gIZARTE ZERBITZUAK - Lea-Artibai Amankomunazgoa

gIZARTE ZERBITZUAK

AurkezpenaBizi-bizi0304Pentsamendu positiboaOroimenari klik06Psikoestimulazioa: noretzat eta zertarako?Psikoestimulazioa dementzianBorondatez07Bittor Txakartegiri elkarrizketaZaintzaileak zaintzen08Nola egiten dio aurre Pilarrek zaintzari?[2. Aldizkaria - 2008ko negua]Danon arteanParte hartzea bizitzea daAgenda1012LEA-ARTIBAI AMANKOMUNAZGOAGIZARTE ZERBITZUAKXemein Etorbidea 1348270 Markina-XemeinTel.: 94 616 82558Emaila: ongizate@lea-artibai.orgEkintza honek Foru Aldundiarendiru laguntza jaso duBIZKAIKO FORU ALDUNDIAGizarte Ekintza eta Kultura SailaJUBILATU ELKARTEAKLEKEITIOKO UDALEKO Gizarte dinamizatzaileaBIZITZEN FUNDAZIOA11 BARRI

AURKEZPENAZainduz programak Ondarroan eta Markina-Xemeinen seme-alaben eskola ikastaroajarriko du martxan, pertsona nagusien seme-alabeizuzendutakoa.Gaur egun jendea urte gehiagoz bizi dela nabariada. Helburua, ostera, jendea hobeto bizitzea da,adintsua izateak berez ez duelako esan nahi menpekotasunaizan behar denik. Egia da, bai, urteakgora doazen neurrian autonomia gutxitzen joatekoprobabilitatea handitzen doala, eta automoniagutxitze horrek menpekotasuna ekar dezakeela.Bizitza estilo osasuntsuak aurrera eramateak etanorberezaintzan era aktiboan parte hartzeakgarrantzitsuak dira bizitzaren etapa guztietan.Zahartzaroa bizitza estilo osasuntsua aurrera eramatenhasteko beranduegi dela pentsatzen da sarritan, zahartzeari buruzko mitoetariko bat da.Aktibitate fisiko egokia egiteak, janari osasuntsua jateak, ez erretzeak, alkohola neurrian edateak etamedikamentuak hartzeak, zahartzaroan menpekotasunik ez izatea eta bizitza luzatu eta norberebizitza kalitatea hobetzea dakartza.Seme-alabek gurasoengandik lortu nahi dituzten jokabideak indartu eta sendotzen badituzte, helburuhori lortzen laguntzen du; hau da, zahartzea aktiboa izan dadin errazten du. Esate baterako, semealabekikastaroetara, hitzaldietara edo ariketa fisiko tailerretara joan daitezen bultzatzen badituzte,pertsona nagusien motibazioa indartu dezakete, eta holako ekintzetan parte-hartzea indartu.Hori dela eta, seme-alabekin lan eginez gero, eta beraiei zahartze aktiboari buruzko formazioa emanondoren, beraien gurasoen zahartze prozesua aktiboa bihurtzea lortuko dugu; seme-alaben eskolahipotesi honetatik sortzen da.Ikastaro honetan parte hartu nahi izanez gero, deitu telefono honetara:LEA ARTIBAI AMANKOMUNAZGOAGIZARTE ZERBITZUAKTEL.: 94616825583

BIZI-BIZIerreportaia Pentsa lei pertsona batzuk beti dagozala pozik etabeste batzuk beti haserre. Pentsa lei pertsona batzuribeti danak ondo urteten deutsiela eta beste batzuribeti danak txarto urteten deutsiela. Zergatik ete da?Bizitza ez da hain ezberdina batzuentzat eta bestebatzuentzat. Ezberdin ikusten dogu pertsona bakoitzakbizitza ikusteko era bat daukalako.Gainera, garrantzitsua da jakitea pentsamenduakemozioa edo zelan sentitzen naizen sortaraztendauala.Gauzak horrela...Pertsonak inguruan gertatzen jakuzan gauza txarraktopatzen pasatu geinke