Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
gastau/kastau 85 GARI GARBITZEKO MAKINA. ‘gari garbitzekomakina’. iz. Gari-aleak lastotikbereiztean geratzen diren lasto-txikiak etazakarrak garbitzeko makina. Ik. gari. GARI JOTZEKO MAKINA. ‘gari jotzekomakina’. iz. Gari-alea gari-lastotik bereiztekomakina. Aze nolako girua sortze zan gari-jotzekomotor ta makina hayen bullakin. Ik. gari. GARI-LOTZEN. ‘gari lotzen’. iz. Gariaebaki ostean multzotan jarri edo mortxilakalotu. Earki besuak urratze zian gari lotzene. GARIA ONDU. ‘garia ondu’. Heldu. Udaran,berriz, garia ontzen zanian, itaiz ebaki,eskuz lotu ta metau eo metau gabe hor ekartzenzuten atzeko mandiyoa. GARI-JOTZE. ‘gari-jotze’. iz. Garia jotzeandatzan jarduera; gariaren aleak lastotikbereiztean oinarritzen da. Horretarako lurrarenkontra jo, zapaldu edo makinaz egitenzen. Ik. gari. GARI-JOTZEKO EGUNA. ‘gari-jotzekoeguna’. iz. Garia jotzeko egunean auzokoakbaserrian biltzen ziren; lanaz ezezik janarizeta edariz ere ongi hornitutako eguna izanohi zen. Gari sorta hoyek, batzuk beian tabestiak goian, han ieote zian gari jotzekoegun alaya etorri arte. GARIYA JALKITZEN EZ EON. ‘garia jalkitzenez egon’. Inor zain ez dugunean,presaka ibiltzeko arrazoirik ez dagoela adieraztendu esapide honek. Eonahi lasai,motell, etziok gariya jalkitzen da.garikua hartu. ‘garikoa hartu’. da/du ad.Azaoa. Ebakitako gariaz egiten den sorta.Garia lotzen, garikoa hartu ta jaiki itea, tagerriya earki deskantsatzea.garitxu. ‘garatxo’. iz. Larruazaleko goragunezimur eta gogorra, gehienetan birus bateksortutako tumore onbera dena. Eskuan etahatzetan agertzen dira gehienbat eta, gutxiagotan,aurpegian edo buruko larruazalean.Eskuan sei garitxu zazkan, baña danak juntzaizkiyo.garitza. ‘garitza’. iz. Gari alorra; gari-alekopuru handia. Hoyettuk garitzak daudenabaztarretan. Ik. gari.garo. ‘garo’. iz. Iratzea. GARO-PRINTZA. ‘garo-printza’. iz.Garo-zatiren bat apurtzean sartzen den zatitxiki zorrotza;. Ik. printza. GAROTAN. ‘garotan’. adb. Garoarekin lotutakolangintzan; garo ebakitzen, garo-lotzen,etab. Belar ebaten, ote ebaten, garotan. Ik.garo. GARO-ZUHATZ. ‘garo zuhatz’. iz. Garozegindako meta. Garo- ta ote-zuhatzak. Ik.zuhatz.garrafoi. ‘garrafoi’. iz. Likidoa, eta berezikiardoa, egoteko ontzia. Lepoa estua eta sabelazabala ditu eta kanpoko aldetik egurrezkoaedo zumitzezkoa da baina barrutik kristalezkoa.Len garrafoi bete ardo ekartze gendun.garrote. ‘garrote’. iz. 1. Fundamentua, gatza,ganora. Pertsonak garrote pixkate izanberdu ba./Garrote pixkate ona izatea. 2. Abiadura.Kotxiak garrote earra eman din.garrotillo. ‘garrotilo’. iz. Eztarriko gaitza;oso gogorra norbait hiltzera ekar lezakeena.?Garrotilluakin hil omentzan Kaximiro.garrotxa. ‘garrotxa’. iz. Ik. alanbre-garrotxa.gastau/kastau. ‘gastatu’. da/du ad. Bukatu. LAGUNAK GASTAU. ‘lagunak gastatu’.Adinekoek esan ohi dute, bereziki, beren
