083 erliebea zuzen.pdf

EuskadikoerliebeaIKASKETA HELBURUAK.Euskadiko erliebean zein hiru eskualde bereiztendiren jakitea..Bizkaiko Golkoko isurialdeko eta Mediterraneokoisurialdeko paisaiak identifikatzea..Euskadiko mapan erl iebearen elementu garrantzitsuenakkokatzea..Euskadiko paisaiako ezaugarri fisikoak etabiztanleriaren banaketa eta biztanleria motaerlazionatzea..Euskadiko mapak eta argazkiak erabiltzea harenerl iebea deskri batzeko.MOTIBAZIOAEsan ikasleei haien inguruko paisaia deskribadezatela.Galdetu ea eskualdea laua ala menditsuaden, ibai handiak ala txikiak dauden, biztanleaskoala gutxi dauden, etab.GARAPEN DIDAKTI KOAAzalpena.1. epigrafeairakurtzen hasi baino lehen, marraztuarbelean Euskadiko maparen silueta,ondorentestuan aipatzendiren guneak identifikatzeko.lehenik eta behin, zatitu lurraldeahiru zatitan eta marraztu haran eta mendiatlantikoen banaketa lerroak, isurialdeen banalerrokomendiaketa mendi eta haran mediterraneoak.Jarraian, marraztu haran atlantikoetakoibai nagusiak: Nerbioi, Ibaizabal,Butroe, Oka, lea, Artibai, Deba, Urola, aria,Urumea eta Bidasoa. Ondoren, eskualde horretakomendirik adierazgarrienakkokatu: So-Ilube, Gil, Ernio edo Jaizkibel. Eta azkenik,kokatu eskualde horretako herririk garrantzitsuenak:Bilbo, Barakaldo,Getxo, Pasaia,Donostia,Irun, etab..2. epigrafea irakurtzean, isurialdeen banalerrokoinguruko mendi nagusiak kokatu: Salbadamendilerroa, Gorbeia, Anboto, Aizkorri etaAralar. Gogorarazi ikasleei eskualde horietanoso jende gutxi bizi deja. Azpimarratu erl iebeakez duela han herrialde handiak garatzen laguntzen..3. epigrafeairakurtzenduzun heinean,marraztutestuanaipatzendiren hiru erliebeunitateaketa gune hori zeharkatzenduten ibai nagusienbidea: Ebro eta haren ibaiadarrak (Omecillo,Baia eta Zadorra).Azkenik, kokatueskualdekoherririk garrantzitsuena,Gasteiz,alegia.100~\'\~)\Euskadiko erliebea... Mendi lonlornagu,k3kGaztelugatxeko Donibaneko itsaslabarrak, Bizkaia,Mugarra isu,ialdeen banalerroko mendia da,100 PAISAIAKEl A BIZTANi FRiAInformazio osagania"",., ¡om¡'om""""d""","""~"Euskadikoerliebeanhilaeskualde beleizlrdira, iparraldetikhegoaldera: kostaldea,isurialdeenbanalerrokomendlaketamendi etaharanmediterraneoak1. Euskadiko kostalde harritsuaksargune~airtengune ugari ditu. Bertaraino¡ristendir,haran eta mendi atlantikoak.Hegoaldetik Iparralderadoazenibalekeskualde honetako mendiakzeharkalzendituzte itsasoratu balno lehen,Hondejaeta,haran sakonak eratu Jira, Kostaldekomend~1binbilduak dira ela ez OSOgaralak,bamakomunikazioak zaildu egitendituzte,Mendihonek itsasertzeraino instenJiraetaitsaslabarrak osatzendituzte,Selle eskualde horiek askoaldatudilaglzakien eraginez, eta la ez dagaberlakalandaredirik kostaldean.Euskadiko itsasertza edo kostaldeaosoluzeada: 200 kllometro balno gehlagoditu,2. Isurialdeen banalerroko mendiak mendieremuzabala dira. eta Euskadiko lurraldea ekialdetik.mendebalderaino hartzen dute.Mendilerroeta horiek hesinaturala eralzenclutekostaldearenetaartean.Klima, landared~etabizirnoduakdesberdinakJiraalejebateanetabesteanIsurialdeenbanalerrokomendietanEuskadiko tontornkgaraienakdaude,Aizkorri(1.531 rn),Gorbela 11,475mi,Anboto0.296 ro),3. Arabako Lautadak, kanpoko mendilerroek eta ArabakoErrioxak osatzen dituzte haran eta mendiArabako Lautada Euskacllko lautadarik handienada,Mencliz inguraturik daga,4 KanpokomendilerroakezJiraosogaraiak, ellabaxuakere, esate baterako: Gasteizko Mendiak, Kantabliakomendilerroa, Arkamu rnendilerroa". Sertako palsaiamediterraneoa cla,.Arabako Errioxa Euskadika hegoalde-hegoaldeandagaSal\onunea da eta Ebro ibalaren ertzean daga, Ibaihallenibilgua muga naturala daEuskadiko mendiak. Euskadi oso menditsua da. Mendi askoBizkaiko Golkokoísurialdera begíradaade..Mendebaldetikha-Bizkargi, Sollube, Gil, Illantzar, Izarraitz,denek 600 eta 1.000 m bitartekoeta Gipuzkoak Burgos,mugaegiten daten guneetan daLJde.mel"1debaldeli'k ekialdera Saltada mendilerromendiguneBketa Aralar mendIJerroak, hirurek,¡::l3harkatzenzaila den mendi lerrokadura handia eratzen date.Hor haín zuzen, Euskadiko mendi tontor garaienak;ihgurtlkoak.Mediterraneoko isuríaldean ere badaude mendialdeak. Adibidel,Gasteiz~lturrietako mendiak eta Entzia eta Urbasako mendilerroak..Harten hegoaldean Toloño eta Kantabriako mendilerroadaude,,«'11

