pentsalekuaren erabilerari<br />
buruz hitz egiten digu. Bi adituek,<br />
pentsalekua zigor moduan adierazten digute.<br />
Haur batek zerbait gaizki egiten duenean<br />
hezitzaileek eta gurasoek ohitura dute<br />
zigortzeko. Bestalde, artikuluan, pentsalekuari<br />
buruz hitz egiten digu eta zigor moduan<br />
azaltzen digu. 0-2 urteko haurrek zigorraren<br />
kontzientziarik ez dute.<br />
Haurrak ez dira gai baloratzeko zer<br />
egin duten gaizki, horregatik, pentsalekua<br />
era horretara ikusita ez ditu puntu positiborik<br />
edukiko haurrarengan.<br />
Artikulu honetan agertzen den informazioa<br />
oso garrantzitsua eta interesgarria<br />
da gurasoentzat. Pentsalekuaren eta zigorraren<br />
erabilera desegokiaz hitz egiten digu.<br />
Haurrak adin horretan zigortzen badugu ez<br />
dira gai jakiteko edo pentsatzeko zergatik<br />
dauden hor. Horregatik beste metodo bat<br />
erabiltzera gomendatzen dugu.<br />
Hik hasi aldizkaria. 10 alea.<br />
Gaia: Motrizitatrea<br />
Egilea: Juanjo Quintela Psikologoa<br />
Artikulu honetan, idazleak, gurasoek<br />
bere haurraren garapenarekiko duten zalantzak<br />
argituko ditu. Motrizitatearen ingurukoak hain<br />
zuzen. Gurasoek hainbat zalantza dituzte. Ea<br />
arrastaka noiz hasiko den edo lau- hanketan eta<br />
arrastaka ibiltzea gauza bera den. Artikulu honetan<br />
idazleak gurasoen zalantza guztiak argituko<br />
ditu.<br />
Oso interesgarria<br />
iruditzen zaigu. Guraso askorentzat baliagarria<br />
izan daitekeelako. Guraso bat baino gehiagok<br />
izaten baitute bere haurrarekiko zalantza bera.<br />
21
Denbora pasa!<br />
NOLA JOLASTEN DA?<br />
Sudokua buruhauste matematikoa<br />
da eta, bere helburua,<br />
3x3ko karratu txikiz osatutako 9x9<br />
tamainako koadrikula osatzea da.<br />
Karratu txiki horietan, 1 eta 9 arteko<br />
zenbakiak ipini behar dira,<br />
beti ere ilara edota zutabe berberean<br />
zenbaki berdina errepikatu<br />
gabe.<br />
7 DESBERDINTASUNAK AURKITU<br />
22
Glosarioa<br />
AMA: Alaba edo seme bat edo gehiago dituen emakumea.<br />
ATXIKIMENDUA: Maite edo gogoko den zerbaiten alderako edo norbaitenganako lotura.<br />
FAMILIA: Ahaidetasun hurbilak lotzen dituen lagunen multzoa, berez etxe berean bizi<br />
direnena; bereziki, gurasoek eta seme-alabek osatzen dutena.<br />
GARAPEN: Hazi; bereziki, gaitasun bat edo jardunbide bat hazarazi, haren hedatzea<br />
bultzatu.<br />
GAIXOTASUN: Osasunean izaten den txarraldia edo gaitza.<br />
GRASPING: esku hartu hatz edo hobetu batekin estimulatuta tolestu egiten du eta hatzak<br />
ezkutatzen ditu. erreflexu hori bigarren edo hirugarren hilabetean desagertzen da.<br />
HAURRA:Gizaki oso gazte eta txikia, adoleszentziara heldu ez dena.<br />
HARREMANA: pertsonen edo pertsona multzoen artean gertatzen den eragin trukea<br />
edo komunikazioa.<br />
HAURTZAINDEGI: Ume txiki beste pertsona batzuen ardurapean uzteko tokia.<br />
HAZI: Haur jaioberriak elikatu eta zaindu, handi egin arte.<br />
HEZI: Gizakia, bere ahalmenak garatuz eta gizabidea erakutsiz, gizartean bizitzeko.<br />
HEZITZAILE: gizakiak hezten duen pertsonak<br />
KOMUNIKATU: harremanetan jarri: norbaiti zerbaiten berri eman, zerbait adierazi.<br />
KOLETXO: Haur jaio berria, ohean edo bere sehaskan gurasoen ondoan egoten denean<br />
lo egiten.<br />
PIKTOGRAMA:Irudi bakar baten bidez hitz bat adierazten duten marrazkiak dira. Marrazki<br />
horiek oso sinpleak izaten dira adierazten dena ulertu ahal izateko.<br />
PREBENTZIO PALMARRA: oin-zoletan jasotako presio bati erantzunez behealdeko atalak<br />
luzatzeko joera da. Hamargarren hilabete aldera zutik jartzen gai denean desagertzen<br />
da.<br />
SINDROMEA: Hainbat ezaugarri, sintoma edo anomaliaren bat-egitea<br />
SUKZIO ERREFLEXUA: amaren titia bilatzen dute eta titipunta xurgatzen hasten dira esnea<br />
jasotzeko.<br />
URRITASUN: Urria denaren nolakotasuna; zerbait neurri edo kopuru txikian egotea.<br />
ZAINTZAILE: zerbait edo norbait zaintzen duen pertsona.<br />
ZENTZUMENA: Sentipen mota jakin bat hartako den organo baten bidez hartzeko<br />
ahalmena. Gorputzaren zentzumenak. Ikusmena, entzumena, eta gainerako zentzumenak.<br />
23
http://www.hdwallpapers.in/cute_little_babies_hq-wa<br />
24
ute_little_babies_hq-wallpapers.html<br />
25
Abendua<br />
Astelehena Asteartea Azteazkena Osteguna Ostirala Zapatua Igandea<br />
1 2 vaiana ( Elgoibarren)<br />
3 Irurtzun<br />
(Nafarroa)<br />
Frontoian<br />
5 6 7 8 9 10 11 Usurbil<br />
(Gipuzkoa)<br />
Kiroldegian<br />
11:30etan<br />
12 13 Larrabetzu<br />
(Bizkaia)<br />
Frontoian<br />
18:00etan<br />
14 El bebé jefazo<br />
19 20 21 22 Barakaldo<br />
(Bizkaia) Antzokian<br />
17:00<br />
eta 19:00etan<br />
26 27 Lupe<br />
Lekuona<br />
(Mutrikun)<br />
28 Bermeo<br />
(Bizkaia) Euskalduna<br />
jauregian<br />
16:00 eta<br />
19:00 etan<br />
15 16 17 Ordizia<br />
(Gipuzkoa)<br />
Kiroldegian<br />
16:00-<br />
18:30etan<br />
23 Azkoitia<br />
(Gipuzkoa)<br />
Antzokia<br />
16:00 eta<br />
18:30 etan<br />
29 30 Zarautz<br />
(Gipuzkoa)<br />
Kiroldegian<br />
16:00 eta<br />
18:30 etan<br />
4<br />
24 Canta! 25<br />
31Pixi post y<br />
los genios de<br />
la navidad<br />
18 Zeanuri<br />
(Bizkaia) Frontoian<br />
18:00etan<br />
PIRRITX PORROTX<br />
ETA MARIMOTOTS.<br />
ZINEMA<br />
IPUIN KONTALARIA<br />
26
Change language