industri nadir bumi - Akademi Sains Malaysia

INDUSTRI NADIR BUMI:MELONJAKKAN EKONOMIHIJAU MALAYSIA KE HADAPANLaporanAkademi Sains Malaysia dan Majlis Profesor Negara

Industri Nadir Bumi:Melonjakkan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanLaporan oleh :Akademi Sains MalaysiadanMajlis Profesor NegaraOGOS 2011

©Akademi Sains Malaysia 2011Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada terbitan ini boleh diterbitkan semula, disimpanuntuk pengeluaran atau ditukarkan ke dalam sebarang bentuk atau sebarang alat juga pun, samaada dengan cara elektronik, gambar serta rakaman dan sebahagiannya tanpa kebenaran bertulisdaripada pemilik Hak cipta terlebih dahulu.Pandangan dan pendapat yang dinyatakan atau terdapat dalam penerbitan ini adalah olehpenulis dan tidak semestinya menggambarkan pandangan Akademi Sains Malaysia.Perpustakaan Negara MalaysiaData Pengkatalogan-dalam-PenerbitanIndustri nadir bumi : melonjakkan ekonomi hijau Malaysia ke hadapan /laporan oleh Akademi Sains Malaysia dan Majlis Profesor NegaraMengandungi rujukan bibliografiISBN 978-983-9445-70-11. Rare earth industries--Malaysia. 2. Rare earth indutries--Environmental aspects.--Malaysia. 3. Rare earth industries--Governmental policy--Malaysia.I. Akademi Sains Malaysia. II. Majlis Profesor Negara.338.4754641

KandunganKandungan............................................................................................................................ iKata Aluan Bersama dari Setiausaha Agung, ASM, dan Setiausaha MPN.............Mukadimah ..........................................................................................................viiixRingkasan Esekutif .............................................................................................................. xPendahuluan ......................................................................................................................... 1Bab 1 : Senario Global dan Halatuju1.1 Pengenalan ........................................................................................................................... 21.2 Perubahan Iklim : Bukti dan Kesan ................................................................................... 31.3 Ekonomi Hijau dan Nadir Bumi ……………...................................................................... 91.4 Ekonomi Hijau Terdedah Kepada Kekurangan Mineral Nadir Bumi .................................. 10Rujukan …………………………………………………..................................................... 13Bab 2 : Industri Nadir Bumi : Hiliran2.1 Apa itu Nadir Bumi? ........................................................................................................... 142.2 Apakah Sifat-sifat Kimia Nadir Bumi?................................................................................ 142.3 Apakah Ciri-Ciri Unik Nadir Bumi?.................................................................................... 152.4 Geokimia …………………………………………………………….................................. 162.5 Mineral Nadir Bumi ………………………………………………...................................... 162.5.1 Bastnasit …………………………………………………….................................. 192.5.2 Monazit ………………………………………………………............................... 202.5.3 Xenotim………………….………………………………...................................... 20i

2.6 Batu Galian/Plaser Nadir Bumi .......................................................................................... 212.6.1 Karbonatit ……………………………………………............................................ 212.6.2 Peralkaline Granitoid .............................................................................................. 212.6.3 Endapan Plaser ......................................................................................................... 222.7 Penawaran dan Permintaan Nadir Bumi .............................................................................. 232.8 Perlombongan dan Pemprosesan.......................................................................................... 252.8.1 Perlombongan............................................................................................................ 262.8.2 Penggilingan.............................................................................................................. 262.8.3 Pengasingan Mineral Nadir Bumi ............................................................................ 262.8.4 Pemprosesan.............................................................................................................. 262.9 Pemisahan Unsur-unsur Nadir Bumi..................................................................................... 272.10 Risiko Keselamatan dan Kesihatan Aktiviti Penghasilan Nadir Bumi.................................. 272.10.1 Impak Pemprosesan Nadir Bumi kepada Keselamatan Pekerjaan dan Kesihatan.... 282.10.2 Impak Pemprosesan Nadir Bumi kepada Penempatan Awam di Sekitar Kilang...... 292.10.3 Impak Sisa Pemprosesan Nadir Bumi....................................................................... 292.10.4 Keselamatan dan Kesihatan semasa Pengangkutan .................................................. 322.11 Risiko Utama Dalam Pemprosesan Mineral Nadir Bumi .................................................... 322.12 Piawaian Emisi Bahan Cemar daripada Industri Nadir Bumi ………………………......... 342.13 Penyimpanan Sisa, Pengurusan, Rawatan dan Penyahtauliaan............................................ 342.14 Kitar Semula Nadir Bumi..................................................................................................... 342.15 Kesimpulan ……………………………………………………………….......................... 36Rujukan ……………………………………………………............................................... 37Bab 3: Industri Nadir Bumi: Perniagaan Hiliran3.1 Pengenalan .......................................................................................................................... 423.2 Penggunaan Nadir Bumi dalam Industri Berteknologi Tinggi... ........................................ 42ii

3.3 Aplikasi Utama Unsur-unsur Nadir Bumi........................................................................ 453.3.1 Magnet ................................................................................................................... 453.3.2 Kenderaan Elektrik dan Kenderaan Elektrik Hibrid.............................................. 463.3.3 Turbin Angin .......................................................................................................... 463.3.4 Cakera Keras dan Komponen Elektronik Magnet Neodymium............................. 473.3.5 Phosphors dan Bahan Penerang.............................................................................. 483.3.6 Aloi Besi/ Bateri ..................................................................................................... 493.3.7 Bateri Ni-MH ......................................................................................................... 493.3.8 Pemangkin............................................................................................................... 503.3.9 Kaca, Bahan Gilap dan Seramik.............................................................................. 503.3.10 Lain-lain................................................................................................................. 553.4 Prospek Elemen-Elemen Nadir Bumi.................................................................................. 55Rujukan ............................................................................................................................... 57Bab 4: Industri Nadir Bumi: Strategi Untuk Malaysia4.1 Pengenalan ........................................................................................................................... 594.2 Nadi Bumi dalam Tenaga Yang Boleh Diperbaharui dan Mikroelektrik ............................ 604.3 Peluang Perniagaan Dalam Nadir Bumi............................................................................... 604.4 Strategi Malaysia: Pembangunan Industri Nadir Bumi Asli ............................................... 61iii

Senarai Gambar RajahRajah 1.1 Kesan Fizikal Perubahan Iklim.. ......................................................................... 3Rajah 1.2 Ciri-ciri Senario Penstabilan .............................................................................. 4Rajah 1.3 Kesan Mitigasi kepada Pertumbuha GDP............................................................... 5Rajah 1.4 Pengeluaran Karbon Dioksida dan GDP Negara-negara Terpilih ...................... 6Rajah 1.5 Bekalan Tenaga Utama Dunia 1850 – 1997 ........................................................ 7Rajah 1.6Risiko Bekalan untuk Jangka Pendek dan Sederhana Kritikal untuk MineralNadir Bumi yang Penting untuk Teknologi Tenaga Bersih....................................12Rajah 2.1 Kumpulan Lanthanid............................................................................................. 14Rajah 2.2 Langkah-Langkah Utama Dalam Perlombongan dan Penceriaan Nadir Bumi.... 25Rajah 2.3 Gambarajah Aliran Blok Pemisahan Pemecahan dan Kepekatan .......................... 41Rajah 3.1Permintaan Pasaran Global Untuk Nadir Bumi Mengikut Jumlah DaripadaTahun 2006 Sehingga 2008 ................................................................................44Rajah 3.2 Penggunaan Bahan Nadir Bumi Oleh Pasaran Global........................................ 44Rajah 3.3Permintaan Pasaran Global Terhadap Nadir Bumi Dari Sudut Nilai EkonomiPada Tahun 2008 ..............................................................................................45Rajah 3.4 Kapasiti Kuasa Angin Pasaran Global Pada Jun 2010 ........................................ 47Rajah 3.5Kapasiti Kuasa Angin yang Baru Dihasilkan Bagi Separuh Pertama Tahun2010......................................................................................................................47iv

Senarai JadualJadual 2.1 Antara Galian Nadir Bumi Utama dan Unsur-Unsurnya……………......... 17Jadual 2.2 Unsur Nadir Bumi Dalam Sampel Xenotim dan Monazit dari Perak......... 18Jadual 2.3 Pengeluaran Dunia dan Rizab Nadir Bumi................................................... 23Jadual 2.4 Rizab Nadir Bumi Dunia ............................................................................. 24Jadual 2.5 Proses Ekstraksi............................................................................................ 39Jadual 2.6 Sisa Tenorm Terkumpul di Malaysia Sehingga 2009 ................................. 30Jadual 2.7Anggaran Kadar Dos Efektif (Msv Y -1 ) Dan Risiko Kanser TambahanUntuk Penduduk Yang Tinggal di Atas Sisa Tenorm..................................31Jadual 2.8 Sisa Buangan Dihasilkan Lynas, Gebeng, Pahang….................................. 33Jadual 2.9 Sisa Toria dan Gipsum Sintetik…………............................................... 33Jadual 3.1 Penggunaan di USA 2008 …......................................................................... 43Jadual 3.2Gambaran Keseluruhan Kegunaaan Utama untuk Kumpulan Kaca,Penggilap dan Seramik ................................................................................51Jadual 3.3 Kegunaan Utama Dalam Kumpulan Lain-lain ............................................ 55Senarai PlatPlat 1 Penggunaan Nadir Bumi Dalam Bahan-Bahan Utama ................................... 52Plat 2 Penggunaan Nadir Bumi Dalam Indsutri Moden .......................................... 52Plat 3 Penggunaan Nadir Bumi Dalam Kepenggunaan Elektronik ......................... 53Plat 4 Penggunaan Nadir Bumi Dalam Teknologi Hijau ........................................ 53Plat 5Penggunaan Nadir Bumi Dalam Tenaga Hijau, Elektronik, dan KomunikasiMobil ...............................................................................................................54Plat 6 Penggunaan Nadir Bumi Dalam Pertahanan .................................................. 54v

LampiranLampiran 1 Laporan IAEA.............................................................................................. 63Lampiran 2 Akademi Sains Malaysia ............................................................................. 65Lampiran 3 Majlis Profesor Negara (MPN) ……………………………….................... 66Lampiran 4 Ahli Kumpulan Kerja dan Penulis Laporan ................................................. 67vi

KATA ALUANApabila dilaporkan bahawa Lynas Corporation, sebuah syarikat dari Australia, bercadanguntuk membina sebuah loji pemprosesan mineral nadir bumi di Gambang, Kuantan yangmenggunakan bijih yang diimport daripada lombong di Australia, terdapat banyak bantahandaripada rakyat Malaysia berkenaan dengan pengurusan sisa radioaktif. Bantahan tersebuttelah menyebabkan kerajaan Malaysia menjemput Agensi Tenaga Atom Antarabangsa(IAEA) untuk menjalankan satu kajian bebas untuk menilai risiko tersebut. IAEA telahmenjalankan penilaian dan menghasilkan satu kajian mengenai loji yang dicadangkan itu.Akademi Sains Malaysia (ASM), yang merupakan “think-tank” sains dan teknologi yangbebas serta Majlis Profesor Negara (MPN), sebuah badan yang mempunyai seramai 1,500ahli professor daripada universiti-universiti awam dan swasta, telah membuat keputusansupaya kedua-dua organisasi tersebut menjalankan kajian secara bersama mengenai isu nadirbumi secara holistik dan menyeluruh dengan tujuan untuk menghasilkan satu kajian untukpertimbangan kerajaan. Kita mengambil pendekatan di dalam perkara mengenai nadir bumi,terdapat ilmu pengetahuan sains, kejuruteraan, dan teknologi yang terlibat dalampemprosesan dan pembangunan. Oleh demikian, ASM dan MPN memulakan satu inisiatifkajian menyeluruh mengenai mineral nadir bumi, industri nadir bumi (hiliran dan huluan) danpotensi sumbangan kepada ekonomi Malaysia.Mengenai risiko serta keselamatan awam, kami bersetuju dengan penemuan serta syor-syorseperti terkandung dalam Laporan IAEA.Unsur-unsur nadir bumi mempunyai penggunaan di dalam teknologi tinggi dan hijau yangmerupakan teknologi yang penting untuk membangunkan ekonomi hijau di Malaysia.Penglibatan negara dalam teknologi tinggi adalah merupakan salah satu ramuan pentinguntuk menjadi negara berpendapatan tinggi. Laporan ini akan mencetus kesedaran dan minatdi dalam industri nadir bumi. Sebagai sebuah negara yang kaya dengan sumber mineral,adalah tepat pada masanya untuk kita melihat kembali industri perlombongan untukmemulakan unsur strategik yang boleh digunakan di dalam teknologi tinggi seperti nadirbumi, Thorium, Uranium dan lain-lain. MPN memberi penekanan kepada sokonganberterusan terutamanya di dalam penyelidikan dan pembangunan industri nadir bumikhususnya dan lain-lain industri teknologi tinggi amnya.Kajian ini telah dibuat oleh satu Kumpulan Kerja terdiri daripada Felo ASM, Profesor MPN,dan lain-lain yang telah diberi tanggungjawab untuk mengenalpasti potensi ekonomi industrinadir bumi dan untuk menilai kepentingan strategik di dalam memperkasakan agendaekonomi hijau negara. Ini merupakan satu pengalaman yang bermakna untuk kami semua dansaya berharap ianya akan menjadi contoh kerjasama dikalangan saintis professional, ahliakademik, dan teknologis di dalam negara ini untuk menangani cabaran dan isu yangmemberi impak kepada negara dari kaca mata S&T.vii

Kajian ini yang bertajuk ‘Industri Nadir Bumi: Melonjakkan Ekonomi Hijau Malaysia keHadapan’ adalah kemuncak usaha Kumpulan Kerja ini dan merupakan salah satu hasil ASMdan kami yakin segala penemuan yang terdapat di dalam laporan ini akan membawa kepadalangkah-langkah konkrit untuk membangunkan potensi industri nadir bumi di dalam sektorhuluan dan hiliran untuk merealisasikan hasrat Malaysia menjadi negara beragenda teknologihijau sebagai satu bidang yang berkembang pesat.DATO’ DR. SAMSUDIN TUGIMAN F.A.Sc.,SETIAUSAHA AGUNGAKADEMI SAINS MALAYSIAPROF. DR. RADUAN BIN CHE ROSESETIAUSAHAMAJLIS PROFESOR NEGARAviii

MUKADIMAHRisiko paling ketara yang menghadapi manusia ialah pemanasan bumi kerana perubahan iklim.Tiada tanah yang sesuai diduduki untuk generasi masa depan sekiranya kesan burukpemanasan bumi tidak dimitigasi mulai sekarang. Bidang-bidang sains, kejuruteraan danteknologi sedia menghadapi isu ini. Apa yang kurang adalah kolektif akan politik global.Salah satu daripada pemacu yang menggerak tekonologi dan ekonomi hijau ke arah mitigasipemanasan bumi ialah nadir bumi. Kajian kami telah mengukuhkan lagi fakta sebenarnyaterkenal bahawa nadir bumi adalah strategik dalam kesemua industri-industri teknologi tinggidan karbon rendah seperti aeroangkasa, elektronik pennguna, perubatan, ketenteraan,automotif, tenaga angin dan suria yang boleh diperbaharui serta telekomunikasi dll.Kajian kami juga menekankan bahawa perlombongan dan pemprosesan nadir bumimempunyai risiko kepada kesihatan, keselamatan dan persekitaran. Terdapat beberapateknologi dan sistem yang boleh mengurus risiko-risiko ini. Namun, ia amatlah pentingbahawa perundangan terkini, pemantauan, pengawasan dan penguatkuasaan yangbersungguh-sungguh diurus sepanjang jangka-hayat kemudahan nadir bumi.Pada masakini, negara China menguasai lebih dari 95 % bekalan nadir bumi global, yang telahmengisi kebimbangan global terhadap kesan-kesan buruk yang mungkin kepadapembangunan teknologi hijau. Kilang Bahan Termaju Lynas di Gebeng, Pahang, merupakansumber bekalan alternatif dalam jangkamasa pendek ini. Oleh itu, Malaysia terletak secarastrategik untuk membangunkan industri teknologi hijau, dan seterusnya menyumbang kepadaekonomi karbon yang rendah di seluruh dunia dan membantu untuk memastikan bumi yangmampan untuk generasi akan datang.ACADEMICIAN DATO’ IR. LEE YEE CHEONG F.A.Sc.JURU CAKAP UTAMA, KUMPULAN KERJA ASM-MPNix

RINGKASAN EKSEKUTIFPengenalanTerdapat kata-kata terkenal “Jika ada risiko, ada peluang”. Kenyataan ini tepat dalamkeadaan pemulihan global baru-baru ini dalam pelaburan bumi nadir. Kini, terdapat banyaknegara membuka semula lombong lama dan mula untuk meningkatkan pelaburan dalampengeluaran mineral nadir bumi dan produk hiliran yang bernilai tinggi. Minat yang kiniditunjukkan ini seakan-akan kerubut-emas (“gold rush”) semasa zaman dahulu. Apa yangtelah menyalakan permintaan tinggi ini dalam bumi nadir? Di manakah peluang? Apakahrisiko-risiko yang berkaitan bumi nadir? Adakah risiko tersebut boleh diurus? BagaimanaMalaysia boleh memperoleh faedah daripada fenomena pertumbuhan baru ini? Apakahstrategi-strategi yang harus dilakukan? Laporan ini, yang dihasilkan oleh Kumpulan Kerjabersama Akademi Sains Malaysia (ASM) dan Majlis Profesor Negara (MPN),membincangkan sains dan prospek perniagaan nadir bumi. Laporan ini turut mencadangkanbeberapa hala tuju strategik untuk Malaysia. Analisis ini berdasarkan maklumat yang diambildari pelbagai sumber kedua serta hasil pertemuan ahli-ahli Kumpulan Kerja dengan pakarpakardari Persatuan Bumi Nadir China di Beijing, China.Mengapa Nadir Bumi?Banyak faktor menyumbang kepada kebangkitan semula pelaburan dalam industri buminadir. Kebangkitan semula seperti ini seolahnya tidak pernah berlaku sebelum ini. Sebabutama mengapa perkara ini berlaku adalah kerana permintaan dunia terhadap bumi nadirsemakin meningkat. Dijangkakan, permintaan terhadap bumi nadir akan terus meningkat dimasa akan datang. Sebab lain adalah kerana nilai harga pasaran bumi nadir yang semakinmeningkat sejak beberapa tahun kebelakangan ini. Keadaan ini dijangka akan kekal kukuh didalam tahun-tahun akan datang. Jangkaan ini berdasarkan ramalan permintaan bekalan buminadir yang akan terus meningkat. Walaubagaimanapun, dibimbangi kadar pengeluaranmineral tidak seiring dengan permintaan. Akan tetapi, mengapa masih optimis? Darimanakah peningkatan permintaan itu hadir? Pakar-pakar bersetuju bahawa pemacu utamaterhadap permintaan bumi nadir diramalkan akan mendadak di dalam bidang ekonomi hijau(“green economy”). Tetapi, apakah yang memandu pemilihan pengguna terhadap keluaranhijau?x

Perubahan iklim merupakan pemacu utama ekonomi hijau. Manakala pemanasan globalmerupakan penggerak utama perubahan iklim. Apa yang dibimbangkan, sekiranya tiadatindakan sewajarnya dilaksanakan, perlepasan gas rumah hijau, terutamanya karbon dioksida,yang tidak terkawal akan menimbulkan perubahan iklim yang berterusan yang bolehmembawa kepada bencana bagi dunia. Maka, tindakan sewajarnya harus dilakukan. Kesankesanburuk ini telahpun didokumenkan di dalam pelbagai kajian dan laporan.Pemacu penting lain terhadap ekonomi hijau adalah akibat daripada berkurangnya sumbersumber.Kajian-kajian lepas membuktikan dunia kini mengalami pengurangan sumbersumberbagi memenuhi permintaan global. Dengan jumlah 7 bilion penduduk yang terusmenerusbertambah, tekanan demografi terhadap penggunaan sumber-sumber globaltermasuk tenaga, air, makanan dan tempat tinggal adalah membimbangkan. Peningkatanpermintaan ini mendadak naik di dua negara ekonomi dunia, iaitu China dan India.Kebanyakan sumber utama dunia disalurkan kepada kedua negara ini. Corak penggunaannyaadalah tidak lestari.Laporan Stern dari UK menegaskan langkah segera perlu diambil bagi mengurangkanperlepasan gas rumah hijau. Sekiranya terlambat, kos yang tinggi harus dikeluarkan bagimemperbaiki keadaan di masa akan datang. Ini memandangkan penggunaan tenagamerupakan penyumbang utama kepada perubahan ikilim, terutamanya bahan api fosil, maka,pilihan penggunaan tenaga hijau perlu dikenalpasti. Tambahan pula, memandangkan sumbertenaga fosil dunia semakin berkurangan, keperluan mencari tenaga alternatif menjadi lebihmendesak. Satu pilihan adalah untuk bertukar kepada sumber tenaga yang diperbaharui. Initermasuklah tenaga seperti suria, angin dan biomass. Kemajuan di dalam teknologi yangboleh diperbaharui ini telah diusahakan, dan unsur-unsur bumi nadir merupakan salah satuciri yang penting bagi teknologi berkenaan.Pilihan lain adalah untuk mempertingkatkan penggunaan tenaga yang berkesan dalampengangukutan, bangunan dan industri-industri lain. Sekali lagi, kecekapan tenaga banyakbergantung kepada penggunaan bumi nadir. Ini termasuklah penggunaan di dalam lampupenjimatan tenaga, bateri simpanan tenaga yang baru dan lebih dipercayai serta mekanismepengagihan tenaga yang lebih cekap.Peningkatan permintaan terhadap sistem komunikasi yang berkesan di dalam duniaperniagaan, pertahanan dan ketenteraan, merupakan satu lagi pemacu kepada permintaanglobal terhadap mineral nadir bumi.Pegerakan dan peminiaturan, yang kini memainkan peranan utama dalam spesifikasiperalatan telekomunikasi, bergantung banyak kapada pengerahan teknologi magnetik yangkuat dan cekap. Bumi nadir merupakan bahan yang sentiasa dicari-cari untuk digunakandalam magnet terkini untuk telefon bimbit, peralatan pertahanan dan peralatan komputer.Dengan peningkatan pelaburan global dalam pembinaan kota-raya pintar serta masyarakatcerdas, pemintaan untuk produk komunikasi sedemikian akan berkembang pesat. Maka,situasi ini akan menyumbang kepada permintaan mendesak untuk bumi nadir.xi

