3 - Lea-Artibai Amankomunazgoa

gIZARTE ZERBITZUAK

AurkezpenaBizi-bizi0304Ekinez biziOroimenari klik06Arreta lantzenArreta handitzeko ariketakBorondatez07Nagusien parte-hartzea gizarteanZaintzaileak zaintzen08Laguntza eskatzen[3. Aldizkaria - 2009 abendua]Danon arteanEskolan dementzia ezagutzenAgenda1012LEA-ARTIBAI AMANKOMUNAZGOAGIZARTE ZERBITZUAKXemein Etorbidea 1348270 Markina-XemeinTel.: 94 616 85 58Emaila: ongizate@lea-artibai.orgEkintza honek Foru Aldundiarendiru laguntza jaso duBIZKAIKO FORU ALDUNDIAGizarte Ekintza eta Kultura SailaJUBILATU ELKARTEAKLEKEITIOKO UDALEKO Gizarte dinamizatzaileaBIZITZEN FUNDAZIOA11 BARRI

AURKEZPENAUmoreak giza harremanak errazten ditu, tentsioak arintzen laguntzen du, hobeto sentiarazten gaitu. Indarrezeta energia positiboz betetzen gaitu. Barrea estresari aurrea hartzeko eta arazoak zein kezkak konpontzekoerarik onena da, defentsak handitzen ditu, odol-fluxua handitzen du eta arnasa gehiago eta hobeto hartzeaeragiten digu.Azken 30 urteotan asko aurreratu da barrea terapia gisa erabiltzeko orduan. Norman Cousin (AEB) izan zen 70.hamarkadan bere buruarekin esperimentatu zuena barreterapiaren bitartez erreuma-artritisaren minak gainditzeko.Ohera joan aurretik barrea eragiten zion pelikula bat ikusiz gero lo minik gabe egin zezakeela baieztatu zuen. Barreabere lasaigarri nagusi bihurtu zen. Bere bizipenetik abiatuz, barreterapiaren teknika erabiltzen hasi ziren AEBetako,Suitzako,Alemaniako eta Frantziako zenbait ospitaletan.Barreterapiaren oinarri nagusia barrea bizitzaren alde osasungarri gisa sustatzean datza, ariketa eta talde-jolasenbitartez.Gorputz adierazgarritasuna, jolasa, dantza, arnasketa ariketak, masajeak, era naturalean barre egiteko teknikak eta abarerabiltzen dira.Hainbeste direnez barrearen abantailak, hainbat erakundek barrea hartu du lan egiteko eratzat eta terapia gisa erabiltzendute arazo fisiko zein psikologikoak gainditzeko.Gorputzean dituen eraginak hainbat dira, guztiak positiboak eta gomendagarriak.- Barre algara bakoitzarekin 400 gihar inguru erabiltzen da, barrearekin baino landu ezin diren urdaileko batzuk barne.Sistema linfatikoa ere berraktibatzen du.- Bizkar hezurra luzatu egiten da.- Begiak lubrifikatu eta garbitzen dira.Algarak bibrazioak eragiten ditu buruan, eta sudurra zein belarria garbitu. Gainera,barnea estimulatzen da, eta toxinak kendu, mugitzean diafragmak digestioa erraztu eta gai toxikoak gutxitzen laguntzenduen barne-masajea sortzen duelako.- Birikiek 12 litro aire mugitzen dute ohiko 6 litroen ordez. Hartara, arnasa hobetzen da, eta oxigenazioa handitu.- Barre egitean endorfinak askatzen dira, burmuinaren lasaigarri naturalak. 5 edo 6 minutuz jarraian barre egiteak analgesikobaten funtzioa betetzen du.- Aurpegiko giharrak luzatu eta estimulatzean, eragin bizigarria sortzen da, zimurren aurkakoa.- Diafragmaren espasmoek sortzen duten barne-masajeak birikiak eta bihotza ere hartzen ditu, eta indartu egiten ditu.- Barre algarek norberaren burua nekatzen dute, eta loa erraztu.- Hipertentsioa gutxitu egiten da, arterien gihar lisoak erlaxatu egiten direlako. Hartara, presioa arintzen da.- Estresa desagertu egiten da, bizi-tonua igotzen duten endorfina eta adrenalina sortzen delako.