BERRIA, 2011-04 - Wikispaces
BERRIA, 2011-04 - Wikispaces
BERRIA, 2011-04 - Wikispaces
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
34 berria <strong>2011</strong>ko apirilaren 17a, igandea<br />
Plaza › Kultura<br />
Literatura D<br />
Telesaila kultuko objektu bihurtu da azken hamarkadan.‘The Wire’,‘The Sopranos’,‘Six Feet Under’eta<br />
‘Mad Men’telesailek dute, besteak beste, dirdira horren errua. Jorge Carrionek ‘Teleshakespeare’liburuan<br />
ikus-entzunezko eleberri modernoen gida egiten du, horien analisi soziologikoarekin batera.<br />
Shakespeare telebistan dago<br />
Jon Benito<br />
Azken zazpi urtean zinemarik<br />
onena telebistan<br />
egin dela diote zinema<br />
kritikariek.<br />
Kaxa ergela kaxa inteligente bilakatu<br />
duten telesailengatik diote<br />
hori: kapitulu bakoitza film ertain<br />
bat balitz bezala, Ameriketako Estatu<br />
Batuetatik etorri da, neurri<br />
handi batean, narratibitate berriaren<br />
(eta zergatik ez, kalitatearen)<br />
aldeko apustua. Eta hor, ze-<br />
hatzago izateko, HBO kateak zer<br />
esan handia izan du, nahiz belaunaldi<br />
berriko telesail guztiak ez diren<br />
ordainezko kate horretan<br />
egin (Mad Men, adibidez). Jorge<br />
Carrionek Teleshakespeare liburuan<br />
(Errata Naturae, <strong>2011</strong>), telesailek<br />
ekarri duten iraultza audiobisuala<br />
hartzen du gaitzat.<br />
Horrek dio hastapenetan ez<br />
zela zinemarik, lehena esaldia<br />
izan zela. Eta haren ostean poesia,<br />
mitoa, tragedia, ipuina eta komedia<br />
heldu zirela. Haien ostean, ele-<br />
berri tragikomikoa iritsi zela eta<br />
gero entsegua —darrai—. Atzetik<br />
pintura, ondoren argazkia, eta azkenik,<br />
zinemaren txanda izan<br />
zela. Eta zinemaren haurra, kasu<br />
honetan telebista, izan zela azkena<br />
heldu zena. Carrionek telebistaren<br />
belaunaldikoa dela aitortzen<br />
du, eta gogorarazten, zinema<br />
(eta ondorioz, telebista) ez dela<br />
soilik hitzekin edo irudiekin egiten,<br />
bien nahasturarekin baizik.<br />
Alegia, belaunaldi honetako telesail<br />
berriek kulturaren tradizio<br />
guztia hartzen dutela bere gain,<br />
ez telebistaren tradizioa soilik.<br />
Telesail berriek literaturatik zinematik<br />
bezainbeste dutela (eta ez<br />
hori bakarrik), ezinbestean.<br />
Kultuko fenomeno<br />
XXI. mendean kultuko fenomeno<br />
bilakatu dira telesailak. Kontsumo<br />
bideen aniztearekin (DVD, Blu<br />
Ray...) eta Interneten sarbide masiboarekin,<br />
beste zabalkunde edo<br />
ikusmolde bat izatea lortu dute,<br />
ordura arteko parrilla-ordutegi<br />
eta ikustaldi bakarreko murriztapenetik<br />
aske. Telesailak telebistaren<br />
ia hastapenetatik egon arren,<br />
mende berri honetan lortu dute<br />
(berriz) The Sopranos, Mad Men,<br />
Six Feet Under, The Wire eta antzerakoekin,<br />
kultuko izaera: zinemak<br />
beste garai batean bezala,<br />
egungo mundua deskribatu eta<br />
gizartearen bizi nahia eta psikologia<br />
behar bezala ulertzea dute<br />
bertute.<br />
Carrionek, batetik, telesailek<br />
aura hori zergatik lortu duten<br />
azaltzeko helburuz, Teleshakespeare-n<br />
azken hamarkadako telesailik<br />
onenen gida egiten du (zenbait,<br />
ezagunak, eta lerro batzuk<br />
gorago aipatu ditudanak, eta beste<br />
asko, ezezagunak oraindik Euskal<br />
Herriko ikuslearentzat) eta,<br />
bestetik, telesail horiek narrazio<br />
edota ikuskizun aldetik ekarri duten<br />
aldaketa aztertzen du ikus-entzunezkoaren<br />
narrazioan definizio<br />
berri bat ekarri duela esanez,<br />
besteak beste.<br />
Tituluan Shakespeareri erreferentzia<br />
egitea ez da alferreko kontua:<br />
garaiko jendea inork ez bezala<br />
erretratatu zuenez idazleak, eta<br />
egungo telesailek gaurko jendea,<br />
bere beldur eta nahiekin ere<br />
modu horretan deskribatzen duela<br />
uste duenez, erreferentzia egokia<br />
iruditzen zaio: idazle ingelesak<br />
bezala, Cervantesek eta literatura<br />
modernoaren hainbat eta<br />
hainbat erreferentziak, irakurlea<br />
(eta kasu honetan ikus-entzulea)<br />
liluratzeko gaitasunarekin uztartu<br />
zuten goi mailako exijentzia artistikoa.<br />
Horretarako ez zuten beldurrik<br />
izan, tonu, hizkera eta generoak<br />
nahastera ausartzeko.<br />
Zaldunen metanobela edo antzerki<br />
isabeldarraren, XIX. mendeko<br />
nobela errealista edo XX.<br />
mendeko superheroien komikien<br />
jarraipen naturaltzat hartzen du,<br />
horrenbestez, Carrionek, XXI.<br />
mendeko telesailen eztanda. Gizarteari<br />
oihartzun egiten dieten<br />
artebideak dira, egungo gizartearen<br />
balio nagusiez (eta haien zabalpenaz).<br />
Telesail eredu berria<br />
24 telesaila da, Carrionentzat,<br />
XXI. mendeko «telesail eredu berria»-ren<br />
paradigma. Han, denboraldi<br />
bakoitzean AEBetako presidentea<br />
hiltzeko saio bana hartzen<br />
da argumentu hari gisara. Denbora<br />
errealean kontatzea du telesailak<br />
bertute eta abilidade: kapitulu<br />
bakoitzak ordubeteko iraupena
Change language