13.07.2015 Views

Grace Links Series Book.pmd - The Gospel Echo Ministry

Grace Links Series Book.pmd - The Gospel Echo Ministry

Grace Links Series Book.pmd - The Gospel Echo Ministry

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong><strong>Grace</strong> <strong>Links</strong>D E D I C A T I O NKa Angtanpui Christian MasaPu Pau Suan le Pi Kham CiangTopa Naseam tu Hong PantaPa Vai Khaw Thang le Nu Dim LianHaksatna <strong>The</strong>ampo Hong PhulpuiKa zi Lian Za DimThinnop Hongpia in, Hong Lungkimsak TawntungKa tate Lian Huai le Thang PauTopa Hong PiakKa maak Soe Thura Htwa&Ka mo Dim Muan alias Esther PoTopa Hong Piak A Ithuai Ka TunoteSamuel Nang Pau, Jennifer DimSaan Htwa,Angela PauSaan Htwa, Rhoda Dimdimhuai PauI


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 001Adam le Eve atu Savun PuanCoats of Skin for Adam and EveThubulphu: “Topa Pathian in Adam le a zi atu insavunpuan vawtin amate silh sak hi” (Genesis 3:21).Van-ngam Keakna Leitung Bitphua1. PT kammal in vaangnei a, thu a piak babangvantung le leitung nate bitphua sa hi paihvalian hi (Psalm 33:6,9).2. Leitung innkuan a bitphua se van innkuan keaka belap ahi hi (Eph 3:15).3. ‘Leitung - Planet Earth’ le PT mealsuun mihingtea ki bitphua lai in vanlalangte lungdamna taw auin, lasa uh hi (Job 38:7).Vantung Nozaw - Miniature of Heaven1. Eden se ‘nopsakna - pleasure/delight’ hi a,Adam suanh le paalte atu inn ahi hi. LTT thaksungah ‘paradise’ a kici kammal taw kibang hi.2. PT in Adam le Eve huan “pua tu kep tu – todress and to keep” vaipuak pia ahikom, EdenHuan se cimtaak huai ngawl hi (Gen 2:15).3. PT in mihingte pung in leitung dim ta vun, uk tavun ci hi. Mihing dim taw kizui in Eden huankeak tu a, leitung bup se ‘Paradise’ ahi Eden Huannuam bang sua sak tu PT deihna ahi hi (Gen 1:28).Adam le Eve atu Savun Puan1


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 001Adam le Eve Kumpipa le Kumpinu1. Adam le Eve te nupa se kumpipa le kumpinu tuin, ukna za PT in pia hi (Genesis 1:26,28).2. Eden Huan se vantung nozaw, van maleap hi a,Adam le Eve in kisapna bangma nei ngawl hi.Thingnga a neak lai a ngilkial vet ngawl hi.‘Lucifer – Satan’ Nungzui in Adam le Eve Puuk1. ‘Thingnga ne lete na mit ki hong in, a sia a phana tel tu a, PT taw na kiban tu PT in hong hazahi,’ ci ngul theamna um in, Eve puuk masa a,‘Adam zong Eve nungzui in puuk hi’ (Gen 3:5cf. v.6).2. Vanlalang sung pan a lianbel Lucifer zong PTtaw kibang nuam ahikom PT a dem suak a, puukhi (Isaiah 14:12-14).3. PT in a universe kha-khan a, hi ‘leitung-planetearth’ a kibitphua tu lai in ‘trinity – thumngawmPT’ te kikupna ah kihel nuam ahihang ama se‘ki-bitphua – created’ hi a, ‘bitphuapa – creator’hi ngawl ahiciang kihel thei ngawl hi. PT tapa iiTopa Jesus dinmun eang hi (Gen 1:26).4. Lucifer in vanlalang thum-khen, khen-khat theamzo a, ‘lightbearer – khuavak-puakpa’ Lucifer takpi‘adversary – langdopa’ Satan suak in ‘who is likeGod – PT taw kibang Pa’ ahi Michael takpi ngal inna do ka za zen hi (Rev12:4,7).2Adam le Eve atu Savun Puan


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 001Michael Kua Ziam?1. Michael se Hebrews kam taw “Mika’el – who islike God?” ahi hi.2. ‘Archangel -vanlalang lianbel’ hi a, Satan inMichael a lel ciang leitungah ki-hawlkhia hi(Rev 12:8,9 cf. Jude 9).3. Michael se PT taw kibang hi a, midang hi ngawlin Topa Jesus leitungah hong pian ma in a kipiamin khat ahi hi.4. Israelte Canaan ngam lampi ah a lampuipa ‘Angel– Vanlalang’ se ‘Michael – Topa Jesus’ ahi hi(Exodus 23:20,23; 32:34).Adam le Eve in Tanglai Ngulpui Satan Pawm1. Eden huan ah ngul lim in Satan hong pai a, Evena theam ahi bangma Satan se tanglai ngulpui ciin min ki vaw a, anungzui ahi akhial vanlalangtetaw leitungah hawlkhiak thuak doai ngilote suakhi (Rev 12:7- 9).2. Thingnga neak ziau se banghang hi za maw-nalian ziam ih ci tha tu hi. Eve le Adam hong puuse thaneamna thathong hi ngawl hi. Lucifer sePT taw a kiban nop man in Satan suak hi a, Evezong PT bang hi nuam in thingnga ne ahikom,PT langdopa ‘Lucifer – Satan’ suul zui in PT demsuak hi.Adam le Eve atu Savun Puan3


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0013. Adam le Eve in PT son sa a up tu kimlai, Satanthu a up zawk kom, PT pua-vawk in, langdopapawm a, PT langdote hong suak hi.4. Adam le Eve in ‘vantungah ngallelpa’ Satankimlai ‘leitungah ngalzopa’ suak sak a, Adamle Eve kumpipa kumpinu ahi na za Satan apin, leitung uk pa suak sak hi (Gen 1:26,28;John 12:31;Matt 4:8,9).5. Adam suante se ‘PT ta’ kimlai, ‘doaimangpatate’ ‘Satan silate’ ii suak zazen hi (Luke 3:38;Matt 5:9 cf. John 8:44; Rom 6:16).6. Hi ‘leitung - planet earth’ zong PT universesungah PT langdo ngam khat hong suak ta hi.Tuu zakhat pan khat bo ci zong hi leitung bo sonahi hi (Luke 15:4-7 cf. Luke 19:10; John 3:16).Khuavak Puan Ki-hawk1. Adam le Eve te nupa se, nguaktang hi ngawl a,vanlalangte bangin ‘khuavak puan - robe of light’silh in etlawm ma ma vangnei ma ma hi.2. Ta bang etlawm kimlai, mawna in a mit a honsak ciang PT piak khuavak puan taan zo ahikom,a maizumhuai nguaktang in amate le amate hongkimu hi. Ta se ciang, theite khiltua in silh uh hi(Genesis 3:7).3. Amate hanciam tawm na theite khiltua puan setawmvei sung vul a, maizum seal zo ngawl hi.4Adam le Eve atu Savun Puan


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0014. Ta bangma, mihingte hanciamna, ngamtat phatnase PT mai-ah kicinna nei ngawl a kihuai puansiangapkai niindalna bang bek ahi hi (Isaiah 64:6).<strong>The</strong>ite Khiltua-puan Luang Savun-puan1. <strong>The</strong>ite-khiltua-puan luangin, savun-puan silh tuPT in sawl hi. Savun puan nga na tu tuuno a thikul hi. “Hi tuuno in bang mawna nei ziam?” PTin a ci ciang, “Bangma mawna nei bo,” ci-inAdam le Eve in aw tau vakuap in kaa aw taw azo kik tu uh hi. Ngo/that/thi ci bang a he ngeingawl lai, thingte pul bek liang zong ‘ei mawnahang hi’ ci in ta khuaisua bang phet a kap Adamle Eve in kap vahii kawm in tuuno ngawng na attu uh hi. Khuasak suapuite khat in, “Ka pa luangka phaam, pa ngawng takpi ka tan vabawn manuam maw bel,” a ci bangin, tuuno ngawng a tanlai bangza in nuam maw tu ziam?2. Eden huan ah tuuno kingawna se, PT Tapa,kumpite Kumpi, topate Topa dinhmun pan mihingdinmun hong la in, thinglamte tungahamaizumhuai bel thisiat taw eite luangin hong thina tu lim ahi hi. “Leitung buppi ii mawna a lakeakPT Tuuno zia sungah om hi,” Tuiphum Johnci bangin “chisan abuak ciang bek ma mawnateki mai sak hi,” (John 1:29; Hebrews 9:22).3. Adam le Eve maw ba ka po le, mihing nganhingthi kul ngawl hi. Tu ahi le, nganhing thi hong kula, mihing ta a min piang thi kul lai tu bek domAdam le Eve atu Savun Puan5


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 001ngawlin, nii-vei thina pan ii suatak na tu PT Tapahong thi kul la lai tu ahi hunlam a tel Adam intuuno a ngaw phit lai khut liing vadil le thiiluangva hii tu hi. Savun puan taw ii maizum seal theina tu PT tapa chisan luang a, ei maizum seal natu in ii ‘Topa maizumna thuak’ hi (Heb 12:2).4. “ Bang in ka maw sil thiang thei, Adang hingawl Jesus chi hi,Bang in hong dam sak kik thei, A dang hingawl Jesus chi hi.Oh manpha chi hong bua, Vuk bang hongpaak sak hi,Tuinak dang ka he bua, Adang hi ngawlJesus chi hi,”ci in 22 May ’69 ni Mualbeam convert masatetuiphumna ah thitui luang va-hii in ka sa uh hi.5. Nganno chi in mawna maisak zo ngawl Van Tuunochi bek in hong mai sak hi.“ Judah biakna tau ah, Nganhing nam kim az chi,Bo sak thei ngawl ki thasunna, Mawna silzo ngawl hi.“ Biak piak na van Tuuno, Mawsilhna manpha chi,A pha zaw dang om bo, Maw-na teng sil thiang hi”6Adam le Eve atu Savun Puan


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0012. ‘A khut a peang lekhen in, ka-na le, ha-ngawina aom, doipua khuazing ah lawn vun,’ ‘A- kisamtea tam hang a kitealte a tawm hi,” Topa Jesus inci hi (Matthew 22:1-14).3. Van Tuuno Mopoai a siim tu peu-ma diknapuantualpaak ngawl adang kisang ngawl tu hi. Tuapuan se ‘vantung thiam’ ah kitak a, mihingtephatna khau zam khat zong kihel tha ngawl hi.Bangza ta a hoih bel ngamtatna hikale, Topa a kihelbale, theite khiltua tawm puan ma ahi lel hi.Mephibosheth Peaangbai, David Sabuai in Seal1. Saul tapa Jonathan in kumpi kizepna le ngalhiamtheampo David ap a, ama pumpi a it za in Davidit hi. David kumpipa in Jonathan hangin, Saulkumpi innkuan phatvawt tu a zon ciang Jonathantapa Mephibosheth mu hi.Ahihang Mephiboshethse apeang a nii ma bai hi (1 Samuel 18 & 20).2. Hikale, kumpi anneak sabuai ah David kumpipataw a to khop ciang, sabuai in seal a,Mephibosheth ii poina hemna a ki mu bua hi.3. A poi a hem, Mephiboseth kumpi David tawankuang um khop thei na se, Jonathan hang ahibangma, ii Tanpa Jesus hang in Tuuno Mopoaiah ii kihel thei tu hi.8Adam le Eve atu Savun Puan


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0014. David in a lawm Jonathan hang in Saul innkuanmaw-na seal/maisak in thuthiamna a lak hi.‘Love keeps no record of wrongs – ki-itna inmaw-na ciamte ngawl hi,’ ‘love covers over amultitude of sins – ki-itna in maw-na tampi sealhi,’ (1 Cor 13:5; 1 Pet 4:8 & Prov 10:12).Ama Liamma Hangin Damna1. “ Nang dei bang Topa, Nang dei ba bang;Hong seak in keima, Nang dei ba bang.”ci in ‘bealsak ii Topa tungah ii ki-ap le,’ Topa inhong bitphua kik tu a, sabuai ii seal kul ngawl in,‘Ama liamma hangin damna’ ii nga tu a, ‘ii hemnaii poina ii satonna theampo’ a bo siat tu hi(Isa 64:8; 53:5; Eph 5:27).2. Topa Jesus in suapui hong ci tu a ‘maizum buahi.’ ‘Ei hauhna tu in Ama zawngkhalna thuak a,ei damna tu in Ama liam’ hi.Ii thaneamna ahAma thahatna, ii tel ngawl na ah Ama ciimna, iizawngkhalna ah a kang thei ngawl Ama hauna, iikilawm ngawlna ah Ama dikna taw hong theaknuam hi (Heb 2:11; 2 Cor 8:9).3. “ Ka hi bangin paulap nei ngawl,Kei a tu na chi luang sim ngawl,Thu dang om ngawl, Na chi nong luan;Pathian Tuuno kong zuan, kong zuan,”ci in tu ma ma ii ap nuam bua ziam?Adam le Eve atu Savun Puan 9


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0014. Ta taimangpa a cia tu a pa ii nga nginge bangin,vantung ii Pa in ii cia kik tu kal hong ngakla hi.Ta taimangpa a pa in a ngalmu po ciangin del a,pumkoai in, ama puantual khu a, a tapa puansiangaapkai a seal sak hi.5. Ta bangma, eite dikna puantual hong khu tu inhong ngak nginge hi. <strong>The</strong>ite puan nusia in, PTpuantual-paak sang tek tawng! (Rev 19:7, 8, 13).6. Adam masa hang a ii taansa ‘Paradise – Eden’ se,‘Adam nii-na - Jesus’ hang a ii nga kik Paradisetaw a kisonte thei ngawl - New Jerusalem ahi tuhi. Eden kongbiang ah ‘cherubim-vanlalang’inmeikuang namsau taw cing kale, New Jerusalemkhuapi kongkha ah vanlalangte in vai hong muaktu uh hi.7. Limlang tuicing ah puantual-paak silh, nuuktubaaktawi, kham-lukhu khu, kham-harp tum in,Moses le Tuuno la ii sa tu a, ii taansa Eden sanga hoih zaw Jerusalem khuathak hangin lungdamin TOPA ii pok tu hi.(Gen 1-3 cf. Rev 20-22)?8. Nang le kei ii kihel takpi na tu ziam TOPA inthupha hong pia ta hen! Amen.10Adam le Eve atu Savun Puan


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 002<strong>The</strong>ite Khiltua PuanAprons of Fig LeavesThubulphu: “A neak zawk pociang amate khuaphawkin theitee khiltua in silh uh hi” (Genesis 3:7).Neak Ku An Lim Sap1. “Ih no lai in, innsungah neak thei khat po neakku sia nuam ki sa luilam,” ngualtamte in ci tekuh hi. LTT in zong “A kingu tuidam in thumkan hi. A kingu anluum in lim seseam hi,” ci hi(Proverbs 9:17).2. Topa PT oai ngawl a tat ciang nuam ma ma tuAdam le Eve in um tha uh hi. PT thubu in “Athuman ngawl te lampi in haksa hi,” ci hi(Proverbs 13:15 NKJV).3. Thuman ngawl ci ciang thupalsat ahibale mawnavawt ci na ahi hi.4. Adam le Eve ii a neakku se puu-na lianpi hi a,maizum maimawl thalaw in ‘theite khiltuapuan’taw akiseal bangma tulai mawneite inzong zum seal zo ngawl khangthak theitekhiltua-puan a nanam ma zong in hong sil uh hi.<strong>The</strong>ite Khiltua-puan11


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 002Leilot Thiam Satan, Adam le Eve in Um1. PT in “You shall surely die – Na thi takpi tu hi,”ci se ‘ngul - Satan’ in “You will not surely die -Na thi takpi batu hi,” ci in “not-batu” kammalhong belap hi (Gen 3:4 NKJV).2. Mihingte hong thi laleau ciang, a thi hi nai saibo, na ki paupui nuam le zong ki paupui thei ciin,‘spiritualism - thi-tha upna’ taw hongtheamthua laleau hi. Tua kitheamna se Eden huanpan kipan zo ta hi.3. ‘Mithite a mu hi’ ‘Thi zawk ciang bangma phawkngawl hi’ ci PT kammalte taw ki-le-bu in thu honghilh uh hi ((John 11:11-14; Eccl 9:5, 6).4. ‘Topa Jesus hong pai kik ciang tho kik pheang tuhi’ ci LTT hong hilhna taw ki-le-bu in Satan hongtheamna masa ahi hi (1<strong>The</strong>ss 4:13-17).5. “Na mit uh ki hong tu” ci in hong theam a, Adamle Eve mit uh kihong ngei a, a maizumhuai bekhong mu uh hi (Gen 3:5a, 7).6. Lucifer in PT bang ahi nop man in ama puuk zoa, “PT bang hi tu nu hi,” ci in ama thaneam na sataw Eve a theam ciang Eve puuk in, Lucifer nungzui suak hi (Gen 3:5b cf. Isa 14:14).7. “Sia le pha na heak tu uh hong haza ahikom PTin ne heak vun hong ci hi,” ci in thukoai taw Satanin theam hi (Genesis 3:5).12<strong>The</strong>ite Khiltua-puan


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 002<strong>The</strong>itee Khiltua-na in Mawna Seal Zo Ngawl:1. <strong>The</strong>itee khiltua-na ci se thunit ngawl hunlamsealna, kamzonna bek ahi hi. Mipil mithiamte iiPT thunialna a ta tuamte se theitee ko bang bekahi hi.2. Adam zawk kum 2500 bang ciang Sinai mual ahThukham Nam 10 PT in a piak pheang hang,Adam le Eve te in a maw po ciang kithasung paihuh hi. PT in a lungtang sungah thuman thaici natu nginge zo hi.Tua ahiciang, theitee khiltua tawbek lungkim zo ngawlin PT kung pan tai in nabu lai uh hi, Mawna in hong ki thasung sak a,‘adel om ngawl pi a tatai’ khialnei, mawnei,thuneite taw hong kibang sak hi (Proverbs 28:1).3. PT dei bang a ngamta ngawl mawneite in ki-siikik-nataw TOPA ii zot tu kilak, Ama kung pantai zaw pum in, PT bukte se Eden huan pan kipanzo ta hi.4. Ii tate nam nii om a, aheap in ciangkang mu le taia, aheap in ciangkang zam leteh hong beal vacin,hong pumkoai vacin zaw lai hi. TOPA ii belvacin tu se tealna maan ahi hi. “Kei hong zuanteka nawtkeak batu hi,’ Ka sang tu hi TOPA in cihi (John 6:37).<strong>The</strong>itee Khiltua Puan le Savun Puan1. PT in vantung pan hong et suk ciang Topa it ina zong a, Topa ci babang a ci pawl khat le,<strong>The</strong>ite Khiltua-puan13


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 002kei dei babang a ci lampial pawl khat, lei pianciila kipan mihing nam nii bek TOPA in hong mu hi(Paunakte 14:2,3).2. Leitungah biakna lian Christian, Muslim, Hindu,Buddhist cite ahizong, Christian ‘pawlpi –denomination’ nam 39,000 valte PT in hong mumasa ngawl hi.3. “Kei hong zong, hong it kua om a, hong hua kuaom ci nam nii bek hong mu hi.4. Adam tate Cain le Abel se mihing nam nii lim hipai hi. 1) Abel in PT it in zong a, PT ci babangthunii a, tuuno taw biakna pia hi. PT in tuabiakpiakna maipha pia in saang hi. 2) Cain ahile, PT sawlna taw ki-le-bu in ama dei bang amathaw, ama ee ahi ama phatna limla - thingngalimci na no taw bia a, PT in saang ngawl hi. Cainbiakna se theitee khiltua biakna ahi hi.5. Amalekites te mihing nganhing amot tu kimlai,Saul in kumpipa King Agag hong manin, tuu/khui/keal limci ta ta teng hong cia pui kasapSamuel tungah, “PT hong sawl bang pealhemngawl in, ka seam zo hi,” Saul in ci hi. Samuelin, “Tu a ka zak, aw te bang ziam,” a ci ciang,Saul in, “Tangvalte in biakpiakna tu hong cia puihi,” ci hi. Samuel in, “TOPA in biakpiakna sangin,thumanna dei zaw hi,” a ci kik hi (Samuel 15:22).14<strong>The</strong>ite Khiltua-puan


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 002Savun-puan Maw, <strong>The</strong>ite Khiltua-Puan1. Tuuno ngaw khawng hoih bo, keima thaw le eeahi ka khut pan a piang thingnga limci nano tawbia zaw tong ci in ngamtat phatna suang Cainbiakna se Jesus upna suang ngawl - ngamtat phatsuang in ngupna thalaw nopna ‘theitee khiltuapuansilhna’ ahi hi.2. Abel biakna se, Jesus chisan bek muanna, PT cibabang ci in, tuuno taw ma biakpiakna piakna,Jesus bek um biakna ahi ‘savun-puan silh’biaknana ahi hi.3. Biakna kimkhatte biakna se ciliap huai ma maahihang LTT taw kile-bu, Cain nungzuina, Adamle Eve bangin theite khiltua puansilhna ahi hi.4. Martin Luther in Rome khuapi Sancta Scalakeallei khupdinhsa in thungen kawm in ka to a, atung a thet nai ciang “Thutang pa in upna taw anungta tu hi,” ci PT kammal za ahikom tuak kikin, ‘reformation-kipuaphatna’ hong piang hi(Romans 1:17 cf. Habbakuk 2:4).5. Pharisee pa bang in, “Nipi khat nii vei an ka tanghi,” “Ka nga theampo sung pan ‘sawm a khat’ kapia hi,” ii ci tha ba naam (Luke 18:11)?<strong>The</strong>ite Khiltua-puan15


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0026. Antan vazek zong zak tu ma hi. Sumpi mantak piak zong piak tu ma hi. Ahihang, PTmaipha zon na le ngual tungtuanna ahi letheitee khiltua puan ma a suak bek tu hi. TopaJesus dem in ni 40 antang, ni 50 antang in a thitawm nawn ngawl hi.7. Paul bangin, “Bang ka vawt tu dei ni ziam Topa,”ii ci nuam bua ziam (Acts 22:10)?8. Topa sawl babang a seam tu, Topa ci babang azui tu in ii ki ap nuam bua ziam? TOPA in thuphahong pia tek ta hen! Amen.16<strong>The</strong>ite Khiltua-puan


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 003Thudokna Masa Phitbel<strong>The</strong> First Question in the BibleThubulphu:“Koi sungah om ni ziam”(Genesis 3:9)?Eden Huannuam ah Pathian le Adamte Nupa1. Eden huan ah mawna a om ma bang za khuangeitu ci in ii heak ngawl hang, a kum a tha in ngei bakale ni tam ma Eden huan nopna tep man tu kaum hi.2. Bilpi bek ii khoai zong ki e-en nuam a, nau neileang ii e-et, ii et cimla bangin, PT in zong atanei thak Adam le Eve mu nuam in nitak sim nahaw hi.3. Mawna a vawt ma in, pate nute vaicia ii muabangin Adam le Eve in PT hong haw sim lawptakin a muak tu uh hi.4. Ahihang mawna a vawt zawk po ciang, Adam leEve a bu uh hi (Gen 3:8).Dokna Masa1. LTT sungah thudokna masa phitbel se a donghpaPT hi a, a dok thuak se Adam le Eve ahi uh hi.Adam le Eve, “Koisungah om nu ziam?” ci inPT na biakpui hi (Gen 3:9).Thudokna Masa Phitbel 17


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0032. “Huan sungah na khawsuan nging ka za a; kapumnguak om ka hikom lau in ka buu hi,” ci hi(v.10).3. “Ne ngawl tu kong ci thingnga ne nu ziam?” PTna ci hi (v. 11).4. He ngawl in dong ahi bua hi. A maw-na phawksak ahi hi.Thumngawm Pathian Nii-na- Jesus1. PT ih ci tawntung sia se, mun tam ma ma ah iiTopa Jesus ahi hi. Thumngawm PT sung pan a2na ahi Topa Jesus se Pa PT in PT za-min ma navaw hi (Hebrews 1:8).2. Topa Jesus Christ ma ma se Bitphuapa PT ahi hi(John 1:1-3,14; 1 Cor 8:6; Col. 1:16,17; Heb. 1:2).3. Thumngawm PT asaang ngawlte up dan se PTkhat bek hi a, Pa hun, Ta hun, TTT hun in khenhi. LTT hong hilh thuman se a kipatciil pan maPa, Ta, TTT thumngawm PT te in naseam khawm,bitphua khawm uh hi (Gen 1:26).4. Ahihang Pa PT in a tapa Jesus thuneina theampoap a, aseampi adiangpi se Tapa PT – Jesus Christahi hi (Matthew 28:18; John 5:22).18Thudokna Masa Phitbel


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0035. Pate kangah tanote in beal a, vei le ziat ah a toaibangin, Adam le Eve se PT Tapa ahi ii Topa Jesusin khat vevei toai phial tu a, khat vevei a veiaziat ah to sakin thu son pui tu hi.A Sonpui Thu Kimkhat1. “Zingsang tapa, Nikonghong Aksi” a kicivanlalang sung pan a lian bel pa “Lucifer” in PTledo a, vanlalang se 3 sua se 1 in Lucifer panpuiin, vantungah ngal kido hi. Lucifer in ngallel a,vantung pan kihawlkhia zo ahiciang, no hongtheam tu hi (Rev 12:7).2. Hong theam thei na tu se a dang om ngawl hi. Siale pha heak theina thingkung tung tawn bek ahitu hi. Tua ngawl ze-etna dang om ngawl hi. Tuathingnga na ne tha uh le na neak ni ni in na thi tuuh hi ci in sonpui bul tu hi (Gen 3:4).3. Noma kikhen heak vun, tua hi le Doaimangpa inhong theam zo ngawl tu hi ci zong a hilh lai tu hi.Adam le Eve Puuk1. Ta bang a hi-hilh kawm pan Eve se Adam kungpan vak khia a, ze-etna thuak zo ngawlin puuk hi.2. Eve in Adam zolh a, puu puih hi.Thudokna Masa Phitbel19


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0033. Ki thasun na neite pastor te mai ah maingalngawl in, akngual ahi bangma mawneite in a ommun ah ki thasunna, maizumna, launa hong neipai hi.4. Adam le Eve zong PT mai mu ngam ngawlin PTkhuasuan aw a zak ciang a bu uh hi (Gen 3:8).“Koisung Om Nu Ziam”1. Ahihang Adam le Eve, “Koisungah om nu ziam?”ci-in PT in hong ‘lainat-thinbot in hong zong pai hi.2. Tuni ei a tanu, a tapa te koi sungah om hi ziam?Ii Topa in hong zong va del in, ‘Hong cia ngawltu nu ziam’ ci in hong zong hi.3. “Like as a father pitieth his children, so the LORDpitieth them that fear him” (Psalms 103:13KJV) - “Pa in a tate tungah cingh ahi bangmaTopa se ama a zaktate tungah cingh hi,” (Siyin)4. Pitieth/pities - Cingh ci in ii phen hi. Pa in atate hong ‘khuangaih’ in hong ‘mul-kim’ hi ci inii tel tu ka deih hi.5. Scotland ngam ah tuucingpa khat in tanu khat beka nei sun Glasgow khuapi ah college sangka inpai sak hi. Tanu khat bek a nei sun ahi man in, kiitma ma uh hi. Telephone cibang om ngawl laia, lai ki thak bek kizopna ahi hi. Ahihang a20Thudokna Masa Phitbel


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 003khuangei ciang, nu le pa laithak hong thuk vatitngawl hi. Thumvei livei bang a thak ciang khatvei bang thuk a, ka laivawt tu taw komla ma makhi hi ci in paulap hong zong hi. A tanu laithakkanghal va ial a, a khaksang ciang hong kizomvet nawn bua hi. College ah a dawp ciang a tanusangka nawn ngawl hi. Nu le pa thinngim,lungzuang, khuangai in om a, zong tu hi le zongkoisang ngat vet tu ziam ci ki he vanglak ngawlhi. Anu le a pa vaihawm a, apa in, “Bang-le,bang-le, Glasgow khuapi ma ah na pai tong, ‘tuusam-naaw-the shepherd call’ taw au leng, ii tanuin hong za tu hi,” ci hi. Glasgow hong thengtakpi a, nitaksim lamdung zui in a “tuu sam naaw” taw hong au ta hi. ‘Zum le saili thi om bo’ cibangin, maizumna sang a tanu a itna lianzaw hi.Nitak khat ciang a tanu in ngualnopna mun pan apa aw za a, a zak po ciang lampi zuan in a tai sekuama le na dong man ngawl, kuama le na thoman ngawl, kuama le na len man ngawl hi. Lampitungah a tanu in, “Papa….Papa…” ci in a aukawm in del a, a pa in zong, “Darling…ka tanu,”ci au kawm le del thua a, apa le a tanu thi le hingkimu bangin, ki pumkoai in, kikaa a, a kitha theikik pak ngawl se, ka mittha in a mu a, ka thituihong pul va nangh lai hi. A tanu zong leitungngualnopnate nusia in, a college hong zom kik a,tanu hoih khat hong suak kik hi.6. Tuucingpa ii a tanu a it sangin van ii Pa in a setampi in ei hong it zaw lai ci-in TTT in hongphawk sak tek ta hen!Thudokna Masa Phitbel21


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 003Nang Nii-vei Kong Nei Zo Hi1. Harry a kici patang khat in ngunkuang no khatvawt a, khaukhi in tuisungah tha va zek, kai kikva zek in kimai hi. Khatvei a kai kik ciang angunkuang in hong zui nawn bua hi. Ngunkuangbosua in a khuangai ma ma hi. Nikhat ciang a pataw, nguntaw sang khuapi khat ah a haw le, amangunkuang vawt sia kizuak a mu hi. Ama vawtsaa bosua ahihang sumbukpa in a leisa, a zuak ahihi.A ngunkuang man za sumpia in hong cia puia,“Nang niiveina kong nei zo hi, amasa in kongvawt a, tu in kong tan kik hi,” a ci hi.2. Tabangma ii Topa Jesus in ei hong piangsak a,khatvei hong nei hi. Hong bosua a, Calvary mualah a chisan bua in hong tan kik a, a-nii-vei-nahong nei hi. Hong bitphuapa le, hong tanpa ii itkik batu ziam?A Nuntakna Pia Tuucing Ui-pil Shep1. Tuucingpa khat in a thuman tuucing ui khat neihi. Amin se Shep kici hi. Nitak khat tuucingpain a tuu a sim ciang nii kisam hi. Khua le siik mama, khua le zing zo a, Shep in a tanote noai pia in‘ui-buk – kennel’ sungah om hi. A topa in, “Shep,ii tuu nii kisam lai ve aw, na zong ka sin,” a ciciang, noai tawp a note kung pan a noai piakbotsat vazangh in hong kuan khia hi.22Thudokna Masa Phitbel


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 003Nai tampi zawk ciang, a topa kongkha hong khuathi. A et le Shep in tuu khat taw hong cia se mu hi.A topa in, “Ciim tatak tei,” ci in a lu pan zut hi.Shep zong a uibuk sungah tum in a note noai pekik hi. Tuucingpa in Shep kungah pai kik in, ‘Hibang kong sawl tu se uk ngawl het ii veang, tuubo khat sia na zong lai bale, thisua tu ve hi’ngaw,” a ci ciang, Shep zong a note nusia in hongpusuak kik hi. A khua ngei ciang kongkha hongkikhuat a, a et le, tuu khat taw hong cia kik hi.“Ciim tatak tei,” ci in a tuu se tuukhawk ah paipuiin an pia hi. A zingsang ciang Shep lungdam kotong, anlim pia tong ci in hong pai a, Shep bukmai pan “Shep, a ci hang, a haam le ki za ngawl,a mei le phet ngawl in dai dide hi. A note au bekkiza hi. Tuucingpa in Shep lu hong zut le votdikdek in tak zo hi. A thisa na hi thong hi.A tanotenusia liang in tuu bo zong a, ama nuntakna suplawhi.Ii TOPA in ei hong zong in Calvary ah anuntakna hong suplaw hi. With God You Win byRobert L. Osmunson page 30, copyright 1968.2. “Mihing Tapa se a bo a mangte zong tu le ngumtu in hong pai hi…Ngupna se tuni in hi bangkuaah hong theng hi” Topa Jesus in Zacchaeus tungahci hi (Luke 19:10).Thudokna Masa Phitbel 23


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0033. Topa Jesus Zacchaeus inn a haw ni se amatebangkua a tu ngupna ni hi. Nang le kei zong iiTopa Jesus ii sam nuam bua ziam? Nang le kei atu ngupna ni hi sak ngawl tu hi ziam?Tuuno nii atu Shep in a nuntakna pia in ngum hi. Ii TopaJesus Calvary mual ah a thi-na nang le kei a tuluithong sak tu hi ziam? Tuni, tuhun, tu ma main ei hong tan Tuuno Jesus tungah a thak in ki aptawng!4. TOPA in ii tan tek tu thupha hong buak ta hen!Amen.24Thudokna Masa Phitbel


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 004Kimawsiatna Masa Phitbel<strong>The</strong> First Blame in the BibleThubulphu: “Kei taw om khawm tu a, nong piaknumei in thingnga hong pia a, ka ne hi” (Genesis 3:12).Adam le Eve in Pathian Bukte1. PT in, “Adam le Eve, Ko’ng om nu? ci in biakpuihi. Adam in, “Ka nguaktang uh om kahikom,huan sunga na khawsuan nging ka zak uh ciangbu thong khu zei,” ci hi (v.10).2. PT in, “Akua na na pumnguak om nu hi, hong cile? Ne heak vun kong ci thingnga ne nu zia?” cikik hi (v.11).Kimawsiatna Masa1. Adam in ama le ama ki thutang sak in kipanghong a, kam zong bek hi ngawlin, Topa PTmawsiat lalai hi. “Ka om pui tu nong piak numeina thing nga hong pia a ne khi zei,” ci hi (v.12).2. Adam in, ‘Kei hi ngawl khi!, Eve hi zaw zei!, ciin ama le ama ki panghong in Eve mawsiat hi.3. ‘Topa, banghang Eve hong pia ni? Banghangkei omkhop pui tu in, hong vawt sak thong ni?Kimawsiatna Masa Phitbel25


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 004Keima nguak om po leng, kuama na kei hong zeetngawl tu ve! Tu nong piak sa numei se, kei atu ze-etna hi thong a, puu-law thong khi zei!Topa, Nangma maw na hi zaw zei!’ ci in PT amawsiat suak hi.4. ‘Ngul na hong theam tana ne khi zei!’ ‘Topanangma ngul vawt ba po leteh, kei hong theamtu om ngawl tu ve!’ ci in PT mawsiat si, ngultungah a mawna bulh si hi.(v.13).5. Nangma ngul na vawt ban ah a thiimthel bel, apil bel a vawt la lai ve te, kei ka um ba tu? Ngulna vawt phot ma ma, nangma maw na hi,’ ci inTopa mawsak la lai suak hi. Ei le ei maw kisuutin ki panghon hang phatuam ngawl hi.(v.1).Innkuan Buaina1. Tate khialna khat pa po a nei ciang, anu le apa le, amaw nuam sasang om ngawl a, khat le khat kimawsiat in, innkuan sung hong buai ma ma thei hi.2. Nupa kilak law ah ki telkhialna a om ciang, “keimamaw-na zei,” “I am sorry! Or “I am wrong,” ci sema ma azangh nuam sasang om ngawlin, a pasal ina zi mawsiat, a zi in a pasal mawsiat ahikom inbangkua sungah a buai huai ngawl het khat tawbuaina lian pi hong piang thei hi.26Kimawsiatna Masa Phitbel


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0043. President Richard Nixon a za taak lai, “I amwrong, but not guilty,” “Khial ii veang, ahihangmaw bong,” ci sase lai hi.Pawlpi Sung Buaina1. Khat vei pawlpi khat ah buaina lian ma ma khatom hi. Tua buaina sia tung sia pan zong kithiangsak zo ngawl hi. Lampuite in zong nguptuam paih tuam, Peam Niang nai ngum ci danma hong om thong hi. A ngum om ahiciang, abuaite zong na tha nga sa seam hi.2. Ahihang, Sabbath ni khat ciang, Thathiangtho inna hong seam a, aki paupui nuam ngawl het nupiniite a ki mu ciang, hi bangin hong ki paupui uh hi.U-haam-zaw Nu: “Tu laitak ei pawlpi sungahbuaina hi za ta a om sia, keima maw-na zam ve, amaw sia keima khi zam ve, hong maisak to…,”ci in a moai zaw nu sia hong pumkoai in hongkap thong hi.A-moai-zaw Nu: “Hi nai sai bo ei …! Amaw sekeima hi zaw khi zei …,! A ngina ngawl sia keimakhi zei, keima hong mai sak zaw to…!,” ci inkap hi. A maw zaw tu hong ki tu uh hi.3. A pastor,church elder, deacons te le mihonte indai khipkhepin en uh a, a thitui hong nawl tekuh hi. Tua Sabbath ni zingsang se tua pawlpi iiKimawsiatna Masa Phitbel27


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 004pianthak kipat kik ni ahi hi. Peam Niang nai ngumteng hong val in, maimawl uh hi.4. Tua zawk khuangei ngawlin, pawlpi pian GoldenJubilee hong vawt uh a, ahaamzaw sia in ribbonat a, a moaizaw sia tanu in ribbon katgyi toai hi.5. Tua zawk kum khat ciang, pawlpi mi hong kibelapa, biakinn thak honpoai zong nei zo uh hi.<strong>The</strong> First Adam versus <strong>The</strong> Last Adam1. Ta bang mawsiatna a pan sia, ii Pu ‘Adam - thefirst Adam’ le ii Pi Eve te ma ahi hi. Tabangmawsiatna se Adam masa ii zia le tong ahi hi.2. Maw-na ki panghong ngawl in maw ii puu ngamle, mawnei ngawl pi pi ei maw-na puu in, eiteluang thinglamte tungah leitung maw-na a puaSecond/Last Adam ahi ii Topa Jesus Christ inmawmaaina hong pia tu hi (1Corinthians 15:45;1Peter 2:21-25).3. Ngual mawsiatna taw Pu Adam, Pi Eve te nungii zui sangin, ii maw-pulaak zaw leang, mawngawl pi pi ma kamka ngawlin, mawneite tawkisim khawm a, mi ngilo mangpa Barabbasthinglamte ah Barabbas le eite taang, mi ngilonii ii laithaak thuak in thi a, mi ngilote tawthantang khawm tu in akisep sa kimlai, mihaupa28Kimawsiatna Masa Phitbel


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 004than ah a kivui, thi-na zo in, tho kik a, van a ka,hai ngawl in hong pai kik tu Nazareth khua miJesus Christ in maw-maai-sakna hong pia tu hi(Isaiah 53:7,12 cf. 1John 1:8,9).Mawbaang Ngawl Pi Mawpuu Pa Jesus:1. WWII lai, Japan camp khat ah pokpeak khat bohi. Captain pa in a bo sak pa nong kison bale, nabuppi kaplum tu khi hi ci hi. Captain pa in kuanu ziam a ci ci hang dai khipkhep hi. Na vekpikaplum tatak tu khi hi a ci kikik hang daikhipkhep vave hi.2. Captain pa thin-uk ma ma in kaplum siat takpi tuahiciang, khat pa in khutlaam in keima khi hi aci ciang kaplum takpi hi.Ahihang a kikaplupzawk ciang a pokpeak bo a ci se a bo hi ngawl ina vancing hi3. Abuppi thi tu luangin khat in a nuntakna a pia hi.Topa Jesus zong maw ngawl pi pi ma ei mawneitetangin, mawnei hong suak in a nuntakna hongpia hi.4. Caiaphas in ii minam bup ii lalcip siat sanginmihing khat thi le phazaw hi a ci se kamsaannataw a sonkhol hi a, ii TOPA Jesus in Jews minamtheampo le mawnei theampo a tu a thi tu thu sonkhol ahi hi (John 11:49-51).5. Mawsiatna zangh ngawl in maw ngawl pipimawpuu ngam Jesus thin bang ii nei na tu TOPAin thupha hong pia ta hen! Amen.Kimawsiatna Masa Phitbel29


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 005Kamciam Masa Phitbel Khen I<strong>The</strong> First Promise in the Bible Part IThubulphu: “Numei taw kong kihuatsa sak tu a,ama suan le paalte le nangma suan le paalte atawntungin na kingaal tu uh hi. Ama suan le paal inna lutang hong sucip tu a, nangma in a khawtul na tutu hi” (Genesis 3:15).Pathian Thukhenna1. Ii thubulphu ngul tungah PT thukhenna se, ngula zangh Doaimangpa Satan ahikom, Satan tungahthukhenna zong ahi hi. Ngul tungah thukhennasangin Satan tungah thukhenna a bulpi hi zaw a,‘ngul lutang kisukcip’ tu ci se ‘meili tawthukhenna’ ahi hi (Gen 3:15 cf. Rev 20:7-10).2. Adam le Eve a puu po ciang Topa PT in, “Koisungom nu ziam?” ci in na lai-nat a, na zong paih hi,’(Gen 3:9).3. Adam in Eve mawsiat, Eve in ngul mawsiat a,Satan zak ngul in a tai na tu dang, amawsiat tudang a om nawn bua hi (Gen 3:12-13).4. Topa in mihingte thuakna hong ngaihngonh thongngawlin, ‘thukhenna – decree’ na pia paih hi.30Kamciam Masa Phitbel Khen I


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 005Ngul tung Thukhenna1. ‘Nganhing theampo sung pan haamsiatna nathuak bel tu hi. Tupan kipan, awmtaal in na vaktu hi,’ ci hi (Gen 3:14).2. Ngul se LTT in a thiimthel pil bel ci a, mawna aom ma in, tha nei in a leang thei a hawih ma manganhing hi ci-in LTT thiamte in um uh hi.(Gen 3:1).3. Peang nei le hi ngawl a, tha nei in leang hi bale,‘awmtaal in vak tu ni hi,’ ci in thukhenna piangawl tu hi.4. Awmtaal in va tu se na ma ma zo ka zu, ‘Nakhantawn leivui na ne tu hi,’ci lalai a, leivui neaktu ngaisun zo ngawl ii hi ciang awmtaal va po alam khat zaw lalai ba na him! Mithiangthote lekamsangte chi a bua sak mi ngilote dawn tuchisan ngawl tuidang a mu ngawl ciang, ‘tabangthu na khen maan hi’ kici tu hi ci se hong phawksak hi (Gen 3:14 cf. Rev 16:3-7).Numei Eve tungah Thukhenna1. ‘Haksatna taw nau na paai tu hi,’ Mawna om bale niin-nei, naupaai, nausua ci te zong buailaw,natlaw ngawl het tu hi (v.16).Kamciam Masa Phitbel Khen I31


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0052. ‘Nasa va del in nausua se haamsiatna hang bekhi a, tu ngangawn in nausua khawng kuamakonlaw se ngawl, buai sak se ngawl in thei-eaksan sang zong olzaw ci in nasep zong a sam sakngawl numei pawlkhat om hi.3. PT in nu le pa a kikim tu a vawt hi kasap, Evemawphit na hangin, ‘Na lungngulhna se na pasalahi tu a, na pasal in hong uk tu hi,’ ci in PT inthukhen hi. Arab te bang a pasal in a nak tan sak,a bil at-tan sak ci bang tadinsa ah ii mu a, numeitese pasal uk le vawtsiat thuak in om hi (v.16 ).Pasal Adam tungah Thukhenna1. PT in Adam tungah, ‘Nang hangin leitangh inhaamsiatna thuak hi,’ a ci se haamsiatna masa hia, Cain in Abel a thaa ciang a-nii-vei haamsiatnain belap hi. Tuipiliim ciang leitung se a-thumvei-naki haamsia hi (Gen 3:17 cf. 4:12).2. Mawna hang bek in liingkungte hong po hi a,nasep zong a nuam lel tu se, mawna hanginkhua-ul-sa sua ciang bek an ki ne thei suak hi(Gen 3:18,19).3. Mawna hangin bitphua sa te theampo se leitungnuntakna haksa sa a, taau in, maau in ii om hi(Romans 8:22).32Kamciam Masa Phitbel Khen I


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 005Ngullim ahi Satan tung Thukhenna1. ‘Numei suan le na suan ngalin ka kido sak tu hi’a ci ‘Numei suan’ se ‘Topa Jesus’ ahi hi(Galatians 3:16).2. ‘Ngulpui – Satan’ in ‘numei suan - Topa Jesus’ngalin do tan hi (Rev 12:17).53. Numei suan ii khuatuul na suciip tu hi ci se,thinglamte tungah Satan in Topa Jesus a thi saktu son khol ahi hi (Gen 3:15).4. Ahi hang ‘ngul – Satan’lutang se ‘numei suan -Topa Jesus’ in suciip tu hi (Gen 3:15 cf. Rev20:9,10).Ii Taansa ‘Paradise – Eden’ Ngakik1. LTT patna Genesis alian 1,2,3 sungah PT ii atatea tu hong ngeal sak vantung no zaw,Paradiseahi, Eden innnuam hong piakna le ii taan na thuii mu hi.2. Satan thunitna taw Satan sila suak in, ii nga sakumpiza zong ii ap hi. Tua ahikom Satan inTopa Jesus tungah, ‘Kei hong bia leteh, leitungkong pia tu,’ ci in kamciam lai hi. Topa Jesusngangawn in doai mangpa se ‘leitung ukpa -prince of the world’ ma na ci lai hi (Gen 1:28 cf.Rom 6:16; Matt 4:9; John 12:31).Kamciam Masa Phitbel Khen I33


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0053. Ahihang LTT a khupna Revelation alian 20,21,22ah ii taansa Paradise ii nga kik hi. Van pan NewJerusalem hong tuak suk in leitungah kiphut tua, tua khuapi a kiim-um Satan, doaite le mi ngilotetheampo meilii in valhtum siat tu hi.NewJerusalem se PT ii universe ukna ‘Capital city –Kumpi khuapi’ hong suak tu hi.4. New Jerusalem puasia ah pusuak in leitung thakii pua kik tu a, ‘sapit lote vawt in eima dei tealinn zong ih sa lai tu’ hi. (Isaiah 65:17 - 22 cf.Gen 2:15).5. PT ii Eden huan a zeam tu Adam le Eve vaipuakpiak se, Adam in tangtun zo ngawl ahihang TuunoJesus chisan ii hong lei kik na hang in, hi ‘planetearth – leitung’ se haamsiat thuak leitung panthupha nga lei thak, ‘Second Adam – Jesus’ iiuniverse a ukna phualpi, New Jerusalem se,‘Tuuno Khuapi - Capital City’ hong suak tu hi.Hallelujah!Adam Dinhmun ah Jesus Ki Pheikham1. ‘Thingnga aneak ni ni in na thi tu uh hi,’ PT in cika sap, a neak takpi ciang thi paih ngawl se PTleilot hi ngawl a, PT thuthiamna ahi hi (Gen 2:17).34Kamciam Masa Phitbel Khen I


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0052. Topa Jesus se tuma kum 2000 lai in Calvary ahhong thi pheang hi ngawlin leitung pian ma peka, akithatsa Tuuno kici hi (Rev 13:8).3. Banghangziam ci le, Leitung le mihing ki bitphuama in, mihing puuk tha zazen le bang law tu ziamci se thumngawm PT in a ngaisut kholsa ahi hi.4. Mihingte a puukta le, keima amate luangin kathi tu hi ci in, Vanlalangte le, Thumngawm PTdangte tungah, PT 2na ii Topa Jesus ii a son kholsa hi.5. Vanlalangte in TOPA luangin a nuntakna a piaknop hangin, piansakte le piansakte kingum theingawl a, piangsakpa bek in ngum thei hi. Tuaahikom ii TOPA mihing tapa hong suak in hongtankhia ahi hi. Ahihang vanlalangte in ii TOPAhong tatna ah kihel tawntung hi.6. Eite thi luangin hong thi ngam ii Tanpa Jesusminthang tawntung ta hen! Amen.Eden Sang Phazaw1. Numei suan ii TOPA in ngulpui Satan lutang asukcip zawk ciang Eden taw ki-te-ngat theingawl, mit mu ngei ngawl, bil ii zak ngei ngawl,ii ngaisutna ii bat zawk ngawl New Edennopsakna ii lua tu hi (Rev 20 cf. 1 Cor 2:9).Kamciam Masa Phitbel Khen I35


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0052. Eden huan hi le, nitak sim PT hong haw tu ve,New Eden ah ahile, PT taw ii teang khawmtawntung tu hi (Rev 21:3).3. Ih thitui hong nawl sak tu a, he na ka na om nawnngawl tu hi (Rev 21:4).4. Eden huan ah bdellium le onyx suangmanpha lekham te taan kaleang, ei lua tu se suangmanphanam 12 taw kiciang khuakul, ‘pearl-kep’ tawkivawt kongpi kongkha 12 a nei New Jerusalemhi a, tua khuapi ah kham lampite ii tawn tu hi(Rev 21:9-21).5. Eden huan ah ahile, ngun-naak se huan laizangpan ki-pan zaw a, ngun li in kikhen in Eden huantui a pia hi. Ahihang nuntakna ngun ahi bua hi.6. New Jerusalem laleau ciang, nuntakna ngun se,Tuuno tokhum nuai pan in hong phuul a, ii tot tukham ‘zinghpi – main street’ laizang zui in,ngunlang le langah a po nuntakna thingkung nuaitawn in khuapi laizang ah a luang dildial tu hi(Rev 22:1).7. Eden huan ah om sia le pha heakna thingkung seNew Eden ah a om nawn batu a, nga nam khatbek a nga nuntakna thingkung tang in nga nam12 a nga thei nuntakna thingkung pan a ngate iine tu hi. ‘A-te zong cidamna ahi tu hi,’ (v.2).36Kamciam Masa Phitbel Khen I


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 005Eden ah ii sak La, Van Eden ah Zom Tu1. Tanglai America ngam New England tuipi val ahinnkuan khat teang hi. Unau pa khat le nu khatom a, khanthin zo hi. A upa doctor hi a, cinabawl in vak tan a, inn om keak ngawl hi. A naunu se kum 20 khawng pha in la uk ma ma hi.Nitak sim nitum kuan ciang tuipi hui vo ah to in‘meditate – PT thu ngaisun’a, thungen in lasa hi.Nitak khat ciangWhen softly fall the twilight hour,O’er moor and mountain, field and flow’r -“Nitum suk ciang,Zangkuam liap ciang”ci in la a sak laitak, Indian te khat in a nungpanmolh taw a satvawk zawk ciang tai hi.2. Nitak anneak ciang, ngaknu nu om ngawlkiphawk a, a kizon le, khuaphawk ngawl in kimu hi. Ni tam ma khuaphawk ngawl hi. Asuapuipa kisam in, ‘ki-at-na – operation’ kivawta, a khua phaw ciang bang pau phit tu in na umuh ziam?Kamciam Masa Phitbel Khen I37


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 005“How sweet to leave a world of care,And lift to heav’n the voice of pray’r-Buaihuai leitung nusiat nuam e,Thungen in van ii zot nuam ze,”ci in a lasak se ma hong zom kik hi.3. Eden huan ah PT min le bitphuate pok in ii lasaklaitak, Doaimangpa Satan in hong satvawk hi,PT nokkhak / haisang sak hi. Ahihang, PT tupnakikheal ngawl hi. Eden huan ah ii patsa iilakung, ii khuaphaw kik ciang, van Paradise ahii ladawn a baan ih zom kik tu hi. Hallelujah!Planet in Rebellion by George Vandeman c.1960, page 354-356.4. ‘Vantungah kum 1000 ii mang tu a’, ‘Jerusalemkhua thak taw leitungah ii tuak suk tu hi’ ‘Leitungse a luithong kivawt hi ngawl hi, mihing ten natu ki vawt hi,’ Lungneamte in leitung a lua tu uhhi,” (Rev 20:4; 21:1,2; Isa 45:18; Matt 5:5).5. Tuuno Jesus chisan hangin van thak le leithak -Eden huan thak a lua tu in TOPA in thupha hongpia ta hen! Amen.38Kamciam Masa Phitbel Khen I


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 006Kamciam Masa Phitbel – Khen II<strong>The</strong> he Firirst st Promise in the Biblele – Part IIThubulphu: “Ama suan le paal in na lutang hongsucip tu a, nangma in a khawtul na tu tu hi”(Genesis 3:15).Thi-na pan Hong Suataak, Ciampeal NgawlPathian1. PT in, “Na neak ni ni na thi tu hi,” ci na pi akikham thingnga Adam le Eve in neak zawkciang, ‘ ‘ngul –Satan’ theam thuak ahi hunlamki-phawk kik paih a, a thinkiam bel laitak, PT inhi kamciam na pia hi.2. Adam le Eve thingnga a neak ni in a thi paih natu pan a suataakna se, “lei pian ma pek pan akithatsa ‘Tuuno’ – Jesus” in mawneite tangin amapumpi ki phei-kham khol zo ahihang hi. Tua niin pumpi thi-na tu pan a suataak se ‘PTthuthiamna-grace’ ahi hi (Rev 13:8).3. Ta bang ma, nii-vei-na thi-na tu pan suatakna sePT ‘thuthiamna – grace’ tung tawn hi a, upnataw tua thuthiamna saan kul ahi hi. Upna ih ciciang James in “sepna om ngawl upna in a thihi” ci a, PT dei se, ‘ki-itna ii a sep upna’ ahi hi.Paul in, “A thupi sia ki-itna tungtawn a, na aseam upna ahi hi,”ci hi. A kuama po tabang upnaKamciam Masa Phitbel Khen II39


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 006a nei le, thuthiamna hangin nii-vei thi-na pan asuakta hi (James 2:17; Galatians 5:6; Ephesians2:8).4. PT kamciam masa se Adam le Eve te nupa a tulametna hi a, tua kammalte amate in ‘lawtnga –memorize’ uh a, asuan apaalte hilh su sukin,Moses khan ciangin, lai taw ki ciamte ahi hi.Kamciam om sa bangin numei suan pan hongpiang tu Hunpa lamen ahibang ma Adam le Evein a taphit se Hunpa ci in na um uh ahikom “Cain”ci in min a phuak uh hi.5. Cain akhiakna se “Topa kung pan mihing khatka nga zo hi - I have gotten a man from the Lord.”Ahihang, amate lamet bang Hunpa hi ngawlin,mithat masa pa hong suak hi (Gen 4:1,8).6. PT thu-umte in Hunpa hong pai tu lamen in kum4000 tawntung ngak uh a, Joshua ci bang naumin a phuak uh hi. Joshua se Jesus taw a min aki bang ma ahi hi. Joshua se Hunpa ahi ngawlhang, vantung Canaan hong tum pui tu Jesus limhi a, simlei Canaan ah a tum pui pa ahi hi. Kum4000 cing pet ma ciang “Hunpa – Jesus” hongpiang hi. Thiampipa Simeon in nausen Jesushong tawi tak ciang, Thathiangtho in hilh a, “Kamittang ma ma taw nong tatna ka mu zo hi,” ci hi(Matt 1:21; Luke 2:30).40Kamciam Masa Phitbel Khen II


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0067. “PTin a lian ma ma a manpha letsong ahikamciamte hong pia hi.” Solomon kumpipa in:“Moses tungtawn a PT hong piak a kamciamphate a tangtung ngawl khat beak a om buahi – Not one word has failed of all the goodpromises he gave through his servant Moses,”ci hi (1 Pet 1:4; 1 Kings 8:56 NIV).8. Ciampeal ngawl ii biak PT in kamciam 3573(OT3,044 le NT 529) hong nusiat ahiciangthinngim lungkham na tu a om bua hi.Huan Thum - Three Gardens1. ‘Nopsakna Eden Huan - Garden of delight/pleasure’ se ‘Thina Huan’ hong suak zo ta hi. ‘PTkung pan Adam le Eve tai zo ta hi.’ ‘PT in koisungom nu ziam,’ ci in a zong hi (Gen 3:8, 9).2. Ii bo siat zo a, LTT laimai theampo ah “Koisungom nu ziam?” ci in PT hongsam na aw ngingkiza kakoai a, mihing tate hong zong hi. Tuu boin innlam a zon kik thei ngawl bang ma, PT kungcia na tu lampi ih mu zo bua a, Mihing Tapa in eihong hun tu in hong zong hi (Luke 19:10).3. Gethsemane huan sungah ‘Mihing Tapa - numeisuan’ in thungen in a boksuk hi. Tua huan se PaPT taw a kizop bul, a pai bulna mun ahi hunlam,Judas in he sitset hi. Nidangin, thu anget ciangKamciam Masa Phitbel Khen II41


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 006tha kidim kik in hong pusuak hi. Tua Thursdaynitak in, khua- ulsa chi luang liangin thu a ngenhi. “Pa awng hi hai taw nong ki peal sak thei lehong ki peal sak tan,” a ci hi. Ahihang “Nangmadeina bang hi ta hen,” ci in na ki-ap hi. Tua huanin “Nazareth khuami Jesus ‘Thi-na Huan’ ahi bale‘Kipiakna Huan’ hong suak a. “Thina GethsemaneHuan” se eite atu “Nuntakna Huan” hong suakhi. Banghang ziam ci le, Topa Jesus in eite luanginthi-na ‘tep – taste’ zo ahikom, Eden Huan thak iilua tu hi (Hebrews 2:9).‘Numei Suan – Jesus’ Vantungah Ngalzopa1. Numei suan le paalte kici ngawlin, ‘numei suan’a kici ciang, Topa Jesus khat bek ci nuam ahi sePaul in thiangtak in hong tel sak hi (Gal 3:16).2. ‘Vantungah Lucifer le ‘Michael –Jesus’ ngalkido a, Michael in zo hi Lucifer in lel ahi manin,lei ah hawlkhiat thuakin, Satan hong suakhi’(Rev 12:7-9).3. “Khualeng bangin vantung pan in Satan siataaksuk in ka mu hi,” Topa Jesus in a ci se,Vantungah Lucifer ngal a lel ciang khiak suk athuakna thu hong son ahi hi (Luke 10:18).42Kamciam Masa Phitbel Khen II