- Depresioa arindu egiten du, irekiago, hartzaileago jartzen gaituelako, eta gauzen alde ona ikustarazi.- Barrearen bitartez, emozioak eta sentimenduak kanporatzen dira.Barrearen gizarte arloko ezaugarriak azpimarratu behar dira, bere izaera kutsakorra, gizarte ikuspegitik deserosoakdiren egoerak erraztea eta umorearen gaitasun komunikatiboa, garrantzia terapeutikoa baitute gizarte arloko disfuntzioenaurrean.Pertsonok barre egiteko gaitasuna galtzen dugunean, gehiago estresatzen gara, eta ez dakigu pilatua dugun energianegatibo guztia zelan atera.Bizitzeko barre egin behar da.3

BIZI-BIZIerreportajea ZER DA FUNTSEAN ONDO-IZATE PSIKOLOGIKOA?Esan geinke hasteko ondoizatepsikologikoak norberarenburua era positiboan ikustea dakarrela.Hau funtsezkoa da buru-osasunona izateko.Bigarrenez, inguruaren baloraziopositiboa be badakar. Ez dadudarik, pertsona batzuk bestebatzuk baino inguru eta egoerahobea dabe, baina era positiboanbaloratzea be ondo-izatean eragitendauan gauza da.Edukitzen doguzan egoeragatxak eta arazoak era egokianbideratzea ondo-izaterako giltzetakobat izan leike.Ondo-izate psikologiko hortazgabizenean, emozioek garrantzihandia daukie.4 aldizkariaZER DIRA EMOZIOAK?Emozioak barruko bizipenakdira, geure organismoaren bizipenfisiologikoak. Eta horrek zer esangura dau? Ba, esaterako, egoerahonetan bat-batean tigre bat badator,ez da dudarik, geure bihotzarentaupadak arinduko dirana, etaziurren be, korrika hasiko gara,tigrea lez. Horrek esan gura daugeure emozioak alde fisiologikobat badaukala (bihotzaren taupadakarindu, tentsioa sortu) eta aldemotorea be badauka: korrika hasikogara edo guztiz geldi geratukogara. Horrek esan gura izangoleuke emozioak barruko bizipenakdirala, alde fisiologiko eta motoregarrantzitsudunak.Baina, gainera, emozioak egoerazehatzen aurreko erantzunakdira. Dana dala, esan geinkeestres egoeren aurreko erantzunaizanda be, argi dagoela pertsonaezberdinek era ezberdinean jokatukodabela egoera honeen aurrean.ZELANGO EGOERAK GERTA-TZEN DIRA BIZITZAN?Bizitzan izaten dogun lehenengoaldaketetako bat urteak betetzeada. Urteak betetzeak ez dauerantzun ez positiborik ez negatiboriksortzen. Umeak ginala zoragarriazan, opari ederrak hartzengenduzalako. Orain, ostera, pentsatzendogu ez dala lar atsegina;dana dala, beste pertsona batzukgustura, zoriontasunez eta pozezbizi dabe. Halandabe, urteak betetzeakemozioren bat sortzen deusku.Bigarrenez, bada pertsonanagusientzako oso garrantzitsuadan gertaera: erretiroa. Batez be,aurretiaz erretiratzen diranean.Erretiroa sentimendu batzuekinitxaroten dogu. Batzuentzat ilusiohandiagoz, hauxe esaten dabelako:beno, bizitza ezberdina eginahal izango dot, gustuko dodazangauzak egiteari ekin ahal izangodeutsat! Halan eta guzti be, bestepertsona batzuk triste edo umoretxarrez sentitu leikez egiten dabenlan hori gustukoa dabelako etagura leukielako lan horretan segitzea.ZEREN ARABERAKOA DAGEURE ONDO-IZATEA?Geure ondo-izatea ez da urteenaraberakoa. Hamaika ikerketekutzi dabe agerian adin guztietakopertsonak proportzio berean sentitzendirala oso, nahiko, zer edo zeredo bapez zoriontsu. Eta ez danorbera zahartzarora heltzendanean, 60, 65 edo 70 urte betetzendauazanean, zoriontasungitxiago edo tristezia sentitzendauala. Nahiko egonkorra da haubizitzan, hau da, atara dagigunburutik ondo-izatea eta adina bateradoazela.

