Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
54dapadapa. ‘dapa’. onom. Bat-bateko ideiak adieraztekoonomatopeia. Ze ingo, ta dapa!, kotxiahartu ta etxea.dardaizo. ‘dardarizo’. iz. Dardara, berezikigorputz-atal edo -zati batena; ikara.dar-dar. ‘dar-dar’. adb. Ikaraz, dardaraz.Hotzak dar-dar eontzan.dekaube. ‘dekaube’. iz. “DKW” kotxe motaizendatzeko erabiltzen zen, baina gaur egunadineko jendeak furgoneta izendatzeko erabiltzendu. Dekaube handi batekin etorri zan.demoniyo. ‘demonio’. iz. /izond. 1. Deabrua.Oso bihurria denari esan ohi zaio; okerraokerraren gainean egiten duenari. Horidemoniyo hutsa dek! Ik. infernuko txikitua. 2.Madarikatua. Ollanda demoniyo hori! DEMONIYUA BAÑO GOORRAGOKOGIZONA. ‘demonioa baino gogorragokogizona’. Oso gogorra dela adierazteko.Normalean, sentimenduei bainogehiago dagokio osasun fisikoari. Ta Itxeizzarra, berriz, demoniyua baño goorragokogizona, beste idi pare batekin.demontre! ‘demontre’. interj. Harridura,haserrea, etab. adierazteko hitza. Ez geyobota e, demontre! Ze demontre!denboa/denbora. ‘denbora’ iz. Gauzakgertatzen eta izakiak aldatzen diren bitartemugagabea. DENBOA ASKUAN. ‘denbora askoan’.zenbtz. Zehaztgb. Luzaz, luzaro; denbora luzean.Denboa askuan eon naiz zure zai. Ik. denboragutxiyan. DENBOAN PODERIYOZ. ‘denborarenpoderioz’. 1. Denbora iragaitearen ondorioz.Denboan poderiyoz behintzat bukauzun karrera. DENBOA-PASA1. ‘denbora-pasa’. adb.Denbora igarotzen. –Zertan ai haiz hemen?–Denboa-pasa. Ik. nola denbora pasako ibili/eon. DENBOA-PASA2. ‘denbora-pasa’. iz.Denbora atseginez igaroarazten duen zera.Denboa-pasak emanbettut ospitalea. denbora gutxiyan. ‘denbora gutxian’.zenbtz. Zehaztgb. Denbora-bitarte txikian.Ba, ni denboa gutxiyan eongo naiz zure zaie! Etorriber bazu etorri, ta bestela neu jungonaizbakarrik. Ik. denboa askuan.denboale. ‘denborale’. iz. 1. Ekaitza, eguralditxarra. Hau dek denboaliadakauna!/Oso denboale txarra intzun. 2.Denbora asko.desapiyo. ‘desafio’. iz. 1. Erronka, aupada.Bai neuretzako ta bai danantzako desapiyopolitta da. Ik. desapiyua in, desapiyua bota. 2.Lotsagabeki emandako erantzuna. Ta neidesapiyo gutxi e, ta beak onak! Ik. kontestaziyo. DESAPIYUA BOTA. ‘desafioa bota’.Desafiatu; erronka egin, erronka jo. Olasagastikdesapiyua bota omentziyon. Ik. desapiyuain. DESAPIYUA IN. ‘desafioa egin’. Desafiatu;erronka egin, erronka jo. Ik. desapiyuabota.desditxa/destitxa. iz. Zarata. Bazan hanorrua ta desditxa!despatxau. ‘despatxatu’. du ad. Bukatu,bidali. Lanak despatxau al dittuzu? Langilledanak despatxau zittuzten. Ik. despatxua emandaeon.despatxua emanda eon. Nonbaitetik, etabereziki lantokitik, bidalita egon. Lantokiyandespatxua emanda zeon bezperan. Ik.despatxau.
