Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
ildur 45biharko egunian. ‘biharko egunean’.adb. Etorkizunean. Diru pixkat gordetzenjakin inber da, biharko egunian ze gertaukoaniñork eztaki ta. Ik. bihar-etzi.bihartu. ‘behartu’. iz. 1. Zerbait egitera edobetearaztera derrigortu edo bortxatu. Lanaittea biartu du. 2. Indarra erabiliz zerbait irekiaraziedo mugiarazi. Atia bihartuta sartuzian ertzañak. 3. Trokatu, bihurritu (oinez,zangoaz, etab. ez mintzatuz erabiltzen da).txorkatilla bihartu du. Ik. bihartu earrra hartu. BIHARTU EARRA HARTU. ‘behartuederra hartu’. Egur handia eman, nekatuarazi.Gerriyai bihartu earra eman diyo.bihotz oneko. ‘bihotz oneko’. izond. Sentimendunoblekoa. Pamili artekuak ta bihotzonekuak zeatelako.bihotzeko. ‘bihotzeko’. iz. Bihotzaren eritasuna.Bihotzeko atakea. Bihotzekuak emandahil da.bihotzerre. ‘bihotzerre’. Urdailean (etahestegorri edo ahoan) nabaritzen den berotasunhandiko sentsazio mingots edo garratza.Bihotzerre pixkamat dakat. Ik. barruko tristuraeuki.bihur. ‘bihur’. iz. Bilurra, zuzena ez dena, kiribildua.bihurrittu. ‘bihurritu’. iz. Bihurdura, esginzea;lotailu, tendoi edo muskulu batek kolpeedo zapasalto baten ondorioz, berezkoa ezduen higidura egitea, bere ardatzarekikobiratzea bereziki, lesioa gertatzen delarik.Zaltaka bihurrittun bat iña det.bikayo. ‘bikario’. iz. Herriko parroko, erretoreedo apaiz. Halaz ere, Zestoakoarentzat etaArroakoarentzat beti "bikayo" erabili denbitartean, Aizarnakoarentzat beti "erretore"hitza erabili da. "Apaiza" hitzak, berriz, guztiakbilduko lituzke. Gaurre horixe daArruako bikayo. Ik. erretore.bil-bil in. ‘bil-bil egin’. Bildu-bildu egin.Erropak dana bil-bil inda ekarrittu. Ik. bildubilduin.bildar dayola. ‘bildar dariola’. adb. Txundituta,beste ezertaz jabetzen ez dela. Neskapuska hori etorri zanian danak bildar dayolaeon ittuan. Ik. ahozabalik geau.bildots. ‘bildots’. iz. Urtebete inguruko arkumea.Ik. bildots-aharia, pazko-bildots. 2. Pertsonalasai eta baketsua. BILDOTS-AHARI. ‘bildots-ahari’. iz. Bildotsarra. Ik. ahari-bildots.bildu-bildu in. ‘bildu-bildu egin’. Trikuarenileak tente-tente jartzea. Trikuatente-tente jartze zan, bildu-bildu inda. Ik.bil-bil in.bildur. ‘beldur’. iz. Benetako nahiz ustezkoarrisku baten aurrean sortzen den urduritasunaedo kezka-egoera. BILDURRAK AIDIAN EON /JUN. ‘bildurrakaidean egon/joan’. Beldurrak etaizuak akabatzen egon. Gu bildurrak aidianjute giñun eskola. BILDURRAK AKATZEN EON. ‘beldurrakakabatzen egon’. Beldurrak aidean, beldurrakjota egon. Txakur hau bildurrak akatzenziok. IZENA/ADITZ ESAPIDEA + BILDURRIK(EZ). ‘izena/aditz esapidea + beldurrik(ez)’. Izenak edo aditz esapideak adieraztenduena gertatzeko arriskurik ez izatea, edo gertatukoez delako ziurtasun osoa dagoela adieraztekoerabitzen da molde hau. Ik. lapur bildurrikez, sesiyo bildurrik ez, min hartu bildurrik ez,ihes in bildurrik ez.