Ondo sentitzeko baldintzak ezberdinak dira: osasuna,pertsonak funtzioak betetzeko ahalmena mantentzea,aktibo jarraitzea eta bere eguneroko bizimoduamantentzea, pentsioa, diru-errenta, gizarte harremanak,familiartekoekin eta lagunekin harremanakizatea.Gauzak egitea ondo-izaterako iturri eta baldintzada. Geure ondo-izatea kontrolatu ahal dogu, etahau, zati batean, geure esku dogu. Zer da EKINTZA?Pertsona batek bere beharrak asetuteko egiten dauanguztia da, hau da, jatea, janztea, beste batzuekinharremanak izatea, eta abar, oinarrizko behar horreekguztiak. Baina ondo pasatzeko eta denbora emotekoegiten doguzan gauza horreek guztiak be badira, esaterako,zinemara joatea, ibiltzea edo ariketak egitea.EKINTZEK FUNTZIO EZBERDINAK BETETZENDABEZ:- Norbera eraginkorra dan sentimendua sortzendabe.- Egiten doguzan gauzetako asko besteengatikegiten doguz, «besteek be behar nabe» eta holan,neure ekinbideak on egiten deutsie.- Gozatzeko eta denbora emoteko balio dabe.Baina jarrera negatiboak ekintzarik ez egitea, ekintzafalta dakar. Dana dala, badagoz jarrera negatibohorreetarako antidotoak:«Gatxa da, Nik ja ezin dot!»: hartu patxadaz ba,apurka egin.«Ez dot gogorik!»: Ekin ba, horixe baino ez. Halaneta guzti gogo barik segitzen badozu, ezer ez egiteagurago dozun erabaki beharko dozu.«Ondo nago nagoen moduan! Gustuko dodana,egin egiten dot!»: Izan argi, zenbat eta gauza interesgarrigehiago izan, zenbat eta gustuko gauza gehiagoizan, hobe zeuretzat eta besteentzat, horrek tristeziarieta depresioari aurre egiten lagunduko dau.«Eta honek zertarako balio dau?»: Aberasteko,beste batzuk be aberasteko, funtzio eta esanguraezberdinak badaukaz.«Ez daukat ziur gustatuko jatan!»: Egin froga ba.«Nire denboretan ez gendun holangorik egiten!»:Zer galduko dozu froga eginez?aldizkaria 5

Oroimenari KLIKUrteak aurrera joan ahala, pertsonakbizipenak eta ezagutzak pilatuz doaz,baina burmuinaren zahartze prozesuakneurona galera dakar, eta funtzio kognitiboen geldotzeorokorra sortzen da. Informazioa prozesatzekoahalmena eta abiadura galtzen dira.Erantzuteko gaitasuna eta pentsamenduak geldoagoakdira.ZER DA ARRETA?Arreta une bakoitzean egin gura doguna aurreraatarateko kontzentratua ibilteko gaitasuna da.Arretari esker hauxe egin ahal dogu:- Hartzen doguzan estimuluen aurrean denboraegokian erantzun (esaterako, kotxea garaiz geratusemaforo gorri baten aurrean).- Kontzentrazioa mantendu eta ez despistatugarrantzi bako estimuluekin (esaterako, ingurukozaratagaz kontzentrazioa galdu barik irakurri ahalizatea).- Kontzentrazioa mantentzea egiten gabiltzaneannahiz eta denboran luzatu (esaterako, pelikulabaten haria segi hasieratik amaierara arte).- Gauza batzuk batera izatea buruan eta era egokiankonpontzea (esaterako, mahaia jartzen dan bitarteanjatekoak egin).ARRETA HOBETZEKO AHOLKUAK- Ahal bada, kontzentrazioa eskatzen daben ekintzakez egin arreta galarazten deutsuen lekuetan (irakurtzea,elkarrizketak, kontuak egitea eta abar.)- Ahalegindu zaitez erlaxatuta egoten kontzentratugura dozunean. Urduri egoteak gatxago egiten dau kontzentratzea.- Ahal dala, behar beste ordu lo egin. Atseden onabehar da egunez adi ibiltzeko. Insomnio badozu, egizuberba zeure medikuagaz.- Eguneroko eginbeharretarako ohiturak sortu.Ohiturek lan barriek baino arreta ahalegin txikiagoabehar dabe.