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 006‘Numei Suan – Jesus’ in Leitnngah Ngalzopa1. ‘Leitungah ngal ki-do-na Jesus in hong zo hi’(Heb 2:14,15).2. Thinglamte tungah a thi tu ciangin, “A zo zo hi”ci in a au se, ngalzawna taw minsial ahi hi.Mihingte mu na ah Jesus thi ciang ngal lel hi a,ahihang a ta-tak se Topa Jesus in Satan a zaw nahi zaw a, vantungah doaimangpa Satan thidak angi-nging hi zo ta hi (John 19:30).3. Satan in leitung kumpiza Adam tung pan na suta, ‘vantung PT ta te ki khopna ah PT ta Adam’kikhop tu luangin, ‘na ki khawm hi,’(Luke 3:38;Job 1:6).4. “Leitung kumpipa vantung pan in kihawlkhiatu hi,” Topa Jesus in a ci se “A zo zo hi,”ciin thinglamte tung pan ii TOPA minsial takciang tangtung zo a, Satan vantung ka theinawn ngawl hi (John 12:31; John 19:30).Satan in Jesus Thi Ngam Ngawl tu Hanciam1. Satan in Peter zangh a, “Tabang na thuak tu seTOPA in hong khaam ta hen!” a ci ciang, TopaJesus in, “O Satan, Kei kung pan tai in,” ci hi(Matt 16:21-23).2. “PT Tapa na hi le thinglamte tung pan hong tuakka ven,” ci in ki au san za zan a, tuak theingawl tu hi peuma ngawlin, tuak thei lei lam hi.Kamciam Masa Phitbel Khen II43


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 006Na tuak thong ka po le, ‘ngupna lampi – the planof salvation’ ki bosua suak tu hi (Matt 27:40).3. Topa Jesus in, ‘Ka nuntakna kuama in honglaksak bua a, keima ka ki pia hi,’ a ci se, amakipia nuam bale thinglamte tung pan tuak thei hi(John 10:17,18).4. Satan in a maizum huai bel, thi-sia bel taw a thitu a vawt kha-khel se, ii TOPA thi ngam bale Satanngalzo suak tu ahi hi.5. Topa Jesus in, “Hi hai taw a kipeal thei le hongkipeal sak tan,” ci kale, lampi dang a om bua hi(Matt 26:19).Thinglamte se Satan Ngallelna1. Topa Jesus thinglamte ah that leng, thi ngam bavak ci in ngaisun tu ahihang, Topa Jesus inthinglamte thuak a, Ama thina se nguallelna hingawl in ngualzawna ahi hi. Ngalzo kisa Satanse Calvary ah ngal-lel-pa suak hi.2. 18 & 19 June 1815 lai in, Duke of Wellington leNapoleon Bonaparte ngal hong ki do uh hi. Amun se Belgium ngam Brussels khuapi ii ni-suanaleitaw sang tai-10 a-khua-la, Waterloo kicikhua no khat ahi hi. Ngal kika na thu se tuilamtaw England ngam taw tuipi hui dong kamtaitein thu hong puak hi. Winchester Cathedral pan44Kamciam Masa Phitbel Khen II


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 006London ah semaphore ki ci landial viik in thu kipuak a, W-E-L-L-I-N-G-T-O-N D-E-F-E-A-T-E-D ci in thu a ki nga zawk ciang, meii in lia athu hong ki puak thei nawn bua hi. Akhiakna se“Wellington Ngallel” hi thong ahiciang Englandngam bangbang hu zo thong tu hi ziam ci senumei patang dong thintoi in patau tek uh hi.Ahihang, a zingciang meii hong keuh ciang thuki puak thei kik a, W-E-L-L-I-N-G-T-O-N D-F-E-A-T-E-D T-H-E E-N-E-M-Y ci in thu ki ngahi. “Wellington in Ngalzo” hi ci na ahiciang zawnapoai kikhaam hi.3. Calvary mual ah “Jesus Defeated-Jesus in ngallelhi’ ci in ki mu ahihang, thu pawlcing a ki heakciang, “Jesus Defeated Death – Jesus inThimangpa zo hi,” ci na ahi zaw hi.Ngalzo Pa Jesus Mealhem Law1. Akhak bel ngalzawna se Satan le a ‘lalangte –vanlalangte se-thumsua-se khat’ le mi ngilotheampo kan le meikuang taw hal thuak tu ahi hi(Rev 20:10).2. Ahihang Ngalzopa ii Topa in a liam law, a baailaw zawk ciang zaw-na nga ahi hi. “Kamapawnte – ka khut, ka peang, ka pang mapawntehong en ka ve un, hong tham ka ve un, Keimama khi ve,” hong ci hi (John 20:27,28).Kamciam Masa Phitbel Khen II45


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0063. Tua mapawnte khang tawntungin bo ngei nawnngawl tu a, ii Topa a he ngei ngawl pawl khat invantungah, “Topa na khut ah mapawn se bang natat na ziam” ci in a dok ciang, “Ka lawmte innah ka haw na pan ka nga liam-ma, mapawn hi,”ci in Topa zo na ih za tu hi (Zecharias 13:6).4. Hi leitungah kum 30 val mihing bangin ei honghun tu in hong pai na pan thi law baai law a, amathi-na in ei suatakna ahi hi.’5. Ei a tu hong thi law, hong baai law a, A nuntaknahong pia Pa it kik ngawlin ii om thei tu ziam?Anuai ah ii sak bul la ii khiakna ngaisun kik tawng!“Nangma kong tat na tu, Nuntak na nga na tu,Ka nuntakna kong pia, Ka chi manpha ka bua,Ka nuntakna nang kong pia zo,[Nang kei bang nong pia ziam] 2 SHB 207.6. “Ka ta awng na lungtang hong pia in, “ ci hongnget vangeau na aw na za ziam (Proverbs 23:26)?7. “Topa awng ka nuntakna tangin - Take my lifeand let it be” ci in ih zo ba tu ziam? Hi lai na simkawmin, “Topa awng hong ki pia ing, hong sangtan,” na ci ba tu ziam?8. Topa in thupha hong buak ta hen! Amen.46Kamciam Masa Phitbel Khen II


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 007Akithaithat t Masabel Ngalhangpa<strong>The</strong> he Firirst st Martyr of the BibleleThubulphu: “Eite Cain taw ih kibang batu hi; amasia Ngilo Pa ii neisa hi a, Abel a suapuipa tatakma thatlum hi.Banghangziam cile ama ii septemaan ngawl a, a suapuipa septe maan ahi hang hi”(1John 3:12).Upna Kibang Innkuan zong Tuampeak Lai1. Mandalay ka om lai, ka pawlpimi khat khuaphawkngawlin zato theng hi. Sun a cing tu special nursenga ka hi hang zan a cing tu ka nga zo bua hi.Mandalay special nurse om na theam po ka zongkot a, a awng khat zong a om bua hi. Ka cina nuih kungah cina dang a o special nurse nu in,”Saya,thinngim om bo e, kei zong ka nu Christian zame, keima et sak kawm tong nge!” hong ci a, “Nangna nu Christian ci leang, na pa e?” ka ci le,“Buddhist” hong ci hi. “Nang e?” ka ci ciang,“Ka nu nungzui tu khi ziam, ka pa nungzui tu khiziam he balai ing,” ci hi.2. Cain le Abel se Adam le Eve ii a nei masak tatehi a, nu kibang, pa kibang, a kibang pattaaknanuai ah khang khawm, a zak thuhhilhna kibang,upna kibang innkuan khat pan hong khangtounaute hi na pi, amate nii se khat in Topa it a,khat pa in it ngawl hi. Biakna kibang ngawl nule pate hi le bang law non tu?Akithat Masabel Ngalhangpa47


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 007Cain se Ngumpa/Hunpa Kisa1. “Topa huna taw tapa khat ka nei hi,” Eve in ci hi(Gen 4:1Siyin).2. “I have gotten a man from the LORD - TOPAtung pan mihing khat ka nga zo hi,” (Gen 4:1KJV).3. “I have gotten a man, the Lord – Topa ahi mihingkhat ka nga zo hi,” ci hi (Gen 4:1Hebrews).4. Eve in PT kamciam tangtung paih sa ahi hi(Gen 3:15).A-ki-that Masabel Ngalhangpa vs. Mihing ThatMasabel Pa1. Ih thubulphu se, “Akithat Masabel Ngalhangpa”ahiciang, “Mihing That Masa Phitbel Pa” a omkul pai hi.2. Cain se mihing that masa pa ahiciang, Eve ihlametna se ‘a luithathong lametna - forlorn hope’hong suak hi.3. Ngalpa Satan khut pan PT hong hut kik na tu‘lungdam lametna - gospel of hope’ se thin kitam-zan,a thinkiam huai bel lametna hong suakthong a, a ta-ciil se ‘mihing that masabel pa’suaktu in Eve in a lamen ngei bua hi.48Akithat Masabel Ngalhangpa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 007Min le Tak Kizui Ngawl1. LTT kammal zak pawl khat te tung tawn in, LTTthiam pawl khat te in Cain le Abel se apeang hitu um uh hi.2. Cain min ul ma ma ka sap, Abel min a kiphua ciang,“a lui thathong - vanity” ahi bale “bangma ngawl -nothingness” ci in hong phuak thong uh hi.3. Ahangse, Cain le Abel a peang hi ngawl het a,Cain ih om zia Eve in thinkiam huai a sak natam zo ta na, Abel min tu bangin phuak ziam ahibale, amate nupa mawna hang leitungah apiangnate a mu ciang, thinkiam in “Abel” ci inminphuak ziam ih tel zo bua hi.4. Leitung mittang taw en leang Abel se a min tawkizui-in a bo va-ngeu ma ahihang, thamit taw it etciang,Abel thi hikale,thu hi-hilh lai hi (Heb 11:4),5. Upna ngalhangte se leitungah khangsim,khangsim in hong om ta to a, Topa Jesus in,“Mawna nei ngawl Abel pan a kipan, …Zechariahle mawna nei ngawl bul a, na thalup uh theampohangin thuak tu daan sia note tungah hong tungtu hi,” ci hi (Matthew 23:35 cf. Luke 11:51).Akithat Masabel Ngalhangpa49


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 007Khangsim a om Upna Ngalhangte:1. Zechariah se Matthew sungah Barachias tapaci a, Luke in a pa min son tuan ngawl hi(Luke11:51).2. Zechariah kamsang pa se Berechiah tapa hi a,tha-na thuak ma ahi hi (Zech1:1).3. Ahihang biakna tau le biakinn kilaklaw a thi sethiampi Jehoiada tapa Zechariah hi zaw hi(2 Chron 24:20-22).4. Athaliah kumpinu in kumpi nam theampo a thaaciang, thiampipa Jehoiada le a zi King Jehoramtanu Jehoshabeath te nupa in kumpi nam, Joashkum 6 sung seal a, kum 7 aphak ciang kumpi asua sak ahi hi.5. Zechariah in PT sawlna anga bangin a tangkomanin, King Joash in ama kumpi za a piaJehoiada mangilh in, a tapa Zechariah a deanglumsak hi. Upna ngalhangte athatte in “PT naseamkisa lalai uh hi” (John 16:2).6. Topa Jesus a tha uh ban ah, nungzuite theampoki that ahihang khangsim in upna ngalhangte omva ve hi.50Akithat Masabel Ngalhangpa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 007Min ih Phua Ciang Kidop Huai1. Min ul lei a, minpu zo ngawl ci ii om sak bangma,Kawlte zong na a min pu zo ngawl ci khat neiluilam hi. ‘Kyaw Hein’ in “Ka no lai kazawngkhal ma ma a, ka ta te hun ciang, a dei popia tong ka ci hi. Kyaw Hein ka suak takpi a, katate dei po ka pia zo hi. Ahihang ka ta te ka ompuihun tawm lei ma ma” ci-in kisiik kik hi.2. Dr. Gin En Cin in a tapa min se Sayapi Vul ZaThang tap in, Thang Pil Mung ci hi. “Lawm, nangPil Mung pa hi buang ve cin,” ka na ki ci uh hi.Pil Mung computer khawng athiam ma ma,mihing kician khat hong suak a, UK tawn in USAah om a, unau 3 USA om zo hi.3. Lawmte khat a ta min se Khua Khai taw tawp a,a min zui tu in thu ka nget pui bul hi. Pil ngawpva ve a, a pate innkuan in Australia theng zo a,ama zong hai ngawl in New Delhi pan Ausie ahleang tu hi.4. Zomite sungah Mang Tung Nung ci bangte atangtung va ve na sa bua uh ziam? Min ii phuaciang a min zui thei ahi ciang kidop huai va veka sa hi.Cain le Abel ii Nasep le Biakpiakna1. Abel se tuucingpa, ngankhoaipa hi a, Cain selothopa ahi hi (Gen 4:2).Akithat Masabel Ngalhangpa51


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0072. PT in Abel ih chi-nei nganhing taw biakpiaknaasang hi (v.4).3. Abel in tuuno taw biakpiakna a piak se Topa inbanghang sang ziam? Topa Jesus chisan bek inmawna hong maisak thei tu ci in hong tel sak hi.4. Nikhat ni ciang, thinglamte tungah eite a tu a kithattu Topa Jesus lim ahi hi. “Chisan kibua ngawlinmawna mai thei ngawl hi” (Hebrews 9:22).5. Abel se khang tawntung, Topa a it te, Topa tunga thumaante lim ahi hi.6. Cain in ama khut pan a piang, thingnga limci nanote taw hong biak se, chisan kihel ngawlbiakpiakna Topa in nial a, Cain thin-uk in maisiahi (Gen 4:5).7. Cain se, ngamtat hoih taw ngupna thalaw nuamtelim ahi hi. Cain zong PT om ci in he hi. PT thinuknase ama letsong piak lel taw PT maipha zongthei tu ki up zen hang ahi hi.8. Topa in biakpiakna sang thunit na dei zaw hi(1 Sam 15:22).Bang Thin-uk Ni Ziam?1. Ama biakpiakna a kisaan ngawl ciang Cain maisiain thin-uuk hi. “A pha hi leteh, nang zong hong kisaang ngawl tu ziam? ” Topa in ci hi (Gen 4:6,7).52Akithat Masabel Ngalhangpa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0072. Khat va vei, ei minam hong kituam koih, ‘kidoina–discrimination’ hong ki zangh a, hong kinilnamhii ci thei hi. Barack Obama mivom ahihang, USAah president hong sua bangma eima pha po leangkuama in hong vawk thathong zo ngawl tu hi.Ka sunghpa Col. Ngo Cin Pau in, “Za ci sekanpeak kan bang hi, a kan zo sia na nga hi,”hong ci hi. Colonel tung sia hong khan ngawlciang, “Pu Lai, kanpeak kan bang hi na ci se, hina sa lai ziam” ka ci ciang, “Hi ka leu ve, keihong kan to ka lawmte nii bek om pheang ve,”hong ci hi. Col. Ngo Cin Pau in banghangbrigadier nga ngawl khi ziam ci ngawl hi. Leitungthu, vantung thu ah Topa dei bang ih hi na ziamci se ki dok huai ka sa hi.3. Zomi PT naseamte zong minam dangte inbangbang hong mu ziam kidop huai ma ma thukhat ahi hi.Na Suapuipa Abel Koisung Om Ziam?1. PT in he ngawlin dong hi ngawl hi. “He bong,kei ka suapuipa a cing, a keam khi ziam,” ci inPT ledok hi (Gen 4:9).2. Genesis 4 sungah ah “na suapuipa” 7-vei sitsetkici hi. Topa in ih suapuite a keam tu, a thudontu in hong dei hi.3. “Bang seam ni ziam, na suapuipa chisan inleisung pan in kei hong biakpui hi,” PT in ci inzo kik hi (Gen 4:10).Akithat Masabel Ngalhangpa 53


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0074. “Tonbawmno khat ii nuntakna manpha sa in akeam pa,” “chisan se nuntakna hi ,” ci-in manphaasa PT,” “a mithiangtho te nuntakna manpha asaPT,” in a mithiangtho te au na aw za hi(Matt 10:29; Gen 9:4; Ps 116:15).5. A aw nging takpi ngawl ahihang, nuntakna a piaPa in, ‘ngalhang masa pa ii athimtham au- na aw- the silent cry of the first martyr’ za hi (Gen 4:10).6. Topa Jesus zong a nai bel, ‘nungzuipa’ in a zuakbangma “Abel zong” a naihuai bel, khat bek anei sunh, ‘a suapuipa’ khutsa taw hui-tat hi.Upna Ngalhangte Hamphatna1. “Biakna tau nuai ah, a kithat ngalhangte in ka chisanluan na uh phuu-la ngawl in hong koih thong tu niziam?” ci in au vadel uh hi (Rev 6:9-11).2. Amate puanpaak taw upat kipia hi. “Puanpaaksilhin kei taw na vak khawm tu uh hi,banghangziam ci le, na kiphuu, na kilawm uh hi,”Topa in ci hi (Rev 3:4).3. ‘Mo in kingingsa in om a, puanpaak silh hi.’ Tuapuanpaak se ‘thutanna – dikna ngamtatna lim ahihi (Rev 19:7, 8 cf. Rev 3:5; 6:11; 3:18; 22:14,16).54Akithat Masabel Ngalhangpa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0074. Abel pan Zachariah dong, tase pan Tuiphum John,ii Topa Jesus, Stephen le nungzuite ngalhang inkithana thuak su suk uh hi.5. Rome kumpi Nero hun, Domitian hun inChristian te vawtsiat thuak uh hi.6. <strong>The</strong> Middle Ages hun sungah John Huss, Jerome,William Tyndale, Martin Luther te se vawtsiatthuak ngalhangte vo ahi hi.7. Topa Jesus in thinglamte pua zo ngawlin, hongpupuuk a, pua zo nawn ngawl tu ci in a kiheakciang Cyrenian mi Simon zaw-thawk-vawt inthinglamte a pua sak uh hi (Mark 15:21).“Jesus bek thinglamte pua a, Lei mi te’n tong tu maw?Mihing sim puak tu zong om a, Kei puak tu zong om hi,”8. La hi sia thitui puul in ii sa bul hi. Simon inthinglamte na pua a, hamphatna ahi hi.‘Kei minhangin tuihai khat a pia te zong thaman sangngawlin a om batu hi,’ Topa Jesus in a ci bangin,thaman kihawm ni ciang, thinglamte pua takpiSimon dungawk huai bel tu hi (Matt 10:42).Akithat Masabel Ngalhangpa55


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 007Cain Pawl le Abel Pawl Nam Ni Bek1. Eden Huan puasia ah Adam le Eve innkuansungah thu-upna nam nii – Cain Pawl le AbelPawl nam nii a om paih bangma leitung bo dongmihing pawl nii bek a om tawntung hi.2. ‘Kya-nay – neutral’ om thei ngawl hi. Elijah hunin PT le Baal nam nii bek om hi (1 Kings 18:21).3. “Kei sangah hong pang ngawl sia in kei honglangpan pa ahi hi… hong kaikhop pui ngawl siain, a thezau tatak pa ahi hi.” Topa Jesus na ci hi.(Matthew 12:30;Luke 11:23)4. “Na thii dong thuman in tua hi le nuntaknalukhu kong pia tu hi,” Jesus in hong ci hi(Rev 2:10).5. Topa Jesus sang ah pangin, a kaikhawm pui,thidong Topa Jesus taw a thuak khawm ngam tuin Topa in thupha hong pia lai ta hen! Amen.56Akithat Masabel Ngalhangpa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 008Pathian taw w Kithawl wl Pa<strong>The</strong> he Man Who ho Walkalks s with GodThubulphu: “Enoch in Pathian taw … kithawl a,… . . . Pathian in ama a hingtang in la hi”(Genesis 5:22-24).Pathian taw Kithawl1. Sizang LTT ih et ciang, Enoch se PT taw kithawlkhawm ci a, Manglai na, “Enoch walked withGod” ci hi. ‘Walk’ ci kammal se ‘lampai,’‘lamseau pui,’ ‘thaa’ ci bang bek kizangh ahihangLTT sungah ‘ngamta’ ci in kizangh hi. PT inAbraham tungah, “Kei mai ah sit baang ngawlinngamta in,- walk before me and be thou perfect,”ci hi (Genesis 17:1).2. Enoch se PT taw ‘lamseau’ ii ci sang, “PT taw‘tonkhawm’” ci leang hawih zaw tu hi. Ka no laiSunday School’ ah LTT tangthu hong kihilh a,“Enoch se PT taw ki it ma ma a, Enoch kungahPT hong haw bul hi. A cia ciang, Enoch na thabul hi. Ni khat ni ciang PT na, “Enoch, kei innnai zaw zo meak ve, nong zui paih ba tuam?” aci le, Enoch na zui suak a, PT na cia pui hi,” cika zak ciang lawphuai ka sa ma ma hi. PT na kasep ciang, kei zong thuhilhna in ka nei bul hi.Pathian taw Kithawl Pa57


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0083. PT inn taw ki nai ci ciang, ngamtatna zong ki naihi a, PT hong dei se, ‘Christ-likeness’ or‘godliness’ hi a, ‘Jesus ii sut-kiban tu’ Topa inhong dei hi.4. Lawmta ki it ngialte a ki-tha dan in hong ki sonse Zo ngeina bek hi ngawl, ‘Israel ngeina-yingyi-hmu-culture”ahi hi. Abraham tangthu ih etciang, ‘TOPA – Christ’ se nikhat Abraham innah hong haw a, Isaac pian tu zong hong kip sakhi. A cia ciang, Abraham na tha a, vanlalangtenii se a mai a pai khol a, Sodom le Gomorrahzuan hi (Gen 18:22).5. TOPA se Abraham taw dingin thuson hi. “Kasep tu thu hong im in om thei tu khi ziam.”ci in Sodom le Gomorrah kihal tu thu son hi(Gen 18:17).6. TOPA taw tonkhawm ci saangin alawp huai zawbang om thong tu ziam? Nang le kei zong TOPAtaw tonkhawm thei tu vo ma ih hi hi. Ahihang,“Mihing nii a thukim bale kithawl thei tu ziam”a ci bangma, TOPA taw ii thukim bale a tonkhawmthei tu ih hi bua hi (Amos 3:3 KJV). .Enoch le PT Kithawldan1. Paul in “For we walk by faith, not by sight, - upnataw ii ‘nungta a, muna taw ahi bua hi,” Upna tawkalsuan/ngamta ci na ahi hi (2 Corinth 5:7).58Pathian taw Kithawl Pa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0082. Enoch zong a vei a ziat pan Topa in tonpui ahituan bua a, upna bek taw ma ahi hi. Topa a kungahom ci in he ahiciang, thuman lampi ah kip vabeal hi.3. Eite zong TOPA taw ii tonkhawm thei a, tabangciang, Ama vaangletna bek thuson in ii nei tu a,“Praise the Lord, Topa hoih hi, ‘Ama thu - PTkammal’ hoih hi,” ih ci ci tu hi.4. Enoch nei se ei nei hong hi tu a, ze-etna ii thuaklezong, Satan tungah, “It is written - LTT na cihi,” Topa Jesus ci bangma ei zong ii ci thei tu hi.5. Enoch se tabang a mat tu LTT bu nei ngawlahihang, ‘van lawm’ nei a, PT se a thudokpi ahihi. Tua ahikom, Enoch se vankaa phit pa hongsuak hi.Pathian taw Kithawl Midang Om1. “But Noah found grace in the eyes of the LORD,… and Noah walked with God – Ahizong Noahse PT mai ah PT ‘thuthiamna – grace’ mu a, PTtaw tonkhawm hi” (Gen 6:8 KJV).2. Ii ci tu kimlai, Sizang LTT phente in, “AhizongNoah tungah TOPA lungkim hi,” ci bek se hi(Gen 6:8)..Pathian taw Kithawl Pa59


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0083. Hikale, “Noah se PT maiah PT ‘thuthiamnagrace’mu hi,” ci in phen tu ngawl thudang a omthei bua hi. Banghangziam ci le, NT sungah“grace – PT thuthiamna” taw a kibang ahi hi(Gen 6:8 cf. Eph 2:8).Thinglamte Ma le Thinglamte Zawk Ngupna1. Tuipi liim ma in mihingte tatsia ma ma a, Noahbek mihing pha om hi. Noah zong “PTthuthiamna – grace” taw ma ngupna nga hi(Gen 6:8,9).2. Thinglamte masia in thukham zui na taw ngupnanga a, thinglamte zawk ciang PT ‘thuthiamna –grace’ taw ngupna nga ci bang a om bua hi.3. Thinglamte masia ahizong, thinglamte zawkahizong sepna taw ngupna nga kuama a om buahi. Upna hang bek in PT ‘thuthiamna – grace’taw ngupna ii nga hi (Eph 2:8-10).4. Tuipi liim ma in leitung mite a kisiat ma mabangma Topa Jesus hong pai ma zong Noahhun, Lot hun bang hi tu hi,” Topa Jesus na cihi (Luke 17:26-30).5. Hun khak bel a teang eite zong Enoch bang,Noah bangma - PT in a kitholhpui tu dei in hongzong hi. Enoch van ah ahingtang a lak bang,60Pathian taw Kithawl Pa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 008Noah teambaw taw mihing liat a ngup bangin, eizong hong keam tuam nuam hi.Kamsang Masa Enoch1. Mihing suan sung pan kamsang phit bel se Enochahi hi. LTT lui in son ngawl ahi hang, LTT thaksungah kamsangpa Jude in Enoch nasepna hibangin hong son hi.2. “Adam pan khang sali-na, Enoch in Topa Jesussia tul sawm sim mithiangtho tam ma ma te tawhong pai tu hi,” ci hi (Jude 14).PT taw Kithawl Moses le Elijah in Jesus Hanthawn1. Thinglamte thuak tu se mihing Tapa hi na tawhaksa va ve a,‘Hi hai taw ka kipeal thei le kipealsak tan,’ ci in Gethsemane ah thungen hi(Mark 14:36).2. Tua ahiciang meal kilamdanna mualdawn ahTopa Jesus a thunget lai, a hanthawn tu Moses leElijah Pa PT in pai sak hi (Matthew 17:1-9).3. Moses se Christ limla in Israel mite Canaan zotpui tu a lampui pa hi a, ‘TOPA – Christ’ tawmaitang kisitua kamsang hi a, ama taw kibangkamsang dang om ngawl hi kale, haksatna tampithuak pa ahi hi (Num 12:8 cf. Deut 34:10).Pathian taw Kithawl Pa61


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0084. Elijah zong Baal kamsangte zaw na nga kale,thinkiam thei va ve in, ‘ka nuntakna hong la in,’a ci pa hi. Ahihang PT in van ah la to hi(1 Kings 18, 19 cf. 2 Kings 2).5. Moses ‘than zong kuama a ki he sak ngawl’ kawmpan, Satan in Moses luang zak sawm ahiciang,‘Michael – Christ’ hong tuaksuk a, kam tam paungawlin, “TOPA in nang hong teih ta hen!” na cibek a, Jesus Christ in Moses nungta sak in,vanah cia pui hi (Deut 34:6; Jude 9).6. Mihing pawl nii lim ahi Moses le Elijah se mihingtheampo tangin, PT tokhum mai ah naseamte ahiuh hi.7. Leitungah thuak thei theampo thuak in ngalzoteahi manin, TOPA in Topa Jesus hanthawn tukilawm bel sa in, hong pai suk sak ahi hi(Matthew 17:1-9).Thi le zong Nungta, Anungta le Thi Ngei Ngawl1. “Jesus in, “Keima in thawkikna le nuntakna kahi hi. Kei hong um peuma a thi zongin, a nungtatu hi; nungta a, kei hong um peuma a thi ngeibatu hi,” ci hi (John 11:25,26).2. “A thi zongin, a nungta tu hi,” a ci se Mosesbangin, thu um na pi Topa Jesus hong pai ma athi te tho kik in a nungta tu hi hong ci ahi hi.62Pathian taw Kithawl Pa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0083. “Nungta a, kei hong um peuma a thi ngei batuhi,” a ci seTopa Jesus hong pai ni ciang a nungtathu um peu ma thi ngei nawn ngawlin, Elijah bangahingtang vanka tu ci in hong tel sak ahi hi.TOPA taw tonkhawm leang Ama mai ah Naseam Tu1. Ute naute awng, ii nuntak sungah Enoch bangNoah bang PT taw ii kithawl le, Topa Jesus hongpai ciang, Enoch le Elijah bang ahingtang van iika tu hi.2. Ahingtang vanka leang ii lawp bel, ii uk bel hina ve, Topa Jesus hong pai ma ii mut man a kulle zong, ‘Topa awng, banghang hong pai hakthong ni ziam,’ ci in ka mawsak ba tu hi.3. Ngalhangpa a toi ciang, a ngalvante sua in a musuk Moses bangin musuk kaleang, a khak bel TOPAlemle aw in hong phongh tu a, ahingtang vankatetaw meii sungah puakto na ii nga khawm tek tuhi (1<strong>The</strong>ss 4:15-17).4. Elijah bang ii hi zong, Moses bang ii hi zong,TOPA mai ah Ama naseam tu in TOPA in hong siamtek ta hen! Amen.Pathian taw Kithawl Pa63


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 009A Et-te-huai Enoch Nunzia<strong>The</strong> he Exemplary Lifestyle of EnochThubulphu: “Enoch kum 65 a phak ciang tapaMethuselah nei hi. Tua zawk ciang Enoch in Pathiantaw kum 300 kithawl a, ta dang zongh nei hi. Ama siakum 365 nungta hi. Pathian taw a nuntak sung kithawl-khawma, taciang ama bo hi, banghangziam cilePathian in ama a hingtang in la hi (Gen 5:21-24).Pathian in Kithawlhpui tu Hong Sam1. Topa PT in Ama kithawlhpui tu in hong thangaima ma hi. Adam pan khang 7-na Enoch sekithawlhpui tu in a mu hi.2. Enoch se, PT taw ‘kithawl - tonkhawm’ ci in 2-vei kiciamte hi (Gen 5:22,24).3. Tua zawk ciang Adam pan khang 10-na, Enochpan khang 3-na, Noah kithawlhpui tu hong ngakik hi (Gen 6:9).4. PT in a kithawlhpui tu za zong a, Noah pan khang10-na Abraham zong kithawlhpui tu hong paalaleau hi. “Ka mai ah pai in, kaw-baang heak in!-Walk before me and be blameless!” vanglianTopa in ci a, “PT lawmpa ci na hong nga hi,”(Gen 17:1: James 2:23).64A et-te-huai Enoch Nunzia


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 009Pathian Kithawlhpuite ii ‘Nunzia – Lifestyle’1. Tua zawk ciang Israel mite Canaan ngam zuanin a pai lai in, “TOPA na PT suul na zui tu a, amakita in, a thupiakte na zui tu a, “ama aw ‘ngai –thuni’ in, ama na naseam tu uh a, ama na bealvalektu hi,” PT na ci hi (Deut 13:4).2. ‘Psalmist – Psalms laphuakpa’ in “A nungta tengam sung, TOPA mai ah ka ‘vak –lamtawn’ tuhi,” ci hi (Ps 116:9).3. Leitungah PT tung thumaan in a ngamtate, “anungta te ngam – vanthak le leithak” ah a ‘vak –teang’ tu hi. PT dei bang ‘nunzia – lifestyle’ tawa nungtate se ‘a thite ngam – hell’ theng ngawltu hi. Topa Jesus ih tatsate nunzia se vantungngam ah tatsate omzia tu ahi hi.4. TOPA ii hong tangkalh nunzia se “‘thutang inseam tu - to do justly’, ‘thuthiamna - to lovemercy,’ ‘PT taw kipawlkhawm kiniamkhiak innuntak tu - to walk humbly with God’” ahi hi(Micah 6:8).5. Sawltak Paul in TOPA taw tonkhop dan nunziahibangin hong hil hi, “TOPA nungzui hi ta vun a,‘ki-itna taw ngamta - walk in love’ vun,” hong cihi (Ephesians 5:1,2).6. Enoch nunzia seTOPA dei bang ahiman in Amain a-hingtang-in van ah ka pui hi.A et-te-huai Enoch Nunzia65


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 009Ta Nei Zawk Ciang Pathian Taw Kinai Zaw:1. Christian pawlpi a tamzaw in tangval saya khawngthiampi tu in ‘sathau noaina – ordination’ piangawl hi. Tanei zawk ciang khanthinh zaw ci inmu hi.2. Enoch kum 65 a phak ciang ta nei a, tua zawkkum 300 sung PT taw tonkhawmin kithawl uh hi.3. Enoch in a ta nei ma in PT thu le la taw nungtangawl ci na ahi ngawl hang, a ta nei zawk ciang,Pa PT in hong itna le a thaneam patangte in Pa amuan dan hong phawk sa seam a, kum 300 sungPT taw kithawl hi.Adam suanh Enoch le Cain suanh Lamech Etkaakna1. Adam pan khang 7-na Enoch in Topa Jesus 2 -vei- na hong pai tu lamen in kamsaanna na hilh hi.Ama in PT lungkim sak hi (Jude 14,15; Heb 11:5).2. Ei Christian te in nikhat Topa taw kithawlh tuzong haksa ih sa tha tu hi. Nibup Christian u lenau taw biakpiak khop ii cimtaak tha tu hi.Ahihang, Enoch in kum 300 sung PT tawkithawlh se cimtaak ngawl het hi.66A et-te-huai Enoch Nunzia


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0093. Adam pan khang 7-na Enoch se PT taw tonkhawmtawntung a, a hingtang vanka pa ahi hi (Gen 5:21-24; Heb 11:5).4. Ahihang tualthat masa pa Cain pan khang 7-naLamech se tualthatpa ma hong suak la leau hi(Gen 4:23,24).Pathian taw a Tonkhawm 144,000-te1. Topa Jesus hong pai kik ciang vantung inn ahhong cia pui na tu se Jerusalem Khuathak ahi hi(John 14:1-3 cf. Rev 21).2. Kum-1000 Topa taw ih maang khawm tu a, hileitungah Jerusalem Khuathak taw ih tuak suk tuhi (Rev 20:6; Rev 21:1,2).3. Leithak ah khang tawntung ih maang tu hi.Ahihang ei sung pan a hampha bel se 144,000-teahi tu a, Topa Jesus pai-na theampo a zui kakawitu uh hi (Rev 14:4).4. Universe ukna Pathian Capital City ahi JerusalemKhuathak se hi ‘Leitung - Planet Earth’ tungahhong kiphut tu ahi hi. Banghangziam ci le a-bosaleitung Topa Jesus in a chisan taw hong tatkik sa ahi man hi.A et-te-huai Enoch Nunzia67


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0095. Topa Jesus in universe sungah a puuk ngawl‘leitung – planet’ tam ma ma a nei-te kungah ahaw ka kawi tu a, ngualzo 144,000-te a tonpuihkakoai tu hi. Banghang ziam ci le, leitungah amatein Topa Jesus suul, a koai, amaam in a zui’ uh hi.Amate kamsungah leilot thu ki mu ngawlinmawbaang ngawlte ahi uh hi (Rev 14:4, 5).Ei zong Pathian taw Kithawl Tawng!1. Topa PT khut thaa-sua ngawl, a len cinten, kum300 tawntung PT taw kithawlin a tonkhawm paEnoch, Topa in ahingtang a lak bangma ei zongTopa Jesus hong pai ni ciang, thi-na tep thangawlin a hingtang van ih ka thei tu hi.2. Leitungah a kawi a maam, Topa nung a zui cinten144,000-te ‘Tuuno pai-na ahi universe sungplanet dangte ah zui kakawi thei na thu,hamphatna a nga bangma, eite zong leitungahTopa taw ii tonkhawm le, vantung dong ah Topain hong tonkhop pui tu hi.3. Topa khut thasua ngawl in a tonkhawm tu in iiTopa in thupha hong pia ta hen! Amen.68A et-te-huai Enoch Nunzia


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 010Noah in Topa opa Maipha MuNoah Finds inds <strong>Grace</strong> ace in the Eyes es of the LORDThubulphu: “Ahizong Noah tungah TOPA lungkimhi.”(Sizang); “Ahih hangin Noah in Topa maipha muhi.”(Tiddim) “But Noah found grace in the eyes ofthe LORD.” Genesis 6:8 (KJV)Ahizong1. “Ahizong” ci kammal taw Moses in thu hong panhi.Banghangziam cile, leitung khang-10 bek hipheang kasap ‘mihing hong pung ma ma’ a, tuamihing khan taw kizui in siatna zong ‘asangbel–climax’ theng zo ta hi (Gen 6:1,5).2. Pathian in mihing hong bitphua kisiik hi (v.6).3. Tuipiliim sak in leitung mihing pha ngawl tengmonh tong ci in khua hong ngaisun ta hi (v.7).4. Leitung se siat tawpin asiat kilak pan Noahngamtat phatna hong tel sak nuam ahikom,“ahizong” ci kammal hong zangh ahi hi.LTT sungah Amasa bel ‘Thuthiamna-<strong>Grace</strong>’1. Sizang LTT in hi sungah “TOPA lungkim” ci-inhong zanga, Tedim LTT in “Topa maipha mu” cihi. (1977 Edition) Manglai in “grace” ci kammalzang hi (Gen 6:8).Noah in Topa Maipha Mu 69


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0102. Christian te bulphu bel ahi, “saved by faith throughgrace” taw ma a kibang ahi hi. Ahihang tua munah Sizang LTT in, “Pathian thuthiamna” ci a, TedimLTT in “hehpihna” ci in zangh hi. Moses ii at ‘grace’le Paul ii at ‘grace’ se a kibang hi a, ‘thuthiamna iici zong, ‘hesuakna’ ii ci zong ‘grace’ hi a, tua munnii se a kibang tu hi a, a tatuam in phen tu a hi bua hi(Gen 6:8 cf. Eph 2:8).3. Bangbang po zangh ka leang, “thuthiamna” le“hesuakna” a kibang ahi hi. Hesuakna se PTthuthiamna - PT sep hi a, upna se mihingte kihelnaahi hi. Ahizong “upna” ngangawn zong Topathuthiamna taw hong piak ma hi va ve hi (Rom 12:3).Thuciam Lui (TCL) le Thuciam Thak (TCT) iiHilh Thuthiamna1. PT thuthiamna se TCT bangma in TCL in zong,‘ii thalaw ngawl bul PT hong piak maipha – theunmerited favor of God’ hi a, ‘kiphut kilawmnaa nei vet ngawl – undeserving’ maw-neite tungah‘a hesuak thei – merciful’ PT in hong piak hi ciin hong tel sak hi.2. Noah zong a thalaw ngawl bul PT maipha sekiphu kilawm ngawl pi pi ma, hong hesuak theiPT in thuthiamna maipha na lak ahi hi.70Noah in Topa Maipha Mu


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0103. Tua thuthiamna se TCL le TCT in ‘laai-thaak’hi. TCL sungah Topa Jesus hong tatna thinglamtemitsuan in sangaw, nganngaw biakpiakna nazangh uh a, TCT sungah ‘Topa Nitak An – theLord’s Supper’ ‘neakkhop neakna - communionservice’ taw tua thinglamte ma ii le-et hi. TCLthuzuite le TCT thuzuite se a kibangin thinglamtehang bek taw vanthak le leithak ii lua tu hi.Apuuk Aliiksa Ahi-babang PT in A Itna Lak1. ‘Numei suan – Jesus’ tungtawn in hesuaknalungdam thu kamciam na pia pai hi (Gen 3:15).2. Upna kho ii ‘pu-ciil – patriach’ te in maw-na lampipial na tu thu le, ‘Lungdamna – gospel’ thuhilhuh hi.3. Kum 120 sung hesuakna hun a piak zawk ciang,tuipiliim sak in mihing ngilote susia a, ‘thutang– midik’ te Topa in suatak hi.Banghang PT in Noah Thuthiamna na Lak Ziam?1. Noah se mipha ahi hi. “Noah was a righteous man(NIV).; ‘Noah was a just man’ (KJV). - “Noah sethutang mi ahi hi,” (Gen 6:9).2. Ama khan a ‘a sit baang ngawl – perfect’(KJV),“blameless” (NIV) – ci se Noah mawbaang ngawlpa hi a ci hi ngawl hi.Noah in Topa Maipha Mu71


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0103. Ahihang, ama khang mihingte paaktatnate zuingawl in, ‘ette-taak nuntakna - exemplary life’taw nungta ahi hi.4. “PT taw ‘kithawl - tonkhawm hi” (v.9).PT Tate in Mihing Tanute Teenpui – Tuipiliim maMaw-na Khat1. LTT phente tampi in “Pathian ta” ci se vanlalangte ci in ngaisun uh a, ahihang “van lalangtezi nei ngawl hi,” (Gen 6:2 cf. Matthew 22:30).2. Tua ahiciang, ‘PT ta’ ci se, PT suul a zui Sethsuante hi a, “mihing tanute” ci se ‘Cain suante’hi ci in LTT thiamte in um uh hi. Banghangziamci le, Pathian thuzuite se “Pathian ta” ki ci a,Israelte se “ta upa” na ci hi (Gen 6:2; Deut 14:1;Exodus 4:22; 1BC 250).3. Thu um ngawlte taw ten tu se Topa in deingawl het ci se ki thiang tel hi (Deut 7:3,4;Joshua 23:12,13; Ezra 9:2; Nehemiah 13:25;2 Cor 6:14,15).4. Ahihang, mealhoihna khia la in Seth suante inCain suante zi tu in hong lak tak ciang, PT thuzuiahi Seth suante sungah PT thunei ngawlna letatsiatna a tatuam lampi hong kithaa suak hi.72Noah in Topa Maipha Mu


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0105. ‘Zi khat pasal khat taw tul tu – monogamy’ seTopa dei na hi kasap, ‘zi tam nei na –polygamy’taw Noah khang mihing te in thu hongpalsat uh hi.Jesus in Noah Khang Thaa Thongtaakte Thuhilh1. 1 Peter 3:18-21 se Christian tampi in buaipui mama hi. Topa Jesus van a kaa ma in, thongsungahki-khum - Noah hun mihing ngilote tha te kungahpai in thuhilh hi ci in ngaisun uh hi.2. Topa Jesus van a ka ma in, Noah khang mingilotetha kungah pai in thuhilh a hi vet bua hi. Jesus inNoah khanglai ma in, a thathiangtho tawMethuselah te Noah te zangh in kikhealna tuthuhilh ahi na hong son hi zaw hi.Nungtolh tam ma ma, A Thi zong Tam ma ma:1. PT thu um in teambaw a sak pui, thaa akuante seni khat ni nii hi ngawl, nipi khat, nipi nii, thakhat tha nii hi ngawl teambaw sa uh a, kum 120sung ngua le zu ngei beak ngawl ahi ciang, upnakiamin, upna nusia uh hi.2. Thu um kim khatte sia kum 120 hi liang ahi ciangthi man uh hi. Methuselah bang kum 969 nungtaliang ahihang, tuipi liim ma in thi zo hi.Noah in Topa Maipha Mu73


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0103. Tua ahiciang mihing 8 bek suakta hi. Ahihang,tuipi liim ma thu um a thi tampi sia ngupna a ngava ve tu uh hi.4. “Kei hong um te a thi hangin, a nungta tu hi.”(John 11:25) Thi hi ka le, Topa Jesus muak intho kik tu uh hi.Noah Khang, Lot Khang Bang1. Mihing Tapa hong pai nai ciang Noah khang leLot khang Sodom le Gomorrah bang ahi tu hi(Luke 17:26 cf. Matt 24:37; Luke 17:28).2. Tua hun lai in ngualnopna taw a uangtat uh mabangin, tuhun ciang in nitak sim dinner poai le‘cocktail – zuneakpoai te ah ngualnuam in Topamangilh uh hi.3. Kipui kitenna se ngeina ahihang, tanglai leitunghikale, tu hun hikale, kipui kiten na uang in, tuhunciang nupa kop nii teang le kop khat kikhen hunhi zo ta a, kiteang vazing, kikhen vazing uh hi.4. Nisim tadensa sim leang, ki-buanna, kitha-na,kitheamna, neisa ki sut-tolh na pan kipan siatnadim teak hi. Tabang siatna taw kidim leitungtuipiliim in susia a, Sodom le Gomorrah mei in asuksiat bangin, hi leitung zong mihing Tapa hongpai ciang ki susia tu hi..74Noah in Topa Maipha Mu


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 010Noah Hun lai Kum 120 Pathian in Hunpia1. Kum 2000 Y2K ciang leitung bang suak tu ci inAD 2000 hong thet ma mihingte patau ma ma uh hi.2. 2011 ciang, 2012 ciang bang suak tu cisonkholna te ei Christian upna hi ngawl hi.“Tawm vei no zawk ciang, hong pai tu pa hongpai tu hi. Ama haisang ngawl tu hi.” Topahong pai kik tu hun Pa PT bek in he hi(Hebrews10:37;Matt 24:36).Noah bangma ‘PT Maipha-Thuthiamna’ HongMu sak ta Hen!1. Tanglai leitung siatna in van hong baan a, tuipiliim in mi ngilote suksiat kul kawm pan in, TopaPathian thuthiamna a mu, Noah na om va ve hi.2. Topa Jesus hong pai nai, tuhun ciang, Noah khangLot khang bangma siatna taw kidim ka le, leitungsiatna taw a sia khawm ngawl Noah se, Pathianmai ah maipha a mu bangin,eite zong,‘thuthiamna-hesuakna’ mu tu in Topa in thuphahong pia tek ta hen! Amen.Noah in Topa Maipha Mu75


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 011Topa Pathian iiAkhakbel Hong SamnaGod’s Final CallThubulphu: “Na innkuan bupin teambaw sungahtum vun!” (Genesis 7:1).Nguazu Ngei Ngawl1. Noah hun lai in ngua hong zu tu a, tuipiliim tu hici se a up tu a haksa ma ma thu ahi hi. Banghangziam ci le Adam khang pan kipan kum 2000 phialsung ngua zu ngei ngawl hi.2. Ngua zu ngawl pipi tuinga dan a cing zaw hiattawm kong son nuam hi.Eden Huan Tuipiak Dan - Water Supply Systemin Eden1. Eden huan ah ngua zu ngawlin, luamtuite hongphulin, Eden huan tui a buak hi (Gen 2:5-7).2. Tulai ngunte se mualdawn pan hong kipan a, tuipisungah tum hi. Ahihang Eden huan laizang pantui hong phuulin, ngun li in hong kikhen a, leitungbup tui a piak dan a munophuai le a etlawm danih mit-tha taw ii mu thei hi.76Topa Pathian iiAkhakbel Hong Samna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 011PT Khutma le Mihing Vawt-tawmte Ki-te-ngat<strong>The</strong>i Ngawl1. Leitung ngam tatuam ah ngun pan in tui piaknatu sum tampi bo in ‘tuikholna – dam le reservoir’te vawt hi. Ngam hoih ma ma a kison Californiazong ta bangin tui ki pia hi bale senneal ngam hilel a, bangma piang ngawl tu hi.2. Singapore Sentosa Island ah Musical Fountainci in tuite van ah ki kap to in, la aw taw ki si a,color nam tatuam taw tuipak leang sak vazai hi.3. Tabang ahi vadiam se ii etcimla ma ma ka sa hi.Ahihang, Eden huan ah Pathian tuipiak dan a baanzo tu leitungah a om batu hi.New Jerusalem ah Nuntakna Tui1. Eden huan ah nuntakna tui ki son ngawl a, NewJerusalem ah nuntakna tuinaak se Pathian KumpiTokhum pan luang ahi hi (Rev 22:1).2. Khuapi laizangah hong luang dildial in a lang lelang ah kham lampi om hi. Nuntakna ngun langle lang ah nuntakna thingkung po hi (v.2).Topa Pathian iiAkhakbel Hong Samna77


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0113. Ahizong, tua kung ni-te a dawn ki pe ahi kom,nuntakna thingkung khat bek ma ahi hi.Nuntakna thingkung nuai ah a ciim sitset, a votvakil nuntakna nguntui se lamdung zui inaluang dildial hi.4. Tua nuntakna thingkung in thasim in nga pawl nam12 a nga hi (v.3).5. Kawlngam ah tuuk-hun bek in hai ih ne hi.Thailand ah kum ki lenglet in hai ne thei zo ta hi.Ei se a tunhun ngawl in hai nga ii nga zo bua hi.6. Ahihang, Vantung ah ii du ii deih a kisam khatbeak om ngawl tu hi ci in hong tel sak hi.Tuipi Liim-ma Mihingte Omzia le A-up Ngawlna1. Ngua zu ngei ngawl ahiciang, tuipiliim tu ci seum zo ngawl uh hi.2. Kham le ngunte se, leitungah mu tangin a dima ha in om ahi manin, inn hoihte zepna nei in, aPiapa sangin, A piaknate thupi sak zaw a,Bitphuapa om ci in um nawn ngawl a, apiansakte ii milim vawt in pathian in bia uh hi.3. Tuipiliim tu ci ka le la, kum 120 cing zo ka zu,ngua zu ma ma ngawl lai hi.78Topa Pathian iiAkhakbel Hong Samna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0114. Hikale, PT in, “Na innkuan bupin teambawsungah tum vun” ci-in thupia hi (Gen 7:1).5. Tuipi liim tu ngak in, Noah te innkuan seteambaw sungah nganhing namkim taw tolimlum kale la, ni-7 sung ngua hong zu tuanngawl la lai a, Noah te innkuan ngial thuak, selnothuak tu ngawl thudang a om bua hi (v.10).6. Topa Jesus hong pai kik tu se tangtung pai ngawlahiciang, Topa Jesus in Noah hun bang hi tu a cibangma selno na ii thuak a, PT um ngawl hongkhang hi (2 Peter 3:4).7. Na nuntak sungah PT kamciam hong tun pakngawl ciang thinkiamna na thuak ngei ziam?Noah te innkuan thinkiam ngawl in, a leilot theingawl PT muang uh hi (Numbers 23:19)8. Ei zong Noah innkuan bangin ii upna thasua batawng!Ciampeal Ngei Ngawl Pathian Ci Babang Um PoLeang Tangtung Vave1. Ni-7 a cin ciang ngua hong zu nga ngaw hi(Gen 7:10).2. Ni-40 le zan-40 ngua zuk a kihel, (Ni- 30 x Tha-5= Ni 150) sung tuipiliim in,tui kiam ngawl hi(v. 4, 12, 17).Topa Pathian iiAkhakbel Hong Samna79


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0113. Teambaw sungah a om ngawl theampo, thisiathi (v.21).Kamzong <strong>The</strong>i Om Ngawl Tu1. Noah in kum 120 sung teambaw le man zo,thuhilh tu le khuangkhim zo hi.Za bong ci inkamzong thei a om batu hi. Noah sekseakngin sim, ‘tuipiliim tu hi, kingingkhol un,’ci in tangko ahi hi.2. Ka no lai Tualpu thikseak se khuathing bek hingawl, khuapaamte in zalai hi. Sizang sungahinnsa khat om le zong sekseak aw se khuapaampan ngangawn ki za lai hi. Ta bangma Noahsekseak nging se ‘gospel’ thuhilh hi a, za bongci in kamzong thei a om batu hi.Ngupna se Innkuanbup Huam1. PT in Noah tungah, “Na innkuan bupin teambawsungah tum vun!” ci hi. Joshua in, “Kei le kainnkuanpuite ahi le, PT ka bia tu uh hi.” a ci hi.Ngupna se bangkua papi a tu bek hi ngawlin, zile ta, it le ngaih innkuanbup a huam tu ahi hi(Gen 7:1 cf. Joshua 24:15).2. Paul le Silas in thongcing bu pa tungah, “Jesusum leteh, nang le na innkuan bup in ngupna nanga tu uh hi,” ci hi (Acts 16:31).80Topa Pathian iiAkhakbel Hong Samna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0113. Noah te nupa le a tapate thum le a zite, a vekpiliat suakta hi (1 Pet 3:20).4. Tua hun lai in, leitungah ‘zi tam nei ngeina –polygamy’ ‘laang – pung’ ma ma ahihang, Noahtate zi 3 bek ahiciang, Noah innkuante in PTlampi pan pial ngawl hi ci in ki mu hi (1Pet 3:20).Akhakbel Hongkisapna – <strong>The</strong> Final Calling1. PT in Noah tungah, “Nang le na innkuan puiteteambaw sungah tum vun,” ci in thupia hi. Tualai hun in nuntakna lampi se teambaw bek hi.Tuhun ciang nuntakna lampi se Jesus bek hi. “Jesus sang vun,”ci in thu hong kipia hi. (Gen 7:1cf. Acts 16:31).2. Pate, nute awng, ih ta te koi sungah om ziam?Zukham, zakham in om ziam? Tate ii ngup tukul ziam maw, eima po nam kinken zaw se, tatepo LTT sangka in ei atu antang in thu na nga ngenzaw ziam?3. “Topa awng, nong piaksa patangte taw hiak ahom ung,” ii ci thei ba tu ziam? (Heb 2:13).4. “Paul in thongtakte acing bupa tungah, “Himihingte teambaw sungah a om ba le ki suaktangawl tu hi,” a ci hi (Acts 27:31).Topa Pathian iiAkhakbel Hong Samna81


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0115. Ngupna teambaw ahi Topa Jesus sungah ngammuang in na om balai le, a khak bel hong kisamnahizo hi, haisang nawn heak in.6. THIS IS FINAL CALLING! Vanleang to tu te‘Flight Number xxx a khakbel ki sam na hi,’ ciina au va pul ih zak ciang, ih tai va-sat a kul lai leih thin patau ma ma hi. Suapui awng, TOPA taw nakilem zo ziam?7. “Tulaitak in ngupna ni ahi hi” ..... “Tuni in A maaw na za uh le na thin uh khauh sak heak vun”(2 Cor 6:2; Heb 3:7).8. PT in ii tan tek tu thupha hong pia ta hen! Amen.82Topa Pathian iiAkhakbel Hong Samna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 012Pathian in Noah Mangil NgawlGod Remembers NoahThubulphu: “Pathian in Noah le ama taw teambawsungah a om…….theampo mangil ngawl hi”(Genesis 8:1).Topa Pathian in Noah Mangil Ngawl1. Topa PT in Noah le a innkuanpuite, teambawsungah a om nganhing theampo mangil ngawlhi. Mang LTT in ‘phawk – remember’ na ci hi.2. PT in tawmvei sung khawng hong mangil pak tana hong “phawk kik vat” ci na hi ngawl a, PT ina tate hong mangil ngei ngawl, hong phawktontung ci in hong tel sak nuam ahi hi.Ei Hong Mangil Ngei Ngawl Pathian1. Ii biak PT, ei hong hung PT in hong lusuk sanngei ngawl, hong mut san ngei ngawl hi(Psalms 121:4).Pathian in Noah Mangil Ngawl83


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0122. “Nute Ni” a, ka son ngei thu khat kong son paknuam hi. Nuhoih te se a tano te bangza hong itziam cile, noai-luai lai taneite bang saseam, zanhun a mut ciang ngangawn, a bil lang khat bekmu in, a lang khat taw a ta ka tu ngai kiukiou inpilvang takin om hi. A mit zong a lang khat beksi ingam in a lang khat taw tate kisap tu en vakiou kici hi.”3. Ta za in nute in ei hong it kale, tua sang in eihong it zaw ii TOPA in, “Numei khat in ama iitasen mangil in ama ii hin le toai nausen ‘it –khuangaih’ ngawlin om thei tu ziam? A nu in atasen a mangil zezen tha hial zongin, keima innote kong mangil ngei ba tu hi,” ci in TOPA inkamciam hong pia hi (Isaiah 49:15).Mihing Doidan Ngawl Pathian in Ama It TateHong Phawk Tuam Vave1. Ih biak PT in mihing pha-te le mihing sia-tetungah a kibang nitaang sak, nguazu sak Pa ahita zong (Matt 5:45),2. “Amaan a ngamta nangma bek kong mu hi,teambaw sungah tum in,” ci in Noah a sam pa inAma tate hong mangil in a om thei thong tu ziam(Gen 7:1)?84Pathian in Noah Mangil Ngawl


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 012Tonbawm Zong A-mangil Ngawl Pa in Ei HongMangil Ngei Ngawl1. Topa Jesus in dangkasan pheak khat taw tonbawmnii ki lei thei hi.Dangkasan pheak nii tawtonbawm ngaa ki zuak hi ngawl ziam? Hi na vetonbawm khat zongh Pathian in mangil ngawlhi,” ci hi (Matt 10:29a cf. Luke 12:6).2. Tabang in tonbawm in man nei ngawl hi kale,“Pa ii thukimna om ngawl taw tonbawm khatzongh leitungah tak thong ngawl tu hi,”(Matthew 10:29b).3. “Na samzang phaza PT in he hi,” “Tonbawmtam ma ma sang a man pha zaw nu hi,” hong ci,eite TOPA in hong mangil thei thong tu ziam(Matt 10:30,31)?Teambaw in Ngupna Lim1. Teambaw puasang se thi na, bo-na mun lim hi a,teambaw sungsang se nuntakna mun lim ahi hi.2. Pathian hoihna le, upna taw a thu-ni tawntungNoah thu kitel tak in tetci hong lak hi.Pathian in Noah Mangil Ngawl85