Perniagaan Bumi NadirRantaian nilai niaga bumi nadir melibatkan perlombongan, pengekstrakan, pemprosesan,penapisan dan pengeluaran pelbagai produk hiliran yang digunakan di pelbagai industri.Antaranya termasuklah aeroangkasa, elektronik pengguna, perubatan, ketenteraan, automotifdan tenaga diperbaharui angin, tenaga suria dan telekomunikasi. Malah, keseluruhan industriberteknologi tinggi bergantung kepada bekalan unsur bumi nadir. Permintaan tinggi pasarantelefon bimbit merupakan contoh yang sangat jelas bahawa perniagaan bumi nadirmenawarkan potensi yang besar. Dalam jangka masa kurang daripada 20 tahun, bilangantelefon bimbit telah mencapai sehingga 5 bilion di seluruh dunia. Berdasarkan laporanpertumbuhan jualan berkenaan, di masa akan datang dijangka permintaan terhadap telefonbimbit akan melebihi jumlah penduduk global!Tidak dinafikan, perniagaan bumi nadir boleh mengakibatkan risiko tertentu. Antara risikoutama adalah risiko kesihatan dan keselamatan. Perlombongan, pengeluaran dan penapisanbumi nadir menghasilkan sisa-sisa dan bahan buangan yang membawa risiko kepadakesihatan dan keselamatan. Sisa-sisa bahan daripada pengekstrakan dan penapisan adalahberadioaktif manakala aliran sisa kumbahan akan menimbulkan risiko pencemaran sungaisungaidan laluan air. Tetapi seperti yang dijelaskan di dalam laporan terkini oleh pakarpakarIAEA, terdapat sistem dan teknologi yang mampu mengurangkan risiko tersebut secaracekap dan berkesan. Risiko-risiko ini mampu diurus. Walaubagaimanapun, prosedurpengurusan risiko dan sisa-sisa haruslah dipatuhi dan diikuti dengan tegas. Namunpemantauan dan pengawasan yang berkesan terhadap kemudahan bumi nadir perlu dilakukansepanjang masa. Mujurlah, piawaian pengawalseliaan bumi nadir di Malaysia mengikutpiawaian antarabangsa. Di sesetengah bidang, rejim pengawalseliaan di Malaysia adalahlebih ketat daripada garis panduan antarabangsa.Peluang Bumi Nadir untuk MalaysiaBanyak laporan memetik Malaysia mempunyai jumlah unsur bumi nadir yang banyak.Malah, berdasarkan bumi nadir yang ditemui di longgokan timah, Malaysia mempunyai kirakira30,000 tan metrik. Jumlah ini tidak mengambilkira longgokan yang belum dipetakan,yang mana pakar mempercayai terdapat lebih banyak tan bumi nadir. Negara Brazilmelaporkan mempunyai lebih kurang 48,000 ton metrik dan telah mengumumkan cadanganuntuk melabur secara agresif di dalam perniagaan bumi nadir. Negara China mempunyairekod rizab terbesar dengan dengan kira-kira 36 juta tan. Ini menjelaskan mengapa negaraChina telah melabur dalam keseluruhan rantaian nilai perniagaan bumi nadir. Perlaburankomited negara China di dalam bumi nadir telah bermula bertahun yang lalu apabilapemimpin-pemimpin uatamnya mengumumkan kedudukan strategik bumi nadir di dalamxii

ekonomi dunia. Ramalan yang menjadi realiti kini memacu permintaan global terhadap nadirbumi secara besar-besaran.Malaysia perlu mencari dan menceburi bidang pertumbuhan ekonomi yang baru. Ini akanmembantu negara untuk mencapai status negara berpendapatan tinggi menjelang 2020 sepertiyang dijelaskan di dalam Model Ekonomi Baru (NEM) serta Pelan Transformasi Ekonomiyang telah dilancarkan oleh kerajaan baru-baru ini. Bumi nadir boleh dijadikan bidangpertumbuhan baru untuk Malaysia. Walaubagaimanapun, peluang perniagaan bukan hanyaterbatas kepada perlombongan, pengekstrakan dan pengeluaran unsur-unsur bumi nadirsekiranya Malaysia berhasrat memaksimumkan faedah daripada industri ini. Peluang utamadalam industri ini adalah dalam pengeluaran produk hilirannya. Sektor inilah yang negaraChina ingin mengembangkan. Jepun yang kini menguasai kira-kira 50% daripada pasaranglobal untuk komponen teknologi tinggi yang berasaskan bumi nadir, terdesak mencari rakanperniagaan untuk mengukuhkan kepentingan mereka di dalam perniagaan ini. Malaysia perlumelaksanakan strategi yang betul dalam membina industri bumi nadir di negara ini. Apakahstrateginya?Strategi Bumi Nadir untuk MalaysiaMalaysia boleh berbangga dengan sejarah negara di dalam perniagaan perlombongan.Malaysia dahulunya merupakan pengeluar utama dalam bijih timah dan bijih besi. Malah,Malaysia pada satu ketika merupakan penyumbang utama pasaran bijih timah dunia. Hanyapada tahun kebelakangan ini, perlombongan telah diperbelakangan selepas bidang-bidangpertanian dan pembuatan. Kebanyakan pakar perlombongan negara telah bertukar ke bidanglain ataupun telah menyertai perniagaan petroleum yang kini semakin berkembang.Kesukaran untuk bertukar ke bidang bumi nadir tidak akan timbul memandangkanperlombongan bukanlah perkara yang asing di negara ini. Kebangkitan semula perniagaanperlombongan akan kembali semula. Tambahan, pasaran bijih timah akan lebih baikmemandangkan penggunaannya semakin meluas di dalam mikroelektronik. Perlombongantidak lama lagi akan dibangkitkan semula. Masa untuk kebangkitan perlombongan ini adalahtepat memandangkan negara kita memerlukan pertumbuhan baru dalam memacupembangunan.Supaya Malaysia memperoleh manfaat daripada perniagaan berteknologi tinggi yangmelibatkan bumi nadir, maka laporan ini mencadangkan strategi-strategi utama sepertiberikut:• Mempertingkatkan aspek pengurusan alam sekitar, keselamatan dan kesihatan diestet perindustrian di negara ini terutamanya kawasan-kawasan yang menjadi tuanrumahkepada industri-industri yang berisiko tinggi kepada alam sekitar.xiii

• Memetakan secara nasional longgokan bumi nadir dalam kawasan tanah lanar danbatuan keras dan seterusnya menilai potensi ekonomi unsur berkenaan.• Memberi insentif perlombongan huluan dan pengeluaran unsur bumi nadir melaluiperkongsian dengan perusahaan global yang mempunyai akses kepada teknologi,pasaran dan kewangan.• Memberi insentif di dalam pengeluaran hiliran hasil berasaskan bumi nadir untukmensasarkan pasaran eksport dan import pengganti.• Membina kompetensi kunci dalam modal insan keseluruhan rantaian nilaiperniagaan bumi nasir termasuk pemprosesan, penapisan, pembuatan, logistik sertaperkhidmatan lain yang berkaitan.• Mengukuhkan rangka-kerja perundangan dan pengawalseliaan bagi membolehkankeberkesanan perniagaan bumi nadir tanpa menjejaskan keselamatan dan kesihatanrakyat dan alam sekitar.• Menjalankan program kesedaran awam yang menyeluruh, terselaras dan berterusanserta mengadakan penglibatan dengan masyarakat secara berterusan mengenairisiko dan peluang perniagaan baru berasaskan teknologi.KesimpulanLaporan ini telah membongkar pemahaman baru mengenai industri bumi nadir. Walaupundilihat sebagai kontroversi, perniagaan bumi nadir mampu memberi potensi besar kepadaekonomi dan sosial. Apa yang jelas, permintaan global terhadap unsur bumi nadir semakinmemberansangkan. Pemacu utama permintaan ini adalah keutamaan yang semakin meningkatuntuk produk dan proses kecekapan tenaga. Sektor tenaga yang boleh diperbaharui, sektorkomunikasi dan sektor pertahanan telah mengiktiraf peranan strategik unsur bumi nadir didalam teknologi-teknologi sektor-sektor ini. Malaysia mempunyai jumlah longgokan yangagak banyak. Malaysia mempunyai kepentingan untuk membina sektor pertumbuhan baruuntuk ekonomi. Memandangkan Malaysia tidak asing dengan perlombongan sebagaiperniagaan, malah pernah menjadi pengeluar dan pengeksport utama tak lama dahulu, negaraini tidak seharusnya menghadapi masalah untuk memulakan perniagaan bumi nadir.Walaubagaimanapun, Malaysia perlu membangunkan strategi yang berkesan untuk maju kehadapan. Laporan ini boleh dijadikan sebagai permulaan untuk menghasilkan pelan indukyang lebih terperinci bagi meneruskan industri baru ini.xiv

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanPENDAHULUANMalaysia adalah sebuah negara yang amat komited di dalam ekonomi karbon rendah. Initelah ditegaskan oleh Perdana Menteri di Sidang Kemuncak Copenhagen 2009 di mana beliaumengumumkan komitmen Malaysia untuk mengurangkan intensiti karbon negara sebanyak40%. Janji ini dibuat dengan kefahaman bahawa akan ada sokongan kewangan dan teknologidari masyarakat dunia. Penguasaan teknologi hijau adalah satu dimensi penting dalam agendapembangunan Malaysia.Kerajaan telah menjadikan teknologi hijau sebagai satu portfolio penuh sebuah kementerian.Walaupun persidangan di Copenhagen tidak menghasilkan resolusi konklusif, Malaysia tetapkomited untuk memenuhi sasaran penurunan karbon. Kementerian Sumber Asli dan AlamSekitar sedang menjalankan satu kajian terperinci bertajuk “Long Term Roadmap on the 40%Reduction in Carbon Intensity, Adaptation and Technology Needs Assessment in Malaysia”.Akademi Sains Malaysia telah memberi beberapa pandangan penting di dalam menghasilkandasar teknologi hijau nasional. Keterlibatan berterusan ASM dalam isu teknologi hijau telahmendedahkan kepentingan kritikal unsur nadir bumi. Bersama-sama dengan MPN, ASMtelah menubuhkan satu Kumpulan Kerja berkaitan dengan nadir bumi untuk menilai potensidan kepentingan strategik nadir bumi kepada negara.Memandangkan China telah mengeluarkan dan membekalkan 97% keperluan nadir bumidunia, Kumpulan Kerja ASM dan MPN telah melawat Chinese Society for Rare Earth(CSRE) di Beijing bagi mendapatkan perkembangan terkini dalam pemprosesan nadir bumitermasuk aspek penyelidikan dan pembangunan di dalam isu kesihatan, keselamatan, danalam sekitar dari segi aspek pengkomersialan, perlombongan, pemprosesan, dan hiliranindustri nadir bumi. Kumpulan Kerja ini telah diberitahu mengenai kerjasama kerajaan,industri, dan akademik untuk memastikan kedudukan China terus dominan dalam industrinadir bumi. ASM merancang untuk menandatangani satu MOU dengan CSRE untukmenjalankan usaha kerjasama dalam bidang sains nadir bumi dalam masa terdekat.Kebimbangan masyarakat awam mengenai projek Lynas di Gebeng telah memotivasikanKumpulan Kerja ini untuk menghasilkan satu laporan rangka kajian untuk membincangkantentang sains nadir bumi. Laporan tersebut akan memberi gambaran yang lebih jelasmengenai risiko dan potensi industri nadir bumi. Ia akan menjadi satu panduan permulaanberguna jika Malaysia berhasrat menerokai industri nadir bumi. ASM dan MPN bersediauntuk menjadi jambatan penghubung untuk kerajaan/industri/masyarkat/organisasi awam didalam memahami industri nadir bumi dengan lebih baik.1 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanBab 1:Senario dan Arah GlobalAbad ke 21 ini datang dengan membawa beberapa cabaran yang hebat sehingga bolehmengganggu kestabilan dunia. Ramai bersetuju bahawa cabaran yang paling kritikal danpatut ditangani dengan segera yang dihadapi oleh manusia sejagat kini ialah perubahan iklim.Pemanasan global telah mencapai satu tahap di mana ia boleh menjadi titik permulaan kepadaperubahan cuaca dunia yang drastik. Terdapat bukti-bukti yang kukuh yang menunjukkanbahawa pemanasan global sangat berkait rapat dengan aktiviti manusia itu sendiri. Jikamanusia adalah pihak yang bertanggungjawab untuk pemanasan planet ini, maka seharusnyamanusia boleh membantu menghentikan pemanasan global. Hanya manusia yang bolehmengubah perubahan iklim.Perubahan iklim secara dasarnya boleh memusnahkan dunia. Kesan-kesan buruk perubahaniklim global dapat dilihat dengan jelas daripada kekerapan dan kedahsyatan bencana alamyang berlaku seperti kemarau teruk dan banjir di Queensland, Australia; kemarauberpanjangan di Afrika Timur; taufan pemusnah Nargis di Myanmar; ribut ganas Katrinayang menghancurkan New Orleans; banjir teruk di Mississippi dan angin puting beliung mautdi Amerika Syarikat dan kemarau di luar musim dan banjir di lembangan sungai Yangtze,dan senarai ini tidak tamat di sini sahaja.Dr. R. K. Pachauri, Pengerusi Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), dalamsyarahannya pada 28 April 2011 di UNITEN, bertajuk “Fukushima, Energy and ClimateChange” telah menegaskan bahawa pemanasan sistem iklim bumi adalah fenomena yangdisepakati (Rajah 1.1). Musuh utama yang dihadapi bersama oleh manusia tidak disangkallagi ialah perubahan iklim. Ramai berpendapat perubahan iklim adalah sebab utama kepadapeningkatan perhatian global terhadap teknologi hijau dan ekonomi rendah karbon.2 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanRAJAH 1.1 KESAN FIZIKAL PERUBAHAN IKLIM1.2 Perubahan Iklim: Bukti dan KesanIPCC, dengan rangkaian pakar di seluruh dunia, telah menyediakan data yang konklusifdengan bukti-bukti bahawa pemanasan global adalah kesan daripada aktiviti-aktiviti manusia.Pemanasan ini dipercepatkan oleh pengeluaran gas rumah hijau yang berlebihan terutamanyakarbon dioksida. Punca utamanya adalah pembakaran bahanapi fosil untuk tenaga. IPCCtelah memberi peringatan bahawa jika pengeluaran ini berterusan, tahap pemanasan akanmeningkat daripada 1.1 o C kepada 6.4 o C dalam abad ke 21 (jangkaan terbaik: 1.8 o C - 4 o C).Walaubagaimanapun, jika langkah-langkah segera diambil oleh komuniti global dalam isupengeluaran karbon ini, IPCC meramalkan senario pasca stabilisasi seperti berikut: (Rajah1.2)3 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanRAJAH 1.2 CIRI-CIRI SENARIO PENSTABILANSenario yang paling optimistik akan menyaksikan kemuncak dan kestabilan pengeluarankarbon dioksida di tahap 445-490 ppm CO 2 -eq pada tahun 2015 dengan kenaikan suhu minpada 2.0-2.4 o C dan kenaikan paras air laut global pada 0.4-1.4 meter.Walaupun begitu, hakisan pantai dan banjir di kawasan pantai yang rendah akan dapat dirasaikerana peningkatan paras air laut, menenggelamkan jutaan rumah penduduk di kawasan tanahrendah. Pencairan glasier pula akan memburukkan lagi keadaan.Kesan-kesan yang akan berlaku adalah seperti berikut:• Di India, kenaikan paras air laut sebanyak 1.0 meter akan membanjiri 5,763 kilometerpersegi daratan : (Gujarat, Maharashtra, Bengal Barat antara negeri-negeri yangterdedah);• Mengganggu ekosistem persisiran pantai, seterusnya menjejaskan industri akuakultur.4 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapan• Pencairan glasier dijangkakan akan meningkatkan banjir, runtuhan batu, danmenjejaskan punca air untuk 2-3 dekad seterusnya;• Tahap kemasinan air bumi khususnya di persisiran pantai akan meningkat, disebabkanpeningkatan paras air dan aktiviti-aktiviti pengeksploitasian berlebihan;• Di India, kesediaan air per kapita secara kasarnya akan berkurangan dari 1820 kiubmeter padu setahun pada 2001 kepada 1140 meter padu setahun pada tahun 2050.• Jaminan jumlah makanan juga akan menghadapi impak buruk;• Kekurangan air di kawasan berlatitud rendah akan mengurangkan produktivitipertanian yang diairi dan yang bergantung kepada hujan;• Kemungkinan pengurangan penghasilan dalam pertanian:50% pada 2020 di beberapa buah negara Afrika30% pada 2050 di Asia Tengah dan Asia Selatan30% pada 2080 di Amerika Latin;• Hasil tanaman di Afrika akan berkurangan sebanyak 90% pada tahun 2100 keranaperubahan iklim.IPCC menyatakan lagi bahawa kos pengurangan semasa proses adalah berpatutan (Rajah1.3). Kos tertinggi merangkumi 3% daripada GDP global pada tahun 2030. Dalamjangkamasa sederhana, paling tinggi, mitigasi akan menangguhkan peningkatan GDP globalselama setahun (Rajah 1.3 dan Rajah 1.4). Bagaimanapun, peluang untuk melihat langkahlangkahmengatasi masalah pemanasan global akan dimulakan dengan segera dalam masaterdekat ini, adalah sangat tipis, disebabkan keenggangan negara-negara maju yangmerupakan pengeluar utama gas-gas rumah hijauRajah 1.4RAJAH 1.3 KESAN MITIGASI KEPADA PERTUMBUHAN GDP5 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapan6 |RAJAH 1.4 PENGELUARAN KARBON DIOKSIDA DAN GDP NEGARA-NEGARATERPILIH(Daripada Syarahan Steven Chu, Nobel Laureate and US Energy Secretary)Akademi Sains Dunia (Academies of Sciences of the World) telah menganjurkan satupersidangan antarabangsa yang bersejarah bertajuk “Transition to Sustainability in the 21stCentury” di Forum Antarabangsa Tokyo (Tokyo International Forum), pada 15-18 May2000. Antara ucaptama penting telah disampaikan oleh Prof John P. Holdren, yang kinibertugas sebagai Penasihat Sains Presiden Amerika Syarikat Obama.Tajuknya adalah “TheEnergy-Environment-Develoment Challenge”.Dia menyatakan, : “Tenaga, alam sekitar, dan pembangunan mempunyai hubungan secaralangsung dan mendalam. Pembangunan sepatutnya menjadi satu proses menambah baikkeadaan manusia dalam semua aspek, bukan sahaja dari segi ekonomi malah alam sekitar,politik, sosial dan budaya. Pembangunan lestari adalah pembangunan yang merangkumitindakan-tindakan yang secara konsisten mengekalkan keadaan yang ditambakbaik denganberterusan. Bentuk tenaga yang mudah didapati dan mampu dimiliki adalah bahan pentingdalam perkembangan ekonomi. Akan tetapi, tenaga juga adalah punca utama kepada banyakmasalah alam sekitar dan sukar dikawal di seluruh dunia. Teras kepada cabaranpembangunan yang lestari adalah dengan menyediakan tenaga dalam bentuk dan kuantitiyang diperlukan untuk memenuhi aspirasi ekonomi dan pada waktu yang sama mengelakdaripada pemusnahan alam sekitar. Perubahan iklim adalah masalah alam sekitar yang palingmerbahaya dan sukar dikawal kerana ia mempengaruhi secara mendalam semua keadaan dan