- Arreta ahalegin txikiagoa behar da gauzak banakaegiteko gauza bat baino gehiago batera egiteko baino.- Kontuan izan nekeak kontzentrazioa txikitu egitendauala. Hori gertatu ezkero, egiten zabiltzana utzi etaatseden hartu. Hobe da gauzak zati laburretan bainaondo egitea.- Atentzio jokoak egin: denbora-pasak (esaterako, errakuntzenjolasa), mahai-jokoak, solitarioak kartekin, ordenagailujolasak, eta abar.- Eskulanak egin: laboreak, maketak, margoak, eta abar.- Irakurtzeko ohitura mantentzeko ahalegina egin.Praktikatu dagigun!7 errakuntzak bilatu.6 aldizkaria

albisteaAntza, hainbat ikerketak frogatzen dau pertsonanagusien aisia era egokian erabiltzeakbeste faktore batzuk (osasuna, dirua, heziketa,egindako lanak eta abar) baino eragin handiagoadaukala bizitzagaz daben satisfakziomailan (Meléndez, 1991).Beste ikerketabatzuk ikusita,emoten dauhartu-emon handia dagoelaborondatezko lanak egin etabizitza-satisfakzioa izatearenartean.Pertsona nagusiak boluntariomoduan hasteak abantailahandiak dakarz sektoreguztientzako: erakundeak,gizartea eta pertsona nagusiak.- Gizarte abantailak, biztanleriapertsona nagusiengarrantziaz jabetutea dakarrelako,euren gizarte-paperaeta irudia hobetuz eta eraberean elkartasunaren etaboluntarioa izatearen baloreakzabalduz.- Erakundeentzakoabantailak, bizipen eta dedikaziohandiko boluntariokopurua handitzean, interbentziorakoprograma gehiagoeta hobeak egitea posibleeginez.-Boluntarioentzakoabantailak, belaunaldienarteko trukaketa errazteaneta ibilbide luzeko boluntarioekinharremanetan egotean.- Boluntario nagusientzakoeurentzako abantailak,gizatasun izaera etagizarte interesa daben lanboluntarioetan parte hartzean,sarritan pertsona honeengansortzen diran inaktibitateeta baliagarritasun txi-BORONdateZkiaren ideiak apurtuz. Holan, baliagarriago eta inguruanintegratuago senti daitezen lortzen da, gizartebazterketarako eta galera fisiologikorako arriskueiaurrea hartuz.Bizipenek erakusten dabe pertsona nagusienezaugarri berezietaz aberastu ahal diran hainbat ekintzabadala, beste adin batzuetako boluntarioekin lortukoez leitekezan emaitzak lortuz, eta holan era honetakoekintzetan hartu leike parte:- Kolektibo gazteei euren bizipenak irakastea:Holan pertsona nagusien ezagutzak eta ahalmenakjartzen dira umeen eta gazteen kolektiboen zerbitzuan.- Beste pertsona nagusi batzuen kaptazioa:Pertsona nagusien kaptazio kanpainetan parte hartuz,eurei be segitzeko moduko eredua emongo deutsie,errazago eginez boluntario moduan hartutako konpromisoa.- Ekintzak pertsona nagusien zentroetan: zentrootanhangoen parte-hartzea bultzatuz kolektibo haudinamizatuko daben ekintzetan, elkartasuna zabalduz.- Egitasmoak kolektibo bereko pertsonekin:Boluntarioen alkarlanaren bitartez etxerako laguntzatxikien sarea antolatu, auzo bereko pertsona nagusienarteko alkartruke moduan, etxez etxeko laguntza, etaabar.- Ordezko aitite-amamak: Aitite-amama eta lobenarteko harremana dan pertsona nagusien berezkohartu-emonetarako espazioa berreskuratu, eurengurasoak etxetik kanpoko lanetan daukiezan etabakarrik egon behar diran umeak jagonez.- Pertsona nagusientzako informazio eta arretabulegoak: Auzo edo gune zehatz bateko pertsonanagusien kolektiboari arreta emotea, interesgarri izanleiken edozein gairen gainean informazioa emonezeta eskuragarri diran baliabideak eta euren inguruandaukiezan pertsonentzako zerbitzuen eskaintza interesgarriaklortzea erraztuz.aldizkaria 7