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0123. A lauhuai hun a tu a muanhuai bukna, le belh tumun ahi ban a, inn nei ngawlte a tu inn ahi hi.4. Noah innkuante a tu biakpiakna biakinn pi zongahi hi.5. A kisia leitung lui pan a kipua thak tu leitungthak ah thet pui hi.6. Mawna taw a niin leitung pan, mawna kithiansualeitung ah puak hi.7. Asungsang sia Pathian hong ngeal sak nuntak nahi a, a puasang sia ngam muanna om ngawl, thinamun ahi hi.8. Noah khang lai, vanlalang khat in teambawkongkha a kha bangin, hun khak bel ciang zonghesuakna kongkha hun om tu hi.(Gen 7:16 cf.Matt 24:37).9. Ngupna a nga nuamte in, PT na eite a tu suataknalampi bang hong pia ziam, ta sia ih del, ih pom,ih san tu ahi hi.Noah Thunitna le Thin-uai, Thinsauna1. Topa PT in cypress (NIV) /gopher (KJV) thingtaw teambaw adung pi 450, avai pi 75, asang pi45 alian teambaw khat sa in a ci ciang thu-ni paia, upna taw teambaw a sak se, kum khat kum niihi ngawl, kum 120 ahi zen hi (Genesis 6:14;Hebrews 11:7; Gen 6:3,22; 7:5).86Pathian in Noah Mangil Ngawl


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0122. ‘Noah teambaw sung a tum pan Ararat mualtunga kingak dong tha 5 x ni 30=ni150 ngei a, teambawkingak pan a pusua dong, tha 7 val, teambawsungah om hi. Noah kum 600 tha 2 ni 10 niteambaw sung tum a, kum 601, tha 2 ni 27 nipusuak ahiciang kum 1 le ni 17 teambaw sungahom hi (Gen 7:1,4,7,10,11 cf. Gen 8:14-16).3. Teambaw kum 120 sa zo ka zu, kum khat valteambaw sungah a om se Noah in upna lethuakzawkna ngawl taw a suak thei tu hi ngawlhi. Teambaw sungah nganhing eak le zun, an neaktuidawn tu dan ii ngaisut ciang Noah ahi manbek in thuak zo ahi tam ci in ka ngaisun hi. Ei hileang, nuam ba sam ei! Cim huai sam ei!ngimhuai sam ei! ci in ih phu-phun tu hi.Apeang Zia-le-tong Hoih – Upna le Thuakzawkna1. ‘Apeang zia-le-tong hoih - twin virtues’ ahi,upna le thuakzawkna ngawl taw zaw zawk tuhi ngawl hi..2. Ararat mual dawn teambaw sungah kumlang tamzaw ma a om kul ahi ciang, tua mualtungah aom sung in ze-etna tam zaw lai tu hi.3. Ei hi leang, ‘ngei lalawm ei ci in ih ma mau thatu hi.Pathian in hong nusia zo ziam ci in thinkiamthei tu hi.Pathian in Noah Mangil Ngawl87


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0124. ‘Topa thuthiamna – grace’ bek in zaw-na hongpia zo tu hi. Tua thupha Topa in hong hesuak tahen. Amen.Cimhuai kale Suatak Hun Hong <strong>The</strong>ng Va-ve1. Teambaw sung tum tuteng tum zawk ciang, TOPAin ‘kongkhak’ sak hi (Gen 7:16).2. Tabangma, kum 1 le ni 17 acin ciangin, TOPAvanlalang in kongkha a hon ciang teambaw sungom te pusuak thei pheang hi.(Gen 8:16).3. Haksat ii thuak hun a ngei hang, a hun cin ciangin,Topa Pathian in “pusuak vun” ci in a sawl hunhong theng vave tu hi.4. Upna le thuak zawk na Topa in hong pia ta hen!Amen.A-Et-te Huai Biak Piakna1. Noah teambaw sung pan hong pusua ciang a-sep phit se biakna tau ciangin, tua tungahbiakpiakna hong pia hi.Tua biakpiakna namtuiTopa in za in lungkim hi (Gen 8:20,21).2. Noah biakpiakna sia PT in namtui sa in lungkimhi. Moses khan lai in biak piakna ki vawt cianginTopa lungkim in biakbuk tungah hong tuak sukhi (Gen 8:21; Exo 33:9-11; 40:34).88Pathian in Noah Mangil Ngawl


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0123. Tanglai in sathau namtui biakpiakna Topa inlungkim a, a san bangma, tu in zong ei thungetnahong saang hi (Ps 65:2 cf. Rev 5:8; 8:3)Ka Pa a Om Ziam?1. Tuipi tung khualhawna khat ah, zan in huisuangval na-sia tak in hong va a, tui kihual intuite teambaw tungah hong kithe’ vapeak in,teambaw kilok ngawp kawm panin, awlmawk neivet ngawlin a mu hithiat a om captain pa tapa nose teambaw naseamte in phong a, huih letuihualte nasia ma ma hi,” a ci uh hi.2. Patang no pa khua hong daak a, “Ka pa a om le?”ci bek hi. Naseamte in, “Om,” a ci ciang, mu sukkik va ngeii lel hi. Ih Pa Pathian om hi ci in ihmuang na le bang patau na om lai tu ziam?Noah Thuak Sang Alian Zaw Kithuak Ngawl:1. Haksatna ih thuak ciang, kei sang haksatna thuakzaw om bo ih ci nuam tha tu hi. Ahihang, leitungbuppi tuipi in a tuam laitak in, Noah teambawsia tuipi liatna taw ih etkak ciang no lei lalawm,hawmthawk huai lalawm ih sa batu ziam?2. Ahihang, Noah innkuante in Topa a muang uhhi. Banghang ziam ci le, patang pa in apa a muanbangin, Noah in Topa a muang hi.Pathian in Noah Mangil Ngawl89


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 012Noah A Mangil Ngawl TOPA Muang Tawng!1. Topa Jesus in hi bang in hong ci hi, “Note bangthin ngim nu ziam? Tonbawmte a keam pa innote hong keam tu hi (Matt 10:28-31).2. “Tonbawmte a vak pa in note hong vak tu hi.”3. Na samzam pha za hong he pa in note kisap nahong en thong tu na um thei ziam” (Matt 10:30)?4. “Ka khutza lamlai ah na min ka at zo hi,”(Isaiah 49:16).5. Calvary thinglamte ah thikpimte taw a khutza lamlaiah nang min le kei min hong ciamtezo hi.Tua mapawnte se khang tawntung a bongei nawn ngawl tu hi. A khut pawn a et simin eite kisapna hong tel va set a, hong thinbot,hong kin valian PT in muantak cing hi.6. Pathian in thupha hong pia ta hen! Amen.90Pathian in Noah Mangil Ngawl


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 013Pathian in A Kamciamna PhawkwkGod Rememberemembers His CovenantThubulphu: “ Tuipi liimna in nuntakna nei peumamon nawn ngawl tu hi ci in, ……………….kongkamciamna ka phawk tu hi ” (Genesis 9:15).Mihingte Thin Patau in Lauthawng Tawntung1. Kawlngam ah Natural Disaster a kici ama-thuapiang ngimna se mundang leidang za in kithuakngawl lei hi. Ahihang, 1-2 May 2008 Nargis inmihing tul-za-ni nai bang hong mon a, ih thi ihbo ban ah, khua bo, inn bo, lo bo, ih thaw ih ee’ahi makhaw kungte a kipan, ih khawi ih vul,nganno theampo ii sum siat hi. Tua ahikom, kipatau, ki lauthawng, ki liinglawng papaih hi.2. 2010 April tha sung hui suangval om tu hi.Sagaing Division Kalewa zong kihel hi a kiciciang, Kalemyo ah om ih u ih nau te zong pataua, Khampat te bang a buk thei na tu, kulh khawngto phitphet in kinging uh hi. Kumpite in ko sonse tabang a nasia suangvaal hi bo ci kale,, Nargislai zong a man in hong ki son bo ci in, thin patauna kiam thei ma ma ngawl hi.Pathian in A Kamciamna Phawk91


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0133. Topa Jesus in, “Leitungah a tung tu ngimna tengmihingte in a lamen tu uh a, kita in thibup tu uhhi - Men’s hearts failing them from fear”(Luke 21:25-26 NKJV)4. “Mihingte thin patau in a thin uh kiam hi,” Tuapatauna hangin Topa Pathian in kamciam hongkoih sak zo hi.“Meii sungah ka ‘Sa-ngun – rainbow’ ka koi tu hi.”1. Tuipi liim ciang, mihing theampo thi a, Noah teinnkuan suakta ahi ta zong, a it a ngaih theampoin thisanh zo ahi manin, amate innkuan liai luaibek teambaw sung pan a pusua takciang,thankuan cia bangin, a thinno in, hawmdiakduak tu ka um hi.2. Ahihang, vantungah a mu ngei ngawl het sangunkithung a mu uh ciangin Noah te innkuan athinnuam in, henepna a nga uh hi. Banghangziamci le Topa in, “Nuntakna nei a min piang peumatuipi liimna taw ka mon nawn batu a, tuipi liiminleitung ka lal sak kik nawn batu hi,” ci in kamciampia hi (Gen 9:11).3. “Meii sungah ka ‘sangun – rainbow’ ka koih tuhi,” ci hi (Gen 9:13).92Pathian in A Kamciamna Phawk


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 013Sangun in Hong ompui, Hong heneam Pathianhong Lak1. Sangun se mit mu thei, Pathian kamciam ahi hi.Adang mitmu thei kamciam dang ih nei bua hi.2. Sangun a piang sak Topa Pathian bek ma in eihong heneam thei, hong heneam zo le thamuannahong pia Topa ahi hi.Sangun taw Kisai Taang Upna1. Taanglai mite in, ‘sangun se vantung le leitungkizopna lampi hi,’ ci in um hi.2. Sangun kiphuu-na mun ah ‘khambeal’ om hi ciuh hi.3. Nitaang le ngua phiin kithua ciang, sangun ih muthei hi.Tha taan ciang zong, sangun ki mu thei hi.Zanlai Sangun, Mu-mawk Hi Ngawl1. Sangmang Eric B Hare se Hpa-pun district,Kamamaung khua nai Ohndaw ah sang hong hi.Khat vei van lei tu in Moulmein (Mawlamyine)ah khual haw suk hi.‘Salween-Thanlwin’ nguntung teambaw tung pan, zan in sangun kimuluilam hi. Teambaw tung to te in patau a, mumawkahi bale tua-siatna ci in ngaisun uh hi.Pathian in A Kamciamna Phawk93


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 013Sangmangpa kungah a to kumpi ulian khat in,‘nameik soe - bad omen’ a ci ciang, Pastor Harein kei a tu, “nameik kaung-good omen’ hi ci inPathian thu son pui tu ki pan thei hi.2. Violet (hka-yan), indigo (meh-ne), blue, green,yellow, pink, red ahi color nam sa-li akingawma etlawm ma ma sangun sia Topa Pathiankamciam ahi hi.3. Leitungah patau-na, thinngim lungkhamnabuaina khat po na thuak tha ziam? Pathian in,“sangun kong koih sak zo hi, na thinno sak heakin,” hong ci hi4. Laithiangtho sangka in ka pai tu ciang, ka nu sethinngim ma ma a, ka ci na tu dang he ngawlin,baangtungah “Let not your heart be trouble”(John 14:1) ka at a, “Nu, na thin a ngimciang,Topa kamciam hi sia na en aw,” ci in kavaitha hi. A laimal a sim thei ngawl hang, TopaJesus kammal ka vaithak sia ka nu a tu a mu theiPT kamciam sangun ahi hi. Kum 2 ka kikhensung Topa in ka om na tek uh ah hong keam hi.Sangun Mong ah Khambeal vs. Lamtawpna ahSum Manpha1. Leitung mite in sangun mongah khambeal lamenahi manin, tua sang a pha zaw PT hong vawt sak,‘treasure = sum manpha –yatana’ thu 1955 kumin,Rev. W.L. Hopper in hi bangin la na phuak hi.94Pathian in A Kamciamna Phawk


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0132. Treasures, at the End of the Trail “<strong>The</strong>re maynot be gold at the end of the rainbow, But thereare treasures at the end of the trail; And if I willwalk in the way He is leading, I will go to thatland without fail.”3. Akhiakna hi bang ci pak tawng. “Sangun tawpnaah khambeal om ngawl tha tu, Ahihanglamtawpna ah sum-manpha om tu; Ama lampuinabang zui leang, Tua ngam ah a pealmaw theng nanaktu ve hi’ng.”4. Sangun tawpna ah “khambeal” zong a om takpiba tu hi. Sangun ih del hang phat tuamna a om batu hi. Leitungah Pathian kamciam sangun ih muciang thinnopna ih nga tei ta zong, leitungahkicing ih sa ba tha tu hi. Ahihang, a kicing zawTopa Pathian in hong koih sak zo hi.Vanthak le Leithak ah Sangun Om Lai tu1. Van thak le lei thak PT kumpi tokhum tungahsangun kithung ih mu lai tu hi. Leitungah sangunih del hangin khambeal ih mu ba tu a, ahihang,vantung sangun omna ih theng le,sum manphakicing in a om tu hi (Rev 4:3 cf. Eze 1:28).2. Leitungah ngualnop zongin, hausawm in, a suakthei ngawl pi pi, keaktang zong, in, khamvomzongin, a hancamte sia sangun delin, hau a sawmtampite in thinkiamna a nga tu uh hi.Pathian in A Kamciamna Phawk95


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0133. Ahihang PT in Noah te a piak sangun se a nungtaPT kamciam ahi bangma, Jerusalem khua thakah PT kumpi tokhum tungah sangun taw kizeamin na kithung lai tu hi. Tua sangun in ei hongtheam ngei ngawl PT kamciam ahi hi.Kumpi PT Tokhum tungah a Kithung Sangun1. “Tua sangun se PT ii a tawntung hong itna eite iikitelna ahi hi. - <strong>The</strong> rainbow encircling the throneof God is our assurance of His eternal love.”2. “Tua sangun se PT hong hesuakna le PT thutannakingawm vangletna ahi hi -<strong>The</strong> rainbowencircling the throne represents the combinedpower of mercy and justice.”3. “Tua sangun se a kisiik mawneite tungah Pathianhong hesuakna lim ahi hi - It is a token of themercy of God toward the repentant sinner”4. A tungah sangun kithung Pathian Kumpi tokhumse Christ ii ih ‘dikna – thutanna’ahi hi - <strong>The</strong>throne arched with the rainbow of promise isrighteousness of Chirst” – See 4BC 579, 1955Edition.*96Pathian in A Kamciamna Phawk


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 013A Kamciam a Mangil Ngawl Pathian1. Noah tungah tuipi liim sak ngawl tu khi hi. Nguaa zuk hang, anciin na tu hi a, tuipi liim ngawl tuhi ci ka sap, mihing pawl khat in um a, pawl khatin ‘Babylon Tausang - Tower of Babel’ na sa vave uh hi. Ahihang, Pathian in a kamciam mangilngei ngawl hi.2. Vanthak le leithak ah PT in a sangun hong koihsak lai a, leitungah sangun tawpna ah khambealahi ii du ii dei a kicing in ih nga ba tha tu hi.Ahi hang, lamdawp dong PT khut tha suangawlin, ih len le Jerusalem Khuathak ah hongtum pui tu hi.Pathian Kamciamte1. Nuntakna thingnga hong ne sak tu hi (Rev 2:7).2. Nuntakna kumpi kham lukhu hong khu sak tu hi(Rev 2:10).Pathian in A Kamciamna Phawk97


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0133. A kiseal manna taw hong vak tu a, a kang suangmanpha tungah ih min thak ki at medal hong awsak tu hi (Rev 2:17).4. Puanpaak, ‘puantual –robe’ hong sil sak tu hi(Rev 3:5).5. Biakinnpi ‘khuam – lampui’ hong suak sak tu hi(Rev 3:12).6. Kumpi Jesus taw a tokhum nai ah tokhum ih ngakhawm tu hi (Rev 3:21).7. Ih Jerusalem Khuathak kulh se suang manphanam 12 taw ki ciang tu hi (Rev 21:19-20).8. Kongpi 12 te sia kep (pearl) kongpite ahi tu hi(Rev 21:21).9. Kham lampi ih tawn tu hi (Rev21:21).98Pathian in A Kamciamna Phawk


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 013Noah Innkuan Akipia Sangun Sang Aphazaw Sangun1. Topa PT in Noah te innkuan tungah sangun piain,”Kong kamciam ka phawk tu hi,” ci hi(Gen 9:13).2. Ih Topa PT in ciampial ngei ngawl PT ahi hi.3. Leitungah sangun taw kamciam hong vawt pain vantungah tua kamciam sangun taw kip saklai hi.4. Ih haksat ni in Topa kamciam muangin, a khutthasua ngawlin, a lenkip tu in Topa in thupha hongpia lai ta hen! Amen.Pathian in A Kamciamna Phawk99


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 014Thikuanciang Khansia NoahLametna OmlaiHope for Noah despite UnfavorableLife of His Last DaysThubulphu: “Tuipi liim zawkciang Noah kum350 nungta a, kum 950 a phak ciang thi hi,”(Genesis 9:28, 29).Noah Thikuan, Adeih-huai ngawl Anuntakzia1. Thivuina ii pai ciang a thi pa ‘tangthu – obituary’ki son a, a no lai zawngkhal ma ma khat hi. Himakale, PT thu taw khang a, thupha sang, pawlpi, ule nau, khua le tui, ngam le lei, minam a tu, thuphaa sep a vawt, a khan zaw na ci bang ih za thei hi.2. Ano pian in, khuangai huai kale, a khanzo intawpte thu ahi hi.3. Ahihang, Noah tangthu ii et ciang, a hawih tawki pan a (Gen 6 – 8),4. Sapittui kham taw khup suk va ngeu se, “kum950 a phak ciang thi hi,” ci in a tangthu hongkhup suk vadeap hi (Gen 9:20,21, 28,29).100Hope for Noah


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 014Noah Ngualsang Kansang zaw – AkipatsangNuntakna Sitbaang Ngawl1. Adam pan khang 7-na Enoch, Enoch taMethuselah, Methuselah ta Lamech, Lamech taNoah hi a, Adam pan khang 10-na ahi hi.2. Pathian taw tonkhawm Enoch tupa, leitungaha khansau bel kum 969 a nungta Methuselahtupa hi a, ei hi leang, pianna sua-na ii susuutnuam tu hi.3. Pathian ‘thuthiamna – grace’a mu masa pa ahi hi(Gen 6:8).4. Thutang,sitbang ngawl, PT taw ‘kithawl –tonkhawm’ pa ahi hi (Gen 6:9).5. Sagun taw kamciamna PT in Noah tungah pia hi(Gen 9:13, See <strong>Series</strong> #13).Pu Enoch Abaanla a tupa Noah1. Enoch se PT taw tonkhwm a, Noah zong PT tawtonkhawm hi kale, Enoch kum 650 anuntak zawkciang van ah ahingtang lakto na a nga hi. Enocha khantawpna hoih ta na, van ah laakto nga hi(Gen 5:22,24; 6:9; Heb 11:5).Hope for Noah101


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0142. Pu Enoch, Pu Methuselah PT thuhilhte nungzuingawlin, Noah se sapit huan vawt, lotho pa hongsuak hi (Gen 9:20).3. Sapit huan se Near East ah nuntakna pi in akiseam nasep khat ahi hi. Sapit hau sia khialna hingawl a, zum seal zo ngawl liangin, hong khamse thaneamna ahi hi (Gen 9:21).4. Sapit tui se anneak a kizangh khat hi a, zu suakngawl, a om bangma tam ne leang a kikham theizong a om hi. Sapit tuikham se maw-mawt huaihi. Selhno-na hong thuak sak hi (Prov 20:1).5. Noah in Pu Enoch hong baanla thong hi.Noah Sapittui Kham, Atate Thupha/Haamsiat Sanlaw1. Apa Noah sapittui kham se, Shem le Japheth inthupha sanlaw uh hi. Banghang ziam ci le, a pamaizum seal sak hi (Gen 9:26,27).2. Canaan suante in hamsiatna hong thuak law uhhi (Gen 9:25).3. Apa Ham min taw ki haamsiat ngawl in a ta Canaanmin taw kihaamsiat se lamdang kisa tek hi.102Hope for Noah


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0144. Pawlpi Lampui masa Origen in, “A mu masa seCanaan hi,” ci hi. (1BC 266) Canaan se Ham ihtapa 4-na ahi hi. Ham te pa ta in Noah maizumseal ngawl in, dai sak in pu maw-na pa maw-napholaak uh hi.5. Noah in, “Canaan hamsiat thuak ta hen, Shem leJapheth thupha nga ta hen,” a ci lai in thin-uknataw haamsiat hi ngawl a,’ mailam thu – prophecy’son khol ahi zaw hi.Noah Khansiatna kawmpan Lametna1. Kamsangpa Ezekiel in 3-vei sitset Noah, Danielle Job te in amate le amate kingum zo ahihang, atate ngum zo ngawl hi ci in ngupna thu se ‘eimaa tu tek – individaul’ ahi na hong tel sak hi(Ezekiel 14:14,18,20).2. A lungdam huai thu se, Noah tangthu a sia tawkhup ka le, a thi zawk kum 1000 val zawk ciangPathian in Ezekiel tungah Noah a tu lametna aom na hong lak hi.3. PT ‘thuthiamna – grace’ in zukham Noah zongngum vave tu hi. Hallelujah!Hope for Noah103


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 014Mawna sangin Thuthiamna Lianzaw1. Ih khansia in, thu ih palsat ciangin, Satan inJoshua a maw sak bang ma, ih maw na hong kawka, thukhenna thuak tu bek a om lai takin, TopaJesus in,“meikhuk pan ka ten kik thingkhua hi,”ci in hong ngum tu hi (Zech 3:2).2. “Mawna nei ngawl hi,” ci in hong pumngup ciptu ahi bua hi. Topa Jesus in PT tokhum tungah akithung sa-ngun kawk kawm in, “Satan maw sakbang ma mawnei pa hi peu hi. Ahi tazong, amain ka chisan hong sang hi,” a ci tu hi.3. “Sa-ngun ka mu ciang kong phawk tu hi,” ci inTopa Jesus in kamciam hong pia khol zo hi(Gen 9:15,16; Ezekiel 1:28)4. Sangun kithung sia in Topa Jesus hong itnase leitung kiimkot ahi na hong lak a, Pathiantokhum tungah ii mu tawntung tu hi (Rev 4:1-3).5. Noah thaneam kale, PT thuthiamna in Noah a tua kicin ma bangin, TOPA Pathian in ei maw nazong hong mai sak tek ta hen! Amen.104Hope for Noah


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0146. <strong>Grace</strong> Greater Than Our Sins (SHB 209)“Ih Topa thuthiam na lamdang hi,Mawna khialna tampi ih nei hang,Lian zaw pek hi, A thuthiam na chi,Calvary mual tungah hong bua hi.”Mipha Sit Baang1. Noah sia a hoihna ih son tu tam ma ma kawmpanin, sapit tui kham pa, zum zong seal la liangpa ci taw a tangthu hong khup ka le, maw mai naa nga bang ma, ei zong thi tui nap tui taw thinkitam in ama zuan leang, “Kei kung hong zuanpeuma ka nilkeak/hawlkhia batu hi,” ci inkamciam hong pia khol zo hi. (John 6:37)2. A hun om lai in Topa kung zuan tawng!3. Pathian in thupha hong pia ta hen! Amen.Hope for Noah105


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 015Leitung Haamsiat-thuakKawmpan PT in Ama MitePhawkwkGod Rememberemembers His People amidthe Cursed WorldThubulphu: “Meei sungah sa-ngun ka en tu a, …thuciamna sia ka phawk tu hi,” Genesis 9:16.Leitung in Haamsiatna Thumvei Thuak1. Haamsiatna masa se Adam le Eve maw-na vawtpo ciang hong tung hi (Genesis 3:16-19).2. Haamsiatna a 2-na se Cain in Abel a tha ciangahi hi (Gen 4:10-12).3. Haamsiatna a 3-na se tuipiliim ciang ahi hi(Gen 9).Haamsiatna masa - <strong>The</strong> First Curse1. Vantung nozaw Eden huan pan Adam le Evehawlkhiat thuak pai a, Eden huan kongkha sevanlalang cherubim te in mei namsau taw cinghi (Gen 3:22-24).106PT in Ama Mite Phawk


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0152. PT in ngul tungah “nang hamsiat na thuak hi -thou art cursed,” ci hi. Aleang thei le apil bel ngula awmtaal tu in haamsiat a thuak se mihingte a tuphadawm ma ma lai hi. Tua ngangawn, ngulmealhoih im iam ih mu ciangin, hoih ih sak tukilak, ih lipkhap ma ma lai hi (Gen 3:14, 1).3. “Leitang hamsiat thuak hi - Cursed is theground,” ci bek a, “Adam le Eve haamsiatnathuak ta hen!,” ci peu ma ngawl het in, a tatehong dawm ma ma hi. Ahihang, leitang hamsiata thuak ciang leitang taw a nungta mihing ta tehaamsiat a peng thei tuan bua hi (v.17).4. “Pung ta vun” ci PT thupha se, nausua ngimnathuak taw hong kilaih hi (Gen 1:28, 3:16).5. Adam in PT thu sang, a zi thu a nit zawk ngangawciang, ‘nuntakna naak -source of life’ ahi PT tawkikhen hi. “Leitang haamsiatna thuak zo” lalaiahikom - na “khan tawntung” ngimtak toitak in“lei ah na cia dong” “khua ul sa kai in” cikammalte se, ngilpi khap khat a tu na nasep zawkciang, ‘na thi tu hi,’ ci thukhenna vive ahi hi(Gen 3:17, 19).PT in Ama Mite Phawk107


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0156. “Lingkungte hong po’ in, a piang ngei za an piangnawn ngawl ahikom thingnga tatuam le nuts(leibe-peanut, almond, walnut, hazelnuts)bangin anlim na no ii neak kawm pan,nganhingte bangin, ngamh an ahi ‘antevegetables’[herbs(KJV)/plants (NIV)] a ne tuin Topa in thu hong pia a, anneak dan hongkilaih ta hi (Gen 1:29, 3:18).7. Maw-na a om ma in, ‘thingnga le mu-neite - fruitsand nuts’ ki ne a, ‘ante – vegetables’ neak kulngawl ahiciang, anbeal zong suan kul ngawl hi.‘Nganhng – lopet’ te in a sial in ne a, mihingte inanbeal suan kul hi.Haamsiatna Masa Hangin Numeite le PateKizopdan Kikheal1. PT in hong vawt lai nu le pa ki-doi-na om ngawltu in, Adam lungtang a-tuam tel-ngute sung pankhat zangh in, Eve vawt liang ka sap, “na pasalna lungngul tu a, na pasal in hong uk tu hi,” ci inPT in thu na pia hi (Gen 3:16).2. Non-Christian te sungah numeite le pate ki doina, nasia seseam a, numeite se a niam zaw, sila levanzak khat bang bek in na koih uh hi. Africa ahnumeite ‘circumcision – vunatna’ vawt a, a thilawtampi om hi.108PT in Ama Mite Phawk


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0153. Pathian teal Hebrews te in numeite vawtsia ngawla, sila bangin koih liang ngawl hi. Ahihang, patein numeite a uk vave hi.4. Christian hun hong thet ciang, Paul in “pate lenumeite kilaklaw ah kilamdanna om nawn ngawlhi,” ci a, khat le khat ki uk zaw sa sang a omngawl na tu in, “Zite awng, na pasalte thu nitavun, …Tapidawte bangin na ngamta vun,”“Pasalte awng, na zite uh na it vun, amate tungahna ngongtat heak vun,” ci hi (Gal 3:28;Col 3:18,19).Haamsiatna Nii-na -<strong>The</strong> Second Curse1. Adam le Eve mawna vawt lai in, ngul le leitangin haamsiatna thuak zo a, mihing ki haamsiatngawl lai hi. Ahihang, Cain in Abel a tha ciangin,“mihing tungah haamsiatna phit bel” le,“leitungah haamsiatna a nii-na the second curse”hong tung laleau hi (Gen 3:14,17).2. Haamsiatna a om sim mihing theampo in ii thuakpui vave hi. Abel chisan a dup kang leitang inhamsiat a thuak ciang, nidang lai an a piang ngeibang piang nawn ngawl hi.PT in Ama Mite Phawk109


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0153. PT in maw-na koihthong ngawl hi. Canaan mitekihuai ngamtatna hangin, “Canaan leitang inamate ‘lua – vomit’ khia hi.” Pilate mangpa inJesus chi peng tong ci in a khut sil liang kalepeng thei tuan ngawl a, Jews te in “Ko tung leka tu ka ta te tungah hong tung ta hen,” ci in athungetna se Hitler lampuina German Nazitungtawn in ‘Ngalpi 2-na – WWII’ lai intangtung zo hi. Nazi te in mihing million 17 banga mot sung pan Jews te million 6 val tu hi ki cihi (Lev 18:28; Matt 27:25).4. Tu in zong, leitungah mihingte ih heak pui telpui ngawlin, mihing huitatna, ahon, ahon inmihing kimotnate Abel chisan au-na aw a za Pain za ngawlin, om ngawl tu a, koih thong ngawlhet tu hi.Haamsiatna Thumna -<strong>The</strong> Third Curse1. Haamsiatna 3na se Noah hun tuipiliim cianghong tung hi. Haamsiatna kawm pan in TopaPT in a tate a tu ahoih bel hong vawt saktawntung hi. Noah innkuan mihing liat bekleitungah om a, sahang vompui ih cite sangin akitak huai zaw ngamsa tam ma ma hi. AhihangPT in “pungta vun, …leitung dim ta vun.”“Nganhing theampo in no hong kita tu hi,” ci inthupha na pia hi (Gen 9:1, 2).110PT in Ama Mite Phawk


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0152. Leitung se kisia cip ahikom, neak tu om ngawla,Topa in, “ante kong piak bang in,” “nganhingteneak tu in kong pia hi,” ci hi. Ahihang “a chi na nebatu uh hi,” ci hi. Sa se ante bang in hong pia ciciang, ante theampo neak thei ahi ngawl se ih phawktu hi. PT in neak thei tu sa thiangte kop sali tekteambaw sungah tum sak khol zo hi (Gen 9:3,4;Gen 3:18; Gen 7:2,3).3. PT piansak kham le ngun, suang manpha te biain a Bitphuapa thudon ngawl ahi komin, tua namanphate lei in vukcip hi. Nidangin leitung seetlawm meal hoih kimlai, a mealsia liapluap hongsuak a, a sia saseam mun le mualte ah summanphapiang hi.4. A kihukcip thingtaam puite suangmeihol suak a,nganhing kihukcipte sathau hong suak a, sathaule suang meiholte sa lei in mei hong kuang a,suangte, lime suangte, thiikte sa in tui suak a, tuitaw hong kisik ciang puaktham a, meimual,zinliing le tui kihual - tsunami/nargis te hongpiang hi.PT in Ama Mite Phawk111


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 015Alauhuai Haamsiatna Om kale, PT in Ama miteHong Phawk1. 12 Jan 2010 nitak sang 4:53 hun in Haiti ah 7.0Mw tha a nei zinliing a, 24 Jan ni dong 4.5 Mwsang a-na-sia zaw zinliin-na 52 vei om thua laihi. Mihing 3,000,000 bangin ngim nga uh a,230,000 bang thi in, 300,000 bang liam uh a,1,000,000 bang inn nei ngawl suak hi. Aituaminn 250,000 le kumpi inn 30,000 te nasia takinkisia hi. An le hu-na kihawm kale zong tatengki-tu in buai ma ma uh hi. Leitung se ngammuannaa om nawn bua hi.2. Kawlngam ah 1-2 May 2008 Nargis lai inAdventist Christian biakinn pawl khat te se,biakinn tui-lu-sang a om thingkungte tui- lusangah,biakinn tui-taw-sang ah a om thingkungtetuitaw sangah puk in biakinn pial ahikom, Noahteambaw na ci uh hi. Khui-an tangphaw lomtuitung kilam in a pai se, tua tangphaw tungto ina suakta a om bangma ngumpai ngawngsau peangluai in ngunkan in a suakta zong a om hi. Milimbiate in “Christian te a PT na hu ve, ei pathian inei hong hu ngawl,” ci uh hi.112PT in Ama Mite Phawk


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 015Haamsiat-thuak Leitungah PT in AvangliatnaHong Lakciang Ki Patau1. “Van ‘balkeak – rend’ in na mai ah mualte kiliinga,tuite so in, na ngalte tungah na kilakciang, ngam mite na mai ah liing uh hi,”(Isaiah 64:1-3).2. “Topa in suumpei le hui suangval sungah oma, meii te sia a peangnuai ah leivui suak uh hi.Tuipi teih in kangsak a, ngunte ko sak hi,”(Nahum 1:3,4).3. Topa Jesus hong pai ciang a vangletna nasia zawlai ii mu tu hi. “Mual lian te ki-liing in, mualnotesa lei in tuisuak tu a, leitung le a tung ateangtekang tu hi. Ama thin-uk-na a kua in nalh zo thongtu ziam,” (Nahum 1:5,6).4. “Mualte pan meikhu suak in, khualeng a,thaltangte a kap khia tu hi,”(Psalms 144:5,6).5. “Tuikulhte bo mang in, mualte mu-mun om nawnngawl tu a, vantung pan talent khat bang a ngitngialte suangtum bangin van pan hong zu tu hi,”(Rev 16:18,20,21).6. Note: 1 Talent = 57lb to 66lbs hi a, vanpuak khatza ahi hi.PT in Ama Mite Phawk113


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0157. “Kumpi, ngalkap mangte lau in, ‘mual awng,suang awng, ko tungah hong cimin, Tuuno maibangbang en ngam tu khu ziam ci in a kap tu uhhi,” (Rev 6:15,16).Patau Heak in! Topa Pathian in Nang HongPhawk Hi1. “Noah tungah ka kamciam sa bangma, ‘nangtungah ka thin-uk batu, kong tei batu a, daan kongpia batu hi. Mualliante ki-liing in, mualno tekikhin kale a bo thei ngawl kong itna liing ngeingawl tu a, ka kamciam kikhin ngei ngawl tu hi,’nang hong ciliap TOPA in hi bang in ci hi,”(Isaiah 54:9,10).2. “Sangbel TOPA, na bukna le na tenna tu in teal zona hi ciang, bangma na patau batu hi,”(Psalms 91:9,10).3. “Ngimna hun ciang Ama puanbuk sungah hongseal tu a, a biakbuk sungah hong seal tu hi,”(Psalms 27:5).4. “Ama in Ka min hong he a, Kei hong it ahi man,ama ka hun tu hi,” (Psalms 91:14).5. “Kumpi, ngalkap mangte kapin, mual awng,suang awng ko tungah hong cim in,” ci kale, Amaa muang eite in, “Ih nga laak TOPA hong pai hi.Ama tatkhiatna hangin thinnuam in ih lungdamtu hi,” ii ci tu hi (Rev 6:15,16; Isaiah 25:9).114PT in Ama Mite Phawk


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 015Sa-ngun Ka En tu a, Nang Kong Phawk tu Hi1. Leitungah bangza buaina, lauhuaina, cyclone,tuipawm, zinliing, meimualte om kale,TopaJesus in, “Sa-ngun ka en tu a, nang kong phawktu hi,” ci hi.“Tua sa-ngun sia Topa Jesus lutungah om a, Kumpi PT Tokhum tungah kithung”nginge lai hi. Van ah om sangun a mu nginge,Topa Jesus in, “Kong phawk tu hi,” hong ci zawknungsang bang patau lai tu hi ziam (Gen 9:16;Rev 10:1; 4:3)?2. “Leitung keak a ngawk ngawp a, mualte tupi thuksungah a kisep hial zong; tuipite hawkin kitoma, mualte liing ngawp le zong ih lau batu hi,” ii cibatu ziam (Psalms 46:2,3)?3. Tabang a ci thei tu in Topa na thupha hong piatek ta hen! Amen.PT in Ama Mite Phawk115


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 016Ih Min tu Khuapi pi Khat t SaatTawng!Khen ILet us Make e a Name! Part IThubulphu: “Hong pai ta vun! Leitung maitangtheampo ah ih ki-the-thaang sangin khuapi khat saattawng ……ih min tu khansuang phut tawng ”(Genesis 11:4)!Thupatna - Kam Nam Khat Bek1. “Leitung mihingte theampo in kamnam khat bekkinei a, kammal kibang zangh uh hi” (Gen 11:1).2. Babel Tausang hangin leitungah kam tatuampianga, tuni in kamnam 6,912 om hi.3. Tua sung pan 5 percent se kamnam khat ciang‘awn –million’ khat sang a tamzawte ii zak,leitung population ii 94 percent te zak kamnam347 ahi hi.4. Adang kamnam 95 percent se leitung mihing 6percent te bek ii zak ahi hi.116Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen I


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0165. Mandarin, Spanish, English, Hindi,Portuguese, Bengali, Russian, Japanese,German te se a kizangh bel kamte ahi uh hi.<strong>The</strong> World Almanac 20086. Tua hun lai in, ‘dialect’ le ‘accent’ kilamdannazong om ngawl a,‘zaktaang kam -commonlanguage’ zong kul ngawl hi.7. Kilomh khat, kipum khat na tu ol paih a,“khuapi sat khawm tawng!” ahizong “tausangsa khawm tawng!” ci vaihawmnate ki thukimthei papaih hi.Nisuana Sangah Pai Kakoai!1. LTT sungah nisuana sang a ci ciang a hoih ngawllam vi ve in ki zangh hi. “Amate nisuana sangahpai kakoai a,” ci hi (Gen 11:2).2. Eden Huan nisuana kongkha se vanlalang‘cherubim’ in mei- namsau taw cing hi(Gen 3:24).3. Cain na PT omna nusia a, Eden nisuana sang zuanhi (Gen 4:16).4. Lot na Abraham nusia a, nisuana sang zuan hi(Gen 13:11).Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen I117


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0165. Abraham na Isaac innluaza pia a, zinu tate letsongpia in, nisuana ngam ah tuan sak hi (Gen 25:5).Background of Babylon – Babylon ii Thudoppha1. “Shinar’ngam zanglei mun khat mu uh a, tua munah khuasaat uh hi,” ci hi (Gen 11:2).2. Shinar se Mesopotamia leitaw sang leihoih,tuihoih, zanglei mun nuam ma ma khat ahi hi.3. Tua khuapi sat lampui se Nimrod ahi hi(Gen 10:7-11).4. Tua khuapi minphua ma pekin Babel Tausangbuaina pianga, tua hangin Babylon khuapi minnga ahi hi (Gen 10:10).5. Babylon a khiakna se, ‘buaingawpna – confusion’ahi hi.6. Aramaic kam taw ‘Babel’ hi a, Greek kam taw‘Babulon’ ahi hi. ‘Babalu’ se ‘to scatter - thethaang’ahi bale ‘to disappear – bo’ ci na ahi hi.7. A hawih zaw sasaang om ngawl ahi komin,Babylon khuamite in “Pathian Kongpi” a ci uh hi.118Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen I


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0168. Note: Babu = gate; ilu = god; Babilu = ‘gate ofgod - pathian kongpi;’ Babi-ilani = ‘gate of thegods - pathiante kongpi’Uksuang vawt tawng!1. Shinar ah suangtum om ngawl ahiciang, uksuanghong vawt uh hi.2. Bilatmi piang ngawl lai a, bilatmi sang zong akip zaw Dead Sea nai ah a tam ma ma “asphalt/bitumen/pitch/tar” om a, ei heak ‘kualtal –kattaya’ nam khat na zangh uh hi. Moses nu zaktema ahi hi (Gen 11:3, Exo 2:3).Khuapi Saat Tawng! – Pathian Deihna Taw Kilebu1. Leitungah khuapi saat masa sia, mithat masa paCain ahi hi (Gen 4:17).2. A 2-na se Nimrod ahi hi (Gen 10:8-10).3. Khuapi saat-te in banghang saat ziam?4. Cain ahi le Pathian omna taisan ahi hi (Gen 4:16).5. Nimrod ahi le, “Leitung maitang theampo ah ihkithethang ngawl natu” ci hi (Gen 11:4).Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen I119


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 016Pathian deihna bang ziam?1. Eden huan cing tu le azeam tu in hong koih hi(Gen 2:15).2. “Pung ta vun, leitung ah ki dimin, uk ta vun,”PT in ci hi (Gen 1:28).3. Leitung buppi Eden Huan bang ii suasak tu Topadei na masa ahi hi.4. Noah tungah PT in “Pung vun, … leitung dim tavun,” ci hi (Gen 9:1).5. ‘Urbanization’ kici khuapi ah kingawm tu Topadeihna hi ngawl hi.Pathian in Banghang Khuapi sang Khuano HongDeisakzaw1. China ngamngi Pakistan ngam ah Hunza Valleykici mun ah Hunza minamte teang hi. Hui lethiangtho, tui le thiangtho a cidam huai ma mamun ahi hi. Khua hun se May tha nisat bel hun in80F degree ciang bek theng hi. ‘Mualdawn –peak’ sali nei a, a sangbel sia 25,551 ft. le aniambel 19,685 ft. ahi hi. Hunza River se 8,200’sangna ah om hi. Lampite tong khat bang vo zaibek a, suk le to babek ahikom exercise dang zongkul ma ma nawn ngawl hi. Sa kihel ngawl an neuh a, leitungah a khansau bel in kiciamte ngei hi.120Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen I


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0162. Tu laitak ahi le California, Loma Linda kiimateang SDAte khansau cidam bel a kici laitak ahihi. Loma Linda kiim se khuano ahi ngawl hangamate huang tek taw inndawl 2 sang asangzawzong om ngawl in hui thiangtho zong nga mama a, Adventist te phusa Loma Linda Universityle Loma Linda University Medical Center te hilh‘nunzia – lifestyle’ na zui ma ma uh ahikomcidam in khansau hi. Leitung ngam 4 ah,‘Fountain of Youth – Huai-ngawl-na Tuinak’ azong Dan Buettner in SDA te khansau na thu hibangin at hi. “Saturday ni a vawt en ve vun –nasep theampo tawlnga cip a, PT bek mitsuan uhhi. Biakinn ah kikhawm uh a, ‘sunsia kum khop–potluck’ a neak zawk uh ciang, ‘nature walk’pai uh hi. Ametna se, midangte sangin SDAnumeite kum 6, SDA pa te kum 10 bang a khansauzaw uh hi.” Adventure Magazine June/July 2009page 11, quoted Adult SS Bible Study Guide page41 for 13 Jan 2011.3. Khuapi sungah dathaamna, zualzangna,ngualnopna, kitha kivuakna, ze-etna nam cing,siatna pawlcing om a, ‘crime - pyit-hmu’ namtatuamte taw kidim hi.4. Khuano sungah huih thiangtho, tui thiangtho, nakiseam, lam kipai a, ih neak tu ante le thingngazong a thiangtho a limci sitset in ki ne hi.Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen I121


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0165. Abraham se mualtung ngam ah teang a, ‘thu umteii pa’ ci na a nga hi. ‘Ama suan pan Topa Jesushong piang hi’ (Romans 4:11; Gen 12:3).6. Lot in Jordan ngunkuam a et ciang ipla in teal hi.Lot se a zi a ta a supsi zawk ciang, PT ngal Moable Amon minamte pu hong suak hi (Gen 9:37, 38).Leitung Buaina Khat – ‘Khuapi Zotna –Urbanization’1. Leitungah ii buaipui ma ma thu khat se ‘khuanopan khuapizot na – urbanization’ ahi hi. Khuapiih zuat tek ciang, lote khuapi hong suak a, anpiang hong kiam va ial hi.2. Leitungah ‘mihing awn-za-val tenna - mega-city’masa bel se Hongkong, Shenhzen le Guangzhouthum-ngawm khuapi hi a, mihing ‘awn-million’120 teang zo hi. (UN Report 22 March 2010)3. Leitungah khuapi lianbel 10te hi bang ahi hi.Tokyo (35.2 million), Mexico City (19.4), NewYork (18.7), Sao Paulo, Brazil (18.3 million),Mumbai (18.2), New Delhi (15.0), Shanghai(14.5), Kolkata (14.3), Jakarta (13.2), Dhaka(12.4). [2005 Statistic] -2010 Statistic in tam sakzaw ngawl hi.122Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen I


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0164. 2010 kumin leitung mihing 50 percent se khuapiah teang a, 2050 ciangin 75 percent teang tu hi.2050 ciang, a hausa ngamte 14 percent le azawngkhal ngamte 33 percent bek khuano ahteang tu hi.5. Khuapi lian 40 te se a sontaak ngawl het mun nocikah teang a, leitung mi ii 18 percent bang ahihi. Ahihang leitung hau-na 66 percent letechnological & scientific vante 85 percent seamate khut sungah om hi.6. Leitung neisa ‘alang-50 percent’ se khuapi lian25 te khut sungah om hi.7. Sen ngam le India ngam ah khuapi lian 5 te intua ngam 2 te ii neisa 50 percent sungsuam uh hi.Ih Min tu Khansuang Phut Tawng!1. PT na “pung ta vun, leitung dim ta vun,” ci a,Topa Jesus zong na “leitung theampo ah pai tavun,” ci in hong sawl hi (Gen 1:28;9:1 cf. Matt28:19).2. Mihingte in PT langdo in, “Hong pai tavun!” …“Kithethaang ba tawng,” “Khuapi sat, tausang sain ih min tu vawt tawng!” … “Khansuang phuttawng,” a ci uh hi (Gen 11:4).Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen I123


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0163. Babylon in a min tu a vawt, a khansuang phu sekhatvei lai minthang kale minthang suak ngawla, tangthu in min vawt khial hi ci in tetci honglak hi.Babylon Khuapi1. A khua min Babylon se ‘buaingawpna –confusion’ hi pai malam hi. A khuapi ahi le, tai14 pat-le hi a, a kimkot tai 56 (tai 60 bang) pha a,khuakulh 136ft. 6inch sa hi. Khuakul tungahsiphu leang kap 4 tai thei va ving hi.2. “Huan kikhai - Hanging Garden” hangin‘Leitung Na Lamdang Sali - Seven Wonders ofthe World’ sungah kihel hi. Tu ciangin leivuinuai ah kiniam suk sak cip zo ta hi. PT pawlpivawtsia in PT thuzuite a that, Jerusalem a sucipse Babylon hi a, a min ii zak po ma“buaingawpna” le buaina lim hi zo ta hi.3. Peter in “PT teal ahi na suapui Babylon pawlpi”ci in PTpawlpi thu a son hi. Ahihang Babylonah pawlpi om ci tha da tuucing te zong na ngiaphual sat ngawl uh hi. Peter son se Babylon takpihi ngawlin, Babylon lim ahi Rome khuapi sonahi hi. Rome zong ngoltol in PT mite a vawtsia athat, iiTopa Jesus zong amate khutsa taw hui-tathi (1Peter 5:13 cf. Isaiah 13:20).124Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen I


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0164. “Ii min tu vawt tawng,” a ci se min vawt khialahi bangma in PT ci sia alangdo peu ma maizum,maimawlna taw Babylon nung a zui tu uh hi.Babylon Hi Ngawl, Jerusalem Khuathak1. Topa Jesus in vantungah inn khat tek hong vawtsak a, tua mun ah a om tu in hong la tu hi(John 14:1-3)2. Ih khuapi se New Jerusalem ahi tu a, a kiimkottai 1500 pha tu hi. Khuapi sungah thingkuangsung hen sa bang phetin ii om bang ahi batu a,tatkhiakna a nga theampo a tu omna kicing tu hi.3. Kum 1000 ii maan zawk ciang, mothak bang akizeam tua Jerusalem Khuathak taw leitungah ihtuak suk kik tu a, a kivawt thak ‘Leithak – NewEarth’ ah ‘New Jerusalem-Jerusalem Khuathakki phut tu hi. Tuipuan buk taw a teang Abrahambangin, tu laitak in innnuam lo-nuam ii nei buazong Topa Jesus hong vawt sak sa Khuapi thakah ii inn thak in hong ngak nginge hi.4. Leitung pianciil in PT ngealna sa bangin,leitungah pusuak in, eima khut taw ii inn tek tuii sa tu a, ih teang tu hi. Sapit huan ih vawt tu a,ngual dang in hong neak sak ngawlin eima ma inih ne tu hi (Isaiah 65:21,22).Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen I125


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0165. Leitung buppi pai nop na po ih pai va zing tu a,‘Nipi – Sabbath’ hong thet ciang New Jerusalemkhuapi ah Topa Jesus mai ah ih kham lukhutekhia in ama ih pokna kham harp te tum in,Moses le Tuuno la ih sa tu hi. Hallelujah!6. Paul in, “Hong pai tu pa hong pai tu a, haisangngawl tu hi,” ci ka sap Tua ni le tua hun pawngakla lei zo hi’ng maw (Heb 10:37)!7. John tungah Topa Jesus in, “En in, Kong pai paltu hi,”ci hi (Rev 22:7,12).8. Tabang nii vei a ci se muang ngawl in, a thumveinahibang in ci thua lai hi “Hi hi. Kong pai pal tuhi,” ci thua lai hi (Rev 22:20).9. Topa itpa John in zong lawpin, “Amen, Ta banghi ta hen! Topa Jesus awng, hong pai ka heuin!,” a ci hi (Rev 22:20,21).10. Ei zong, “Topa hong pai ka heu oo… ii ci ba tuziam? Topa in thupha hong pia tek ta hen! Amen.126Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen I


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 017Ih Min tu Khuapi KhatSaat t Tawng!Khen IILet us Make a Name! Part IIThubulphu: “Hong pai ta vun! ……Adawn vanabaan tu tausaang khat sa in ih min tu khansuangphut tawng!” Genesis 11:4.Tower of Babel - Babel Tausaang Bangziam?1. LTT sungah “Babel Tausang - Tower of Babel”kici kammal ki mu ngawl hi. Ahihang LTT inBabel/Babylon khuasatna le tausaang khat ki-saci hong son hi. Babel ah kisa ahi manin, ‘BabelTausaang - Tower of Babel’ ki nung ci ahi hi.(See <strong>Series</strong> # 16)2. Nimrod in Nineveh sat kici bek ahihang, Babylonnai a teangte Birs-Nimrud kici a, Jewish tangthuat Josephus in Babylon khuasat zong Nimrod minvaw hi (Gen 10:11; 1BC286).3. Shinar ah Nimrod in khuasat a, adawn vanbaan tutausang khat sa in, “Ih min tu vawt tawng -Khansuang phut tawng!” ci hi. A manthiang ma inPTin kam kilamdangsak na taw buaingawp sak a,Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II127


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 017tua tausang zong PT in susia hi. Tase ciang tuamun pan mihingte kithethaang hi (Gen 11:1-8;8BC 103-109).Van a-Baan tu Tausaang Sa Tawng!1. Khuapi khat hukna tu in ngalvilna tausaang se athupi khat ahi hi. Ahihang tua Babel Tausaangse ngalvilna tu bek hi ngawlin, tuipiliim le, iibukna tu a ci uh hi. Tuipiliim ngawl tu ci in, PTin sa-ngun taw lak zo hi.2. “Tuipi liimlai mualsang theampo khuum ahiciangmualte sangin a sang zaw, van a baan tu tausaangii vawt tu hi,” ci uh hi (v.4).3. Tua ahiciang Babel Tausang se – 1) PT thuuplaakna, 2) PT langdona le 3) PT demna ahi hi.Van a baan zo takpi kuama om ngawl a, Lucifernungzuina ahi hi.4. PT a dem Lucifer in “vantungah ka ka to tu a, PTaksite tungsia ah ka kumpi tokhum phut in, meiitungah ka to tu a, a sangbel Pa bang ka hi tu hi,”ci hi (Isaiah 14:13,14).5. Babel Tausang se Bitphuapa bia ngawlin, a-bitphuasa-te le mipilte bia in, PT demna ahi hi.128Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0176. ‘Archeologists-leisung to tangthu kan’ te inLower Mesopotamia ah tausang tam ma mu uhhi. Tua te sungah mihing tenna, biakna tau lemilim tam ma ma te a om hi.Upna le Sepna1. Tuipiliim ciang suatakna tu ngupna lampi seNoah teambaw bek ahi hi. Upna taw aseam seNoah hi a, a suakta sak, a keamcing se PT ahi hi.Noah upna se a sepna in zui hi. “Tha om ngawlpumpi se a thi ahi bangma, sepna om ngawl upnase a thi hi,” kici hi (Heb 11:7; Jas 2:26).2. “Abraham in PT um a, tua a upna hu in PT inthutang suak sak hi,” Ama upna se sepna ii zui, anungta upna ahi hi. “Abraham se PT mai ahbanghangin thutang na suak ziam? Sepna pan hi,biakna tau tungah a tapa Isaac a piakna tungtawnin thutang suak hi,” (Rom 4:3; Jas 2:21 cf.Heb 11:17-19).3. Sepna om ngawl upna se a thi ahi bangma, upnaom ngawl sepna se PT langdo na ahi hi. BabelTausaang se upna om ngawl sepna le, PTkitangsam (kul/kihel) ngawl suatakna tuhanciamna hi a, PT langdona le PT demna ahi hi.Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II129


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0174. ‘Space City - van khuapi’ a ci ci, mipilte zongkhangthak Babel Tausaang sa te ma ahi hi. Pilnabangza a khangto zongin, ii thi thei lai teng,mipilte van khuapi a tangtung zo batu hi.Thinglamte tungah thina hong zaw sak Pa bek inngupna hong pia thei hi. Tua lampi ngawl lampidang a zong peuma, PT langdo ahi hi.5. Sepna om ngawl ngupna se ‘apawng thuthiamna- cheap grace’ ahi hi. Ngupna se ei sep hi ngawlin,Topa Jesus hong sep sak ahiciang, vantung ii thetciang, ii haksatnate teci ii pang thei nawn batuhi. Paul in ama thuakna teng hong son hi.‘Ahihang ii nga tu minthannate ka ngaisut ciangtengat pui thei tu ahi bua hi,’ ci hi (1Cor 11:21-29 cf. 2Cor 4:17).6. Vantung ii thet ciang, ii haksatnate ii suut kiknop hang ii suut kik thei batu a, ii haksatnatesontaak ngawl leihlam ahiciang, “Hallelujah!“Heaven is cheap enough - Vantung paw man ollalawm ei!” ii ci bek tu hi.7. “A thupi sia in ki-itna tungtawn a, na a seam upnaahi hi,” (Galatians 5:6).130Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0178. Kum 7 khawng apha numei no khat se a nau puasenson a, “Na van khop vak te maw,” a kici ciang,“Van hi bo, ka nau hi,” ci hi. Topa Jesus a it te atu sepna se vangit ahi bua hi. Tua ahiciang TopaJesus in, “Ka hakkol a zaang hi, ka van a puaknophi, hong kisin ta vun,” ci in hongsam hi(Matt 11:30,29).9. Tangval sumhaupa tungah, Topa Jesus in, a zuitu thukhamte a son ciang, tangvalpa in “Ka nopan pek ka zui sa,” a ci le, Topa Jesus in, “Nang,na kisap khat om hi,” ci hi. Tua sumhau tangvalpa kisap se a neisa zuakin, mizawngte a hawmsak tu ahi hi. “Tua zawk ciang ka nung hong zuitan!” ci hi (Mark 10:2; Matt 19:21).10. Tu ni in eite zong, “Nang, na kisap khat om laive aw,” hong ci hi. “Kei bang kisam lai khi ziam?”ci in ei le ei ki dong tawng! Ii Tanpa Jesusnungzui takpi ii hi na tu bang in hong khak laiziam? Thathiangtho in lam hong lak lai ta hen!Amen.Ih Min Tu Vawt Tawng!1. “Let us make a name! – Ih min tu vawt tawng!”ci se “Khansuang phut tawng,” ci na suak hi(Gen 11:4).Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II131


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0172. Shinar a teangte in PT om hun lam um ngawl hi.Tuipi liim zong ama thu a liim hi ci hi. Tuipiliim ngawl tu ci in PT in sangun taw na lak kalezong um ngawl hi. Amate sepna taw ngupnathalaw sawm, suatak sawm uh hi.3. Tulai mipilte in PT um ngawlin PT in banghangAdam le Eve Eden pan hawlkhia ziam? A mawngawlna tu banghang dal ngawl ziam ci uh hi.PT in mihingte hong it a, ama sun in hong vawta, ‘set-milim – robot’ bangin hong vawt ngawl a,“freedom of choice – teal thei na” hong pia hi.4. Shinar khuamite zong tulai mite bangin PTmawsiatte ahi uh hi. Satan in amate thin na heaksak a, Noah ii lim a lak Tanpa Jesus limla tuunotaw biakpiaknate luangin, tate taw biakpiakna,milim biaknate hong phuak tatawm uh hi.5. Babel Tausang a sate in khang tawntungin amatepilna le khutthiamnate a kimu tu dei ahihang,maizumna, maimawlna le supna taw thu khup a,“PT in amate the-thaang” hi kale, khangsimkhangsim ma Babel Tausang sa te nungzui tampia om vave hi (Gen 11:9).132Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0176. PT in thiang sinsen in sa-ngun lak kale, a vawttawm tausaang ma muang zaw uh hi. LTT hongtel lak sinsente sangin pawlpi phua tatawmkhawng mihingte in um zaw a, Topa Jesus na,“Ye do err not knowing the scriptures – LTT naheak ngawl man a khial nu ve” ci hi (Matt 22:29).7. Saya te ii ‘thikkeau taw hong tuul tatawm - spoonfeeding’ taw lungkim ngawlin, eima thu in LTTih zon, ih kat tu hun zo ta hi.Akhang Akhangin Tausang Sate – Tower Buildersof the Ages1. Vanlalang sung pan a lianbel Lucifer in “kei, ka,keima,” ci kiphat sakna taw PT a demna hangin“vantungah ngal kido” a, Lucifer vantung pankhiaksuk thuakin, Dawi Mangpa Satan hong suakhi (Isa 14:12-14; Rev 12:7-9).2. Eve in ‘PT taw kibanh tu uk’in Satan thu a nitciang, Eden Huan pan hawlkhiakna thuak hi(Gen 3:5).3. ‘Seven Wonders of the World – Leitung Nalamdang Sali’ sung pan khat ahi Babylonkhua le “ Hanging Garden - Van Kikhai ” a vawtNebuchadnezzar kumpipa in, “Hi Babylonkei vawt hi thong ngawl ziam?” ci in minsialtha ahi kom kum sali lopa ne khui a suak hi(Dan 4:31-33).Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II 133