geure bizitza, edo kontrara,inguratzen deuskuezan gauza onei arreta jarri.Nortzuk uste dozu biziko dirala pozago?Aipatu beharrekoa da.... Positiboki pentsatzen dauan pertsonak ez dauz ahaztenarazoak, baina arazoari bueltak eta bueltak emonbeharrean, arazoen aurrean soluzinoak aurkitzendauz.Pertsona positiboak egoerei aurre egiteko baliabideaskoz gehiago daukaz, egoerak oso gogorrak izanarren. Horregatik, holakoak ez bagara, oso garrantzitsuada izaten ikastea.4 aldizkariaPOSITIBOKI PENTSATZEKO ESTRATEGIAKJarri eizuz martxan!Izan zaitez zure lagunik onena. Norbera da edo izanbehar litzateke bere lagunik onena, inork (ezta gurasoek eztaseme-alabek ere) ez dauka zugan zuk beste interes. Tratatuzaitez zure lagunik onena tratatuko zeinkean moduan. Esatebaterako, esaiozu egunon goizero zeure buruari.Egizu zure buruarentzako zeozer ona. Ez zaitez egonitxaroten nonork eguna alaitzeko, ez itxaron nonork egunaantolatzeko. Egizu zuk zeuk.Egizu beste nonorentzako ona dan gauzaren bat.Egun ona eukitzeko nonorengatik ere egin zeinke gauza onbat. Besteei laguntzeak norberari ere on egiten deutso. Egizu

triste dagoan nonogaz berba, egiozumesede bat lagunen bateri.Egizu egin beharreko zeozer.Lanen bat egin behar dozunean amaituegizu, askoz hobeto sentituko zara.Autodiziplinak kontrol sentsazinoaemoten deusku; eta zeozer kontrolatzendogun sentsazinoak hobeto sentitzeaekarriko deusku.Entzuiozu zeure buruari. «Betiguztia estropeaten dot» edo «Bestehori baino okerragoa naz», «Ez dotezer ondo egiten», «Ez dot ezertarakobalio», «Beti egiten dot dana txarto»moduko esaldiak ez deuskue lagunduko.Esaldi horreek honako beste honeekazaldatu geinkez. «Errore bat edukidot, baina pertsona naz, erroreak gertatzeanormala da»; «Orain badakiterrore hau beste baten ez gertatzekozer egin» edo «Badakit saiatzen jarraituzgero lortuko dodala».Erabili eizuz egunean hiru-laualdiz erabili daitekezan esaldi positiboak.Esaldia laburra eta gogoratzekoerraza izan behar da, eta eguneansarritan errepikatu behar da.Beharrezkoak ez diranburuhausteak eragotzi. Zer da arduratzea?Gertatzea gura ez dogun gauzakgure barruan behin ta berrriroerrepikatzea da. Aldatu ezin daikegunzeozetaz arduratzeak kalte egitendeusku. Probetxugarriagoa izango daarduratzeari dedikatzen deutsazundenbora aukera positiboetan pentsatzearidedikatzea.Besteengandik heltzen diranmezu destruktiboetatik babestuzuregandik heltzen jatzuzanetatikegiten dozun bezala.ZAINDUZ aldizkariko aurreko zenbakian zahartzaroan ondo biziahal izateko giltzak eta klabeak azaldu ziran. Ikus daigun zer ikasidozun! Zahartzeari buruzko dozuzan sinesteak landu:Pertsona nagusien gehiengoa senil dago.Zahartzeagaz batera, ikusmenak eta entzumenaktxarrera egiten dabe.Zahartzeagaz batera, gauzak egiteko arintasunagitxitu egiten da.Bizitzan, ezagutza eta esperientzia handitu daitekez.Nagusi egiten garan heinean, gaixotasunak eukitzekoprobabilitatea handitu egiten da.Gidari nagusiek gazteenek baino istripu gitxiagoeukitzen dabez.Pertsona nagusiek gutxi gorabehera