ZAINTZAILEAK zaintzenerreportajea “Zaintzaile moduan emondako lehenengo hilabete edo urteetan,hainbat arrazoi dala eta, zeure familiartekoa zeuk bakarrikzaintzeko ahalegina egin ahal dozu, inongo laguntza barik.Arrazoiak asko izan leikez: Zeu gai sentitzea eta dana egin gura izatea,edo laguntza eskatzeko norengana jo ahal dozun ez jakitea, edo eskuragarridan laguntza ez ezagutzea. ”Sarritan mendekotasuna dauan pertsonak guragoizango dau zeuk eta ez beste inork zaintzea. Bainagarrantzitsua da biok –zaintzailea eta familiartekoasaiatzeaahalik eta arinen konturatzen estresa etalotutako zama hobe eroaten dirala partekatuak badira.Laguntzarako eskaintzak hartu gura ez izateak,praktikoak edo emozionalak izanda be, fisikoa zeinemozionala, neke fisiko edo emozionalak jota amaitzekoarriskua handitu egiten dau. Erraza da zaintzailepapera betez isolatua geratzea be, eta horrekdepresioa eta arazoa dauan familiartekoa ganorazeta behar dan moduan zaintzeko ezintasuna ekarrileikez.Laguntza topatzea prozesu luzea eta etsigarriaizan leike. Zeu bazara zaintzaile nagusia, lar nekatuaeta estresatua sentitu zeinke zuk zeuk egiteko.Kasu honetan, beharrezkoa da familiako baten edolagun baten laguntza, eskuragarri diran zerbitzuakedo laguntzak topatzeko.Baliagarria izan leike familiartekoen batzar batantolatzea egoera barriak –mendekotasuna dauanpertsona jagon beharrak– dakarrena eztabaidatzeko,zaintze lanak familian banatzeko aukera eztabaidatzekoedo zaintzaile nagusiei emon beharrekolaguntza egokia antolatzeko. Beharbada, ordubetekolaguntza eskatu ahal izango deutsazu familiabarruan aukeratutako batzuei.8 aldizkariaFamilia askok kanpoan bilatzen dabe euren zaintzailelanetarako informazioa edo laguntza. Hori ezda porrotaren adibide bat. Beharrezkoa da osasuneta ondo-izate maila ona lortzen saiatzea beti, baimendekotasuna dauan pertsonarentzat zein berezaintzaile nagusiarentzat.A- ZAINTZAILEAREN GAINEKO ERAGINAOndorio praktikoakZerbitzu, eguneko zentro edo etxez etxekolaguntza forma daukien laguntza sistema barik,zaintzaile nagusi bat oso arin nekatu leike fisikoki,gaixotasunak aurrera egiten badau. Zaintzaileakhainbat arazo fisiko izan leikez zaintze ardurekzuzenean eraginda. Horren adibide izan leikez lepokominak edo zamako eta giharretako tentsioa.Fisikoki era larrian gaixotzen dan zaintzaile batekbadau era iraunkorrean bere zaintzaile lanari ekitekogai ez izateko arriskua. Zaintzailearen lan-zamaastunegia izan baino arinago, gaixoa egoitzabatean edota eguneko zentru batean sartzeaaukera posible bat izan leike.Egoera hau ekidin egin behar da, ahal dala.Ondorio emozionalakLaguntza sistema barik, izan gizarte mailakoakedo formalak, zaintzaileek isolatzeko arrisku handiadaukie, eta, horren ondorioz, estresari lotutako erre-