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0174. Tuma kum 150 lai, ‘thikkhau – telegraph’ kisatthei phit bel a ki sa se, “What hath God wrought?- PT in bang hong seam thong ziam?” ci in SamuelF.B. Morse in ama ngualzaw na se PT sep ci inPT minthang sak hi.5. Ahihang 20 July 1969, Neil Armstrong in tha tunga thet ciang, “That’s one small step for (a) man,one giant leap for mankind – mihing khat ii kalnokhat a suan se, mihing tate atu lenna lianpui khatsuak,” na ci a, PT minthanna a piak tu kilak,‘mihing khat ngualzawna no khat sia mihingtheampo atu ngualzawna lianpi suak,’ ci in amangualzawna pok hi.Mithiangthote Vawtsia Khanglui Babylon1. Nebuchadnezzar kumpipa mang makngilh,Daniel son mang se milimpui khat hi a, a lutangkham - Babylon, a-awm le a bante ngun - Medo-Persia, a ngil, atai le apheite tau - Greek, angaltaakte thik – Rome, apeangpaak lepeangmete buan le thik kihel - Euro Ngam 10ahi hi. Empire ngam a sua thei kik na tu in,kiteenna taw ahi zong WWI, WWII ngal kidonataw ahizong hanciam kale, kingawm thei ngawlina om laitak, ‘Suangpi – Christ’ ngam hong kiphuttu hi (Dan 2:44,45).134Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0172. Nebuchadnezzar in a lu bek kham ahi sia lungkimngawlin ‘bumle - yadazar chi’ hi. A pum bup pikham ahi pi-90 asang kham milim khat vawt in,pau theampo, nam theam po le ngam theampo intua kham milim a bia sak hi. Ahihang Shadrach,Meshach le Abednego te in bia ngawl hi. Meihala thuak hangin PT in na hun hi (Daniel 3).3. Medo-Persia kumpipa Darius man lai in, ni 30sung Kumpi Darius ngawl PT dang bia thei ngawltu a ci hang, ama PT tungah thuman in, ni khatthumvei thungen vave Daniel se tawpite kua denna kinei hikale PT in tawpi kua sungah Daniel naom pui in hun hi (Daniel 6).4. Kumpi Xerxes (NIV) Ahasuerus (KJV) hun laiin Haman kibia a, Jews mi Mordecai in bia nuamngawl ahikom, Haman in Mordecai thasawm hi.Mordecai na Haman a kun, apaai nop ngawl ciangkumpi uliante in Mordecai tungah, “Why thoutransgress the king’s commandment? - Banghangkumpi thukham palsat ni ziam?” ci hi. AhihangMordecai za khang a, Mordecai a tu a phu pi 75sang khuam tungah Haman kithat hi (Esther 3:3cf. Esther 3-10).Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II135


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0175. Egypt te in Alexander the Great Egypt a thetciang, ‘Amon Rah’ ci in pathian in na bia uh hi.Kumpite a tam zaw se a ki pathian sak tawmkumpi vive ahi hi.Mithiangthote Avawtsia Khangthak Babylon1. Khanglui Babylon kumpi Nebuchadnezzar in PTmite khuapi thiangtho sucip, halcip in, mihingtemon in ama dei teng salin cia pui hi (Daniel 1).2. Peter in “Suapui Babylon pawlpi na hong paupuihi,” ci hi. Peter hun AD 100 masia hi a, Babylona siat zawk a kum 600 val ngei zo a, Peter inkhangthak Babylon ahi Rome khuapi son ahi hi(1Peter 5:13).3. “Babylon cim zo hi, cim zo hi,” “pulnatna na thuakngawl na tu in Babylon pan hong pusuak ta vun,”ci in hong kisam hi. Egypt ah ‘pulnatna - plague’nam sawm a kibuak ciangin, Israel mite Canaanngam zuan tu in pusuak zo pheang ahi bangma‘plague – ngimna/pul’ nam sali hong kibuak ciang,leitung pan ii pusuak zo pheang tu hi (Rev14:8;18:4; Ex 7-11; Rev 16).136Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0174. Topa Jesus in van inn ah hong cia pui tu se Satanin hong haza ma ma hi. (John 14:1-3; 1<strong>The</strong>ssalonians 4:13-18; 1Corinthians 15:50-58;Rev 1:7).5. Tua ahiciang, PT thu a kawi a mam, ahi babang azui nuamte, PT thukham palsat in mihingvawttawm thukham zui tu in kumpi aana tawhong ki sawl ahihang ngimna/puul/plague namsali taw PT in hong vawtsiate dan pia in ei hongsuataak tu hi.6. Tanglai Babylon, Medo-Persia, Greek te in PTmithiangthote a vawtsiat bangma, khangthakBabylon in PT mithiangthote vawtsia tu hi.7. Khangthak Babylon se, ‘tawpi kam – Babylon’,‘vom peang - Medo-Persia’ le ‘pawlbeam pum-Greek’ te taw kilimla tu a, ‘ngulpui – kumpi aana’a nga na taw PT mithiangtho te thukham palsatsak tu in aana zangh tu hi (Rev 13:2).8. Herod in Topa Jesus that tu a hanciam se, ‘ngulpui– Rome’taw kisonte khangthak Babylon zongngulpui in aana pia tu hi (Matt 2:16 cf. Rev 12:4).Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II137


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 017Tulai Hun Tausang Asa Pathian Naseamte1. Washington State, Seattle khua Christian FaithCenter aphuan pastor pa Rev. Casey Treat in hibangin thuhilh hi.2. “Pa, Ta, Thathiangtho in a meal le lim sun in hongvawt hi” (Gen 1:26).3. No hi le hong he bong, kei PT ih lim tatak ka hihi. “I’m an exact duplicate of God!” “PT limduplicate copy = xerox copy = meikto tatak khihi,” - “I’m an exact duplicate of God,” ci in mihonte au sak va nuau hi.4. Televangelist Kenneth Copeland in, “Notesungah PT om hi ngawl hi, noma ma PT nu hi,”ci hi.Tulai Hun Tausang Asate - <strong>The</strong> Unsinkable Titanic1. Titanic se pi 900 sau, inndawl 11-za asang, 46,000ton a-ngit, Five Star Hotel bangin first class lesuites khante tam ma ma a om,grand piano zong5 bang taw mihonte a zindo teambaw pui ahi hi.2. Queenstown pan 11 Apr 1912 ni ding khia a, 14April zan 11:40 p.m. ciang, “iceberg right ahead- ii mai tatak ah vuukmual” kici hi.138Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0173. Minutes 10 a ngei ciang Capt. Smith in patau kona - MGY ahi bale, SOS puak vun ci in thupia tahi.4. Tua zawk minutes 35, April 15ni zingsang nai00.25 hun in Capt. Smith in ngunkuangte lakhiaun ci in thupia ta hi.5. Mihing 2,206 sung pan 1,403 te a nuntakna sumsiuh hi. Tuipi nuai a thuk pi 13, 000 theng suk hi.6. Captain pa in, ‘PT in zong hi Titanic tuipi nuaiah tum sak zo ngawl tu hi,’ ci hi.7. PT langdo, khangthak Babel Tausang ahi Titaniczong PT in susia hi.Tulai hun Tausang Asate - <strong>The</strong> Twin Towers ofWorld Trade Center1. North Tower pi 1368 sanga, South Tower pi 1362sang hi. Dawl 110 va ve a pha, dawl khat ciang50,000’ sq vo zai a, 1973 kum kihong hi.2. Hui nai khat tai 200 taw a va zong, jet airlinervanleang pui bel in a phul zong bangma tat ngawltu kici hi.Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II139


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0173. 1973 kum a kihon lai “21kum zalom atu InnpuiMasa” kici liang hi.4. 11 Sept 2001 zingsang nai 8:45 in Boeing 767,American Airlines Flight # 11 in North Towerhong taih ta hi.5. Tua ni ma 9:03 ciang Boeing 767 United AirlinesFlight # 175 in South Tower hong taih laleau hi.6. 10:29 a.m. hun ciang degree 2000 a sa-dat inthikte nip sakin, WTC ‘Twin - Towers - ApeangTausangte’ hong cim ta hi.7. Vanleang tungah 266 thi, WTC naseam le leangna159 thi in 4,972 bo hi. Meiphel le mihing suataktu ahu rescue team te a thi 30 hi a, 350 pan 400bang thi tu ki um hi.8. Pathian in Khangthak Babel Tausang “WTC ihTwin Tower” zong susia hi.Thukhupna – Pathian Cibang Acite Ngualzo1. Atungah teng ih et ciangin, PT demna BabelTausang le adang PT demna tatuamte, upna kihelngawl sepna taw vantung ka tu hanciamnate Topain koihthong ngawl, ‘thuak – tolerate’ ngei ngawltu hi.140Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0172. Nganhing 4-na in ngilo ma ma ahihang, LTT inhi bang ci hi. “Ka et lalai ciang … kithatlum a,a luang se meikuang sungah kivawk in kisuciphi,” (Dan 7:11).3. Nganhing 4-na in ki 10 nei a, aana nei kino khathong piang sia in ki 3 botkhia tu hi. Tua kino inPT langdo na kam lian pipi pau in, PTmithiangthote that tu a, hun le thukhamte khealhong sawm hi kale, ama kihalin ki sucip dipdeaptu hi (Dan 7:25,26).4. Peter in namsau taw Malchus bil a sattan lai TopaJesus in, “Na namsau apaai sungah thiat kikin,namsau zangte namsau taw ma thi tu hi,” ci hi.“Namsau taw ngual thatte namsau taw ma kithattu hi,” (Matt 26:51, 52; Rev 13:10).5. Vantung alua tu te se ei hong that te hi ngawlin,vawtsiat thuakte ma ii hi zaw tu hi. Ei hongvawtsia te Topa in phula kik tu hi.6. A lianbel PT in mithiangthote tungah kumpivangletna hong pia tu a, tua vangletna bo ngeingawl tu hi (Dan 7: 27).7. Ngimna tam ma ma ih kantan zawk ciang PathianNgamsungah ih tum tu hi (Acts 14:22).Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II141


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0178. “Yes Lord!”: Rosa Cornelia Veal se tano nii anei tourist guide a seam nupi khat hi a, touristguide Ruby Free in Veal ii lamdangzia hi banginson hi. Holy Land Tour ah tourists 72 lampui a,a tano nii te in zui lai a, ahihang maitai tawntungzo in lamdang sa ma ma hi. A inn ah a haw le‘kuangsilna – sink’ tungah “YES LORD” ci inmotto a at sia na mu hi.9. Ei Topa a it Christian te ih omzia se Topa cibabang, “Yes, Lord,” Topa, nangma ci babang cipapaih thei tu in Topa in thupha hong pia tek tahen! Amen.142Ih Min tu Khuapi Khat Saat Tawng! Khen II


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 018Thu-um theampo ii pa, PTLawmpaFather of the Faithful and theFriend of GodThubulphu: “Abraham in Pathian um a, tua a upna huinPathian in thutang suak sak hi”(Romans 4:3).Heak Tu Akilawm Abram Innkuan1. Abram, Nahor le Haran ci in unau thum minkingual ahihang, Nahor in Haran tanu tenpuiahiciang, Haran a lianbel, Nahor talai, Abrama no bel hi zaw a, Abram thupi na hangin a minkilo phit hi (Gen 11:26, 29).2. Haran in tapa Lot, Iscah le tanu Milcah nei a, apa Terah thi ma in Haran thi masa hi (Genesis11:27, 28).3. Nahor se a pu Nahor mintap hi a, a zi se Harantanu Milcah hi. Nahor tapa Bethuel hi a, Bethueltate Laban le Isaac zi Rebekah hi. Laban tanuteLeah le Rachel se Jacob zite ahi hi (Genesis24:15,16; 29:15-30).4. Abram in pa kibang, nu kibang ngawl Sarai tenpui a, ta Isaac nei hi. Isaac in ta Esau le Jacob neihi (Genesis 12:13,19; 20:12; Gen 25:21-26).Thu-um theampo ii pa, PT Lawmpa143


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 018Pathian in Abram Sam1. Abram te innkuan se Chaldea ngam Ur khua ahteang uh hi. Ur khua se inn zong dawl-nii vokisa,akhangto,khuapi lian ahi hi.2. Abram se a “kot-va-va – nomad” khat ci in nomutu hi ngawl a, Ur khuapi ta, sumhaupa tapale pilna nei pa khat ahi zaw hi.3. Abram se inn nuam lo nuam taw om-muangkimlai, PT sam ciang tuipuanbuk taw teang hi.Banghangziam ci le, ‘PT ii ngealin a sak, a bul akip top khuapi ngak nginge hi’ (Hebrews 11:9,10).Samna Cial Masa – First Stage of the Call1. Samna masa se Ur khua, mealheak lawm le ngual,khuapui tuipui, inn nuam lo nuam, nei le lamhnusiatna hi a, ‘Nahor min ki lo ngawl ahihang,a innkuan bup ma Ur khuapi nusia uh hi(Genesis 11:31).2. Tawmvei a ten khop tekna ‘Haran – Charran’khua se Rebekah a kipui lai “Nahor khua” kici inNahor min kivaw liang hi (Genesis 24:10).3. Jacob in a pu Laban zuan in a tai ciang “Charran– Haran” khua kici hi. Min nii ahihang khua khatahi hi (Genesis 29:4).144Thu-um theampo ii pa, PT Lawmpa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 018Samna Cial Nii-na – Second Stage of the Call1. Samna nii-na se ‘Charran – Haran’ khuapinusiatna ahi hi. Khuapi bek nusia ngawlin,innkuanpuite nusiatna ahi hi. A pa ‘Terah nathisan zo,’Nahor te innkuan le na zui nawn ngawl,Lot te innkuan bekin zui lai hi (Genesis 11:32).2. PT in Ur nusia in Canaan zuan tu samkhia na piHaran hong thet uh ciang Balikh ngun leihawihnale hauhna in zo ahikom, tua mun ah Terah in tenpui a, Canaan theng ngawlin, Haran ah Terah thihi (Gen 11:32).3. Terah se milim bia pa hi a, Nahor tupa Labanzong milim bia hi. A milimte khat a tanu Rachelna nguk sak lai hi (Joshua 24:2; Genesis 31:19).4. PT bia innkuan sung ngangawn ah milim biaknahong tum zo ahikom, PT in Ama thuzui tu Abramsamkhia a, TOPA in ama ‘dan – model’ hil hi.5. Terah se Haran ah a thi bangma, Moses zongCanaan ngam zuan kimlai Nebo mual ah thihi. Van Canaan zuan eite zong lamtawpna iithet laak na tu hong khak, hong hal khat po aom tha ba na ziam?Thu-um theampo ii pa, PT Lawmpa145


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 018Pathian in Abram – A Sam Dan:1. “Na ngam pan hong pusuak khia tan” (NKJV),“Na ngam nusia in” (NIV), TOPA in ci hi(Genesis 12:1).2. Gen 12:1 se, PT in Abram a samna a kiciamtemasa bel hi a, Haran hauna nusia in Canaan zotnatu ahi hi. Ahihang, tua masia Ur pan sam khiamasa zo hi (Acts 7:2 cf. Gen 11:31).3. PT in hong sam ciang a nuai a, thu nam thum kiheltawntung hi. 1) Amasa ‘command – thu’ piakna,2) Anii-na ‘promise – kamciam’piakna le3) Athumna ‘blessing – thupha’ piakna in zui hi.4. Abram se thu-um ngawl hi thong le, PT samciang, a nusiat tu a haksa tampi om hi. Ei tekzong ih nusiat tu tek om a, ii nusia ngam na tuziam (Gen 12:1)?Ahaksa Abram Nusiatte1. A haksa bel khat se, ‘civilization sang ma ma,khang to ma ma,’ sa vi ve ahi Ur le Haran nusiatkul hi.146 Thu-um theampo ii pa, PT Lawmpa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0182. Kum 75 tawntung a ten na sa, ngun nii in tui apiak Syria le Palestine ngam nuam nusia in,kangko Canaan ngam a zuan hi (Genesis 12:4,5).3. A it a ngai be le phung, u le nau, lawm le ngual,ama minam ‘Shem’ suante Ur khua ah nusia in,ama minam ahi ngawl ‘Ham’ minamte a zuan hi.4. A laipe pui ciilteal, a innkuan pui Nahor te Haranah nusia hi.5. Amai kal khat a suan tu he ngawl pipi PT sawlni in, Canaan zuan hi (Hebrews 11:8).Thu-um <strong>The</strong>ampo Ii Pa Abram PT Kamciam Umla1. Haran pan Canaan a thet uh lai, Abraham kum75, Sarai kum 65 pha zo a, Sarai tasel hi (Genesis12:4; 17:17; 11:30).2. Sarai taciing ahi kawm pan, TOPA in, “Na suanna paalte tungah Canaan kong pia hi,” ci tawntunghi. “Suan le paal tam ma ma kong pia tu a, minamlian khat kong suak sak tu hi” ci hi (Genesis 12:2).3. “Thupha hong piate thupha ka pia tu a, honghamsiatte ka hamsiat tu hi,” “Nang tungtawninminam theampo thupha nga tu hi,” ci kamciamse Abraham suan, Isaac, Jacob, Judah suan panHunpa Jesus hong piang tu son khol na ahi hi(Gen 12:3).Thu-um theampo ii pa, PT Lawmpa147


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0184. Canaan a thet ciang, “Na suan na paaltetungah hi ngam ka pia tu hi,” TOPA in ci kikhi (Gen 12:7).5. Lot in Abram a nusiat zawk ciang, “Nisuana,nitumna, leilu, leitaw dak ka koai in, na mu ngamtheampo kong pia tu hi. Na suan na paalte leivuiza in sim zawk ngawl ka pha sak tu hi,” TOPA inci laleau hi (Genesis 13:16).6. Kumpi nga do in zo a, Lot a suatak zawk ciangAbram le TOPA hi bangin kipaupui uh hi(Genesis 14).TOPA le Abram Kipaupui1. TOPA: “Abram, Lau heak aw, keima sia na lum,na siam khi ze,” ci hi. (Gen 15:1)2. Abram: “Vanglian Kumpi Topa awng, kei nongpiak tu sia bang hi thong ka na ziam? Ta kongpia tu ci a, nong piak ngawl po, ka nei sasun a luatu zong ka innteangpa Eliezer hi thong ngawlzia?” ci va dawp liang hi (v.2,3).3. TOPA: “Eliezer sia na innlua tu hi dek suai ngawlzei! Nangma sung pan tateak ma ta nei ta, tua nata na innlua tu ve,” (v.4).4. [Abram pusua pui in] “Vantung aksite na simthei ziam maw sim sin aw, na suan na paalte aksiza pha tu zei,” (v.5).148Thu-um theampo ii pa, PT Lawmpa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0185. Abram: [Pau ngawl in om hi - LTT in hi bang ciamtehi. “Abram in TOPA muang a, tua hangin TOPAlungkim ahikom thutang in saang hi.” (v. 6)]6. TOPA: “Na suan na paalte kum 400 sung sal suakthong tu ve, ahihang Egypt pan Euphrates ngundong pia va ve tu khi zei,” (v.18).Thu-um <strong>The</strong>ampo Ii Pa le Pathian Lawm AbramPuuk1. PT in ta nei tu kamciam kale, Canaan a thet zawkkum 10 cing pet ma, ama kum 85, Sarai kum 75cing liang kale, ta nei tu mangman ngawl hi.PTsep tu ngakla in Sarai in a naseam nu Hagar se apasal ap thong hi.Sarah nungzui in Rachel naBilhah, Leah na Zilpah, Jacob pia tek uh hi. Jobbangin “Nang numei mamawte pau bang pauheak in,” Abram in na ci thei thong le thu umtheampo ih pa, PT lawmpa puuk va neal thongngawl tu ih ve (Gen 16:2 cf. Gen 30; Job 2:10).2. Hagar in tapa Ishmael hong nei ciang, Abram kum86, Sarai 76 hi pet ma hi. Ishmael kum 13, Abramkum 99 a phak ciang PT in Abram innkuan vunatsak in, kiciamna hong vawt hi. PT in Abramtungah, “Ka mai ah sitbaang ngawlin ngamta in,”ci hi (Gen 16:3,16; 17:1).Thu-um theampo ii pa, PT Lawmpa149


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0183. PT in, “Na min zong Abram hi nawn ngawlin‘Abraham - minam tampite ii pa,’ Sarai minzong ‘Sarah - minam tampite ii nu’ kici tu hi(Gen 17:5, 15,16).4. Abraham kunsuk in nui a, “Kum 100 apha pasalkhat le kum 90 a pha Sarah in ta nei tu ziam ci hi.“Ishmael hong khoai khet sak ka po aw,” “Nathupha nuaiah Ishmael nungta sak ka po aw,” aci se, ‘kei suan pan Hunpa hong piang tu siaIshmael tungtawn hi sak lel ka heu in,’ a ci suakhi (Gen 17:17,18).5. Thu-um theampote pa, ta a nei ma in a innteangpa Eliezer taw lungkim a, tu laleau ciang, Ishmaeltaw lungkim laleau a, a sung pan piang ta-ziikzong lamen nawn ngawl thong hi. “Ishmaelnungta tu hi. Ahihang na zi Sarah in tapa nei tu a,amin Isaac na phuak tu hi,” ci in TOPA in sonsitset hi (v. 19).6. TOPA le vanlalang nii hong haw a, TOPA inmaikum ciangin Sarah in tapa nei tu hi a ci ciangSarah nui ku lai hi (Gen 18:10).Thu-um <strong>The</strong>ampo Ii Pa le PT Lawmpa NguatngatNgawl Nate1. Thu-um theam po ii pa, PT lawmpa minphatnaki pia liang ka sap Abraham hong thaneamtawntung thong hi (Rom 4:11; Jas 2:23).150Thu-um theampo ii pa, PT Lawmpa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0182. PT kamciam muangla in a naseam Eliezer lak,innlua pa tu ngaisun hi (Genesis 15:2)3. Hagar taw ta Ishmael hong nei hi (Gen 16).4. Ishmael zong a ci a mu ma hi thong ta na, Isaaczong lungngul zo nawn ngawla, “Ishmael nungtasak ka po in,” ci thong hi (Gen 17:18).5. Sarai se ka suapui nu a ci manin, PT in hun bale,Pharaoh le Abimelech kumpite zi suak takpi tuhi (Gen 12, 20).Abra ham Upna Ki-sit-tel-a, Thu um <strong>The</strong>ampo IiPa Hong Suak:1. “Kong lak tu Moriah ah pai in, khat bek na neisun, na it na ta Isaac taw kei hong bia tan,” TOPAin ci hi (Gen 22:1-2).2. Abraham thuakdan tu tawm ngaisun tawng.Innpua sangah TOPA taw kipaupui hi a, Abrahamsia keakden tawk bangin lamdang sa si, patau situ hi. Vantungah aksite vaam niikneak a mu hi.‘Na suan le na paalte aksi za tam tu le ci’ a,bangbang thong ci in a ngaisun tu hi. Innsung aha tum le, mawbaang ngawl het, a ngaibaang, amuttiik Isaac maitang a etcim hong en a,‘bangbang that ngam thong tu khi ziam maw’ ciin ngaisun tu hi. ‘Sarah beak phongin nam sakphot tu khi ziam?’ ‘Hi thei thong bo e! PT sawlnahong tangtung la tuak tu ve,’ ci in ngaisun tu hi.Thu-um theampo ii pa, PT Lawmpa151


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0183. A naseamte tangval nii phongin, ‘la van na thuavaw,’ ci hi. Isaac phong a, ‘PT biakna pia tu inpai tawng,’ ci hi. Abraham ngeina ahiciang,kuama in lamdang sa ngawlin zui uh hi.4. Satan in, “That heak in PT na ci hi,” ci in nokkhaksak lai tu hi. Nithum sitset khualhaw uh a, Moriahmualnuai hong theng nga ngaw uh hi. Nithumsung a khuangaisut se Isaac that kaleng, Topa intho kik sak thei,’ ci in tha hong nga hi (Heb 11:19).5. A naseamte nii le a la mualnuai pan ngak sak a, azo ciang ma a thalup tu Isaac tungah a la vanpuakthing hong suan lalai.A pata mualtung ka to kawmhibang hong ki paupui uh hi.Isaac: PaAbraham : Om ing ngei, ka ta.Isaac: Pa, Thingkang, mei, naam le ih pua a, tuunoe? Abraham: “Jehovah Jireh - TOPA na hong piatu zei,” ci in zo ahihang Abraham a aw tau hi. Athitui zong hong luang hi.6. Mualtung hong theng uh a, biakna tau Isaac te pata in hong ciang uh hi. Abraham se kum 120,puhuai ma hi zo a, Isaac se kum 20 tangvalno ithuai milmel laitak ahi hi.Aman uh ciang athingkang puak te biakna tau tungah a ciang uhhi. A ngaw tu tuuno om ngawl hi.Isaac: Pa, Pathian hong piak tu tuuno e?Abraham: “Ka ta, TOPA na, na it bel, khat bek na152Thu-um theampo ii pa, PT Lawmpa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 018nei sun na tapa Isaac taw hong bia tan ci hongsawl thong ve,” ci in pumkoai tu hi. A pata hongkikoai uh a, a kikhen tu haksa ma ma tu hi.Isaac: “Pa, PT na hong sawl le hong sawlbang hi heu aw,” a ci tu hi. [Isaac tai vingvengle a pa na bang law thei tu? PT a it, PT a kitaIsaac in ama thu biakna tau ah ka to in a pakhut liing va dil sia hu in a peang khawng khipui lai tu ka um hi.7. Tau tungah Isaac kihen sa in thallup a, a pa innamsau eal in that takpi tu a ki thawi ciang,vanlalang in, “Abraham, Abraham, na upna ki cingzo ei!”8. “Tangval bangma law heak aw,” a ci ciang,mangkal sungah tuutal khat a kii pan a awk sia amu uh hi. Tua tuutal taw biak piakna a pia uh hi.Moriah mual se Jerusalem khua Solomonbiakinn sakna mun hong suak hi.Abra ham PT Lawm le Thu-um <strong>The</strong>ampo Ii Pa AKipna1. Abram in a upna a muanna bek taw thutang inkisaang hi. Hallelujah! Ei sep thei bangma a ombua a, ‘upna hang bek taw PT thuthiamna hanginngupna ii nga hi,” (Genesis 15:6; Romans 4:3cf. Ephesians 2:8).Thu-um theampo ii pa, PT Lawmpa153


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0182. Ahihang, “Abraham in ka thu ni a, ka thukhamtele ka thupiakte theampo kholet hi,” kici hi(Genesis 26:5).3. Abraham in PT sam ciang, a mai khap khat apai na tu he ngawl bul upna taw paikhia hi(Hebrews 11:8).4. Upna hang in inn nuam lo nuam nusia in buk tawteang ngam hi (v.9).5. Upna taw PT in Isaac biakpiakna in zangh kaleng tho kik sak thei tu ci dong um in pia ngamhi (vs. 17-19).6. “Sepna om ngawl upna in a thi hi” Abraham in aupna taw thutang a nga na se Isaac a piakkhiaknataw lak hi (James 2:20-23).7. “Abraham tate hi takpi leute, ama ii vawt tengma vawt tu nu hi,” Topa Jesus in hong ci hi(John 8:39).Isaac Taangin Tuutal Kingo1. PT in tapa khat bek a nei sun Jesus hong piakkhiak tu bangza in haksa ziam ci se Abraham leeite in ii tel na tu ‘lesson-sinna’ ahi hi.2. Tuutal ki ngo ahiciang, Isaac thi kul nawn ngawlbangma Calvary mual ah PT Tuuno kingo zoahikom, ei Ngumpa a umte thi kul ngawl hi cihong tel sak hi.154Thu-um theampo ii pa, PT Lawmpa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0183. TOPA in Ama Ngumpa Hunpa in a sang eimawneite tungah, “Mawnei ka ta awng, na thi tupeng zo ni hi, Kei nang atu a tang Ka nei zo hi,”hong ci hi. Halelujah! Tua lungdam huai aw nangna za ziam?4. Abraham zong puk ka le, Isaac a piak ngamciangin, “Thu-um theampo ii Pa, PTLawm Pa,cina kikip sak hi. “Ka midik in salii vei a pukzong tho kik tu hi,” ci ii ve, koisung takahthaneam in ii puuk ziam? Abraham ta te ih suana tu in ii pu na pan tho kik ngawl tu hi ziam(Proverbs 24:16)?5. Abraham le Sarah te in amate sepna taw ahanciam ciang na buai ma ma uh hi. “Abrahamin um a, thutang a sua bang ma, “Topa ci babang- Yes, Lord!” a ci papaih tu in Topa in thuphahong pia ta hen! Amen.Thu-um theampo ii pa, PT Lawmpa155


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 019Banghang Sodom le GomorrahKhuaboWhy Sodom and GomorrahDestroyedThubulphu: “Sodomte sia mihing ngilote hi a, TOPAtungah nasia takin a khialte ahi uh hi……Sodom leGomorrah a ki mawsiatna, nasia mama a,……Sodom khua lalcip sak tu in ko hong puak hi”(Genesis 13:13; 18:20; 19:13).Sodom Susia Tu Vanlalang Nii le TOPA AbrahamKungah Baang1. “Sarah in ta nei tu a, ii kiciamna se Isaac taw kakip sak tu hi,” a ci zawk khuangei ngawlinAbraham kungah TOPA haw hi (Gen 17:21 cf.18:1).2. Emmaus khua ah meal kiseal Topa Jesus seTapidaw nii-te in leangna a do uh bangin,Abraham zong a heak ngawl pipi ma vanlalangteleangna do tha a, a leangnate thum khuingaw hi(Luke 24:29; Heb 13:2; Gen 18:6-8).156Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0193. Zi min kilaw sak se ‘nisuana-oriental’ ngeina tawkile-ngat ahihang TOPA ahi hunlam tel sak nuamahikom anneak laitak a kungah ading Abrahamtungah, “Na zi Sarah koisung om ziam,” ci hi(Gen 18:9).4. “Puanbuk sungah,” Abraham in ci hi. ‘Bangkuanupi hoihte in bangkua hum, amate vaipuak,’seam ci in hong lak hi (Gen 18:10).5. “Maikum ciang… na zi in tapa khat nei tu hi,” cihi. Ta nei tu TOPA kamciam se kum 25 cinglalawm zo ahi ciang, Sarah a nuiza hi. “Sarahbanghang nui ziam?” TOPA in ci a, Sarah in, “Nuibong nge,” ci kale, TOPA in, “Na nui va le?” cikik hi (Gen 18:10,12,14).6. Abraham ahi le nui ngawl in, naubu ko sazong ta nei sak thei tu ci upna nei thei zo hi(Romans 4:19,20).7. LTT in Abraham leangnapa se TOPA (LORD) cihi. “Yahweh,” ahibale “Jehovah” PT cinopnaahi hi (Gen 18:1KJV).8. Ahihang Abraham in ‘Topa –Lord/Adonai” a civazeang se “sir” ci taw kikim bek a, Sarah inAbraham “Topa” a ci bang bek ahi hi (Gen 18:3cf. 1 Pet 3:6).Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo157


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0199. Abraham leangnate thum se ‘ThumngawmPathian-Trinity’ ci-in a um pawlkhat a om hang,nii-te se ‘vanlalangte kici sitset’ a, ‘TOPA’ se iiNgumpa Jesus hong suak tu PT Tapa ahi hi.“Na pa uh Abraham in Kei ni Kei hunte a mu a, alungdam hi…Abraham pian ma in Kei ka om zohi,” Topa Jesus in ci hi (Gen 19:1,15; John8:56,58).Sodom le Gomorrah Siatna Ka En Tu Hi1. Sodom le Gomorrah ci ciang khuakiim ah khuanotam ma ma kihela, Sodom bek a ki law ciangzong a vekpi in a huam hi ci in ciamte tawng!2. Sodom se ‘PT huan bang,’ le ‘Egypt ngam bang’hi a, nuamtak tui nga na Jordan zangtam ah omhi. Abraham in Lot ngam teal khuan a piak ciang,Jordan sang ipla in teal a, Sodom nai ah teangphot hi. Abraham ahi le, Canaan mualtung ngamma ah teang suak hi. Hai ngawl in Lot sia Sodomkhuapi sung na theng man vive hi (Gen 13:10,12 cf. Gen 14:12; 19:1).3. Sodom mite se tatkha ma ma in ‘PT tungah nasiatak a maw’ uh hi. ‘Lot in ama zia le tong hoihtaw’ ahizong; Abraham in ngalkap 318 taw kumpi5te simin, Lot te innkuan, Sodom khuamite leSodom kumpipa hun zo a, PT minthang sak158Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 019kale, Sodom se a khansiat ngei ma, khan sia vave hi. PT ngoltol thathong in Sodom halcip hingawl a, suksiat ngawl a phamaw hesuaknangamngi kan zo uh hi. Tua ahikom, TOPA inSodom siatna ka en tu uh hi ci hi (Gen 13:13;2Pet 2:7,8; Gen 14:22-24:Gen 18:20,21).4. Sodom le Gomorrah te se ‘Dead Sea tuitaw’sangah om a, Abraham ten-na Hebron khua panin tai 25 pha hi. Nisun nisat-bel hun ah a thengleangnate khuingaw, anvak in, thuson khawmuh a, nitak niniam ciang ding kik pheang uh hi(Gen 14:3).5. Abraham in a leangnate Hebron pan tai 5 khawnga khawla Capha-Barucha* dong tha hi. Leangnaki thak sia nisuana ngam mite ngeina thupi khat ahihi (Rom 15:24; 1 Cor 16:11; Acts 20:38; 3 John 6).6. Tua mualtung* pan in TOPA le Abraham in Sodomle Gomorrah khuapite ngal-et in a thuson lan,vanlalangte nii paisuak hi.Vanlalangte nii se tai25 - nai 8 bang pai na lampi se khuaziin ma Sodomna theng vingveng thei hi (Gen 18:22; 19:1).7. Tua ahiciang, Abraham taw a kikhen po ciangpeang in pai nawn ngawl a, Sodom theng pai hitu hi. TOPA ahi le, Sodom pai ngawl a, Abrahamtaw kisi tu bek hong pai ahi hi.Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo 159


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0198. ‘PT lawmpa Abraham’ suan pan ‘Ngumpa-Jesus’hong piang tu hi a, TOPA in ama muang ahiciang,a sep tu thu iim ngawlin, Sodom kihal tu thu kohi (2 Chro 20:7, Isa 41:8, Jas 2:23; Gen 12:3;Gen 18:17-21).9. Abraham in Sodom a tu 6-vei sitset pakaai saka,Sodom ah mipha (50/45/40/30/20/10) om le tuatena khualna taw hal ngawlin na kawih zo tuziam ci in pakaai hi. Ahihang mihing pha 10zong om ngawl hi (Gen 18:23-33).Sodom ah Vanlalangte Nii <strong>The</strong>ng1. Vanlalangte Sodom a thet ciang Sodom Kongpiah Lot in na muak lian hi. Khua Kongpi se uliantea thupi kimu na mun hi a, Lot se mi thupi ahikomkhua kongpi ah om hi (Deut 21:19; 22:15; 25:7-10; Joshua 20:4; Ruth 4:1; 2Sam 19:8; Prov 31:31).2. Sodomte se leangna do tu kilak,‘Topa Jesusthuhilhna’ taw ki le-bu in leangna vawtsiate ahiuh hi. Ahihang Lot in a pa no Abraham bangmain leangnate nii muak in ka inn ah hong tung tavun ci hi (Matt 25:34-40 cf. Gen 19:1; 18:2-5).3. Lot in vanlalaangte a zol hang, ‘lampi – street’(KJV); ‘tualpi – square’ (NIV) ah ka ngiak tu uhhi ci a, Lot in nasia tatak a zol ta tei ciang zui leihi (Gen 19:2, 3).160Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 019Sodom le Gomorrah te Siatna Sealthei Hi Ngawl1. Sodomte thu a tel sitset Lot in leangnate nii selamngelh tot pui a, inn a thet ciang anvak hi. “Aleangnate a lup ma in Sodomte a moi a ham avekpi in leangnate buan sawm in Lot inn na kiimuum uh hi (Gen 19:3,4).2. Amate in Lot sam a, … “na leangnate ka khialpuithei na tu in hong pusua tan,” ci uh hi. “that wemay know them,” (KJV) “To know – ka heakthei na tu” ci se luppui ci na hi a, “that we canhave sex with them,” (NIV) ci ta-khe vaset inson hi (Gen 19:5 cf. Gen 4:1).3. Sodomte se “khuazaang, a moi a ham,” kuamaa nem tuan om ngawl in siat tawpin sia zo taahiciang haaltaak hi (Gen 19:4,5 cf. Gen 6:5,11).4. LTT sungah ‘homosexual/gay’ kici ‘pa le pakhialna se thalup dan’ ahi hi. Paul in ‘numei tatekmaw-na – lesbian’ le pa tatek maw-na thu son hi(Lev 18:22,29; Rom 1:26, 27).5. Tabang mawna se “sodomy” kici a, tabangkhialtte zong “sodomites” ci in Sodom minkivaw liang hi.Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo161


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0196. Lot in, “Ka tanu ngaknu thiangtho niite na lawnop po law zaw un, ka leangnate bangma lawsak heak vun,” ci liang kasap, “Nang khualmipo thu ki nei sakin, saya hong seam nial ni ziam?Nangma a nasia zaw hong vawt tu khu hi,” ci in,kongkha sutham tu a kipat ciang, vanlalangte inLot innsungah kai in, a kiim-uum teng mittawsak siat hi (Gen 19:6-12).Sep-tu Kilawmte Sep Ngawl Hang Sodom Khuabo1. Zualzang paktat mun se Sodom le Gomorrah bangci in pauzangse-na in ki nei hi. Tua paktatna sanga sia zawlai pa-le-pa, nu-le-nu khialna hi a,Canaan mite ta bang a ngamtat hangin Canaanleitangin amate lua-khia a, Sodom le Gomorrahhal in thiansua hi (Lev 18:25).2. Hauna zak thiam ngawl se haamsiat thuakna hia, zawngkhalna dan ki thuak zo zaw a, hauna dana thuak zo tam ngawl hi. Sum le hau, nasepvalang le kul ngawl, hun awng nei, sumhaute senopsakna ci theampo sin in, Satan thaang ahawk hi. Nasep nei ngawl thuak sia Satan setzungahi hi.162Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 019Mizawngte Awlmawk Ngawlna Hangin SodomKhuabo1. Ezekiel in Sodom khuabo na thu hi bangin hongson hi, “Amate in mizawngte le hamphatna asel-te a awlmaw bua uh hi,” (Ezekiel 16:49).2. Topa Jesus in, “mizawngte hi le, note taw omtawntung tu hi,” a ci ciang, mizawngte ii khoi,ii kep tu, Chritian te vaipuak hong ap hi(Matt 26;11).3. “Na sabuai tungah anlim na no taw kidima, nainnkuan in na lawm na ngual taw ngualnuampawikham, ngilpi hawmthaw liangin anlim na nea, na khawnvalte ninbungah na vawk vapeaklaitak Kei ngilkialin mu thei ngawl liang in naom ii veang; tuilim na-note ne in na ‘manhaitekisisak – toast’ ‘cheers’ ci in ngualnuam in nanui, na au laitak Kei dangtak ngieu-ngeau in naom ii veang!4. Na ‘freezer’ sungah athum a-al anlim na no te nanei a, khawngla in ‘ani na val sak - date expired’a, niinbung denna na nei vapeak laitak Keingilkialin na om ii veang, a hun lai Kei hong piahi thong leteh maw!Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo163


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0195. Na aircon/heater taw thokaang pe zong thuakngawlin, nuamtak na om laitak Kei ka lu-ngaknatu zong om ngawl ii ve. Na bizu sungah na puansilvaalte ngetin ne liangin na keam a, Kei silh tunei ngawl, khuasik thuakin om ii veang. Kuamave ngawl cina, kuama vil ngawl thongtaak seKeima hi ii veang,” Topa Jesus in ci hi(Matthew 25:42,43).6. A sia ii vawt hang vatealin, vantung ih taan batua, vawt tuak, sep tuak khat ii sep ngawl manin,‘maw-na a vawtte ka kung pan taikhia un,’ hongkici tu hi (Matthew 7:23).7. ‘Priest – reverend’ te, ‘Levi-pastor’ te le ‘Jewish-Christian’ te ii thupha vawt tu kilawm napi a pialteng se Jews/Christian ahi ngawl ‘non-Christian/Samaritan’ ‘Buddhist/Lawki’ te in hong seammitmiat thong hi (Luke 10:25-37).Patau Huai! - Lot Nung Ih Zui Tha Ba Nam?1. Ii pu ii pa ten na Zongam nusia in Yangon,Mandalay bek hi ngawlin, USA, Canada,Australia, UK, Norway, Sweden, Denmark,Germany, Korea, Japan, Thailand, Singapore ahpeam in ngam mi ih suak zo ta a, ii du ih deikicing ahiciang PT thupha ahi hi.164Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0192. Ahihang ih phaw tu khat se mualtungah teangAbraham PT taw ki nai a, khuapi mi Lot sethaneamna hong hau ma ma thong hi. Khuapi sungsang khuano ah PT taw ki nai na tam zaw hi.3. Capt. Ngo Pum in, “Yangon sang Myaungmyapha zaw, Myaungmya sang Thingunau (Siyin)pha zaw, Thingunau sang Sizang kual -SiyinValley pha zaw ci in ama mudaan son bul hi.4. Nidang States and Divisions bawlung kidemnaki lawp tek a, khuasung ah radio nei khat po omsun te innah inndim phial in ii ngai hi. Tu cianginWorld Cup khawng ii inn tek pan ii en thei zo tahi. Patangno khat KG a thet ma in TV pan a ngapilna se college kum 4 sin sang a tam zaw he zohi ki ci hi. Apha a heak bangma asia zong KGtheng ngawl lai mu siat zo ta uh hi.Sodom Nusiat Kul – “Na Suataakna tu Tai Vun –Escape for Your Lives”1. Vanlalangte in, “Na suatakna tu tai vun,” ci hi.Ahihang “Lot thinka lai hi.” NIV in “hesitated– haisang” ci hi. Zoar khua hong khet sak tan cimun ma nei in, nawnsan peu ma hi. Ahauna tenga nusiat tu haksa sa in, paralyzed hi(Gen 19:14,17,16).Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo165


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0192. Ama thaneam ta na, a thaaksa tanute le a maaktemai ah ciammui bang bek suaka, ngum zo ngawlhi (Gen 19:14).3. Topa Jesus in, “Lot zi phawk in” ci hi. Banghang?Lot zi cikhuam suak hi. “Lot phawk in” ci nop huaika sa zaw hi. Cikhuam suak sak se Lot thaneamphot hang hi zaw hi (Luke 17:32 cf Gen 19:26)4. To nii na kiseam thei ngawl a, PT sila le sum silaki suak khawm thei ngawl hi. PT in tai a ci le,thakhat thu tai pai tu sia haisang lei hi. Lot zi siakhuapua a thet hang a thin sia Sodom khuasungma ah om hi (Matt 6:24).5. Lot a hau hang, Abraham in a peang ngaknatu mun zong nei ngawl hi. PT in Canaan ngamkong pia hi ci kale, a zi phumna tu mun CaveMachpelah than ngangawn a lei kul lai hi(Acts 7:5; Gen 23).6. Banghangziam ci leh, “a hawih zaw vantungkhuapi a lamen hi”(Heb 11:10,16).7. Lot ngalmat a thuak ciang Abraham in hun hi.Sodom kihal tu ciang Abraham in na pakaai saklaleau hi. Sodom le a khuakiim ah mihing pha 10zong a kimu zawk ngawl ciang, Sodom kihal hi.Ahihang PT in Abraham phawk a, Lot-te abanzangin kaikhia hi (Gen 14, 18, 19:29).Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo166


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0198. Leitung lamen Lot se a hau, a dimlet in Sodomna theng a, a hawm in pusuak hi. A tanute zonga pa taw suakta lei ka sap, Sodomte kung pan anga pilna zangin, a pa zupia in lup pui sak lalaihi. Lot cii le mu, asuan apalte se PT ngal ciphaAmon le Moab te suak hi.9. Lot bang in teal khial ngawl in, Abraham bang ateal thiam tu in Topa in thupha hong pia tek tahen!Amen.“Na Suatakna tu Tai Un”1. Jerusalem Pan Tai Un: “Jerusalem ngalte inhong kiim um ciangin, Judea ah omte inmualtungah tai vun!,” Topa in ci hi. AD 70 kumJerusalem khuabo lai Christian te khat zong thingawl hi ki ci hi (Luke 21:20,21).2. Khangthak Babylon Pawlpi Nusia Un:“Pulnatna na thuak ngawl na tu leitung kumpitea uk khuapi lian Babylon ahi ‘numei – pawlpi’pan in pusuak vun!,” Ii pawlpi in kumpite tungahthu hong nei le, PT zak hi ngawl, Satan zak hizaw ahikom, ii pusua kul tu hi (2 Cor 6:17,18;Rev 17:18; Rev 18:4).Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo167


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0193. Pawlpi Nusiatna: Reformers te in Protestantpawlpi hong phuan hi. Khamtung ah 1953 SDASangmang Arthur E. Anderson hong theng, 1970zawk ciang, Tedim Tuiphum Pawlpi kitamh in,AG hong piangkhia hi.4. Ih Nusiat Tu Leitung Hau-na:PT tung ii kipumaptakpi na tu bangin hong khak ziam? Lot inleitung hauna teal a, a zi a ta suplaw hi. Ama seAbraham hangin, thingkua teen bangin, TOPA inbanzang a kai kul hi (Zecharias 3:2).1) Sumhau tangval pa Topa Jesus nung zui zo ngawlhi (Matt 19:21-24).2) Kham le ngunte in Titanic pan a suatak zawkngawl bangma,3) Sumhaute in a khantawn a kholsa ‘kham le nguntebui le baakte’ kua mualkawm suangkawm,leihawng ah a nusiat thong tu uh hi (Isaiah 2:20).4) A ngunte a ‘khamte uh, khuapi lai lampi ah kithe-thang’tu hi (Eze 7:19).5) “Mihing khat in simlei bup a nga hangin anuntakna a tan le meet na nei tu ziam? Topa Jesusin ci hi (Mark 8:36).168Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0196) Pompeii khuapi a ki taw kik ciang, a khamtawnlen lingleng thiluangte kimu hi. Lot te innkuan atu Sodom a nusiat tu haksa hi. Tuipi liim lai zongNoah innkuan ngawl po kuama teambaw sungtum ngam ngawl hi (Gen 7:1).5. Innkuan ih hun zo le Thupha Bel:1) “Kong piaksa na kisak thei pui tuunote koisungziam (Jeremiah 13:20)?2) TOPA in hong ci le, “Nong piaksa tate le keimahi’ah ah om ung,” ii ci thei na tu ziam (Isaiah8:18; Heb 2:13)?Sodom Sang Asiazaw Khuapite1. Topa Jesus pian na Bethlehem, a ten na Nazarethhi a, Nazareth khuami Jesus se Nazareth nusiain Capernaum zuan a, Capernaum sia “Ama khua-his own town” kici liang ka sap,”Aw Capernaumkhuapi, nang sungah a kilak na lamdangte Sodomah kilak hi thong ka po le Sodom khuabo ngawltu ve.” Topa in ci thong hi (Matt 4:13; Matt 9:1;Matt 11:23,24).Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo169


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0192. “Aw Chorazin khuapi, Bethsaida khuapi, notesungah a kilakte Tyre le Sidon ah kilak lekhautang puansilh in kisiik ta, tuni dong khuabongawl lai tu ve,” ii Topa in ci hi. “Aw Yangon,nang sungah a kilak lungdamna thu Sodom leGomorrah ah ki son le khuabo ngawl lai tu vemaw,” Topa Jesus in tuni hong ci a kul ba na tuziam (Matt 11:21,22)?3. PT thu se TV/Video/Radio/Magazines/Laihawm/Internet taw ahizong PT naseamte in ahizongkihilh a, LTT bu zong mikim phial in tawi tek hi.4. Hikale, kisii-na, kikhealna takpi om papeu ngawl,“ngupsa” ka hi ci ciang taw Satan theam thuaktam ma ma tu hi. “Vantung ah leii babek tam mama kimu,” a kici bangin, ii leii bek taw PT biangawlin, “Topa Jesus hong pai dong ‘na pumpi,na thaa le na thin’ mawsakna om ngawlin, hongkeam ta hen ” (1 <strong>The</strong>ss 5:23).5. Paul hong hilh bangin, eima ma ma vantung kaitu kinging tawng! Noah khang Lot khang banghi tu Topa in a ci hang Noah hun Lot hun sanginih sia zaw zo ta hi (Luke 17:29).6. Mihing tha tu ci za ngawlin, sum K1000 nga natu mihing kithat ngam zo hi.170Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0197. Ei Kawlngam ah khua tel ngawl lai nausente le asuak ngawl laite bangza kithat ziam ci sazian ihnei bua hi. USA ah nau nei tu lamet ngawlinnaupai 50 percent om a, naupaite 40 percent innauvawt uh hi. PT kita ngawlin, nau-vawt, nauvawk,nau-that tam ma ma zo hi.8. Lot banzang a kai Pa in eite ii pumpi, ii tha, iithin, mithak hong suak sak in, hong hun ta hen!Amen.Banghang Sodom le Gomorrah Khuabo171


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 020Abraham Innkuan uan panChristiante Heaktuak ThuteLessons Christians Should Learnfrom Abraham’aham’s FamilyThubulphu: “Leitung bokuan hun sungah a om eiteatu in hi thupiangte ih ettee tu lim hi a, ih kidop theinatu in lai sungah a ki ciamtee ahi hi,” (1 Corinthians10:11).Thu Maisot1. ‘Father of all who believe - thu-um theampo iipa’ tu lak se zino khawng hong nei zazan ciang‘spiritual father – thalam pa’ dinhmun pan tak a,kiphut kilawmna nei nawn ngawl hi. AhihangPT in ‘last chance - a-khak-bel hunpha khat’ piakik a, upna a sittel ciang PT a tu hazat ahizong,pa-mai-lei sak ahizong nei nawn ngawl in, tapakhat bek a neihsun Isaac piak ngam dong upnahong nei ahikom, ‘thu-um theampo ii pa’ ci naki kip sak thei kik hi (Rom 4:11 cf. Gal 3:7).2. Pa PT in khat bek a nei sunh a Tapa a piak tubang za haksa ziam ci se, Abraham tungtawn inhong hilh hi (Gen 22).Christiante Heaktuak Thute172


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0203. Eite zong PT hong sapna taw ii kiphut le kiphutngawl nisim ze-et-na ii phul tha tek a, Abrahamthaneamna mun ah ii kidop thei tu le a thahatnamun ah ama khua-nii ii zui thei tu Abraham inliim hong nusiat zo hi.Sarai Innteangnu Hagar1. Hagar se Egypt mi ahihang Hagar ci bang Egyptmin om ngei ngawl a, a Egypt min zong LTT nahong son ngawl hi (Gen 16:1).2. Hagar se Arabic kam taw “tai – flight” ci na hi a,a tonu kung pan a tai zawk ciang piaktawm minhi zaw hi.3. Egypt sia a thahat, a vanglian bel Pharaoh kumpiuk ngam hi kasap, Abram in Egypt mi innteangkhoai thei luilam ci se lamdang hi.4. Pharaoh ii Sarai a tenpui lai, Pharaoh ii Abram apiak letsong tam ma ma sung pan innteangte khatahi tu hi (Gen 12:15, 16).Sarai le Abram Ngaalak Man a, Buaina Lianpi1. PT in a kamciam kum 10 haisang sak thathonghi ngawl a, sitbaang ngawl zia le tong a nei na tuPT in Abram le Sarai ‘sittel - ze-et’ ahi hunlamamate nupa in na phawk tha ngawl uh hi.Christiante Heaktuak Thute173


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0202. Eite laleau ciang kum 10 ci ba tawng, thungetman bek ii mit-ha po ciang, ii ngetna hongtangtung valian pai le ih oai a, a kum hi ngawl, atha in hong hai le: 1) ‘Ii Pastor pa PT na zanghbo ei,’ 2) ‘Thu ka nge-nget lei hang bangma kilamdang bo ei,’ ii ci tu taw, 3) Biakinn pai tu dathaam,biakinn ii loai nop tu taw, 4) PT biak takbo ci in ii nuaksan liang tu taw Abram te nupahawmthawk ngam na tu zong om bo maw?3. Kum 10 cing pet ma, ta nei tu a mangmat vetngawl ciang Sarai in Abram mun ah, ‘Hagar luppui heu ven,’ ci-in a zi no tu in na pia thong hialhi (Gen 16:3).4. Abram zong Pu Adam nungzui in a zi thu anit pai sang, Job bangin, ‘Nang numei mamawkhat bang pau thong ni ve,’na ci thei lei le maw(Job 2:9, 10)!5. Innteang taw ii hinh ta innlua za kipia thei ci seMesopotamia te ngeina ahi hi (Code ofHammurabi Sections 144-146, 170,171).6. Ahihang Adam zi khat bek a pia Pa in “Zi-khatpasal-khat Ngeina” a kheal ngei bua hi(1Timothy 3:2, 12; Matthew 19:8,9).174Christiante Heaktuak Thute


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0207. PT ci babang, ‘Hi zam ei Topa - Yes Lord” a cithei ngawl Abram innkuan sungah buaina tatuamhong piang hi.8. Sarah suan ‘Jews’ te le, Hagar suan “Arabs’ te in‘Holy Land’ ki-tu in, ngal kido na Topa Jesushong pai kik dong, a bo thei tu hi nawn ngawl hi.Hagar Tha-neam-na:1. Tasel ci se maizum, maimawlna le PT dan ahi hi(Gen 30:1; Lev 20:20,21).2. Ta nei na se maizumna pan henepna le maizum,min paanna pan suatakna ahi hi (Gen 21:6;24:60; 30:23; Luke 1:25).3. Topa mite Canaan ngam a thet uh ciang, nautolci bang, tasel ci bang om ngawl in khansau cidamtu PT in kamciam a pia hi (Exodus 23:26).4. Hagar se naungil a om hunlam a kiheak po cianga ‘tonu thu-ni Hagar’ kimlai, ‘Ka pasal Abramtaw ka hin ka ta se Sarai ta ci kul sa-se ziam,’ciin ‘tonu dem, tonu zawngsak innteangnu,’ hongsuak hi (Gen 16:4).5. Tase ciang, Sarai kisiik a, a pasal a mawsiat taw,zataak ngawl na taw PT min a law taw hongbuai peu ma hi (v.5).Christiante Heaktuak Thute175


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0206. Sarai tungah Abram in, ‘Na innteang nu senangma khutsung ah om hi ngawl zia? Nangmadei bang vawt lel va le,’ci hi (v.6).7. Tonu dem innteang nu se kizuak thei ngawlahihang dei bang ki vawtsia thei hi. Ahizonginnteang vawtsia lei tonu se maw-na peng tuanngawl hi (Section 146 of Mesopotamian Code ofHammurabi).8. Haksatna khat nei leang, ii khua ii tui ii ci phitbangma Hagar zong Sarai vawtsiat a thuak laciang, Egypt sang ma zuan in tai hi (Gen 16:6).9. Sarah in Hagar a vawt siat huvau Topa in maisakhi. Ahihang a kiniamkhiak innteang a dei Topain thinneam lungneam, innteang phat vawt “tonu/topa” dei vave hi (1Pet 2:18-23; Eph 6:5; Col3:22 cf. Eph 6:9; Col 4:1).A Tai Innteangnu PT in Thinbot1. Innteang tai Hagar se PT in thinbot va ve hi.Vanlalang khat a pai sak le, tuinak nai ah na muhi (Gen 16:7).2. “Sarai innteangnu Hagar, koisung pan hong paia, koisung zot sawm ni?” ci hi. Ama dinmun amangil Hagar se innteangnu ahi hunlam phawksak se hi (v.8).176Christiante Heaktuak Thute


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0203. ‘Cia kik in, na tonu thuni o,’ ‘Na thinngimnaTopa na hong za zei,’ ‘Na ta min Ishmael hi tuzei,’ ci hi (vs. 9 -11).LTT Sungah Nausua-ma Min Kiphuak Phitbel1. LTT sungah a sua ma min kiphuak masa phit belpa se Ishmael ahi hi.2. Ishmael khiakna se, ‘God hears – PT na hongza,’ ci na ahi hi.3. Vanlalang se Hagar in Jehovah PT ma na sa a,‘the living One who sees me – kei hong mu PT’na hi hi,” ci hi (v.13).4. PT in ‘Hagar mittang hon sak’ a, tuikhuk khatmu sak hi (Gen 21:19).5. PT in a lawmpa Abram kungah Ama mamakilangh tawntung hi (Acts 7:2; Gen 12:3; 13:14;15:1; 17:1; 18:1; 21;12).6. Ahihang Abram kungah vanlalang khatvei beksawl ngei hi (Gen 22:11,15).7. Hagar kung ahi le, vanlalang bek pai sak hi.Christiante Heaktuak Thute177


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 020Innluapa tu Kisa Ishmael – Hawlkhiat Thuak1. Ishmael kum 13 a phak dong se innlua pa tu main Abram innkuanbup in a ngaisut tek laitakIsaac piang tu ci in PT in thu pia hi. Isaac piantu lawp tuan ngawlin, ‘Ishmael hong khoai khetsak po taw!’Abram in ci hi (Gen 17:18).2. Isaac pian ciang Ishmael se kum 14 pha zo a,Isaac kum-3 aphak noaiten hun ciang Ishmaelse kum 17 hi zo ta hi (Gen 16:3 cf. 21:5).3. Isaac ii nu-noai loai-na Abraham in ‘poai vawthi.’ Tua poai se Isaac innlua tu in thahualnaahiciang, Ishmael in Isaac hong nunau hi. Kum-17pha tangval Ishmael in, ‘kum-3phapheangpatang Isaac in kei innlua za hong suan tu ziam,’ci in ngaisutna taw a nunau/selno hi (Gen 21:8,9).4. Sarah ‘nuihna – lungdamna’ ahi Isaac se nunau/simmawkna suak thong ahikom, Sarah in veizo ngawl hi. Ishmael se Sarai in ama ta tu a,ama vaihawm hi kasap Hagar le Ishmael minzong lawtak sa ngawlin, Sarah in, ‘innteangnule a tapa nawt o,’ Abraham tungah ci va set bek hi(Gen 16:2, 3; Gen 21:10).178Christiante Heaktuak Thute