86gatzadineko lagunak hil direla adierazteko.Lagunak oaintxe gastau xamartu zaizkit. Ik.mundu hontatik ixkutau.gatz. ‘gatz’. iz. 1. Sodio kloruroaren izenarrunta (NaCl). Substantzia kolorgea eta uretandisolbagarria eta zapore minekoa da,janariak ontzeko nahiz usteldu gabe iraunaraztekoerabiltzen dena. 2. Bizitasuna; bizitasunaematen duen gauza. Mutil hau onabada, baña gatz pixkat falta zayo. EZ GATZ TA EZ PIPER. ‘ez gatz eta ezpiper’. Grazirik ez, ganorarik ez. Neskahorrek eztaka ez gatz ta ez piper. GATZ FIN. ‘gatz fin’. iz. Ale txikiko gatza.Ik. gatz xe. GATZ LARRI. ‘gatz larri’. iz. Ale handiko gatza. GATZ XE. ‘gatz xehe’. iz. Ale txikikogatza. Ik. gatz fin.gatzai. ‘gatzagi’. iz. Esne hutsarekin egotenziren arkumeen urdailetik ateratzen zen gaia,esnea gatzatzeko erabiltzen dena. Mamiyaitteko gatzaya ber izatea.gatz-ontzi haundi. ‘gatz-ontzi handi’. iz.Gazitegia; ardikiak edo txerrikiak kontserbatzekoontzia. Etxe berriya inda derrepentejarri ote zuen gatz-ontzi handi hua, suai beiratuzaurrez aurre ta eskubiko txokuangerau zana? Txerrikik ta ardikik han kontserbaukozian gaur nebera ta kabatan gordetzedian bezela. Ik. gazikutxa.gau orro. ‘gau orro’. iz. Gauez entzun daitezkeenzarata ozenak, oihu handiak. Tamilla eratako gau orruak entzuteya.gaua pasatuik ez eon. ‘gaua pasaturikez egon’. Norbaiti gau osoa pasatzea kostaegingo zaiola adierazteko. Beatzitako loguriak,etziok gaua pasatuik!gaugiro. ‘gaugiro’. iz. Gaueko giro edo eguraldia.Oso gaugiro earra zeon.gaupasa. ‘gaupasa’. iz. Etxetik kanpoparrandan gaua igarotzea; gau guztia irautenduen jaialdia.gauza. ‘gauza’ iz. Izaera duen eta izaki banakoedo berezitzat hartua izan daitekeen zernahi. GAUZA IZAN. ‘gauza izan’. Gai izan; zerbaitetarakoahalmena izan. Hori, lan hortakogauza da. GAUZA ONIK EZ. ‘gauza onik ez’. Zerbaittxarra iragartzen dugunean erabiltzenda. Meikuak hotsein dula? Ezteu gauza onik! GAUZAK ATZEKOZ AURREA ESAN.‘gauzak atzekoz aurrera esan’. Gauzak,bat behar eta bera ere, zuzen ez esan.Nik uste gauza danak atzekoz-aurrea esatettula. GAUZAK IN. ‘gauzak egin’. Herentziakontuaketa diru-kontuak zuzendu. Nei esatenzitxian atta zanak ezkondu baño lene,zeozer gauzak konpondu eo inberko ziala.Nik, ba, geore zuzenduko giñula ta nik betilaga. Ik. gauzak zuzendu, gauzak konpondu. GAUZAK KONPONDU. ‘gauzak konpondu’.Herentzia eta diru-kontuak zuzendu;testamentua egin. Nei esaten zitxian attazanak ezkondu baño lene, zeozer gauzakkonpondu eo inberko ziala. Nik, ba, georezuzenduko giñula ta nik beti laga. Ik. gauzakin, gauzak zuzendu. GAUZAK ONDO-ONDO PENTSAUTAHASI LANIAN. ‘gauzak ondo-ondopentsatuta hasi lanean’. Ondo kostatahasi lanean. Hau gauzak ondo-ondo pentsautahaste zan lanian ta tamañan jardutekoagintzen zien danei: “ez geyegi behartu”.