gazteenekbeste ikasi leikie motibatuta egonez gero.Gutxi gorabehera, pertsona nagusietatik hiruren bibizitza normala egiteko bezain osasuntsu dago.Indar fisikoa adinarekin jaitsi egiten da.Pertsona nagusiak gazteenak baino zoritxarrekoagoakdira.Gazteek zaharrek baino arinago ikasten dabe.Zahartzaroan depresioa arazo oso ohikoa da.Pertsona nagusiek daukiezan bakartasun sentimenduakfamiliarik ez daukienean sortzen dira.Adina aurrera doanean, sexuari buruzko interesgitxiago eukitzen da.Pertsona nagusiek euren arteko antzekotasun txikiagoadaukie gazteenek baino.Bizitzak aurrera egin ahala, mantendu egiten dabakoitzak norberari buruz daukan irudia.Janari gutxi baina kalitate onekoa da ondo zahartzekoerrezeta egokia.Pertsonen bizitzan jarraikortasun handia existitzenda: orokorrean, bizi izan garan bezala zahartzengara.BAIEZaldizkaria 5

Oroimenari KLIKPsikoestimulazioafuntzio mentalak lantzekoariketak egiteandatza. Horren bidez, oroimena,orientazioa, pertzepzioa, lengoaia,arreta eta motrizitatea aktibatzeada helburua. Horretarako, ariketaezberdinak egiten dira, bai banakaeta bai taldeka.Tradizionalki, eguneko zentrueta egoitzetan praktikatu izan dapsikoestimulazioa, baina gauregun, tailer ugari daude han etahemen. Tailer horietan, aktibitateugari egiten dira, hala nola: irakurri,marraztu, matematikako ariketakegin, gauzak buruz ikasi, ariketafisiko arina praktikatu etaabar. Aktibitatehauek pertsonabakoitzaren kapazitateeta baliabideetaraegokitzendira, eta beraieninteresak eta gustuakkontuan hartzendira. Saiohauek profesionalbatek zuzendueta prestatzenditu.Honetaz gain, teknologiarenaurrerapenei esker, ordenagailubidezko psikoestimulaziozko ariketakegitea ahalbidetzen dutenprogramak ere badira. Pertsonanagusiari ordenagailua erabiltzenirakasten zaio, eta gero, pertsonanagusiak bere etxean egin ditzakeariketak, senitarteko baten laguntzarekin. Psikoestimulazioa bereziki gomendagarria da dementzia(adibidez, alzheimerra) edo oroimen arazoakdituzten pertsona nagusientzat. Tratamendu farmakologikobatez gain, gaixotasunaren eboluzioa geldotzen laguntzendu. Konkretuki, alzheimerrean, hiru fase edo aldi ematendira, eta fase bakoitzak sintoma batzuk ditu. Lehen fasean edofase arinean, gaixoak kapazitate gehienak mantentzen ditu;azken fasean, ostera, gaixoaren autonomia oso kaltetuta dago.Psikoestimulazioa eraginkorra da gaixotasunaren fase guztietan,baina onena da lehen oroimen arazoetatik aurrera estimulazioakontuan hartzea. Norbere kapazitate kognitiboak entrenatzeaoso garrantzitsua da, ez bakarrik dementzia baten edoharen moduko gaixotasun baten aurrean.6 aldizkariaHELBURUAKHelburu ugari lortu nahi dira:gaixoaren menpekotasun mailagutxitu bere autonomia pertsonalaahalik eta gehien mantenduz, portaeraarazoak gutxitu, eta gaixoa ahaliketa gehien etxean mantentzeaahalbidetu. Funtsean, gaixoa aktibomantendu eta haren kapazitateakerabiltzea lortu nahi da. Horrekbere bizi kalitatea hobetzen du, etagaixoaren eta zaintzailearen artekoerlazioa ere hobetu dezake.