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0205. Abraham a tu in, khat le a zi, khat le kum 14tawntung khat bek a nei sun a tapa hi a,‘Nawt o,’ ci-in thupiak a nga ciang thuakhaksa ma ma a hihang, “Na zi thu ni o,” PTin ci hi (Gen 21:11,12).6. Jacob suan minam 12 ahi bang ma Ishmael suanzong minam 12 ma pha tu ahikom, PT in Isaac leIshmael khen hi (Gen 21:5,6 cf. 25:12-16).7. Ishmael se ‘patangno – child’ ci ahihang‘tangval-lad’zong ci va ve hi (Gen 21:14,17KJV).8. NIV/NKJV te in “boy” ci a, Ishmael se kum17 pha zo hi. Tangval pa aw PT in za a, Hagarmittang hon sak in tuinak khat na mu sak hi(Gen 21:19).9. PT in a vangletna taw tuinak khat vawt saktawm hi ngawl a, a mittang a honsak ciangHagar in a om sa tuinak mu a, a nuta in tuidudangtak in thi na tu pan in suakta hi. Ii dongtawciang, eite a tu TOPA in bang hong ngeal sakkhol ziam ci ii mu na tu ii mittang hong honsak ta hen! Amen.Christiante Heaktuak Thute179


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 020PT in Ii Mit Hong Hon Sak Bale1. “Ii nei ngawl sang, ii heak ngawl na zaw” ci kamciapte na om bangin, a tangsa hamphatna, ii khutsung hong theng sa thupha ngangawn ii leaplawtha batu hi.2. Tuipi tung khualhawte a tuineak tu bo a, tuidudangtaakin a thi dek ciang, tui hong puak ta vunci in hungetna thikkhau ‘message’ puak hi.3. “Na om na nuai pan tui dim vo,” ci in thikkhauki thuk kik hi. Thin-uk ma ma in ‘thikkhau’ apuak kik hang tabang ma in ki zo kik vave hi.Tuidim in a neak uh le, a tui al ngawl in, na limthong hi. Ngunmuk nai theng zo uh a, tuilim zoahi se phawk ngawl in thilaw dek tak uh hi.4. Teambaw vannawn kulite a tha-tat-in puk uhhi. Doctor te in a et ciang, ‘khua-ul tam pai leiahikom, ci-dat ki sam hi,’ ci hi. Amate van nawnse ci ip vive hi ka sap, a ci ne tha ngawl ahikom,cidat kisam in thilaw dek uh hi.5. Hpakant ah suangkhuk to anbeal kumte in,anhuan kilaih hi. Nikhat niciang a anhuanpa in alungthu suang manpha ahi hunlam phawk a, alungthu taw tai hi.180Christiante Heaktuak Thute


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0206. Japan kulh pan a kimu khamtawn se kham ahihunlam kihe ngawlin, maza mee sukna in kizangha, tau zongte in a heak ciang, tau man za pia inlei hi.7. Hong piaksa nuntakna tui le thuphate a mu tu inPT in ii mit hong hon sak ta hen! Amen.Abraham in A-Thi-ma Bangkua Atu VaihawmKhol1. Abraham se Sarah thi lai kum 137, Isaac zi neilai kum 140 hi a, Isaac zi nei ciang, Isaac se a nuthi mangil sak zo hi kale, apa se a thukum puiIsaac taw zong kikhuala zaw a, ngamkhing va ialahiciang Keturah taw teang in, tapa 6 nei hi(Gen 24:67 cf. 25:1,2).2. Kum 175 a cinh ciang thi a, Keturah taw kum 35bang nupa man lai suak hi. Ii pate zi khawng ‘HtetHtet Moe Oo’ ci man ci vadai te pawl in‘paknamtui’ min nei Keturah, Pa Abraham in aten pui ciang, ei hi leang kiselno vakut nuam tu hi.3. Leitungah zawn kitu sang, hau kitu in bangkuakikhen, innlam kiten bangkua kitam tam zaw hi.Tua ahiciang, ii ta te ‘pilna-lamh - pinnya a-hmwe’ pia po leang, nei le lamhte amate thu inna zong thei tek tu hi.Christiante Heaktuak Thute181


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0204. Pu lamh pa lamh se thupha hi napi, thupha ahisangin siatlaw kitam zaw hi. Lamh kitu inbangkua kisia tam zaw hi.Abraham in Athii Ma Bangkua Atu A Vaihawmte1. Abraham in innlua za, nei le lamhte Isaac piasiat hi (Gen 25:5).2. Ishmael te nuta hawlkhiat sa ahi hi Ishmaelmailam tu khuamu Hagar in Egypt mo a lak hangEgypt ah teang sak ngawlin, Canaan leitaw sangParan Desert ah ten pui zaw hi (Gen 21:14-20 cf.Gen 21:21).3. Keturah tate letsong hawmsak a, a nuntak laima in nisuana ngam ah tuan sak hi. Zino tateletsong hawm a ci ciang, Ishmael zong kihel tuhi (Gen 25:6).4. Abram le Lot kikhen bangma inntuan pal inkikhen se a pha bel ahi hi (Gen 13).5. Abraham se hau ma ma a, a tate a kicing in piaktu nei hi. A nuntak lai hawm sak siat ahi ciang athi zawk ciang bangkua buaina tu bangma a omnawn bua hi (Gen 13:2 cf. 14:14).182Christiante Heaktuak Thute


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0206. A thi ciang Isaac le Ishmael in vuikhawm hi ciahiciang a unau in a pa thi ma kilem zo hi. Abrahama thiam bangma Isaac zong a thiam man in Ishmaeltaw kilem thei hi tu hi. Hamphat kitu sang a thiamzaw tu kitu tu ahi zaw hi (Gen 25:9).7. Jacob in leitung thupha lua-na ‘tel-nii - doubleportion’ se Esau pia a, ama in thaa-lam thupha luapahi na taw lungkim ahikom, Jacob le Esau inzong a pa Isaac vuikhawm uh hi (Gen 35:29).8. ‘Hawmsem nungta ne-bup thi’ ci bangin, a thuthiamIsaac le Jacob te in a suapui uh Ishmael le Esau tekhual tek uh a, thuzawp huai takin, bangkua zeamin,pa vuikhawm uh hi.Thu Ngakla Pha Ngawl1. ‘An ngakla phamaw ngawl, thu ngakla pha ngawl’a ci bangin – Abram le Sarai te nupa in ngak-la a,Ishmael hong piang laizang hi.2. PT vaihawm sak tu David in ngak a, Saul tungahkhut tu ngawl het ahiciang, PT in ‘Kei thin bang anei pa’ ci na nga hi (Acts 13:22 cf. 1 Sam 13:14).3. Hagar se ‘nakhok muthi suak,’tonu simmaw, tonutaisan zazan ba hen a, Ishmael in Isaac khawng nasimmawk vawt bale, hawlkhiat thuak ngawlin,amate lua tu a kilawm tel taw inntuan sak tu ve.Christiante Heaktuak Thute183


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0204. Ishmael in Isaac a zawthawk vawt a, a selno seHagar humop po hi lai tu ve. Ii ta te ngualsimmaw, ngual vawtsia, ngual zothaw tu in pantaba tawng!5. Abraham thaneamna hau hi kale thahatna na neia, nungsang bangkua buai ngawl tu in a thi mavaihawm khol sitset hi. Abuaisa Isaac leIshmael in a pa uh vui khawm thei hi Unau pawlkhat ki-it ma ma in kua neisa meal a tate he sakngawl a, “eima a” a ci sasak te pate thi ciang atate in “keima a, koma a” ci in hong buai hi(Gen 25:8,9).6. Zumkong mangkong thengin suplaw niknek in,innlam kiten uh hi. Pa thi ciang, vui khawm tukilak, a vui tu kikhin hi. Khua thiansua khawngii heak sang, ii bangkua thiansua masa leang ahoi zaw ba tu ziam?7. Kum 140 val sa Abraham in zi nei kik lai ci leang,pate meingon ciang ii pa te zi nei tu khawngkhamsuk, khamto tu hi ngawl hi. Tanu, tapatebangza ii thiam zong zi/nu dinhmun tate in kilasiat thei ngawl ci se tel thiam tu hi.Thukhupna1. Ishmael bangin pianna sua na hangin, simmawk,zawnsak thuak tu piang na ki sa tha le, nathinkiam sak heak in!184Christiante Heaktuak Thute


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0202. Hagar haksatna a thinbot, vanlalang sawl in adel sak PT in na kisapna hong na-ngon-thakngawl tu hi. Hong del tu a, Hagar le Ishmaelomna mun a he sitset PT in na omna hong hesitset hi. Hagar haksatna a mu, a za PT, a ta minngangawn ‘PT na hong za- Ishamael’ ci in aphuasak PT in nang haksatna hong mu a, na tauna,na mau na hong za hi. Hagar mittang hon sak intuinak a lak PT in nang le kei PT hi a, ii haksatciang Ama tu po leang, hong hawmthawng sakngawl in ii kisapna hong pia tu hi. Halelujah!3. Hagar haksatna a za PT, Egypt ah Israel tethuumna tauna a za Topa;’ ‘A kikapsak ngawpmizawngte hungetna awnging a za PT, lo lai ahtangsuan, tang-at te thaman theam thuak te auna aw a za Topa in nang kisapna hong za ngingehi (Exo 2:23: Job 34:28; Jas 5:4).4. Ta-nga pa-khat kisa in na thin a no tha ziam?Na nu thungetna, nangma thungetna TOPA inhong za hi, Thinkiam vet heak in. Hagar ii,‘the One who sees me – kei hong mu PT’ aci bangin na haksatna TOPA in hong munginge hi (Gen 16:13).5. Kipum ap lete, na mit hong hon sak in na mungawl tuinak hong lak tu hi (Gen 21:19).Christiante Heaktuak Thute185


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0206. ‘A he ngawlte na kantan, a he-te in to in ne’ –‘ma thi thu kyaw thwa, thi thu hpaw sa’ a ciKawlkam ciapte-na bangin, na lawm na ngualsumhaute le pilna neite mu ngawlte hong mu saktu a, ngual baanla in hong koih batu hi.7. Ishmael bangin, Isaac taw pa thantang sak khawmtu thinpha lungpha , thukhualna TOPA in hongpia ta hen!8. Thupha ii nak thukhualna hi.9. Abraham innkuan tungtawn in ii tan tek tu TOPAin thupha hong pia tek ta hen! Amen.186Christiante Heaktuak Thute


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 021Isaac Zi-nei-na pan SinnaLessons from the Marriageof IsaacThubulphu: “Isaac in Rebecca it a, a nu Sarah thihuvau in ama a heeneam nu suak hi,”(Genesis 24:67).Abraham in Isaac Zi tu Vaihawm1. Abraham kum 100, Sarah kum 90 in ta Isaacnei a, Sarah kum 127 nungta hi. A nu thi laiIsaac kum 37 hi a, tua zawk kum 3, ama kum 40,a pa kum 140 ciang Isaac zi tu ki zong pheang hi(Gen 23:1 cf. 17:17; 21:5; 25:20).2. Abraham huai kisa in ama thi ma, mo zong sakhi’ (Gen 24:1, 2).3. Ahihang tua zawk kum 35nungta lai hi(Gen 25:7).4. Lawki Hagar tenpui khial Abraham in Isaac iiCanaan ngaknute a tenpui thak tu oai ngawl a,ama minamte le khuala si taw Isaac kum 40 hongcing man hi.Isaac Zi-nei-na pan Sinna187


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 021Nu le Pa Thu-ni – Ette-huai Isaac1. Kum 20 phasa tangval hi kasap biakpiaknakingaw thuak tu zong a nial ngawl bangma, kum40 cing zo ka zu, Canaan ngaknute zong healngawl a, a zi tu a ki vaihawm sak ciang, “Keimazi tu keima dei bang teal tong,” ci ngawl hi.2. Pa le nu ii tho/khaam ni ngawl in Timnah ngaknukhat dei va ngaat a, “Hong lungkim sak mama ze, hong pui sak ka po vaw,” ci vangatSamson taw ki le-bu lian hi (Judges 14:1-3).3. Isaac in ama le ama, mi tha-thong hingawl,PT tealtuam minamte ii pa tu, ama suan panNgumpa Messiah hong piang tu ahi hunlam tel hi.Abraham Sungcingpa Eliezer1. Aneisa theampo a uk sungcingpa, a naseamupabel se mozon tu vaipuak ap hi (Gen 24:1,2).2. Tua a naseam upabel se Eliezer ngawl kuamadang ahi batu hi (Gen 15:2,3).3. Potiphar in a innsung theampo Joseph a apbangma, Abraham neisa thempo akeamsungcingpa se Eliezer ahi hi (Gen 24:10).188Isaac Zi-nei-na pan Sinna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0214. Eliezer se, Ishmael, Isaac te pian ma pek,Abram in ta banga a koih ahiciang Isaac zi neiciang dong kum 60 val sungcing seam zo hi(Gen 15:2; 16:3).Abraham in Eliezer Vaipuak Ap Kiciam Sak1. “Ka ten na Canaan numeite pui thei ngawl tu nihi” (Gen 24:3).2. “Ka pianna ngam ka bete sung pan pui tu ni hi”(v.4).3. Mesopotamia ngam tatek ma ahihang apian nakhua Ur ah pai sak ngawlin, Nahor khuapi Haranah pai sak hi. Ur se milim biate hi a, Haran khuaa bete se milim biakna pial zo tuan ngawl inthaneam kale, PT man a bia nuamte ahi uh hi(Gen 31:19; Joshua 24:2).4. “Tua lai ah ka tapa na paipui thak ngawl natu, inkidawm in,” (v.6).5. “A numei in hong zui nuam bale, hi kamciampanin, nang na peng hi….tua mun ah ka tapa naheak pui ngei batu hi,” Abraham in ci hi (v.8).6. “TOPA PT in Ama vanlalang na mai ah pai sak tuhi,” ci in upna taw hanthawn hi (v.7 cf. Exo 23:20;Heb 1:14).Isaac Zi-nei-na pan Sinna189


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 021Eliezer Mozon Dan # 1Ka-la-uh Sawm Keng – Thuthiamna Lak1. Kalauh sawm ii puak zawk van se 2.5 tons hi.Mo, molia le alawmte, a nu le suapuite a tu– khii, haak, naakba, zungbu, niik le puanhoih atatuam letsong le amate kisap 3-tonner truckmawtaw pui dim phial van pua hi.2. “Ka topa zi tu se, tuineak ka nget ciang, na ka-lauhtezong tui kong piak sak tu hong ci nu hi tahen!” ci in Eliezer thungen khol hi (Gen 24:14).3. Ka-la-uh te in tui a kham ciang, Eliezer in khamnaakba/zungbu le haak nii Rebecca pia a, momanle ‘let-hpwet’ hi ngawl a, lungdamko na bekahi hi. Eliezer in Rebecca hi za letsong a piak se,a kua hi ci in a heak mapek in a pia hi (Gen 24:22).4. “Nang kua tanu hi a, na pa innah zintun thei natu a om ziam,” a ci ciang, Nahor tapa Bethuel iiMilcah taw a nei tanu khi hi, zintun na tu le nganan ka nei uh hi,” ci hi (Gen 24:23-25).5. Naakba /zungbu shekel lang , a haakte nii seshekel 10 ngit ahiciang, a vek in ‘pheak 9khai- 5 ounces’ bang hi a, 2010 kum in K5,400,000(US$ 6,500) bang man a, Laban zong na lamdangsa in tuikhuk ah del hi (Gen 24: 28-30).190Isaac Zi-nei-na pan Sinna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0216. Mo a nga takpi ciang, van hong sua a, khamkizepna, ngun kizepna, puanhoih na no Rebeccapia thua hi. A suapuipa le a nu zong na manphana no a pia hi (Gen 24:53).Thuthiam Mo Hoih Rebecca1. Tuineak tu a kinget ciang, tui bek pia ngawl a,ka-la-uh sawm tuipiak sak hi. Ka-la-uh khat intui gallon 50 bang dawn ahiciang ka-la-uh 10tuipiak se thu ol ngawl het hi.2. Zintun na tu a kidok ciang, zintunh awng hi ci pongawl in, “ngan an” ka nei uh ci in thuthiam tatolai hi. ‘Second mile – tai-nii-na’ a pai zo nu,thuthiam nu ahi hi (Gen 24:23-25 cf. Matt 5:41).3. Abraham le Lot te zindo thiam a, PT naseam tezindo thiam a taktai kul hi.Eliezer Mozon Dan # 2 – Thungetna taw Kalsuan1. Nahor/Haran khua hong thet ciang, a sep phit se,PT in atealsak mo a lak na tu tuikhuk hui ahthungen hi (Gen 24:12).2. Ama thuthiamna a lak Rebecca se kua hi ci in atel ban ah, “zintun thei na mun le ngan-an ka neiuh hi,” a ci ciang lungdam in PT a bia hi (v.26).Isaac Zi-nei-na pan Sinna191


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0213. “Topa thupha piak pa awng, hong zui tan,” Labanna ci hi v.31).4. Min le za tatuam sangin, ‘PT thupha piak’, ‘PTmi’ci se angtan huaizaw hi.5. Anneak tu ciang, “Ka vai kong son phot matengan ka ne batu hi,” ci in anneak tu sang a vai-vana- a nasep thupi sak zaw hi (v.33).6. “Hong son tan,” a kici ciang, Abraham naseampa ahi na, Abraham ii hauhna, Isaac pian na thu,Abraham in Isaac luaza a piak siatna, a topa Isaaczi zong tu hong pai na le, Rebecca tungtawn apiang thu teng thusung hi (vs. 34-49).7. Laban le Bethuel te pa ta in, “Hi thu se Topakung pan hong pai hi, ko a pha a sia kong son tuom bo, na mai ah Rebecca om hi, na topa zi tu inpui in,” ci hi (vs.50,51).8. PTin a tupna tangtung sak ahi a heak ciang lei ahboksuk in TOPA a bia laleau hi. Nilang sung babekTOPA bia in a thungetna LTT in 3-vei ciamte hi.A thinsungah thungen tan lai tu hi (vs.12, 26, 52).192Isaac Zi-nei-na pan Sinna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 021Eliezer Mozon Dan # 3 - Ka-la-uh 10 Tuipiak SakNuam Tu Zong1. Eliezer in ama tuineak tu a nget po ciang ka-lauh10 tui apiak sak numei, a ka topa zi tu hi tahen ci in thungen hi (v.14).2. Banghangziam ci le, Abraham innkuan se leangnado thiam ma ma hi a, zin le leang tam ahikomIsaac zi se a thuthiam thinpha lungpha nei tukisam hi. Bangkua lian ahiciang lianzaw heak,mipi dan a nei kul hi. Zi hoih ci se dathaam tawsuak thei ngawl, zinglol si, nitak zong lum palvazeang ngawl hi (Prov 31:15,18).3. Abraham le Lot kikhenna thu se a tuu a keal tamlei ahiciang, tuipiakna le nganthaa-na kitu inngancingte kihau thei kici ahihang, Lot zi duhop,huaiham le thukhual ngawl se a bulpi ahi hi.Bangkua zeam zipha a om bangma bangkua sattham,inn-mai-sa khen se numeite ma ahi hi.4. Khuasak Pu Thuam Cin (Subedar) in mo ii zonciang, nukset ta, a khut a ham vaphiat teal tu hi cihi. Ahihang khangnote in a khutneal thathei iidei zaw tha tu hi. Ka sungpa Pu Awn Cin zi tu apa Pu En Suang in zon sak a, ka sungnu Pi CiinKam lokuan na a et ku le, leivui khu thai ngeingawl in diang amu ciang hi sia mo in nei lengkikhial baw vak ci in modong pai ci hi.Isaac Zi-nei-na pan Sinna193


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0215. Numei taktai Rebecca in ka-la-uh 10 tui a khampia a, Ruth in meingong tonupi vak hi. Dathaamtaw ankhing khom, hau ci zong om ngawl hi.Eliezer Mozon Dan # 4 - Eliezer, A Man of Action1. A zingsang ciang, “Vai ding taw ung maw, katopa kungah cia sak ka heu vaw,” ci paibiangbuang hi. A nitak zong sonkhol vet ngawlhi. Sonkhol hi le buai tha tu hi. “Tu bangbiangbuang, ko ngeina om bo, mo hong piak dataw ung, na letsong teng la kik o,” a kici na ki hengawl hi (v.54).2. A nu le a naupa in, “Ni sawm beak tam lai vaw,”ci hi. “Topa in hiza daupai na hong piak zawkciang hong tho, hong khaam heak vaw, ka topazong na ngakla zo tu ze, hong cia sak ka povaw,” a ci ciang numei dong phot tawng ci-inRebecca sam a, “Leangna pa zui tu ni ziam?”ci-in a dok le, Rebecca in, “Zui heu tong maw!”ci hi. Ta se ciang Rebecca thupha pia in paisak hi (vs. 55, 56,58; 59-61).Isaac in Rebecca Muak1. Isaac se PT it, PT kita khat hi a, ngamdaaithungen in nitak sang a pai bul ahi tu hi.Isaac in ka-la-uhte hong cia kik zo ci se muhi (vs. 63, 64).194Isaac Zi-nei-na pan Sinna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0212. Rebecca in Isaac a mu ciang, ei sang zuan a hongpai pa a kua ziam a ci le, Eliezer in, “Ka topahi,” ci hi (v.65).3. Rebecca in a mai dial taw seal in ka-la-uh tungpan tuak a, zahtakna a pia hi. Eliezer in a vaitheampo a ko hi (vs. 64-66).Ki-ten-na ii Phungkawng Kammal 41. Isaac in a nu Sarah buuk ah Rebecca tumpui a, azi suak hi. “Isaac in Rebecca it a - and he lovesher,” (NIV) kammal 4 bek hi kale bangkua nuamtheampo ii phungkawngpi ahi hi (v.67).2. A kingawm nupa a heap in, “Ka pumpi hi le ngavak te, ka lungtang hong nga zo ba vak te,” a kicivadeapte taw ki-le-bu lian hi.3. Lungtang kipia ngawlin, hauhna le mealpha iiplabekin nupa suak tampi a om hi. Khang masapastor te in nupa a ten sak ciang – “A hau a, azawng zong in, a mit a taw a, a peang a bai zongin,a phak a, a lol zongin thi-na in hong khen nimateng, ka it tawntung tu hi,” ci-in na kiciam naziam ci vateak hi.4. Hauna bek a en te a kiamsuk ciang bangkua hongbuai paih hi kale, a ki-it takpite ngapik lechianmaung tui bek taw ma nui va lei in ankuanghong um thei uh a, PT thupha ahi hi.Isaac Zi-nei-na pan Sinna195


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0215. “Ki etsatna a omna munah salim bel neak sanginki itna phual ah antee ne leang pha zaw hi,” ci seman ma ma hi (Prov 15:17).6. Nupa khat a zi in a ta nusia set in a pasal taisanhi. Ahang a kidok ciang, “Ka nu ka pa innah‘gurkha thie – khaungui nga ne’ pasal nei leng‘gurkha thie’ ma ne’ bang ki lamdang ziam,” cithong a, ka nui le za si, nupa ci se tu bang ciangbek ziam tel va mel ba thong ta hing nga, ci in kakhuangai a suak hi. Nupa kip zawk na tu anlimneak zawk kul tu hi thong ta maw! Zawn-na sekuama aituam ahi ngawl bangma, hau-na zongkuama aituam ahi bua hi. Anlim ii du le hanciamkhawm tu hi lel ngawl ziam? Banghang ki taisanliang thong ziam?7. A ki-it takpi nupate a dam ngawl sasang a om lezong, ki khuangaih, ki mulkim va-ial in, ki-itsaseam hi. “Khuangai huai sa khi,” ii ci le, “itkhi” ci in nging khia ngawl hi bek a, Kawlte ii“aye ah-tu, po a-hmya” a ci bangin, nupa se,‘nuamsa leang nuamsa khawm’, zawngkhalleang zong thuakkhopna hi.8. Lashio ah pastor khat a zi TB vei a, zato ka kasap,a zi a ve ciang a muk tuam sa vo in pai luilam hi.Hai ngawl in, ki itna nei ngawl bangkua hongkitamh hi.196Isaac Zi-nei-na pan Sinna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0219. PT nasep zong pau vanglak kul ngawl in tawpvangeu hi. TB se AIDS sang zong in kilaw palzaw kale, ki-itna takpi om le muktuam liangkul ngawl hi.10. Lailu kaw taw phatak ii belh zawk ciang khokkik leang, lailu le sia, lai ip le sia hi. A kikheninnkuan a pha zaw sasang a om bua hi.11. ‘AIDS’ hi ci he ngengu tenpui hamtang tu ahibua a, ahihang, ii ten zawk ciang kamsiat thu tawa pasal HIV+ hi ci in a kimu ciang, ‘U Khai,nang bangteng ngamta thong ni?’ ci-in kapkawmin a pasal a tu-tup hang bangma phattuamna aom bua hi. Zite palngul vateal bek taw HIV+zong ahi paih bua hi. Kimawsiat sang zato zuatkhop tu thupi zaw hi.12. Mealphate zong, ni khat thu in a poi a hem suakthei hi. “Ngaibanna in hong theam thei a,mealhoina zongh bo thei hi.” Ki-ii-na om po lemealhem na in nupa a khen zo tuan batu a, kikhuangaih saseam tu hi (Prov 31:30).13. Isaac se Rebecca taw lawmta teang ahi ngawlhang, amate nii ki-it a, ‘Rebecca in Isaaclungzuan khuangai a mangil sak zo zihoih’ hongsuak hi. A thuhoih ban-ah, ‘mealhoih ma ma’taw thua ahiciang thupha hi (vs.67, 16).Isaac Zi-nei-na pan Sinna197


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 02114.Samson nungzui in khangno tampite inChristian te sangin, milim biate hoih zaw, thiamzaw sa in ten pui uh hi. Ih lup tu ciang hongpaai hong biak phot ma nuam lalawm hi ci hi.Bia takpi ziam ei le ii mu pui ngei bua hi.A bia takpi le zong, tabang hong bia te ma in iibiang hong beang ngam tu a, Christian numeitein pasal biang beang zong ii za ngei bua hi.Piakkhiatna se Ki-it-na Lakna1. ‘Ki-itna om ngawl in kipia khia thei hi kale,piakkhiatna om ngawl ki-itna a om bua hi.’Tangval pawl khat se, ngaknute tungahthuthiamna na lak ngei ngawl hi. Zi a deiciang puakbak in modong pai sak hi. A nule pa in, “Numei kong dong phot tu uh zei,”ci a, zuthawl nusia sak lei hi. Thudawp in apai kik ciang, “Numei na dong zo ve ung,sang zong ka khawm peu ve ung, a itna honglak ngei bo, ci thong ei! Ki vaihawm theima ma bo ii, na zuthawl na cia pui kik vo,”a ciciang meikhupsa in kongzot kul hi.2. Mopui ni zong thuthiamna saydanar lak tukisam hi. Nupi mailiap ci in khuital pui ha pongawl lai ii ken sangin, a sa lim tu, a moi milmel,a limci philphel no zaw ka le, lu-kaa sak zawleang, a kuama po lungdam zaw tu hi. Eliezerse a zeak tu zong nei a, a zeak zong thiam hi.198Isaac Zi-nei-na pan Sinna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0213. Ei Zomite se, numei ii simmaw a, nei ngawl lezawn hang hi ngawlin, iiciil, tatsiatna le kua nabang hong ci ngam lei tu ziam ci in ii zawthawkvawt hi. Mo ii manphatna ii no se hi.4. Hong it vawt lei ta a, hong ngo ma ma lei taa, ci in mothaate ii lungdam sak tu kawm pan,ii zawthawk vawt se, na phun pai vasip a,nitak mopui thuson ciang, ngatang se ii ngapai hi. A lung ii kim sak le, “Bangma thusonlasak tu dang om bo,” ci in, mo thupha hongpiak sak in, innkuan nuam, bangkua nuam,tanu, tapa toai, miimza tho, tangza tho,ankhing khom tu in thupha taw mo hong thaaa, thinnuam tak hong cia sak hi.5. Tapidaw taw kiteang tu motha Lawki inn khatah innteakpa in a nakheng sung thawl thei ngawlkammal khat a zak ciang, “No bang hong sa leinu ziam? ci in phakdel suang taw innka puakdawp ma in lei hong deang thong hi. Mopui nimopuite thukhual laak man in ‘minglar -thupha’ngawl het thong hi. Mopuite in mopui ni buangthuthiam leang thupha taw ma ii cia tu hi.6. April 9, 2010 ni mopoai khat ah innteak lethiampi ka thua hi. Mopuipa se New Zealandpan hi a, a mo se Kayin mealheakte ahi hi.Mopuipa nu se Australia pan hi a, New Zealand/Ausie pan in innkuanpui 10 val hong pai limlumIsaac Zi-nei-na pan Sinna199


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 021uh hi. Biakinn pan zeksa man ciang, HotelChatrium ah leangna kinang hi. Mopui sangtein zangh vapeak ahikom, “and he loves her”phungkawng kammal 4 le “ka-la-uh 10 thu”sisan in, innteak sang pan thu ka son hi. “Hibangin ki-itna nong lak uh se, mailam ahTopa thupha ii don thei na tu ‘limpha -goodsign’ hi,” ka ci hi (Gen 24:10,67).7. A mopuipa se ngamlian na ah om hi lalai, nikhatii lamhsa ngual neakpui lei ta hen ci le kilawmkasap, a zeakte thiam thei va tuan ngawl het semun tam ma ah ka si-tha luilam a, zawn man hingawl, ii-ciil manin na theampo hi vatuan, hivathuam in nuam maw ka sa thei ma ma hi.8. Lt. Col. Khai Mun Mang innah tanu seam in,niangtui ka awm ngei lei hi. “Capt. Thawng ZaCin Hau hong au va pul se, “Niangtui vawt se akua tatak nu,” hong ci hi. Keima le Adventist kasua zawk niangtui hawp ngei ngawl ta-na, kithasung in, “Bang tat thong zia, keima khi zei,”ka ci leh, “Thiam ma ma ni zei, liim lei sa a kuavawt ci he nuam khi zei,” hong ci hi.9. Ka nu in, “Kei ni khat hau tu kita bong,” a cibul se hong phawk sak hi. Ka nu ci nopna se,niangtui ahi zong a lim thei bel, me zong sanungkhawng khesuk, kheto se ngawlin nikhat buangmihonte lungkim sak tu ci nuam hi.200Isaac Zi-nei-na pan Sinna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 02110. Eliezer se, Abraham neisa a zeak tu lehawmthawk om ngawl, a zeak thiam ma ma kasa a, ei hunciang, sum nei napi, a zeakte thiammaw thei ma ma ka sa hi.Thu-khup-na – Isaac Mopoai ii Hong Hil Thute:1. Abraham in a thii ma a tapa Isaac zi tu a vaihawmsak bangma eite zong, ii heak lai in, tanu/tapa tekoppui tu ii vaihawm sak tu kisam hi.2. Bangkua nuam tu ii uk le biakna kibang, minamkibang teal masa tu hi.3. Ki-ii-na se bangkua nuam ii phungkawng ahibangma, nu le pa ii ki it ban ah “sung biak mawk,pu biak mawk” a ci se phaw tu kilawm hi. Iikiim ii paam minam dangte in “pu zukhol” ci inpai va zek a, “Thupha hong pia o” ma ci hi.4. STB le STH ii kikum ngei a, zi/pasal ii nei akipan, nu 2 pa 2 le suapuite ii nei khawm hi.Phungkawng kammal 4 bangin, nupa bek ki-itngawl in, zi/pasal lang 2 zong ii it tu hi a, tabangii zui le, innkuan nuam, vantung lim, ‘vantungnozaw - miniature of heaven’ ahi tu hi.5. Na theampo zite bek in azeak laleau ciang a thiambale, ii dei bua zong, ‘Ma-ya-ka – zi ki-taa’iitang laleau tu hi.Isaac Zi-nei-na pan Sinna201


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0216. Modongpa Eliezer se, “PT thupha piak pa” Labanin a ci se, minphatna lian bel ahi hi. Ii modoknatein “PT thupha piak pa – thupha toaipa” in hongmu ziam maw, “ngual zothaw – thusia toai” inhong mu ziam?7. Ii sin Abraham, Isaac, Eliezer, Rebecca, Labante ii limphate a zui thei tu in TOPA in thuphahong pia tek ta hen!8. Isaac in zi it pa, Rebecca in pasal lungzuankhuangaih a mangil sak nu ahi bangma eiChristian numeite zong - nu thisa mangilh sakin nu-dinhmun a laih zo, mo hoih, mo pha, zihoih, nu hoih hong suak sak ta hen! Pasalte zongzite it in, sung bia thiam pu bia thiam, nu huaibia thiam, pa huai bia thiam pasal hoih, pa hoihbangkua nuam hong suak sak tek ta hen! Amen.202Isaac Zi-nei-na pan Sinna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 022“Tabangin Esau in amaTaciilluaza Thusim-nghusim-ngawl wl hi”Part I“Thus Esau Despised hisBirthright.” Part IThubulphu: “Esau in taciil a hina innluaza siathupi sim ngawl hi” (Gen 25:34).Thu Maisot – Isaac Khang1. Isaac pian lai, Abraham kum 100, Esau le Jacobpian ciang Abraham kum 160, Isaac kum 60 ahihi. Abraham a thilai kum 175, Isaac kum 75,Esau le Jacob kum 15 ahi hi (Gen 21:5; 25:26,7).2. Ishmael se Esau le Jacob pian lai, kum 74, a thiciang kum 137 hi a, tua lai Esau le Jacob se kum63 vave hi. Esau zi nei zo a, Jacob tangval lai hi(Gen 16:16; 25:17).Taciilza ii Hamphatnate – Benefits of Birthright1. Bangkua papi te ii ‘thuneina - official authority’lua hi.Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi203


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0222. Pa lamhsa ‘a zanii - double portion’ nga hi(Deut 21:16, 17).3. Bangkua, be le phung ii thiampi suak hi(Exo 22:29;Num 8:14-17; Deut 21:17).4. Abraham suan le paalte a tu taciilza se - akhatna,leitung Canaan lua na tu kamciamte le ‘thuciam– covenant’ taw kisai thuphate lua hi. Anii-na,PT kamciam Numei Suan ahi Tanpa, ‘Messiah –Christ’ pian na sua-na pu hi na, thupha ahi hi(Gen 3:15 cf. 12:3).Isaac le Rebecca Thungetna PT in Za1. PT kamciam lua tu te se ci le sa ngeina bangvazeang in ta hong nei bua uh hi. Sarah kum 90ciang ta nei pheang hi.2. Rebecca zong Isaac taw a nupa zawk kum 19sung nau a paai vet ngawl ciang, Isaac in ‘paAbraham nungzui ngawl’ lei in PT a ko ciang,Rebecca naupaai hi (Gen 25:21,26 cf. Gen 16:3).3. A naubu sungah naupeangte hong kilaai ngawpthong ciang, Rebecca se tulai nupite banginthungen theite a cial bua hi. Thiampi le kumpiMelchizedek ahizong, bangkua papi Abrahamle Isaac ahizong kuailaw se ngawlin, ama thu inTOPA zuan a, thu a dong hi (Gen 25:22).204Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0224. Eima le eima thu taw PT zuan in, kizop, kinai,thei hunlam Rebecca in Christian nu ahitehong hil hi. Maitang doituam nei ngawl TOPAin Rebecca thungetna a nuai ah bangin a zo hi(Gen 25:22 cf. Acts 10:34).Minam Lian Nii1. TOPA vanlalang in, “A kingal tu minam lian niinang sung pan suak tu hi,” …khat sia …hatzawtu a, a uzaw in a nauzaw naseam tu hi,” ci hi.(Gen 25:23 cf. 27:40).2. Esau minam Edomites te le Jacob minamIsrael te mailam tu a mu khol PT in, Jacob intaciilza nga in ama suan pan ii Tanpa ‘TopaJesus – Messiah’ hong pian tu a sua mapek inson khol zo hi (Rom 8:29; 9:10-14).3. Minam lian niite tungnun’ kitu in ngal kidotawntung ahihang, a naupa suan Israel tethahatzaw tawntung hi.4. ‘Jews – Israel’ te in Topa Jesus a san ngawlhang tanglai LTT ngalsim dan ‘tactic’ teng mazangh a, “Six-day War” a kipan ngalzote hitawntung hi.Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi205


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 022A Nau in A U Zozaw Tawntung1. Saul kumpi in Edomites te zo hi (1 Samuel 14:47).2. Kumpi David in Edom te zo ngawp hi (2 Samuel8:14; 1Kings 11:16).3. Solomon hun lai Edomte in tualngal phuang inle-do hi (1 Kings 11:14-22).4. Ahihang, Joram kumpi hun a langdo kik matengJudah khutnuai ah om hi (2 Kings 8:20-22).5. Kumpi Amaziah hun ciang, zo kik laleau hi(2Kings 14:7; 2 Chro 25:11,12).6. BC 126 hun ciang, Hasmonaean kumpi JohnHyrcanus I in Edom te independence sut thiangin Jews governor khat in a uk sak hi. Edom te seJews te bangin vun at sak a, Moses thukhamtezong zui sak hi.Esau Min Phua-na le Amate Kivakna1. “A suakciil sia a ci san a, a tung theampo mul neihi. Tua ahikom a min Esau kiphuak hi.” Ngualselno-na min hi ngawl in, anu le apa thukim in aphuasa min hi (Gen 25:25).206Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0222. ‘San’ kici Hebrew kammal ‘admoni’ or ‘adom’pan in Esau minamte Edomites kici hi (v.30).3. Ahihang tua kammal se a sia hi ngawl hi.‘Mealpha, ciidam, mit tee vakil’ ‘adik, mealphapano khat’ a ci David a kison na Hebrewkammalte taw a kibang hi (1 Sam 16:12; 17:42).4. Topa Jesus thinglamte a pua pa Simon ii tapatekhat “Rufus” le PT teal, ‘thuzui mi Rufus’ zongLatin min hi a, Esau taw a khiakna akibang hi(Mark 15:21; Romans 16:13).5. Esau se ngamva kin, savai thiam, sakap thiamhi. Duisung nuntakdan nuamsa in, ‘a lauhuai/patau huai – adventurous’ nuntakna tawnuam a sa pa hi a, ‘ngoltol – rough’ si hi(Gen 25:27 cf. 27:3).6. Thintuum lungtuum nei ngawl, ama thin ki-uk zongawl pa hi a, ankuang khat taw taciilza a zuakziau ngam pa ahi hi (Gen 25:29-34).7. Pa le nu in taciilza hamphatna thupi zia a hilhhang, thalam thupha sangin, ‘tel nii - doubleportion’ nga tu thupha bek thupi sak in;mailam hamphatna sangin tutawm hamphatnathupi sak zaw pa ahi hi.Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi207


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0228. Esau se, a ‘paktat – immoral’ le “profane” kicihi. Profane ci ciang, “Leitungvai-worldly,” “PTthu nei ngawl-godless” “biakna mi hi ngawl –irreligious” ahi hi (Heb 12:16).Jacob Minphua-na le Ama Kivakna1. “Esau khuatuul lensa in hong suak ahikom amamin Jacob kiphuak hi,” (Gen 25:21).2. Akhiakna se, “ngual theam – he deceives” ahihi. Esau in, “Ama min Jacob ahi sia lamdangngawl hi. Taciilza hong sut zo a, tu ka thuphahong sut laleau hi. Ama in nii vei hong theam zohi,” ci hi (Gen 27:36).3. Mihing ‘cinghkam’ khat hi a, inn ah om hi.Mangkam “plain” se Greek kam ‘tam’ hi a,“cultured personality – mipi sua” ahi bale,‘lianzaw heak’ ci na ahi hi. Thutuum hithiat le,khensatna man nei pa hi (Gen 25:27).4. Jacob ii lawp taciilza se, ‘tel nii - double portion’ahi bua a, thaa lam thupha a hi - ‘thiampi/tuulpinasep’ le ‘ama suan pan Messiah’ hong piang tuci te ahi zaw hi.5. ‘Anauzaw Jacob in taciilza lua tu hi,’ ci in TOPAin a nu tungah ahilhsa hi a, a nu tung pan Jacobin a zak bul ahi hi. “An ngakla le thu ngakla”208Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 022kam ciapte-na ii nei hi.Jacob thu ngakla ba hena, ngak hithiat lel po le, a hun ciang taciilzanga lel tu a, suapuipa lalawm ankuang khat piathong ngam ngawl in taciilza taw a theak sak paci minsiatna om ngawl in, Esau thinso-na zongom ngawl tu hi.Isaac le Rebecca in Tate Doi1. “Isaac in Esau samat sa nene ahikom Esau diksazaw a,” - “and Isaac loved Esau” ci in ki ciamtea, Isaac tadoi pa tang hi (Gen 25:28a NKJV).2. “Ahizong Rebecca in Jacob diksa zaw hi” -“But Rebecca loved Jacob. “ Inn nasep, tuu lekeal - nganno kep a hu thei Jacob se Rebeccain it zaw ahikom, Rebecca zong tadoi tang hi(v.28b NKJV).3. Sung khat suak, tapeang takpi, “Diksa zaw,”“maipha pia zaw” “it zaw” ci ma Isaac le Rebeccain hong pan hi.4. Christian sungah Isaac le Rebecca nungzui intate tap taw adoi ma, mealpha mealsia taw adoima, ci-ngo civom taw adoi ma, muna lamhnataw adoi ma, min le za taw adoi ma, tanu tapa hina taw adoi ma atatuam om thei lalai hi.Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi209


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0225. Modongte in a tanu nauzaw hong kalh se cianga nu in, “Kei ka tate ka ngoai pan ka sanh ombo,” a ci se, ii ta te doih nei ngawl lak na hi a,innsung ah lungkimna a om zaw tu hi.Esau in Taciilza Thusim Ngawlin Zuak1. Ngamva na pan hong cia ciang Esau in, “Jacob,kei puk-hong khi, na besan tui sia manlang hongpia ka sin,” ci hi. Jacob in, “Na taciilza taw hongtheak ka va le,” ci hi. “Kei thidek ii veang, taciilzakei a tu bang ki mang zia?” Esau in ci hi. Jacobin, “Kiciam phot aw,” a ci le, Esau kiciam takpiin anluum le besan tui kuang khat taw taciilza nazuak hi (Gen 25:29-34).2. Jacob anhuan se ‘sod pottage/stew’ (v.29 KJV/NIV); red pottage/red stew (v.30 KJV/NIV);‘pottage of lentils/lentil stew’(v.34 KJV/NIV) cia, Dictionary in “pe nay lay” ci hi. Ahihang“Kaison kang/san, olive thau, taang le sapelh hia, tuni dongin Palestine ah ‘an tuanngen’khat ahihi,” ci in ki ciamte hi (1BC 370).3. “Tui buasa kiluak kik thei ngawl,” ci banginEsau in a zuaksa hamphatna se hong kile kikmun a om thei bua hi. Thitui tampi luangin aka ka, a au-au hang a nga kik thei nawn bua hi(Heb 12:16-17).210Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 022Tu Hun Esau1. 1936 kipat sawng England kumpi King GeorgeV thi a, a tapa King Edward VIII kumpi suak hi.King Edward in American te Mrs. WallaceSamson dei a, pasal nii neisa le, a nii na se kikhenthiang na om ngawl ahikom, a ukna ngamte inthukim zo ngawl hi.2. 1936 boma in, King Edward in kumpiza nusiain Mrs. Samson teal a, anaupa King George VIkumpi suak hi. Kumpiza se numei khat taw theakziau hi.3. Tulai hun khangnote zong leitungah tawmveingualnopna bek ngaisun in, nitak sim - zuneaknamun, lapna mun haw in, za nam tatuam hongzangh uh hi. Leitung ngualnopna a ci theamposin in, numei taw bual uh a, mei a bawm minungtate meisungah a thi bangin khangnote thaang awkin thi uh hi.4. Mi tampi te in, “An ne zu dawn in om tawng,..... zingciang ii thi tha tu hi,” ci uh hi(1 Corinthians 15:32 cf. Isaiah 22:13).5. Esau in khua aphaw kik ciang, a zuaksa taciilzaa nga kik thei ngawl bangin, ii lamet taan in,“Khuakhal hun le bo zo, an la kila siat zo, ei lehong ki ngum bo,” a ci te sungah ii kihel thaktu lauhuai! (Jeremiah 8:20).Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi211


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0226. Eite in nei ngawl kawm pan in inn nuam lo nuamma ii thangai a, sumhau ‘Abraham, Isaac, Jacobte ahi le, a kip khuapi lamen ahikom, tuipuanbuk taw a teang uh hi,’ (Heb 11:10).7. Paul in, “Tawmvei ngimna nocik ii thuak se, akisontee thei ngawl a nasia mama minthannahong then tu hi. Kote mitsot se a kimu thei nateahi bua hi. Akimu thei ngawlte se tawntungkikhom hi,” ci hi (2Cor 4:17,18).8. “Christ ka nga thei na tu in adangte se niinbulomtang bangin ka ngaisun hi,” a ci bangin ii cinuam bua ziam (Philippians 3:8)?9. Esau thusim ngawl taciilza bangza manpha kale,PT in eite hong kamciam hamphatnate taw teengatthei tu ahi bua hi.A Zo-te Hamphatna - PT Kamciam1. Adam le Eve ii taan sa ahi, Paradise ah a ponuntakna thingkung ii nga ii ne tu hi (Rev 2:7).2. ‘Nuntakna kham lukhu’ ii khu tu a kumpiteKumpi taw ii mang khawm tu hi (1 Pet 5:4;Rev 2:10).212Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0223. A kiseal ‘manna’ taw hong vak tu hi (v.17).4. Suangmanpha kang tungah ii minthak ki-at‘medal’ hong kipia tu hi (v.17).5. Leitung thak ah ‘ngam-uk thuneina’ hong kipiatu hi (v.26 cf. Matt 19:28).6. A-paak puantual hong silh sak tu hi (Rev 3:5).7. PT Min, PT Khuapi Jerusalem khuathak Minle, Hong Tanpa Minthak ei tungah hong ciamtetu hi (Rev 3:11,12).8. Kumpi Solomon in a nu pai ciang a kungahtokhum a piak bangin, TOPA in kumpite Kumpitokhum ah hong tokhop pui tu hi (v.21 cf.1 Kings 2:19).9. Hiza a lian hamphatna te ii tan ngawl na tu in Topain thupha hong pia ta hen! Amen.Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi213


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 023“Tabangin Esau in amaTaciilluazaThusim-ngawl Hi”Part II“Thus Esau Despised hisBirthright.”Part IIThubulphu: “Esau in taciil a hina innluaza sia thupisim ngawl hi” (Gen 25:34).Thumasa – Heak tu Kilawm Isaac le Atate Khang1. Isaac kum 137 a phak ciang thipal tu kium a ‘taciil-innluaza – birthright’ Esaupiakku sawm hi. ‘Rebecca vaihawmna tawJacob in a pa theam a, thupha dawl hi’(Gen 27:1-4; vs. 5-29).2. Isaac kum 100, ama kum 40 ciang ‘Esauin Hittites numei nii a tenpui’ se, apa leanu khuangai sak ma ma a, a nu in, “Jacobin lawkite tenpui lalai thong le, nuntak manom nawn buan te,” a ci hi (Gen 25:26 cf.26:24; 26:35; 27:46).214Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0233. Esau khutsa taw a thi ngawl na tu le, zi zongtu in Haran ah a ki tai sak lai Jacob kum 77 hizo hi. A zite huvau apa anu khuangai a heakciang, Esau in Ishmael tanu Mahalath tenpuikaltang lalai hi (Gen 28:1-5; vs. 8,9).4. Jacob tai zawk Isaac 43 nungta lai a, kum 180ciang thi hi (Gen 35:28).Esau Thahatna le Thaneamna1. A pa thupha piak ku nop ciang, Esau in zong azuaksa taciilza nga kik thei tu ma ki sa la lai hi(Gen 27:27-29).2. “Ka pa, kei zong thupha hong pia to,” ci in kapin au ka le, thiitui tampi luang ka le, kisii-kiknatak hi ngawl hi. ‘Tui buasa kiluak kik thei ngawlhi,’ (Hebrews 12:16, 17).3. Taciilza lua tu te se, ‘ki-apna – devotion’ neikul hi ka sap Esau se biakna mi hi vet ngawlhi. Ama dei se, a ‘zanii luaza - double portion’hi a, thalam thupha a awlmaw bua hi.4. PT thunitna ‘thukham/thupiak’ zui tu se, Esauatu ‘hakkol/vanngit’ ahi hi. A thupi nate thusimngawl in taciilza takpi ankuang khat taw zuakziau ngam pa ahi hi.Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi215


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0235. Cain nungzui in ‘tualtha-na taw taciilza lak kiksawm’ hi. Kum 20 zawk Jacob hong cia ciang,Jacob thasawm in ngalkap 400 taw muak lai hi(Gen 27:41 cf. Gen 32:6).Isaac in Esau Dei Sak Vangat1. Uzaw in nauzaw naseam tu, nauzaw in taciilzanga tu ci se, TOPA hilhkhol sa hi. Esau sebiakna mi hi vet ngawl, a thupi nate thusimngawl, a Lawki zite anu apa lungkim ngawlhunlam a heak ciang kaltat in zi thumna lakaltang pa hi kale Isaac a tu Esau ma hi va tun,va ve hi.2. Esau in ankuang khat taw taciilza theakziauci Isaac in he na pi, Esau ma thupha pia nuamvangat hi. Esau samatsa a ne ne Isaac sanaaltawk ci leang, Esau zong a pa suun ma, a pataa nem zaw sang om ngawl vei ba na ziam?3. Esau kum 40 ciang Lawki zi nei se Isaac in koithong a, ama kum 60 ciang a zi nei se, hamkisa ka sap, Jacob se, kum 77 dong zi nei ngawlin koi thong hi.4. Taciilza zuak, biakna thupi sak ngawl, a kaltattawntung tapa se, Isaac in taciilza ma pia nuamvangaat lalai hi.216Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 023Jacob Thahatna le Thaneamna1. Jacob se ngualtheam pa hi. “Ama min Jacobahi sia lamdang ngawl hi,”Taciilza hong sutzo a, tu ka thupha hong sut laleau hi.Amain nii vei hong theam zo hi,” Esau in ci hi(Gen 25:21; 27:36).2. Hi ka le, Jacob se, ‘cinghkam,’ ‘mipi sua,’‘lianzaw heak,’ ‘thutuum hithiat’ le ‘khensatnaman nei pa’ hi a, ama ii lawp taciilza se ‘telnii -double portion’ ahi bua hi. Thaa lam thupha a hi- thiampi/tuulpi nasep le ama suan pan Messiahhong piang tu ci te ahi zaw hi.3. A pukthi dek suapui ankuang khat haza in,taciilza taw theak sak sase hi. Ahi ta zong, apamit khua mu ngawl theam in a pa thupha a dawltu se ama uk hi ngawl a, a nu thuheak ahi zawhi (Gen 27:6-13).4. Jacob ni nii a tai zawk ciang Bethel ah pianthaknahong nga hi.Thinsau pa hi a, Rachel a nga na tukum 7 se ni tawm no bang bek in ngaisun hi.Laban theam hangin Rachel kum 14 tak thalawva leng hi (Gen 28; 29:20,27).5. A tuu a keal a tu kum 6 thalaw a, tua kum 6sung apu ‘Laban in a thaman 10-vei theam hi,’Hi ka le, ‘ziin le vaak sisan in hanciam a, supna aEsau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi217


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 023om le ama in sup thuakin, apu Laban tungahthuman’ hi. Ahihang ‘Rachel milim seal vai hevet ngawl hi’ (Gen 31:7, vs. 30-42).6. Laban taisan in inn le lo hong zot kik ciang,‘Mahanaim - two camps/two hosts’ahvanlalang hon in a nung amai pan a tonpuinaJacob in mangmu a, PT ompuina phawk hi(Gen 32:1- 2).7. A upa Esau ngalkap 400 taw hong kuan ciang,vaihawm thiam Jacob in a innkuan se khen niisua a, Esau a piak tu keal 220, tuu 220, ka-la-uhpui 30 le a no, khui 50, senla 30, tateng amai belah pai sak hi. “Ka topa Esau atu, a sila pa Jacob iipiak letsong hi,” ci in kiniam khiak in a naseamte kampau tu a hil hi (Gen 32:2-6, vs. 13-19).8. Jacob se Bethel ah piangthak zo hi ba le, Jabbok luiah thupha a san tu kilak ama thi-na mun ahi tu hi.Rebecca in Jacob Dei Sak Va Ngat1. Esau se Isaac ‘favorite’ maipha piak ahi bangma,Jacob se Rebecca ii ‘favorite’ ma hi va ve hi.2. PT vaihawm tu ngak po le, a hun ciang Jacob main, taciilza hong nga lel tu se muangla in Jacob ina pa theamna taw thupha dawl sak se hi.218Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0233. Hi bang a thuheak man in Jacob a tai kul a, Jacobmaitang a mu kik ngei nawn bua hi.4. Ama hangin, Jacob se pa theampa, suapuitheampa, PT tungah a khialpa le ama le amamawpu kisa in thinnop nga ngawl pa suak sak hi.Bethel-Jabbok Experiences – Bethel-JabbokThuaknate1. Beersheba pan Haran zuan in Jacob a tai lai,a ni nii nitak ciang Beersheba pan tai 50khuala ‘mun khat’ah ngiak hi. Nu le pa, innle lo taw ki khuala in a ngamkhin, lungzuanciang maw-na pulaak in thungen hi. A munmin Luz hi a, Jacob in ‘Bethel – house ofGod – PT inn’ ci hi (Gen 28:11; v. 29).2. Bethel ah Abraham in nii vei ngiaphual sata, Jacob zong hong cia lam in ngiaphual sathi. Samuel kamsang pa zum zong ahi hi(Gen 12:8; 13:3; 1Sam 7:16; 10:3).3. Ahihang Bethel se PT inn ahi tu kilak -khuino milim biakna, mihing taw biaknamun hong suak a, Hosea in ‘Beth-aven –house of wickedness – ngitlona inn’ ci inmin vaw hi (1King 12, 13 cf. Hosea 4:15;5:8; 10:5).Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi219


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0234. PT in mangman sak a, lei le van kizom in akithung keallei tungah vanlalangte a kato atuaksuk mu hi. Keallei dawn pan PT in,“Abraham, Isaac ka om pui bangin kong ompui tu a, hi ngam kong pia tu hi. Na suanna paal leivui za in tam tu hi,” ci inkamciam pia hi (Gen 28:13-15).5. Jacob in zong kiciamna pia kik hi. Van lelei mawna ii khen se, Topa Jesus a pumpiphei kham in keallei in hong kidaw se PTin Jacob mang sungah a lak hi (Gen 28:20-22 cf. John 1:51).6. Jabbok Lui ah PT thupha piak thei na se,Bethel ah maw-mai-na nga masa zo ahi manhi. Jacob thin kitam in thungetna hanginthupha pia tu hong pai TOPA in a tham ciang,Jacob in ka ngalpa hi ngangaw ci in alaaingawp hi.7. Jacob in, “Thupha nong pia ba le, kong thaabatu hi,” a ci ciang, “Na min ‘Jacob -deceiver - ngual theampa’ hi ngawl in ‘Israel- victor of God - azo pa’ kici tu hi,”ci hi.Jacob in, ‘Na min hong son taw,” a ci ciang,“Banghang Ka min hong dong ni ziam?” ciin thupha a pia hi (Gen 32:22-26,28,29).220Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0238. Tua mun se Jacob in, “Peniel – PT maitang”ci in minphuak hi. Peniel ah Jacob thupha apia PT se Topa Jesus ngawl a dang ahi bua hi.Kisii na takpi taw Jacob bangin, “Thuphanong pia ba le hong tha bong nge,” a ci teTOPA in mawmaina pia ngawl in a om batu hi(Gen 32:30).9. “Mawnei mi kei hong hesuak to,” a cisiadongpa; “Na ngamsung na thet ciang, keihong mangil heak oo,” a ci thinglamte tungpan ‘phalakpa’ bangin, thii le naap taw a kiaptakpite, “Kei zong hong maw sak bongngei, pai in na maw nawn heak oo,” hong citu hi. “Mawna sangin TOPA thuthiamnalianzaw” tawntung a, “Kei kung hong zuanpo ka hawlkhia ngei batu hi,” TOPA in hong ciin hong pom hong koai tu hi (Luke 18:13;23:42; John 8:11; John 6:37).10.PT in maw-na na no khawng ‘en thong/ngaingon – overlook’ tu in Satan in hongtheam hi. Dinmun sang saseam, PT thu tamhe saseamte mawna a lian va ial tu hi. PTTapa thinglamte tungah a khai se, mawna hia, PT in a kisiik ngawl mawna no bel khatzong ngaingon thathong ngawl tu hi.Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi221