akzio larriak izateko, esaterako, antsietatea, inpotentziaeta depresioa. Emozionalki nekatuta dagoen zaintzaileakemozio arloko eragin kaltegarriak hartzen dauz.Ondorioz, zaintza egoki baterako beharrezkoak diranenpatia eta baliabide psikologikoak galduko dauz.Familiarengandik eta lagunengandik laguntza praktikoaedo emozionala galdu izanak denbora luzez iraunahal dauan sumina sortu leike.Gizarte mailakoondorioakLaguntza edo gizartekontaktu barik, balitekezaintzaile isolatu batekkanpo-bizitza gitxi izatea.Zenbat eta luzeagoa izanegoera hori, gatxagoa izanleike zaintzailearentzatbere bizitza propioan zentratutakoekintza alternatiboakgaratzea. Behin zaintzailearenlana amaituta,arazo handiak izan leikezbere bizitzari berrekiteko.egon leike bere zaintzaile nagusiaren balizko egonkortasunemozionalaren galeraren aurrean, bere familiartekoarenegoera emozionalaren errudun sentitu leike eta barnekoibihurtu edo ezegonkor sentitu.Gizarte mailako ondorioakMendekotasuna dauan pertsonak bere familiartekoakbaino ez dauanean jagoten, beste pertsona batzuenlaguntzak eta bultzadak emoten daben aukera galduleike. Bere adin edo sexu bereko pertsonen laguntasunaB- MENDEKOTASUNA DAUAN PERTSONARENGAINEKO ERAGINAOndorio praktikoakZaintzaile nekatu bat, laguntzarik bakoa, arin geratukoda zaintzaile lana aurrera atarateko indar nahikoabarik. Zaintzaileak nekatu egiten dira ematen dabenlaguntzaren kantitatearen eta kalitatearen arabera. Epeluzera, baleike zaintzaileak aparteko laguntzarik ez baldinbadau jasotzen, gaixoa epe luzeko egoitza bateansartu behar izatea.Ondorio emozionalakGero eta nekatuago eta estresatuago dabilen zaintzailebat ez da izango, hala gura baleu be, bere familiartekoarizaintze sentsibleak eta enpatikoak emoteko gaiizango. Mendekotasuna dauan pertsona nahasiagogaldu leike. Eguneko zentroen edo etxez etxekolaguntzetako langileen abantaila teraupetikoak be ezdauz hartuko. Horrek guztiak zaintzaile nagusiaren gainekomendekotasuna handitzea ekarri leike, estimulaziopositiboaren galera eta eragindako pertsona bere baitanixteko aukera handitzea.Laguntza eskatzea, emozionala edo praktikoa izandabe, familiari, lagunei edo formalago, zerbitzu emoleei, ezda norberaren porrot moduan hartu behar. Alderantziz,aurrerapauso positibotzat hartu behar da, burua galduadauan pertsonak hartuko dauazan zainketen kalitateahanditu eta hobetzeko potentziala daualako, zaintzailearentzatberarentzat be horri lotutako eragin positiboakekarrita, gainera.aldizkaria 9

DANON arteanerreportajea Populazioaren zahartzaroaren fenomenoak apurka-apurka aurre egin beharrekohainbat erronka ekarri ditu. Zahartzaroaren inguruan gaztetxoenek aurreritziakdituztela edo informazio falta dagoela ikusita, proiektu berri bat ateratzeaerabaki da: Eskolan Dementzia Ezagutzen, Eusko Jaurlaritzaren eta Lea-Artibaiko Amankomunazgoaren laguntzarekin. Iazko Belaunaldien ArtekoProiektuaren arrakasta ikusita, eskolen, ikasleen eta pertsona nagusien artekoloturak sendotu nahi dira.Zergatik? Alzheimer gaixotasunakfamiliako kideguztiak gaixotzen ditu,gaztetxoenak baita ere. Pertsonanagusi batentzat oso gogorra izatenda maite dugun pertsonahorrek dementziaren fase guztiaknola pasatzen dituen ikustea.Egoera hori oraindik mingarriagoaizan daiteke txikientzako, aitonaamonakgauza arraroak zergatikegiten dituen ez dutelako ulertzenedo egunen baten aitona-amonekeuren iloba ez dutelako ezagutzen.Gurasoak oso lagungarri izan daitezke,maitakor egonez edo sentimenduakpositiboak erakutsiaz.Hezkuntza formalak, eskolaneskaintzen