46billoba LAPUR BILDURRIK EZ IZAN. ‘lapur beldurrikez izan’. Xoxik gabe geratzeanesan ohi den esapidea; “lapurrak etorri etazerbait eramateko beldurrik ez” bezala parafraseatukogenuke. Beraz, lapurrak etxeraetortzeko inolako kezkarik ez dagoeneanerabiltzen da; ezer ez dagoen tokitik ezerezin baitaiteke ostu. Geneuzkan diru-txamarrakeman genittun ta gurian etzan lapur bildurrik./Etxehonetan etziok lapur bildurhandiik, atiare behintzat irikita ziok eta. MIN HARTU BILDURRIK EZ. ‘min hartubeldurrik ez’. Min hartzeko arriskurik ezdagoela adierazteko erabiltzen da. Zestoan,oro har, “min hartu” eta “min eman” ibiltzenditugu, baina “min egin” ez, interferentziareneraginez ez bada behintzat. Azpira jundare,min hartu bildurrik etzan izaten da, iamutillak! LOTSAU BILDURRIK EZ. ‘lotsatu beldurrikez’. Lotsatzeko arriskurik ez. Norbaitlotsagabe xamarra denean esan ohi da. Lenbizilotsau ite giñala, baña geo etzan lotsaubildurrik. Bertako in belaxe! SESIYO BILDURRIK EZ. ‘sesio beldurrikez’. Sesio, treta edo tirabirarik izatekoarriskurik ez dagoenean erabiltzen da; sesiorikizango ez delako ziurtasuna dagoenean,alegia. Etxe hartan etzeon sesiyo bildurrik.billoba. ‘biloba’. iz. Seme-alaben semea edoalaba.biña. ‘bina’. banatz. Bakoitzari bi, bakoitzak bi. BIÑA MILLA PEZETA. ‘bina mila pezeta’.Bakoitza bi mila pezeta. Ardik saldugiñun biña milla peztan.birigarro. ‘birigarro’. iz. Zozoaren tamainarenantzeko hegaztia, baina hura baino lirainagoa.Lumajea arrea du bizkarraldean,sabela argia eta orban arrez jantzia. Basoanbizi da bereziki eta nahiko arrunta da. Zozota birigarro ta holakuak hasi zian azaltzen.birrilloba. ‘birbiloba’. iz. Bilobaren semeaedo alaba. Ik. hiru-iloba.birzahi. ‘birzahi’. iz. Zahi mehea. Ik. zahi txikiya.bistako. ‘bistako’. Ezin argiagoa, ezin dudatuedo ukatuzkoa. Ene! Hori bistakua zanba. Ik. jakinakua izan.bistau. ‘bistaratu’. da ad. Bistaren aurrera etorri;agerikoa bihurtu. Gure imajinazio onakinsusto galantak pasaure bai eozer animali-tankerabistatze zanian.bisuts. ‘bisuts’. iz. Haizerarekin batera eluredoeuri-ekaitza. Ik. euri-bisutz, elur-bisutz. 2.Bildarra, bitsa. Ibili zin bisutsa pranko.bitan. ‘bitan’. zenbtz. Bi aldiz. BITAN ESAN BERRIK EZ. ‘bitan esanbeharrik ez’. Norbaitek zerbait esan edoagindu orduko betetzen duela adierazteko.Orduan ezkendun bitan esan berrik izatenlanai heltzeko.bitzaldi. ‘bitzaldi’. iz. Jetzialdiak. Geo, Santiyota Santa Ana inguruan hasiko giñanbitzaldiyak bakantzen, ta orduan goizianjuten giñan.biunaurkiya. ‘bigun-aurkia’. iz. Bigunenensaila, multzoa; bigunentsuenak. –Ze goorrakdauden txermen hauek, ama? –Ta nik zeingoyuet ba? Biunaurkiyak apartau.bixi-bixi inda eon. ‘bizi-bizi egindaegon’. Txispatu, erabat mozkortu gabe,baina txispaturik egon. Ik. txispa-txispa indaeon, melokotoia harrapau /euki, atxurra harrapau.bixitalai. ‘bisitalari’. iz. (askotan pl.). Garai batean,baserri edo etxeren batean haurren bat
- Page 4 and 5: Lan hau nire aitona-amonei eta,bere
- Page 6 and 7: viii3. Esanahi bat baino gehiago di
- Page 8 and 9: xHonako hauek izan dira lan honen i
- Page 11 and 12: 2abrastakbereziki zuhaitzetatik eta
- Page 14 and 15: al 5aixa. ‘aisa/aise’. adb. Err
- Page 16: aldrebes 7alda-aldi. ‘alda-aldi
- Page 19 and 20: 10 BETI ALLAU EZINDA. ‘beti + adi
- Page 21 and 22: 12amuztuamuztu. ‘amustu’. da/du
- Page 23 and 24: 14apopilloapopillo. ‘apopilo’.