diru 55destajura ibilli. ‘destajora ibili’. Bakoitzakegiten duen lanaren arabera kobratzea,denboraren mugak alde batera utzita.dexemulo-dexemulon. ‘disimulu-disimuluan’.adb. Disimulatuz, zerbait ikus edonabaritu ez dadin, estaliz edo ezkutatuz. Illobabat jayotze zitzayonen dexemulo-dexemulonamari esate ziyon mutilla bazan Casimiroizena ondo etorriko zitzayola.dianak ta eztianak + aditza. ‘direnaketa ez direnak + aditza’. Izugarriak,sekulakoak + aditza. Txikitan dianak taeztianak ite giñuzen.diar bat in. ‘deiadar bat egin’. Hots egin,deitu, baina ez telefonoz, bizkaieraz gertatzenden bezala, ahoz baizik, oihu bat eginaz.Diar bat iyon umiai etxea etortzeko.diarka. ‘deiadarka’. adb. Deiadar eginez;oihu, orroak eginez. Zapuak ta sakelakediarka dia.di-dau batian/ti-ta batian. ‘di-dau batean/ti-ta batean’. onom. Denbora-bitarteoso laburra adierazteko erabiltzen den esapidea.Abisua emanda di-dau batian etorrizan. Ik. aitaren batian in.difunta. ‘difunta’. iz. Zena. Hildakoa emakumezkoadela adierazten du. Antoni difuntabizi izan balitz... Ik. Difuntodifunto. ‘difunto’. iz. “Zena”. Hil diren pertsonenizenen edo horien adierazgarri direnizen-sintagmen ondoren ezartzen den hitza.Hitz honekin hildakoa gizonezkoa delaadierazten da. Gure Martin difuntuakemajiñaat buelta intzun soobarren honta. Ik.zana.difunta.dilin-dalan. ‘dilin-dalan’. onom. Kanpaihotsa.Kanpaia jotzearen onomatopeia.Dilin-dalan kanpaia. Ik. tilin-talan.dinbi-danba. ‘dinbi-danba’. onom. Kolpe,tiro, kanpai-jotze, etab.en onomatopeia.Haste omen da adaki lodi xamar bat hartutadinbi-danba putre hori jotzen, da geo bañogeo harroo eitten omentzan.dinbili-danbala. ‘dinbili-danbala’. onom.Penduluaren moduan dabiltzan objektuenhigiduraren onomatopeia. Askotan, gorputzhandiko eta ibiltzean balantza handia egitenduten pertsonen ibilera adierazten du. Ba,mozkortu zan ta geo dinbili-danbala baikeallau zan etxea.diru. ‘diru’. iz. 1. Salgaiak ordaintzeko edotahainbat obligazio kitatzeko gizarteak, orohar, ordainbidetzat onartzen duen guztia. 2.Produktuen prezioa adierazteko erabiltzenden unitatea (txanponetan, billetetan gauzatua),salerosketarako eta trukerako erabilia.Ik. diru beltza. DIRU ASKO GEYO GABE GELDIU/GEL-DITTU. ‘diru asko gehiago gabe gelditu’.Zerbait ordaindu ostean (ia) batere dirurikgabe geratu. Afaya pauta diru asko geyogabe geldiu naun. DIRU BELTZA. ‘diru beltza’. iz. Monetaagintarienerregistro edo kontroletatik kanpozirkulatzen duen dirua, erabilera legalekoa.Diru beltzakin indako etxiak omen dia. Ik.diru. DIRU GUZTIYAK JAN. ‘diru guztia jan’.Dirua xahutu; gehienetan, gainera, bestekemandako diru edo ondasunak izan ohi dira.Esan duenez, diru guztiyak jan omen dittu. DIRU IN (ZERBAITEK). ‘diru egin’. Zerbaitekune zehatz batean asko balio duelaadierazteko erabiltzen da. Babarrunak azokandiru in du. Ik. diru. DIRUA EZIN DA IXKUTAU; DAKANAKEAKUTSI ITEU TA DIRUIK EZARE
- Page 11 and 12: 2abrastakbereziki zuhaitzetatik eta
- Page 14 and 15: al 5aixa. ‘aisa/aise’. adb. Err
- Page 16: aldrebes 7alda-aldi. ‘alda-aldi
- Page 19 and 20: 10 BETI ALLAU EZINDA. ‘beti + adi
- Page 21 and 22: 12amuztuamuztu. ‘amustu’. da/du
- Page 23 and 24: 14apopilloapopillo. ‘apopilo’.