denak, hezkuntza informalareneta ez formalaren artekolotura behar du, gazteen beharhezitzaileak bete ditzan.Hori guztia dela eta, eskoletanbadaukagu zer egin gazteekdementzien inguruko baliabide etaezagutzak jaso ditzaten. Ez daarraroa etxeetan gazteek horrelakogalderak egitea: amama burutik-jotaal dago? Nire errua al da?Ez nau maite? Ni ere gaixotukonaiz? Eskoletan, galdera hauenerantzun zuzena ematea eta ikasleekgaixotasunaren inguruko ezagutzakjasotzea da sentsibilizazioprogramahonen helburu nagusia.Nola?Azaroan eta abenduan egingodira saioak Lea-Artibaiko 5 ikastetxetan.Lehen Hezkuntzako 6. mailakoikasleak parte hartuko dute,115 neska-mutil inguru. Guztira 4saio izango dira, eta ludikotasunaazpimarratu nahi da. Lehenengosaioan, ikasleek gaixotasunarenzergatiak eta sintomak agertzendiren dokumental laburrak ikusikodituzte, ondoren euren arteko eztabaidaksortzea nahi da. Bigarrensaioan, ikasleek burmuinak gaixotasuneandaukan eragina ezagutzekojoko eta dinamika batzukegingo dituzte. Hirugarrenean, taldekakontu batzuk irakurri etahauen inguruan erreflexionatu etaeztabaidatuko dute. Azken saioan,zaintzaile baten esperientziakentzungo dituzte, gaixotasunaketxean sortzen duen desegonkortasunaulertzeko. Hirugarren adineanaditua den psikologo batek bideratukoditu saioak, dinamikak etaeztabaidak. Ikasleen galdera etaduda guztiak argitzen saiatuko da,dituzten aurreritzi, mito eta pentsaerafaltsuak desagertarazi nahian.10 aldizkaria

ALZHEIMER GAIXOTASUNA; GOGOAREN LAPURRAZahartzaroa ez da beldurtzekoa gaur egun. Garatutako herrialde gehienetan zahartzaro luze, aktibo etabizi-kalitatedun batez gozatu dezakegu. Hala ere, badaude hainbat gaixotasun, ordura arte osasuntsu daudengizon eta emakumeak mehatxatzen dituztenak, 65 urtetik gorako pertsonak gehitzen doazen heinean.Bereziki,dementzia.Dementzia ohikoena Alzheimer gaixotasuna da. Espainiako estatuan 400.000 pertsonek pairatzen dute.Gaixotasun neurodegeneratiboa da, hau da, gogoaren goimailako funtzioak (memoria, lengoaia, kalkulua,praxiak eta abar) desegiten ditu, eta norbere nortasuna eta duintasuna lapurtu.Alzheimer gaixotasunak pertsonaia famatuen gogo asko suntsitu ditu: Maurice Rabbel musikaria, RitaHayworth antzezlaria, Frank Sinatra abeslaria eta abar.Pertsona nagusiak kaltetzen ditu batez ere Alzheimer gaixotasunak. 50 urteko kasu batzuk aurkitu daitezkeenarren, eragina asko handitzen da 60tik 90 urtera artekoen artean.Ebaluaketa zehatz batek diagnostiko zuzen batera eramango gaitu. Horrek berebiziko garrantzia dauka,terapia gaixotasunaren lehen etapan hasteko aukera emango baitu. Hartara, goi-mailako funtzioen suntsitzeaatzeratuko da eta dependentziazko aroa berandutu.Sendagaia bilatzeko entseguak eta frogak egiten jarraitzen dute buru-belarri ikerlariek. Prebentzio mailangauzak egin daitezke: dieta osasungarria jarraitu, gorputza eta burua aktibo mantendu, jarrera positiboaz bizieta abar.Etorkizuneko aurreikuspenak betetzen badira, Alzheimer gaixo kopurua mundu guztian hasiko da moduharrigarrian. Zenbait jakintsuren arabera, 2025 urtean Espainiako estatuan gaixo kopurua bikoiztu daiteke,hau da, 800.000 gaixo egon daitezke.Arrazoi hauek direla eta, XXI. Mendeko izurria bezala ezagutzen da Alzheimer Gaixotasuna.aldizkaria 11