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapanproses serta semua aspek manusia. Ia sukar dikawalselia kerana ianya berakar umbi dalamciri-ciri sistem sumber tenaga dunia yang berubah dengan kadar yang amat perlahan dansukar.Carta di bawah (Rajah 1.5) menunjukkan kenaikan mendadak dalam bekalan tenaga utamaglobal semenjak berakhirnya Perang Dunia Kedua, dengan penekanan kepada perkembanganpergantungan terhadap minyak dan batu arang.RAJAH 1.5 BEKALAN TENAGA UTAMA DUNIA TAHUN 1850-1997Jelaslah bahawa teras untuk menangani masalah pemanasan global ialah denganmengurangkan pengeluaran karbon dioksida daripada loji janakuasa yang bergantung kepadabahan api dan menggunakan batu arang dan daripada pembakaran dalaman enjin kenderaan.Profesor Holdren telah menyarankan langkah-langkah berikut bagi mengurangkanpengeluaran karbon per unit aktiviti ekonomi:• Peningkatan kecepakan penggunaan tenaga dalam bangunan, pengangkutan danindustri;• Penukaran kepada campuran keamatan tenaga rendah dalam aktiviti ekonomi;• Peningkatan kecekapan dalam penukaran tenaga bahan api fosil kepada tenaga bentukkegunaan akhir;• Penukaran daripada batu arang dan minyak kepada gas semulajadi;• Pengawalan karbon apabila bahan api fosil diubah atau digunakan;• Peningkatan dalam tenaga alternatif yang boleh diperbaharui dan tenaga nuklear.7 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanPada awal abad ini, teknologi tenaga boleh diperbaharui seperti suria, angin dan keretaelektrik dan lain-lain hanyalah boleh dikatakan sebagai sekadar harapan dan bukan realiti.Tenaga tanpa pengeluaran karbon adalah tenaga nuklear.Ini bertepatan dengan kata-kata Professor Holdren “Perubahan iklim adalah yang palingsukar untuk ditangani kerana ianya sangat berkait rapat dengan ciri-ciri sistem pembekalantenaga dunia yang hanya boleh ditukar dengan perlahan dan sukar”. Industri tenaga globalmempunyai perolehan tahunan yang terbesar antara industri-industri lain, sekitar USD 3.0trilion. Industri tersebut telah melabur dengan banyak dalam teknologi-teknologi tradisionaldan terbukti walaupun ianya merupakan antara penyumbang terbesar dalam pemanasanglobal disebabkan pengeluaran karbon dioksida. Stok aset modal untuk pemasangan tenagatersebut adalah tidak dapat dikira. Pemain utama tenaga global lebih tertarik terhadap projekmega berbanding dengan penyebaran teknologi tenaga boleh diperbaharui. Meskipun bencanayang berpunca dari manusia yang amat teruk telah berlaku seperti tumpahan minyak diExxon Valdez pada tahun 1989 dan BP Deepwater Horizon di Gulf Mexico pada tahun 2010,syarikat gergasi minyak masih mahu meneruskan aktiviti cari gali yang berisiko tinggi. Disini, persoalan pokok yang penting ialah mengapa mereka tidak melabur jutaan bilion USDhasil daripada dalam denda, pampasan, dan aktiviti pemulihan dalam teknologi hijau yangbaik dan boleh diperbeharui seperti angin, suria dan kereta elektrik serta seumpamanya. Jikakita melihat fenomena kecairan ais di Laut Artik, kita dapati negara lain lebih sibuk menuntuthak ke atas kekayaan minyak, gas asli dan galian lain di bawah dasar laut daripada berusahabersama untuk mengatasi masalah kecairan itu dan fenomena yang akan terjadi kepadamanusia.Jika penggunaan tenaga dari bahan api fosil dikurangkan, salah satu daripada pilihan yangada yang terbukti dan tidak mengeluarkan karbon dioksida ialah kuasa nuklear. Lagipun,industri tenaga akan tidak dibebankan dengan isu keselamatan, kesihatan dan alam sekitardalam operasi tenaga nuklear serta penyimpanan dan pelupusan sisa. Kuasa nuklear telahmengalami kebangkitan di akhir abad ini apabila kerajaan dan industri telah menerimahakikat bahawa kuasa nuklear adalah “kurang merbahaya” daripada pemanasan global.Sejak daripada persidangan Transisi Kelestarian Millenium Mei 2002, Akademi Sainsseluruh dunia telah terus menerus melibatkan pihak berkepentingan berkenaan dengan isuberkait rapat mengenai perubahan iklim, tenaga, dan pembangunan. Mereka telah melantiksebuah syarikat perunding, Inter Academy Council (IAC) untuk menjalankan satu kajiantenaga selama 2 tahun yang menelan belanja sebanyak USD 2 juta. Hasil dari kajian terebut,satu laporan bertajuk “Lighting the Way: Towards A Sustainable Energy Future” telahditerbitkan pada tahun 2007.Industri tenaga global yang menjana pendapatan USD 3 trilion setahun telah banyakmenjalankan kajian dan laporan untuk melobi sokongan dan mempertahankan pelaburanmereka. Ramai mungkin bertanya mengapa masih memerlukan satu lagi kajian?Sebagaimana norma kajian-kajian saintifik yang dibuat oleh Akademi Sains, kajian tenagaIAC adalah satu kajian yang berdasarkan kepada bukti-bukti, bebas, telus dan tidak berat8 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapansebelah. Ianya tidak dibiayai atau dipengaruhi oleh mana-mana kumpulan yangberkepentingan baik daripada sektor awam, sektor swasta ataupun NGO-NGO yangmempunyai agenda tertentu. Ini amat penting terutama sekali dalam menangani isu yangterlalu kompleks seperti tenaga yang mempunyai hubungan yang rapat dengan pemanasanglobal dan juga pembangunan ekonomi. Perlu dinyatakan di sini bahawa kajian IAC telahdipengerusikan bersama oleh Dr Steven Chu, pemenang hadiah Nobel Laureate yang kinimerupakan Setiausaha Tenaga Amerika Syarikat dan mantan Pengarah Makmal KebangsaanLawrence Berkley.Kajian IAC telah memperakukan pelaburan pemegang taruh yang berbagai didalam tenagayang boleh diperbaharui seperti suria, angin dan biofuel dan juga kenderaan elektrik sertaperanti penyimpan tenaga daripada hasil penyelidikan dan pembangunan kepadapenkomersilan dan pemasangan dalam sektor pengangkutan dan kuasa grid. Kajian ini adalahoptimistik walaupun mengakui terdapat kekurangan dari segi skala kos unit dan kos yangberdaya saing. Di dalam suasana yang kondusif, teknologi hijau ini boleh menyumbangdengan berkesan kepada penyelesaian perubahan iklim yang dihadapi oleh manusia.Walaupun diakui oleh Akademi Sains seluruh dunia kajian ini ada kesannya terhadap ahliahliakademik penyelidikan dan pembangunan dalam teknologi hijau, pengaruhnya ke ataskerajaan dan dalam polisi industri tenaga dalam membuat keputusan menyebelahi teknologihijau, masih kurang.Walaubagaimanapun, teknologi hijau telah bergerak dengan begitu pantas. Salah satudaripada faktor yang paling utama adalah industri nadir bumi. Dengan kejadian bencananuklear Fukushima pada Mac 2011 yang membantutkan kebangkitan tenaga nuklear adalahlebih wajar untuk mempercepatkan teknologi hijau di dalam skala yang lebih besar. Sekalilagi, industri nadir bumi adalah kunci kepada semua ini.1.3 Ekonomi Hijau dan Nadir BumiPerhatian yang meningkat secara global di dalam teknologi hijau untuk mengatasi ancamandaripada perubahan iklim telah menyebabkan wujudnya satu peluang kelompok perniagaanyang digelar sebagai ekonomi hijau. Ekonomi hijau telah berkembang bukan sahaja untukmenghasilkan produk hijau tetapi juga merangkumi perkhidmatan hijau. Tetapi, prinsip asasekonomi hijau masih tidak berubah. Ia melibatkan teknologi tenaga karbon rendah, kurangpencemaran, boleh diperbaharui, dan bersih. Adalah diramalkan lebih ramai pengguna akanmengorak langkah dalam perolehan hijau dan lebih banyak kerajaan akan mempraktikkanperolehan hijau.Permintaan terhadap hasil produk dan perkhidmatan hijau akan menyaksikanpembangunan pesat di masa hadapan.9 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanUNEP telah membangunkan definisi teknologi hijau sebagai “improved human well-beingand social equity, while significantly reducing environmental risks and ecologicalscarcities”. Dengan erti kata yang lebih mudah, ekonomi hijau boleh ditakrifkan sebagaisesuatu yang rendah karbon, penggunaan sumber secara efisien dan melibatkanmasyarakat.Secara praktikalnya, pembangunan ekonomi hijau dari segi pendapatan dan tenaga kerjadigerakkan oleh orang awam dan pelaburan swasta yang mengurangkan pengeluaran karbondan pencemaran, meningkatkan tenaga dan kecekapan tenaga, serta menghalang kesusutanbiodiversiti dan perkhidmatan ekosistem. Kesemua pelaburan ini perlu diperkasa dandisokong oleh perbelanjaan awam yang telah disasarkan, reformasi polisi dan perubahanperaturan. Pembangunan ini seharusnya dipelihara, ditingkatkan, dan jika perlu, membinasemula modal semulajadi sebagai satu aset ekonomi yang kritikal dan sumber kepada faedahawam, khusunya untuk golongan miskin yang kehidupan dan keselamatannya bergantungkepada alam semula jadi.Dalam beberapa tahun yang lalu, penggunaan nadir bumi dalam teknologi IT telah menaiksecara mendadak. Bateri termaju baru, magnet dan teknologi optoelektronik bergantungkepada logam-logam nadir bumi tersebut. Magnet nadir bumi adalah kecil, ringan, danmempunyai kekuatan magnet yang tinggi serta telah menjadi kunci kepada pengecilan saizdalam pembuatan produk elektrik. Komponen penting logam nadir bumi dalam magnet ialahneodymium, praseodymium and dysprosium. Sebagai contoh neodymium adalah salah satulogam yang penting dalam pembuatan cakera keras (hard disks). Satu lagi penggunaan oksidanadir bumi yang utama adalah di dalam logam aloi. Aloi berkuasa tinggi yang melibatkanlogam nadir bumi mempuyai kegunaan yang penting dalam cip memori komputer. Logamnadir bumi (khususnya erbium) juga memainkan peranan sebagai amplifier laser dalam kabelkomunikasi fiber optik.1.4 Ekonomi Hijau Terdedah kepada Kekurangan Mineral Nadir Bumi“Banyak teknologi bersih dan baru seperti komponen turbin angin dan kenderaan elektrik,bergantung kepada bahan yang mempunyai ciri-ciri yang unik. Sumber atau bekalan bahanbahanini semakin terancam kerana lokasi, terdedahnya kepada gangguan, dan kurangpengganti yang sesuai.”-Steven Chu, Setiausaha Tenaga Amerika Syarikat dan Pemenang Anugerah NobelLaureate (2010)Pada masa kini, China telah memenuhi 97% permintaan REE dunia. Sejak beberapa tahunyang lepas, China telah mengukuhkan industri nadir bumi dan mengurangkan penghasilanserta kuota eksport sebagai usaha untuk mengekalkan penggunaan mineral tersebut untukkegunaan domestik dan juga untuk mengawalselia sektor dan membersihkan industri, dimana ia menghasilkan pencemaran udara dan air serta tirisan dari kolam-kolam buangan tahilombong, dan mempunyai impak sosial terhadap penduduk tempatan dan kawasanperlombongan nadir bumi. Kerajaan China telah mengumumkan dalam separuh masa10 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapanpertama tahun 2011, kuota eksport mineral nadir bumi akan diturunkan sebanyak sehingga11% (China Daily 2010), yang akan mengurangkan lagi bekalan unsur nadir bumi (atau,REE) yang diperlukan oleh negara-negara yang menghasilkan produk berteknologi tinggi. Initelah menimbulkan kebimbangan yang mendalam di kalangan negara maju kerana persainganmereka dalam teknologi hijau kelihatan dalam situasi terancam. Amerika Syarikat danEropah telah mengemukakan aduan kepada World Trade Conference (WTO) mengenaitindakan China yang berpihak kepada mereka.Apabila permintaan terhadap REE meningkat dan pada waktu yang sama pembekalannyadikekang, usaha pencarian sumber-sumber REE telah mencapai sehingga kepada tahappanik. Pada tahun 2010, permintaan mineral kritikal dari seluruh dunia ialah sebanyak 125000 tan dan dijangka akan melonjak sehingga 225 000 tan pada tahun 2015 (Bourzac 2010).Kesannya, negara-negara seperti Argentina, Australia dan Amerika Syarikat kini sedangmempertimbangkan untuk membuka semula lombong-lombong penggalian nadir bumi.Vietnam dan Brazil pula sedang mengembangkan usaha perlombongan dan pemprosesanREE dengan segera. Beberapa kerajaan telah mengambil langkah pantas dalammengenalpasti potensi kekurangan. Di Amerika Syarikat contohnya, beberapa akta telahdiperkenalkan dalam House of Representatives untuk menangani isu tersebut dan JabatanTenaga (Rajah 1.6) telah menerbitkan satu strategi untuk memenuhi jurang pengetahuanmengenai bahan kritikal dan mengenal pasti langkah-langkah untuk mengatasi risikotermasuk mempelbagaikan rantaian bekalan nadir bumi, membangunkan teknologi bahanpengganti dan mencari jalan untuk mengitar semula, meningkatkan kecekapan danpenggunaan semula mineral nadir bumi (Jabatan Alam Sekitar 2010). Syarikat-syarikat Jepuntelah memulakan perjanjian bersama India untuk bekalan mineral nadir bumi. Laporan terkinimenyatakan Jepun kini berada dalam keadaan terdesak sehinggakan merekamempertimbangkan untuk menggali nadir bumi di dasar Lautan Pasifik. The Times dari Indiamelaporkan pada 9 Disember 2010, syarikat yang sebahagiannya dimiliki oleh Toyota MotorCorp, iaitu Toyota Tsusho Corp., akan membina loji pemprosesan nadir bumi di India untukmemastikan bekalan sumber luar daripada China mencukupi.11 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanRajah 1.6 Risiko Bekalan untuk Jangka Pendek dan Sederhana Kritikal untuk Mineral NadirBumi yang Penting untuk Teknologi Tenaga BersihPembukaan lombong baru akan mengurangkan masalah kekurangan nadir bumi, tetapi iamemerlukan pelaburan yang besar, khususnya untuk menghalang impak alam sekitar didalam ekstraksi dan pengeluaran, dan ia akan mengambil masa beberapa tahun sebelumsumber baru dapat dihasilkan dengan hasil yang tinggi (Jabatan Alam Sekitar AS 2010).Dalam masa terdekat, penguasaan China tidak akan tercabar kecuali dari lombong Lynas diMount Weld dan kilang REE di Gebeng. Ini dengan sendirinya menunjuk dan membuktikanbagaimana strategiknya Malaysia dalam perlumbaan teknologi hijau.12 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanRujukanBourzac, K. (2010). "Undermining China's Monopoly on Rare Earth Elements." MITTechnology Review, December 22, 2010. Accessed online on January 5, 2011 athttp://www.technologyreview.com/energy/26980/?mod=chfeaturedChu, Steven (2007), “The Energy Problem and How We Might Solve It” by Nobel Laureate,IAC Energy Study Co-Chair, Director Lawrence Berkeley National Laboratory (Now USSecretary of Energy), Chinese Academy of Sciences Graduate School Sciences andHumanities Forum, Beijing, 11 October, 2007Holdren, John P., (2000) “The Energy-Environment-Development Challenge” Professor,Teresa and John Heinz Professor of Environmental Policy; Director, Program on Science,Technology, & Public Policy, John F. Kennedy School of Government; and Professor ofEnvironmental Science & Public Policy, Department of Earth & Planetary Sciences, HarvardUniversity. (Now US President Obama’s Science Advisor). International Conference“Transition to Sustainability in the 21st Century” of the Academies of Sciences of the World,Tokyo, 15-18 May 2000.“IPCC Special Report on Renewable Energy Sources and Climate Change Mitigation” May2011.InterAcademy Council (IAC), 2007 “Lighting the Way: Toward a Sustainable EnergyFuture” http://www.interacademycouncil.net/?id=12039Pachauri, R. K. (2011) “Fukushima, Energy and Climate Change” Chairman of theIntergovernmental Panel on Climate Change (IPCC); Director-General, The Energy andResources Institute; Director, Yale Climate & Energy Institute, and first holder of the EnergyCommission Chair of Energy Economics of Universiti Tenaga Nasional, (UNITEN)Malaysia, in UNITEN on 28 April 2011.UNEP Report February 2011 “Green Economy Vulnerable to Rare Earth MineralsShortages” UNEP Global Environment Alert Service (GEAS)US Department of Environment Report 2010 “Critical Material Strategy”; AdvancedResearch Projects Agency – Energy.World Trade Organisation Report (WTO) July 2011 “China – Measures related to theExportation of Various Raw Materials” Reports of the Panel13 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanBab 2 Industri Nadir Bumi: Perniagaan Huluan2.1 Apa Itu Nadir Bumi?Nadir bumi terdiri daripada lima belas unsur yang dipanggil Lanthanid. Di dalam JadualBerkala, Lanthanid berada di blok 5d, mencakupi unsur-unsur dari lanthanum ke lutetium.Lanthanid tidaklah “sejarang” yang didakwa, malah unsur nadir bumi yang dianggap jarangdijumpai seperti europium dan lutetium adalah lebih biasa dijumpai berbanding kumpulanlogam platinum. Rajah 2.1 menunujukkan kedudukan unsur-unsur nadir bumi di dalamJadual Berkala. Untuk tujuan industri, yttrium juga dianggap sebagai unsur nadir bumi.14 |Rajah 2.1 KUMPULAN LANTHANIDLanthanid mempunyai banyak kegunaan di dalam sains dan industri. Sebatian nadir bumidigunakan sebagai pemangkin di dalam penghasilan petroleum dan produk sintetik.Lanthanid digunakan di dalam bateri, lampu, laser, magnet, fosfor, pemangkin, skrinkomputer, projektor dan skrin pengamat X-ray. Secara amnya, unsur-unsur nadir bumidigunakan dalam produk berteknologi tinggi dan bahan termaju dalam teknologi hijau.2.2 Apakah Sifat-sifat Kimia Nadir Bumi?Sifat-sifat istimewa nadir bumi berpunca dari struktur elektronik Lanthanid. Ikatan kimiaLanthanid berbeza dengan unsur-unsur logam kumpulan utama dan peralihan lain kerana ciriciriorbital 4f. Orbital-orbital ini dilindungi daripada persekitaran atom oleh elektron 4d dan5p. Ini menyebabkan ikatan kimia unsur-unsur ini ditentukan oleh saiz unsur tersebut yangmenurun dari 102 pikometer (pm) (La 3+ ) dengan peningkatan nombor atom kepada 86 pm(Lu 3+ ) , dipanggil kontraksi lathanide. Semua unsur lanthanid menunjukkan keadaanpengoksidaan +3. Ce 3+ boleh kehilangan elektron f untuk membentuk Ce 4+ dengankonfigurasi elektron xenon yang stabil. Eu 3+ pula boleh menambah satu elektron untukmembentuk Eu 2+ dengan konfigurasi f7, di mana ia mempunyai kestabilan seperti shell separa