- Page 25 and 26: 16argi ARE-ESKOTEA. iz. 1. Areak du
- Page 27 and 28: 18arrastoarrasto. ‘arrasto’. iz
- Page 29 and 30: 20artiola ARTILLIA KARDAU. ‘artil
- Page 31 and 32: 22astelenko moduko zuri borobilak d
- Page 33 and 34: 24atentziyua eman ATE-LANGA. ‘ate
- Page 35 and 36: 26atze-aurreatzealdean aurrealdean
- Page 37 and 38: 28ayazi/ayaazi/ayazoayazi/ayaazi/ay
- Page 39 and 40: 30aztarka inaztarka in. ‘aztarrik
- Page 41 and 42: 32bakasta. iz. Akaina, lakasta. Aka
- Page 43 and 44: 34bapo! BAPO IBILLI. ‘bapo ibili
- Page 45 and 46: 36batek daki!erabiltzen da; izan er
- Page 47 and 48: 38begizulo BEGIRATZE MAKAL. ‘begi
- Page 49 and 50: 40belarrixkiñakua emanurtero-urter
- Page 51 and 52: 42berna-hezurberna-hezur. ‘berna-
- Page 53 and 54: 44bezain/bezin prontobezain/bezin p
- Page 55 and 56: 46billoba LAPUR BILDURRIK EZ IZAN.
- Page 57 and 58: 48boladabezela, gurdiyakin ekartzen
- Page 59 and 60: 50burrundazale”, “pastelzale”
- Page 61: dana. ‘dena’. zenbtz.orok. Oro,
- Page 65 and 66: dzat eman 57dunba. ‘dunba’. iz.
- Page 67 and 68: 60egunon jainkuak!de izan’. Norbe
- Page 69 and 70: 62elurrausoitteunian asko hil iteia
- Page 71 and 72: 64eraztunak erorieraztunak erori.
- Page 73 and 74: 66erretirauerretirau. ‘erretiratu
- Page 75 and 76: 68esatallehitza betetzen duena. Ume
- Page 77 and 78: 70eskuarte handiya izan/bihargañia
- Page 79 and 80: 72estimaziyo ESTIMAUA IZAN. ‘esti
- Page 81 and 82: 74etxe kordoadreiluz, harriz edo ho
- Page 83 and 84: 76euzkieuzki. ‘eguzki’. iz. Lur
- Page 85 and 86: 78ezta hurrike!/ezta hurrik emane!e
- Page 87 and 88: 80freskatzea indeitua. Guk han pran
- Page 89 and 90: 82gaixotasunak gizona bukau GAIXUAK
- Page 91 and 92: 84ganbaillaSeguru asko urte hartan
- Page 93 and 94: 86gatzadineko lagunak hil direla ad
- Page 95 and 96: 88geyegi ez behartukit, baña gerri
- Page 97 and 98: 90gogotsu/gootsugogotsu/gootsu. ‘
- Page 99 and 100: 92gorri(ttu)gorriya. 3. Guztiz larr
- Page 101 and 102: 94gurdikaondo koipeztatu gabe zeude
- Page 103 and 104: 96haizeleku HAIZE-BOLADA. ‘haize-
- Page 105 and 106: 98hankagorrihankagorri. ‘hankagor
- Page 107 and 108: 100 harrika1ta ke harri-tiraka jard
- Page 109 and 110: 102 haustrapuhaustrapu. ‘hauts-tr
- Page 111 and 112: 104 hitzeiteko moua in HITZ ERDIKE
