Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
ganau 83galdu. ‘galdu’. da/du ad. 1. Lehiaketa, apustu,borroka, etab.etan garaitua izan. Apustuagaldu zun. 2. Zerbait joaten edo pasatzenutzi. Aukera earra galdu dik. 3. Janari-edarieidagokienez, hondatu. Esnia galdu da. 4.Desagertu. BEREN BURUAK GALDU BERRIANHASI. ‘beren buruak galdu beharreanhasi’. Erabat aztoratu, ia burua galtzerarte.Eiz-txakur bat eo hola animatzen bazaniñoiz, beren buruak galdu biharrian hasikozian, ta noiz harrapau hauek hurrengo!galga. ‘galga’. Bi puntu altuera berean daudenikusteko edo altuera berean jartzeko erabiltzenden zurezko edo metalezko tresna. GALGA GUZTITAKO. ‘galga guztietako’.iz. Maila, mota guztietakoak. Galga guztitakuakpillatze giñuzten eskola berian. Ik. galga.gal-gal. ‘gal-gal’. onom. Irekitearen onomatopeia.Babak gal-gal egosten.galtza. ‘galtza’. iz. (ez sing.). Gorputza gerritikbehera eta bi zangoak banaka estaltzendituen jantzia. GALTZA BERRIYAK IN. ‘galtza berriakegin’. Ustegabeko gasturen bat egin edoeginarazten digutenean esan ohi da: isunenbat jartzen digutenean, zerbait baliotsuaapurtzen zaigunean, etab. Bapo moteill,oaiñe indizkiu galtza berriyak!galtzaa. ‘galtzada’. iz. Harriz, bereziki harlanduzegindako bidea, bide lauzatua.galtzarbe. ‘galtzarbe’. iz. Besoa gorputzenborrarilotzen zaion alderdiaren azpialdea.Periodikua beti galtzarbian hartuta eamatezun.Ik. besapia.galtza-zorro. ‘galtza-zorro’. iz. (ez sing.).Ipurdi azpian, prakak betetzen ez direneanateratzen den poltsa modukoa. Hitz hau iabeti pluralean erabiltzen da. Galtza zorroearrak dazkak, ez al dek bate jaten eo?galtzerdi. ‘galtzerdi’. iz. (batez ere pl.). Oina etazangoa (osorik, belauneraino edo behealdeabakarrik) estaltzen dituen jantzia. Galtzerdiyakpuntuzkuak, amamak indakuak./Artillezkogaltzerdiyak takarrak izateia.galtzondo. iz. Garia ebakitakoan geratzen densustraia eta handik gorako pusketa.ganajateko. ‘ganadu-jateko’. iz. Abereijaten emateko landatik edo zelaitik ekartzenden janaria, gehienetan belarra. Horreatikganajatekotik behintzat urte batzutako osautageau giñan. Ik. ganajatekuak in. GANAJATEKUAK IN. ‘ganadu-jatekoakegin’. Ganaduentzako jatekoa prestatu etaetxeratu. Osabata lanetik etortzeianian betiganajatekuak itea juteia. Ik. ganajatekuak.ganau. ‘ganadu’. iz. Azienda, abere-multzoa. GANAU EARRA EZ IZAN. ‘ganadu ederraez izan’. Gizakiekin erabiltzen da, pertsonahori ez dela erraz menderatzeko modukoaedo adierazteko. Danak hortzabiltzakgañian, ta bat eztek ganau earra, nei eskuakerantsi zizkidana. GANAU ONA EON/JARRI. ‘ganadu onaegon/jarri’. Baiezko testuingurutan guztizalderantzizkoa adierazteko erabiltzen da;hau da, norbait askotan harrotu edo lotsagabekeriakegiten dituela adierazteko. Beraz,gehienetan ezezko perpausekin erabili ohida. Etziok ganau earra!/ Lan pixkat aginduorduko ganau earra jarri dek! GANAUENTZAKO ASKA. ‘ganaduentzakoaska’. iz. Baserrian, ganaduek janedo edan dezaten artxaren moduko jantokia.Harrizkoa nahiz zurezkoa izan daiteke.