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapanpenuh. Promethium adalah unsur buatan manusia dan semua isotopnya yang beradioaktifmempunyai separuh hayat selama 20 tahun. Dari segi potensi reduksi, pasangan Ln0/3+adalah hampir sama untuk semua lanthanid, merangkumi -1.99 (untuk Eu) ke -2.35 V (untukPr). Oleh itu, logam-logam ini adalah ejen reduksi yang sangat baik dengan kuasa reduksiyang hampir sama dengan logam alkali bumi seperti Mg (-2.36 V).Kesemua ion lanthanid trivalens, kecuali lutetium, mempunyai electron f tanpa pasangan.Namun momen magnetiknya berbeza dengan nilai spin-only disebabkan oleh gandingan orbitmejam yang kuat. Jumlah maksimum elektron tanpa pasangan adalah 7 untuk Gd 3+ , denganmomen magnetik 7.94 B.M., tetapi nilai momen magnetik yang terbesar pada 10.4 – 10.7B.M. terdapat pada Dy 3+ dan Ho 3+ . Walau bagaimanapun, kesemua elektron Gd 3+mempunyai putaran yang selari dan ciri ini penting untuk kegunaan gadolinium komplekssebagai reagen pembezaan dalam imbasan MRI. Sebatian 4% holmium oksida dalam 10%asid perklorik telah dilakurkan secara kekal ke dalam kuvet kuarza sebagai penentukuranstandard panjang gelombang. Pemecahan medan kristal adalah kecil untuk ion-ion lanthaniddan kurang penting berbanding penggandingan mejam-orbit apabila berkenaan dengan parastenaga. Peralihan elektron-elektron di antara orbital f dihalang oleh aturan Laporte.Tambahan pula, disebabkan sifat “tertanam” semulajadi orbital f, penggandingan dengangetaran molekul adalah lemah. Akibatnya, spektrum ion-ion lanthanid adalah lemah danjalur serapannya juga sempit. Kaca yang mengandungi holmium oksida dan larutan holmiumoksida (kebiasaannya di dalam asid perklorik) mempunyai puncak penyerapan optik yangtajam dalam julat spektrum 200-900 nm dan boleh digunakan sebagai penentukuran standardpanjang gelombang untuk spektrofotometer optik.Oleh kerana pertukaran f-f dihalang oleh aturan Laporte, apabila elektron telah diuja, susutankepada keadaan asas menjadi perlahan. Ini menjadikannya sesuai untuk digunakan dalamlaser kerana ia menjadikan penyongsangan populasi mudah untuk dicapai. Laser Nd:YAGadalah yang telah digunakan secara meluas. Ion-ion lanthanid juga adalah pendarfluor akibatdaripada sifat semulajadinya yang menghalang peralihan f-f. Europium-doped yttriumvanadat merupakan fosfor merah pertama yang membolehkan perkembangan skrin televisyenberwarna.2.3 Apakah ciri-ciri unik nadir bumi?Ciri-ciri unik unsur-unsur nadir bumi (Lanthanid dan Yttrium) yang menjadikannya sesuaiuntuk aplikasi teknologi hijau dan teknologi lain tinggi adalah seperti berikut:• Kimia – konfigurasi elektron yang unik• Pemangkin – simpanan dan lepasan oksigen• Magnetik – anisotropi magnet yang tinggi dan moment magnetik yang besar• Optikal – berpendafluor, indeks biasan yang tinggi• Elektrikal – konduktiviti tinggi• Pelogaman – simpanan hidrogen yang efisien di dalam aloi nadir bumi15 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapan2.4 GeokimiaKontraksi lanthanid menyebabkan pembahagian geokimia besar yang memisahkan lanthanidkepada mineral yang diperkaya dengan lanthanid ringan dan berat, di mana lanthanid beratkebanyakannya bersekutu dan didominasi oleh yttrium. Pembahagian ini ditunjukkan dalampenemuan dua “nadir bumi”, iaitu yttria (1794) dan ceria (1803). Pembahagian tersebut jugamenunjukkan yang lanthanid ringan kebanyakannya berada di lapisan kerak bumi manakalalanthanid berat pula kebanyaknnya terdapat dalam lapisan mantel bumi. Hasilnya, walaupunbesar kawasan yang kaya dengan bijih dijumpai yang telah diperkaya dengan lanthanidringan, kawasan bijih yang besar untuk lanthanid berat adalah kurang. Bijih utama nadir bumiialah monazit dan bastnaesit. Pasir monazit selalunya mengandungi semua unsur lanthanidberbanding bastnaesit yang kurang mengandungi unsur lanthanid berat. Lanthanid tersebutmematuhi hukum Oddo-Harkins – unsur-unsur bernombor ganjil kurang didapati berbandingunsur-unsur bernombor genap. Tiga dari unsur-unsur lanthanid mempunyai isotop radioaktifdengan jangka separuh hayat yang panjang (138La, 147Sm, 176Lu) yang boleh digunakanuntuk menentukan hayat mineral dan batuan dari bumi, bulan dan meteor.2.5 Mineral Nadir BumiWalaupun secara istilahnya nadir bumi dipanggil nadir atau jarang, terdapat lebih dari 100juta tan oksida nadir bumi (REO) di dalam simpanan nadir bumi global. Berdasarkan kadarpenggunaan tahunan semasa (75,000 tan REO), simpanan nadir bumi global terbukti bolehdiguna pakai dunia untuk jangka masa lebih 1000 tahun lagi. Unsur-unsur tersebut tidakdikenali sebagai unsur bumi, tetapi tergolong di dalam kumpulan unsur logam (unsur nadirbumi, REE).Nadir bumi secara semulajadi wujud dalam bentuk bahan galian (mineral). Bahan galiannadir bumi yang paling biasa digunakan adalah bastnaesit, sejenis nadir bumi fluorokarbonat,dan monazit, sejenis nadir bumi fosfat (di Semenanjung Malaysia, boleh didapatidalam endapan timah bersama sejenis nadir bumi dipanggil xenotim).Galian nadir bumi dan nadir bumi hidrotermal (Jadual 2.1) yang mengandungi penggantiannadir bumi termasuk; aeschynit, allanit, apatit, bastnaesit, britholit, brockit, cerit, fluocerit,monazit, gadolinit, parisit, stillwellit, synchsysit, titanit, wakefieldit, xenotim dan zirkon.Mineral yang digelapkan juga boleh didapati di Semenanjung Malaysia (Jadual 2.2).16 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanJADUAL 2.1 ANTARA GALIAN NADIR BUMI UTAMA DAN UNSUR-UNSURNYA17 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanJADUAL 2.2 UNSUR NADIR BUMI DALAM SAMPEL XENOTIM DAN MONAZITDARI PERAKUnsur Nadir Bumi Xenotim* (%) Monazit# (%)Cerium, Ce 3.13 46.20Dysprosium, Dy 8.3 n.aErbium, Er 6.4 n.aEuropium, Eu trace 0.10Gadolinium,Gd 3.50 0.80Holmium, Ho 2.00 n.aLanthanum, La 1.24 23.00Lutetium,Lu 1.00 n.aNeodymium, Nd 1.60 19.70Proseodymium, Pm 0.5 4.60Samarium, Sm 1.10 3.20Terbium, Tb 0.9n.a18 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanThulium, Tm 1.10 n.aYtterbium, Yt 6.80 n.aYttrium, Y 61.0 2.00*Sumber: Johnson, G.W., and Sisneros, T.E., 1981, Analysis of rare-earth elements in oreconcentrate samples using direct current plasma spectrometry—Proceedings of the 15th RareEarth Research Conference, Rolla, MO, June 15–18, 1981: New York, NY, Plenum Press, v.3, p. 525–529;# Sumber: Y.C. Wong, 1985, The Mining, Processing and Economic Significance of RareEarth and Yttrium Minerals: An Overview including Special Reference to Malaysia;Geological Survey of Malaysia publication;Galian-galian yang mengandungi unsur-unsur nadir bumi boleh diklasifikasikan mengikutkeadaan kimia unsur-unsur tersebut. Jadual 2.1 menunjukkan beberapa unsur nadir bumiutama dikategorikan sebagai kategori oksida, karbonat, fosfat dan silikat sementara Jadual 2.2menunjukkan unsur-unsur nadir bumi yang terdapat di dalam sampel xenotim dan monazitdari Perak.2.5.1 BastnasitMineral fluoro-karbonat, bastnasit (Ce, La, Y)CO 3 F adalah sumber galian global yangpaling produktif untuk nadir bumi. Galian ini mengandungi unsur nadir bumi ringan(LREE) yang sangat banyak dan sedikit unsur-unsur nadir bumi berat, dan sangatkaya dengan cerium, lanthanum, yttrium dan neodymium. Seperti bijih-bijih lain,persekitaran sebenar mineral di mana bastnasit digali adalah lebih kompleksberbanding dengan formula kimia yang dipermudah. Terdapat banyak mineral REEflorokarbonat yang sudah diketahui. Pelbagai gantian sepunya di dalam kimiabastnasit menghasilkan satu siri mineral berkaitan yang boleh ditemui bersama dalambijih basnasit. Terdapat 3 variasi tatanama yang digunakan untuk memerihal beberapajenis bahagian logam yang biasa terdapat di dalam siri larutan pepejal, iaitu bastnasit-(Ce), bastnasit-(Y) dan bastnasit-(La).Mineral berkaitan juga boleh terbentuk daripada penggantian anion fluorin dankarbonat. Ini termasuk parisite, pelbagai jenis hidroxylbastnasit dan lain-lain. Bijihbastnasit boleh didapati di dalam pelbagai konteks igneus, merangkumi karbonatit,granit dan pegmatit, juga di dalam endapan hidrotermal dan endapan bauksit.19 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapan2.5.2 MonazitMonazit, sejenis nadir bumi fosfat, adalah galian kedua paling biasa digunakansebagai bijih nadir bumi. Seperti bastnasit, beberapa sistem penggelaran digunakanuntuk menunjukkan komposisi unsur prima bijih monazit. Empat terma tersebut,monazit-Ce, monazit-La, monazit-Nd, dan monazit-Pr masing-masing menunjukkanbanyaknya nadir bumi tetapi tidak menggambarkan kehadiran hanya satu unsureksklusif. Monazit mengandungi lebih LREE berbanding HREE dan sentiasamengandungi campuran pelbagai nadir bumi. Monazit pada kebiasaannyamengandungi lebih HREE berbanding endapan bijih bastnasit.Monazit adalah galian berketumpatan tinggi. Hasilnya, ia terkumpul di dalam pasirplaser daripada proses pengasingan menggunakan graviti, iaitu hasil proses luluhawabatuan igneous yang terdedah (kebanykannya pegmatit). Selain daripada itu, galianini juga dilombong di beberapa lokasi lain.Keupayaan torium, sejenis unsur radioaktif, menggantikan nadir bumi di dalamstruktur monazit, hasil sampingan radioaktif merupakan satu cabaran besar dibeberapa lokasi perlombongan monazit. Dalam kes ekstrem, hasil sampingan tersebut,termasuk uranium sebagai hasil torium boleh dilombong bersama-sama monazit.Bukan semua sumber galian monazit mengandungi peratusan torium yang signifikan.2.5.3 XenotimXenotim adalah bijih nadir bumi ketiga terpenting selepas monazit dan bastnasit.Antara 3 REE bijih utama, xenotim mempunyai kadar kandungan HREE yangtertinggi. Deskripsi kimia umum untuk xenotim ialah yttrium fosfat (YPO 4 ). Yttriumboleh digantikan dengan beberapa unsur nadir bumi berat seperti dysprosium,ytterbium, erbium dan gadolinium, diikuti terbium, holmium, thulium, lutetium,uranium dan torium. Uranium dan torium secara amnya tidak terdapat di dalam bijihxenotim dalam kuantiti yang signifikan. Uranium dan torium terdapat dalam bentukproduk sampingan yang boleh dilombong atau unsur gangguan, bergantung kepadakonteks lombong, kuantiti dan lokasi. Xenotim adalah berkaitan dengan monazit.Kedua-duanya adalah fosfat yang hampir serupa. Monazit terbentuk berasaskan unsurcerium, digantikan dengan unsur-unsur kumpulan separuh pertama lanthanid iaituunsur nadir bumi ringan (LREE). Xenotim pula terbentuk berasaskan unsur yttrium,digantikan dengan unsur-unsur nadir bumi berat (HREE).Xenotim dan mozanit boleh dijumpai di kawasan yang sama dan terhasil sejajardengan kontinum pembentukan mineral berdasarkan perubahan suhu dan tekanan.Monazit terbentuk dalam suhu dan tekanan rendah manakala xenotim terbentukdalam suhu dan tekanan yang tinggi. Apabila struktur kristal mineral fosfat berubah,mencerminkan suhu dan tekanan formasi, satu atau dua kumpulan unsur nadir bumiakan tersisih dari kekisi hablur.20 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapan2.6 Batuan/Plaser Bergalian Nadir BumiGalian yang mengandungi nadir bumi terperangkap di dalam beberapa jenis batuan sepertikarbonitit. Galian nadir bumi biasanya dijumpai bersekutu dengan suit batuan (diklasifikasisebagai batu alkali ke peralkali igneus). Galian tersebut juga dijumpai di dalam pegmatit yangbersekutu dengan magma alkali dan atau bersekutu dengan karbonatit rejahan (seperti yangterdapat di Mount Weld, Australia dan Baiyun Obo, China).2.6.1 KarbonatitKarbonatit adalah batuan igneus yang tediri daripada 50% mineral karbonat,umumnya kalsit dan dolomit. Ianya terhasil sebagai korok, telerang atau ambangtersetempat di dalam timbunan besar intrusif batuan alkali igneus and biasanyadijumpai sebagai breccia yang terhasil semasa ianya berlaku. Karbonatit mewakilihasil akhiran proses pengisihan igneus dengan suhu tinggi batuan penghabluranultramafik. Karbonatit adalah leburan bersuhu rendah (500 o -600 o C) yang merupakansebahagian siri batuan igneus planet ini. Kombinasi proses geologi yang meyebabkanpembentukannya masih kurang difahami dan ianya mungkin berubah berdasarkankepada keadaan tertentu. Ia juga mewakili produk terakhir penyisihan prosespenghabluran pecahan dari sumber batuan luarbiasa (jenis mantel atas) disebabkanpenumpukan mineral suhu rendah semasa proses separa lebur atau kedua-duanya.Ironinya, bila silikat (biasanya kurang dari 10%) berada dalam karbonatit, ianyamenjadi piroksina dan olivina yang tinggi takat leburnya. Kedua-duanya adalah unsurunsurtak serasi yang eksklusif yang kaya dalam karbonatit.Mount Weld di Australia Barat adalah salah satu daripada lokasi endapan REE yangpaling terkemuka di dunia. Ianya juga adalah salah satu pengeluar REE terbesar duniadengan purata berat sebanyak 15.4% oksida nadir bumi terkandung di dalam bijihkarbonatit. Proses luluhawa galian karbonitat di dalam struktur tersebut menyebabkanpenumpuan nadir bumi ringan dalam bentuk fosfat dan laterit di bahagian permukaanbijih yang signifikan. Nisbah lombong didominasi nadir bumi ringan (LREE) denganCerium dan Lanthanum merangkumi 73% daripada jumlah bahan oksida. Peratusankandungan Neodymium dan Praseodymium (23.8%) serta peratusan kandunganunsur-unsur lain yang kecil memberi asas yang kuat kepada lombong tersebut dalampersaingan jangka masa panjang. Niobium dan Tantalum pula mempunyai potensisebagai hasil sampingan yang bernilai. Tahap kandungan torium di dalam galianlanthanid fosfat pula biasanya kurang dari 0.4% ThO 2 , yang menyebabkan tahaptorium tipikal dalam bijih lebih kurang 0.075% ThO 2 .2.6.2 Granitoid PeralkaliKajian menunjukkan unsur endapan nadir bumi berat dari batuan peralkali terdapatdalam lapangan sebaran dengan kadar nisbah La/Gd dan Eu/Eu yang relatifnyarendah. Ini mungkin disebabkan oleh terbitan hos batuan peralkali dari sumber kerak21 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapanyang terdapat dalam kandungan plagioklas. Xenotim plaser dari Malaysia juga beradadalam lapangan peralkali. Granitoid dari Main Range Granites, terutama di Perak danSelangor, adalah sumber unsur nadir bumi yang terkandung dalam monazit danxenotim.2.6.3 Endapan plaserMineral monazit dan xenotim diekstrak dari endapan plaser lombong bijih timah diPerak dan Selangor, Malaysia. Dengan kelembapan industri perlombongan bijihtimah, jumlah monazit dan xenotim yang dihasilkan juga menurun. Sebelum tahun1988, xenotim dari Malaysia merupakan sumber yttrium terbesar dunia.2.7 Penawaran dan Permintaan Nadir BumiDi dalam satu laporan tinjauan United States Geological Survey (USGS) pada tahun 2009,jumlah keseluruhan rizab nadir bumi mencecah 99 juta tan metrik. Sejumlah besar rizabdilaporkan terdapat di China dengan 36 juta tan metrik (36.5%) berbanding Malaysia yangberjumlah 30,000 tan metrik (0.03%). Tinjauan sama juga melaporkan pengeluaran lombongdan rizab nadir bumi dunia seperti yang terdapat pada Jadual 2.3 dan 2.4.JADUAL 2.3 PENGELUARAN DUNIA DAN RIZAB NADIR BUMINegaraPengeluaran Lombong (tan)2008 2009Rizab (tan)Amerika Syarikat - - 13,000,000 (13.19%)Australia - - 5,400,000 (5.48%Brazil 650 650 48,000 (0.05%)China 120,000 120,000 36,000,000 (22.32%)Negara-negaraKomanwel n.a n.a 19,000,000 (19.27%)India 2,700 2,700 3,100,000 (3.14%)Malaysia 380 380 30,000 (0.03%)Lain-lain Negara n.a n.a 22,000,000 (22.32%)Jumlah Global 124,000 124,000 99,000,00022 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanPerlu diingatkan bahawa dari segi ekonomi, bukan semua rizab sesuai untuk dilombong.Hanya sebahagian sahaja dari rizab di atas dilombong. Di dalam satu laporan kepada KongresAS akhir tahun 2010, Perkhidmatan Penyelidikan Kongres melaporkan bahawa permintaantahunan nadir bumi adalah sebanyak 134,000 tan. Dengan hanya 124,000 tan pengeluaransetahun, terdapat kekurangan sebanyak 10,000 tan penawaran nadir bumi. Namun,kekurangan ini dapat diatasi dengan jumlah stok simpanan yang sedia ada. Persatuan NadirBumi China (CSRE) mengunjurkan permintaan nadir bumi global akan meningkat kepada170,000 tan menjelang tahun 2015 dengan kadar pertumbuhan sebanyak 76% setahun.Permintaan nadir bumi dipacu oleh Jepun diikuti Amerika Syarikat. Jumlah eksport 2010menunjukkan Jepun mengimport lebih kurang 50% (16,022 tan) sementara AS mengimportsejumlah 19% (6,196 tan). Negara-negara lain yang mengimport nadir bumi termasukBelanda (4%, 1,402 tan), Jerman (3%, 945 tan), Itali (3%, 853 tan), United Kingdom (2%,548 tan), Korea Selatan (1%, 394 tan) dan lain-lain (11%, 3,580 tan).JADUAL 2.4 RIZAB NADIR BUMI DUNIANegaraRizab (tan)USA 11,771,600 (7.23%)Australia 13,420,500 (8.25%)Brazil 52,597,000 (32.32%)China 36,000,000 (22.12%)CIS 19,000,000 (11.68%)Vietnam 14,800,000 (9.10%)India 3,100,000 (1.91%)Canada 4,389,500 (2.70%)South Africa 1,254,000 (0.77%)Greenland 4,890,000 (3.01%)Malawi 107,000 (0.07%)Turkey 130,500 (0.08%)Kyrgyztan 291,000 (0.18%)Kenya 972,000 (0.60%)Jumlah Global 162,724,100Sumber: Laporan USGS, CSRE dan Roskill, 20102.8 Perlombongan dan PemprosesanKepelbagaian endapan bumi memerlukan kepelbagaian teknologi perlombongan danpemprosesan. Biasanya nadir bumi dieksploit sebagai hasil sampingan dari logam lain.Contohnya di lombong nadir bumi terbesar dunia di Bayan-Obo, China, di mana hasilutamanya adalah besi. Selain itu, pengeskstrakan nadir bumi yang lebih juga juga bolehdidapati dari hasil sampingan perlombongan uranium dan titanium. Teknik pemprosesan bijihmentah yang paling selalu digunakan ialah kaedah pemekatan (juga dipanggil penceriaan)dengan penggilingan dan pengapungan. Teknik ini digunakan di Bayan-Obo dan lombong23 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanSichuan di China, Mountain Pass di Amerika Syarikat dan untuk seketika di Mount Weld,Australia.Batuan yang mengandungi mineral nadir bumi diproses secara fizikal melalui beberapalangkah termasuk perlombongan, pengisaran dan pengasingan fizikal untuk menghasilkanbijih pekat sebelum melalui peringkat seterusnya. Langkah-langkah utama ditunujukkan didalam Rajah 2.2:PERLOMBONGAN1 – 10% REOBijih dengan kepekatan rendahPENGGILINGANPENGAPUNGAN30 – 70% REOBijih pekatPROSES SELANJUTNYARAJAH 2.2 LANGKAH-LANGKAH UTAMA DALAM PERLOMBONGAN DANPENCERIAAN NADIR BUMI2.8.1 PerlombonganPerlombongan nadir bumi selalunya dijalankan dengan kaedah perlombonganterbuka. Namun, terdapat beberapa endapan yang memerlukan kaedah perlombonganbawah tanah seperti di Thor Lake, Canada. Dalam perlombongan terbuka, sebelumbijih yang kaya dengan logam dapat digali, bahan beban atas (tanah dan tumbuhanyang terdapat di atas batuan) serta batu-batu buangan (yang tidak mempunyai bijihlogam) perlu dikeluarkan.24 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapan2.8.2 PenggilinganBijih yang telah dilombong seterusnya dipecahkan dan digiling menjadi serbuk halusdi dalam penggiling untuk menghasilkan luas permukaan yang lebih besar bagi tujuanpengasingan seterusnya.2.8.3 Pengasingan Mineral Nadir BumiMineral nadir bumi diasingkan dari bahan-bahan lain dalam bijih dengan kaedahfizikal. Kaedah yang paling banyak digunakan ialah pengapungan yang memerlukanpenggunaan air dan bahan kimia (ejen pengapungan) serta tenaga yang tinggi. Bahansuapan kepada proses pengapungan ini ialah bijih mentah yang telah digiling halusdengan kepekatan (gred) REO yang rendah (1 – 10 %). Hasil proses pengapunganialah bijih pekat yang diperkaya dengan unsur nadir bumi yang tinggi (30 – 70%).Aliran sisa yang besar yang digelar ‘tailings’, adalah terdiri dari campuran air, bahankimia proses dan mineral halus. ‘Tailings’ ini akan mmbentuk satu kawasan yangmenjadi takungan buatan. ‘Tailings’ mengandungi 500 ppm torium oksida dan 30ppm uranium oksida.2.8.4 PemprosesanBijih pekat yang terhasil kemudiannya diproses untuk mengekstrak unsur-unsur nadirbumi. Ia diangkut ke kilang penapisan dan unsur-unsur nadir bumi diekstrak dandiasingkan mengikut jenis-jenis unsur yang diperlukan.Kaedah alternatif yang digunakan dalam melombong nadir bumi ialah proses teknologipengurasan ‘in situ’ yang digunakan di lombong unsur nadir bumi berat (HREE) di China.Lombong nadir bumi di Mount Weld, Australia adalah dari jenis lombong terbuka, di manabijih dengan nilai gred REO 15% dilombong. Mineral tersebut diproses di kilang pemekatanuntuk menghasilkan bijih pekat dengan kepekatan 40%. Proses selanjutnya yang akanmengekstrak dan mengasingkan unsur-unsur nadir bumi pula akan dilakukan di kilang LynasAdvanced Materials Plant di Gebeng, Pahang, Malaysia.2.9 Pemisahan Unsur-unsur Nadir BumiTerdapat beberapa pilihan dalam proses pemisahan dan pengasingan unsur nadir bumi daribijih galian, seperti yang terdapat di Jadual 2.5 (mukasurat 26) dan Rajah 2.3 (mukasurat 28).Proses yang paling biasa digunakan ialah proses pemecahan asid sulfurik. Bijih mineral pekatmelalui proses pemecahan asid sulfurik pekat pada suhu 600 o C selama 3 jam, menghasilkannadir bumi sulfat, kalsium sulfat dan gas karbon dioksida dari penguraian karbonat. Nadirbumi sulfat yang larut dalam air dikuras daripada bijih yang retak menggunakan airberulangkali sebelum ditapis. Pepejal ditapis terdiri daripada kalsium sulfat (gypsum) danlogam-logam lain. Bendasing-bendasing lain di dalam nadir bumi sulfat kemudian dipisahkanmenggunakan kaedah pemendakan dengan mencampurkan magnesium oksida untukmendapatkan pH 3.5 – 4. Pepejal yang diasingkan kemudiannya ditapis.25 |