diru 55destajura ibilli. ‘destajora ibili’. Bakoitzakegiten duen lanaren arabera kobratzea,denboraren mugak alde batera utzita.dexemulo-dexemulon. ‘disimulu-disimuluan’.adb. Disimulatuz, zerbait ikus edonabaritu ez dadin, estaliz edo ezkutatuz. Illobabat jayotze zitzayonen dexemulo-dexemulonamari esate ziyon mutilla bazan Casimiroizena ondo etorriko zitzayola.dianak ta eztianak + aditza. ‘direnaketa ez direnak + aditza’. Izugarriak,sekulakoak + aditza. Txikitan dianak taeztianak ite giñuzen.diar bat in. ‘deiadar bat egin’. Hots egin,deitu, baina ez telefonoz, bizkaieraz gertatzenden bezala, ahoz baizik, oihu bat eginaz.Diar bat iyon umiai etxea etortzeko.diarka. ‘deiadarka’. adb. Deiadar eginez;oihu, orroak eginez. Zapuak ta sakelakediarka dia.di-dau batian/ti-ta batian. ‘di-dau batean/ti-ta batean’. onom. Denbora-bitarteoso laburra adierazteko erabiltzen den esapidea.Abisua emanda di-dau batian etorrizan. Ik. aitaren batian in.difunta. ‘difunta’. iz. Zena. Hildakoa emakumezkoadela adierazten du. Antoni difuntabizi izan balitz... Ik. Difuntodifunto. ‘difunto’. iz. “Zena”. Hil diren pertsonenizenen edo horien adierazgarri direnizen-sintagmen ondoren ezartzen den hitza.Hitz honekin hildakoa gizonezkoa delaadierazten da. Gure Martin difuntuakemajiñaat buelta intzun soobarren honta. Ik.zana.difunta.dilin-dalan. ‘dilin-dalan’. onom. Kanpaihotsa.Kanpaia jotzearen onomatopeia.Dilin-dalan kanpaia. Ik. tilin-talan.dinbi-danba. ‘dinbi-danba’. onom. Kolpe,tiro, kanpai-jotze, etab.en onomatopeia.Haste omen da adaki lodi xamar bat hartutadinbi-danba putre hori jotzen, da geo bañogeo harroo eitten omentzan.dinbili-danbala. ‘dinbili-danbala’. onom.Penduluaren moduan dabiltzan objektuenhigiduraren onomatopeia. Askotan, gorputzhandiko eta ibiltzean balantza handia egitenduten pertsonen ibilera adierazten du. Ba,mozkortu zan ta geo dinbili-danbala baikeallau zan etxea.diru. ‘diru’. iz. 1. Salgaiak ordaintzeko edotahainbat obligazio kitatzeko gizarteak, orohar, ordainbidetzat onartzen duen guztia. 2.Produktuen prezioa adierazteko erabiltzenden unitatea (txanponetan, billetetan gauzatua),salerosketarako eta trukerako erabilia.Ik. diru beltza. DIRU ASKO GEYO GABE GELDIU/GEL-DITTU. ‘diru asko gehiago gabe gelditu’.Zerbait ordaindu ostean (ia) batere dirurikgabe geratu. Afaya pauta diru asko geyogabe geldiu naun. DIRU BELTZA. ‘diru beltza’. iz. Monetaagintarienerregistro edo kontroletatik kanpozirkulatzen duen dirua, erabilera legalekoa.Diru beltzakin indako etxiak omen dia. Ik.diru. DIRU GUZTIYAK JAN. ‘diru guztia jan’.Dirua xahutu; gehienetan, gainera, bestekemandako diru edo ondasunak izan ohi dira.Esan duenez, diru guztiyak jan omen dittu. DIRU IN (ZERBAITEK). ‘diru egin’. Zerbaitekune zehatz batean asko balio duelaadierazteko erabiltzen da. Babarrunak azokandiru in du. Ik. diru. DIRUA EZIN DA IXKUTAU; DAKANAKEAKUTSI ITEU TA DIRUIK EZARE
Change language