Historiaurrea etaAntzinaroa

HistoriaurreaetaAntzinaroaUNITATEARENHELBURUAK. Historiaurreak eta Antzinaroakzenbatiraunzuten ikastea.. Historiaurreko gizonen eta emakumeen bizimodua,lana eta haiek erabilitako tresnak gogoratzea..Historiaren hasiera idazkera agertzeareki nlotzea..Erromatarrak iritsi baino lehenagoko IberiarPenintsulako lehen biztanleak aipatzea..Hispaniako garai erromatarreko zenbait pertsonaiaeta aztarna ezagutzea..Erromanizazioarenesanahia eta erromatarrekzer utzi ziguten jakitea..Penintsulako biztanle nagusiak Erdi Aroarenhasieraarte kronologikokiordenatzea.ZAILTASUNENAURREIKUSPENAlaila izaten da Antzinako gizarteak elkarren arteanbereiztea. Horregatik, oso garrantzitsua daerromanizazioa eta kristautzea nabarmentzea,Erdi Aroa hobeto ulertzekoasmoz.HIZTEGIAHistoria, idazkera, egiptoarra, hieroglitikoa, altabetoa,nomada, sedentarioa, artzaina, haitzuloa,trikuharria, kantabriarrak, baskoiak, lusitaniarrak,tenizioak, grekoak, kartagoarrak,erromatarrak, Inperioa, probintzia, Hispania,galtzada, Veleia, enperadorea,legionarioa,erromanizazioa,akueduktua, antiteatroa, antzokia,zirkua, tenplua, garaipen arkua, latina, mosaikoa,tesela, taberna, goldea, gladiadorea.BALlABIDEEN AURREIKUSPENA. X. PEÑALVER:Sobre el origen de los vascos:las fuentes arqueológicas. Txertoa argit.. A. RIVERA(Dir.): Enciclopedia temática Lur.Historia. Euskal Herria. Lur argit.. HHEE: Atlas histórico-geográfico del PaísVasco. Haranburu argit.. Historiaurreko eta erromatarren garaiko monumentuenargazkiak.. Marrazteko materialak, kartoi meheak, etab.AzalduHistoriaurreaeta AntzinaroaIkuslal duzu Inolzerrornatarrengaralkoeraikinlk?Nolakoada'Zergatikdaudegurelurraldeanrnonumentuerromatarrak?Zertarakoegingozutenhalakoeralkuntzalana'156 . GURE HISTORIA~Je!J ustifi kazioaTrasponteko zubi erromatarra, Iruña Okan (Araba)Trasponten,ArabakoIruñaOkaherrlanetaVelelaIzenekokokalekl1 zaharr$1gertu,zubl Ikusgarrlhaudugu, Ingenlarlerromatarrekeralklzutenduela2,000 urte Inguru.Gauregun,oralndikere, ZadorraIbalarengalnetlkpasatzekolekuaproposada.Gaihonetanalderdihauekikaslkodituzu, nolakoazenPenintsulakobiztanleriaerromatarrakiritsi bainolehen, zergatiketorrizirenerromabmlIberiarPenintsufaraeta zer-nolakoeraginaizanzutenbertakoenbizlmodl13. unitateak Historiaurreko eta Antzinaroko zibilizazioakdeskribatu nahi ditu eta pertsonaia, gertakizun eta aztarnabatzuk nabarmendu.Historiako garai batzuk eta besteak banatzeko tuntsezko erreterentzia.i.zatenda idazkera. Iz:an ere,.iragana ezagutzekometodoakera batekoak izaten dira idazkera ezagutzen zuten garaiakezagutzeko eta beste era batekoak aztarna materialakbaino ez dituzten garaiak ezagutzeko. Horregatik, Historiaurrehitza erabili da idazkera sortu baino lehenagoko aroari izenaemateko, Historia hitzetik bereizteko asmoz. HistoriaurreagizadiarenhastapenetikK.a. 1.000 urte arteko garaia da etagutxi gorabehera urte horretan Historia hasten da.Penintsulako zibilizazio zaharrak azaletik aztertzen dira, erromanizazioarieman nahi baitzaio garrantzia. Izan ere, ez badaerromanizazioa onda ulertzen, ezin da azaldu kultura mediterraneoarenzati handia.156