Mineral Benefikasi Penguraian REE Pemisahan dan Penapisan REO Pengekstrakan Logam RELogam nadir bumi ringandiekstrak menggunakanelektrolisis garam leburberdasarkan oksida atauklorida. Logam sederhanadan berat seperti Sm, Eu, Tbdan Dy dihasilkan melaluipenurunan Metallothermicdalam keadaan vakum.Tindakbalas dijalankan padasuhu 1450 – 1750 °C danmemerlukan gas nadirseperti Argon.Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanJADUAL 2.5 PROSES PENGEKSTRAKANJenis CampuranBastnaesit danMonazitBijih ini dihancurkankepada bahan bersaizkelikir dan dibawa kekilang penggilingan. Nadirbumi (gred 30-60% REO)dihasilkan sebagai produksampingan melalui prosespemisahan magnetikberintesiti rendah dan tinggiserta proses pengapungan.Produk utama dalam prosesini adalah besi.a) Kaedah AsidikREO dipanaskan hingga400°C dan 500°C dalamasid sulfurik pekat untukmengasingkan fluorida danCO 2 . Kemudian larutan inidilesaplarut dalam air danditapis untuk menyahkanbendasing.REE ini kemudiandilesaplarut dalam agenpelarut seperti ammoniumbikarbonat(NH4)HCO 3 dan asidhidroklorik. REE klorida(RECl 3 ) akan terhasil.Proses ini digunakan dalammenghasilkan 90% produk.b) Kaedah Alkalia) Kaedah AsidikREO dipanaskan hingga 400°Cdan 500°C dalam asid sulfurikpekat untuk mengasingkanfluorida dan CO 2 .Kemudianlarutan ini dilesaplarutdalam air dan ditapis untukmenyahkan bendasing.REE ini kemudian dilesaplarutdalam agen pelarut sepertiammonium bikarbonat(NH4)HCO3 dan asidhidroklorik. REE klorida (RECl 3 )akan terhasil. Proses inidigunakan dalam menghasilkan90% produk.b) Kaedah Alkali26 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanBastnaesit(Sichuan)Perlombongan Permukaan :Bijih adalah endapan nadirbumi jenis granit alkali.Bijih tersebut dihancurkankepada bahan bersaizkelikir dan dibawa kekilang penggilingan. Duakaedah digunakan iaitu:- Dari pemisahangraviti kepadapemisahanmagnetik.- Dari pemisahangraviti kepadaproses pemisahanpengapungan.Nadir bumi mencapai gred70% REO. Proses yangdigunapakai masakini untukmemproses bastnaesitSichuan adalah prosespengoksidaan ‘roasting’ –lesaplarut hidroklorik. Iadijalankan pada suhu 600°C untuk menyahkan CO2.RE dilesaplarut dalam asidhidroklorik, pemendakanoleh larutan sodiumhidroksida dan dilesaplarutsekali lagi dalam asidhidroklorik sehinggamenghasilkan REE klorida(RECl3).27 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanRajah 2.3 Gambarajah Aliran Blok Pemisahan Pemecahan dan Kepekatan28 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanLarutan nadir bumi sulfat akan melalui proses penulenan menggunakan pengekstrakanpelarut oleh pengekstrak organik dalam kerosin. Pengekstrak organik tersebut ialah di(2-ethylhexyl) phosphoric acid, 2-ethylhexyl phosphoric acid mono-2-ethylhexyl ether, dan isooctylamine.Nadir bumi sulfat diekstrak ke dalam pelarut manakala bendasing akan kekal didalam fasa akueus asidik. Keseluruhan proses ini diulang bagi memastikan kadar ketulenanproduk nadir bumi yang tinggi dicapai.Untuk mendapat pengekstrakan yang efisien, nadir bumi sulfat dalam fasa organik tadidisental dengan asid sulfurik cair atau asid hidroklorik untuk menyingkirkan bendasing.Nadir bumi sulfat dalam fasa organik yang telah disental tadi kemudiannya dilurut dengan6M asid hidroklorik untuk mendapatkan garam nadir bumi klorida di dalam fasa akueus.Proses pengekstrakan tadi boleh dilakukan dengan pilihan untuk menghasilkan campurannadir bumi klorida atau nadir bumi klorida yang tertentu. Nadir bumi klorida bersifatmenghakis dan sukar untuk dikendalikan dan disimpan, dan ditukarkan ke bentuk karbonatatau oksida bagi tujuan simpanan dan pengangkutan.Larutan akueus nadir bumi klorida melalui proses penulenan dengan cara pengekstrakanpelarut bagi mendapatkan produk 99% tulen. Sodium karbonat kemudian ditambah ke dalamlarutan akueus tadi untuk pemendapan nadir bumi sulfat pada pH yang sesuai. Produk bolehdidapati dalam bentuk oksida bergantung kepada kegunaan dan permintaan. Untukmenghasilkan oksida, nadir bumi karbonat boleh dikalsin pada suhu 900 o C.2.10 Risiko Keselamatan dan Kesihatan Aktiviti Penghasilan Nadir BumiRisiko keselamatan pekerjaan dan awam serta kesihatan yang berkaitan dengan nadir bumiterdapat pada proses perlombongan, pengangkutan, pemprosesan, pelupusan bahan buanganserta peringkat penyahtauliahan. Di Malaysia, nadir bumi terdapat dalam bentuk hasilsampingan perlombongan bijih timah dan pemprosesan tahi lombong atau amang dalammengekstrak mineral bernilai, serta bijih nadir bumi yang diimport untuk diproses menjadinadir bumi oksida. Oleh kerana unsur-unsur nadir bumi wujud secara semula jadi di dalambahan galian nadir bumi dan bukan nadir bumi, (e.g. ilmenit, zirkon etc.), isu keselamatandan risiko kesihatan berkaitan penghasilan nadir bumi perlu ditangani semasa prosesperlombongan timah, iaitu proses amang (nadir bumi dan bukan nadir bumi) serta pelupusansisa buangan.Dengan pengenalan kilang pemprosesan mineral dengan bahan beradioaktif yang wujudbersemulajadi (naturally occurring radioactive materials, NORM) yang lebih besar danmaju, seperti di Huntsman Tioxide (M) Sdn Bhd serta Lynas Advanced Material Plant yangsedang dalam pembinaan, bahan mentah dan mineral bijih pekat akan digunakan dalamkuantiti yang besar. Bahan mentah dan mineral ini diimport dari negara-negara sepertiAustralia dan India, dan akan menyebabkan lebih risiko keselamatan dan kesihatan semasaproses pengekstrakan fizikal dan kimia.29 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapan2.10.1 Impak Pemprosesan Nadir Bumi kepada Keselamatan Pekerjaan danKesihatanSemasa proses amang, kedua-dua kaedah pemisahan iaitu pemisahan graviti basahserta pemisahan magnetik dan electrostatik fizikal tinggi kering digunakan.Pemisahan kering menyebabkan persekitaran kerja yang berhabuk. Habuk-habukyang terhasil terdiri daripada habuk galian dan silika yang terbukti merbahaya kepadakesihatan sekiranya disedut atau dihadam. Sistem pengudaraan yang buruk, amalankebersihan yang buruk di kalangan pekerja dan kegagalan menggunakan PeralatanKeselamatan Peribadi (atau, Personal Protective Equipment, PPE) (seperti respirator)dengan baik meningkatkan lagi kebarangkalian untuk terdedah kepada bahaya danmenyebabkan penyakit respiratori seperti pneumokoniosis. Pneumokoniosismerangkumi spektrum penyakit yang luas dari penyakit bercirikan serakantindakbalas ‘pulmonary collagenous’ dan beban habuk bioaktif yang relatifnya kecil(contohnya silikosis, asbestosis) kepada penyakit yang kebanyakannya tidakbercirikan tindakbalas ‘collagenous’ di dalam keadaan beban berat habuk paru-paru(pneumokoniosis pekerja batu arang) (Becklake 1992). Beberapa kajian telahmenunjukkan potensi hubungkait penyakit paru-paru dengan nadir bumi (Porru dll2001; Yoon dll. 2005). Walaubagaimanapun tidak ada laporan dari kajianepidemiologikal di Malaysia berkenaan pendedahan seperti di atas.Radionukleid semulajadi (NOR), seperti uranium dan torium serta progeni merekayang wujud bersama-sama mineral nadir bumi (e.g. monazit, xenotim) dan jugamineral berharga lain (e,g, ilmenit, zirkon dll.) telah ditambah menggunakanteknologi semasa proses pengasingan. Bahan-bahan yang mengandungi NOR yangtelah ditambah secara teknologi (Technology-Enhanced NORM, atau, TENORM)menambah lagi masalah kesihatan yang berkaitan dengan radiasi pengionan ataurisiko radiologi (AELB, 1991; Hewson, 1993; Zaidan and Ismail, 1996; Ismail, 1997;Vearrier, et al., 2009). Pada 1991, Lembaga Perlesenan Tenaga Atom (AELB)melaporkan satu kajian yang dijalankan ke atas 29 kilang-kilang amang. Berdasarkanpenyedutan habuk radioaktif terapung, progeni radon dan thoron serta radiasi luaran,kajian menunjukkan dos yang telah disedut pekerja-pekerja melebihi 5 mSv y -1(AELB, 1991). Kadar maksimum dos yang dibenarkan untuk pekerja dan orang awamadalah masing-masing sebanyak 20mSy y-1 dan 1 mSy y-1. Oleh itu, berpandukanklasifikasi pekerja-pekerja tersebut, (i.e. samada sebagai pekerja radiasi atau pekerjabukan radiasi), mereka mungkin atau mungkin tidak telah melebihi dos yangditetapkan AELB.Siri uranium dan torium mempunyai progeni yang bertindak sebagai pemancargamma, alfa dan beta, dan dianggap sebagai ancaman radiasi dalaman dan luaran.Radiasi pertukaran tenaga sejajar tinggi (e,g partikel alfa dan beta) mempunyai kuasapenembusan yang relatifnya rendah berbanding radiasi gamma, namun bolehmenyebabkan kerosakan kepada sel di dalam tubuh badan melalui penghadaman,penyedutan dan suntikan. Amalan kebersihan yang lemah serta kegagalan memakaialat pernafasan di kalangan pekerja amang menyumbang kepada risiko radiasi kerana30 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapanterdedah kepada pemancar alfa dan beta. Kajian perbandingan aberasi kromosomakibat radiasi di kalangan pekerja TENORM di Malaysia menunjukkan bahawakekerapan lebih tinggi dikesan di kalangan pekerja kilang amang berbanding pekerjakilang pemprosesan ilmenit (Zaidan dan Ismail, 1996). Tempoh bekerja yang lebihlama serta tahap kebersihan yang lemah menjelaskan aberasi kromosom yang lebihtinggi di kalangan pekerja kilang amang.Risiko kesihatan berkaitan radiasi daripada NOR yang terdapat pada mineral nadirbumi serta mineral berharga yang lain bergantung kepada dos yang diterima. Kadardos radiasi pula bergantung kepada aktiviti NOR di dalam mineral mentah, nadir bumipekat dan sisa-sisanya. Satu kajian perbandingan risiko kanser tambahan yangdijalankan ke atas orang awam akibat dari pendedahan kepada amang, besi oksida dangipsum (sisa daripada proses ekstrak titanium dioksida ilmenit tempatan dan yangdiimport) serta sanga timah menunjukkan bahawa risiko tersebut bergantung kepadaKadar Dos Efektif (Ismail dan Teng, 2011). Walaupun sesetengah kilangpemprosesan nadir bumi menghasilkan sisa yang mengandungi NOR yang melebihihad yang dibenarkan, dan mesti dilesenkan dan dipantau, sisa-sisa seperti gipsumsintetik mungkin boleh dipertimbangkan untuk pengecualian bersyarat kerana aktivitiNOR yang menyebabkan risiko radiologi adalah hampir sama dengan dos radiasi latarbelakang Malaysia (Ismail dan Teng, 2011).2.10.2 Impak Pemprosesan Nadir Bumi kepada Penempatan Awam di SekitarKilangPemprosesan dan penyimpanan mineral berharga yang mengandungi nadir bumi diruang terbuka dalam kawasan kilang pemprosesan amang terdedah kepada unsur alamsekitar seperti hujan dan angin. Di Malaysia, sesetengah kilang amang dibina terlaluhampir dengan kawasan perumahan, ada yang dalam lingkungan hanya 20m,menyebabkan penduduk mungkin terdedah kepada radiasi dalam habuk radioaktifberpunca dari kilang tersebut (Ismail et al, 2001). Tetapi, berdasarkan Kadar DosEfektif habuk radioaktif terapung yang disedut, radon-thoron dan progeni merekaserta radiasi gamma yang diukur di kawasan perumahan sekitar mendapati dos yangditerima penduduk tidak dapat dibandingkan dengan dos latar belakang sekeliling.Keputusan tersebut menunjukkan habuk radioaktif yang boleh disedut serta dibawaangin tidak sampai kepada kawasan perumahan sekitar atau disedut oleh penduduk.Namun, keputusan ini mungkin tidak tepat jika mengambil kira kilang lain yangberada di kawasan panas dan berangin. Kajian lanjut juga perlu dilakukan terhadapimpak partikel-partikel bukan radioaktif yang lain seperti nadir bumi dan silikakepada penduduk sekitar kerana habuk mineral tersebut mungkin boleh menyebabkanpneumokoniosis (Becklake, 1992; Yoon et al., 2005).31 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapan2.10.3 Impak Sisa Pemprosesan Nadir BumiPemprosesan nadir bumi menghasilkan sisa buangan yang menjadi kebimbanganpihak berkuasa tempatan dan orang awam. Kebimbangan ini kerana sisa buangantersebut akan terkumpul dalam jumlah yang banyak dan dilonggokkan di sebuahtapak pelupusan sementara, yang memerlukan tindakan mitigasi segera oleh pihakberkuasa (Ismail dan Teng, 2011). Jadual 2.6 menunjukkan magnitud sisa buangandaripada beberapa sumber. Tambahan lagi, dalam kes Lynas, operasinya dijangkaakan menghasikan tiga hasil sampingan utama, i.e. gipsum besi fosfor (32,000 ton y -1 ), gipsum kaya magnesium (88,997 ton y -1 ) dan gipsum sintetik (26,764 ton y -1 ).Antara tiga hasil sampingan ini, gipsum besi fosfor mempunyai kepekatan aktivititorium tertinggi (1,650 ppm atau 6.2 Bq g -1 Th sebagai ThO 2 ), uranium (225 ppm atau0.28 Bq g -1 U238 sebagai U 3 O 8 ) berbanding dua lagi hasil sampingan lain.JADUAL 2.6 SISA TENORM TERKUMPUL DI MALAYSIA SEHINGGATAHUN 2009Sisa TENORMKuantiti (metrik tan)Gipsum 5,193,699Besi Oksida 127,879Tin slag (tanpa tantalum) 75,490Tin slag (dengan tantalum) 2,176Sumber : Laporan AELB licensees (2010)Potensi risiko radiologikal kepada pekerja tapak pelupusan serta kepada orang awamsekiranya tapak tersebut dibangunkan pada masa akan datang telah dilaporkan (Ismailet al, 2011). Risiko radiologikal dinilai berdasarkan magnitud bahaya radiasi, kadardos efektif dan risiko kanser. Berdasarkan data yang dikumpul AELB selama 5 – 10tahun, kesemua sisa-sisa TENORM kecuali sanga timah dan tahi bijih mempunyainilai Total Activity Concentration (TAC) yang hampir sama dengan nilai TAC tanahdi Malaysia seperti yang ditunjukkan di Jadual 2.7. Anggaran Kadar Dos EfektifPekerjaan di kesemua kawasan pelupusan adalah kurang dari kadar yang dibenarkan(iaitu 20 mSv y -1 ). Purata Koefisien Kadar Risiko Kanser Tambahan dianggarkanpada 2.77 x10 -3 per mSv. Kadar dos efektif untuk penduduk yang tinggal di atastimbunan gipsum dianggarkan lebih rendah daripada kadar yang dibenarkan untukorang awam, dan juga hampir sama dengan kadar yang terdapat dalam tanah biasa diMalaysia. Purata koefisien risiko kanser tambahan telah dianggarkan sebanyak 3.19 x10 -3 per mSv. Keputusan yang diperolehi menunjukkan sisa-sisa gipsum patutdikecualikan daripada sebarang bentuk kawalan radiologi dan sepatutnya dianggapsebagai selamat untuk kegunaan di masa hadapan.32 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanJADUAL 2.7 ANGGARAN KADAR DOS EFEKTIF (MSV Y -1 ) DAN RISIKOKANSER TAMBAHAN UNTUK PENDUDUK YANG TINGGAL DI ATASSISA TENORM.LandfillsKadarEfektif(mSv yr -1 )DosRisikoKanserTambahanKoefisyenRisiko(risk/ mSv)Amang 9.79 x 10 -1 1.17x10 -2 1.20 x 10 -2Sanga Timah 6.09 1.85 x10 -2 3.05 x 10 -3Gipsum 0.25 9.83 x10 -4 3.93 x 10 -3Enapanminyak padaTCOT0.11 2.86 x 10 -4 2.58 x 10 -3TanahMalaysia0.15 8.44 x 10 -4 5.63 x 10 -3Had Dos Tahunan untuk orang awam(ICRP, 1990)1Anggaran dibuat menggunakan Kod komputer RESRAD untuk 5 ‘exposure pathways’semasa tahun pertama. Faktor Pekerjaan = 0.8Pengumpulan jumlah sisa yang mengandungi NOR dalam kuantiti yang besar di satulokasi mungkin menyebabkan penghembusan gas Rn-222 dan Rn-220. Hal ini pernahterjadi di satu tapak simpanan fosfogipsum di bandar Huelva, di Barat Laut Sepanyol.Di kawasan tersebut, fosfogipsum dengan kepekatan Ra-226 yang tinggi (purata 647Bq kg -1 ) telah disimpan di dalam timbunan yang terbentuk sepanjang 40 tahun yanglalu (Duenas dll. 2007). Kehadiran Ra-226 telah menyebabkan penghembusan Rn-222. Walau bagaimanapun, apabila kerajaan Andalusia melitupi tapak fosfogipsumseluas 400 hektar dengan tanah semulajadi setebal 25-cm bagi tujuan pemulihantapak, mereka mendapati bahawa penghembusan Rn-222 dianggarkan 8 kali lebihrendah berbanding timbunan fosfogispsum aktif.33 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanAzlina dll. (2003) melaporkan potensi impak kesihatan radiologi amang dan ilmenitterhadap penduduk yang menetap di atas tanah yang pernah menempatkan kilangpemprosesan amang. Menggunakan RESRAD Komputer Kod dan berdasarkansenario kes terburuk, mereka menyimpulkan bahawa penduduk mungkin terdedahkepada dos yang melebihi had yang dibenarkan untuk orang awam. Di dalamanggaran ini, min kepekatan Ra-226 dan Ra-228 dalam zon yang tercemar denganamang masing-masing 855 ± 8 dan 1036 ± 21 Bq kg -1 . Bagi zon yang dicemariilmenit, min kepekatan adalah pada 2571 ± 13 dan 599 ± 14 Bq kg -1 . Bagi tanah diMalaysia, nilai min kepekatan adalah 64 Bq kg -1 untuk Ra-226 dan 84 Bq kg -1 untukRa-228 (Khairuddin dll. 2000). Namun, penggunaan litupan tanah yang cukup (0.1 –1m) serta kadar pengudaraan antara 1 – 10 m 3 h -1 boleh menjadikan kawasanberkenaan selamat untuk diduduki pada masa akan datang.2.10.4 Keselamatan dan Kesihatan semasa PengangkutanRisiko keselamatan dan kesihatan semasa mengangkut bahan mentah dan mineralpekat dari pelabuhan atau pembekal tempatan ke kilang pemprosesan sertapengangkutan mineral di dalam kawasan kilang mungkin membawa risiko radiologikepada pemandu-pemandu kenderaan yang mengangkut bahan-bahan tersebut.Malangnya maklumat tentang pendedahan radiasi di kalangan pemandu di Malaysiatidak didokumentasi dengan baik. Walau bagaimanapun, dengan mematuhi semuasyarat-syarat dalam Pekeliling Perlindungan Radiasi (Pengangkutan) 1989 danPeraturan Perlindungan (Pengangkutan) (Pindaan) 1991 berkenaan ‘Low SpecificActivity Materials’ (LSA-I) mampu memastikan keselamatan pengangkutan bahanbahantersebut.2.11 Risiko Utama dalam Pemprosesan Minral Nadir BumiDi dalam proses pengekstrakan, pengasingan dan penapisan nadir bumi, sejumlah besarbahan kimia digunakan yang menyebabkan terhasilnya sisa buangan dalam bentuk gas,bendalir dan pepejal. Di China, setelah beberapa dekad perlombongan dan pemprosesan nadirbumi dijalankan tanpa mempertimbangkan kesan-kesannya terhadap kesihatan, keselamatandan persekitaran, peraturan-peraturan telah diperketatkan, di mana semua kemudahanpemprosesan nadir bumi diwajibkan untuk memasang sistem perlindungan kesihatan,keselamatan dan alam sekitar (Chen, 2010). Bahan cemar dilepaskan dalam bentuk air yangmengandungi torium radioaktif, uranium dan hasil sampingannya, logam berat, asid danflorida manakala pencemaran udara mengandungi HF, HCL, SO 2 , logam berat danradionuklid.Kajian oleh MEP (2009) menunjukkan bahawa pemprosesan 100,000 tan nadir bumi pekatsetahun akan menghasilkan lebih kurang 200 tan ThO 2 dalam bentuk enapan. Penggunaankaedah pemecahan asid sulfurik dalam pemprosesan 1 tan nadir bumi akan menghasilkanantara 9600 ke 12,000m 3 sisa gas yang mengandungi florida, SO 2 , SO 3 dan habuk, serta 75m 3sisa air basuhan asid dan 1 tan sisa radioaktif.34 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanOleh kerana proses saponifikasi menggunakan amonia masih digunakan dalam penapisannadir bumi, sejumlah besar sisa air turut terhasil. Untuk mengasingkan satu tan nadir bumipekat dengan kandungan REE sebanyak 92% REO, 1 – 1.2 tan amonium bikarbonatdiperlukan (MEP 2009).Dalam kes operasi Lynas di Gebeng, Pahang, terdapat tiga jenis sisa yang akan terhasil iaituWater Leach Purification Residue (WLP), Flue Gas Desulphurisation Residue (FGD) danNeutralisation Underflow Residue (NUF). Purata penghasilan sisa-sisa ini ditunjukkan dalamJadual 2.8. WLP mengandungi kalsium sulfat yang juga dikenali sebagai gypsum sintetik,sementara NUF pula kaya dengan magnesium. Kedua-dua sisa ini boleh digunakan sebagaibahan mentah untuk industri lain. Masalah pengendalian dan penyimpanan sisa-sisa ini bolehdiatasi sekiranya WLP dijadikan bahan mentah untuk penghasilan plaster gypsum dan NUFuntuk pembuatan baja. Sisa operasi Lynas dijangka akan mengandungi torium, uranium danproduk lupusnya pada kepekatan lebih kurang 1600 ppm (Th) dan 30 ppm (U), bergantungkepada mineral yang digunakan. Penceriaan sisa tersebut tertakluk kepada Akta AELB 1984dan Akta EQ 1974. Sekiranya kepekatan torium dan uranium boleh dikurangkan ke tahapkepekatan semula jadi (NORM), WLP dan NUF boleh digunapakai sebagai bahan mentahindustri lain. Jika tidak, sebuah repositori tetap perlu diwujudkan untuk mengendalikan WLP,NUF dan FGD.JADUAL 2.8 SISA BUANGAN DIHASILKAN LYNAS, GEBENG, PAHANGResidueStreamDry Masstons/yearYear 1DryDensitytons/m 3AnnualVolume (m 3 )Year 1 toYear2AnnualVolume (m 3 )Year 3 to Year1010 YearVolume(m 3 )FGD 27,900 1.05 26,600 53,200 478,800NUF 85,300 1.05 81,300 162,600 1,463,400WLP 32,000 0.70 45,800 91,600 824,400Biosolid 913 0.28 3,318 6,636 29,864Total 146,113 157,018 314,036 2,796,464Untuk tujuan perbandingan, Jadual 2.9 menunjukkan sisa toria yang dihasilkan kilang AsianRare Earth (ARE) dan Malaysian Rare Earth Corporation (MAREC) pada tahun 1980-an.Sisa toria disimpan di sebuah tempat terpencil dan selamat kerana kandungan radioaktifnyayang tinggi dan kemungkinan digunakan untuk peceriaan bahan api nuklear torium padamasa akan datang.35 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanJADUAL 2.9 SISA TORIA DAN GYPSUM SINTETIKKilang ARE dan MAREC LynasMineral Monazit CarbonatitKandungan Uranium ppm Thorium ppm Uranium ppm Thorium ppmRadioaktif 5,000 80,000 29 1,600Sisa Thoria Synthetic GypsumKandunganRadioaktifUranium ppm Thorium ppm Uranium ppm Thorium ppm7,000 360,000 22.5 1,614Satu lagi isu yang perlu ditangani ialah kesihatan pekerja kilang dan pekerja/orang awamyang bekerja atau tinggal di kawasan berhampiran. Terdapat beberapa laporan mengatakanpartikel radioaktif bawaan udara yang mengandungi torium boleh menyebabkan kanser paruparu.Di kilang ARE di negara ini, beberapa cerita yang tidak disokong oleh faktamenghubungkait kes leukemia yang dialami pekerja-pekerja kilang.2.12 Piawaian Emisi Bahan Cemar daripada Industri Nadir BumiKementerian Perlindungan Alam Sekitar China pada bulan Julai 2010 telah menyiapkansemakan smula Piawaian Emisi Bahan Cemar daripada Industri Nadir Bumi. Piawaian inimenetapkan nilai ambang jumlah bahan cemar dalam sisa gas, sisa air dan unsur radioaktif,teruatamanya torium, yang lebih ketat berbanding piawaian yang terdapat di negara-negaraindustri yang lebih maju. Oleh itu, Jabatan Alam Sekitar Malaysia juga disarankan agarmenetapkan satu piawaian emisi baru untuk industri nadir bumi dalam usaha meredakankeresahan dan ketakutan orang awam. Kilang nadir bumi di Gebeng berada di bawahpengawasan ketat orang awam dan mereka menjangkakan kilang tersebut akanmenggunapakai piawaian yang tinggi bagi mengurangkan kerosakan alam sekitar sepertiyang dilakukan oleh ARE dan MAREC pada tahun 1980-an.2.13 Penyimpanan Sisa, Pengurusan, Rawatan dan PenyahtauliahanDalam kilang pemprosesan nadir bumi moden, penyimpanan sisa adalah langkah pengurusanrisiko yang penting. Disebabkan pemprosesan melibatkan penggunaan pelarut dan bahankurasan yang mahal, adalah lebih berekonomi jika sisa buangan dapat digunakan semula.Dalam hal ini, kilang nadir bumi secara efektifnya menghasilkan sifar sisa. Sisa secara amnyamengandungi fosfat dan sulfat. Fosfat boleh digunakan sebagai baja manakala sulfat, hadirdalam bentuk kalsium sulfat, mempunyai pelbagai kegunaan dalam industri. Bahan sisa yangbebas daripada sulfat dan fosfat boleh dirawat sebelum dilepaskan.Satu syarat keselamatan penting yang perlu dipatuhi kilang pemprosesan nadir bumi ialahproses penyahtauliahan kilang di akhir hayatnya. Oleh kerana terdapat bahan radioaktif dalamsisa kilang, amalan penyahtauliahan yang baik adalah sangat penting. Pelan penyahtauliahanberdasarkan amalan terbaik industri perlu diatur sejak dari peringkat pembinaan kilang nadirbumi lagi. Dalam kes ARE di Papan, Perak, kos baik pilih kawasan kilang mencecah ratusanjuta ringgit.36 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapan2.14 Kitar Semula Nadir BumiTerdapat beberapa usaha untuk mengitar semula di dalam industri nadir bumi. Dahulu, tiadainsentif untuk mengitar semula unsur-unsur dalam industri nadir bumi kerana harga logamnadir bumi yang rendah. Dengan unjuran kenaikan harga pelbagai jenis logam nadir bumi,kitar semula merupakan prospek yang menarik. Penyelidikan lanjut mungkin diperlukanuntuk menambah kecekapan proses kitar semula nadir bumi.Menurut kajian oleh Institut Ekologi Gunaan (IAE) untuk Kesatuan Eropah (2011), aktivitipenyelidikan sedang dijalankan ke atas proses kitar semula pra-pengguna dan pascapengguna di China dan negara-negara lain. Beberapa syarikat telah mempatenkanpenggunaan semula logam nadir bumi dari pelbagai produk. Sebagai contoh, OSRAMmempunyai paten mengitar semula yttrium dan europium daripada lampu, tiub TV danmonitor komputer.Fokus penting yang perlu diambilkira ialah kitar semula skrap magnet yang terhasil dalamjumlah banyak, bukan sahaja selepas kegunaannya tetapi juga semasa proses penghasilannya.Laporan IAE memetik pelbagai penulis menganggarkan antara 20% ke 30% magnet nadirbumi dibuang semasa proses pembuatan magnet. Namun, proses mendapatkan nadir bumidari sisa magnet belum dipraktikkan. Terdapat beberapa kajian di China yang menunjukkanlogam nadir bumi boleh diperolehi dari magnet sekerap dan sisa neodymium sertadysprosium oksida, atau Dy 2 O 3 , yang boleh diperolehi kembali sehingga 99%.Di Jepun, penyelidikan sedang dijalankan terhadap teknologi mendapatkan logam nadir bumiseperti lanthanum dan cerium dari bateri Ni-MH yang telah digunakan dalam kenderaanHEV, serta memproses kembali logam tadi untuk kegunaan bateri baru.Laporan IAEA menunjukkan proses kitar semula unsur nadir bumi (REE) dari pemangkinterpakai (pemangkin industri dan automotif) tidak dijalankan dengan meluas kerana nilainadir bumi yang rendah pada masa lalu. Kajian lanjut juga dijalankan terhadap beberapaproses kitar semula spesifik dari air basuhan, ferrosilikon dan sisa dari pembuatan aluminium(penting jika Sarawak meneruskan hasratnya untuk membangunkan kilang aluminium).Secara amnya, kitar semula REE, kilang kitar semula dan teknologi kitar semula REE masihbelum wujud dengan meluas. Proses kitar semula REE dari skrap magnet yang mengandungiNd, Pr dan Dy serta sedikit yttrium dari penggunaan laser dan garnet pernah dijalankan.Tambahan lagi, industri proses kitar semula bagi mendapatkan nadir bumi La, Ce, Nd dan Prdari bateri Ni-MH juga belum wujud. Kesemua faktor ini serta harga nadir bumi yang rendahmenjadikan industri kurang berminat dalam kaji selidik proses kitar semula nadir bumi.Namun, keadaan ini akan berubah pada masa akan datang.2.15 KesimpulanIndustri nadir bumi sedang berkembang pesat terutamanya disebabkan oleh permintaanproduk hijau dan desakan global untuk ekonomi hijau yang kian bertambah. Oleh hal yang37 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapandemikian, pelaburan dalam perlombongan dan pemprosesan nadir bumi juga semakinbertambah. Selain dari China, banyak negara sudah secara serius memperuntukkan pelaburanbaru dalam industri nadir bumi. Sesetengah dari negara-negara tersebut telah membukasemula lombong-lombong lama yang ditutup semasa harga nadir bumi rendah suatu ketikadahulu. Industri nadir bumi perlu berdepan dengan beberapa risiko keselamatan dankesihatan. Pemprosesan nadir bumi akan menghasilkan hasil sampingan yang mempunyairisiko radioaktif yang rendah. Seperti yang ditunjukkan dalam Laporan IAEA (Lampiran 1),risiko-risiko tersebut boleh diurus. Terdapat teknologi-teknologi yang boleh memastikan sisasisatersebut tidak merbahaya dan selamat, menerusi langkah-langkah berikut:1. Operasi kilang perlu mematuhi prosedur yang ketat dalam menguruskan sisa buanganbagi memastikan keselamatan pekerja, orang awam dan alam sekitar;2. Pemeriksaan kesihatan hendaklah dilakukan kepada pekerja kilang dan pekerjapekerjayang bekerja di sekitar kawasan kilang tersebut untuk menentukan data garistapak kesihatan komuniti yang tinggal dan bekerja di sekitar kilang tersebut;3. Had buangan bahan kimia toksik dan logam berat hendaklah mengikut piawaian yangtermaktub dalam EQA 1974;4. Pusat simpanan tetap sisa radioaktif mesti direka dan dibina secara teliti untukpenyimpanan gipsum sekiranya proses memenafaatkannya dapat dilakukan (‘viable’);5. Pembinaan pusat simpanan sementara untuk sisa radioaktif di dalam kawasan kilangadalah perlu untuk menyimpan sisa dalam jangka masa 3 tahun pertama operasi.38 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanRujukanAELB, 1991. Radiological hazards assessment aat mineral processing plants inMalaysia.LEM/LST/16/Pind 1. Atomic Energy Licensing Board.Azlina, M. J., Ismail, B., Samudi, M. Y., Syed Hakimi, Sakuma and Khairuddin, M. K.,2003. Radiological impact assessment of radioactive minerals of amang and ilmenite onfuture landuse using RESRAD Computer Code. Appl. Radiat. Isotopes. 58, 4.Beauford, Robert. An Introduction to the Geology of the Rare Earth Elements and AssociatedMineral Ores. http://www.rareearthelements.us/ree_geology. Acc. 24 June 2011.Becklake, M.R., 1992. The mineral dust diseases. Tuber Lung dis. 73(1): 13-20.Chen, Zhanheng, 2010. Outline on the development and policies of China rare earth industri,Deputy Director Office of the Chinese Society of Rare earths, April, 2010.http://www.reitausa.org/storage/OutlineonthedevandPoliciesofChinaRareEarthindustry.pdf.Accsd. June 2011Duenas, C., Liger, E., Canete, S., Perez, M., and Bolivar, J.P., 2007. Exhalation of Rn-222from phosphogysum piles located at the South of Spain. Journal of EnvironmentalRadioactivity. 95: 63-74.Hewson, G.S., 1993. Overview of occupational radiological hazards in the amang industryof South East Asia. SEATRAD Bulletin XIV (1) 7-28.IAEA, 2011. Report of the International Review Mission on the Radiation Safety Aspects ofa Proposed Rare earth processing Facility (the Lynas Project).Institute for Applied Ecology, 2011. Study on Rare Earths and Their Recycling. Final Reportfor the Greens/EFA Group in the European ParliamentIsmail, B., Redzuwan, Y., Chua, R.S. and Shafiee, W., 2001. Radiological impacts of theamang processing industry on neighbouring residents. Applied Radiation and Isotopes. 54,393-397.Ismail B., Teng, I.Y and Muhamad, S.Y., 2011. Relative radiological risks serived fromdifferent TENORM wastes in Malaysia. Radiation Protection Dosimetry. 1-8Ismail, B and Teng, I.Y., 2011. Kajian Pengecualian Penguatkuasaan Had Kawalan UntukPelupusan Sisa TENORM. AELB-UKM.39 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanJohnson, G.W., and Sisneros, T.E., 1981, Analysis of rare-earth elements in ore concentratesamples using direct current plasma spectrometry—Proceedings of the 15th Rare EarthResearch Conference, Rolla, MO, June 15–18, 1981: New York, NY, Plenum Press, v. 3, p.525–529Khairuddin, M.K., Hakaimi, S.H.S.A, Omar, M., 2000. Assessment on radiological dosesassociated with the disposal of amang. Malaysian Science and Technology Congress. 2000.16-18 October, Perak. Malaysia.Meor Yusoff, M. S. and Latifah, A., 2002. Rare earth processing in Malaysia: case study ofARE and MAREC plants. Proceedings of Regional Symposium on Environment and NaturalResources, 10-11 April, Kuala Lumpur, Vol. 1, p287-295; 2002Porru. S, Placidi, D, Quarta, C., Sabbioni, E., Pietra, R and Fortaaner. S., 2001. The potentialrole of rare earths in the pathogenesis of interstitial lung disease: a case report of movieprojectionist as investigated by neutron activation analysis. Journal of Trace Elements inMedicine and Biology. 14: 232-236.Schüler, D. and Buchert, M. 2011. Study on Rare Earths and Their Recycling, Final Reportfor The Greens/EFA Group in the European Parliament. Darmstadt, Germany. January 2011.Vearrier, D, Curtis, J.A. and Greenberg, M.J., 2009. Technology enhanced naturallyoccurring radioactive materials. Clinical Toxicology. 47, 393-406.Wong, Y.C., 1985, The Mining, Processing and Economic Significance of Rare Earth andYttrium Minerals: An Overview including Special Reference to Malaysia; Geological Surveyof Malaysia publicationYoon, H.K., Moon, H.S. Park, S.H., Soong, J.S, Lim, Y and Kohyama, N., 2005. Dendriformpulmonary ossification in patient with rare earth pneumocociosis. Thorax. 60: 701-703.Zaidan, K. and Ismail, B., 1996. Radiation-induced chromosomal aberrations amongTENORM workers: amang- and ilmenite-processing workers of Malaysia. MutationResearch. 351(2). 157-161.40 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanBab 3 Industri nadir bumi: Perniagaan hiliran3.1 PengenalanPada hari ini, kita akan dapati bahawa unsur-unsur nadir bumi terdapat dalam hampirkesemua produk yang mampu menjana tenaga secara efektif dan kurang kadar pembebasangas rumah hijau. Dengan berkembangnya kehendak terhadap teknologi dan produk hijaupermintaan terhadap nadir bumi dijangka turut akan meningkat. Perniagaan hiliran untukproduk nadir bumi juga semakin meluas. Terdapat banyak kegunaan nadir bumi di dalamproduk-produk hijau. Bab ini akan menerangkan mengapa produk-produk tersebut perlumenggunakan unsur-unsur nadir bumi.3.2 Penggunaan nadir bumi dalam industri berteknologi tinggiUnsur-unsur nadir bumi adalah sangat menarik kerana ciri-ciri magnetik, optikal danelektrikal yang terdapat padanya yang sangat diperlukan dalam industri berteknologi tinggi.Oleh kerana itu unsur nadir bumi menjadi bahan penting dalam menghasilkan banyak bahanbahanindustri seperti magnet kekal, pemangkin untuk mengurai bahan, pendarkilau, bahansimpanan gas hidrogen, bahan penyejukan magnet, optik fiber, bahan simpanan magnetoptik,bahan perintang magnet gergasi, laser, bahan superkonduktor dan bahan dwielektrik.Maka, bahan nadir bumi dan aloi yang menyimpannya digunakan dalam banyak peralatanyang digunapakai oleh manusia dalam kehidupan seharian contohnya; memori komputer,cakera DVD, bateri boleh caj, telefon bimbit, pemangkin penukar dalam kereta, magnet,lampu pendafluor dan sebagainya.Penggunaannya merangkumi banyak sektor teknologi; aeroangkasa, penerbangan, teknologimaklumat, elektronik, sumber tenaga, perubatan dan kesihatan serta lain-lain lagi. Bahan inimemainkan peranan penting dalam pembangunan dalam teknologi tenaga hijau yang barudiperkenalkan, industri elektronik, teknologi ketenteraan dan pertahanan serta lain-lainteknologi tinggi yang bakal dihasilkan. Contohnya adalah kereta elektrik, turbin angin,pencahayaan dan paparan, pemprosesan-mikro, komunikasi mudah alih, peluru terarah, bompintar dan lain-lain.Sejak dua puluh tahun yang lepas, telah berlaku perkembangan pesat dalam permintaanterhadap peralatan yang memerlukan logam nadir bumi. Dua puluh tahun yang lalu, amatsedikit telefon bimbit yang digunakan, namun begitu angka itu telah bertambah sehinggalebih daripada 5 bilion yang diguna pada hari ini. Penggunaan komputer dan cakera DVDjuga telah berkembang pesat sama seperti telefon bimbit. Kebanyakan bateri boleh caj jugadiperbuat daripada bahan nadir bumi. Permintaan terhadap bateri boleh caj berkembang selaridengan permintaan untuk peralatan elektronik mudah alih seperti telefon bimbit, alat bacadigital, komputer dan kamera.41 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanBahan nadir bumi juga digunakan dalam bateri yang menjana kuasa kenderaan elektrik dankenderaan elektrik hibrid. Dengan bertambahnya kesedaran ke arah bebas pergantungantenaga tidak kekal, perubahan iklim dan isu-isu lain yang berkaitan, ini telah meningkatkanpenjualan kenderaan elektrik dan secara tidak langsung permintaan terhadap bateri yangdiperbuat dari bahan nadir bumi juga akan meningkat dengan lebih pesat.Nadir bumi digunakan sebagai pemangkin, fosfor dan bahan penggilap. Bahan-bahan inidigunakan untuk mengawal pencemaran udara, skrin penerang pada peralatan elektronik dankaca berkualiti optik. Permintaaan terhadap kesemua produk-produk ini turut dijangka akanmeningkat.Teknologi yang disebutkan di atas adalah dikira sebagai teknologi yang bergantung tinggikepada nadir bumi (Rajah 3.1) disebabkan bahan alternatif yang kurang efektif. Secararingkasnya, pergantungan industri teknologi tinggi hiliran pada bahan nadir bumi semakinmeningkat. Oleh sebab itu, nadir bumi telah menjadi komoditi yang memiliki kepentinganstrategik kepada banyak negara terutamanya negara yang maju dalam bidang industri.Jadual 3.1Penggunaan di USA (2008 data)Metallurgy & alloys 29%Electronics 18%Chemical Catalysts 14%Phosphors for monitors,television, lighting12%Catalytic converters 9%Glass polishing 6%Permanent magnets 5%Petroleum refining 4%Other 3%Carta 3.1 menunjukkan kegunaan utama dan taburan permintaan pasaran global yangdijangkakan untuk tahun 2006 sehingga 2008 mengikut jumlah dalam tan bijih nadir bumisetiap tahun. Permintaan keseluruhan adalah sekitar 124 000 tan bijih nadir bumi pada tahun2008[4][5].42 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanRajah 3.1 Permintaaan pasaran global untuk nadir bumi mengikut jumlah daripada tahun2006 sehingga 2008 (di dalam tan nadir bumi oksida setiap tahun)Rajah 3.2 menunjukkan data yang sama seperti rajah sebelumnya dengan maklumattambahan tentang penggunaan unsur-unsur nadir bumi dan memperincikan jenis penggunaandengan lebih mendalam. Rajah tersebut terdiri daripada nadir bumi yang berbeza. Bahan yangditunjukkan dalam saiz tulisan yang lebih kecil memainkan peranan kecil berbanding bahanbahanlain yang ditunjukkan di dalam rajah.Rajah 3. Penggunaan Bahan Nadir Bumi Oleh Pasaran Global (Disusun oleh Institut-OKO[4]43 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanRajah 3.2 juga menunjukkan bahawa kebanyakkan lapangan ekonomi yang sesuai adalahpenggunaan magnet dan fosfor. Bagi fosfor, unsur-unsur nadir bumi yang bernilai tinggiseperti europium dan terbium digunakan. Bagi magnet pula, banyak menggunakanneodymium dan praseodymium (nilai sederhana) dan dysprosium dan terbium (nilai tinggi)digunakan. Dalam penggunaan kaca, penggilap, seramik dan pemangkin adalah sesuaiberdasarkan jumlah keseluruhan tetapi tidak sesuai jika dilihat nilai bahan tersebut. Faktorutama adalah kerana harga yang murah bagi unsur-unsur nadir bumi seperti cerium danlanthanum yang banyak digunakan dalam lapangan ini.Rajah 3.3 menunjukkan permintaan terhadap nadir bumi dari sudut nilai ekonomi mengikutKingsnorth (2010). Disebabkan oleh perbezaan yang signifikan dalam penggunaan unsurunsurnadir bumi dan harga tertentu untuk kegunaan yang berbeza, taburan permintaanmenunjukkan senario yang berbeza.Rajah 3.3 Permintaan pasaran global terhadap nadir bumi dari sudut nilai ekonomi pada tahun2008 berdasarkan kepada [4][5]3.3 Aplikasi Utama Unsur-unsur Nadir BumiDalam bahagian ini akan diterangkan secara terperinci tentang pengunaan unsur-unsur nadirbumi yang terdapat pada Rajah 3.4 (Paparan 1-5 di muka surat 51-53).3.3.1 MagnetNadir bumi adalah sebahagian daripada magnet neodymium-besi-boron dan magnetsamarium kobalt. Kedua-duanya adalah tergolong dalam kumpulan magnet kekal. Magnetsamarium kobalt memainkan peranan yang kecil kerana dalam kebanyakan keadaan iadigantikan oleh magnet neodymium yang lebih berkuasa. Magnet neodymium adalah yangpaling berkuasa yang wujud melebihi magnet-magnet kekal yang lain seperti magnetsamarium kobalt dengan faktor 2.5 dan magnet aluminium dan besi lain dengan factor 7-12.Dalam magnet ferit, sebahagian kecil lanthanum telah dimasukkan sekali. Magnet-magnetkekal ini mempunyai ciri-ciri magnet yang sedikit, namun lebih murah, ringan dan mudahuntuk dimagnetkan serta senang untuk diperolehi.44 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanMagnet neodymium yang kuat membolehkan penghasilan peralatan elektrik dengan saiz yanglebih kecil seperti:1. Speaker kecil (fon telinga) dan cakera kerasDua lagi aplikasi di mana motor electrik digunakan adalah1. Kenderaan elektrik hibrid, kenderaan elektrik hibrid pasang masuk, kenderaanelektrik dan2. Janakuasa untuk turbin anginPenggunaan nadir bumi dalam bidang magnet adalah sekitar 20% dari sudut jumlah global.Dari sudut nilai adalah lebih tinggi iaitu sekitar 37%.3.3.2 Kenderaan Elektrik dan Kenderaan Elektrik HibridPerkembangan terhadap permintaan magnet neodymium dalam bidang e-mobiliti bergantungkepada 3 faktor utama:• Masa depan penghasilan kenderaan elektrik hibrid, kenderaan elektrik pasang masukdan kenderaan elektrik• Masa depan penghasilan basikal elektrik• Masa depan teknologi motor and perkongsian motor yang menggunakan magnetneodymium dalam kenderaan elektrik hibrid, kenderaan elektrik pasang masuk, dankenderaan elektrik• Permintaan tertentu untuk magnet neodymium dalam setiap motor elektrikBagaimanapun, agak sukar untuk menjangkakan permintaan unsur-unsur nadir bumiuntuk kenderaan elektrik dan kenderaan elektrik hibrid oleh kerana terdapat banyakketidakpastian tentang perkembangan ekonomi bagi pasaran kenderaan elektrik dankenderaan elektrik hibrid dan juga teknologi-teknologi lain (jenis motor, permintaantertentu bagi neodymium untuk setiap motor, dsb).3.3.3 Turbin AnginTurbin angin adalah pendorong penting bagi permintaan terhadap magnetneodymium. Terdapat tiga teknologi yang berbeza untuk turbin angin dan hanya satusahaja yang menggunakan magnet neodymium. Ketiga-tiga sistem tersebut beradadalam pasaran. Perkongsian pasaran dalam penjualan pada masakini adalahdianggarkan pada 14% untuk turbin dengan magnet neodymium.Rajah 3.4 menunjukkan taburan pasaran global berdasarkan kapasiti kuasa anginuntuk tahun 2010. Jumlah keseluruhan kapasiti kuasa angin adalah dianggarkan 175GW.45 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanRajah 3.4 Kapasiti kuasa angin pasaran global pada Jun 2010 [4][7]Rajah 3.5 menerangkan tentang kapasiti yang baru dihasilkan untuk separuh pertamabagi tahun 2010. Ia menunjukkan kadar meyakinkan bahawa kini hampir separuhkapasiti baru ini dihasilkan di China.Rajah 3.5 Kapasiti Kuasa Angin yang baru dihasilkan bagi separuh pertama tahun2010 [4][7]3.3.4 Cakera keras dan komponen elektronik yang menggunakan magnet neodymiumMenurut kenyataan sebuah syarikat Jepun Shin-Etsu, sekitar satu pertiga magnet neodymiumdigunakan dalam perantian cakera keras. Adalah dijangkakan sekitar 1700 tan neodymium(bersamaan dengan 2150 tan neodymium oksida) digunakan dalam cakera keras untukkomputer peribadi termasuk komputer riba telah dijual pada 2008. Disini dijangkakan,peralihan kepada teknologi cakera keras berasaskan waja (Solid State Drive, atau SSD) akan46 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapanberlaku. Bagaimanapun, pertukaran itu dijangka akan berlaku secara berperingkat dankemungkinan tidak akan memberi kesan kepada semua perantian cakera keras.Perkembangan permintaan masa hadapan terhadap magnet kekal dalam perantian optik danakaustik adalah dijangka akan sama dengan kadar penjualan barangan elektronik. Puratakadar perkembangan dalam sektor elektronik diunjurkan 5% untuk tempoh dari 2010 ke 2013berdasarkan maklumat firma kajian industri RNCOS [9].3.3.5 Fosfor dan PendarkilauHampir kesemua sistem pencahayaan jimat tenaga masa depan dan teknologi paparan, sepertilampu padat pendafluor (CFL), tiub pendafluor, LEDs, OLEDs, EL foils, paparan plasma danLCD memerlukan penggunaan nadir bumi seperti fosfor, yang memberikan kuasa tinggi yangefektif dan warna yang berkualiti. Pada masa lalu, kebanyakan bahan kimia dan sebatiandikaji kegunaannya dalam pendarkilau (luminescence). Dalam banyak bahan yang dianalisa,nadir bumi terutamanya menjanjikan kualiti warna yang tinggi dan kuasa yang efektif.berdasarkan perspektif hari ini, amatlah sukar untuk memperolehi pencapaian sedemikiantanpa penggunaan nadir bumi.Penggunaan fosfor dan pendarkilau (luminescence) dalam jumlah keseluruhan penggunaannadir bumi adalah sekitar 7% seluruh dunia dan 9% di China. Bagaimanapun, penggunaandari aspek nilai ekonomi adalah lebih tinggi iaitu 32% berdasarkan jangkaan yang diperolehidari Kingsnorth (2010). Salah satu sebab mengapa nilai phosphors adalah tinggi adalahkerana harga europium dan teribium yang tinggi, yang mana keduanya bernilai lebih daripada700 US $/kg (seperti pada November 2010) [4].Kadar perekembangan penggunaan nadir bumi dalam sektor pencahayaan adalah ditentukanoleh perkara berikut:47 |• Perkembangan keseluruhan global termasuk semua jenis pencahayaan adalahdianggarkan 7% setiap tahun oleh Philips untuk tahun 2004 sehingga 2011• Lampu pijar akan mula ditarik keluar dari pasaran disebabkan oleh penggunaantenaga yang tinggi. Umpamanya, Kesatuan Eropah, Australia, Kanada dan AmerikaSyarikat telah melarang penjualan lampu pijar dalam beberapa tahun ke depanbersesuaian dengan undang-undang negara. Ia akan digantikan oleh systempencahayaan lain terutamanya lampu padat pendafluor (CFL) dan lampu halogen.Selain daripada jenis-jenis ini, terdapat pelbagai lagi system pencahayaan lain.Kebanyakan system pencahayaan yang tenaga efektif adalah berasaskan phosphorsdan nadir bumi.• Hari ini, LED yang mengandungi nadir bumi memainkan peranan yang kecil dalampasaran system pencahayaan dengan nilai 2.4% pada 2008. Kegunaan utama adalahsebagai pemberi kesan kepada lampu hiasan contohnya; lampu tinggi kenderaan.Bagaimanapun, perkembangannya berubah dengan pesat dan penggunaan yangmeluas pada tahap efektif yang tinggi adalah dijangkakan, terutamanya jika hargatinggi masakini mula menurun. Dianggarkan perkembangan sekitar 32% dari tahun2008 sehingga 2013 dengan perkongsian pasaran sekitar 8% pada 2013.