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 02311. Kikhealna a nei ngawlte, Topa Jesus hong paiciang ‘a kua in thuak zo thong tu ziam,’ ci in alau saan tu uh hi PT mithiangthote in Jacobbangin, ii Jabbok Lui ahizong, ii TOPA bangin iiGathsemane ahizong a om kul tu hi. Ka mawnahong kimai sak siat zo tam ci in thinngim hunin, “Who shall be able to stand? - Kua na thuakzo thong tu ziam’ ii ci le, “Ka thuthiamna innang a tu kicing hi,” TOPA in hong ci tu hi (Rev6:17; 2 Corinthians 12:9).Israel-Jacob Suante Taciilza Hawmna:1. Esau in taciil hi napi, taciilza hamphatna thusimngawlin, ankuang khat taw a the’ ziau ciangbangza thitui luangin a ka ka hang a nga kikthei nawn bua hi (Heb 12:16-17).2. Reuben zong taciil ahihang taciilza iihamphatna awlmaw ngawlin, ci le sa nopna zuina taw a theak hi. Apa zi (Bilhah) takpi na khumsak la lawm in, a pa lupna niin sak ahiciang,tua taciilza ii hamphatna bangma hun in a ngakik thei nawn bua hi (Gen 49:3,4 cf. 35:22).Taciilza Hamphatnate Kihawm1. Abraham, Isaac tungtawn in minam theampothupha nga na tu se, Messiah-Christ’ piannatu nam hi a, Jacob suan, Judah suan in lua hi(Gen 12:3,26:4).222Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0232. Judah se kumpi nam tu in Israel in thupha pia hi(Gen 49:8-10).3. Joseph in Ephraim le Manasseh tungtawn in‘double portion-telnii’ nga hi (Gen 48:15-20).4. <strong>Series</strong> # 34 na ah Jacob tel hawmna a cingzaw inii kikum lai tu hi.Happy Ending – Thinnop Huai Thukhupna:1. Laban inn ah Jacob sep pa po PT in thuphaa pia hi. Laban kung pan a tai ciang, Labanin del a,ni thum ciang pha hi.Ahihangbangma a law ngawl na tu in Labanmangman hi (Gen 30:25-43; 31:24).2. Esau in Jacob innkuan maimot tu in ngalkap 400taw hong kuan a, a kimu ciang Esau in hong dela, ngawngkoai le nap thua in ka lai hi (Gen 33:4).Banghang Esau in Jacob That Ngawl1. Laban in Jacob a vawt siat ngawl na tu mang aman sak PT in Esau mangman sak ahi bale,mangmu sak in, mihing thin kikheal sak thei hi.2. “Lamphei tawn da om ngawl, kamthiam ngai daom ngawl” “Kamthiam siallei sa”ci kamciaptena/paunaak ii nei hi.Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi223


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0233. Jacob in Esau se, ‘Ka topa,’ ama le ama se, ‘nasila pa’ kici in kiniamkhiakna taw a biak ciang,Esau in ‘ka suapui’ ci hi (Gen 33:8,13,14 cf. v.9).4. “Cilte ngawl taw sailitang kihual thei ngawl” aci bangin, mai ki en nuam sia in, “thintui thuuna” a piak kul hi. Jacob thuthiamnate le, kiniamkhiaknate in a upa Esau thin a nip sak hi.5. A thi tu Pa Isaac lupna ah Esau le Jacob hong kimu a, ‘Ka pa thi ciang, ka nau that tong,’ ci in hanga-ngawi pa Esau in tua thin-uukna, ki-eenna,ki-hazaatna te mangilh zo hi. Esau lungngul belPa Isaac nei le lamh ‘a zanii - double portion’bek hi ngawl, Jacob in abuppi in pia a, Jacob inama lungngul tawntung thalam taciilza bek a lahi. A unau lungkim khawmin apa a vui khawmhi (Gen 35:29).6. “Hawmsem nungta – nebup thi” a ci bangin, eiChristian te in innmun longam khawng, nei lelamh khawng ii ki tu tu sangin, ki khi khin zawleang, Topa tung pan a tamzaw hong luang tungak zo zaw leang maw!7. Ahihang tel tu a kilawm thu se, taciilza nga tuuzaw kimlai a nga ngawl Esau le Reuben ii etciang, PT tung pan hamphatna ii nga tu a ombang ma, tua hamphatna asang tu te tungah TOPAin hong kalh, ii zui tu thu a om va ve hi.224 Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 023Miss Michigan Miss America Sua <strong>The</strong>i TuHamphatna Taan1. 1966 kum in Miss Michigan in Miss Americasua thei na tu ahizong, Miss Michigan ahi na ahizong a taan kik hi.2. Tua hamphatna se scholarship $1650; official carkum khat zak thei na, prizes $5000; Atlantic Cityah Miss America Pageant kidemna ah kihel theina, Scholarship $10,000; wardrobe; kum khatkizepna tu $50,000 nga thei na tu teng a sum siat hi.3. Banghangziam ci le, official car khuaziin zawk‘chaperone’ kihel ngawl in hawl thei ngawl tu hi.4. Nu le pa in a om na he tawntung tu, AtlanticCity a pai ma ni 2 sap, nitak nai 8 kong thengkik tu ci a va se, zingsang 1:20 a.m. dong innthet ngawl ciangin Palik kiko hi.5. Mok kai ta na ka lawmte kungah ka ngiak civazeang ahiciang Miss Michigan ahi na taanin, Miss America sua thei tu zong sum siat hi.Hamphatna Ii Hong Tangkalhte1. TOPA hong kalhte a awlmaw ngawlte inReuben bang ahizong, Esau bang ahizonghamphatna a taan tu hi. “Ih poai bangin ii attu hi. Pathian se ciammuina hi ngawl hi,”(Gal 6:7).Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi225


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0232. PT thuthiamna in manpiak ngawl inhamphatna hong pia hi.Ahihang,tuahamphatna a sang nuamte in TOPA khuaniizui in, Ama nunzia taw nuntak tu hong deiahi hi.3. Sal zuakna ah, mivomte khat a man kidem a,Mangkangte khat in a man dem tan viu veuhi. Mivom pa in hi se pa in hong lei le, suamtong ci in ngaisun hi. A khak bel ciang a demom nawn ngawl in Mikang pa in hong nga hi.Mikang pa in, Mivom pa tungah, “Nang honglei zo khi hi,na pai nop na mun po ah pai insuakta ni hi,” a ci ciang, Mivom pa in, “Topa,kei koima pai bong, ka khantawn in, na deipo hong sawl tan, na na ka seam tu hi,” a ci hi.4. U le naute awng, TOPA Jesus in Calvary mualah thinglamte tungah kikhai in chisan luangin, hong lei zo a, suatakna hong pia hi.Taciilza hamphatna hong pia zo hi. Mivompa bangin, kei koima pai bong, “Ka khantawnna dei bangin ka om tu hi, na na ka seamtu hiii ci nuam bua ziam?5. Ii tan tek tu TOPA in thupha hong pia ta hen!Amen.226Esau in ama Taciilluaza Thusim-ngawl hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 024“A Suapuite in JosephNgaimaw”“His Brothers Hate Joseph”Thubulphu: “A pa in Joseph a it zawkna thua suapuite in a mu uh ciang a suapuipangaimaw ma ma a, pha takin paupui ngawl hi”(Genesis 37:4).Jacob Khang Tangthu1. Jacob se ‘puciilte taw kisai –patriarchal’thupha le kamciamte lua in Canaan ah teanghi (Gen 37:1).2. Joseph kum 17 aphak hun se, Haran panJacob hong thet kik zawk kum 11 hi a, amakum 108 ahi hi (Comments on Gen 37:2 cfGen 30:25 & 27:1).A Suapuite in Joseph Ngaimaw227


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 024Tangthu Patna – Bilhah Tate Taw Joseph Kithawl1. ‘Bilhah le Zilpah tate taw tuucing khawmhi.’Leah tate taw se a kum uh kikhai si,Rachel unu - zi masa ta ahi si taw ki paliisak tu hi (Gen 37:2).2. Bilhah le Zilpah tate taw ki khan-ngual zaw si,Bilhah se Rachel innteang hi si, innteang tate inJoseph thasia in na dawm ma ma tek tu hi.3. Rachel le thi zo a, a nu uh Bilhah in Rachel tatena thinbot saseam tu hi.Joseph Ngaimawk a Thuakna # 1A Pa Tung A-U-te Khia1. Joseph se ‘lianzaw-mipi heak – noble’ a, a ute setatsia, tatkha hi.2. Apa tungah thu a tut (ko/khia) se mitmu le om, azak le om a, Jacob innkuan minsia, mipaan,mindai tu Joseph in a dei vet ngawl man ahi hi.3. A u-te thu apa in he le, a kikheal sak zo tha tam ciahi si hi.4. A u-te siat sak nop man le, maipha zong hingawlin, Levi le Simeon lampui in Shechem-tekhuazang a maimot thonghial bang ahi ngawl tudei hi.228A Suapuite in Joseph Ngaimaw


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0245. Job bangin tatsiatna theampo a pial pa hi(Job 1:1 cf. Gen 39:9).6. Abel siat man in Cain in that ahi ngawl bangma,Joseph siat man in a suapuite in Joseph ngaimawahi bua hi (1John 3:12).Joseph Ngaimawk a Thuakna # 2Israel in Tadangte sangin Itzaw1. A ii bel Rachel taw a ta hi a, Joseph pian lai Jacobkum 91 pha zo, huaikuut ciang a nei ta ahi hi.Benjamin le piang pai ngawl si hi (Gen 37:3).2. Jacob ii Joseph a piak puan se ‘a coat of manycolors’(KJV); ‘a tunic of many colors’ (NKJV);‘a richly ornamented robe’ (NIV); ‘a long robewith sleeves’ (RSV) a nanam in kiciamte hi(Gen 37:3).3. Color cing - puantual baansau a piak ciang, a utein taciilza pia tu hi ci in ngaimawk thuak seseamhi a, lamdang ngawl hi (Gen 37:4).Joseph Ngaimawk a Thuakna # 3Joseph Mang Masa1. “Noma taangvawngte in keima taangvawng kiimuum in kun (bia) uh hi,” a ci ciang a suapuite inJoseph ngaimaw seseam hi (Gen 37:5-8).A Suapuite in Joseph Ngaimaw229


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0242. A mangmat taw om po le pha ven, hangsan takina mang a son vaset ngam man in ngaimaw seseamhi (v.8).3. Joseph in a mangkhiakna he ngawl in son a, a ute in mangkhiakna tel in, “Nang, kote hong uktakpi tu ni ziam?” ci uh hi (v.8).4. Hi a mang masa in a suapuite sang a liat zawk, auk tu thu son hi.5. Isaac le Jacob te se, ngankhoai bek hi ngawl lozong tho a, Isaac thupha piakna ah zong ki helhi, ci in hong tel sak hi (Gen 26:12; 27:28).Joseph Ngaimawk a Thuakna #4Joseph Mang Nii-na:1. Joseph mangmat kik se, “ni, tha le aksi 11 in keihong kuun uh hi,’(Gen 37:9).2. Jacob in hi bangin Joseph mang khia hi, “Na nu,kei le na suapuite in na mai - lei ah hong kuunsuk tu khu ziam?” ci hi (Gen 37:10).3. ‘Tha’ a kihel hang tua mang a mat lai Rachel lethi zo a, Egypt ah Joseph ukna a nu dangte inzong mu tha ngawl hi (Gen 35:19 cf. Gen 49:31).4. “A ute in eang a, a pa in ciamte ngi nge hi,”(Gen 37:11).230A Suapuite in Joseph Ngaimaw


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 024A-U-te in Joseph Zuak1. Joseph suapuite Shechem ah tuucing in kuanhi.Jacob tenna Hebron pan Shechem tai 60 khualahi.A pa in na suapuite na vil tan ci in sawlhi.Shechem a thet ciang a suapuite Dothan ah nakin zo hi. Shechem pan Dothan tai 16 khuala laihi kale, a u-te omna a mu dong zongkot hi(Gen 37:12,14,17).2. Joseph in a u-te a mu na tu tai 76 lam pai hi.Joseph se ngual baanla tu khat hi le, Shechem aha u-te a mu ngawl ciang cia kik tu hi. Tuucing induisung taam hun se khuakhal hun April panOctober hi (v.24).3. Joseph hong pai a-ute in a mu ciang a lungdamtu kilak, “mangman thei pa hong pai ei, amangmat a tangtung ziam maw that tawng,” ciin kikum khol zen hi. Khuapi khat bup a maimotngam Simeon in mihing khat a khutlum a tuk tuse haksa sa ngawl het tu hi. A thasawm pi seSimeon ahi manin, Egypt ngam ah Joseph inthongtaak sak hi (Gen 42:24).4. Reuben se ta upa ahi bang ma, “Chisan ke sak batawng, tuikhuk sungah khia tawng,” ci-in a pakung a ap kik thei na tu khua ngaisun hi(Gen 37:21,22).A Suapuite in Joseph Ngaimaw231


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0245. Joseph puan suut sak a, Reuben ci bang ma dumko sungah Joseph khum hi. Joseph suapuite inJoseph an puak sa ne in, ankuang um uh a, Josephse, a pum nguak in dum sungah ngilkial dangtaakin koih uh hi (vs. 23–25).6. Judah in, “Eima chi eima sa ma hi ve, iisuapuipa ii tha lalawm sangin, Ishmaelite/Midiante zuak zaw tawng,” a ci ciang asuapuite in thukim uh a, ngun shekel 20 tawJoseph a zuak uh hi. Ishmaelite te in Egypt ahpaipui uh a, Pharoah ngalkap mang Potipharzuak uh hi (Gen 37:26-28,36).7. Dum ko sungah Joseph om ngawl hun lam a heakciang Reuben in a puan balkeak hi (vs. 29,30).8. A suapuite in a pa theam a, Joseph ngamsa inman zo hi ci in um sak hi. A tate in a henep hangki heneam zo ngawl hi (vs. 31-35).Joseph se Topa Jesus Lim1. Joseph a suapuite kungah anpuak in pai lak se nangalvawt uh hi. Ta bangma Topa Jesus in Amaminamte hun tu hong pai a, Ama minamte insang ngawl hi (John 1:11).232A Suapuite in Joseph Ngaimaw


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0242. ‘A suapuite in nial’a, ‘Nazareth khuamite inliangbo tung pan sawnlup sawm in,’ tuu bothaangahi Israel minam le Israel lampuite in nial hi,’(John 7:3-5; Luke 4:28, 29; Matt 15:24).3. Joseph ii color cing - puantual bansau a-ute in suu sak in maizum thuak sak hi.Tabangma Topa Jesus puantual zong suu sakin maizum pia uh a, a nga tu lai aisan uh hi(Matthew 27:35; Mark 15:24; Luke 23:34;John 19:24).4. Joseph ngamtat hoihna se a ute a tateih tawkibang hi. Topa Jesus se kinial, kiniilnam,kininkhin hi. Banghangziam ci leh, Amathutanna zia le tong hawihte in a kihi sak‘hypocrites – thimtat’ te ‘thuhilh/a-teih’ tawkibang hi. Topa Jesus in mawna a lak bangmaJoseph in a ute mawna khia thei hi.5. Joseph se a-ute in ngun dangka shekel 20 taw azuak bangma, ii Topa Jesus se ngun dangkashekel 30 taw ki zuak hi. Shekel 30 se sila khatii man ahi hi.Topa Jesus Suun Joseph1. Apu selawn Pu Abraham, Pu Isaac, Pa Jacobte ii thaneamna tampi om ka le pu le pate sunngawl in, Topa Jesus lim a suun tu Josephleitungah na om lai hi.Israel te paunak khat se,A Suapuite in Joseph Ngaimaw233


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 024“Nu le pate in sapit thuk ne a, a tate a ha khim uhhi,” ci ka le, pu le pate sapit thuk neak in Josephha a khim sak bua hi. Zomite in “Sakhi pui sanno san” ci ka leang nu le pate san suun ngawl in,Topa Jesus paak suun zaw in Joseph a paak hi(Ezekiel 18:2 cf. Jeremiah 31:29, 30).2. Mahatma Gandhi in, Jesus bang “Christian tekuama mu balai ing, mu hi leng kei zongChristian ka suak nuam hi,” “Kei, Christian hongci a om le, hong thato ahi tu a, Christ bang hihong ci a om le, ka lungdam tu hi,” ci hi. Christianlaibu tam bel a at khat in, “Christlike life is themost powerful argument… in favor ofChristianity,” (9T21) “Christianity maipha ngathei na tu a muibun bel se Jesus zia le tong bangnuntakna hi,” ci hi.3. Joseph a-ute in a ngaimawk bangin, na zia natong hoih na lak bek taw leitung mite in honghuatsa lai tu hi. Ahihang patau tu ahi bua hi.Joseph a om pui Pa in nang le kei hong om pui tuhi. “Pathian ei sangah hong pang le a kua in eitehong langpan thei tu ziam” (Romans 8:31)?4. Joseph nunzia bang ii nuntak thei na tu in ii tantek tu Topa in thupha hong buak tek ta hen! Amen.234A Suapuite in Joseph Ngaimaw


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 025“TOPA in Joseph Panpui”“<strong>The</strong> Lord was With Joseph”Thubulphu: “Hi bang ngamtat pha ngawl vawtinka Pathian tungah khial thei thong tu khi ziam”(Genesis 39:9)?TOPA in Joseph Panpui<strong>The</strong> LORD was with Joseph1. Sumhaupa Jacob ii maipha piak bel tapa,Benjamin ii muan le suan bel upa ahi kimlai,Joseph se ngamdang ah kizuak, simmawk thuaksila innteang suak hi.2. Inn le lo, it le ngaih taw kikhen kale, apa PTmangilh ngawl a, innah nasep thanuam, taktaimama pa ahibangma a topa innah zong thuman,thanuam, kizen, taktai mama innteang pa hongsuak hi.TOPA in Joseph Panpui235


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0253. “TOPA in Joseph panpui a,” a mavang in sepnapo ah zaw na a nga hi (v.2).Egypt A-topa Mai ah Joseph Maipha Nga1. “TOPA in Joseph panpui ahikom, anasepna theampoah a ‘cialcinna’ thu Egypt a topa in mu hi,” (v.3).2. Joseph se a topa muan sungcingpa suak a,innsung theampo bek hi ngawl a, lo zong a uksak lai hi. A topa in ama anneak tung kan sai puingawl hi. Sila pa hi ngawl in Potiphar tapadinmun ah om hi (vs. 4-6).3. Joseph maipha nga na se, PT in ‘na lamdang –miracles’ lak hi ngawl a, Joseph hanciamna tungtawnin zaw na pia hi zaw hi. “Nasep taktaite kumpipanaseam in, maipha nga tu hi.” (Proverbs 22:29).4. Mipil theampo in min le za a nga bua a, PT panpuile tungsiate maipha a mute in min le za a ngazaw hi.Thuman in Tungsia Biakthiamte Maipha Nga1. Japan om ngeite khat in, “Ko bul Japan mawtawtelei tha ba leute pha tu ve,” ci hi. Joseph taw kikhaisam ei! “Ko mawtaw bulte keak nga zo leutehoih tu ve,” ci zaw le pha tu ve, angat lei meakma, akawm lei nusiat ma ka nei uh ci hi.236TOPA in Joseph Panpui


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0252. Mangkang bupa in, “Na akngil vawt thiang bo,”hong ci ta na a kik ciang satpea namtui taw sil kana veang,” (khi!)3 ci in nui a, thiam a kisa ma mazong om hi.3. Pu Ngin Zam (Capt.) in niangtui lim ma ma vodu in ne hi. A sawltakpa in, “meikhu nam thathei tu in, niangbeal busit hong tuak, khak tuakka na veang,” ci zaw pum hi Pil ii kisak mamahang lianzaw maipha ii mu phot bale PT in zongpanpui ngawl tu a, maavang ngawl, daupaingawl tu hi.4. Joseph PT panpuina le mihingte maipha a nga nase, PT mai ah ngamta ci in a kiphaw tawntungnahang hi (Gen 39:9 cf. 45:5).Ze-et Thuak Joseph in Ngualzo1. “Joseph se a khanhoi in a mealpha hi,” ApaJacob zong anu Rebecca suun in, Josephzong anu Rachel mealhoih sun tato ahi tu hi(Gen 39:6; 24:16; 29:17).2. Mealhoih se ze-etna hong hi laleau a, a tonu inJoseph lungngulh in zawlmit pia tawntung a,‘kei taw lum tawng’ ci in zol thong hial ahihangJoseph in thu le la taw son in nial vaset hi(Gen 39:6-9).TOPA in Joseph Panpui237


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0253. Joseph luppui tu ‘nisim in’ A tonu in kuntawntung kale, Joseph in pial hi (v.10).4. Nikhat nasep tu nei in innsung a tum le, a tonu ina puan pan na man thong hi. Joseph se numei hizaw le buan thuaksa ahi zo hi. Ahihang Josephin a puan nusia in taisan hi (vs. 11-13).5. Joseph se kum 20 kiim tangval hi a, a tonu zonga topa Potiphar ii deiteal, moi lai, meal le sa siangawl het tu hi. Leitung ci le sa taw ngualzoahibua a, ama sungah PT thu nungta ahizaw hi(Psalms 119:9,11).6. Reuben le Judah hi thong le tonu zol tu zongngak ngawl het tu hi. Joseph ahi le, tatsiatna lePT tung khialna ahi phawk hi (Gen 35:22 cf.Gen 38:16).7. A tonu ciik-au takpi le a naseamte in Joseph naman tu hi (Gen 39:14-16).8. A topa hong cia dongma a tonu in Joseph puankoi deidoi a, a phuatawm tangthu teng ma a pasaltungah suut kik hi (vs. 17,18).9. ‘A topa thin-uuk ma ma’ a, Joseph thong ah khumhi. A topa in um takpi hi le, Joseph thong thengman ngawl in, a innsung ma ma ah Potipharkhutsa taw Joseph huitat tu hi (vs. 19, 20).TOPA in Joseph Panpui238


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 025Joseph – Stage tungah Ki-en Christiante Lim1. “Vantung mihon, leitung mihon mai ‘stage’tungah poai et thuakte bang in Paul in kisontehi.” Joseph thuman le thuman ngawl vanlalangtein en nginge hi. Sinai ah Thukham a kipiakpheang hang, Joseph in Thukham Nambat 7palsatna se ngitlona, PT tungah khialna na ci hi(1Cor 4:9; Gen 39:9).2. Joseph hun se BC 1720 hi a, tua zawk kum 250ciang BC 1491 Exodus hun ciang Thukham kipiapheang kale, lei pianciil pan mihing thinsungahthukham PT in koi sak zo hi.3. A tonu nop zui le – a tonu maipha, letsong le atonu mawseal puina nga tu hi. Alang khat ahmaizum maimawlna, thongtaakna le tha thuakthei na a om hi.4. Zankim khua bangza a zing zong, inn bangza abitzong, mihing in mu ba kale, mihing mu thei ngawltetci om nginge a, ii ngaisutna ngangawn zongPT mai ah a kiseal om ngawl ci in Joseph inphawk tawntung hi.TOPA in Joseph Panpui239


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 025Potiphar Zi Zak Kammal1. “En ve vun, ‘ama’ in ei hong ‘zawngsak– mock’(KJV) tu in Hebrewte hong ciapui zo hi,” ‘Tosport – hong no tu,’ ci hi (NIV). Isaac in Rebecca‘no - sporting’ kici kammal taw kibang a, ‘ei hongno tu – to sport us’ ci se nupa bek taw kisai akizang kammal hi (v.14 cf. Gen 26:8).2. Ka pasal ci ngawl in ‘ama - he’ a ci se, Sizangtein ‘hi sia pa’ ‘hi sia’ ci leang ii zak nop ngawl hetahi bangma Potiphar zi se, pasal zakta ngawl lenumei paktat ahi na a kammal zak pan kilang hi.3. Potiphar se Egypt mi kici a, tua laitak Pharoahkumpi se Egypt hi ngawl in ‘Hyksos – Asian’minamte ahikom, a pasal Egypt mi puavawk in,a naseamte pawlvawt/kaizawn hi. Potiphar zi lea naseamte se minam kibang, tua laitak a, Pharoahkumpi seam Hyksos minamte hi tu hi (Gen 39:1).4. Jacob min se Israel ahi bangma Jacob suante se‘Hebrew’ ahi bale, ‘Israel’kici hi. ‘Jews’ ci ciangJudah suante ahi hi. Ahihang Babylon koltanz awk ciang ‘Jews’ le ‘Israel’ a kibangin kizang hi.240TOPA in Joseph Panpui


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0255. “He had left his cloak in her hand - a tonu khutsungah a puantual nusia” LTT ci se, Potiphar ziin a puantual pan kai ci na hi a, Potiphar zi patauhi (v.13).6. ‘Taya-khan – mawnei nu’ a sua tu se, peng nuamin, ‘he left his cloak beside me – ka hui ah apuantual nusia’ ci sa se in leilot hi (v. 15).Joseph Thongtaak kale PT in Panpui1. ‘Ngual zi taw khial tu a hanciamte 1000-veipeangnuai sat dan hi a, ngaknu a buan le tasangnasia zaw lai hi,’(Diodorus i 78).2. ‘Political offenders – naingnganyi thongtakte’taw khum khawm ci ciang, Potiphar in Josephmuangla ngawl ahikom dan a neam tha thei piaci na hi (v.20).3. Ahihang aciil in vawt siat thuak phot va ve hituak hi. “A peang kol kibul a, thikkol kithaak hi,’(Psalms 105:18 NKJV).TOPA in Joseph Panpui241


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0254. Potiphar inn ah PT panpui Joseph se, thonginnah zong PT in panpui a, Potiphar inn ah sungcingpa se thonginn ah thongcingpa suak a, a sep podaupai in mavang hi (Gen 39:21-23).Joseph se TOPA Jesus Lim1. Joseph ngamtat phatna le a vaang susia tu inhanciam a, a zaw ngawl ciang leilot tetci panginJoseph thongtaak hi.2. Topa Jesus in, “No sung pan a kua in mawneiin nong suan zo tu uh ziam?” ci ngam vaset hi(John 8:46).3. Pilate in, ‘Jesus mawna ka mu bua hi,’ ci hi(Luke 23:4,14; John 18:38; 19:4,6)4. Leilot teci taw Joseph thongtaak bangin, Jesusthi-na tu leilot teci kicial hi (Matthew 26:59,60).5. Joseph dangka 20 taw a kizuak bangma, TopaJesus zong 30 taw ki zuak hi.242TOPA in Joseph Panpui


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 025Topa in Joseph Panpui1. Joseph se sal in kizuak kale TOPA in ompui,panpui hi. Tabang TOPA panpui hunlam a topaPotiphar in phawk a, sila hi ngawl tapa za inkoih hi.2. Thongsung ngangawn ah TOPA in ompui panpuilai a, thongcing pa suak hi.3. “TOPA in panpui” – ‘<strong>The</strong> LORD was withJoseph/him’ ki ci hi (Gen 39: 2,3,21,23).4. ‘Cialcinna – success’ nga kici hi (Gen 39:3, 23).5. Maipha nga kici hi (Gen 39:4, 21).6. TOPA hong panpui thei na tu Joseph bang thumantu in TOPA in thupha hong pia tek ta hen!Amen.TOPA in Joseph Panpui243


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 026“TOPA MaiphangaThongtaakpa”“God’s Favored Prisoner”Thubulphu: “TOPA in Joseph panpui a, thupha piaahikom thong ukpa in Joseph diksa hi”(Genesis 39:21).TOPA Maipha Ngate,Muntheampo ah Maipha Nga1. “TOPA in Joseph panpui;” “TOPA in amapanpui” ci in LTT khanlian khat sung bek ah livei kiciamte hi (Gen 39:2, 23 & vs. 3, 21).2. Aseppo ‘cialcinna’ nga a, atote in ‘maipha pia– diksa’ hi (Gen 39: 3, 23 & vs. 4, 21).3. Innteangpa kimlai ‘sungcingpa’ suak a,thongtaakpa kimlai ‘thongukpa’ suak hi(Gen 39:4, 21-23).244TOPA Maiphanga Thongtaakpa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0264. Thongsungah a thongtaakpui kumpipa uliantengangawn a-ukpa suak hi (Gen 40:1-4).5. Diamond se buansungah ki-koi kale zong amanphatna kiam tuan ngawl hi.Mangman <strong>The</strong>ipa, Mangkhia <strong>The</strong>ipa Suak1. Kumpi uliante nii zingsang khat maitai ngawlhet in om se Joseph in a mu ciang na thinbot a, apaupui le amangmat kuama in akhiakna son theingawl in thinkiam ahi hunlam aphawk hi(Gen 40:8a).2. Joseph in mang ka khia thei ci ngawlin,‘mangpiapa se PT hi ngawl ziam hong son tavun,’ci in kiniamkhiakna taw dong hi (v. 8b).3. Zuhaitawipa in a mang son a, Joseph in,“Nithumni ciang kumpipa’n maipha hong pia tua, na za nga kik tu ni hi. Na mapai ni ciang keihong mangil heak in, mawbaang ngawl pithongtak khi hi,” ci hi (vs. 9-15).4. Anluum-em-pa zong lungdam in ama mang sonlei ahihang, “Ni thumni ciang nang thingtungahhong ki-awk sak tu hi,” ci hi (vs. 16-19).5. Ani thumni se Pharoah sua-ni hi a, zuhai-tawipanasep nga kik in, anlum-empa thidan ki pia hi(vs.20-22).TOPA Maiphanga Thongtaakpa245


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0266. Ahihang zuhai-tawipa in Joseph mangil cip hi.Mihing tampite in dinmun sang a thet ciang,ahaksat hunlai lawmluite mangil hi.7. PT vaihawmna ngaalaak tu ahi bua hi. Haitawipain Joseph mangil ba hen a, Joseph suakta le zongPM suak pai ngawl tu hi. PT hunse hun acin lianciang Joseph ki phawk hi. Na theampo AnungtaKhut in phingphial hi zaw hi.Kum Nii Zawkciang Joseph Suakta1. Pharaoh kumpipa in mangman a, akhiaknakuama in a son thei ngawl ciang Zuhai-tawipain Joseph phawk a, Pharaoh tungah son hi(Gen 40:1-13).2. Pharaoh in Joseph a sam ciang, asam le amulmet, kibual, puan laih a, Pharaoh mai ah ding hi.Kumpipa in, ‘Mangkhia thei in hong za a,hongsam ii veang,’ a ci ciang, Joseph inkiniamkhiak in, ‘Kei hi thei bong,’ ahihang PT inPharaoh dei na hong hilh tu hi,’ ci hi (vs. 14-16).3. Pharaoh in a mangmat nam nii-te son hi. (vs. 17- 24)4. Joseph in, “Na mang nii ahihang akhiakna khatbek hi. Kum sali sung an kihau tu a, tua zawkciang kum sali sung kialtung tu hi. Kialtun nasialei ahiciang amasa anhau hun zong ki mangil tu hi.246TOPA Maiphanga Thongtaakpa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0265. Mang nam nii na mat se PT in kho sak, kip sakma ma ci na hi a, hong piang nanak tu hi pai zohi,” ci hi (vs. 25-32).6. Joseph in, “Mipil khat zongin, kum sali anhausung ngammite tung pan an a minpiang se-5-sua, se-1 vaipuakneite in khuapi sim ah kholsakleteh, kialtun ciangin Egypt ngam kipukthi ngawltu hi,” ci hi (vs. 33-36).7. Tase ciang Pharaoh in, “Hibang PT tha taw akidim midang ii mu zo tu ziam?” ci in JosephPrime Minister (PM) pia hi. Kumpi tokhum ahkeima a lianzaw ka hi bek tu a, kumpi inn na uktu hi,” ci hi (vs. 37-40).Joseph Egypt Ngambup Vaipuak La1. Pharaoh in a minthuna khutzungbu suut in Josephkhutme ah bul sak hi. Kumpi puanneal sil sak in,a ngawng ah khamkhi aw sak hi. Nambat 2leangto sak a, leangmai ah, “Lampial vo, bok inbia vo,” ci in au sak a, Egypt ngam ukna aana apia hi (vs.41-43).2. “Kei Pharaoh khi hi ahihang nang thu ngawl inEgypt ngambup kuama khuakhiin thei ngawl tuhi,” a ci hi. Egypt ngam-uk won-gyi-choke (PM)a sua lai in Joseph kum 30 pha hi (vs. 44-46).TOPA Maiphanga Thongtaakpa247


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0263. Pharaoh in Joseph ngam-uk-za a piak ban ahEgypt min thak pia a, Egypt zi Asenath taw teangsak hi. Asenath se On khua thiampipa Potipheratanu hi a, kumpite in zong thiampi tanute votenpui a, minphatna in apiak ahi hi.Lawki Ngam-uk, Lawki Zi-neih Joseph PTMangilh Ngawl1. Joseph in PT a makngil ngawl na a tate min aphuana pan kitel hi. A tapa lianzaw se, ‘Ka ngimnga-nangam ah ka haksatna theampo le ka painnkuan PT in hong mangilh sak hi,’ ci inManasseh (Heb. Forget) phuak hi. A tapa nozawse a thuap in thupha a saan na phua a, Ephraim(twice fruitful) ci hi.2. A tapate Manasseh le Ephraim PT biasak ahiman,ama (Joseph) suapuite taw kim in Jews minam12 sungah kisim hi.3. PT tungah a citak Joseph in a zi Asenath Lawkiupna pan anungta PT bia sak a, Moses zi Zipporahphun bang Asenath phun kiza ngawl hi(Exodus 4:25,26).4. Kialtun hun tangpi tangta an dei in a au uh ciangPharoah in, ‘Joseph kungah pai vun,’ ‘Joseph cibang papo ni vun,’ ci hi. Joseph in taangsaltehong in Egypt-te an a zuak hi (Gen 41:55,56).248TOPA Maiphanga Thongtaakpa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 026TOPA Jesus Lim Joseph1. Mawbaang ngawl pi, Joseph thuak bang TOPAJesus zong thuak hi.2. Ama zia le tong hoihna hangin Joseph thong denna kinei bang TOPA Jesus zong, ‘Mawnei bo ci le,’thinglamte tungah that vo,’ ci-in thupiak thua hi.3. Joseph in thongtaakte thinngim a mu ciang athinbot bang, tuiphumpa John ngawng kitan cianganungzuite in heneam thei TOPA Jesus na ko uhhi (Matthew 14:1-12).4. Heneam theite dongtawkte in tuu hi. Dongtawka om ciang nang hong kiko bale, “A lungdamtetaw na lungdam khawm vun, a kapte taw na kapkhawm vun,” ci thuhilhna ngaingon bul na hi thatu hi (Rom 12:15).5. TOPA Jesus in ‘mihonte a mu ciang hesuak huaisaa,’ cinate damsak in mihing 5000 a vak hi(Matthew 14:14-21).6. TOPA Jesus in, “Hesuak huai ka sa hi,” ci in‘cinate damsak in mihing 4000 vak’ hi (Matthew15:32; 15:29-39).7. Kialtun ciang Joseph in Egypt ah pukthi tu teanvak a, TOPA Jesus in anvak bek hi ngawl,‘Keima in nuntakna anlum ka hi hi,’ci hi(John 6:35,41,48).TOPA Maiphanga Thongtaakpa249


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0268. Joseph in zuakna le thongkhiakna a thuak ciang,hau-na le minthanna nga hi. Topa Jesus se silatesila seam in nungzuite peangsil sil sak a, kumpiteKumpi, topate TOPA suak hi (John 13 cf.Rev 17:14; 19:16).Thinkiamna se Nguallelna1. 1952 kum July khuasik ni khat, FlorenceChadwick in Catalina tuikul pan California tuipivaldong tui-op tu ki pan hi. Khuala pipi tui-optawntung, aminthang tui-op thiam khat ahihang,ol ngawl hi. Tuivot lei in mihing ‘tawmolh –numb’ sak hi. ‘Shark - nga-maan’ tam ma ma sihi. Mok in lia a, valbo ahizong, ama zui in acingngi nge Trainer pa ngunkuang ahizong a mu theibua hi.2. Nai 15-val tui op zo a, Florence nai a neak ‘shark’te Trainer pa in rifle taw kap vazek hi. Akiimapaam ah mok bek a mu Florence thinkiam in,‘ngunkuang tungah hong lato ka heu vun,’ a cilai in, a goal a thet na tu tai lang bek in sam lai hi.Interviewer tungah, ‘Goal ka thet lak na se,khuasik, khut le peang tawmolna, launa lethatatnate hi ngawl in ‘mok’ ahi hi,’ ci hi.3. Ii tup, ii sawm, ii ‘mungtup – goal’ hong thetpui tu Anungta Khut om nginge se a mu ngawltampi om hi. Joseph se mok sang asa zaw250TOPA Maiphanga Thongtaakpa


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 026mittang taw kimuthei ngawl haksatna-mok inmaikhak kale, upna thasua ngei ngawl in thumantinten tawntung a, PT in panpui, maipha pia a,ngualzo pa a suak hi.Thukhupna – Joseph Thuakna le NgualzawnaA thikkol ngawng-aw tangin - khamkhi,Thong puansiate tangin - kumpi puanneal,Achoke-khan tangin - kumpi leang,Thonginn tangin – kumpi-inn,Potiphar innteangpa ahi tangin - Potiphar topa,Thikkol nging valengte tangin‘Lampial vo! Bokin bia vo!’ ci kumpi-thupiak,Minphatna masia - kiniamkhiakna masa,Aana nga masia -taktaina le ngimthuakna ahi khuabakte* masaThin-uai-na le thuman na se – PT naseamte telsanna hi‘PT maipha-nga thongtaakpa Joseph ii thuaknatengualzawna taw a lai sak PT in nguallel na kisaknatengualzawna taw hong lai sak ta hen! Amen.* Khuabakte or Sii-sante=stepping stones;Kawlkam - Chi-koke.TOPA Maiphanga Thongtaakpa251


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 027“Hiteng theampo Kei HongLangdo vive hi.”“All these things are against me.”Thubulphu: “Ka tate huvau in kei nong khuangaisak zo uh hi: Joseph bo zo, Simeon bo zo a, Benjaminpaipui sawm lalai nu ziam? Hiteng theampo keihong langdo vive ahi hi” (Genesis 42:36 NKJV).“Hiteng theampo Kei Hong Langdo vive Hi”1. Jacob in Rachel taw ahin-atawi, a maipha piakbel Joseph thi a, khuangai in a om kawmpan -2. Kialtunga, antaw tu a tapate 10 Egypt ah pai sakkale, Simeon thongtaak law–3. Benjamin a tonpui ba le Egypt ngam-ukpa mai aute in mu thei ngawl tu ci –4. An man tu a ken teng le, amate ipsung tek ah, kimukik a, bang thusia in hong zui lalai tu ziam ci in a papan kipan a unau bup in patau uh hi (v.35).252Hiteng theampo Kei Hong Langdo vive hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0275. Hithu liteng sisan in Jacob in, “Joseph bozo, Simeon bo zo, Benjamin paipui sawm lalainu ziam, hiteng theampo kei hong langdo viveahi hi,” ci hi (v.36).Jacob in Egypt ah Atate Antaw Tu Sawl1. Canaan ah kialtung bul a, Abraham le Isaac te Egyptah tai uh hi. Jacob hun ciang Egypt ah zongkialtung a,tai thei tu hi ngawl hi (Gen 12:10;26:2).2. Banghang unau sawmbup antaw in pai ziam cile, innkuan/mizui in an kihawm zong hi thei, asum le anpuak a sut tu mi ngilote a om hangzong hi si hi.3. Benjamin a paipui ngawl se, a no leilai hang a hi buahi.Benjamin kum 20 cing zo hi.Joseph thi zoahiciang, Rachel ta Benjamin bek omlai a,Josephluangin a pa in it lei, dawm lei, ahiman hi zaw hi.Joseph Suapuite in Joseph Tel Ngawl1. Egypt ah a suapuite hong thet ciang Joseph intel a, a suapuite in Joseph tel ngawl hi. A kikhenzawk kum 20 pha zo a, hamsua zaw tu hi(Gen42:7,8).2. Joseph se Egypt kampau, Egypt puansilh, Egyptmisuak a, a mul zong met sitset hi.Semites minamAbraham suante ahile a mulhoai hi.Hiteng theampo Kei Hong Langdo vive hi253


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0273. Joseph se anhawmpa, tangsaal-cingpa hi ngawl,Egypt ah ngam uk governor/prime minister (PM)hi a suapuite in muangmaw ngawl hi.4. Ulian ahi bangma thuneipa bangin kampau a,kamphen taw thuson hi.5. Joseph ahi hunlam muanmawk thei tu hi vetngawl hi.6. ‘Joseph khi hi,’ a ci ciang lamdang sa ma ma laihi (Gen 45:3).Joseph in Asuapuite Man1. Joseph in ‘kamngam taw a suapuite a paupui se’,phula nuam ahi bua hi. Ahihang Benjamin akihelngawl ciang, ka naupa zong, keima thuak bangpo thuak zo ziam maw ka ute khutsa taw thi zoziam maw ci in tel nuam peu ma hi (Gen 42:7).2. “Thudawp - Spy nu hi” a ci se, nisuana mi Canaante in, Egypt ngam ‘bu-luu/sut-tolh’ nithiiahiciang Red Sea le Mediterranean Sea kilaklawGreat Wall bang ‘Wall of the Ruler’ ‘luphung –khua kulh’ vawt kisawm ngei hi (v.9).3. ‘Ngam theampo ah kialtung’ a, Egypt bek inan nei ahiciang ngal lauhuai takpi hi.Josephin thuneipa taw a kilawm bang kampau ahi hi(Gen 41:56,57).254Hiteng theampo Kei Hong Langdo vive hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0274. “Hi bua ung topa,” antaw tu hong pai khu, koteng se pa khat ii ta unau khu hi’ ci in Joseph thu,Benjamin thu sonsiat hi. Innkuan khat inngambup khat sim ngei ngawl tu ci in kipanghong ahi hi (vs. 10-13).5. “Kong ci sa bangin no se, ‘thudawp-spy’ nu hi.Na nauno bel nong then bua uh le, hilai mun panpuapial thei ngawl tu nu hi ci in thongkhum hi(vs. 14-17).6. ‘Khat pai in na naupa sam vun’ ci se, a suataknatu lampi khat bek ahi tazong, ahi thei ngawl thuahi hi (v.15).7. Lampi ngammuan om ngawl a, Benjamin sam inhong cia a ute khat taw Jacob in Benjamin tonsak ngawl het tu ahiciang thuak khop tu in khensatuh hi.8. Joseph in kum 3 thongtaak bangin, a ute ni-3 sungthongkhum hi. Tuikhuk sungah ni-3 koi man zonghi tha tu hi.Egypt Uk Mangpa Athin Kheal1. “PT ka kita hi. Sawm tangin, khat thongtaak inkua teng na an uh taw cia ta vun. Na naupa uhhong tonpui ta vun,” Joseph in ci hi. Benjaminhong thet ciang thongtaakpa suakta tu ahi hi(Gen42:18-20).Hiteng theampo Kei Hong Langdo vive hi255


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0272. Egypt ah pai kik bale, Jacob innkuan pukthi in,thongtaakpa Simeon ‘spy’ ci in ki that tu hi.3. “Joseph in hong thuum vadel a, ii awlmawk buahi.Tu in eima lutungah ii mawna hong tu hi,” ciin kikum uh a (v.21),4. “Tangvalpa bangma law heak vun kong ci ma nga,”ci in Reuben in mawsiat belap lai hi.A suapuitein, kamphen taw thuson ahiciang Joseph tel hunlamhe ngawl uh hi. Joseph a thin vei zo ngawlin, khandang khat ah tai in kapku hi (vs.22-24).5. Hong heak kik ciang a suapuite mai ah Simeonkolbul sak hi (v. 24).Banghang Simeon Thongtaak Se1. Simeon kol kibulh ciangin a suapuite in Josephamat azuak a phawk kik uh hi.2. Simeon khuangai huaisa in, Benjamin hong thenpal tuam tu hi ci in Joseph in ngaisun hi.3. A vekpi cia sak le, hong pai kik nawn ngawl inom thei a, Benjamin mu nuam si, a pa thu telnuam ma ma si hi.4. ‘Simeon se Levi taw kop in Shechemites tekhuazaangbup a mon ngam pa hi a, Josephvawtsiat tu, that tu zong a puiding pipa hi,’ ci inLTT thiamte in um hi (Genesis 34 cf. Gen 37:18-20).256Hiteng theampo Kei Hong Langdo vive hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 027Joseph Suapuite Canaan Cia1. Amate puak khop tek an, lam-an le ngan-an a hensak ban ah, misim ip sungah amate sum tek ahensak kik tu in Joseph in thupia hi (Gen 42:25-26).2. Khat pa in ngan anpia tu a ip ahon ciang a sum amu kik hi. Adangte in zong ta bang tek in a muuh hi. Amate thinkiam in patau uh a, PT in banghong law thong ziam? Bang tawk thong hi ziammaw a ci uh hi (vs. 27-29).3. Inn a thet ciang apa Jacob tungah a thuaknatheampo a ko uh hi (vs. 30-34).4. Antawkna tu sum teng a mu kik ciang Jacobkampau na se ii thulu ahi hi. (vs.35,36)5. Reuben in ki takkon sak in, “Benjamin kong thenkik ba ta leh, ka tapate nii thatlum in,” a ci hang‘pate zi khum Reuben’ Jacob in muang ngawlhi (Genesis 42:37 cf. Gen 35:22).6. ‘Khuapi khat mon in tualthat mikmeak Levi’ le‘ette tak ngawl, a tapate nii ngangawn PT thalupsak Judah’ khut sungah Benjamin ap ngam ngawlhi (Gen 34; Gen 38).7. Jacob in, “Ka tapa tonpui ngawl tu nu hi, Lampiah bang khat po tawk le, khuangai in ka puakkangtaw than nong tangsak tu uh hi,” ci hi (Gen 42:38).Hiteng theampo Kei Hong Langdo vive hi257


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 027“Hiteng <strong>The</strong>ampo Kei Hong Langdo Vive Hi’1. A ii bel Rachel in tasen, tamom Benjamin nusiaa, Jacob zikhuai zo hi. Rachel a phaw na,Joseph se a ii bel, a muanbel pa hi kasap, a ute inman in zuak hi. Thi a sak tu in a pa theam a,Joseph a thi takpi sa in Jacob ki heneam zo ngawlhi (Gen 37:31-35).2. Kialtun ciang, a tapa sawm antaw in pai sak kale,ngual ngam ngual lei ah Simeon luangta laleau,Benjamin pai le suakta tu ahi bek hi.3. A an man teng, a van sungah ki mu laleau a, bangtawk thong tu hi ziam ci in patau in om uh hi.4. “Ngallu kita ngallu tuak” ci bangin ii heak napoii mai hong bin va bek ciangin, Jacob bangma in,“Hiteng theampo kei hong langdo vive hi” ii cinop hun hong om thei hi. Apiang theampo a siavanuai vive ahi hun om hi.5. Ahihang, tabang Jacob in thuak laitak in, “Josephkimu kik zo, maipai tu a mavan tu hong ki panahi hun lam Jacob in a phawk tha bua hi.6. Khamtung nuntakna haksat lalawm man po in,Malaysia ma ci in, leiba thangba taw ii pai hi.Kim khat te in inn le lo ii nei sun teng ii zuak hi.258Hiteng theampo Kei Hong Langdo vive hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 027Work Permit taw zong ii pai zo bua hi. Hong kiman laleau a, UN te thuthiamna taw ngambeal tucard ii nga hi. Thongsung ii thet ciang man sahi’ng ngei ii ci hi. Ahihang PT in lam hong honsak tu ki pan ahi zawk hunlam ii phawk bua hi.7. Jacob in thinkiam ma ma in a piang theampo amalangpang in a mu laitak in ama atu hunphahunhoih hong nai zo ci in a phawk tha bua hi.8. “Aziing bel hun se zankim hun ahi bua hi khuavakmahiat hi,” kici hi. Ei a tu khuaziin bel hun ahile, khuavak tu hong nai zo hi. Halelujah!9. Ii tan tek tu TOPA in thupha hong pia tahen!Amen.Hiteng theampo Kei Hong Langdo vive hi259


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 028“Egypt Kumpi-inn ah Upat-ngaLeangna”“<strong>The</strong> Guest of Honor at EgyptianPalace”Thubulphu: “Benjamin se adangte sangin a zaanga tam zaw in kipia hi,” (Genesis 43:34).Antaw tu Pai kik Ta Vun!1. Anneak tu a bo ciang, Jacob in a tate ‘antaw tusawl kale’ ‘Benjamin pai tu se a sua sak thei vetngawl’ sa hi. ‘Reuben se ta lianbel hi a, a tapatenii nuntakna khaam liang in Benjamin tonpui tungen’ kale, a pa ii ‘maipha mu, muantaak pa hingawl’ hi (Genesis 43:1-2; 42:38; 42:37; 35:22).2. Simeon le thongtaak a, om hial le zong ‘Simeonle Levi se Jacob in muang ngawl’ tu hi. Jacob tali-na Judah se a unau taangin ‘thusungpa -spokesman’ hi a, ‘Benjamin ka tonpui bale, paivanglakna om bo’ ci hi (Gen 34; 43:3-5).260Egypt Kumpi-inn ah Upat-nga Leangna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0283. Jacob in, “Hi za ta thinngim hong pia tu in,Benjamin a om hun lam banghang son thong nuziam maw?” ci vadel bek hi (Gen 43:6).4. Judah se Joseph zuak tu a ‘vaihawm phit pa’ hi a,‘a tapate nii pha ngawl a, PT in thaa sak’pa, amonu ‘Tamar zong numei pha ngawl sa in ta neipui pa’ hi. Ahihang Judah piangthak a, ‘Josephmai ah kamthiam taw thusungpa’ se ama ma hi.Judah ii ‘amakhan-guarantee’ piakna le nial theingawl, pial thei ngawl thuson thiam na hang inBenjamin pai tu Jacob thukim hi (Gen 37:26,27;38:7-10; 38:12-26; 44:18-34; 43:8-14).5. Tabang ahi ta le, “Khuangaih ka thuak ta le zong,a thuak hi ka heu tong maw!” ci in, letsongpuak tu Jacob in vaihawm sak hi (Gen 43:11-14).6. “Vaanglianbel PT in tase pa no tungah hesuaknahong nei sak ta hen a, Simeon le Benjamin tawzong hong cia sak ta hiau!” ci in vaiding sak hi(Gen 43:15).Jacob ii Letsong tu A Puaksakte1. “Khuaitui tawm” ci se, ulian biakna tu a pia-te atu bangma a man nei ngawl bangma in, Egyptngam ah khuaitui tam ma ma a, ulian biaknaletsong ahi bua hi. ‘Bee Honey’ sangin ‘GrapeHoney’ hi tu in ki um zaw hi. Greek kam taw‘hepsema’ Mangkam taw ‘the boiled matter’ a ciEgypt Kumpi-inn ah Upat-nga Leangna261


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 028sia se, sapit tui huankang hi a, a lang ahi ba lethum khen khen khat dong bang a kiam dong inkihuan hi a, Palestine ngam Hebron pan in Egyptte in tudong ma import lai uh hi (v.11).2. ‘Pistacia vera’ ci se LTT sungah khat vei bekkimu a, thau nei thingnga lim nam khat hi a,nisuana ngam a thupi a kisa thingnga khat ahi hi.3. ‘Almond’ nga se Syria le Palestine pan piang a,Egypt ngam ah om ngawl hi. Tu hun ciangchocolate sung khawng ah a kihel ma ma thingngaahi hi.4. Hi bang a letsong kipuak se, kumpi khat le khatzong ki puak a, ii zataakna lakna, lungdamko naahizong in a kul ma ma khat hi. Mihing kim khatte in sumnguk pia ci in ngaisun uh a, sumngukpiakna ahi bua hi. Kawl uliante inn ah a haw-tein khuttoai khat a nei ciangin, a zite ma ma nathiam pai a, kua in hong puak ci tu khi ziam cipai a, a paite a maivang tuam pai hi.Benjamin le Asuapuite Joseph in Anvaak1. Joseph in Benjamin a mu ciang a sungcingpatungah, “Hi unaute ka inn ah na cia pui in, sa nango aw, amate taw sun an ne khawm tu khi!” cihi.Ngan ngaw tu se, Egypt sumhaute in leangnathupi a vak ciang khui le ngumpai ngawngsaungo a, tam ma ma taw kinging hi (Gen 43:16;1BC 456).Egypt Kumpi-inn ah Upat-nga Leangna262


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0282. Unaute patau ma ma uh a, Joseph kongbiang a suapo ciang, sungcingpa tungah a sumvai ma son paivasuat uh ahihang, sungcingpa in, ‘lau heak vaw, nosum kei nga khi zam e,’ ci hi. Na PT uh na noma ipsungah sum hong hen sak hi vak ci ziau hi. A pataungawl na tu in, leangna do ngeina peangsil tui pia a,ngan an zong a piak bek dom ngawl, Simeon zongpusua lai hi (vs.18-24).3. Asuapuite zuak in Joseph sal suak hi. PT inamate thuk in sal a suathaak tu se lau ma ma uhhi (7BC 1098).4. Joseph hong thet tu a letsong uh taw kinging sain om uh a, Joseph hong thet ciang a mai neak in,a letsong uh taw lei ah bok suk in bia uh hi(vs.25-26).5. Joseph in na pa uh a nungta lai nam, a dam lainam, ci in dong a, Benjamin se, “Nong son uh nanau nobel sia ziam? ci in dong a, “PT in honghesuak ta hen, ka ta!” ci hi (vs. 27–29).6. A naupa a mu ciang Joseph ne-no leilam ahicianga ka na tu zong in innkhan sungah kap hi. Amaiphiat zawk ciang hong pusuak a, “an hongpia ta vo,” ci hi. Egypt te in minam dangte tawan ne khawm ngawl ahiciang, Joseph a tuam into a, a unau teng se, a haambel pan a moibel akizom in a ki to sak se, lamdang sa in khat lekhat ki en uh hi (vs. 30-33).Egypt Kumpi-inn ah Upat-nga Leangna263


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 028Benjamin Mee Azaa Nga Tamzaw1. Joseph in puantual a nga ciang, pa Jacob intaciilza pia nuam ci in a suapuite in eang a,ngaimaw uh hi (Gen 37:3,4).2. Benjamin phat vawt a, a suapuite sang azaa ngatamzaw mee pia in phat vawt se hi (Gen 43:34).3. Benjamin le Joseph se Rachel tapate hi a, nukibang ngawl a suapuite in Benjamin zong ahuatsa, a eang ziam ci in tel nuam in ze-et ahi hi.Upat-nga Leangnate Biakdan1. Saul pa sumhau Kish ii laate pawl khat vakthapa, a naseamte khat taw Saul in zong hi(1Samuel 9:3).2. A mu zawk ngawl ciang, Saul in, “Cia ka heutawng, ka pa in, laa atu thinngim ngawl in ei hongthintoi laleau tu zei,” ci hi (v.5).3. Naseampa in, “Hi khua ah a mukhol theipa – seer’khat om hi, ta se pa dong phot tawng!” a ci hi(vs. 6-14).4. Tua a mukhol thei pa se, Samuel kamsangpa ahihi.Saul pai tu se Samuel tungah PT in hilh kholzo hi (v.15).264Egypt Kumpi-inn ah Upat-nga Leangna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0285. Samuel in, “A mukhol theipa-seer’ se keima khihi. Ka mai ah na pai vun, zingciang na heak nopteng kong son tu hi. No nii taw tuni anne khawmtu khi hi,” ci hi (v.19).6. Saul tungah, “Nithum lai a bo laate a hi le, ki muzo hi. Israel te lungngul ma ma pa se, nang nihi,” Samuel in ci hi (v.20).7. Mihing 30 bang to khopna sabuai lu ah Saul tosak in, Samuel in anhuan pa tungah, ‘Koituamin kong ci sia hong la taw!’ci hi (v.23).8. Anhuan pa in saphei baak khat hong la a, Samuelin, “Hi sia se, nang a tu a kikhealsia hi ne in,”Saul tungah a ci hi (vs.24).9. Saul se, ‘Guest of Honor – upat-nga leangna’ ahibangma Benjamin se Egypt Premier (won-gyichoke)pa anneak poai ah Guest of Honor ahi hi.10. Joseph in amate kam tel ngawl sa in a uk bangtek po pau ahiciang Joseph in amate thinsungomzia a tel seseam hi.Ki-een-na – Envy and Jealousy1. Greek kimaina thiam ma ma khat se a khuapuitein upat piakna in khansuang/milimpui – statute’khat vawt sak uh hi. Ta sia pa a lel kimainaEgypt Kumpi-inn ah Upat-nga Leangna 265


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 028thiampa in eang ma ma a, khuazing sungah tuamilimpui suksiat sawm in a hanciam hang haksama ma hi.A tha nei za taw a khak bel a hanciamciang, a milim puuk a, ama del lum hi.‘Thallamcilsiat eima tungtu’ ci bangin, ngual eangte amatevo ngim nga hi.2. En-na hangin Joseph zuak thuak in sal suak hi.Ahihang a eang a suapuite in maizum thalaw uh hi.3. Ta se bang ma, ii TOPA Jesus zong ennahangin Lawki kumpite ki-ap ahi se, Pilatemangpa in tel sitset a,‘Phalak bu Barabbas leChrist kua hong suatak zaw tu khi ziam?,’ ciin dong se hi. Mi ngilo pa teal zaw in mawneingawl ii TOPA se, “Thinglamte tungah that in,”ci in au ka za zen uh hi (Matthew 27:17-24Mark 15:9-15).4. Joseph en na hangin – kitha sawm, sal in ki zuakkale, a suapuite in Benjamin eang nawn ngawlahiciang, Joseph a lungkim hi. Eite zong ii u iinau ii eang tha ngei le Joseph suapuite bangmain TOPA in hong kheal ta hen!5. Topa in ii tan tek tu thupha hong pia tek ta hen!Amen.266Egypt Kumpi-inn ah Upat-nga Leangna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 029“Benjamin atu Judah inLuangkhaam”“Judah Guarantees for Benjamin”Thubulphu: “Ka naupa kihel ngawl in ka pa kungahkei bangbang cia thei thong tu khi ziam? Topa awng,ama ka suapuite taw cia sak in a, ka naupa taanginkeima na sila in kong om tu hi” (Genesis 44:34,33).Canada Visa Atu Kalawmpa in Luang HongKhaam1. Islam te in Mecca khat vei a pai tu se thupi a sakma ma bang phial in Mithiangthote Kikhoppi ahkhat vei kihel tu se ka thinbot ma ma a, Y2K laiin, Toronto, Canada ah 57 th General ConferenceSession of Seventh-day Adventists ka tu in hongkiteal hi. US ah 1995 ASI kikhop siim ZomiAdventist honkhat hong cia ngawl paulap inZomi dang niite le ka zii dan hong tat mikmeakin US visa hong danh thong hial hi.Benjamin atu Judah in Luangkhaam267