ZER DAKIZU HONETAZ?Idazkera. herí asmakizuna!Idazkera asmatzea glzakionlorpenik garrantzitsnenet:1koaizan ela.Idazkeraren bielez. gizakiok eJkarrekll1 komllmkatzeko allkera dllgU,nahtz el" bi 1ekutan cdo HlStonaren bt garaítan egon. Ielazkeraribesu1ldc, Iraganeko ideiak era gertakariak transmititu clira Historiaozchar.Esanb(zala, idazkera hain garramzítsua izan da, ezengizakiek Idalteari ekin ziotenean basi lela finkaru baila, duela5000 une, hain zuzen rre.Idazkera ez ZlIen pensona bakar batek asmatu; idazkeramunduko hainbat lekut:1n agenu zen. Herri bakoitzak berezeinuak erabilLzen limen gallzak aditzera emaleko. Esatebaterako, rnarrazkrak egiLen zltUZten hllzakadierazleko. hieroglifoak, alegiaGeroago, duela 3.200 une inguru. ela Medlterraneo itsasoalen rngurukobeste hern baLzuek sorlU ZIlten, bao cla, zdnu bar asmatu zulen Inzketako50inn bakoitzerako. Iclazkera hori eLa gaur egungoa oso amzekoak cifra. Ondoren,duela3.000 une inguru, Ichendabizi ela gero idaztcko moclllahoheru zureo gmi helarazi zigllLen, gure Imretar" clOrri lirenean. Irakurri testua eta kopiatu zure ustez garrantzitsuenak diren hitzak..Ba al dakizu zer esan nahi duten? Azaldu.NOLA IKASIKO DUZU HISTORIA?Historiaikasteko arduan, za¡¡tasun batzuk Ilaogo elituzu. izan ore,aspaleli-aspaleliko gauzak aipatzen elire era oso larla izalen ela horiekImajinatzea.Guztia ulertzeko, lao hauek eglll beharko elituzu'I Historiari bmuzko testuak irakurri eta ulertu../ Data garrantzltsu batzuk gogoan hartu.Iraganeko zeobait pertsona ospetsu ezagutu.¡ Hondar l1istorikoei erreparatu era zer adierazten duren jakin..Begiratu irudiari eta azaldu zer adierazten duen.Esan noizkoa den: iraganekoa ala gaur egungoa., Aurreko lanetatik. zeinetan jarri beharko duzu arretarikhandiena Historia ikasteko?Egiptokoeskribekdokumentu ofiztalakidazten zituzten.UNITATEARENESKEMAIIZEHARLERROAKOsasunerako hezkuntzaHISTORIAURREAETAANTZINAROAPenintsulako le he nbiztanleak.Zer gertatu zenAntzinaroan?Erromatarren garaikoaniako bizomodua,Hiri erromatarrakBERRIKUSKETAGure osasuna zaintzeko, Historiaurreko gizakiengaixotasunak zein ziren ikastea,Bakerako hezkuntzaElkarrizketak gatazkak saihesteko eta arazoakkonpontzeko balio duo gerraz baliatu beharrikgabe, Antzina ez bezala,Gizalegerako eta moralerako hezkuntzaErantzukizunaAntzinako ondare artistikoa eta monumentalaerrespetatzea.IIGarapendidaktikoa+radoki ikasleei Aza/duatalean egiten galdereí erantzutekoeta sortu haieí buruzkoeztabaida laburra. Eskatu ikasleeiOHARRAKAdibfdez, zertarako balio ztlengatai ZertarakobaIfodu orain?Ondorioztatu íngeniaritzaerromatarrarenjan handiadeja eta garai hartan erromatarrek zer-nolako garapen mailazuten erakustendigula,Deskribapenhoriek abiapuntu hartuta,..jarri arretale, dakizuheme.taz?ataleall. Esanikasleeízubibat1'aztertze soiJarekfnezin dugula jakin nola eta non bizi ziren erromatarrak, ez etazein ohitarazituzten ere, Gara.íhartakohainbat pertso@p!kutzidezakeglillgaratu No/aikasJk(l.dt.JZI.I,~157