elkarrizketaBORONdateZbatzuk. Gu gero eta nagusiagoak gara, eta jendeberriaren premia nabaritzen dugu laguntzekoorduan. Ez ditugu lehen egiten genituen aktibitateberberak egiten, guretzako gero eta zailagoadelako. Jende gazteagoa holako gauzetara hurbiltzeaondo etorriko litzateke. Bittor Txakartegi pertsona nagusiak laguntzenari den boluntario lekeitiarra da.Berarekin batera pertsona ugari dabiltza lanhau egiten, eta euren esperientzian barneratunahi izan dugu.Noiz hasi zinen boluntario beharrean? Nola sortu zenideia?Orain dela hogei urte itsasotik jubilatu eta gero, jubilatuenelkarteko presidente jarri nintzen, eta herri txikietan beharrizanhandia zegoela ikusi genuen, nagusi asko bakarrik zeudelakonturatu ginen. Horrela hasi ginen pixkanaka-pixkanakagauzak egiten. Gure inguruan herri txiki asko dago, etadenon artean elkartzea eta jendeari laguntzea oso baliogarriaizan daiteke.Zenbat pertsona ari zarete boluntario bezala lanean?Beharrizan handia dago?Orain dela zortzi urtetik, Nagusilan-en barnean gaude.Pertsona nagusiez osatutako boluntarioen elkarte bat da.Horretaz gain, Itsas Baserri elkartean ere bagaude pertsonaZein da boluntario batek egun arrunt bateaneskaintzen duen laguntza?Gaur egun, zapatuetan batzen gara, etaLekeitioko egoitzara joaten gara. Bertan, mezakantatu eta bertako jendearekin egoten gara.Beraientzako oso garrantzitsua da gu joatea, etanoizbait gutariko bat joaten ez bada, bere faltanabaritzen dute. Erlazio berezia sortu duguberaiekin, gu joateko itxaroten egoten dira.Aurreko Gabonetan, egoitza apaindu genuen, etaudan ere ekintza asko egiten ditugu beraiekin.Honetaz gain, elkartetik umeentzako aktibitateetanere lagundu dugu, eta batzarrak ere egiten ditugu.Jadanik ez gara etxeetara joaten, guretzako lanhandia dakarrelako eta ez delako erraza izaten.Egoitzan ere beharrizan handia dago, eta horrekinnahikoa lan daukagu.Zer eskaintzen dizu esperientzia honek?Poztasuna eta satisfakzioa ematen digu. Asko ikastendugu beraiekin, eta nahiz eta guk beraiei ilusioaeman, beraiek guri askoz gehiago ematen digute. Baliohandia dauka eskua eman edo laztantzen dituguneannolako bizia ematen diegun ikustea.Nola animatuko zenituzke beste pertsona batzukboluntarioak izatera?Nolako poztasuna emateko gai garen ikusteak merezidu. Beharrizan handia dago, eta asko lagundu dezakegu.aldizkaria 7

ZAINTZAILEAK zaintzenerreportaia Pilar da zaintzailearen izena, eta bere bikotearena,Jose. 14 urte daramatzate elkarrekinbizitzen, Lekeition. Jose bera baino zaharragoada. Gutxi gorabehera orain dela 3 urte, Joseri«atrofia multisistemica» diagnostikatu zioten.Gaixotasun arraroa da, eta funtzio organikoen kontroladuten nerbio-sistemarengan du eragina: esate baterako,bihotz-frekuentzian, arteria-presioan, digestio-aparatukomuskuluetan eta izerdian.Zein zaintza mota ematen duzu?Berak ez du mugimendu askorik, ez egonkortasunik,ez orekarik. Txiza kontrolatu ezinik hasi da,eta janaria irensteko zailtasunak ditu.Orokorrean, dena egin behar zaio, ohetik jaiki,komunera