84ganbaillaSeguru asko urte hartan bertan iña izangozan ataiñ, ikulluko atian onduan, ganauentzakoaska, ura edateko. GANAU-JENDE. ‘ganadu-jende’. iz.Ganadu-taldea, multzoa, piloa. Beraz,“jende” hitza bigarren osagai bezala agertzendenean, ez du ezinbestean bizidunareneta gizakiaren ezaugarria duen izenen bateskatzen. Ikusi besterik ez daude “ganadua”nahiz “plater”, “ontzi” bezalakoak. Ganaujende earrik bazakak. Ik. ume-jendia, gazte-jendia,ontzi-jendia, plater-jendia.ganbailla. ‘ganbarila’. iz. Baserrian, teilatupekosolairua, maiz aletegi gisa edo belarondua edukitzeko erabiltzen da; Ganbararengainean egon ohi da. Ganbailla tagelak dana belarronduz beteta geatzezian./Ganbailla zijuan eskaillapian, berriz,armaio zar bat eo bi bazian gure amazanak ta amama zanak bateko erropak tabesteko tomate-botillak gordetze zittuztenak.ganbara. ‘ganbara’. iz. Lekua. Baserrian,ganbarilarik ez dagoenean, teilatupeko solairua,maiz aletegi gisa edo belar ondua edukitzekoerabiltzen dena; etxeetan, goienekosolairuan dagoen gela, gauza zaharren edotaetxean atzera uzten diren gauzen gordelekumoduan erabiltzen da. Patata normalianganbaran eukitze deu./Izerdiya ta hautsapranko izate zan ganbara-zulon. 2. Burua.Ganbaratik ondo al hao?ganbela. ‘ganbela’. iz. Aska.ganbelako. ‘ganbelako’. iz. Buruan hartutakokolpea. Etxe aurreko postiakin ganbelakoearra hartuik. Ik. koskorrekoa, kaskarrekoa.ganbelu. ‘ganbelu’. iz. Ergeltzat nahiz kankailueta baldartzat hartzen den norbait aipatzekoerabiltzen den hitza. Motillak, ondoganbelua haiz ba!ganora. ‘ganora’. iz. Fundamentua, gatza.Laneakore ganoraik ez. Ik. ganoraz. GANORAZ. ‘ganoraz’. adb. Arretaz, arduraz;ondo, modu egokian, behar bezala.Ganoraz inbettu gauzak. Ik. ganora.ganorabe. ‘ganoragabe’. izond. Ganorarikez duena; fundamentu eta gatzik batere ezduena; eskutik gauzak ere erori egiten zaizkiona.Ganorabia daba; horri eskutike gauzakeroi ite zaizkiyo. Ik. ganora.gantz. ‘gantz’. iz. Grasa, manteka; nagusiki,koipez edo olio-substantziaz betetako zelulezosatuta dagoen ehun zatia. Gazteik hiltzan;eztakit gantzak alkar jota eo nolabukau zan.garaban/garaman/gaaman. iz. Garoa izatenden tokia; garodi? Otariyak ta garamanakizango zian geyenak./Orduantxe euzkiyaregaramana horitzen.garbittu. ‘garbitu’. du ad. 1. Hil nahiz erahil.Hotzak garbittuko gaittu. Oaiñe gizona garbittuomen diñe e? Ik. hotzak (norbait) garbittu.2. Txukundu; zikintasuna, lohitasuna kendu.gargarak in. ‘gargarak egin’. Ahoagorantz begira dagoela, eztarrian likido bateduki eta, hatsa botaz, likidoa mugiaraztea.Eztarria garbitzeko edo sendagai batez tratatzekoegiten dira.gari. ‘gari’. iz. Landare belarkara eta urteorokoada. Hostoak lantza formakoak dituzteeta zurtoin bakoitzaren bukaeran buruxkabat izaten dute. Uda zetorrenian, berriz, landanak batea etortze zian: belar-lanak, garilanak,arto-lanak. Hango atzaparka! Ik. garijotzea.2. Delako landarearen alea. GARI-EBATZAILLE. ‘gari-ebakitzaile’. iz.Gari ebaten aritzen dena. Eskerrak gariebatzailliaketortze zian.