PERTSONA NAGUSIEKIN /JUBILATUEKIN PROIEKTUAKHITZALDIAK[IRAILEAN, URRIAN ETA AZAROAN EGINDA ]AMOROTO, BERRIATUA, ETXEBARRIA,GIZABURUAGA, ISPASTER[ABENDUAN EGITEKO]MENDEXA‘Pentsamendu positiboa’ [ABENDUAREN 10ean,17:00etan]ZIORTZA-BOLIBAR‘Gustura zahartzea’ [ABENDUAREN 17an,17:00etan]Landu diren eta landuko diren gaiak hauek dira:‘Pentsamendu positiboa’‘Loa osasuna da’‘Besteentzako lagungarria naiz’‘Gustura zahartzea’‘Zahartzen ikasi’Proiektu hau guztia jubilatuen elkarteekin elkarlanean egiten da.Burua martxan[2010.URTEKO URTARRILEAN EGITEKO]Zehaztu gabe dauden beste bi udalerrietan egiteko.[DATAK ZEHAZTU GABE]Gorputza martxanMENDEXA[ AZAROAREN 30ean; ABENDUAREN 2,9,14,16,21 eta 23an;eta URTARRILAREN 11,13,18,20 eta 25ean. 17:00etatik18:00etara udaletxeko goiko aretoan ]Sormen Tailerrak BARRETERAPIA (RISOTE-RAPIA)ISPASTER [ AZAROAREN 23, 25 eta 30ean; ABENDUA-REN 2an; URTARRILAREN 13 eta 20an. 17:00etatik18:00etara Jubilatuen Elkartean ][2010. URTEKO URTARRILEAN EGITEKO]BERRIATUA[ URTARRILEAN 11,14,18,21,25 eta 28an.17:00etatik 18:00etara Jubilatuen Elkartean ]DEMENTZIARI BURUZKO SENTSIBILIZA-ZIO PROGRAMAEskolan DEMENTZIA EZAGUTZEN:Lea-Artibai Amankomunazgoko ikaszentroetanBekobentako eskola (Markina-Xemein), Lekeitioko eskola publikoaeta RM Azkue Ikastola (Lekeitio), Ondarroako eskola publikoaeta Txomin Agirre ikastola (Ondarroa).PERTSONA MENPEKOENZAINTZAILEEKIN PROIEKTUAKMintegi espezifikoak ZAINTZAILEENTZATUrrian eta azaroan egina.ETXEBARRIAGaia: ETXEAREN EGOKITZAPENAK ETA LAGUNTZA TEKNIKOAK[ URRIAREN 15, 22, 29 eta AZAROAREN 5ean. 18:30etik 20:00etaraEtxebarriko udaletxean. ]GIZABURUAGAGaia: MOBILIZAZIOAK[ URRIAREN 22 eta 29an ETA AZAROAREN 5 ETA 12an. 18:30etik20:00etara Txokoan ]Urtarrilean egiteko datak zehaztu gabe.AMOROTOGaia: NORBERE BURUAREN ZAINTZAISPASTERGaia: PORTAERA ARAZOEN BIDERATZEALekeitioko laguntza psikologiko taldea[URRIAREN 20 eta 27an. AZAROAREN 3, 10, 17 eta 24an. ABENDUAREN 1eta 2an 16:30etik 18:00etara Kultur Etxean, Lea Batzartze-gelan.]Menpekotasuna duten gaixoen senideentzakoONDARROAko LAGUNTZA PSIKOLOGIKO TALDEA[AZAROAREN 11 eta 25ean. ABENDUAREN 9 eta 23an. 19:00etatik21:00etara Ondarroako Kultur Etxean, Hitzaldi aretoan.]* Nahiz eta Ondarroan egin Lea-Artibaiko herrialde ezberdinetako zaintzaileei zabaldua dago.BAKARKAko esku-hartze psikologikoaZAINTZAILEENTZATNon egin: Lea – Artibaiko Amankomunazgoko herrietan, etxez etxe menpekotasunaduten pertsonen zaintzaileekin. Astero 50 minutuko 16 saio ematen dira.Interesatuta egonez gero, deitu telefono hauetara: 94 6232744 / 649276957Prestakuntza ikastaroak ZAINTZAILEENTZATMENDEXA9 saiotan psikologoak, abokatuak, gizarte langileak eta erizainak emango dituzteastean behin (eguenetan) hitzaldiak.[AZAROAREN 26an eta ABENDUAREN 3 eta 17an. URTARRILAREN 14,21,eta 28an. OTSAILAREN 4 eta 11n. 17:00etatik 18:30era JubilatuenElkartea.]ZIORTZA-BOLIBAR9 saiotan psikologoak, abokatuak, gizarte langileak eta erizainak emango dituzteastean behin (eguaztenetan) hitzaldiak.[AZAROAREN 25ean. ABENDUAREN 2,9 eta16an. URTARRILAREN 13,20eta 27an. OTSAILAREN 3 eta 10ean . 17:00etatik 18:30era JubilatuenElkartea.]AMOROTO BERRIATUA ETXEBARRIA GIZABURUAGA ISPASTER LEKEITIO MARKINA-XEMEINMENDEXA ONDARROA ZIORTZA-BOLIBAR