eraman, garbitu, jantzi…, jan bakarrikegiten du, zikindu egiten da pixka bat, baina bakarrikegiten uzten diot. Bizarra moztu ere berak bakarrikegiten du, makina elektriko bategaz, eta gero nikgainbegiratu egiten dut. Esate baterako, azazkalakere berak mozten ditu, eta gero nik hobetu egitendut. Berak ahal duen guztia egiten jarrai dezangarrantzitsua da, nahiz eta denbora gehiago eramanedo zikindu…Esate baterako, gurpil-aulkia bakarrik ibilbidezati luzeetan erabiltzen dugu, zati laburretarakooinez goaz, berak mugitzeko premia du, bestela…Beste aldetik, bere gauzak berak eramaten ditu,bankuko kontuak eta. Arazoren bat dagoenean, nikdaramat, baina bera da mintzatzen dena, eta berada arazoa konpontzen duena.Berak ahal duen guztia egiten jarraitzen du,horrek autonomia ematen dio eta bera ondo sentiaraztekogarrantzitsua da.8 aldizkariaNolakoa da egun arrunt bat?Jaikitzen gara, apaindu eta gosaltzen dugu, etagero igerilekura goaz. Igerilekuan gutxi gorabeheraordu bat ematen dugu. Gero dutxatu, prestatu etakiroldegiko tabernan gosaltzen dugu patxadaz.Gero etxera goaz. Bera normalean nekatutadator, eta horregatik eroso jartzen dut, egongelanesertzen dut, eta gehienetan lo geratzen da, edotelebista ikusten du edota irakurtzen geratzen da.Eta nik, nire aldetik, errekaduak egiten ditut eta jatekoordura arte etxeko lanei ekiten diet. Gero bazkaldueta berak lo egiten du. Jaikitzean, askaria hartzendu. Berak bukatzen duenean, ni kalera irtetennaiz, ordubete eta erdi edo ordu bi, egunero-egunero.Ordubete eta erdi hori nirea da, nire gauzak egiteko,nire lagunekin egoteko…. Gero etxera heltzennaiz, eta afaldu egiten dugu. Domino edo kartetarajokatzen dugu… entretenitu egiten gara, oheratuarte, 22:30 inguruan. Hau da egunero egiten duguna,domeketan izan ezik. Domeka desberdina da.Goizean dotore janzten gara, eta bermuta hartzeragoaz. Egun batez txandala armairuan uztendugu…ja,ja,ja…

Eta hasieran…nola konpontzenzineten?Nire senarrak zuen gaixotasunazuela jakin nuenean, zoratu eginnintzen, une horretan mundua gainerajausi zitzaidan. Gainera, berapertsona guztiz independenteazenez… gaixotasuna txartoago eramangozuelakoan nengoen, berealdetik gaitzago izango zelakoan.Beste alde batetik, nire bizimoduaguztiz aldatu beharrean nengoen;nire lana…Zazpi hilean txarto pasatu nuen.Baina gero, egin nahi nuen ala ezplanteatu nion nire buruari….Zerzen egin nahi nuena….. «Honaino»,esan nion nire buruari. Nire negarraketa kexak bukatu ziren.Pentsatu eta bera zaintzeko erabakiahartu nuen. Erabakia nik hartunuen, eta uste dut hori dela aldeona. Ez nuen utzi inork ni presionatzerik,inola ere ez. Nik erabaki nuelakozainduko nuen, eta kitto. Ezzen derrigortuta izan,ez gizarte presioagatik,ez beste horrelakogauzaren bategatik…nik neuk nahinuelako egingonuen.Zaintzak ondofuntzionatu dezan,erabakia norberakhartzea garrantzitsuadela uste dut, derrigortutaegiten bada, ez du hainondo funtzionatuko, dena gaitzagoaizango da.Zaintza egoera ematen den bitartean,tristura, urduritasuna… normalakdira. Zure