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapan• Tiub Sinar Katod yang pada suatu ketika dulu digunakan secara meluas dalam set TVdan monitor, kini telah digantikan dengan paparan plasma dan LCDs. Kedua-duateknik ini turut menggunakan nadir bumi. Pada tahun 2008, sekitar 130 million set TVdengan paparan plasma dan LCD telah dijual. Adalah diunjurkan penambahan kirakira280 million pada 2014. Ini bertepatan dengan kadar petumbuhan tahunan pada14%.3.3.6 Aloi besi/BateriPenggunaan dalam bidang ini merangkumi pelbagai aspek yang dirumuskan di bawah [13];• Salah satu penggunaan yang paling lama adalah cerium dan lanthanum di dalam aloipiroforik yang dipakai dalam penyala palam pencucuh dalam pemetik api dan lampusuluh.• Logam campuran (mischmetal) dan cerium digunakan sebagai aloi kecil untukcampuran keluli dan besi. Ia menambah baik kestabilan campuran produk yangdihasilkan.• REE (Y, La, Ce) yang telah ditambahkan kepada superaloi tahan haba dapatmenghasilkan kualiti yang lebih baik.• REE digunakan simpanan pepejal hidrogen di mana matrik besi yang terdiri daripebagai besi mampu menyerap hidrogen dalam kuantiti yang besar pada suhu bilik.Prosedur ini adalah lebih baik berbanding penyimpanan cecair cryogenic atau gastermampat dari aspek keselamatan, kuantiti dan jimat tenaga.• REE digunakan dalam bateri Ni-MH yang mana telah dipakai dalam kenderaanelektrik hibrid (contohnya: Toyota Prius) dan peralatan mudah alih.• Aluminium-skandanium aloi merupakan bahan yang sesuai untuk pembinaansederhana. Oleh kerana kekurangan sumber, kebanyakannya digunakan dalampenerbangan ketenteraan dan tidak digunapakai dalam penerbangan awam. Angererdll.[14] menganggarkan bekalan scandium kini pada 5 tan setiap tahun danmelaporkan sebuah projek perlombongan baru di Australia mensasarkan untukmembekalkan sebanyak 200 tan scandium oksida.Perkongsian penggunaan pasaran global bagi besi aloi dan bateri dari aspek jumlahpermintaan terhadap nadir bumi adalah sekitar 18% dari sudut kuantiti. Dari sudutnilai ekonomi adalah lebih sedikit iaitu sekitar 14%.3.3.7 Bateri Ni-MH48 |Bateri Ni-MH digunakan dalam kenderaan elektrik hibrid dan peralatan mudah alih.Selain nikel dan cobalt, ia mengandungi campuran lanthanum, cerium, neodymiumdan praseodymium. Campuran ini dikenali sebagai ‘mischmetal’.Pillot [15] menganggarkan pada tahun 2009 kenderaan elektrik hibrid sudah punmemiliki nilai perkongsian yang besar (57%) dalam kesemua penggunaan bateri Ni-Mh di pasaran dari sudut nilai berbanding peralatan lain (43%). Sejak kenderaan