- Page 41 and 42: 32bakasta. iz. Akaina, lakasta. Aka
- Page 43 and 44: 34bapo! BAPO IBILLI. ‘bapo ibili
- Page 45 and 46: 36batek daki!erabiltzen da; izan er
- Page 47 and 48: 38begizulo BEGIRATZE MAKAL. ‘begi
- Page 49 and 50: 40belarrixkiñakua emanurtero-urter
- Page 51 and 52: 42berna-hezurberna-hezur. ‘berna-
- Page 53 and 54: 44bezain/bezin prontobezain/bezin p
- Page 55 and 56: 46billoba LAPUR BILDURRIK EZ IZAN.
- Page 57 and 58: 48boladabezela, gurdiyakin ekartzen
- Page 59 and 60: 50burrundazale”, “pastelzale”
- Page 61 and 62: dana. ‘dena’. zenbtz.orok. Oro,
- Page 63 and 64: diru 55destajura ibilli. ‘destajo
- Page 65 and 66: dzat eman 57dunba. ‘dunba’. iz.
- Page 67 and 68: 60egunon jainkuak!de izan’. Norbe
- Page 69 and 70: 62elurrausoitteunian asko hil iteia
- Page 71 and 72: 64eraztunak erorieraztunak erori.
- Page 73 and 74: 66erretirauerretirau. ‘erretiratu
- Page 75 and 76: 68esatallehitza betetzen duena. Ume
- Page 77 and 78: 70eskuarte handiya izan/bihargañia
- Page 79 and 80: 72estimaziyo ESTIMAUA IZAN. ‘esti
- Page 81 and 82: 74etxe kordoadreiluz, harriz edo ho
- Page 83 and 84: 76euzkieuzki. ‘eguzki’. iz. Lur
- Page 85 and 86: 78ezta hurrike!/ezta hurrik emane!e
- Page 87 and 88: 80freskatzea indeitua. Guk han pran
- Page 89 and 90: 82gaixotasunak gizona bukau GAIXUAK
- Page 91: 84ganbaillaSeguru asko urte hartan
- Page 95 and 96: 88geyegi ez behartukit, baña gerri
- Page 97 and 98: 90gogotsu/gootsugogotsu/gootsu. ‘
- Page 99 and 100: 92gorri(ttu)gorriya. 3. Guztiz larr
- Page 101 and 102: 94gurdikaondo koipeztatu gabe zeude
- Page 103 and 104: 96haizeleku HAIZE-BOLADA. ‘haize-
- Page 105 and 106: 98hankagorrihankagorri. ‘hankagor
- Page 107 and 108: 100 harrika1ta ke harri-tiraka jard
- Page 109 and 110: 102 haustrapuhaustrapu. ‘hauts-tr
- Page 111 and 112: 104 hitzeiteko moua in HITZ ERDIKE
- Page 113 and 114: 106 hortzak emanala janbazan basua,
- Page 115 and 116: iarri. ‘igarri’. dio/du ad. Ust
- Page 117 and 118: in 111luze batez jotzen zen. Koltxo
- Page 119 and 120: iñularrian 113intsentsu. ‘intsen
- Page 121 and 122: irrintzi 115aldea, sustraiei lotuta
- Page 123 and 124: ixtrilla iña izan/eon 117ittukin.