kasuan ere gertatzendira?Ez, ez naiz txarto egoten. Esandudanez, hasieran bai, baina geroez. Gainera, txarto sentitzen naizenean,nire alboan dauden pertsonenganbabesa bilatzen dut. Arinesaten dut, bota egiten dut, horrelahobeto sentitzen naiz. Batzuetan,berarekin mintzatzen naiz, bainapixka bat leunduta.Zaintzak gehiegizko lana sortzendu, komenigarria da laguntzaeskatzea.Une honetan, ni ondo maneiatzennaiz, ez dut laguntza premiarik,dena kontrolpean dudalako. Bainabehar dudanean, eta badakit beharkodudala, ez dut uste gaitza izangozaidanik laguntza eskatzea. Ezdaukat laguntza eskatzeko arazorik.Nire etorkizuna horrelakoa izangoda, zaintzen jarraitu baina laguntzarekin.Pertsona zaintzaileei zuzendutakoprograma psikosozialakdaude, ezagutzen duzu batenbat?Bai, pertsona zaintzaileentzakoetxez etxe ematen den laguntzapsikologiko programa baten hartudut parte, eta pertsona zaintzaileguztiei gomendatuko nieke.Mintzatzea oso ona dela uste dut.Zure sentimenduez mintzatu ahalizatea eta gertatzen ari zaizun guztiaz,oso ona da. Eta pertsona profesionalarekin,askoz hobeto.Nola egiten diozu aurre etorkizunari?Gaixotasuna egunetik eguneraeraman behar da. Egin ahal denaegiten dugu; eta ezin dena ez duguegiten, eta kitto.Baina oraindik gauza asko eginahal ditugu, bidaiatu egiten dugu.Caldas de Besaya-ra(Santanderren, Torrelavega ondora)hamabi egun joan gara. Han bainuakhartu ditugu… eta oso ondoegon gara. Niri, zuzenean, ondoegin dit. Beste pertsona batzuekinizan ditugu harremanak….kartetanjokatu dugu, dominora… Gainera,han egotean, Gijonera joan ginen,aiton-amonak egin garelako umeaezagutzera. 300 kilometro bainogehiago egin genituen, baina beno.Dena antolaketa kontua da, gurpilaulkiaeraman genuen, txiza egitekopotea, barruko arropak eta badaezpada,ura, bera garbitzeko. Bainahori beti autoan daramadanez….,leku guztietara heldu ahal gara.Eta datozen lau hilabeteetarakoeskatu ditugu beste hamabi egun.Hori bai, bainuetxea aldatu behardugu, beste toki bat ezagutzeko.Nik uste dut ez dela ausarta izanbeharrik, ez horrelakorik, bakarrikhor dagoen zerbait da, eta aurreegin behar zaio.aldizkaria 9

DANON arteanerreportaia Pertsona askok pentsatzen dau jubilatu eta geromunduan gertatzen danagaz arduratu beharrik ezdagoela. Baina urte asko eukitzeak ez dau gura esangure inguruan gertatzen danari jaramonik ez jakolaegin behar edo ezin diogula egin. Guztiz alderantziz!Jakintza, iritziak eta esperientziadaukazu besteeieskaintzeko. Orain arteegin ez badozu, momentua dainguruan gertatzen danagaz konprometitzeko.Pentsa ezazu zureganondorioak daukiezan gauzaketengabe pasatzen dirala!MUNDUAGAZ KONEKTATUTAJARRAITU. GAI ZARA, MEREZIDAU.Hona hemen, arrazoi batzuk munduagazlotuta jarraitzeko:- Gu arduratzen gaituen arazoetatikaparte besteenetanere inplikatzea, bizitzagaz konprometitzekomodu bat da.- Besteekaz ardura eta iniziatibakpartekatzea edo konpartitzeaharremanak estutu edoharreman barriak egiteko aukeradira.- Taldeetan parte hartzea edogai barriak ezagutzen hasteapertsona moduan hobetu ahalgaituen erronka bat da.