- Page 39 and 40: 30aztarka inaztarka in. ‘aztarrik
- Page 41 and 42: 32bakasta. iz. Akaina, lakasta. Aka
- Page 43 and 44: 34bapo! BAPO IBILLI. ‘bapo ibili
- Page 45 and 46: 36batek daki!erabiltzen da; izan er
- Page 47 and 48: 38begizulo BEGIRATZE MAKAL. ‘begi
- Page 49 and 50: 40belarrixkiñakua emanurtero-urter
- Page 51 and 52: 42berna-hezurberna-hezur. ‘berna-
- Page 53 and 54: 44bezain/bezin prontobezain/bezin p
- Page 55 and 56: 46billoba LAPUR BILDURRIK EZ IZAN.
- Page 57 and 58: 48boladabezela, gurdiyakin ekartzen
- Page 59 and 60: 50burrundazale”, “pastelzale”
- Page 61 and 62: dana. ‘dena’. zenbtz.orok. Oro,
- Page 63 and 64: diru 55destajura ibilli. ‘destajo
- Page 65 and 66: dzat eman 57dunba. ‘dunba’. iz.
- Page 67 and 68: 60egunon jainkuak!de izan’. Norbe
- Page 69 and 70: 62elurrausoitteunian asko hil iteia
- Page 71 and 72: 64eraztunak erorieraztunak erori.
- Page 73 and 74: 66erretirauerretirau. ‘erretiratu
- Page 75 and 76: 68esatallehitza betetzen duena. Ume
- Page 77 and 78: 70eskuarte handiya izan/bihargañia
- Page 79 and 80: 72estimaziyo ESTIMAUA IZAN. ‘esti
- Page 81 and 82: 74etxe kordoadreiluz, harriz edo ho
- Page 83 and 84: 76euzkieuzki. ‘eguzki’. iz. Lur
- Page 85 and 86: 78ezta hurrike!/ezta hurrik emane!e
- Page 87 and 88: 80freskatzea indeitua. Guk han pran
- Page 89: 82gaixotasunak gizona bukau GAIXUAK
- Page 93 and 94: 86gatzadineko lagunak hil direla ad
- Page 95 and 96: 88geyegi ez behartukit, baña gerri
- Page 97 and 98: 90gogotsu/gootsugogotsu/gootsu. ‘
- Page 99 and 100: 92gorri(ttu)gorriya. 3. Guztiz larr
- Page 101 and 102: 94gurdikaondo koipeztatu gabe zeude
- Page 103 and 104: 96haizeleku HAIZE-BOLADA. ‘haize-
- Page 105 and 106: 98hankagorrihankagorri. ‘hankagor
- Page 107 and 108: 100 harrika1ta ke harri-tiraka jard
- Page 109 and 110: 102 haustrapuhaustrapu. ‘hauts-tr
- Page 111 and 112: 104 hitzeiteko moua in HITZ ERDIKE
- Page 113 and 114: 106 hortzak emanala janbazan basua,
- Page 115 and 116: iarri. ‘igarri’. dio/du ad. Ust
- Page 117 and 118: in 111luze batez jotzen zen. Koltxo
- Page 119 and 120: iñularrian 113intsentsu. ‘intsen
- Page 121 and 122: irrintzi 115aldea, sustraiei lotuta
- Page 123 and 124: ixtrilla iña izan/eon 117ittukin.