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0292. Canada Visa se Bangkok ah lak tu hi a, US visanga ngawl te zong BKK ka zuan uh hi. Consulatenu in ka zii tungah thuthiam tak in Thursday nivisa hong la ta vun hong ci zo ka sap, a zingcianga pai ka lawmte khat kampau na tungnung tha hi.Hong cia ciang, ‘Kei le nga bong, No le nga tuanbuan ci uh te,’ hong ci va seet thong hial ciang,‘Ka thong po awng,’ ka thinsung pan ci in, a kamzo ngawl het in Vegas Travel te zum ah phone/fax zangh tu in khuazan pi ma ka tai lai hi.3. ADRA Canada director Oliver Lofton-Broke tephone le fax taw ka kuailaw a, ‘thungetna hongza TOPA’ thuthiamna le, ka lawmpa guaranteehong piakna taw ka zi le a lawmte nii se ko nungnipi khat zawk ciang BKK pan hong ding uh a,Canada ah ni 8 sung kikhop hong lap lai uh hi(Ps. 65:2).4. Ka lawmpa in, “GC Session man zawk 9 July2000 ni in Toronto Pearson International Airportpan a nupa in a pusua kik na tu keima luangkhaam- guarantee khi hi,” ci hi. Ka zii Canada hongthet ciang ko sang zong ka lawmte nupa lungdamzaw lai a, a nupa in khuangei ta po ma hongpumkoai top uh hi.268Benjamin atu Judah in Luangkhaam


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0295. Benjamin a tonpui thei na tu apa Jacob tungahizong, Benjamin suakta sak in, Benjamintangin ama sila a sua na tu Egypt PM Josephtungah ahizong, Judah ii a ‘luangkhaap –guarantee’ ngam na thu ii kikum tu hi.Joseph ii Asuapuite a Ze-et Khakbel1. Benjamin mat thuak in, adang teng apa Jacobmaipha mu ta bale, apa satham taw thi kale acia thei tu hi zo ta hi. Tua hi le, Rachel tate niia bo suak tu a, a pa satham taw thi takpi tu hi(Gen 44:30,31).2. Benjamin ahi le, nu ki bang a upa Joseph tawom in, ulian zong suak lel tu hi. A suapuitethinsung puak zia a tel na tu Joseph ii a ze-etnakhak bel ahi hi.A Bo Joseph Ngun Hai1. ‘Bilnei ngawl hai –goblet’ hi a, tuineak haithatong hi ngawl in, hai manpha hi.2. Ngu pia in a suam nuam om le, tua hai in phawksak pa pai thei ci hi.3. Phuisam/aisan thei na hai hi a, hai sung a om tuien po le, mailam thu son khol thei pa pai kici hi(1BC459).Benjamin atu Judah in Luangkhaam269


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0294. Hai sungah tui a suun-suk in, kham, ngun ahibale suangmanpha khat khia suk le, a tui ii ‘meal– color’ taw aisan thei kici hi.5. Joseph in leitung mite bangin tua hai zang takpiin aisan ahi bua hi. Ahihang, a suapuite ngaisutnatel papaih a, kivawt tatawm le theam taw kingangawl hi ci in Joseph in a suapuite tel sak nuamhi (Gen 43:33).6. Joseph se aisan thei theam po sangin thiam zawhi (Gen 41:8 cf. Ex 8:19).7. ‘Kei bang mipilte in he ngawl tu hong sa nu ziammaw?’ci hi (Gen 44:15).Thidan Thuak Hen1. A pai maksak lai a antawk sum teng kiheang kikzong phawk ngawl ka sap, “Hai a ki mu na na pathi ta hen! Ko dangteng na sila kong suak tu uhhi,” ci in thukhen in kampal lei ma ma tha thonguh hi. Khat va vei ii tak ii zui zawk ngawl tukamciam ii manlang tha thei a, kidop huai mama hi.2. Jephthah in, “Ammonites te nong zo sak le,ngalzo in ka cia ciang, ka baangkua pan pusuakin hong muak masa bel po taw meihal biaknakong pia tu ci tha a, a muak phit se, khat bek anei sun a tanu ahi hi (Judges 11:30,31,34,39).270 Benjamin atu Judah in Luangkhaam


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0293. Joseph sungcing pa in, “Na ci uh bang hi ta hen!”Ahihang hai ngupa se ka sila suak tu a, adangtengmawpeng tu nu hi,” ci khol pai hi (Gen 44:10).Judah in Maw Bua Ung Ci Ngawl Het1. Ahaam bel pan pan in a ban in hai bo ki zong a, amoibel Benjamin ip sungah tua hai a ki mu ciangJoseph thi ci in a pa Jacob in ‘a puan a balkeak’bangin, Joseph suapuite in a puan uh a ‘balkeak’uh a, a van uh tek ki suan in khuapi sang a ‘zuankik va-ngut’ uh hi (Gen 37:34; 44:12, 13).2. Egypt ah a-nii-vei-na antaw in a pai na‘lampui ahi Judah’ ma lampui in Joseph innzuan uh a, Joseph inn a thet uh ciang, lei ahbok suk in, a khut uh laam to sa in Josephthuum uh hi (Gen 43:8, vs.14-17).3. Judah in Christian ki niamkhiakna taw mawnaki panghong ngawl het in, maw nei bangin athuum se, sungcing pa le Egypt dangte in a mawngawl hun lam he sitset ahi ciang lamdang sa mama tu hi.Benjamin atu Judah in Luangkhaam271


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 029Benjamin Kihelngawl, Suakthei Ngawl1. Judah in maw-na ki panghong se ngawl in,Benjamin suataak thei tu bek thinbot a,Benjamin tang in ama sila a sua tu bek bulphuin pakaai hi.‘Ka naupa kihel ngawl in ka pakungah kei bangbang cia thei thong tu khiziam? Topa awng, ama ka suapuite taw cia sakin a, ka naupa taangin keima na sila in kongom tu hi,” ci hi (Genesis 44:34.33).2. Joseph munah Benjamin suataak thei na tu Judahpakaaina kamthiam zakte se Hebrew ‘Lai –literature’ sungah a minthang ‘kamthiamna –eloquence’ in leitung tangthu sungah ki ciamte hi.Pharaoh Kumpipa Bang Na Hi Hi1. Judah in, “ Topa, Pharaoh bangma na hi hi.Ahihang hi hithiat in thu hong son sak tan,” a cise, Hebrew te ngeina a thukai thiam dan ahi hi(Gen 44:18).2. Benjamin suakta sak in, Judah in ama le amasila sua tu ngen in ama luang a khap tak ciang,Joseph in a heak nop he zo ta hi.3. A suapuite thin kikheal zo hi ci in mu hi.272Benjamin atu Judah in Luangkhaam


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 029Maw Ngawlpi Mawpu Ngam1. Maw ngawl pi pi, mawput ngam tu se a haksabel hi ka le, Judah in mawna a ki pang-hon sangin a naupa Benjamin tangin a thuak tu bek ngenzaw hi.2. Ih TOPA Jesus zong maw ngawl pi pi mawneitetaw kisim khawm lai hi.3. Christian u le naute khat ahi bale na minam, nalawm na ngual khat phat tuam na tu in,luangkhaam za dong in ‘a-ma-khan – guarantee’ii pia ngam na tu ziam?4. Tabang za in Judah in lampui ngam ahi bangma,Jews/Israel kumpi nam hong suak hi. Minam/pawlpi/bangkua papi ka hi ci va pul nuam ka sap,suplaw, natlaw ci te pial vaziau in, eima le eimabek ki luzuu vazial pa pai ii hi tha ba naam?5. Lutang ii hi a, lampui khat ii hi le, zu le sa zong iilup ngam, ii ban ngam kul hi. Ii suplaw, iibaailaw, ii natlaw, ii thi law ngam kul hi.6. TOPA in ii tan tek tu thupha hong pia ta hen!Amen.Benjamin atu Judah in Luangkhaam273


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 030“Leangte A Mu ciang Jacobin Um”“Jacob Believes When He Sawthe Carts”Thubulphu: “Jacob in lamdang sa in um zo ngawlhi. Ahizong Joseph ii kam vaithak teng a kison ciangle …… leangte a mu ciang …… ‘Ka tapa Josephnungta tatak lai thong ziam! Pha zo ei! Ka thi ma inpai in va kimu tong,’ ci hi” (Genesis 45:28).A Suapuite tungah Joseph KipualaakJoseph Reveals Himself1. Judah in kamthiamna taw Benjamin suataaknatu a pakaai ciang Joseph a neno a, iip zo nawnngawl hi (Gen 44:16-43).2. A kipualaak laitak a suapuite bek taw om nuamahikom, a naseamte theampo tai sak siat masa hi(Gen 45:1).Leangte A Mu ciang Jacob in Um274


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0303. Joseph a nging in nasia tak kap ahiciang Egyptte in za a, Pharaoh innkuante in zong za hi.Pharaoh inn taw ki nai ahikom za ahi tuan batuhi. Pharaoh nuai ah a lian bel pa a ka thong ciangPharaoh kiko a hi zaw tu hi (v.2).‘Keima in Joseph ka hi hi – I am Joseph’1. “Joseph khi!” ci a Joseph kipualaak na se, ki sasonki hi-hilh tawm sang in eima thu in ngaisuntek zaw leang kitel zaw tu ka um hi (v.3).2. Egypt ngam topa Zaphnath-paaneah, ‘a zataakhuai ma ma topa (august lord), kamphen bektaw thuson pa,’Egypt kumpi puansilh taw kizeamkim lai – ‘amate kam – Hebrews’ taw, “Na bosuasa, na suapuipa Joseph khi ve,” a ci tak cianglamdang sak na le lau na taw ki tongkim tu hi(Gen 42:23).3. “Na sa son uh na pa huai uh” hi nawn ngawl in,“Ka pa nungta lai ziam?” ci in a pa thinbot indong hi (Gen 43:27; Gen 45:3).A Suapuite Joseph in Heneam1. A suapuite patau ma ma in a kam zo thei ngawlahi ciang, “Hong neak ta vo,” “Nong zuak uh nasuapui pa Joseph khi zei!” ci hi (Gen 45:4).Leangte A Mu ciang Jacob in Um275


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0302. Jacob innkuan Egypt ah hong peam tu se, Pharaohle uliante lungkim tek a, Joseph thuthiamna se ainnkuanpuite sam sak na taw Pharaoh in lungdamko hi.3. Pu Jacob le patangte to na tu leangte, Pharaohthukimna taw Joseph in pia hi (vs. 19-22).4. Joseph ‘liat – maan’ hun se, ‘Hyksos’ kumpitemaan laitak hi a, Hyksos te hun ciang bek ma inNile ngun zangkuam ah mui nii nei siphu leangki zangh a, ngalsimna leang ahihang vanpuaknain zong ki zangh hi.5. Joseph in na nganno le na neisa theampo taw hongpai ta vun ci ahihang, Pharaoh in, ‘Na vanfurniture’ te awlmaw heak vun, Egypt hau na noa, ahi tu hi,’ci in Joseph sang Pharaoh thuthiamzaw kan lai hi (Gen 45:10, 20).A Suapuite a tu Joseph Vaihawm in Kam Vaitha1. Pharaoh thupiak bangin leang le lam-an bek hingawl a, Joseph in puansil thak zong pia lai hi(v. 22).2. A suapui dangte puan thak pia ci in ki son a, kopbang za pia ci in ki son ngawl hang kop khat teksang a tam zaw pia hamtang tu hi. Benjamin se aute sang kop nga a tam zaw pia hi (v. 22).Leangte A Mu ciang Jacob in Um276


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0303. Ta bang puansilh a piak se, Egypt ngam hongthet ciang ngual sungah Hebrew mi te ngual tawki lamdangin zawn sak sim mawk a thuak ngawlna tu Joseph in a suapuite khual in na zeam kholhi.4. Joseph in Benjamin dangka shekhel 300 a piakse, Ks. 870,500 ($87.50) bang man tu hi (v. 22cf. Gen 20:16; 1BC 464).5. “Lampi ah ki hau heak vun,” ci in Joseph inkam vaitha hi. Reuben in ka thu hong mangleuteh tu bang hi ngawl tu ci in mawsiat ngei zoa, Joseph in a u te kam kinial in a kihau tu patauhi (Gen 42:22).Jacob A Um Sak Leangte1. Jacob theam thuak a, Joseph thizo sa in, kumtampi satham vei sa Jacob in Joseph kam vaithaka up tu a ol pak nawn bua hi. Ahihang, siphuleangte a mu ciang a thin ngim tak ngim na tengveng in tha nga kik hi. (v.27)2. Jacob up ngawl thei tu hi peu ma ngawl hi. Amato na tu le patangte to na tu siphu leangte ban-ah,Egypt ngam pan a piang anlim na no a pua lapuisawm le latal sawm zong hong theng limlum laihi. (v.23)Leangte A Mu ciang Jacob in Um277


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 030Ei Christian te Leangte1. Ei Christian te ‘leang’ se bang teng a hi tu ziam?Leitung mi ii hi bangma ‘Kong it hi,’ ii ci cisangin, piak zawk khet zawk ma nei leang, ‘Hongit ma ma ve,’ hong kici pai tu hi. ‘Ciim kioukuou a, zawn se nuam bo,’ ii ci thei hi. Ahi tazong, man tam ta ba le, eima neak tu kimlai iikitutna ahizong, puansil ngallang khat po ii kivawk na taw ahizong ii itna kilak hamtang tukilawm hi.2. Visa ol na mun khawng ah a om te in, “Pa awng,nu awng, ko kung khat vei hong haw ka ven,”kamthiam taw ii ci ci sangin, vanleang letmatthak pai le, haw sak nuam tak pi ci na hi a, ii nu iipa a tu “Joseph leangte” ma ahi pai tu hi.3. Korea Ngal zawk ciang Korea te zawng ma maa, eima Khamtung mite, tangmal neak bang main haksat ma ma laitak, Christian ngam te in‘Relief – Donghu’ anneak le puansilh pan ki pannasia tak in hu hi.4. Tase ciangin Korea ah Christian hong pung mama a, tu ciangin, Korea te se ngual hu te suak zota hi.278Leangte A Mu ciang Jacob in Um


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0305. “Ki-itna om ngawl in na piakhia thei hi. Ahihangpiakhia ngawl in ki-it-na na lak thei bua hi. PTin khat bek a nei sun hong piak na taw leitungmite a itna hong lak hi. Nuntakna piakna sangin alianzaw ki-it-na a om nawn bua hi (John 3:16;15:13).6. Thomas in Topa Jesus mapawn te a mu ciang,“Ka Topa le ka Pathian” na ci thei pheang hi (John20:28).7. “Kam bek taw ki it ba tawng!” (1 John 3:18)“Pha Zo Ei! – Ka Thi Ma Pai in Joseph taw VaKimu Tong!”1. Leangte a mu ciang Jacob in, “Pha zo ei,” ka thima Joseph mu tong!” ci hi.2. Kim khat te hi le, ‘Huai zo khi zam ei!’ ci tu hi.Ahihang Kum 130 pha sa Jacob in thakhat thuin, “Ka thi ma Joseph mu tong!” ci zaw hi.3. A tapa Absalom tualngal hangin David a tai lai,Mahanaim ah, sumhau pu-huai Barzillai in navakthong top hi. David Jerusalem a zot kik tuciang Barzillai tungah, ‘Hong zui tan, kong vaktu hi,’ a ci hang, “Kei kum 80 pha zo, anlimtuilim zong tel nawn meal bong, lasa thiam te laLeangte A Mu ciang Jacob in Um279


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 030sak zong za thei meal nawn bong ngei, ka tapaKimham na zui sak nuam le zui sak o, kei kahi le, ka pu ka pa than ah na ki vui ka tong.’ci vangeu a, David in Kimham tonpui hi(2 Samuel 19:31-38).4. PT thu ii zui na ah kal khat suan thua na tu a omciang kim khat te in, “Kei po huai a thi tu hi zokhi zei!,” ci in kalsuan thua tu ngaisun ngawl hi.Ahihang Israel ahi le, “Ka thi ma Joseph mu laitu khi zei!,” ci in Egypt ngam zuan lai hi. TOPAin ‘Israel = Prince’ ci in minthak a piak se piaktaak ma ma ngualzo, khanzo takpi pa ahi hi.5. Zotungte mang Tlia a kici nupi kum 112 pha khatAdventist suak a, ka thi-ma ngupna ka nga kalungdam ci hi.6. Ta bang a khensat ngam Israel se kum tampisatham vei, khuangai tui ngai a thuakna theampoJoseph a mu ciang PT siatbatna PT thupha sangkik hi.7. Na khansungah tua-sia, dongtawk in satham veina kisa ziam? Israel a siatbat TOPA in nang zonghong siatbat tu hi. Halelujah!8. TOPA in ii san tek tu thupha hong pia ta hen!Amen.280Leangte A Mu ciang Jacob in Um


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 031“Egypt ah Na Pai tu LauHeak In”“Fear not to Go down into Egypt”Thubulphu: “Keima in Pathian, na pa ii Pathianka hi hi,”……”Egypt ah na pai tu sia lau heak in; nasuan na paalte tua lai ah minam lian khat in ka siamtu hi. Nangma taw Egypt ngam ah ka pai tu a, nasuan na paalte hi leitangh ah kong ciapui kik tu hi”(Genesis 46:3-4).Beer-sheba ah Jacob Pai1. Abraham, Isaac innkuante lusialna mun ahi,Jacob ii kum tampi a ten na Hebron pan Jacobvaidin kipan hi (Gen 35:27; 37:14).2. Egypt ngam a zuat lam in Canaan leitawngamngi khua Beer-sheba ah taam hi. Beer-shebaah ‘Abraham le Isaac’ te ii Jehovah PT biaknataute zong Jacob in mu thei lai a, tua munah amazong PT a bia hi (Gen 21:33; 26:25; 46:1).Egypt ah Na Pai tu Lau Heak In281


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0313. Tua biakna se, Joseph hangin lungdamkobiakpiakna le Abraham tungah a kihilhkholsa kum 430 sung sila suak in vawtsiat thuak tu vai patauna hang in Jacob in PTko ahi hi (Gen 15:13).PT in Israel Paupui1. Jacob tungah zan a mang in kilangh bul ahihangtutung ciang PT in ‘vision’ mu sak hi (Gen 28:12;31:11; 32:30 cf.46:1,2).2. PT in, min thak a piak sa “Israel, Israel,” ci insam ngawl a, “Jacob, Jacob,” ci in sam se hi.Banghangziam ci le, PT in Jacob ii a pianthakma a thaneamnate phawk sak kik nuam hi(Gen 46:2).3. A min Jacob ma ma se, ‘khuatuul len – todeceive – ngualtheam pa’ ‘he who supplants –ngual za-suan-pa’ hi pai ma lam hi. A ‘pa Isaackhat vei theam’ a, a suapuipa ‘Esau nii veitheam’ hi (Gen 27:18-29; 25:29-34; 27:35,36).4. Kawlte ii ‘wut-le’ a ci bangin, pa theampa, suapuitheampa a tate theam thuak in kum 22 tawntungJoseph a thi sa in satham vei top hi.282Egypt ah Na Pai tu Lau Heak In


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 031“Lau Heak In!”1. Kum tampi a bosua sa Joseph mu kik nuam mama hi bale, Egypt ngam a zot tu se nakna ma maa, a khial thak tu Jacob patau hi.2. Banghangziam ci leh, ‘Abraham Egypt tai hanginbuaina tam ma ma ngei zo hi’ ‘Isaac hun kialtunciang PT in Egypt ah pai sak ngawl hi.’ Egyptngam zot tu PT thukim le thukim ngawl he nuamin biakpiakna pia a PT in, ‘Egypt na pai suk tulau heak in,’ ci hi (Gen 12:14-20; 26:1,2; 46:3).3. Padan-aram a tai lai zong PT in, “Kong ompui tu hi,” ci kamciam pia in a thukimna lakhi (Gen28:12-15).4. Jacob suan le paalte thupha piak tu kamciam sekip lai a, Egypt tai na se, ‘Kamciamna Ngam -Promised Land’ nusiat bit na tu ahi bua hi.Pathian Kamciam1. “Na suan na paalte Egypt ah minam lian khatin ka siam tu hi,”(Gen 46:3).2. “Nangma taw Egypt ngam ah ka pai tu a” (v.4),Egypt ah Na Pai tu Lau Heak In283


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0313. “Na suan na paalte hi leitangh ah kong ciapuikik tu hi,” (v.4).4. “Na thi ciang Joseph sia nangma taw om tu hi,”(v.4).5. Nupi pasalte in a thi ciangin a tate om pui tuthangai bel hi. Innlua pa ii om pui tu se thangaisaseam a, Jacob in Joseph than-tanh sak tu PTkamciam a nga ciang a thinnuam tu hi.6. LTT sangka ka pai tu ciang, ka nu in, “Thinakhat ka nei tha le, huangsung mun khat ah ka naphum sak tu a, nong cia thei pa po ciang, nangmathan hong tang sak pheang tu ni hi,” ci-in hongvaitha vangeu hi. Ahihang, a thi ciang, ama ukbangma in keima than ka tang sak thei a, lungkimtu ka um hi.Kong Ciapui Kik tu HiI will Bring <strong>The</strong>e up Again1. Jacob a thi ciang ama dei na bangin Hebron ahom Cave of Machpelah than ah Joseph le asuapuite in a vui hi (Gen 50:1-14).2. PT in, ‘Kong ciapui kik tu hi,’ ci kamciam se,Jacob luanghawm Canaan thet taw tangtung hingawl a, tua zawk kum 215 Israelte pusua ciangtangtung takpi pheang hi.284Egypt ah Na Pai tu Lau Heak In


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0313. Israel te kum 430 vawtsiat thuak sila a sua na se,Abraham in Haran a nusiat pan Jacob ii Egypt azot dong kum 215, ta se pan Exodus dong kum215 hi a, Egypt ngam ah Israel te kum 430 sungvawtsiat thuak hi ngawl hi. Kum 215 sung zongvawt siat thuak hi ngawl lai hi.Jacob Innkuan Mihing 701. Jacob tapate 11 le pasal nei ngawl tanu khat - 122. Reuben tapate 43. Simeon tapate 64. Levi tapate 35. Judah tapate 3 le tupate 2 56. Issachar tapate 47. Zebulun tapate 38. Gad tapate 79. Asher tapate 4, tanu 1 le tupa 2 710. Dan tapa 1Egypt ah Na Pai tu Lau Heak In285


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 03111. Naphtali tapate 412.Benjamin tapate 1013. Jacob, Joseph le a tapate 2 414. A vekpi a ki ngawm mihing(Gen46:8-26) 70Note: Egypt theng Jacob innkuan mihing 70(Gen 46:20,27) ci in Moses in ciamte a,Stephen in 75 (Acts 7:14) a ci se,Joseph tuute taw kisim a hi tu hi. (1BC 470)Jacob in Judah Kamtai Sak1. Egypt ngam a-nii-vei-na antaw a pai lai Judahlampui tu vaipuak ki ap zo hi.2. Egypt a thet tu ciang Joseph kungah, “Hong thengkhu hi,” ci in kamtai tu Jacob in Judah pai sakkhol in vaipuak ap laleau hi (Gen 46:28).3. Goshen a zot dan tu ahizong Joseph thu a dok tutam ma kul hi (Gen 45:10).286Egypt ah Na Pai tu Lau Heak In


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0314. Judah se Jacob in innluaza piak sawm hi.Banghang ziam ci le, Benjamin se ‘keivom’ hi a,Judah se ‘humpi’ ahi hi (Gen 49:9,27).5. Judah in huzaap hoih le lampui thiamna‘qualification’ nei ci in Jacob in vaipuak ap ahi hi.Banghang Joseph in Goshen Teal1. Nile ngun nisuana sang ‘delta’ ngam hi a, ngannokhoai na le lothaw na tu hawih mun ahi hi.2. Bang na seam nu ziam Pharaoh in hong ci le,‘tuucing ci vun’ ci in Goshen a nga thei na tuJoseph in hilhkhol hi’. Joseph bang ma in asuapuite kizangh thei tu hi ci in Pharaoh in kumpiinn ah nasep pia nuam tu ahihang, Joseph in zeet-natam hun lam tel ahi man in ‘tuucing’ ci sakhi (Gen 46:33,34).3. Capital City taw zong ki nai a, Joseph in, ‘Kongkhoi thei tu hi,’ci hi (Genesis 45:10,11).4. Egypt te taw ki nai ngawl a, Israel te in amate‘culture’ taw om thei tu hi.5. Tuucingte se Egypt te a tu kihuai a, tuam om sengual nawngkai sak ngawl in suakta tak in amatePT bia thei tu uh hi (Gen 46:34).Egypt ah Na Pai tu Lau Heak In287


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0316. Canaan cia kik tu hi le zong a nai bel na mun hia, Joseph in a ciimna taw Israel te a tu vaihawmsak ahi hi.Jacob le Joseph Kimu1. Jacob innkuante Goshen hong thet ciang Josephin a pa muak tu siphu leang taw hong pai hi.Joseph te pata kimu na thu ah, ‘presentedhimself’(KJV) a ci se ‘PT kilang’ ci a, a ki zanghkammal hi a, Joseph vangletna a ki son na ahi hi.2. Kum tampi a kikhen sung ‘khuangaina thitui –tears of bitterness’ luang zo a, tu in ‘lungdamnathitui – tears of joy’ luang in kikoai, ki kaa uh a,kikhen pak thei ngawl uh hi (Gen 46:29).3. Kum 22 kikhente kimu kik ciang hiza lungdamahile, TOPA Jesus hong pai suk ni ciang bangzain ii lungdam zaw lai tu ziam? Halelujah!4. Jacob in, “Now let me die,” a ci se, Kawlte ii‘thi pywe bi’ a ci dan hi a, lungdam leilam in, ‘Kathi zong ka thinnuam zo’ a ci suak hi (v.30).288Egypt ah Na Pai tu Lau Heak In


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0315. A muanbel Joseph hang in kum 22 sung sinsen,Jacob satham vei in khuangaina thitui luangtawntung kale, lungdamna thitui luan hun a thetbangma na khuangaina thituite TOPA inlungdamna thitui taw hong laih sak hun hongtheng tu hi. Halelujah!6. Sep ngei ngawl vawt ngei ngawl - sep tu, vawttu; ngual ngam ngual lei belh tu, na patau tu hi.Ahihang , “Lau heak in!” ci-in Jacob kamciam apia TOPA in nang le kei zong, “Lau heak in!“Kong panpui tu hi,” ci in kamciam hong pia hi.Ii tan tek tu TOPA in thupha hong pia tek ta hen!Amen.Egypt ah Na Pai tu Lau Heak In289


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 032“Israel te Hau a, Nasia takinPung Hi”Israel increases in Number andPossessionsThubulphu: “Israelte Egypt ngam Goshen ah teanga, amate hau in, pung ma ma uh hi” (Genesis 47:27).Joseph in a Suapuite Pharaoh taw Kimu Sak1. Joseph in a suapuite 5 teal in, Pharaoh taw kimusak hi (Gen 47:2).2. Pharaoh in, “Bang na seam nu ziam?” a ciciang ‘Joseph hilhkholsa bangin’, “Ka puka pate bangma in tuucing ka hi uh hi,” ci hi(Gen 47:3cf. 46:33,34).3. “Canaan kialtun nasia lei a, ngantha natu munom ngawl ahikom Egypt ah ‘hong peam –sojourn’ khu hi. Goshen ah hong teang sak tantopa,” ci in ngen uh hi (Gen 37:4).290Israel te Hau a, Nasia takin Pung Hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0324. PT kamciam se Canaan ahikom, Egypt ah tensawm hi ngawl a, a peam tu bek pai ahi hi.5. Pharaoh in Joseph tungah, “Egypt ngam na maiah om hi. Nang hong zuan na pa le na suapuiteEgypt ngam a hoih bel na – Goshen ah teang sakin. Na muan a om le ka ngante uk suak sak in,” cihi (v.6).Joseph in Pa Jacob le Pharaoh Kimu Sak1. Joseph suapuite le Pharaoh a kimu se “zumvai -official” hi a, Pa Jacob taw a kimu se “aituam -private” le mealheak thu ahi hi. First Ministerahi Joseph ii pa ahi kom in, Pharaoh in, “Na pamu nuam khi hi,” a ci tha tu hi.2. Jacob se kumpi inn mu ngei ngawl ahihang,leitung kumpi sang alianzaw PT taw a kizomtawntung pa ahiciang, leitung kumpipa mai ahak-ngual ngawl hi.3. “Kumpipa na khansau ta hen! Nungta tawntungta in!” ci bang kammalte Jacob in zangh ngawla, Jehovah PT kamsangpa ahi bangma ‘a khutlamto in Pharaoh kumpipa thupha pia hi,’(2 Sam 16:16; 1 Ki 1:25; Dan 2:4; Gen 47:7).Israel te Hau a, Nasia takin Pung Hi291


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0324. Pharaoh in kum bangza pha ni ziam a ciciang Jacob in, “Khualmi ka hi kum 130 phahi,” ci hi.Jacob in ‘Kamciam Canaan’ le luama ma ngawl in, leitung nuntak se khualmi –peamta ahi phawk hi.Ama lam-et se, Canaanhi ngawl, van Canaan,PT khut taw a kivawtvan khuapi ahi zaw hi (Heb11:13-16).5. Jacob bangin khualmi ahi eite zong, ii lam-et leihi ngawl, van ahi zawk hun lam mangilh tha batawng!Jacob Kum Za-le-Sawmthum1. ‘Joseph ulian a sua lai kum 30,’ ‘anhau hun kum7’ le ‘a ki-man-sa kialtun hun kum 2’ gawmleang Pharaoh le Jacob ki mu lai Joseph kum 39hi (Gen 41:46-49; 45:6).2. Kum 130 pan 39 dok leang Joseph pian lai Jacobkum 91 ahi hi. Joseph pian se Jacob Padanaramah a om zawk kum 14 bo-kuan hi a, 91 pan 39dok leang, Esau kita in, inn pan a tai lai Jacobkum 77 ahi hi.3. Pu Abraham kum 175, Pa Isaac kum 180 nungtaa, Jacob in apu apa banla kisa in, “Khualmi kahi kum 130 hi a, ka pu ka pa ka bat ngawl kawmpan ka tuasia ma ma hi,” ci hi (Gen 47:9).292Israel te Hau a, Nasia takin Pung Hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0324. Esau kita in Canaan pan Haran tai, Haran ahLaban in theam tawntung ahiciang, Laban taisanin Haran pan Canaan zuan, Esau in Jacobthasawm in ngalkap 400 taw muak, Canaankialtun ciang Egypt zuan in tai laleau, Jacob khanse thinngim takngimna vive – hi te theampo keihong langdo siat hi ci tu ngawl thudang a om buahi (Gen 42:36 cf. 47:9).5. PT teal mi hi za in tuasia ahiciang, ii thuak ciangahi tu ma hi ci in ii thuak thiam na tu Topa inthupha hong pia ta hen! Amen.Israelte Nasia takin Pung1. Pa Jacob innkuan Joseph in Goshen ah teang saka, anvaak hi (Gen 47:12).2. Goshen se tai 40 bang a sau Nile Delta leitang hia, ‘Egypt ah ngamhoih bel ahi kom thaw ankhamna mun ahi hi.’ Neisa lamsa hau a, a khantobek hi ngawlin, ‘mihing zong pung ma ma hi,’(Gen 45:10 cf. 1BC 464; Gen 47:27).3. Mihing pung ci se, “Minam lian kong suak saktu hi,” ci-in Beersheba ah PT ii ‘Jacob a kamciam’ahizong, ‘Abraham tungah kamciam’ ahizong,Adam tungah, ‘Pung ta vun,’ ci thupha piakteahizong Jacob innkuan tungah tung ahi hi(Gen 46:3; 15:14 cf. 22:17; 1:28).Israel te Hau a, Nasia takin Pung Hi293


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0324. “Joseph a he ngawl kumpi thak khang ´ a ci se,Hyksos te hun bo in ‘dynasty’ thak khat hongkhang ahi hi (Exodus 1:8).5. Israelte khangto in ‘Egypt ngam sung dim’ a cise, Hebrews-te tenna ‘Goshen ngam dim’ a sonna ahi zaw hi (Exodus 1:7 cf. Gen 47:11).Egypt Kialpi, Joseph in DongHuu Seam1. Egypt ngam sum theam po Joseph in an taw theaka, tua sum theampo Pharaoh kumpi in nga hi(Gen 47:14).2. A kum kik ciang Egypt ngam nganno theampoJoseph in an taw theak hi. A ngannote aneite main keam sak a, ngan-an Joseph in pia hi(vs.16,17).3. A kum kik ciang Egypt te in, “Ka leitang uh le kapumpi bek ma om lai hi hong lei tan,” a ci ciang,leitang le Egypt mi theam po Joseph in Pharaoha tu lei hi (vs. 18-20).4. Vaihawm ol tu in khuano mite ansaal om nakhuapi sung zuan sak hi (v.21).294Israel te Hau a, Nasia takin Pung Hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0325. Thiampite se kumpite in upat pia hi. Hyksoskumpite in zong thiampite langdo ngawl a, Josephin Egypt thiampite a thusim ngawl hangin,kumpite zataak bangin thiampite leitang laksakngawl hi. Ta sia ngeina in kizangh top hi (v.22).6. Lo pan an piang 20 percent se Pharaoh in nga a,80 percent lotho te in nga hi.Egypt ah Jacob Kum 17 Nungta Lai1. Jacob se Egypt a ten zawk kum 17, ama kum 147a phak dong nungta hi (v.28).2. Ano pan tangval dong Canaan a ten kum 77,Padanaram ah kum 20, Canaan ah kum 33 a tenkik zawk ciang, Egypt zuan a, Egypt ah kum 17teang hi.3. Jacob a thi nai ciang Joseph sam a, “Egypt ahhong phum heak oo, ka luang hong pua in, ka puka pate taw hong sial khawm to,” a ci se, Canaanse ‘Kamciam Ngam, Egypt se tawmvei peam namun bek hi a, asuan, apaalte Canaan ngam ah ciakik tu ci PT kamciam phawk nginge hi (v.30).Israel te Hau a, Nasia takin Pung Hi295


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 032Joseph ii Kamciam Piak Jacob Lungkim1. Joseph in, “Pa, kumpi thu le la, buaina tatuamom si, ka komlak ka manlak taw, kei zong kaluanghawm ii mipuite Canaan a zot ciang puaksak sawm lel meak veang, ii pata luang puakhawm sak lel leang na lung a kim nap bua ziammaw ci se ngawl in, “Na ci bangin kong vawt tuhi,” ci pai hi (v.30 cf. Gen 50:25).2. Jacob in, “Kiciam in,” a ci ciang Joseph kiciamhi.Tase ciang lu-thung sang ngaa in, ciangkhuttungah ki-ngaam kawm in, PT zataak piakna lelungdam ko-na nei hi (Gen 47:31).3. Jacob pu-huai kum 147 pha in a thi tu ciang, Egypttaw lungkim ngawl in, Canaan ma ci vinven a,TOPA lungdamko in PT biakna nei va leng kangaisut ciang, “Hong it zaw ing – More love tothee,” la ka phawk san a, Jacob tungah ka bul hi.“Ka husan-na tawp dong, Hong pok lai tong;Kikhen laitak in zong, Hong pok lai tong;Tua-ma hong nge-ngen tong, Hong it zaw ing, Topa;Hong it zaw ing, Hong it zaw ing,”Ii thi nai ciang, Jacob taw hi la ii sa khawm laibatu ziam?296Israel te Hau a, Nasia takin Pung Hi


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0324. A thuzawp huai, ta-ciim Joseph le PT zakta PaJacob hang in TOPA in Israel innkuante nei lelamh taw thupha pia in, pung sak hau sak hi.Israel mi pung in Egypt ngam dim sak hi. Tuathupha se nu le pa thuniitna, PT zataakna panhong pai ahi hi.5. Ta bang thupha a san kawm pan, Joseph le Jacobte in simlei thupha sangin, van thupha, Canaansangin van Canaan thinbot zaw tawntung uh hi.6. Eite zong Canaan maw, van Canaan – simleithupha maw, van thupha; simlei ah zawngkhalnathuak ka leang, hau ka leang, van hau na mitsotzaw in, sawltak Paul bangin TOPA in ‘hau danthiam, zawn dan thiam’ hong suak sak ta hen!(Philippians 4:12,13).7. Israel innkuan thupha a pia TOPA in ii tan tek tuthupha hong pia ta hen! Amen.Israel te Hau a, Nasia takin Pung Hi297


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 033Thudokna Masa Phitbel<strong>The</strong> First Question in the BibleThubulphu: “A u sangin a naupa lianzaw tu a,ama suan le paalte minam lian suak tu hi”(Genesis 48:19).Na Pa Cina Hi1. Joseph in a pa tungah, ‘Egypt ah kong phum batuhi,’ ci in a kamciam piak zawk khuangei ngawl in,“Na pa cina hi,” ci in kiko hi. Joseph in a tateManasseh le Ephraim taw a del paih hi (Gen 48:1).2. Manasseh le Ephraim se a pu Israel, Egypt hongthet ma a piang sa hi a, kum 19 le kum 25 kilaklaw hi zo hi (Gen 48:5; 47:28; 41:50; 45:6).3. Thi del nat del se, ‘Kisik leang, nungsang’ ci aom ngawl tu in, thakhat thu in a tapate nii tawJoseph a pa kung theng paih hi.298Thudokna Masa Phitbel


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0334. “Joseph na hong del zei,” ci in a kison pociang, ngalhangpa Israel se huai le teak tawcina in thazawm ahihang, ‘Joseph nungta laihi,’ ci in a kison lai ‘tha a nga kik bangma’ in,tha la a, TOPA thuthiamna kamciam lua paIsrael ahi na taw kizui thupha pia tu in lupnatungah to hi (Gen 45:27,28; 48:2).Israel in Pathian Kamciamte Joseph tungah Suut1. “Canaan ngam Luz khua ah Vanglianbelpa PTkei tungah hong kilangh a, thupha hong pia hi,”ci hi (Gen 48:3).2. Luz se Bethel hi a, Jacob apa anu kung pan Haran,Padan-aram a tai lam hi ngawl, Haran pan hongcia kik lam ahi hi (Gen 35:9-15).3. ‘Na pung tu uh a, minam lian suak in Canaan sea tawntung na lua tu hi,’ci in PT kamciam sonkik hi (Gen 48:4).4. Joseph se Israel minam 12 sung pan khat tukimlai, Joseph tate ‘Manasseh le Ephraim seReuben le Simeon te bangin keima a, a hi tuhi,’a ci ciang, Israel ii taciilza sung pan Josephin ‘double portion’ – ‘tel-nii’a nga suak hi(Gen 48:5).Thudokna Masa Phitbel299


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 033Rachel Ka Kungah Thi1. Israel in thupha tampi a saan kawm pan Rachel athiisua se mangilh thei ngawl in, suut kik va lenghi (Gen 48:7).2. A ngingkhia ngawl Israel kammal se, “Rachel talianzaw Joseph hi a, leitung ngam lianbel iingam-uk-pa ahi hunlam le Israel innkuannuntakna a ngumpa ahi hunlam Rachel in hongheak pui lai thong le maw!” ahi hi.3. Rachel a itna hang ahizong, Joseph a itna hangahizong, Reuben taansa taciil-luaza sung pan ‘telnii– double portion’ se Joseph in nga hi.Manasseh le Ephraim – A Kuate Ziam?1. Israel in Manasseh le Ephraim se a kuate ziam ciin a dok se lamdang ngawl hi. Israel thi tu a kidelmasia Joseph tate a mu na LTT in hong son ngawlhi (Genesis 48:8).2. A dok thei na thu khat se, a mit khua mu taknawn ngawl ahiciang, Joseph le a tate hong thetlai in a tute nii a kungah om kale, mu ngawl thatu hi (v.10).300Thudokna Masa Phitbel


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0333. Manasseh le Ephraim thupha pia nuam ahikom apiak khial ngawl na tu in phatak dong ahi si tu hi.4. Joseph tungah, “Na maitang mu tu ki lamennawn ngawl ii veang, PT in na tate zong hongmu sak lai hi,” Israel in ci hi (v.11).5. Israel se thathiangtho taw kidim in Joseph le atate thupha pia ahikom Joseph a pa mai ahbok hi (v.12).Manasseh le Ephraim Israel in Thupha pia1. Joseph in Ephraim se a khut ziatsang taw Israelveisang ah, Manasseh se a khut veisang taw Israelziat sang ah a ap hi (v.13).2. Ahihang Israel in a khut ki-pai-pe sak in, a khutziatsang Ephraim tungah, a khut vei sangManasseh tungah nga in thupha pia hi (vs. 14).3. Manasseh le Ephraim tung tawn in Israel inJoseph thupha pia hi (v.15).Israel in Joseph Thupha Pia1. Vanlalang se Angel ‘capital-mal-lian’ taw ki-ata, PT taw kikim in a ki son ‘Pathian Vanlalang’hi a, vanlalang bang a hong kilangh PT hi a,piansakte hi ngawl hi (Gen 48:16 cf. Exo 32:34;Isa 63:9; 1 Cor 10:4)Thudokna Masa Phitbel 301


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0332. Jacob thupha a pia Vanlalang se Jacob, Job leMoses te lamet Topa Jesus ma ahi hi (1 Cor 10:4;Galatians 3:13; Titus 2:14; 1 Peter 1:18).3. Abraham, Isaac, Jacob PT in thupha pia a, Jacobin ama min taw kizom tu in Joseph teal in, a tateEphraim le Manasseh se Israel in ama tate tawkim in, Canaan ngam hawm ciang Joseph in telniiluaza a nga tu in pia khol hi.4. Joseph bok ahikom Israel in a no zaw Ephraima khut ziat sang taw thupha a piak se phawk paihngawl hi. A phaw ciang, Manasseh se a lianzawhi, na khut ziatsang ngaa in ci hi (Gen 48:17,18)A Naupa Lianzaw Tu1. “He khi hi, ka ta awng; he khi hi!” “Ama suan lepaalte zong minam lian khat suak va ve tu hi.”“Ahihang, a u sang a nau pa lian zaw tu hi,” Israelin ci hi. (v.19)2. Israel son khol bangin, ‘ – Thukhente’ hun a kipanEphraim thupha san tu hong kipan a, Israel leJudah a kikhen zawk ciang, Israel nam 10 tesungah a pui ding pi hi a, Israel min le Ephraimmin se a thupi na akikim in kison hi (Isa 7:2;Hosea 4:17; 13:1).302Thudokna Masa Phitbel


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0333. A u pa zong lian va ve tu a ci bangin, Moses khanlai in, Manasseh minamte 52,700, Ephraim te32,500 hi a, Manasseh te 20,200 tam zaw hi(Numbers 26:34,37).4. Ahihang sonkholsa bangin Manasseh sanginEphraim ma lianzaw vave a, a thi dek tak pu huaiJacob deihna hi ngawl in PT kung pan hong paithu ahi hi.Joseph in Shechem Lua1. Joseph in “Tel khat” - “one portion” tam zawnga hi. “Portion” ci kammal se Hebrews kamtaw “shekem” ahi hi.2. Shechem nai ah Jacob in leitang khat a lei hi.Shechem se Jacob ta te Levi le Simeon ii a motkhuapi hi (Gen 33:18,19 cf. Gen 34).3. Shechem a khiakna se “ridge” or “shoulder” –“liangko” hi a, RSV in “mountain slope” –“mualzaang” ci in phen hi.4. Shechem ah Joseph luang kiphum hi(Joshua 24:32).5. Shechem ahi bale Sychar nai ah Jacob in a tapaJoseph a piak leitang khat a om hi (John 4:5).Thudokna Masa Phitbel303


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 033Ka Thal le Ka Naamsau Taw1. Esau in thal toai pa hi a, Jacob thal toai naamtoai ci in ki son ngawl hi.2. Jacob ii Joseph a piak Shechem leitang se a kileiin ki son zaw hi (Gen 33:18,19 cf. Joshua 24:32)3. Banghang Shechem leitang se thal le naamsautaw a zo in Israel in son ziam ci le, Shechem anusiat zawk ciang Amorites te in sut a, la kik ahitu hi (Genesis 35:4,5).4. Shechem khua a mot zong ngalte in phu honglak kik ngam ngawl na tu, ‘PT kiitakna - theterror of God’ in Jacob innkuante huu hi si hi.5. Jacob in Amorites te khut sung pan Shechem ngakik a hi bale, Joshua hun ciang, Palestine a zawna tu thu a son khol a hi tu hi.Pathian Ci Babang1. Ishmael minam lian sua tu PT vanlalang insonkhol a, minam lian suak takpi ahihang Isaac akitealsa se kikheal ngawl hi.2. Isaac in Esau taciilza pia nuam ka le, PT son kholbangin Jacob in nga zaw hi.304Thudokna Masa Phitbel


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0333. Reuben ta lianbel ahihang taciil-luaza hawm tana, Joseph, Judah le Levi te in nga hi.4. Ta lianzaw Manasseh zong Israel son khol banginminam lian suak takpi a, ahihang, Ephraim malian zaw vave hi.5. PT hon kongkha kuama in khak zo ngawl a, PTkhak kongkha zong kuama in hong zo ngawl hi(Rev 3:7).6. PT in, “Ka kamciam khat zong ka dok kik batuhi,” ci hi (Ps. 89:34).7. “Thupha hong piate thupha ka pia tu a, honghaamsiatte ka haamsiat tu hi,” TOPA in ci hi(Gen 12:3).8. Paul in, “PT in ei sang ah hong om le kua na eihong do zo tu ziam ci lai hi. PT thupha piak ii hile a kua na dok kik zo tu ziam (Rom 8:31)?9. Ii tan tek tu TOPA in thupha hong pia ta hen!Amen.Thudokna Masa Phitbel305


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 034“Israel in A Tapate Thupha Pia”“Israel Blesses His Sons”Thubulphu: “Shiloh hong thet mateng Judah tungpan in kumpi ciangkhut ki lakhia ngawl tu hi”(Genesis 49:10).Jacob in A-ta-te Thupha Pia1. Joseph te pata thum hong del lai Jacob in a tadangte zong khawm in ama ii ‘thalam lua-za –spiritual bequest’ son khol hi (Gen 49:1,2).2. “Last days - huntawp nitawp thu’kong son tu hi,”a ci se, leitung huntawp nitawp thuson hi ngawla, a tapa 12 te mailam tu sonkhol ahi hi.306Israel in A Tapate Thupha Pia


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 034Ngual tungtuangpa Tungtuang Zo Ngawl1. Asuapuite sangin Reuben thupizaw ahina hibangin Jacob in son hi. 1) Reuben, nang ka taciil2) Ka vangliatna 3) Ka thahatna ii ‘nga’ masalim 4) minphatna ah tungtuangpa 5) vangletnaah tungtuangpa 6) Ka ki-suan-tak-na, ka ‘ngualtung-tuan-na’na hi hi (Gen 49:3).2. Reuben thaneam na zong hi bangin Jacob in sonhi. 1) Tui bang phet in na kip na kho bua a,thutuum na nei bua hi. 2) Ama le ama kikeam lain a pa zino Bilhah a luppui huvau, ‘tuiso buaksuabang na hi hi,’ci hi (v.4 KJV cf. 35:22).3. Lampui tu takpi se ‘thukip lakip, thukho, lakho,thutuum – firmness’ le ‘khensatna -determination’ maan kisam lai ni hi. Tuaahikom, “Na tungtuang zo batu hi,” - “You shallnot excel” Jacob in ci vangeu ahi hi (v.4 NKJV).4. Pu Reuben thaneamna hangin, a suan apaal peuma vaang nei dinhmun ahi - thukhen mang,kumpi, kamsang le thiampi seam om ngei ngawlhi.5. Ahihang Moses thupha piakna ah “Reubennungta hen, thi heak ta hen, minam zong tawmheak ta hen!” ci –in na siatbat lai lei hi(Deut 33:6).Israel in A Tapate Thupha Pia307


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0346. Lampuina tel Judah in nga a, ‘tel-nii’ hamphatnaJoseph in nga hi (1 Chronicles 5:1,2).Simeon le Levi1. Simeon le Levi se Leah tate hi a, ‘sung khat suakunau’ ahi ban ah a thinpuak lungpuak zong kibanga, “A ngalhiamte ngoltolna in zangh uh hi,” ci inShechem khuamite a maimot thu son hi (Gen29:33,34; 49:5 cf. Gen 34:25-29).2. Jacob in tual-tha-na thukim pui ngei ngawlahikom “A thuku sonna ah ka kihel batu a, akikhopna ah ka kipawl batu hi,” “Banghangziamcile, a thin uuk uh ciang mihing that a ……khuital zapi ngui saattan hi,” ci hi (Gen 49:6).3. Shechem te khui mat sak hi ki ci bek ahihang,Jacob tate in Shechem te neisa sut tha-thong hingawl a, phu-la ahikom nganhing pawlkhatvawtsiat sak takpi tu hi. Hi bang teng ngamtatnahang in Simeon le Levi te unau in lampuizahawmtaan hi (Gen 34:28).4. “Israel ngam sungah amate ka thethaang tu hi, Amipuite sungah amate ka khentham tu hi, “ ci inJacob in haamsiat hi (Gen 49:7).5. Moses in Israel te a nii-vei-na mihing a sim ciang‘Simeon minamte tawmbel hi,’ (Num 26:14).308Israel in A Tapate Thupha Pia


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0346. Moses in thupha a piak ciang Simeon min helvet ngawl hi (Deut. 33).7. Canaan ngam hawm ciang zong Simeonhawmtaan in, Judah ngam huam sungah khuapipawl khat bek nga hi (Joshua 19:1-9).8. Simeon innkuan khang saam ahihang tam khangngawl hi (1 Chron. 4:38-43).9. Levi te in ngam hawm taan in Israel ngam sungahki theethang kale, khuapi 48 nga vave lai hi.Reuben tung pan taciil-luaza kidok a, Simeon leLevi haamsiat thuak ahihang Jacob in ‘ta-khuuldisown’ngawl hi.Haamsiatna Thupha taw Kikheal1. Levi haamsiatna thuak hi kale, Israel minamtheampo Sinai ah khuino milim a biak lai in,khuino milim a vawt sak se Levi minam Aaronhi kale, Levi minamte in khuino milim a biakngawl huvau in, Levi minamte in haamsiatnapan suakta in thalam lampuiza a nga uh hi(Exodus 32:26).2. Levi ii ngam hawmtanna lua-za kikheal theingawl ahihang PT in, “Aaron awng, nang bangmana lua ngawl hang Keima, na tanh le na lua ka hihi,” ci a, Sizang LTT in, “TOPA in, nangma iiIsrael in A Tapate Thupha Pia309


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 034na kisap buppi ka hi hi,” ci hi. Tua sang a thupizaw bang a om lai tu ziam? (Numbers 18:20).3. Tangpek pan kipan tulai hun dong, PT naseamtu a ki-ap ngam tawm ma ma ahihang a ki-aptetungah TOPA in, “Na kisap buppi keima khi hi,”“Na tanh le na lua khi hi,” ci hi. “Thupha namkimii naak” ahi TOPA lua ii hi na le, bang peuma pataulai thong tu hi ziam? Halelujah!Kiphu ngawl Pipi Luaza nga Judah1. Thin ki-uk-la taciil Reuben ahizong, a ngoltolSimeon le Levi te unau ahizong, lampuinathupha taan kasap, kiphut kilawm ngawl pipikawm pan Jacob tapa 4-na Judah in lampuinathupha luaza sang hi.2. Tua thupha se, kumpi nam hi bek ngawl inMessiah pianna nam ahi Abraham, Isaac, Jacobtungah kamciam Judah in lua tu hi(Gen 12:3;26:4;28:14).3. Judah in a monu Tamar se numei kizuak sa a, tanei pui hi (Gen 38:7-26).4. Ahihang Judah lampui thiamna se hi bang inkimu hi. 1) ‘Joseph ii thaa hang bang phatuamziam maw zuak zaw leang pha ngawl tu ziam? ciin Joseph nuntakna a huu pa Judah(Gen 37:26,27); 2) Egypt ah a nii-vei-na antaw310Israel in A Tapate Thupha Pia


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 034a pai lai Benjamin a tonpui thei na tu Pa Jacobthin nip sak pa Judah (Gen 43:1-14); 3) Benjaminsuatakna tu Joseph tungah kamthian na taw‘thusung-kampaupa – spokesman Judah (Gen44:18-34); 4) Pharaoh taw kimu tu in Joseph in asuapuite 5 a teal lai lampuipi ahi nanak lai tu hi.5. Judah in ‘the crowning blessing of birthright’ –taciilza sung pan a sangbel thupha nga a, kumpizale Messiah hong pian na tu minam ahi hi. “Nasuapuite in nang hong pok tu hi,” (Gen 49:8)Judah a khiakna ma ma, ‘pokna nga pa – thepraised one’ ahi hi (Gen 29:35).6. Judah nga lampuiza / kumpiza in ‘ngualtungtuanna– supremacy’ le ‘vangneina – power’ hi a, Jacobin, “Na ngalte tawl na saan tu a, na pa tate in namai ah hong kun tu uh hi,” ci hi (Gen 49:8).7. Pa Jacob tungah Pu Isaac ii a piak thuphateJacob in Judah lua tu in pia sawn hi. – 1)Ngam tatuamte in na naseam suakin, minamtatuamte in na mai ah kun ta hen! 2) Na bêtetheampo uk in, na nu suan le paalte na mai ahkun ta hen! 3) Nang hong haamsiatte haamsiatthuak ta hen a, nang thupha hong piate thuphanga ta hen! (Gen 27:29)Israel in A Tapate Thupha Pia311


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0348. Duisung uk kumpi ahi ‘tawpi taw ki sonte Judah’suan David kumpi hong sua ciang, Jacob sonkholna tangtung hi (Gen 49:9; Rev. 5:5 cf.2Sam 5:1,2).9. “Shiloh hong thet mateng, Judah khut pan kumpiciangkhut ki lakhia ngawl tu hi,” Jacob in ci hi(Gen 49:10).10. “Ama in a limcibel sapit ngui khat ah laano khit hi,”a ci se, Topa Jesus laano tung to in Jerusalem a tumciang tangtung hi (v. 11 cf. Matthew 21:1-11).11. Laa se ngalsimna hi ngawl, ukna za nei mi thupiteto na hi. (Judges 1:14; 10:4; 12:4)12. Judah te sapit ngui se, a laa khii tham na tu inlian a, a puansuuk tham na tu in sapit tui hau a, asapittui neak na a mit uh san nge-ngu in, akhuinoai neakna ahate paak hi ci in, Judahkhantona le hau-na kison hi (v.12).Jacob Ta Dangte1. Reuben, Simeon, Levi, Judah ngawl Jacob inLeah taw a neih, Issachar le Zebulun om lai a,Rachel taw a neih Joseph le Benjamin ahi hi.312Israel in A Tapate Thupha Pia


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0342. Rachel naseam nu Bilhah taw a hin a toai - Danle Naphtali ; Leah naseam nu Zilpah taw a hin atoai - Gad le Asher ahi hi.3. A naseamte ta 4 ii thu Jacob in tam son ngawl hi.Leah Ta Dang Nii le A Naseam Nute Ta Li1. Zebulun in ‘Sea of Galilee pan Mediterraneandong nga’ a, ‘Joshua ngam hawm na ah seaporttaw nasia tuak ma ma ka sap,’ a tangtunna kimungawl a, LTT in zong son ngawl hi (Gen 49:13;Joshua 19:10-16).2. Ahihang Deborah la sung ii et ciang Zebulun seNaphtali taw kop in, a nuntakna pia za dong inhang san tak in Canaan kumpi Jabin ngalkapmang Sisera do hi (Judges 4:10 cf. 5:18).3. Issachar zong thukhente hun lai in Zebulun tawkop in a ngal-han-na kison na pi a nga za tawlungkim pal in ngalsim thua ngawl ahiciang,Issachar se Leah tano bel hi ngawl napi, Jacob ina min lo khak bel hi (Judges 5:15 cf. Gen 35:23-26 cf. Gen 49:14,15).4. Dan se siphu khuatul pan tu in a tungto pa alawnthal sak ‘ngul ngilo taw ki sonte’ a, ‘milimbiakna a pan minam’ ahi ciangin, Israel minamIsrael in A Tapate Thupha Pia313


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 03412 a kison na ah ‘Dan min kihel ngawl’ hi(Gen 49:16-18; Judges 18; Rev 7).5. Gad minamte in David pawlpui a, a ngalhan-na‘tawpi-humpi’ taw ahizong, a manlan-na sesanang taw ahizong kisonte liang (1Chron 12:8-15) ngalhang minam hi (Gen 49:19 cf. 1 Chron12:8-15).6. Asher minamte in Mediteranean ngam Carmelzangkuam nga a, Hiram kumpipa a kipiamangtang le sathaute amate ngam pan piang hi(Gen 49:20 cf.1Kings 5:11).7. Naphtali te in Barak le Deborah lampuina nuaiah, a nuntakna pamai a sa ngawl, ngalhangZebulun taw kop in, Canaan kumpi King Jabinsim in ngalzo te sungah kihel hi (Gen 49:21 cf.Judges 4,5).Rachel Tate pan Joseph1. A ii bel a zi Rachel tapa lianzaw Joseph a tuciangtan om ngawl thupha koi sak a, Jacob inthuthiamna taw kidim kampau khia hi. Vawtsiata thuak bel Joseph se, kuama dang ii nga thuphataw a kisonte thei ngawl Jacob thupha piaknaLTT kammalte nangma thu in sim in ngaisun zawin! (Gen 49:22-26).314Israel in A Tapate Thupha Pia