- Eta azkenik, esan daikeguparte hartzeak, jakinaren gaineanegoteak, gertatzen danaezagutzeak... sasoi oneanmantentzen gaituela.ZERGAITIK PARTE HARTU?Zahartzen goazen heinean, eskainiahal doguna gitxi dala pentsadaikegu. Baina urteek liburuetanikasi ezin diran gauza asko ereerakusten dabe. Hori da, hainzuzen ere, zuk (eta ez beste inork)eskaini ahal dozuna.Batzuetan, honen moduko esakuneakentzuten dira: «Orain jubilatutazagozanez, deskantsatu,eta ez arduratu ezetaz». Esakunehoneek mezu hau transmititzendabe: ez espero gugandik ezer.Guk badakigu, ostera, norberebizitza gidatzeak eta inguruko gauzetaninplikatzeak gure ongizateahobetzen dauala. Horregaitik, bidehorretan batzuetan trabak aurkituarren, merezi dau zertan eta zelaninplikatu nahi dogun esploratzea.10 aldizkaria

TRABA BATZUK KENTZENParte hartzeko bide bat elkarteak dira. Pertsona nagusi askok adin bereko elkarteetan parte hartzen dabe.Beste batzuk adin ezberdinetako pertsonek osatzen daben elkarteetan dagoz. Era askotako elkarteak dagoz.Elkarte batzuk zaletasun, kultura, taldeekiko solidaritate edota beharrizan ezberdinak daukiezan pertsonekazerlazionatuta dagoz.Beste bide batzuk ere badagoz parte hartzeko. Leku askotan, pertsona nagusiek taldeak sortzen dabezzaletasunak eta interesak partekatzeko, eta era berean gure ohiturak mantentzen laguntzen dabe.Teknologia berrien mundua eta batez ere Internet beste leku batzuetan egiten diren ekintza eta proiektuetaninplikatzeko aukera harrigarria da. Gainera, Internetek zeure etxetik bertatik parte hartzeko aukera emotendau. Orain arte atrebitu ez bazara, ez egon dudan, ahalegindu zaitez. Zure bilobak horretan hasten lagunduahal deutsu.NON ETA ZELAN PARTE HARTU ZEINKE?Gaur egun, gizartean indibidualismoa gero eta nagusiagoa da. Hala ere, badakigu deseroso jartzen edonazkatzen gaituezan egoera asko ezin doguzala hobetu bakarka. Bizi garan mundua hobetu nahi dogunontzatpertsona nagusiek daukien iritzia, esperientzia eta jakituria behar-beharrezko pribilegioa da.Beraz, erabaki politikoak eta eguneroko ongizatean ondorioak daukiezan erabakiak hartzen diran lekuetangarrantzitsua da zure ahotsa entzutea.KONBENTZITU ZAITEZ. GAI ZARA EGITEKO, ZUEN IRITZIA GARRANTZITSUA DA.Pertsona nagusien kolektiboa aldatu egin da, etaondorioz, pertsona honeen funtzio soziala ere aldatuegin da eta aldatzen jarraitu behar dau.Industrializazio aurreko sasoian,pertsona nagusiak jubilatzenziranean, euren egoera fisikoa ezzan oso ona, egindako lana osogogorra zalako. Egoera ekonomikoeskasak ere ez eban laguntzenautonomoa izaten. Hori dala eta,gehienak jubilazioa deskantsatzekoaprobetxatzen eben.Industrializazio garaian, pertsonanagusiak jubilaziora osasuntsuagoeta askatasun ekonomiko handiagoagazheltzen ziran, eta, beraz,euren ekintza nagusiena aisia(bidaiak, ibilaldiak) zan.Gaur egun, pertsona nagusiak jubilatzendiranean, orokorrean, osasunona eta gaitasun, esperientzia,maila intelektual eta bizi esperantzahandiagoa daukie. Beraz, posibleda