i:~ GEOGRAFIARENTXOKOAUrdaibaikoBios!,rar,n Erreserba, Bizkaian.Aidelaoak"¡osid,,,narren,mend,akerebadaudeSoro,abalakdaodeetagollle!anlantlOrdalaboreberberaelabakarraSoroak, Kanlabriako mendilerroa alzean dela, Araban.Orain,desknbatu zuk aurreko orrialdeko argazkia, guíanegindakoarenantzera.Gllak,ekhar!utakolekua duguberau{ 1['1 (f,' Lurramaite izatea HITZEGINDEZAGUNGizakiok jaíolekuaera bizilekuamaiteizatenditugu.Urrutíkobestelekubatzuenedertasunamiretslarren,zírraraberemsentrtzendugugurelurra Ikustean,bertakomendíaketalautadak, Ibaiak.., lucelurrekopaísaiatík,zerIzannahiduzu betíkogogoan?loturak1. Bi marrazkí hauetatik,zeinetan agertzen da mendimalkartsua?2. Gogoratu zer dicen lautadak.O Inguruko IIJrretalik nabarmenkigoratzen diren lar zatíak dtra.Lautadak lur eremu zabal etahorIzontal handiak díra.Idatzí ezagutzen dituzunEuskadiko lautaden izenak.3. I!JAntolatu eta osatu ondorengoabezalakoeskema.4. Pentsatu eta azaldu.Zer.noiakoeraginadutekostalrJekomendiekkomuníkazioetan?.Mendi malkartsu batekgailllr blríbíldua izan allezake mílaka era mílakaurte barrIl?Artehezkuntza. Matemati.ka.Eman oui zwri baBa ikasleei etaesan Euskal Autonomia Erkidegoaren silüetamarraztenbehar dutela. Esan Tapitzez etaleunnmarraztekotriangelu al"deberdin baten alde,erpinabegoalderal'\t$.dm~ela."*l\tIende"baldeko aldean, oraindik marraztI:.! dütenreo muturretik basita, angeTuzuzenforma duen sarghne. batmarraztu behar dute. Sargünea,luzerazfizabaleraz. baino Tal:.!aldiz handiagoa dena, alde borren erdírainolÚ:z;atuko da. Qn"doren, marraztu hirugarren aldea,iparraldekoa, arkü osoirekiak eginez: ipar~mendebaldekoa ganbiJa izango da etaipar"ekialdekoa aburra.Ondoren, errotuladore edo marga beltz batéZ, turraldearenlueta nabarmenduko dute.101Geografiaren txokoan, ikasleek Urdaibaiko Bios~feraren Erreserbaren eta Kantabriako mendilerrokoinguruaren arteko desberdintasunak ikusikodituzte. Lehenengo argazkiko paisaiaaldapatsua da, haranak eta mendiak nahasitadaude, eta biztanleria dentsitateahandia da. Bigarrenargazkian, berriz, gune lau gehiago daudeeta jende gutxiago bizi da.Erantzunak1. A argazkian agertzen da mendi malkartsua,eta B argazkían ageri dena balDo geroagokoada; B argazkiko mendia leuna da, etabiribildua, euríak eta naturako beste fenomenoekhainbat urtetan leundu egin dutelako.2. Lautadak lur eremu zabal eta horizontalhandiakdira. EuskalAutonomia Erkidegokolauladanagusiak Arabakolautadan eta ArabakoErrioxandaude.3. Euskadiko erliebearen unitateak: haran etamendi atlantikoak: Sollube, Oiz, Izarraitz,Ernio eta Jaizkibel. Isurialdeen banalerrokomendiak: Aizkorri,Gorbeia eta Anboto. Haraneta mendi mediterraneoak: Arabako laulada,kanpoko mendilerroak eta ArabakoErrioxa.4. . Kostaldeko mendietan komunikazioa zailagoada pertsona taldeen artean; izan ere,mendiak zeharkatzeko lan oso konplexuakegin behar dira.. Logikoada mendi malkartsu batek milakaI eta milaka urte barru gailurra biribilduaizatea; izan ere, izotzek, haizeak eta naturakobeste fenomeno batzuek gailurrakleuntzen dituzte eta mendiaren haranetaraharriak eta lurra batallen.IKASKETATEKNIKAKLiburuen garbitasuna. Esan ikasleei hausnartzekoea testuliburuetan idatzi egin beharkolitzatekeen ala el. Ondoren, esa n garbi edukibehar direla berriro erabili anal izateko.ZEHARLERROAKGizalegerakoata moralerakohezkuntzaTolerantzI3Baliatu Hitz egin dezagunatalean ikasleek eginbehar dCIten ariketaz, esateko zei Den garrantzitsuaden Lurra maitatzea, bai eta han bizi direopertsona guztiak ere. Guztiok, ¡nangobereizketarik egin gabe, gizakiak garelako ongilatemalla egokia izan dezagun ahalegindu bebardugu.1018iIt..-=-\"'"