- Page 125 and 126: izpittu 119 IZOTZ BELTZ. ‘izotz b
- Page 127 and 128: 122 Jan1Jan1. ‘jan’. iz. Janari
- Page 129 and 130: 124 jo/ja batea ta jo/ja besteajo/j
- Page 131 and 132: kaabizulo. ‘karobi-zulo’. iz. K
- Page 133 and 134: kale 129Ume kakanarro haueke diskot
- Page 135 and 136: kare 131 KANIKETAN IBILLI. ‘kanik
- Page 137 and 138: kasta 133karrajasotzaile. ‘karga-
- Page 139 and 140: kizki 135 KERA IN/KERA BAT IN. ‘k
ganau 83galdu. ‘galdu’. da/du ad. 1. Lehiaketa, apustu,borroka, etab.etan garaitua izan. Apustuagaldu zun. 2. Zerbait joaten edo pasatzenutzi. Aukera earra galdu dik. 3. Janari-edarieidagokienez, hondatu. Esnia galdu da. 4.Desagertu. BEREN BURUAK GALDU BERRIANHASI. ‘beren buruak galdu beharreanhasi’. Erabat aztoratu, ia burua galtzerarte.Eiz-txakur bat eo hola animatzen bazaniñoiz, beren buruak galdu biharrian hasikozian, ta noiz harrapau hauek hurrengo!galga. ‘galga’. Bi puntu altuera berean daudenikusteko edo altuera berean jartzeko erabiltzenden zurezko edo metalezko tresna. GALGA GUZTITAKO. ‘galga guztietako’.iz. Maila, mota guztietakoak. Galga guztitakuakpillatze giñuzten eskola berian. Ik. galga.gal-gal. ‘gal-gal’. onom. Irekitearen onomatopeia.Babak gal-gal egosten.galtza. ‘galtza’. iz. (ez sing.). Gorputza gerritikbehera eta bi zangoak banaka estaltzendituen jantzia. GALTZA BERRIYAK IN. ‘galtza berriakegin’. Ustegabeko gasturen bat egin edoeginarazten digutenean esan ohi da: isunenbat jartzen digutenean, zerbait baliotsuaapurtzen zaigunean, etab. Bapo moteill,oaiñe indizkiu galtza berriyak!galtzaa. ‘galtzada’. iz. Harriz, bereziki harlanduzegindako bidea, bide lauzatua.galtzarbe. ‘galtzarbe’. iz. Besoa gorputzenborrarilotzen zaion alderdiaren azpialdea.Periodikua beti galtzarbian hartuta eamatezun.Ik. besapia.galtza-zorro. ‘galtza-zorro’. iz. (ez sing.).Ipurdi azpian, prakak betetzen ez direneanateratzen den poltsa modukoa. Hitz hau iabeti pluralean erabiltzen da. Galtza zorroearrak dazkak, ez al dek bate jaten eo?galtzerdi. ‘galtzerdi’. iz. (batez ere pl.). Oina etazangoa (osorik, belauneraino edo behealdeabakarrik) estaltzen dituen jantzia. Galtzerdiyakpuntuzkuak, amamak indakuak./Artillezkogaltzerdiyak takarrak izateia.galtzondo. iz. Garia ebakitakoan geratzen densustraia eta handik gorako pusketa.ganajateko. ‘ganadu-jateko’. iz. Abereijaten emateko landatik edo zelaitik ekartzenden janaria, gehienetan belarra. Horreatikganajatekotik behintzat urte batzutako osautageau giñan. Ik. ganajatekuak in. GANAJATEKUAK IN. ‘ganadu-jatekoakegin’. Ganaduentzako jatekoa prestatu etaetxeratu. Osabata lanetik etortzeianian betiganajatekuak itea juteia. Ik. ganajatekuak.ganau. ‘ganadu’. iz. Azienda, abere-multzoa. GANAU EARRA EZ IZAN. ‘ganadu ederraez izan’. Gizakiekin erabiltzen da, pertsonahori ez dela erraz menderatzeko modukoaedo adierazteko. Danak hortzabiltzakgañian, ta bat eztek ganau earra, nei eskuakerantsi zizkidana. GANAU ONA EON/JARRI. ‘ganadu onaegon/jarri’. Baiezko testuingurutan guztizalderantzizkoa adierazteko erabiltzen da;hau da, norbait askotan harrotu edo lotsagabekeriakegiten dituela adierazteko. Beraz,gehienetan ezezko perpausekin erabili ohida. Etziok ganau earra!/ Lan pixkat aginduorduko ganau earra jarri dek! GANAUENTZAKO ASKA. ‘ganaduentzakoaska’. iz. Baserrian, ganaduek janedo edan dezaten artxaren moduko jantokia.Harrizkoa nahiz zurezkoa izan daiteke.
Change language