BERRIA, 2011-04 - Wikispaces

Literatura D
du, eta kapitulu bakoitzean pertsonaien
ordu bat kontatzen da.
Six feet under ezberdina zen haren
aldean. Eros eta thanatos hipergaraikide
bat, heriotzaz bizi
den familia bat abiapuntutzat
harturik. Bizi grinaren amodioak
eta minak azaldu zituen bost denboralditan.
Californication haren
ifrentzua zen, nolabait, sexu grinaz
baitziharduen, apenas minik
gabe. Hedonismoaren gorazarre
kontrapartidarik gabea bizi eredu
baten ispilu da Carrionentzat.
The Sopranos-eko pertsonaia
nagusia, Tony, heroi klasikoa ote
den galdetzen du, eta telesaila
bera ez ote den tragedia bat azken
finean. Zer du Mad Men-ek, 60ko
hamarkadan kokatua egonda ere,
mende berriaren bigarren hamarkadako
jendea kateatzeko, ez
bada dena lor zitekeen garai baten
ilusioa, liderrarekiko enpatia eta
haren erorketarekiko gupida?
Losttelesailak ere bere lekua du
liburuan, eta horri, fikzioaren
arau guztiak apurtzea leporatzen
zaio. Lost ordura arteko kultura
guztiaren batura zen narrazio bat
zela aipatzen du, berean biltzen
baitzituen gerlaren klima, fantasiaren
lilura eta zientzia fikzioaren
ametsa; eta, beste alde batetik,
konspirazioaren teoria, filosofia
merke dosi batzuk eta mistika.
Narrazio bide berri eta engagement
garaikideez gainera, zinemaren
kalitatea dute (hobea ez
dutenean) aipatu telesailek, eta
horrezaz gainera, serialaren intriga
aspaldikoa gordetzen dute. Literaturatik
eta zinematik dute, lehen
esan dudan moduan, eta hori
gutxi balitz bezala, teknologia berrien
aukera eta ikus-entzunezkoen
tradizio osoa bere barruan jasoa.
Erreferente berri horien sorrerak,
zinema kultur zentralitatetik
desplazatu du azken hamarkadan.
Zabalpen bide berriak izateak,
telebista vs zinema dikotomia
gainditzea ere ekarri du. Akabo
Hollywoodeko produkzioek bizi
eredu jakin baten hedapenerako
zuten ahalmena: helburu politiko
berarekin (balio jakin batzuk helaraztea:
zer egiten dute bestela
24, Mad Men edota Californication-ek?)
jokatzen dute orain telesailek.
The Sopranos da The Godfather
berria, ez bakarrik genero
bat eguneratu duelako, telesailak
zinemaren erreferentzialtasuna
berreskuratu duelako baizik.
HBO faktoriak originaltasuna,
arriskua eta konplexutasuna dakartza,
telesailaren paradigma aldatzeko.
Horrela, ikus-entzunezkoen
kulturara ere iraultza ekarriz
eta Scorsese Allen, Spielberg
edo Lumet hil berriaren lekuan,
Ed Burns, David Simon, David
Chase, Matthew Weiner. Hori bai,
poliziek lehen bezain «on» izaten
jarraitzen dute. Orain konplexuagoak
dira, eta euren seme-alabak
ezagutzen ditugu.
Hirudia
Lander Garro
Idazlea
Stockholmgo sindromea
Ez dakigu, beraz, gure
hizkuntzaren eta,
ondorioz, geure literaturaren
osasuna hobea
edo okerragoa litzatekeen frankismoaren
komatik igaro izan
ez balitz. Nekez sinetsiko luke
gure jeneral ttattarrak, terrorea
ereinda poemak loraraziko
zituela, baina, hara non, horixe
onartu diogu, ezarian eta,
nahiago nuke, oharkabean.
Bitxia da diktadoreek, joan
den mendekoek eta gaur egungoek,
kulturarekin daukaten
harremana: beti saiatu dira
zapaltzen, isilarazten, iluntasunera
eta mututasunera kondenatzen,
eta, trukean, beti lortu
dute halako onespen stockholmdar
bat, txikia akaso, nekez
onartzen dena, baina hazka eginez
gero beti azaleratzen dena.
Poetak aitaren zaplaztekoak
oroitzen ditu, eta min hartatik
sortzen dituen testuek itzularazten
dioten auto-estimuak, aitarekin
bakea egiten lagunduko
diote. Gerriko zafladak behar
ditu poetak poeta izateko, antza.
Edo, nor litzateke, zer litzateke
Primo Levi, naziek gosera kondenatu
izan ez balute, alegia,
gizonari bere gizontasuna auzitan
jartzen lagundu izan ez
baliote? Kimiko kaskar bat!
Berdin Mauricio Rosenkof,
Uruguaiko milikoek 11 urtez
zulo batean (zulo esan dut eta
hau ez da metafora bat) bizitzera
zigortua, lagunekin morse
kodean mintzatzera ohitua,
gatibutzan hortzak ere galdu
zituena... nor litzateke Rosenkof
Uruguaiko milikoek makilaren
graziaz batailatu izan ez balute:
terrorista bat!
Miguel Bonasso argentinarrak
Videlaren estatu kolpea
pairatu zuen. Militarrek beste
hainbat Montonerorekin atxilotu
zuten, Ford Falcon horietako
batean sartu, eta sei hilabetez
torturatu, gaur eta hemen poliziak
erabili ohi dituen metodoekin
antzekotasun handiak dituzten
metodoak erabiliz. Sei
hilabetez. Kolpeak ere ez omen
zituen sentitzen amaieran.
Hainbeste izen eman zituen,
hainbeste lagun salatu zituen,
ze bere burua estutzen zuen,
ahaztutakoren bat noiz agertuko,
han, memoriaren eremu
lauso hartan, militarrek gehiago
jipoitu ez zezaten. Baina ez
zeukan lagun gehiagorik (zorio-
Bere kasa uzten
baduzu, euskaldunak
erdara egingo du,
gaztelania ez bada,
frantsesa, eta, baleki,
baita txinera ere.
Eta idatzi ere, nekez
idatziko luke,
eta gutxi.
nez), ez zitzaion gogora ekartzeko
deus gelditzen: berdin jipoitzen
segitu zuten. Zer litzateke
Bonasso, Videlaren menpekoen
laguntzarik gabe? Estatistika
hutsa!
Eta euskaldunok ere, geure
koadroetako idiek bezala, geure
idi bikotea makilaz ziztatuko
duen norbait behar izan dugu
beti, estimulu gabe azukrea
kafean bezala baikara urtzen.
Bere kasa uzten baduzu, euskaldunak
erdara egingo du, gaztelania
ez bada, frantsesa, eta,
baleki, baita txinera ere. Eta idatzi
ere, nekez idatziko luke, eta
gutxi. Artzai istorioak, asko
2011ko apirilaren 17a, igandea berria 35
Kultura ‹ Plaza
jota. Akaso arrantzale konturen
bat, euskaldunok itsasoarekin
izan dugun lotura horrenbestekoa
izan baita, hain emankorra,
ze itzuliko lizkiguke olerkitxo
batzuk, kresalaz edertuak. Imajina
ezazue gerra aurreko
(hemen gerrarik gabeko garairik
inoiz egon bada) euskaldun
bat, itxi begiak eta egizue ariketa
sano hori: hantxe agertuko
zaigu bere txapelarekin, sudur
luzea, zintzur zorrotza, sorbalda
zabalak, aire xaloa, zintzoa, haizeak
eta lanak zaildua, beti leial.
Munduko arma saltzaileok,
batu zaitezte, literaturak zuen
beharra dauka!