- Page 25 and 26: 16argi ARE-ESKOTEA. iz. 1. Areak du
- Page 27 and 28: 18arrastoarrasto. ‘arrasto’. iz
- Page 29 and 30: 20artiola ARTILLIA KARDAU. ‘artil
- Page 31 and 32: 22astelenko moduko zuri borobilak d
- Page 33 and 34: 24atentziyua eman ATE-LANGA. ‘ate
- Page 35 and 36: 26atze-aurreatzealdean aurrealdean
- Page 37 and 38: 28ayazi/ayaazi/ayazoayazi/ayaazi/ay
- Page 39 and 40: 30aztarka inaztarka in. ‘aztarrik
- Page 41 and 42: 32bakasta. iz. Akaina, lakasta. Aka
- Page 43 and 44: 34bapo! BAPO IBILLI. ‘bapo ibili
- Page 45 and 46: 36batek daki!erabiltzen da; izan er
- Page 47 and 48: 38begizulo BEGIRATZE MAKAL. ‘begi
- Page 49 and 50: 40belarrixkiñakua emanurtero-urter
- Page 51 and 52: 42berna-hezurberna-hezur. ‘berna-
- Page 53: 44bezain/bezin prontobezain/bezin p
- Page 57 and 58: 48boladabezela, gurdiyakin ekartzen
- Page 59 and 60: 50burrundazale”, “pastelzale”
- Page 61 and 62: dana. ‘dena’. zenbtz.orok. Oro,
- Page 63 and 64: diru 55destajura ibilli. ‘destajo
- Page 65 and 66: dzat eman 57dunba. ‘dunba’. iz.
- Page 67 and 68: 60egunon jainkuak!de izan’. Norbe
- Page 69 and 70: 62elurrausoitteunian asko hil iteia
- Page 71 and 72: 64eraztunak erorieraztunak erori.
- Page 73 and 74: 66erretirauerretirau. ‘erretiratu
- Page 75 and 76: 68esatallehitza betetzen duena. Ume
- Page 77 and 78: 70eskuarte handiya izan/bihargañia
- Page 79 and 80: 72estimaziyo ESTIMAUA IZAN. ‘esti
- Page 81 and 82: 74etxe kordoadreiluz, harriz edo ho
- Page 83 and 84: 76euzkieuzki. ‘eguzki’. iz. Lur
- Page 85 and 86: 78ezta hurrike!/ezta hurrik emane!e
- Page 87 and 88: 80freskatzea indeitua. Guk han pran
- Page 89 and 90: 82gaixotasunak gizona bukau GAIXUAK
- Page 91 and 92: 84ganbaillaSeguru asko urte hartan
- Page 93 and 94: 86gatzadineko lagunak hil direla ad
- Page 95 and 96: 88geyegi ez behartukit, baña gerri
- Page 97 and 98: 90gogotsu/gootsugogotsu/gootsu. ‘
- Page 99 and 100: 92gorri(ttu)gorriya. 3. Guztiz larr
- Page 101 and 102: 94gurdikaondo koipeztatu gabe zeude
- Page 103 and 104: 96haizeleku HAIZE-BOLADA. ‘haize-
46billoba LAPUR BILDURRIK EZ IZAN. ‘lapur beldurrikez izan’. Xoxik gabe geratzeanesan ohi den esapidea; “lapurrak etorri etazerbait eramateko beldurrik ez” bezala parafraseatukogenuke. Beraz, lapurrak etxeraetortzeko inolako kezkarik ez dagoeneanerabiltzen da; ezer ez dagoen tokitik ezerezin baitaiteke ostu. Geneuzkan diru-txamarrakeman genittun ta gurian etzan lapur bildurrik./Etxehonetan etziok lapur bildurhandiik, atiare