aukeratzea deskantsatu(nahiz eta gaur egun ez izan hainbeharrezkoa), aisiako ekintzetanibili (ibiliadiak edo bidaiak egin)edo parte-hartze sozialari ekin.Osasunaren Mundu Erakundeakdinonez, osasuntsu egotea pertsonarenongizate psikologiko, fisikoeta sozialaren oreka egoeran egoteada. Beraz, garrantzitsua dasozialki aktibo egotea erabat osasuntsuegoteko. Hori dala eta,beharrezkoa da bizitzaren etapaguztietan aktibo egotea, baitanagusi izatean ere.Era berean, pertsona nagusienkolektiboa hain ugaria eta garrantzitsuadanez, gizartean parte hartzekoeskubidea dauka.Eskubide bat dagonean, beti dagobetebeharra. Beraz, ez ahaztu pertsonanagusiak sozialki parte hartzekobetebeharra daukazuela.aldizkaria 11

PERTSONA NAGUSIEKIN /JUBILATUEKIN PROIEKTUAKZahartze aktiboa HITZALDIAKUrtarrila eta Otsailean eginda:ETXEBARRIAISPASTERMENDEXAZIORTZA-BOLIBAROTSAILAREN 23an egiteko:BERRIATUAAMOROTOGIZABURUAGALandu diren eta landuko diren gaiak hauek dira:«Besteentzako lagungarria naiz»«Zahartzen ikasi»«Elikadura eta osasuna»«Zaindu eta bizitza gozatu»«Sexualitatea»«Pentsamendu positiboa»«Zure memoria hobetu»*Proiektu hau guztia jubilatuen elkarteekin elkarlanean egiten da.Belaunaldien arteko PROIEKTUA:Lea-Artibaiko ikaszentroetan -Jubilatuen Elkarteetan.Amorotoko eta Ispasterko eskola,Bekobentako eskola (Markina-Xemein), Lekeitioko eskolapublikoa eta RM Azkue Ikastola (Lekeitio), Ondarroako eskolapublikoa eta Txomin Agirre ikastola (Ondarroa).Lekeitoko Jubilatuen Elkartean eta Ondarroako «Itsas-Etxean».HERRITARREKINORO HAR PROIEKTUAKSeme-alaben ESKOLANon egin: Ondarroan eta Markina-XemeinenDatak zehazteko oraindik.Izena emateko : 94 6168558 / 94 6232744PERTSONA MENPEKOENZAINTZAILEEKIN PROIEKTUAKMintegi espezifikoak ZAINTZAILEENTZATGaia: NORBERE ZAINTZABERRIATUAOTSAILAK 5, 12, 19 ETA 26.Ordua: 16.30-18.00.Non egin: Berriatuko udaletxean.Prestakuntza ikastaro orokorrak ZAINTZAILEENTZATONDARROADatak zehazteko.Izena emateko : 94 6168558 / 94 6232744Laguntza psikologiko TALDEALEKEITIO1. Taldea: APIRILAK 21 eta 28 / MAIATZAK 5,12,19 eta 26 / EKAINAK 2 eta 9.2. Taldea: IRAILAK 6 eta 13 / URRIAK 20 eta 27 / AZAROAK 3 eta 10.Non egin: Kultur Etxean, Lea Batzargela. Ordua: 16.30-18.00.Alzheimerra duten gaixoen senideentzakoOndarroako LAGUNTZA PSIKOLOGIKO TALDEAMARTXOAK 4 eta 11 / APIRILAK 1 eta 29 / MAIATZAK 13 eta 27 /EKAINAK 10 eta 24 / IRAILAK 2,16 eta 30 / URRIAK 14 eta 28 /AZAROAK 11 eta 25 / ABENDUAK 9 eta 23.Ordua: 19.00-21.00.Non egin: Ondarroako Kultur Etxean, Hitzaldi aretoan.* Nahiz eta Ondarroan egin Lea-Artibaiko herrialde ezberdinetako zaintzaileeizabaldua dago.Esku-hartze psikologikoa eta anbientala:menpeko diren ZAINTZAILEENTZATNon egin: Etxez etxe menpeko diren pertsonen zaintzaileekin.Prestakuntza ikastaroaZAINTZAILE PROFESIONALENTZATLEKEITIODatak: MARTXOTIK, EKAINERA / URRITIK, ABENDURA.Ordua: 16.30-18.30.Non egin: Kultur Etxean, beheko batzargelan.AMOROTO BERRIATUA ETXEBARRIA GIZABURUAGA ISPASTER LEKEITIO MARKINA-XEMEINMENDEXA ONDARROA ZIORTZA-BOLIBAR