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0342. A thuak bel pa Joseph in thupha sang bel nga hi(Deut 33:13-16). Nang zong a thuak bel pa/nuna hi le thupha sangbel pa/nu suak inTOPA inJoseph san thuphate nang tungah hong buak tahen! Amen.3. Joseph thupha san bang ii san thei na tu Josephthinpuak lungpuak bang ii nei zawk na tu TOPAin thupha hong pia lai ta hen! Amen.Rachel Tate pan Benjamin1. A thi tu Pa Jacob in a tano bel Benjamin tungah‘ngalhanna ngalthiamna thupha a pia hi.’ Tabangma, Benjamin te se thal le saili ka thiam –sam zang khat zong a khial ngawl in minthang hi(Gen 49:27 cf. Judges 20:16; 1 Chron 8:40; 12:2;2 Chron 14:8; 17:17).2. Thukhen minthang Ehud, Kumpi Saul le a tapaJonathan te se Benjamin te vive ahi hi (Judges3:15; 1 Sam 11:13; 2 Sam 1:19:27).3. Benjamin nam Gibeah khuamite in Levi te zi khata buanlup man in Israel ngalkap 400,000 te inGibeah sim tu hong kuan hi (Judges 20:17).4. Benjamin minam ngalkap 26,000 le thalkap thiam700 taw ki sim uh hi. (vs.15,16)Israel in A Tapate Thupha Pia315


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0345. Pa Jacob ii thupha piak bangin, Benjamin te mawnahi a, ngal lel le kilawm ka-sap, ‘Israel tengalkap 40,000 val thi thong hi.’ AhihangBenjamin maw-na ahi bangma, a tawpna ah mongdek tak hi (Judges 20:21 cf. 20:14).Shiloh Hong <strong>The</strong>t Mateng:1. Leitungah Judah suan hi kale kumpi pha, kumpisia om a, pha kale, sia kale, PT thu ngawl tawukna nei kuama a om bua hi (Daniel 4:32).2. “Shiloh hong thet mateng, Judah khut pan kumpiciangkhut ki lakhia ngawl tu hi,” ci se Jacobthupha piakna ahi hi (Gen 49:10).3. Shiloh se, David kumpi hi ngawl, ‘David Tapa –Son of David’ Judah suan Tawpi tatak,‘Tawlngakna pia pa – Rest giver’ ahi hi (Rev 5:5).4. Shiloh hong thet ciang, khup theampo Amai ahkhupdin in zataakna pia tu a, kumpite Kumpi,topate Topa ahi tu hi. Tua ni manlang in hongtheng ta hen! Amen.5. TOPA Jesus in, “Hi hi, Kong pai pal tu hi,” ci hi.Mangmu pa Sawltak John in, “Amen. Topa Jesushong pai ta in!” a ci hi (Rev 22:20).316Israel in A Tapate Thupha Pia


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0346. Tua ni zingsang ciangin ii thinngimna,lungkhamna theampo bo in ii lametna theampohong taksuak tu hi. Sawltak John taw a ki bangin,“Amen. Topa Jesus hong pai ka heu in!” ii cinuam bua ziam?7. “En vun, Eite ii nga-ngak Pathian, Ama in hongngum tu hi, Ii nga-ngak TOPA hi thong ngawlziam? Ama hong ngupna sungah lungdam nuamsa tawng,” ci in ii au tu hi Hallelujah!(Isaiah 25:9).8. Topa in ii tan tek tu thupha hong pia ta hen! Amen.Israel in A Tapate Thupha Pia317


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 035Joseph Thiitui<strong>The</strong> Tears of JosephThubulphu: “Joseph se hi thu a zaak ciang kap hi”(Genesis 50:17).Jesus Lim ahi Joseph1. Joseph se Topa Jesus lim a hi na tam ma ii kikumzo hi. Christian theampo ii heak LTT khannosung pan atom bel se “Jesus wept – Jesus kaphi,” ahi hi. (John 11:35).2. ‘Joseph kap hi,’ ci se nii vei kiciamte hi(Gen 50: 1,17). Joseph in Topa Jesus limdungzil-khol ahi na ii mu laleau hi.3. Joseph banghang kap ci ii kup ma in, Topa Jesusbanghang kap ziam en phot tawng!318Joseph Thiitui


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 035Topa Jesus Thii-tui1. Topa Jesus se mihingte taw nopthei nopmawkmun ah lungdam khawm, khuangai khawm pa hia, thi-mun nat-mun ah heneam thiam pa hi.Lazarus than ah thiitui luan pa ahi hi. Mopoai ahkihel a, sapit tui kicing ngawl ahiciang mopuipale mothak maizum seal sak in, na lamdang a lakphit se, tui pan sapit tui a suasak na ahi hi (John 2).2. Sawltak Paul ii Christian nunzia hong hilhna –‘a lungdamte taw na lungdam khawm un, a kaptetaw na kap khawm un’ ci se ii Topa ii hong lamlaksateng ahi hi (Romans 12:14).3. A thuk zaw hiat in ngaisut huai ka sak khat se, azo hiat ciang ma Lazarus a thawkik sak tu po,banghang ‘Jesus kap hi,’ ci-in a ki ciamte topliang tu in thiitui na luang sak thong ka na ziam?4. Nain khua meingongnu ii tapa khat a nei sun thia, thankuante taw a kisik ciang thinbot a, a nutungah, “Kap heak oo,” a ci zawk ciang,“Tangval, tho aw!” ci in phong a, ii Topa kapngawl hi (Luke 7:12-16).5. Jairus in kum 12-pha a tanu thidek se a dam saktu in Topa Jesus sam hi. A inn a thet ma hiat, ainn pan khat kamtai in, ‘Topa ngim pia nawnJoseph Thiitui319


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 035heak aw, na tanu thi zo ze,’ a ci ciang lametnatheampo bosiat paih hi.6. Ahihang Topa Jesus in, ‘Lau heak oo, um po oo,na tanu dam tu zam ei,’ ci in heneam hi. A inn athet ciang, ‘Na kaa uh tawp vo, numei no a thi hibo, a mu hi,” a ci zawk ciang tho kik sak hi. IiTopa kap ngawl hi (Luke 12:40-56).7. Jews te in mithite thaa ni thum sung hong ciakik thei hi, ci in upna nei ahi man in, Nain khuameingongnu tapa thi takpi bo, Jairus tanu zongthi takpi bo ci in Topa Jesus vangliatna nial uhhi.Tua ahikom Lazarus na hi ci a kisam ciang zuingawl in, ni nii taam thua a, Lazarus athi hi bo akici thei ngawl na tu in, a thi zawk ni lii ciangTopa Jesus theng pheang hi.8. Mary le Martha te khuangai huai sa ahi tei hanga thii luan na pi ta sia hi ngawl hi. Topa Jesus inmithi a thawkik sak te um ngawl in, na lamdangtampi a lak hang PT tapa ci in saang thei ngawluh hi. Tua uplaknate in Topa Jesus thiitui luangsak hi zaw hi.Jews te in Topa Jesus Um Ngawl1. Jews te up ngawl na hi bangin ki mu thei hi. TopaJesus in Mary kap a, Jews mihonte zong kap in anungzui a mu ciang, Sizang LTT in a thin suu ma320Joseph Thiitui


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 035ma ci ahihang, a thin so ma ma hi zaw hi. Huisain phiing ahi hi. New Bible Commentary, IVP,21 st Century Edition on John 11:28-372. Ama a um takpi Mary thii-tui naap-tui taw TopaJesus peang ah khupdinh ahi ciang, Topa Jesusin kamsia bangma pau ngawl in, ‘Ko’ng ah phumnu?’ ci bek hi (John 11:34).3. Kaa le tiik au thua in Mary nung hong zuite se vawttawm hi lel a, Lazarus it takpi le Mary khuangaihuai sa takpi hi ngawl in, Topa Jesus le Lazarusthaa sawmte ahi zaw lai uh hi (John 12:9-11).4. Pawl khat in, “Lazarus bangza it ziam?” ci uh hi.Pawl khat in, ‘Mitawte khua mu sak pa in a thi tukhaam zo ngawl ziam?’ ci uh hi. Topa Jesus thiituiluan na thu telkhial uh hi (John 11:36; 37).5. AD 70 Jerusalem khuabo ciang Jews te mot thuakin, amate a tu lametna bo in, van khuapi kongkhaki-kha’ tu ahi zong mu khol a, Topa Jesus thiitui-naakpuaktham in thii luang ahi hi.6. Jerusalem ah zaw-na taw lano tung to in tumkimlai, thu-um ngawl khuapi le thu-um ngawlJews te kisiatna tu a mu khol ii Topa kap hi(Luke19:41).Joseph Thiitui321


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0357. ‘Than-kong-kha suang lakhia vaw,’ Topa in aci ciang, Martha in ni lii hi zo a, ui tu hi,’ cilalai in um khial hi. ‘Na um le PT vangliatnamu tu ni hi hong ci ka na ngawl khi ziam,’ Topain ci hi (John11:38-40).8. Topa Jesus in a thawkik sakte ‘thi bo, mu hi,’ cilalai ahiciang, Jews te in um ngawl saseam uh hi.Tua mahiat khuangei ngawl lai in, Topa PT se‘Pa’ a ci man in Jews te in Topa suang taw deanglum tu ki pan hi (John 10:29-33).9. Lazarus than ah, “Pa, ka thunget nong zak manin ka lungdam hi. Hi lai ah a dingte in kei nongpai sak a upna tu in,” ci laleau in a thungetzawk ciang, “Lazarus, hong pusuak to,” ci hi(John11:42,43).10. Lazarus thawkik ciang PT tapa ahi na kuamanial thei tu ahi nawn bua hi. Ahihang Jews tein mithi tho sak Jesus eang a, a thawkik sakLazarus le a tho kik sak pa Jesus thaa sawm uhhi (John 12:9-11).11. Topa Jesus thiitui luan na se, Jews te up ngawlhang hi zaw ci in kitel hi.322Joseph Thiitui


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 035Joseph Thii-tui1. PT kamciam bangin Joseph se a pa Jacob thi laiin om pui a, a mit zong a si (khup) sak tu kisonkhol zo hi (Gen 46:4).2. Joseph kap ci se, LTT in 5 vei ciamte hi -1) Amasa se a suapuite 10 ni-3 thong a khumzawk ciang, Reuben ii a suapuite a mawsiat lai,2)Anii-na se Benjamin a mu ciang a ne no ininn khan sungah kap ku a,3)Athumna se, ‘Joseph khi hi,’ ci a ki pualaaklai a nging in kap hi (Gen 42:24;43:30;45:1-3).4)Ali-na se a pa thi ciang Joseph in a pa kawiin kap hi.A suapuite khuangai tu ahihanga suapuite sang Joseph khuangai zaw va ve tu hi(Gen 50:1).5)Anga-na, “Hi thu a zaak ciang Joseph kap hi,”(Gen 50:17).3. Joseph in bang thu za ziam? Pa Jacob thi a,Canaan ah thivui na pan hong cia kik uh ciang,pa om nawn ngawl ahiciang Joseph in ii maw-nahong thuk thong le ci in patau uh a, leangna thain hi bangin son sak hi.4. “A thi ma na pa in, “Na suapuite maw-na maisak in,” ci-in hong vaithak bang “Tu in ko nanaseamte maw-na hong maisak ta in,” ci kam azak sak ciang Joseph kap hi (v.16).Joseph Thiitui323


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 035Joseph in A Suapuite Maw-na Amaaisak Sa1. Joseph in a suapuite nidang a thinsiat bang ahilai ziam ci in Benjamin tungtawn in ze-et hi. Asuapuite taw Joseph Inn Dinner Party ahBenjamin an a se 5 hamphat ahihang a ute ii ennamit-haa mu ngawl in, kamsia zong za ngawlhi (Gen 43:34).2. Benjamin sila suak tu a, adang teng suakta tu akici ciang, hong zui va-ngut uh hi. Benjamintangin sila suak in, thuak tu Judah in ngen hi(Gen 44:33).3. Joseph in vei zo nawn ngawl in ‘Kei Joseph khi’ci in ki pulaak lai in a mawna mai sak siat zo hi(Gen 45:1-3).4. Benjamin in puan kop nga le ‘pocket money -ngun dangka shekel 300’ nga tuam se ahihang asuapuite in eang ngawl hi (v.22).5. Benjamin tungah a suapuite in thinsia lungsia paaingawl ci in Joseph in a mu ciang lungkim a, amaw-na a mai sak sa hi zo hi.Joseph Suapuite Khialna1. Maw pulaak maw-mai-nget-na se ahi tu ma hi.Ahihang Joseph suapuite khialna se pai in va324Joseph Thiitui


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 035pakaai hi ngawl hi. Leangna thaa in leilot thuphuak tawm a, “Na pa in a thi ma thu hong pia a,na suapuite maisak in a ci bangin, na naseamtemawna hong mai sak ta in,” ci hi (Gen 50:16,17).2. A leangna thaa se, Benjamin hi tu in ki um hi. PaJacob in a tate thupha a piak lai Reuben, Simeonle Levi thaneamna son ahihang Joseph suapuiteii Joseph a vawtsiat maw-na son vet ngawl hi.3. Joseph in, “No le no kimawsiat heak vun, iinuntakna tu PT in na mai uh ah kei hong pai sakkhol hi,” a ci sa hi” (Gen 45:4-7).4. Kialtun sung Egypt te in a puukthi ngawl na tuin, a dangka, a nganno le a lo uh Joseph in Pharaohneisa suak sak siat hi. Tateng a bo ciang amatepumpi ma ma Pharaoh sila suak siat uh hi. Egyptte in Pharaoh leisa lo tho uh a, a piang 5 khen,khen khat Pharaoh a piak baan ah phiangsia pialai hi. Israel te a hi le, Pharaoh tung bangma piakkul ngawl in Joseph in vak thong a, sila suak ngeingawl in, phiangsia zong peng lai hi (Gen 47)5. Topa Jesus in vantung manna taw hong vakbangin a pa innkuan bup Joseph in vaak thonghi. Hi za ta Joseph thuthiamnate a suapuite in telthei ngawl hi.Joseph Thiitui325


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0356. Ama thuthiamna le, a suapuite ngaisutna kikhuala lei ahi man Joseph thiitui luang hi(Gen 50:17).7. A suapuite hong pai in Joseph mai ah bok in, ‘Nasila hong suak tu khu hi,” ci la lai uh hi. AhihangJoseph in, “Lau heak vun,” nii vei ci in heneamhi (Genesis 50:19-21).8. Topa Jesus thiiluanna se, Jews te up ngawl nahang ahi bangma, Joseph zong a suapuite in amaitna a muan zawk ngawl, a tel thei ngawlhangin a thiiluang hi.Kei Hang Aluang Thiitui1. Joseph suapuite telkhialna hang in Joseph kaphi. Joseph suapuite bangin bangkua sungah ii pain tabang kam hong vaitha ci in suapuite tungpan a meet nga nuam in, a thisa te kam tu ii phuatawm na taw ii suapui ii kap sak tha ba nam?2. A suapuite a tu kisap nei ngawl in koi ka le Josepha kitelkhial vave se khuangai huai ka sa hi. Eizong a pha bel in hong ki vawt kawm pan thuphavawt pa/nu ii telkhialna hang in ii suapui, nu lepa ii kap sak tha ba nam?326Joseph Thiitui


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0353. ‘Bangkua hum pa/nu - bread winner’ lungdamtu kam hoih kam pha ii pau tu kilak eima kangsung ba bek ngaisun in khat po ii vawt sak thei tuom lei se, a kilawm bang ii vawt ngawl hangininnkuanpui pa/nu ii kap sak tha ba nam?4. Ngamdang om ii tate/suapuite bangza haksa ciphawk ngawl in lai a nga sim thiluang niilneal inii koih tha ba nam?5. Topa PT hong thuthiamnate phawk ngawl in, iiup lak man in Jesus thii ii luang sak tha ba nam?6. Topa in ii tan tek tu thupha hong pia tek ta hen!Amen.Joseph Thiitui327


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 036Alamdang ThuthiamnaAmazing <strong>Grace</strong>Thubulphu: “Banghangziam cile note in upnatungtawnin Pathian thuthiamna taw ngupsa na hi uhhi,” (Ephesians 2:8).Thumasa1. Pianciil tangthu ii kup tato se Genesis 38 kikhephot a, tu in ii zom kik tu hi.2. Thupatna ah ‘tua hun laitak’ a ci se, Joseph kizuak zawk ciang ci taw kibang ahihang Josephki zuak ma hiat thu hi tu ki um zaw hi (Gen 38:1cf. Gen 37).3. Levi in thiampiza, Joseph in ‘telnii – doubleportion’ nga ahihang a thupi bel ahi Messiahpian na pu le kumpi nam hi na se Judah in nga a,Abraham, Isaac le Jacob tungah a kipia PTkamciam Judah in lua hi.328Alamdang Thuthiamna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 036Judah le Joseph Kum1. Judah se Leah ii ta 4na hi a, Joseph sang kum 3bang ham zaw hi.2. Joseph a kizuak lai kum 17 pha a, Judah se kum20 bang hi tu hi (Gen 37:2).3. Joseph kizuak zawk kum 22 ciang Jacobinnkuante Egypt zuan a, tualai Judah se kum 42ahi tu hi (1BC434).Jacobte Innkuan Canaante Ngeina Huzaap inKhuucip1. PT tealtuam Israelte Egypt theng ba ka po le,Canaante ngeina pha ngawl teng in khuucip tu kipan zo ta hi.2. Egypt a thet na se puukthi ngawl na tu bek hingawl in Canaante ngeina zui in PT deina mangilhtu ki pat ciang PT in hesuakna taw heamkhia ahihi.Kummoi nano in Zi-nei se Canaan Ngeina1. Judah in tapa 3 a nei ban ah tu maitang zong muthei tu hi zo ahiciang a zi nei lai kum 14 kan hingawl tu hi (Gen 38:3-5).Alamdang Thuthiamna329


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0362. Judah in a tapa Er zi tu Tamar a pui sak lai Er sekum 13 kan hi ngawl tu hi (v.6)3. Hi bang zi nei pal na se, Oriental ngeina zongom ngawl a, Canaan te ngeina a zui hi zaw hi.PT Mai ah A-ngi-lo-te PT in That1. Er se tatsia pa ahi man in PT in that hi. (v.7)2. A monu Tamar zong Canaan mi hi tu hi.3. Er thi a, Onan in a u-nuu Tamar lua tu in a paJudah ii sawl se, a nial ngawl hang, a taphit seama tapa hi ngawl in, a upa Er suan in kisim tuahiciang, a lup khop ciang Onan in a na se, apuasang ah thaa se hi (vs. 8,9).4. Tabang tatsiatna dei ngawl PT in Onan zong thatlaleau hi (v.10).Judah in Shelah le Tamar Teang sak ngawl1. Judah in Tamar tungah ka tapa Shelah liat dongna nungsang ah na om phot zi in ci ahihang,Shelah tangval ciang “A thumna ak-lu sai bang,”ci sia lau in, Tamar taw a teang sak bua hi (v.11).2. Judah meingong a, tuumul met in a pai na tu lampiah, Tamar in puan lukhup in na to a, a topasal Judah innumei pha ngawl sa in na luppui hi (vs.12-23).330Alamdang Thuthiamna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0363. Tamar in numei pha ngawl seam in naupaai hi ciin thu a kizak ciang, Judah in, “Hong paipuitavun! Hal lum tu hi,” ci hi (v.24).Kei Sang Ama Thutang Zaw1. Judah monu Tamar hal-lup thuak pet ma tuahiciang, Tamar in, “Hi mintupna le a awna-khau;hi ciangkhut kua neisa ziam,” ci in tetcitu a lak sak vante a lak hi (vs.25 cf. v.18).2. A ta nei pui se a to-pasal Judah hi thong ci se nialthei na om nawn ngawl ahiciang, “Kei sang amathutang zaw hi,” Judah in ci hi (v. 26).Tamar Sungpan Tapeang – Perez le Zarah1. Tamar ta hong sua ciang a peang hi a, khat ii khuthong pusuak masa hi. Nausuak oo nu in hi sia auzaw hi ci in a khut ah khausan vaw ahihang tumkik se hi (vs. 27-29a).2. Adang khat sia hong pusuak masa hi. Nausuakoo nu in, “Nang ngual zo thaw in hong pusuak nizei,” ahi bale, “Nang, na maiphul dan tu he ta te– You really know how to push yourself to thefront” ci ahikom a min Perez kiphuak hi (v.29b).3. Khausan kivaw sia Zarah ci in min kiphuak hi(vs.30).Alamdang Thuthiamna331


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 036Paubaang Judah Pathian in Nial Ngawl1. Reuben in a pa zino a khum sak hang in taciilzataanlaw hi (Gen 35:22; Gen 49:3-4).2. Levi le Simeon te unau zong ngoltol na tawShechem-te a motna hangin taciilza taanlawkhawm hi (Gen 34:25-29; Gen 49:5-7).3. Ahihang a monu Tamar numei pha ngawl sa inta a nei pui Judah se, luaza na taanlaw ngawl bekhi ngawl, thupha saang zaw lai hi (Gen 38; Gen49:8-12).4. Bang ki lamdang ziam? A kilamdan na se ki-siikik-nale kikhealna tungtawn ahi hi. Mawna kisiikci ciang, tua ngamtatna pan ki-lee-kik-na ahi hi.5. Judah in a maw hangin, a monu ahi hun lam aheak ciang, “Ama kei sangin thutang zaw hi,” cia, “luppui kik ngei nawn ngawl hi,” (v.26).Judah Suan Topa Jesus1. Ii Topa Jesus se Judah suan ahi Joseph le Marysung pan hong piang ahi hi.2. Judah suan ciciang, a monu Tamar taw a neilamlak ta Perex pan hong piang ahi hi.3. Perex se a u-zaw tu khausan kivaw sa Zarahsuangkhial ngawp pa ahi hi.332Alamdang Thuthiamna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0364. Perez ii ta Hezron; Hezron ii ta Ram; Ram ii taAmminadad; Amminadad ii ta Nahshon;Nahshon ii ta Salmon ahi hi (Matthew 1:3,4).A Kizuak Numei Rahab Suan Jesus1. Salmon se Jericho khuakul tungah a teangngalvilte a panpui nu Rahab taw teang hi(Matthew 1:4).2. Rahab taangthu a hawih ngawl hang in, Israel tein ngal zo tu ci in Rahab in um a, ngalvilte napanhpui nu hi.3. Upna taw ngualzote sazian ah PT thubu in Rahabmin na ciamte hi (Heb 11:31)Moab Numei Ruth Suan Jesus1. Salmon le Rahab in tapa Boaz hong nei uh hi.Boaz le Moab numei Ruth hong teang a, Obedpiang hi (Matthew 1:5).2. Obed ta Jesse, Jesse ta David ahi hi. Ih TopaJesus se David suan ahi hi (v.6).Mawneite Tan-tu Mawneite Suan le Paal ma Teal:1. Ii ngumpa Jesus pianna tu se mihing sitbaangngawl zaw hiat a om phial zong mipha sitbaangJudah hong teal hi.Alamdang Thuthiamna333


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0362. Judah in zong zipi taw ahin, atoai hi ngawl, amonu taw a nei lamlakta Perez sung pan keak inkiteal hi.3. Jacob - ngualtheam pa, ngualzasuan pa zong, anungil sung pan pek in a u Esau taw a kibuan sahi a, a upa khuatuul a let bangin, Judah le Tamarta Perez zong Zarah pusuak masa sia kantan in asuak masa tu na tu sa se pa hi.4. Jericho kul tungah numei kizuak Rahab leMoabite mi Ruth kakeak na kiteal suk ka khel a,leitungah mihing mawbaang ngawl – “mipha khatzong om ngawl” a, mipha sitbaang vive om bekahi man in ei mawnei leitung mite in lametna iinei thei na tu in Topa Jesus pianna kiteal suk hizaw hi (Rom 3:23).5. Vantung ii thet ciangin Topa Jesus ngawl buangmimaw ngei ngawl mithiangtho khat beak ii mubatu a, zaw-na ngate ii upna thulu nuai ah mihingtampi ii nialnamh Rahab te Samson te ma na kingual limlum a, tate ma van ah ii mu tu hi(Hebrews 11:31,32).6. ‘Thutang, sitbaang ngawl PT taw tonkhawm paNoah zong kum 120 thuhilh, teambaw sa pa hika sap, ama zong sapit tui kham in zum seal la pahi (Gen 6:9 cf. 9:18-27).334Alamdang Thuthiamna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0367. Noah thaneam kale, Noah, Daniel le Job te inamate thutan’ na taw amate kingum zo bek a, atate kuama ngum zo tuan ngawl hi ci ahiciang,Noah ama le ama kingum zo ahile, van ah Noahii mu tu hi. Hallelujah! (Ezekiel 14:14-20).8. Abraham ci va zak ka leang le a innteang nu tanei pui pa hi a, thu um theampo ii pa ci taak ngawlahiciang PT in a upna sittel a, ta Isaac biakpiaknaa nei kom-in (Gen 16 cf. Gen 22:15-18),9. Ama upna se ‘dikna -thutan’-na’ in kiciamte hi.(Gen 15:6 cf. Gal 3:6; Rom 4:3; Heb 11:17-19;Jas 2:21-23).10. “Israel – Christian” ahi ngawl mihing tampite inleilu, leitaw, nisuana, nitumna pan hong kikhawmin, Abraham, Isaac le Jacob taw to khawm tu hi,Topa Jesus in ci ahiciang, Abraham van ah ii mutu hi. Hallelujah! (Matthew 8:11).11. David ci leang le, ngual zi sut pa, ngual pasalthat pa ma hi thong hial hi. Tua hi kale, tabangtema van ah ii mu tu hi. Hallelujah!(2 Samuel 11).6. Uriah zi Bathsheba thu ngawl buang David‘paubaang ngawl’ a, PT in, “Kei thin taw kisi mi– a man after my own heart” ci lai hi (1 Kings15:5; 1 Sam 13:14 cf. Acts 13:22).Alamdang Thuthiamna335


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0367. David paubaan na se numei vai khat bek ci leang,a thi nai ciang a cilum sak tu in, Israel ngam ahmeal hoih bel a Abishag in kiluppui sak hi. TedimLTT tho in “hih zo lo hi,” ci sase ahihang SizangLTT in “nupa vai a zak pui nawn bua hi,” ci a, kalungdam hi. “But the king had no intimaterelations with her,” David zong a thi ma inpiangthak zo hi ci in ka um hi. ‘David van kangawl lai hi,’ Peter in ci ahiciang, David vankananak tu ci na hong suak hi. Van ah David ii mutu hi. Hallelujah! (1 Kings 1:4 NIV;Acts 2:34).8. Noah, Abraham le David te hi ka le, kuama pongamtat phatnate theampo se “a niin puansia”bang bek ahi hi. “Ngamtat phatna in ei hongngum ahi bua a,” “Topa Jesus hang a ii nga TOPAthuthiamna hang bek ahi hi,” (Isaiah 64:6;Ephesians 2:9; 2:8).Amazing <strong>Grace</strong> – Alamdang Thuthiamna LaPhuakpa Isaac Newton1. Hui suangval, a nu ii ngumpa le ‘alamdangthuthiamna’ hangin John Newton se silate a manteambaw captain pan in mawneite Topa kungaha puak teambaw naseam pa hong suak hi.336Alamdang Thuthiamna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0362. Teambaw ulian (master-mariner) khat ii ta inpiang a, kum 6 aphak ciang a nu in thi san hi.Lai sin meal ngawl in teambaw captain a panungzui in khualhaw hi. Kum 17 a phak ciangBritish Navy sungah tum hi. Tatsiana hang inbuai bul a, a taiku nop man in mihon mai ah satnathuak hi. Navy nusia in Africa tuipi vaal ah taihi.3. Sila zuakte khat nuai ah naseam a, a topa invawtsia ma ma a, British Navy te ap kik tu khi hici in tawng bul hi. A khak bel ciang a pa in silazuaknasepna pan in hun hi. Newton in pilna deima ma a, ama thu in Latin le Geometry sin hi.Imitation of Christ – Christ Zilzia a kici laibusim a, sila-zuak teambaw captain suak hi.Ahihang silate a hesuak thei ma ma pa ahi hi.4. Kum 23 a phak ciang a lauhuai ma ma huisuangval taw kisi a, a no pan a thunget phit se,“Hi suangvaal pan ka suakta le hi nasep katawlnga tu hi ci na pi, tua nasep a nusiat tu leteambaw zuak tu se kum 6 hun bo thua lai hi.Tua hun sung in LTT phatak sim in Christian kipkhat hong suak hi. 1755 kum ciang Newton intuipi nasep nusia thiang a, surveyor – ngamlimsuai pa suak hi.Alamdang Thuthiamna337


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0365. Hun awng a nei ciang Greek le Hebrew sin hi.Methodist te piangthak hun hi a, GeorgeWhitefield thuhilhna in hong kheal hi. Liverpool,England ah Anglican Pawlpi ah ordination ngana tu sin a, 1764 kum ciang ordination –khutngaakna nga hi. Olney ah pastor seam a,mihing tam ahiciang biakinn ‘khan–enlarge’ kulhi.William Cooper taw kimu a, Olney Hymnslabu hong vawt uh hi. La 281 phuak a, ta sungpan in a minthang bel se “Alamdang Thuthiamna– Amazing <strong>Grace</strong>” hi. Ii sa khawm pai batu ziam?A thuthiamna in lamdang hi,Kei bang lel hong hun a,A mangthang kei hong ki mu kik,Mitaw khua hong mu sak.Thuthiamna in lauhuai thu le,Suatakna thu hong hil;Thuthiamna ii a manphatna,Ka up ciang hong tel sak;Lauhuai thaangsia nate pan in,Nang kung kong zuan zo hi;Thuthiamna in hi ciang hong then,Inn dong hong cia pui tu338Alamdang Thuthiamna


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 036Alamdang Thuthiamna bek Ei Muan:1. “Cidamte in zatopa tulmaw ngawl a, cinate bekin zatopa tulmaw uh hi. Mihingphate sam tu inkong pai bua a, a kinialnamhte sam tu in kongpai hi,” Topa Jesus in ci hi (Mark 2:17).2. Satan in Joshua a maw sak ciang, TOPA in, “AwSatan, TOPA in nang hong teih ta hen! …Meisung pan ka tenkik thingkhua hi.” A puannin suutsak vun a, puanpak sil sak vun,” ci hi. Mawneingawl ii om bua hi. TOPA na meikhuk pan hongten kik in, ii puanniinte puanpaak taw hong laihsak tu bek thupi hi (Zechariah 3:1-5).3. “Ka thu na mang le ka inn ka huang kong uk saktu a, vanlalangte taw kitholkhop thei na na ngatu hi ”(vs. 6,7).4. Pharisee pa le siadongpa thungen khawm a,Pharisee pa in, “nipi khat sung ni nii an ka tanghi. Sumpi sawm a khat ka pia hi,” ci a, mawmainanga ngawl hi.5. Siadongpa in, “Kei mawnei pa hong hesuak tan,”a ci taw mawmaina nga hi. (Luke 18:9-14)Alamdang Thuthiamna339


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> <strong>Grace</strong> <strong>Links</strong> # 0366. Mawnei ta tek ii hi hang mawmaisak na nga oma, a nga ngawl om hi. Ei koi sang ah ii om zawtuam? PT thukhenna tokhum mai ah Joshua akaw bangin Satan in ii mawna hong zungkawciang, Topa Jesus in maw-nei bo ci in hongngum batu hi.7. “Hi hi, na ci bangin mawnei hi. Ahihang ama’nka chisan hong sang hi. Ama a tu ka chisan buahi,” a ci ciang kuama in a nial thei batu hi.Mawnei tek ma ii hi tazong, TOPA saan thei lesaan thei ngawl om ahiciang, TOPA saan theimawneite ii hi na tu in TOPA in hong lampui tahen! Amen.340


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of KennethBiography of Kenneth H SuanzanangPIANNA: Christian ‘suakmasa-first convert’ PuPau Suan le Pi Kham Ciang innluapa hi. Pa VaiKhaw Thang le Nu Dim Lian sung pan 15 Nov 43ni Khuasak ah piang hi.SUAPUITE: Ciang Ko Lian-Havidar Hang Ko Lian,Hau Za Dim-Capt. Suang Za Khai, Ciin Ko Hau-Capt. Sawm Hang, Lun Khan Dim, Zam Za Cing(midwife)-Cin Ngaih Pau ahi hi.INNKUAN: Thuklai hausa Pa Awn Cin le Nu CiinKam tanu Lian Za Dim taw 5 Jan 1970 ni SiyinAdventist Church (SAC) ah Pastor Zakhuma in athiangtho pumkhat sua-na nei sak hi.AZI SUAPUITE: Ciin Ko Hau-Mang Cin Pau, Capt.Suang Ko Lian-Lun Man Cing (blue staff), NuamZa Cing-Lt. Col. Khai Mun Mang, Niang Za Ciang-Khai Nang, Col. Ngo Cin Pau-Niang Za Hau, VungZa Huai (sister)-Rev. Dr. Hau Ko Pau (AssistantDirector), Capt. Ngo Ko Zam (police)-Lun ManCing (blue staff), Lianzadim, Dr. Thawng Cin Pau-Ciang Za Neam, Dim Ko Huai-Capt. Lian Khan Khai(customs), Uap Khan Dim ahi hi.341


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of KennethTATE TUTE: A tanu Lian Huai-Soe Thura Htwa inJennifer DimSaan Htwa le Angela PauSaan Htwa tanunii nei hi. Lian Huai se ADRA Myanmar HR directorhi. Kam Uap kum 5 a cinhma thi hi. Thang Pau-NawEsther Po in Samuel Nang Pau le Rodha DimdimhuaiPau nei hi. Thang Pau se Myanmar Union Mission(MYUM) ii web master, AWR studio engineer lestudio director hi.PILNA: 1956 kum Tan 4 le 1960 kum Tan 7scholarship in kiteal hi. 1962 kum HSF man hi.Kyauktaing SDA High School ah Matric sin a,Sabbath ni le General Science kisii ahikom, classbup tak hi. Ahihang, ‘college eligibility certificate– college tum theina laipi’ DSLC ong hi. Hikale,nu-huai nusia in ngamdang sangka tu a ngaisun buahi. Seminary a ka sung first position nga bul hi.Andrews University ii piak Master of Science inAdministration (MSA) Chiangmai Campus ahSessions 3 ka a, GPA aniambel 3.51 le asangbel 3.83nga hi. ADRA International le ADRA Asia-Pacificsponsorship nga a, sumbo kul ngawl in sangka hi kale,Kawlngam ah a thupi bel Yangon Attached District(YAD) ‘administrator-ukpa’ le pawlpi mi 800 val342


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of Kennethapha Yangon Central Church (YCC) senior pastorseam ahikom MYUM uliante ii “Na sangka lenavaipuak thua ol thong tu ziam maw,” a ci ciang,tungsia thu-ni in, pilna zon nusia zaw a, ahunbit Topatungah ki-ap zaw hi.TEACHER (1963-67): 10 May 63 pan kumpite insang alak sak 5 Apr 66 dong SDA Middle SchoolSiyin, Kalay ah sang saya seam hi. Tayahaw sayaseam tu khensat kholsa bangin Kumpi in sang a lakciang Pyidawtha ah crusade vawt pai hi. Ahihangtungsia sawlna bangin, 10 May 66 pan 11 Jan 67dong kumpi sang saya seam hi.SEMINARY (1967-69): 1 May 67 pan Myaungmyaah LTT sangka kipan hi. 13 May ni in Youth Leaderin kiteal hi. Ama thu in Branch SS, Sunday School cibang hanciam a, Lay Activities secretary in kitealhi. Kyonpyaw le Myaungmya ah field nasep thuhilhin vak hi. Apr 68 ciang Youth Camp director SandyDee taw kopin, Kyaukpya Beach Youth Camp lampuihi.Ngual-hu-na: 14 Nov 68 ni in a sangukpa in, “Nang,kumpi mat thuak, bus hawl Ko Tin Tun na ngum kave,” a ci po ciang, Lt. Col. Kapcungnung kuailaw tuin pai vingveng a, suakta pai takpi hi.343


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of KennethGraduation Zawk: 29 Dec 68 ni sang manzoahihang, Wuntho ah Saya U Ba Khin taw Kachin leKawl sungah naseam a, Bonchaung ah crusade vawthi. Apr 69 tha Anisakan Youth Campers khangno 30-val lampui hi.SIYIN VALLEY & MUALBEM (1969-1974):1969 Kum: Buanman ah posting nga masa a, Junetha ciang Mualbem ah kikhin hi. Buanman ah omSaya Pau Za Khan taw kithua in naseam uh a, Aug-Sep sung Thuklai crusade le Nov tha Khuasak crusadepan tha manpha honkhat nga a, tuiphum pawlpi UpaPau Ko Thang kihel hi.1970 Kum: 22 Feb pan 16 Mar dong Saya Pau Khanle amate nupa in Vangte Pa Vungh Nang inn ahcrusade vawt hi. 4 Nov -5 Dec: Tuizang pan LaipianKhen Sial samna hangin Capt. On Za Nang le PanoVumpui taw Tuizang Pa Zel Ko Kam innah tangkonanei hi. Pano Vumpui in sakhi kap a, tha-ankuang beklui ngawl in, khuamite taw ki-itna ankuang umkhawma, sakhi sa inn then vet ngawl uh hi.1971 Kum: 9-20 May sung Voklak Pa Awn Za Twanginnah crusade nei hi. Pu Kam pawl khauh ma ma NuThawng Khan Cing in, “Thiampi na sua ciang tuikiphum tong ngei,” ci sase ahikom, 1981 ciang,344


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of Kenneth“Vungkhek nu hong pai ta hen, tuiphum tu khi hi,” ciin sam a, Ak-awm ah tuiphum hi. Tu ciang TedimMyoma Church ah pawlpi lampui muanbel khat suakhi. “Pu Twang taw se Thuklai HSF ka ka lai pek inAdventist suak khawm tawng ci-in a vaihawm sa kahi uh hi,” ci hi.1972 Kum: March tha sung Maymyo MYUMConvention masabel om a, Siyin Valley pan mihing30 bang tonpui in Pu Suang Ko Thang phua ‘KhamJerusalem” choir zong sa lai hi. 28 May pan 14 JuneTuisau crusade vawt a, thu-um 7, July 29ni in tuikiphum hi. 9 Aug pan 2 Sept dong Tonzang ahtangkona nei a, 39 tui kiphum hi. 4-26 Oct sungSaya Zendolian taw Limkhai Zo ah tangkona nei hi.TONZANG (1973-74):1973 Kum: April 7ni in thuzui mi 38 taw TonzangChurch kikip sak hi. April 16-May 14 Laitui Effortah kihel hi. Tha-nii sung typhoid taw thidek hi.Pawlpite suppia ngawl in khuipui khat taw 10-12 Octsung Khuado Pawi vawt pui a, kuama in a mangilh theibua hi. 28 Oct - 18 Nov sung Tungtuang Pa Suum Dalinn ah ama nguak tangkona nei a, a lawp zong tam hi.November bo ciang, Yangon kikhop pai a, sanghonkik tu khensatna om bangin, Siyin ah sanginn satuvaipuak a nga hi.345


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of Kenneth1974 Kum: Tonzang thuzui innkuanpuite vaithaknakawmin, taksi le khuisa taw Kumthak ankuang a luiha, Zo ngeina bangin sa kibaakin, ngualnuam thei mama uh hi. Tua zawk ciang UMAS sanginn vawt kumkhat sung man tu ahikom sanginn sa tu le SiyinAdventist Church (SAC) keam tu in pai hi.UMAS SANG KIPATNA (1974-1977):1974 Kum: Mission pan a nga K40,000 taw 24’x54'Adm Building le 24’x36' Hostel inn 2 a sa hi. Anbukle Dining Hall a tu K7,000 a nga hi. April tha sungPadaukkone Beach ah Youth Camp lampui hi.1975 Kum: UMAS sanghuang ah Upper MyanmarMission (UMM) Convention om a, innteak seam hi.MUAS sang patangte Kailiana, David Lianpau, KellyP. Lyan le Thangcungnung taw Tuingo, Chanthagyi,Pyidawtha le Vutbuak ah VBS vawt pui hi. Vutbuaktea ham, a moi lawp tek ma ma a, nitak sim in thumantangkona le tua laitak a popular ma ma Mizo latetaw biakpiakna nei hi. Sun vaithak biakpiakna a neizawk ciang a cia le, khuazang phialin tha uh a, “LalIsua’n misual a lawm” ci bang popular late guitar leaccordion taw thua in lam tawn khuateak in a sa uhhi. Nisa ma ma ahikom Tahan dong hong zui le suak346


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of Kennethbo ci in Tlangzawl sanginn ah tawlngak pui in Topapok uh a, nitak nivot zawk ciang kikhen zo pheanguh hi.SANG KIHONG: 1 June ciang Middle Schoolkihong a, staff 5 bek ahikom innsa le ama, pawlpikeam le ama, boarder an neak tu le ama, lai le hilh,worship khawng vawt pui bul, night study dadong,meipui vak in zin le vak sisanh a nupa diang ahikom,Pa Shwang Ngo in, “Sya Kenneth mu ngei buan te,”ci hi.1976 Kum: Khal sangkha sung theampo biakinn lesanginn thikkang seau in Yangon ah taam hi. Biakinna tu dal 500 nai bang nga kasap, saya inn a tu a nga tubek ciang zumte in bosak kik thong hi. Biakinn a tua nga sung pan saya inn nii kisa hi.MANDALAY CHURCH PASTOR & DISTRICTLEADER (1977-1982):1977 Kum: Yangon le Mandalay kilaklaw telephoneline 5 bek om a, Yangon le Maymyo kizopna tu, GPOah sunkhua phone ngakin, communication seam bulhi. Mandaly ah telephone tawm bek kipia sungah#1388 hong nga ciang GPO ah pai kul ngawlin innpan Maymyo le Yangon ‘communicate-kizom’ sak347


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of Kenneththei hi. Sum om ngawl pipi PT a muan na taw Biakinn‘renovate-thaksua’ in, piano thak zong lei hi. Thakhatsungin leiba ka lo tu ci kamciam a piak bangin, PT intangtung sak takpi hi. Meileang le vanleang a kisambabang in ngual hu zo hi. Leangna inndim a om zongSaya nu in anpia zo hi. Divisional Council MemberU Khin Mg Si, BAC manager U San Htun Hla,Division Superintendent U Kyi Lwin te maipha mukisa lei ahikom, “Kei bang hi thong a, hi za a, maiphahong pia ziam? PT thupha ngawl adang hi bo,” ci hi.Uliante in, “Passenger nii khia in nangma mihing niina ten aw! A kamtam a om le phone hong set taw,”bang ci liang hi. Vanleang bup zong nga a, zui khuana kipia ngawl, Twin Otter vanleang no taw Mdy-Kyaukhtu-Hteelin-Gangaw-Kalay flight zong a nupain zui thei lai uh hi.1978 Kum: Khat vei Kani nuai Ngaphyet paitu Thain phut hi. Monywa pan teambaw naseam ThawngVai Nang le Kani township officer U Hau Ko Pautaw ton hi. Ngaphyet a thet ciang teambaw awk nuambang ahiciang, ngunkuang sam hi. Ngunkuang tung athet po ciang teambaw ding kik vingveng hi. TVNin, “Hi sia pa PT na om pui tatak zei! Tu bangteteambaw awk hi ngawl het ve,” HKP tungah ci hi.348


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of KennethNyaphyet U Chit Tee inn a zuan hi. A tanu inn thengmasa hi. A tanu nau sua zawk ni 9 pha in, ci eng letetanus taw thi tu in ki topui hi. Cina nu in, “Saya, keba,” ci thei lai a, dei tak thu a nget sak zawk ciang ahuitat vangeu hi. A nuntakna ka huuk zawk ngawlhang, a tha nuntakna hu-tu in Topa in Mandalay panhong pai sak hi. Teambaw tung pan in Topa in hongtuak sak bale Kani dong teambaw to, losung kan inlamseau leng nai 5 hai tu a, cina thi ka lap batu hi,”ci hi.1980 Kum: 13 Dec 1980 ni in thiampi kipia a, a nuhuai, a u Ciin, a u Lun, a innkuan puite, Pa Ngin ZaThang le Lt. Col. Khai Mun Mangte innkuan in uapthei hi.1981 Kum: Bawdwin, Namtu ah tangkona nei a,Bawdwin company pian na tu honkhat nga hi.Maymyo ah a nii vei-na MYUM Convention om a,vanleang, meileang, bus Mandalay pan vaipuak zosingseng hi. Leangnate kisap theampo Sayanu invaihawm vaseng in zindo hi.1982 Kum: Biakinn pua, piano thak lei in MandalayPawlpi a lapsang zawk ciang transfer hi.349


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>UMAS PRINCIPAL (1982-1990):Biography of Kenneth“UMAS min a than vavang laitak” kici hi. Khangtoci sia innhoih lo hoih nei ahi tuan bua hi. A om sunphatak in kepthiamna ahi hi. Paak-huan le lenlo ciinna‘lawn’ hing silsial in, huangsungah zatawng taakkhat zong kimu tha ngawl in thiangtho sitset hi. Lamlang le lang ah daai-paak kungte ki-meet sitset in,pakkungte pak silsial a, seinpan kung beam litliat tein et lawm sak hi. ‘Tolhpiik hen na-slide’‘kheapdeuh-see-saw’ te le vomhluaite taw etlawmin, a pua mite in daikawm pan in en ku ku liang hi.Lasak le thiam sak, lai le thiam sak, kimaina thiamsakin mundangte taw kidem sun le zo papaih hi.Mandalay, Kachin, Tachileik pan pek in sangka hongpai uh a, sang ap nuam tam ma ma ahihang a paitheampo sang ngawlin quality control hi.Khaikam pan uniform taw laandial muak UMAS sayale sangpatangte Thura Kyaw Swa in pok hi. Kumpisang ahi ngawl hang kumsim School Health te hongpai in zato puak tuakte hong puak sak hi. Khawmpitheampo ah UMAS te thiamna kimu ahiciang, khuasimin sang hong deih ta uh hi. UMAS saya theampo maMA le doctorate nga tek siat phial zo uh hi.350


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of Kenneth1987 SAC Biakinn Hong: Pawlpi mite hanciamna,thatang, leang, motor neite kipiakna le Yangon pan1976 lai pek a kinga thikkang hangin SAC BiakinnK200,000 taw kiman thei hi. . Thangno in akum 27acin ni K27,000 pia a, ‘tokhum-pews’ theampo cingpaih hi. .1988: Kawlngam a buai ma ma laitak in sang kikhakngawl hi. Ngawngtawng thei tu in a zuak om ahiciangSaya Nginkok taw kumpi langdote zum ah pai in thua son pui ciang, sangkha kul ngawl hi.Buaina a ven phet in Singapore pai tu kiteal a, Lt.Col. Tual Do Dal le Puno Pum Ko Khai hangin MIte thudok tampi a zo zawk ciang ama bek hi ngawl alawmte 4 taw S’pore pai thei hi.1989: Administration Building se SS OverflowOffering K200,000 taw a kizaw thei na tu SAC tethatang, khuileang, motor car a hazat ngawl hang ahihi. Kawlngam mun 5 ah K200,000 tek kipia a, UMASin huntom bel le quality hoih bel in man thei hi.ADRA MYANMAR COUNTRY DIRECTOR(1990-1997):1 Apr 1990: “Minister-wongyi’ taw a kimu nuamle kongkha cingte a mu le hampha vak,’” a ci omkale, Minister for Health and for Education ahi, Col.Dr. Pe <strong>The</strong>in taw kimu masa a, minister, deputyminister central command commander General TunKyi, Australian, British, Japan Embassy te taw kimu351


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of Kennethbul a, TV, radio le tadensa ah 25 vei bang kihel thei hi.6 Feb 97 ciangin Tember Chit taw vaipuak ki-ap uh hi.July 1997: ADRA International President Ralph Wattsin ADRA le Southern Union Conference delegationmihing 30 val hong pai pui hi. Zumlam pai teng Tember,tour pai teng Kenneth in lampui hi. 2008 a pensendong ADRA Board member in a om hi.Haksatna: ‘Foreign Currency-ngamdang sum’ bankaccount, fax machine thua tu, telephone bul tu, kumpitaw MOU letmat thu tu ol ngawl ahihang, 20 July 93ni in MOU letmat kithu thei a, Kawlngam a tu dollara ‘awn-million’ man zanghin, naseam thei hi.Asep Pawlkhat: “Thuklai-Khuasak le Hiangzingtuimei, Hiangzing, Lezang, Thangnuai, Zampi, SunThla, Cer Hmun, Bualkhua, Saltaung, Langli leTedim, Yenantha le Nanthamyaing tuineak,Ayeyarwady le Kayin State ah tube well, YangonChildren’s Hospital, National RehabilitationHospital, Thamaing, Yenantha Leprosy Hospital andNanthamyaing Leprosy Community te huna,dongtawk huna, puanpiakna, zatui piakna, sumpuk tawhuna, ngultukte kidalna le bawlna a vekpi US dollarmillion in kizeak hi. Kumpi uliante in, “Kenneth,352


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of Kennethnang ‘Beam-Zero’ taw na kipat se khanto na tam mama hong mu sak khu hi,” ci hi. “Regional pan Dr.John F Sipkens, Ken Flemmer, Maitland DiPinto,le International pan Ralph Watts te in ta it in hongitna le Topa thupha piakna bek hi. Topa minthang tahen!,” ci bul hi.YAD ADMINISTRATOR & YCC PASTOR (1997-2002):Kum 5 sung Kawhmu, Kunchankone, Hlaingthayar,Laydaungkan, Thonkwa, Thanlyan, Kyauktan,Hlawsin, Minlan, Shwemyayar, Yaythoe, Sabutaungle mundang tampi ah ngamthak hongin, North Dagonle North Okkalapa ah pawlpi kipsakna Topa in pia hi.Yangon Central Church ah na theampo thak suakahikom, ngualtamte in, “Kenneth, mihing bek a thaklaih tu kisam lai, na theampo thak suak siat zo ei!” ciuh hi.UPPER MYANMAR MISSION PRESIDENT(2002-2003):President a sep sung, Pangpi Church, ThuklaiChurch, Sun Cung Church, Antioch Myoma Church,PT tungah apna nei in, Vangteh, Mualbem,353


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of KennethJangngophai, pawlpi kip sak na nei hi. 2002 kumkipatin UMM leiba thein 80 val taw kipan kale, 2002bo ma in tua leiba sangin a tamzaw Topa in pia kik zohi. 2003 kum Lawibual ah Golden Jubilee ki vawt a,Yoma Bank sum kithuk thei ngawlin sum zak tu omba kale, bat in Jubilee kivawt a, Jubilee man cianginUMM sumh zaw ngawlin meet law zaw hi. “PT in apawlpi hong om puina na lamdang nam 3 ka mu hi.1) sum om ngawl kawm pan, ni 4 sung mihing 3000kivak zo hi. 2)Tedim huihat dan son thei hi ngawl a,mandat khuam khawng kilaam valit liang kale, mandatap thunget man po ciang huih hong daai lian hi. 3)Maiphiatna tu tui zong a kinga zawk ngawl kawm panTopa in mihing 3000 kham pikpeak tu tui pia hi,” cihi.COMMUNICATION & PARL DIRECTOR(2003-2008):Broad Band Internet: 2004 GIEN Forum pan$3006 nga taw 2004 Christmas Eve ni in MYUMah Broad Band Internet honpoai kinei a, zum sabuaitung tek pan le wireless nei te in a inntek pan inleitung thupiang theampo en thei hi. Lai thupiDivision vaithak ci kul nawn ngawl hi. Internet pan354


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of Kennetha kimu te pawlpi mite tungah Myanmar AdventistNews (MAN) journal taw kihawm sawn hi.Satellite Evangelism-Feb 2006: Philippine panSatellite Evangelism thuhilhna downlink mun 10 ahkivawt a, 18 Feb ni in tha manpha 222 tui kiphum hi.Ignite Myanmar: 2006 November tha in ‘IgniteMyanmar’ kici Pastor Daniel Jinwang Yoo lampuiKorea te 46 in Yangon, Pathein, Hpa-an, Mandalay,Pangpi (Kalay) le Siyin (Kalay) ah thuhilh a, mihing903 tuiphum ahikom, Kawlngam Adventist tangthusungah a tam bel tuiphumna hi. Adventist Review in18 Jan 2007 ni in taden suak sak hi.Adventist Trade Mark: Communication le PARL(Public Affairs and Religious Liberty) bek hi ngawl,Legal Affairs zong len lai a, Seventh-day Adventistmin (4/5858/2007) le Logo (4/5857/2007)matpungten kivawt a, 11Sept 2007 ni in tadensa pankisuak sak hi.GC PARL Director: 10 Feb 2005 ni, Leitungphualpi pan PARL director Dr. John Graz leReligious Liberty magazine editor Lincoln Steed,SSD PARL director Dr. Hiskia Missah te hong paiin Dr. Myo Myint, Director General of Religious355


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of KennethAffairs taw akimu zawk ciang, Panda Hotel ahBiakna Lampuite taw ‘Luncheon Meeting – anneakkhop le thu kikupna’ nei thei hi. Hi bang Adventistle pawldang anneak khopna se Kawlngam ah a phitbel ahi hi.Video Kizaih: Voice of Hope (VOH) Myanmarthuhilhna hangin a kikheal mihing 7 video zaihnaAWR phualpi pan in hong nei thei hi. Tahan pan khatse a pa in kham ahikom kihel thei ngawl hi.BIBLE SOCIETY: 1997 pan Bible Societymember hi a, 2007-08 Pastor Caleb Paw in laih a,ahihang Rev. Dr. Saw Margay Gyi in it mamaahikom, Managing Board member in koih vave hi.Min kihel le Vice President in koih nuam hi.MINPHATNA:Award of Merit: Kum 46 dektak nasep zawk ciang1 Jan 2009 ni pension la hi. 13 Nov 2010 (Sabbath)ni in YCC Biakinn ah Adventist World Radio (AWR)president le Seventh-day Adventist World Churchfield-secretary Dr. Dowell Chow in Award of Meritpia hi.356


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Biography of KennethAdventist netAward: ‘Seventh-day AdventistWorld Church headquarters in GIEN (GlobalInternet Evangelism Network) Forum pan internettaw PT naseam kiciante Adventist netAwardminphatna pia hi. GIEN 2008 - Denver ah 5, GIEN2009 Orlando, FL ah 4 le GIEN 11 - Port MontegoBay, Jamaica (1-5 June 2011) ah 3 ki pia hi. Tua 3sungah ama kihel ahiciang, leitungbup netAward ngamasa 12 te sungah sungah kihel a, Asia bup ah amasabel hi. Australia le Africa te zong a nga om ngawllai hi ci hi. Leitungbup Pawlpi communicationdirector Williams Costa in, “Your dedication andperseverance has been an inspiration to all of us –Na ki-ap, na kipiakkhiakna le na takkhana se komatheampo tha hong nga sak hi,” ci in email thak hi.MAILAM ATU NGIIM KHOLNA:<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>: “Genesis man zo ka hiciang,Pathian in cidam hong pia le “<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong> fromGenesis-Pianciil pan Lungdamna Aw-hawl” ci inlaibu khat hai ngawl vawt ka sawm a, Exodus zom toin kumsim laibu khat ka suak sak nuam hi,” ci hi.357


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong>Gyothonbin-Siyin Tui: Kawlngam SDA te inunion-wide convention a nei 6 vei bek om pheang a,a 7-veina Siyin ah hong tung tu hi. Kawlngam khuanuam bel Pyinoolwin ah 3 vei, Myaungmya leThandaung ah khat vei va ve le Thingunau-Siyin khuaah 1994 kum in MYUM Diamond (kum 75cinh)Jubilee tung ngei zo hi. 28-31 March 2012 ciangSiyin ah union-wide convention hong tung kik tuahiciang, zin le leangte tuibeak nuamtak zang sak zoleang ci in, hanciam a, ADRA International pan ngangawl in ADRA Myanmar in thein 150 pia zo bekahikom, u le nau ki kuailaw a, 20 Feb 12 tuihon niciang dong u le naute huna thein 70 bang nga a, Topain tangtun pui hi. “Topa hoih hi,” ci in Topa poktanhi.SAC Piano Project: Tum thei lamsang kiniam mama ahiciang piano 2 le 3 taw a hunbit Piano Tutionpia zo leang ci in, SAC taw vaihawm in, piano lei natu sum a kikhon a, tuni 27 Feb dong thein 44 kingazo a, thein 39 man Yamaha Piano khat company temun pan donation thein 4 khiam sakin, thein 35 tawMYUM in bat in piak sak bek hi ngawl, MYUM hiluxin puak to sak zo a, Convention nitak 28 Mar 12ciang apna a ki neih zawk ciang Convention ah kizangh suak tu hi.358Biography of Kenneth


<strong>The</strong> <strong>Gospel</strong> <strong>Echo</strong><strong>Grace</strong> <strong>Links</strong>LUNGDAM KONAPau Suan Khai K750,000Hnin Nu Nu Aye & Stephen Jared Tasker US$500Richard Lian K200,000Chian Cin Hung (UK) K200,000Lian Man Cing alias Liannu K200,000Mungtawng & Cingboih K200,000Pau Khan Mung alias Pausau & Cing Lamh DimK150,000Dongbawi & Dimnu K120,000Zam Mun Pau K102,000Dim Uap K100,000Helen Lian K100,000Tuangnuam Khanhuai Hatzaw K100,000II

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!