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapanelektrik hibrid bermula, adalah dijangka bahawa permintaan terhadap bateri Ni-MHakan didominasi oleh perkembangan pasaran kenderaan elektrik hibrid dalambeberapa tahun ke hadapan. Kesan kepada permintaan nadir bumi bergantung kepadabeberapa faktor:• Jenis Nadir bumi tertentu yang diperlukan untuk menghasilkan bateri Ni-MH.• Kadar pertumbuhan kenderaan elektrik hybrid.• Penggunaan sistem bateri ini, adalah bersesuaian sebagai alternatif kepadasistem bateri sedia ada – Bateri Li-ion- yang digunakan kini tiada atau sedikitsahaja kuantiti nadir bumi.Walaubagaimanapun untuk jangka masa panjang, bateri Li-ion bakal menggantikan bateri Ni-MH atas sebab beberapa kelebihan. Syarikat pembuat yang lain akan mula menghasilkankenderaan elektrik hibrid dengan menggunakan bateri Li-ion dan Toyota telahmengumumkan bahawa ia akan melancarkan kenderaan yang baru dibangunkan, van miniPrius hibrid dengan bateri lithium pada 2011 [16]. Pasaran China yang luas untuk e-motorkebanyakannya beroperasi dengan bateri plumbum.Kingsnorth [5] menganggarkan permintaan terhadap nadir bumi untuk lapangan aloi besi danbateri adalah 43,000 – 47,000 tan REO pada 2014, berbanding permintaan pada 2008sebanyak 22,500 tan REO. Purata kadar pertumbuhan adalah antara 15% dan 20%.3.3.8 PemangkinNadir bumi cerium dan lanthanum digunakan secara meluas sebagai pemangkin. Bahancerium digunakan sebagai pemangkin automotif dan tambahan kepada disel untukmenghasilkan pembakaran yang lebih bersih. Lanthanum dan cerium penting dalam carigalipetroleum sebagai cecair pemangkin pengurai. Kegunaan lainnya adalah dalam pemprosesanbahan kimia. Permintaan terhadap nadir bumi sebagai pemangkin menyumbang kepadakeseluruhan permintaan nadir bumi iaitu sekitar 20% dari sudut kuantiti berdasarkananggaran oleh Kingsnorth [5]. Harga lanthanum dan cerium yang secara relatifnya murah,telah menyebabkan perkongsian yang rendah dari sudut kuantiti iaitu hanya 5% pada 2008[5]. Walaubagaimanapun, peralatan ini adalah sangat bersesuaian dari sudut penguranganpelepasan bahan berbahaya, tenaga efektif dan pengurangan bahan berharga (platinum,palladium dan rhodium) yang terkandung dalam pemangkin disebabkan oleh prestasipemangkin yang telah ditambah baik.Untuk masa hadapan, permintaan yang lebih adalah dijangkakan memandangkan penggunaanglobal untuk kenderaan yang menggunakan petrol meningkat dengan sekata sekitar 3% setiaptahun. Oleh itu permintaan untuk pemangkin automotif akan berkembang selari denganperkembangan permintaan terhadap petroleum.3.3.9 Kaca, bahan gilap dan seramikKumpulan kaca, bahan penggilap dan seramik mempunyai banyak kegunaan. Rajah 3.2memberi gambaran peralatan yang selalu digunakan [13][17].49 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanPeralatan tersebut mempunyai perkongsian yang tinggi dalam permintaan nadir bumi sekitar30% dari sudut kuantiti berdasarkan jangkaan oleh Kingsnorth [5]. Disebabkan olehkegunaan meluas cerium yang secara relatifnya lebih murah, perkongsian dari segi nilaiekonomi lebih rendah iaitu 9% (anggaran Kingsnorth) [5].Kingsnorth juga berberapa perincian yang dianggarkan untuk sector tersebut bagi tahun 2008:• Kaca penggilap 15,000 tan REO (44%)• Bahan tambah dalam kaca 12,000 tan REO (35%)• Seramik 7,000 tan REO (21%)Jadual 3.2 Gambaran Keseluruhan kegunaaan utama untuk kumpulan kaca penggilap danseramik50 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanPLAT 1: PENGGUNAAN NADIR BUMI DALAM BAHAN-BAHAN UTAMAPLAT 2: PENGGUNAAN NADIR BUMI DALAM INDUSTRI MODEN51 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanPLAT 3: PENGGUNAAN NADIR DALAM KEPENGGUNAAN ELEKTRONIKPLAT 4: PENGGUNAAN NADIR BUMI DALAM TEKNOLOGI HIJAU52 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanPLAT 5: PENGGUNAAN NADIR BUMI DALAM TENAGA HIJAU, ELEKTRONIK,DAN KOMUNIKASI MOBILPLAT 6: PENGGUNAAN NADIR BUMI DALAM PERTAHANAN53 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapan3.3.10 Kumpulan LainKumpulan lain mengandungi banyak kegunaan kecil yang tidak sesuai untuk dimasukkan kedalam kategori yang telah dibentangkan di atas. Rajah 3.3 menerangkan kegunaan tersebutJadual 3.3 Kegunaan utama dalam kumpulan lain-lain3.4 Prospek Unsur-unsur Nadir BumiPermintaan kepada Nadir bumi yang digunakan dalam pemangkin untuk mengawalpencemaran dalam industri automotif, magnet kekal dan bateri boleh caj adalah dijangkaakan terus meningkat pada masa hadapan bagi kenderaan konvensional dan hibrid, komputer,elektronik dan peralatan mudah alih yang semakin berkembang. Pasaran nadir bumi adalahdijangka bakal memerlukan lebih banyak kuantiti produk campuran dan asingan untukmemenuhi permintaan mereka. Permintaan bagi cerium dan neodymium untuk digunakandalam pemangkin penukar dalam automotif dan pemangkin untuk cari gali petroleum adalahdijangka akan berkembang sebanyak 6% ke 8% setiap tahun untuk 5 tahun akan datangsekiranya ekonomi dunia terus kekal utuh.Permintaan terhadap magnet nadir bumi dijangka akan meningkat antara 10% ke 16% setiaptahun pada 2012, peningkatan daripada 45,000 kepada 50,000 tan (Kingsnorth) [5]. Bagibateri Ni-MH, perkembangan pada masa hadapan terutamanya kegunaan dalam kenderaanhibrid akan meningkat dari 10,000 ke 20,000 tan REO menjelang 2012. Permintaan terhadapNi-MH juga dijangka meningkat (peningkatan sederhana dengan menigkatnya permintaanpada bateri lithium-ion) dengan peningkatan penggunaan dalam peralatan mudah alih sepertivideo kamera, telefon bimbit, pemain cakera padat, kamera digital, pemain cakera videodigital, komputer riba dan pemain lapisan-audio-3 MPEG.54 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanPenambahan penggunaan nadir bumi juga dijangka berlaku pada gentian optik, peralatanperubatan merangkumi pergigian dan pembedahan laser, Imbasan Salunan Magnet (MRI),‘medical contrast agent’, isotop perubatan dan pengesan ‘positron emission tomographyscintillation’. Jangkaan perkembangan pada masa hadapan bagi aloi nadir bumi adalah dalamsistem penyejukan magnetik (Gschneidner and Pecharsky, 2008" (United States GeologicalSurvey Minerals Yearbook (3) [3].55 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanRujukan[1] http://en.wikipedia.org/wiki/Rare_earth_element[2] http://www.geology.com[3] http://minerals.usgs.gov/minerals/[4] Dr. Doris Schüler, Dr. Matthias Buchert, Dipl.-Ing. Ran Liu, Dipl.-Geogr. StefanieDittrich, Dipl.-Ing. Cornelia Merz, “Study on Rare Earths and Their Recycling”, FinalReport for The Greens/EFA Group in the European Parliament, Darmstadt, January 2011.[5] Kingsnorth, D., IMCOA: “Rare Earths: Facing New Challenges in the New Decade”presented by Clinton Cox SME Annual Meeting 2010, 28 Feb – 03 March 2010, Phoenix,Arizona.[6] Fairley, P.: Windkraft ohne Umwelt, Technology Review, 20.04.2010, download fromhttp://www.heise.de/tr/artikel/Windkraft-ohne-Umweg-985824.html[7] World Wind Energy Association (WWEA): Table “Wind Power Worldwide June 2010”,published on http://www.wwindea.org/home/index.php, last access: 30.11.2010[8] Oakdene Hollins Research & Consulting: Lanthanid Resources and Alternatives, A reportfor Deparment for Transport and Department for Business, Innovation and Skills. March2010.[9] Daily News, June 15, 2010: Stron Global Consumer Electronics Growth Forecast.[10] den Daas, K.: Lighting: Building the future, New York, March 5, 2008.[11] Press center of Trendforce Corp: LEDinside: Compound annual growth rate of LEDlight source reaches 32 %. 14.01.2010, http://press.trendforce.com/en/node/373[12] DisplaySearch 2010: Graphik on globale TV sales and forecast, cited in: Hevesi, M.:DisplaySearch: LCD-TV-Markt wächst weiter, LED setzt sich 2011 durch, 0.10.2010,PRAD Pro Adviser, http://www.prad.de/new/news/shownews_alg3719.html[13] British Geological Survey: Rare Earth Elements, June 2010.[14] Angerer, G., et al: Rohstoffe für Zukunftstechnologien, Fraunhofer Institut für SystemundInnovationsforschung ISI, Karlsruhe in cooperation with Institut für Zukunftsstudienund Technologiebewertung IZT gGmbH, Berlin; 15 May 2010, Stuttgart.56 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapan[15] Pillot, C.: Present and future market situation for batteries, Batteries 2009, Sep30th – Oct2nd. 2009.[16] The Economic Times: Toyota to launch lithium battery Prius in 2011. Reuters, 17 Apr2010, download from http://economictimes.indiatimes.com/news/news-byindustry/auto/automobiles/Toyota-to-launch-lithium-battery-Prius-in-2011Report/articleshow/5823862.cms[17] Avalon rare metals inc.: Rare metals information, download fromhttp://avalonraremetals.com/rare_earth_metal/rare_earths/, download in Nov 201057 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanBab 4: Industri Nadir Bumi: Strategi untuk Malaysia4.1 PengenalanJika pada tahun 70-an dan 80-an, kebimbangan terhadap jaminan makanan telah mencetuskanrevolusi hijau (green revolution) yang telah mengubah pertaninan global, kini sudah jelasbahawa dunia sedang mengalami sebuah lagi transformasi hijau (green transormation). Kaliini kebimbangannya bukanlah pada jaminan makanan, tetapi berkaitan dengan hal yang tidakkurang pentingnya iaitu ancaman yang dihadapi disebabkan sejumlah masalah yang melandaseluruh dunia. Ini termasuklah, seperti yang telah dihuraikan sebelum ini, perubahan iklim,sumber-sumber yang semakin berkurangan dan kemerosotan tahap sokongan ekosistemsemulajadi. Akibatnya, kesemua masalah ini bukan sahaja akan menjejaskan pertumbuhanekonomi dunia, malah ianya mampu merosakkan struktur sosial dalam erti kata kewujudandan kelangsungan manusia sejagat.Daripada bukti ini, jelaslah bahawa tenaga adalah punca utama ancaman kepadakelangsungan daya hidup manusia. Ini kerana, penggunaan tenaga fosil, terutamanyaarangbatu, merupakan punca utama kepada perubahan iklim. Tidak dapat dinafikan bahawatenaga fosil lebih diutamakan kerana kosnya yang lebih rendah, namun di waktu yang sama,bekalan bahan api semakin berkurangan dengan pantas. Selagi telaga minyak baru masihbelum dijumpai, tidak lama lagi dunia akan kehabisan bekalan petroleum. Di Malaysia, pakartelah menganggarkan bahawa seawal tahun 2019, negara ini akan kehabisan minyak. Sektorkuasa di Malaysia kini bergantung pada arangbatu yang diimport untuk menambah kapasitipenjanaan kuasa. Adakah ini boleh berterusan?Selama 25 tahun, ekonomi dunia telah melonjak sehingga empat kali ganda, menyaksikanjutaan mendapat keuntungan walhal berbilion manusia di negara-negara yang membangunmasih di dalam kadar kemiskinan. Pada waktu yang sama, 60% daripada ekosistem utamadunia telah merosot. Ini kerana pertumbuhan ekonomi dalam beberapa dekad yang laludicapai dengan hanya menggunakan sumber-sumber asli, tanpa membenarkannya untukmenghasilkan semula sumber itu. Ini telah mengakibatkan kepada kemerosotan dan kejatuhanekosistem. Air juga semakin berkurangan. Pembaziran dan lebihan penggunaan telah dikenalpasti sebagai sebab utama kepada perkara ini. Kerana itulah isu air ini ditekankan disebabkanoleh perubahan iklim dan populasi global yang kian meningkat.Inilah sebab ekonomi hijau dilaksanakan di seuruh dunia. Konsumerisme hijau kini telahmenjadi satu budaya. Pelaburan hijau secara tiba-tiba telah mendapat perhatian. Di dalamkewangan hijau juga berlaku peningkatan. Proses penyelidikan dan pembangunan selamabeberapa tahun telah membuahkan hasil apabila teknologi baru yang bersih dapat dihasilkan.Ini termasuklah teknologi yang membabitkan tenaga yang boleh diperbaharui, pengeluaranyang lebih bersih, dan penyimpanan, pengagihan, dan penggunaan tenaga yang lebih efektif.Nilai ekonomi hijau di seluruh dunia diramalkan akan melonjak dalam masa beberapa tahunini. Negara-negara yang tidak melabur dalam tenaga hijau pada masa kini pasti akanmenyesal apabila di masa akan datang, negara-negara lain akan mendapat mengecapkeuntungan daripada pelaburan yang dilakukan.58 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapan4.2 Nadir Bumi dalam Tenaga Yang Boleh Diperbaharui dan MikroelektronikAntara berbagai sumber tenaga alternatif yang lain, perhatian yang lebih telah diberi kepadaangin dan suria. Walaupun telah banyak perkembangan yang berjaya dilakukan, masih adabeberapa masalah utama dalam pembangunan komersialnya. Ianya berkait dengan kos terlalutinggi yang sehingga kini masih belum mampu mencapai tahap kos yang lebih rendah sepertifosil. Metodologi dalam membandingkan pelaburan janakuasa elektrik yang menggunakanalternatif penggunaaan bahan api fosil dengan janakuasa yang menggunakan tenaga yangboleh diperbaharui lebih menekankan ekonomi skala sambil mengelakkan apa-apa kos penaltidisebabkan oleh perlepasan karbon dan sumber yang semakin berkurangan. Kuasa suria danangin adalah bersela, yang pertama tidak boleh berfungsi ketika dalam gelap dan yang keduatidak akan berfungsi dalam ketiadaan angin. Apabila dilaksanakan dalam skala yang besar,kedua-dua ini mungkin akan mengakibatkan bekalan kuasa tidak stabil. Teknologipenyimpanan tenaga yang efektif perlu dibangunkan untuk grid kuasa bagi membolehkanpengurusan yang lebih baik dalam perubahan tenaga yang besar. Tahun-tahun kebelakanganini telah menyaksikan pengiktirafan terhadap ciri-ciri unik unsur nadir bumi dalam aplikasiaplikasiseperti ini. Kesannya, permintaan global untuk nadir bumi dalam magnet, bateri,superkonduktor dan laser, telah menyaksikan kenaikan yang mendadak. Penggabunganelemen nadir bumi di dalam elektromagnet yang digunakan di dalam turbin angin akanmelonjakkan penukaran daripada angin ke elektrik dengan mendadak. Akibatnya,permintaan global terhadap nadir bumi telah melonjak dengan semakin pesat.Walaupun endapan nadir bumi telah dijumpai di dalam 29 negara di seluruh dunia, hanyaChina muncul sebagai negara yang memberi perhatian yang serius dalam perlombongan danpenghasilan nadir bumi. Malahan mereka telah memulakannya sejak tahun 1950-an. Merekakini membekalkan sebanyak 97% daripada permintaan nadir bumi seluruh dunia. Kini Chinadianggarkan mempunyai 100 syarikat yang terbabit dalam industri nadir bumi. Dianggarkanpada setiap tahun, China menghasilkan 230,000 tan nadir bumi. Lebih kurang 50% daripadajumlah itu adalah untuk tujuan eksport. Pasaran global untuk nadir bumi dianggarkanberjumlah USD 1 bilion. Akan tetapi pasaran bagi produk hiliran mungkin akan mencecahsehingga puluhan USD bilion dan berkembang saban hari. Jepun kini menguasai produkhiliran yang bernilai tinggi yang diperbuat daripada nadir bumi. Tetapi China sedangmengatur strategi untuk mengembangkan perniagaan produk hiliran dalam nadir bumi.4.3 Peluang Perniagaan dalam Nadir BumiMengikut ramalan perkembangan ekonomi hijau di peringkat global, permintaan duniaterhadap nadir bumi dan produk hiliran hijau yang berkaitan akan berkembang dengan lebihjauh. Seperti yang telah dibentangkan dalam Bab 3, penempatan produk teknologi hijaudalam lingkungan aktiviti manusia sedang menaik dengan kadar yang tinggi. Diakui terdapatrisiko yang membabitkan alam sekitar, kesihatan dan keselamatan dalam industri, khususnyadalam proses perlombongan, ekstrasi, pemprosesan dan penyimpanan sisa buangan. Namun59 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanBab 2 telah menjelaskan bahawa kesemua risiko ini dapat dikawal jika teknologi yang sesuaidan pengurusan yang baik dapat dilaksanakan di bawah penguatkuasaan yang ketat.Melihat daripada situasi di mana hampir seluruh dunia memberikan reaksi panik disebabkanoleh pengurangan eksport nadir bumi dari China, apa yang pasti ialah peluang perniagaandalam nadir bumi akan menjadi lebih menguntungkan dalam masa tahun yang akanmendatang. Banyak negara telah mula melabur secara serius dalam industri ini. Tanpa produknadir bumi daripada negara lain, sudah pasti China dan pelaburan besar mereka dalam nadirbumi ini akan menguasai teknologi hijau yang akan memacu ekonomi global di abad ini.Dengan loji nadir bumi Lynas di Gebeng, Malaysia akan berada di kedudukan yang strategikdalam memainkan peranan penting dalam industri ini.4.4 Strategi Malaysia: Pembangunan Industri Nadir Bumi AsliMalaysia dikatakan mempunyai 0.03% daripada simpanan dunia bagi mineral nadir bumi. Didalam Bab 2, sebuah jadual tentang nadir bumi dalam bentuk mineral-mineral xenotim danmonazit di Perak telah dibentangkan. Kedua-dua mineral ini telah diekstrak daripada endapanplaser timah di Perak dan Selangor. Pada tahun 1988, xenotim daripada Malaysia adalahsumber terbesar bagi Yttrium di seluruh dunia. Malangnya, dengan kejatuhan industriperlombongan bijih timah, jumlah penghasilan kedua-dua unsur ini juga telah menurun.Selain itu, masih terdapat endapan nadir bumi asli di dalam negara ini yang masih belumditerokai.Kami menjangkakan bahawa Malaysia mempunyai lebih daripada apa yang dikatakansebagai 0.03%. Ada keperluan yang segera untuk melakukan proses pemetaan bagimengetahui lokasi dan kuantiti. Malaysia telah mendahului dalam kepakaran perlombongantimah bagi seluruh dunia. Kami menjangkakan pembangunan perlombongan danpemprosesan nadir bumi boleh menjadi titk kebangkitan industri perlombongan negara ini.Industri teknologi hijau yang berkaitan akan menjadikan Malaysia sebuah negara yangberdaya saing dalam sektor eknomi global yang sedang meningkat dengan strategik.Brazil dilaporkan mempunyai 0.05% daripada penyimpanan nadir bumi global. Ianya telahmenarik pelaburan bersama antara Jepun-Korea dalam melombong nadir bumi. Itu akanmenjadi titik permulaan dalam industri nadir bumi asli mereka. Perlu disebut di sini,Malaysia pernah membantu Brazil dan beberapa negara lain membangun kepakaran dalammelombong bijih timah. Namun, demi maju kehadapan, kita mestilah membenarkan eksportnadir bumi sebagai langkah yang terakhir.Faktor penentu bagi pembangunan industri nadir bumi asli yang sangat digalakkan ini adalah:modal insan terlatih, penguasaan teknologi huluan dan hiliran, penyelidikan danpembangunan, akses kepada modal pelaburan dan pasaran dunia. Kami mencadangkansupaya Kerajaan mengetuai perkongsian bijak Kerajaan-industri-akademi-CSO denganmengatur strategi dan mengambil langkah-langkah berikut:60 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapan• Memetakan secara nasional lokasi yang berpotensi mempunyai longgokan nadir bumidan seterusnya menilai potensi ekonomi unsur berkenaan. Ini akan menjadi titikkebangkitan dalam perusahaan perlombongan nasional negara ini.• Memberi insentif perlombongan huluan dan ekstraksi nadir bumi melalui kerjasamaantara rakan kongsi tempatan dan global yang mempunyai kewangan, teknologi danpasaran.• Memberi insentif pembuatan hiliran produk yang berasaskan nadir bumi untukmenggantikan import dan mengembangkan eksport. Sebagai contoh, komponenkomponenyang diperlukan dalam sektor industri yang telah sedia tertubuh sepertiindustri automotif, ICT, elektronik untuk pengguna/industri, dan minyak sawit; danuntuk industri yang baru ditubuhkan seperti kuasa suria, bioteknologi dannanoteknologi serta lain-lain.• Membina modal insan yang berdaya saing dari segi teknologi untuk PembuatanProduk dan Pemprosesan Nadir Bumi (Rare Earth Processing and ProductManufacturing), bermula dengan fasiliti Lynas di Gebeng sebagai langkah permulaanuntuk membangunkan pusat R&D bertaraf dunia dalam nadir bumi menerusikerjasama Universiti Malaysia Pahang dengan universiti-universiti luar negara dansyarikat-syarikat R&D dari China, dan Institut Latihan Vokasional Nadir Bumi (RareEarth Vocational Training Institute) di Kuantan untuk menampung keperluan sumbermanusia bagi syraikat kecil dan medium yang akan melonjak seterusnya menyokongindustri teknologi hijau.• Meningkatkan rangka undang-undang untuk mengawasi dan menyokongkeberkesanan industry nadir bumi tanpa berkompromi dalam hal keselamatan dankesihatan manusia dan alam sekitar. Penubuhan ‘AELB Independent MalaysianRegulatory Support Organisation’(TSO) adalah langkah permulaan yang sesuai.• Meningkatkan mutu pengurusan kawasan-kawasan perindustrian negara dari segiaspek alam sekitar, keselamatan, dan kesihatan. Selari dengan gerakan dunia dalampemuliharaan persekitaran yang merangkumi kawasan-kawasan industri, khususnyakompleks industry petrokimia, adalah dicadangkan satu kajian dijalankan bersamadengan Estet Perindustrian Gebeng (Gebeng Industrial Estate) di mana UniversitiMalaysia Pahang akan memainkan peranan yang utama dalam inisiatif ini.• Menjalankan program kesedaran awam dengan berterusan dan menyeluruh sertasenantiasa berhubung dengan komuniti tentang risiko dan peluang perniagaan baruyang berasaskan teknologi.Akademi Sains Malaysia dan Majlis Professor Negara sedia menghulurkan khidmat untukmembantu aspirasi teknologi hijau Malaysia dalam menghasilkan industri nadir bumi asli.61 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanLAMPIRAN 1Laporan IAEAKumpulan Kerja ASM/NPC telah mengkaji laporan ‘IAEA Report of the InternationalReview Mission on The Radiation Safety Aspects of a Proposed Rare earth ProcessingFacility (Lynas project)’, dan berasa kagum dengan analisis komprehensif dan lengkaptentang aspek alam sekitar, kesihatan dan keselamatan berkaitan dengan projek Lynas. Kamimenyokong sepenuhnya semua sebelas cadangan mereka:Syor Teknikal1. AELB akan menuntut Lynas supaya menyerahkan, sebelum bermulanya operasi,sebuah pelan langkah-langkah pengurusan sisa untuk jangka masa panjang, khususnyapengurusanpe pejal ‘water leach purification’ (WLP) setelah penutupan loji tersebut,bersama dengan kes keselamatan (safety case) menyokong perancangan tersebut yangmesti menangani isu-isu seperti:a) Penggunaan tanah di masa hadapan (setelah berunding dengan pemegangtaruh);b) Kriteria dos untuk perlindungan awam;c) Jangka masa untuk perlaksanaan;d) Fungsi keselamatan (pengawalan, pengasingan, perencatan);e) Metodologi untuk mengenal pasti dan pemilihan senario- ini mestilah termasuksenario di mana fasiliti penyimpanan sisa baki di tapak Lynas menjadi fasilitipembuangan sisa pejal WLP;f) Sebarang tindakan yang berpatutan untuk institusi kawalan aktif dan/atau pasif.Setelah kes keselamatan dbangunkan, penilaian impak radiologi (radiological impactassesment a.k.a RIA) untuk fasiliti secara keseluruhan haruslah dikemaskini sewajarnya.2. AELB mengkehendakki Lynas supaya menyerahkan, sebelum bermulanya operasi,sebuah pelan untuk menguruskan sisa daripada penutupan loji di penghujungmasanya. RIA dan pelan penyahtauliaan harus dikemaskini sewajarnya.3. AELB akan menuntut keputusan pengawasan pendedahan dan pengawasan alamsekitar supaya digunakan apabila loji tersebut memulakan operasi untuk mendapatkanpenilaian yang lebih dipercayai berkaitan dengan dos-dos untuk pekerja danmasyarakat awam, dan RIA dikemaskini sewajarnya. AELB juga akan menuntutlangkah pengurangan dos dilaksanakan berdasarkan prinsip antarabangsa berkaitanpengoptimuman perlindungan radiasi.4. AELB akan mengatur kriteria yang akan membenarkan sisa-sisa ‘flue gasdesulphurization’ (FGD) dan ‘neutralization underflow’ (NUF) untuk diisytiharkanbukan radioaktif untuk tujuan mengikut peraturan, supaya ianya boleh dikeluarkandaripada tapak, dan jika perlu dalam erti kata peraturan alam sekitar, dikawal sebagaisisa berkala.62 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke Hadapan5. AELB akan melaksanakan sebuah mekanisma untuk membiayai kos pengurusan sisauntuk jangka masa panjang termasuklah penyahtauliaan dan pemulihan. AELB akanmemastikan Lynas membuat peruntukan kewangan yang berpatutan. Peruntukankewangan tersebut akan dipantau secara kerap dan diuruskan dengan telus.6. Untuk mengawal selia projek Lynas, Kerajaan Malaysia hendaklah memastikanAELB mempunyai sumber manusia, kewangan dan sumber-sumber teknikal yangmencukupi, serta kompetensi dan bebas.7. AELB dan Kementerian yang berkaitan patut membuat satu program untuk sentiasadan secara tepat pada waktunya mengemaskini peraturan-peraturan sejajar denganpiawai antrabangsa yang terkini. Khususnya, peraturan yang penting terhadap aktivitiaktivitiNORM yang berkaitan dengan fasiliti pemprosesan nadir bumi yangdicadangkan harus dipertimbangkan dan dikemaskinikan.Syor Mengenai Komunikasi dengan Masyarakat Awam1. AELB harus menambah kefahaman, ketelusan dan kebolehlihatan akan tindakanpengawalseliaan di kaca mata masyrakat awam, khususnya tindakan-tindakan yangmelibatkan pemeriksaan dan penguatkuasaan fasiliti nadir bumi yang dicadangkan.2. AELB harus memperhebatkan aktiviti-aktiviti yang berkaitan dengan maklumatkepada awam dan penglibatan awam. Secara khusus, ia sepatutnya:a) Membuat dan menyediakan maklumat yang mudah difahami dan didapatai berkaitandengan keselamatan radiasi dan tentang berbagai langkah-langkah dalam perlesenandan proses pembuatan keputusan;b) Memberitahu dan melibatkan pihak-pihak yang berminat dan yang terlibat akankeperluan untuk pengawalseliaan fasiliti pemprosesan nadir bumi yang dicadangkandan program untuk mengkaji semula, pemeriksaan, dan perlaksanaan;c) Menyediakan secara rutin akan kesediaan kesemua maklumat yang berkaitan dengankeselamatan radiasi fasiliti pemprosesan nadir bumi yang dicadangkan (melainkanmaklumat komersial yang sulit dan sensitif) dan memastikan masyarakat awam tahuakan bagaimana untuk mendapatkan maklumat ini.3. Lynas sebagai pihak yang bertanggungjawab ke atas keselamatan fasiliti pemprosesannadir bumi yang dicadangkan, harus disyorkan untuk memperkasakan komunikasiantara pihak yang terlibat dan yang berminat untuk menunjukkan bagaimana ia akanmemastikan keselamatan dari segi radiologi kepada awam dan alam sekitar.Cadangan Tindakan SusulanBerdasarkan 10 syor di atas, Kerajaan Malaysia harus menyediakan pelan tindakan :a) Menunjukkan bagaimana cadangan yang disebut di atas ditangani;b) Menyediakan jadual masa yang sepadan untuk tindakan-tindakan;c) Bersedia akan kemungkinan satu tindakan susulan daripada organisasi yang diaturIAEA untuk memantau dan mengkaji semula dalam melaksanakan semua cadangantersebut, berkemungkinan dalam masa setahun atau dua, sejajar dengan misipemantauan IAEA yang lainnya.63 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanAkademi Sains MalaysiaLAMPIRAN 2Akademi Sains Malaysia (Academy of Sciences Malaysia a.k.a ASM) telah ditubuhkan dibawah Akta Akademi Sains Malaysia 1994 yang berkuatkuasa pada 1 Februari 2005. AhliahliAkademi Sains Malaysia adalah terdiri daripada saintis, jurutera, dan pakar teknologiyang berada di tahap yang tertinggi di dalam bidang masing-masing. Sehingga kini, ASMtelah mempunyai 202 orang ahli, 17 daripadanya adalah Ahli Felo. Enam Ahli Kehormat jugatermasuk didalam keahlian Akademi ini.Visi ASM adalah “untuk menjadi pemimpin pemikiran saintifik dalam memajukan sainsagar Malaysia menjadi penyumbang kepada sains”Misi ASM adalah “untuk mengejar, menggalakkan, dan meningkatkan kecemerlangan didalam bidang-bidang sains, kejuruteraan dan teknologi untuk pembangunan negara danfaedah manusia sejagat”.Program-program ASM adalah didorong oleh teras berkembar “Sains dan Pembangunan”(penggunaan sains untuk pembangunan, penghasilan kekayaan dan kesejahteraanmasyarakat) dan “Pembangunan untuk Sains” memacu STI untuk pengetahuan am,penemuan baru dan mencipta peluang baru bernilai tambah untuk pembangunan masahadapan.Nilai-nilai yang dimilikki bersama adalah:• Kepimpinan dalam Kemajuan Sains• Pendapat yang bebas• Kredibiliti dalam Nasihat• Respons yang tepat pada masanya tentang isu yang berkaitan dengan KepentinganNegara• Kecemerlangan dalam sains dan• Mendekati masyarakat awam64 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanMajlis Profesor Negara (MPN)LAMPIRAN 3Majlis Profesor Negara (MPN) telah ditubuhkan pada 1 April 2010 dengan keahlianpermulaan seramai 1,426 profesor dari universiti awam dan urus setia tetapnya berada diKementerian Pengajian Tinggi. MPN bertanggungjawab dalam menyumbang idea, mengaturstrategi dan menganjurkan pelan untuk kebaikan negara dan rakyat berdasarkan pengalamandan pengetahuan. Setiap ahli MPN ialah “Pemikir Negara”. Peranan ahli majlis ialah;• Untuk menyumbang kepakaran akademik dan input profesional dalam pelbagaibidang, untuk kegunaan penyokongan awam khususnya menguatkan penggubalanasas dasar negara dan pelaksanaan pelan yang telah dirancang.• Untuk menyumbang perkhidmatan nasihat dan pemikiran baru untuk menaikkan dayasaing dalam pelbagai bidang di dalam mahupun di luar negara.• Untuk menjadi pemegang amanah kecemerlangan akademik dan integriti profesionalprofesor di negara ini.• Untuk menyediakan peluang-peluang kepada profesor-profesor untuk menyumbangkepakaran mereka sebagai membalas jasa terhadap prasarana, pertolongan dansokongan yang telah mereka perolehi sebelum ini.Secara automatik, kesemua profesor adalah ahli Majlis Profesor Negara dan mereka diberikebebasan untuk memilih kelompok /kluster pilihan mereka. Terdapat 14 kluster/kelompokdan setiap profesor boleh memilih lebih daripada satu dari senarai berikut;• Sumber Asli dan Alam Sekitar• Ekonomi dan Kewangan• Pengurusan, Undang-undang dan Pentadbiran Awam• Informasi dan Teknologi Komunikasi• Industri dan Inovasi• Kejuruteraan dan Teknologi• Sains dan Matematik• Pembangunan Sosial• Pendidikan dan Pembangunan Sumber Manusia• Perubatan dan Sains Kesihatan• Politik, Keselamatan dan Hal Ehwal Antarabangsa• Farmasi dan Sains Bersekutu• Sejarah, Warisan dan Sosio-budaya• Pertanian dan Makanan65 |