- Page 125 and 126: izpittu 119 IZOTZ BELTZ. ‘izotz b
- Page 127 and 128: 122 Jan1Jan1. ‘jan’. iz. Janari
- Page 129 and 130: 124 jo/ja batea ta jo/ja besteajo/j
- Page 131 and 132: kaabizulo. ‘karobi-zulo’. iz. K
- Page 133 and 134: kale 129Ume kakanarro haueke diskot
- Page 135 and 136: kare 131 KANIKETAN IBILLI. ‘kanik
- Page 137 and 138: kasta 133karrajasotzaile. ‘karga-
- Page 139 and 140: kizki 135 KERA IN/KERA BAT IN. ‘k
- Page 141 and 142: kontu 137 KOMERI-BUELTA. ‘komeri-
86gatzadineko lagunak hil direla adierazteko.Lagunak oaintxe gastau xamartu zaizkit. Ik.mundu hontatik ixkutau.gatz. ‘gatz’. iz. 1. Sodio kloruroaren izenarrunta (NaCl). Substantzia kolorgea eta uretandisolbagarria eta zapore minekoa da,janariak ontzeko nahiz usteldu gabe iraunaraztekoerabiltzen dena. 2. Bizitasuna; bizitasunaematen duen gauza. Mutil hau onabada, baña gatz pixkat falta zayo. EZ GATZ TA EZ PIPER. ‘ez gatz eta ezpiper’. Grazirik ez, ganorarik ez. Neskahorrek eztaka ez gatz ta ez piper. GATZ FIN. ‘gatz fin’. iz. Ale txikiko gatza.Ik. gatz xe. GATZ LARRI. ‘gatz larri’. iz. Ale handiko gatza. GATZ XE. ‘gatz xehe’. iz. Ale txikikogatza. Ik. gatz fin.gatzai. ‘gatzagi’. iz. Esne hutsarekin egotenziren arkumeen urdailetik ateratzen zen gaia,esnea gatzatzeko erabiltzen dena. Mamiyaitteko gatzaya ber izatea.gatz-ontzi haundi. ‘gatz-ontzi handi’. iz.Gazitegia; ardikiak edo txerrikiak kontserbatzekoontzia. Etxe berriya inda derrepentejarri ote zuen gatz-ontzi handi hua, suai beiratuzaurrez aurre ta eskubiko txokuangerau zana? Txerrikik ta ardikik han kontserbaukozian gaur nebera ta kabatan gordetzedian bezela. Ik. gazikutxa.gau orro. ‘gau orro’. iz. Gauez entzun daitezkeenzarata ozenak, oihu handiak. Tamilla eratako gau orruak entzuteya.gaua pasatuik ez eon. ‘gaua pasaturikez egon’. Norbaiti gau osoa pasatzea kostaegingo zaiola adierazteko. Beatzitako loguriak,etziok gaua pasatuik!gaugiro. ‘gaugiro’. iz. Gaueko giro edo eguraldia.Oso gaugiro earra zeon.gaupasa. ‘gaupasa’. iz. Etxetik kanpoparrandan gaua igarotzea; gau guztia irautenduen jaialdia.gauza. ‘gauza’ iz. Izaera duen eta izaki banakoedo berezitzat hartua izan daitekeen zernahi. GAUZA IZAN. ‘gauza izan’. Gai izan; zerbaitetarakoahalmena izan. Hori, lan hortakogauza da. GAUZA ONIK EZ. ‘gauza onik ez’. Zerbaittxarra iragartzen dugunean erabiltzenda. Meikuak hotsein dula? Ezteu gauza onik! GAUZAK ATZEKOZ AURREA ESAN.‘gauzak atzekoz aurrera esan’. Gauzak,bat behar eta bera ere, zuzen ez esan.Nik uste gauza danak atzekoz-aurrea esatettula. GAUZAK IN. ‘gauzak egin’. Herentziakontuaketa diru-kontuak zuzendu. Nei esatenzitxian atta zanak ezkondu baño lene,zeozer gauzak konpondu eo inberko ziala.Nik, ba, geore zuzenduko giñula ta nik betilaga. Ik. gauzak zuzendu, gauzak konpondu. GAUZAK KONPONDU. ‘gauzak konpondu’.Herentzia eta diru-kontuak zuzendu;testamentua egin. Nei esaten zitxian attazanak ezkondu baño lene, zeozer gauzakkonpondu eo inberko ziala. Nik, ba, georezuzenduko giñula ta nik beti laga. Ik. gauzakin, gauzak zuzendu. GAUZAK ONDO-ONDO PENTSAUTAHASI LANIAN. ‘gauzak ondo-ondopentsatuta hasi lanean’. Ondo kostatahasi lanean. Hau gauzak ondo-ondo pentsautahaste zan lanian ta tamañan jardutekoagintzen zien danei: “ez geyegi behartu”.
Change language