Industri Nadir Bumi: Memajukan Ekonomi Hijau Malaysia ke HadapanAhli Kumpulan Kerja dan Penulis LaporanLAMPIRAN 4(i)Academician Dato’ Ir. Lee Yee Cheong F.A.Sc. (Pengerusi, International ScienceTechnology and Innovation Centre for South-South Cooperation under the auspices ofUNESCO (ISTIC), Kuala Lumpur; Ahli, Majlis Kebangsaan Sains dan Penyelidikan,Malaysia, Felo Kanan ASM, Jurucakap Utama)(ii)Academician Datuk Ir. Ahmad Zaidee Laidin F.A.Sc. (Naib Presiden, Akademi SainsMalaysia, Felo Kanan ASM)(iii)Dr. Ahmad Ibrahim F.A.Sc. (Ketua Pegawai Esekutif, Felo, Akademi Sains Malaysia,ASM)(iv)(v)(vi)Dato’ Amdan Mat DinProf. Ir. Dr. Lee Sze Wei (Ahli dan Ahli Lembaga, Institut Kejuruteraan Malaysia(IEM)Encik P. Loganathan (Ahli Geologi, Naib Presiden, Institut Geologi Malaysia (IGM),Ahli, Persatuan Geologi Malaysia (GSM), Staf ASM)Laporan ini hasil usaha ramai penyumbang selain dari mereka yang tersenarai di atasdaripada Akademi Sains Malaysia dan Majlis Profesor Negara.Laporan ini diterjemahkan daripada Bahasa Inggeris ke Bahasa Malaysia oleh Prof. Dr.Badhrulhisham bin Abdul Aziz, Universiti Malaysia Pahang.66 |