behintzat irikita ziok eta. MIN HARTU BILDURRIK EZ. ‘min hartubeldurrik ez’. Min hartzeko arriskurik ezdagoela adierazteko erabiltzen da. Zestoan,oro har, “min hartu” eta “min eman” ibiltzenditugu, baina “min egin” ez, interferentziareneraginez ez bada behintzat. Azpira jundare,min hartu bildurrik etzan izaten da, iamutillak! LOTSAU BILDURRIK EZ. ‘lotsatu beldurrikez’. Lotsatzeko arriskurik ez. Norbaitlotsagabe xamarra denean esan ohi da. Lenbizilotsau ite giñala, baña geo etzan lotsaubildurrik. Bertako in belaxe! SESIYO BILDURRIK EZ. ‘sesio beldurrikez’. Sesio, treta edo tirabirarik izatekoarriskurik ez dagoenean erabiltzen da; sesiorikizango ez delako ziurtasuna dagoenean,alegia. Etxe hartan etzeon sesiyo bildurrik.billoba. ‘biloba’. iz. Seme-alaben semea edoalaba.biña. ‘bina’. banatz. Bakoitzari bi, bakoitzak bi. BIÑA MILLA PEZETA. ‘bina mila pezeta’.Bakoitza bi mila pezeta. Ardik saldugiñun biña milla peztan.birigarro. ‘birigarro’. iz. Zozoaren tamainarenantzeko hegaztia, baina hura baino lirainagoa.Lumajea arrea du bizkarraldean,sabela argia eta orban arrez jantzia. Basoanbizi da bereziki eta nahiko arrunta da. Zozota birigarro ta holakuak hasi zian azaltzen.birrilloba. ‘birbiloba’. iz. Bilobaren semeaedo alaba. Ik. hiru-iloba.birzahi. ‘birzahi’. iz. Zahi mehea. Ik. zahi txikiya.bistako. ‘bistako’. Ezin argiagoa, ezin dudatuedo ukatuzkoa. Ene! Hori bistakua zanba. Ik. jakinakua izan.bistau. ‘bistaratu’. da ad. Bistaren aurrera etorri;agerikoa bihurtu. Gure imajinazio onakinsusto galantak pasaure bai eozer animali-tankerabistatze zanian.bisuts. ‘bisuts’. iz. Haizerarekin batera eluredoeuri-ekaitza. Ik. euri-bisutz, elur-bisutz. 2.Bildarra, bitsa. Ibili zin bisutsa pranko.bitan. ‘bitan’. zenbtz. Bi aldiz. BITAN ESAN BERRIK EZ. ‘bitan esanbeharrik ez’. Norbaitek zerbait esan edoagindu orduko betetzen duela adierazteko.Orduan ezkendun bitan esan berrik izatenlanai heltzeko.bitzaldi. ‘bitzaldi’. iz. Jetzialdiak. Geo, Santiyota Santa Ana inguruan hasiko giñanbitzaldiyak bakantzen, ta orduan goizianjuten giñan.biunaurkiya. ‘bigun-aurkia’. iz. Bigunenensaila, multzoa; bigunentsuenak. –Ze goorrakdauden txermen hauek, ama? –Ta nik zeingoyuet ba? Biunaurkiyak apartau.bixi-bixi inda eon. ‘bizi-bizi egindaegon’. Txispatu, erabat mozkortu gabe,baina txispaturik egon. Ik. txispa-txispa indaeon, melokotoia harrapau /euki, atxurra harrapau.bixitalai. ‘bisitalari’. iz. (askotan pl.). Garai batean,baserri edo etxeren batean haurren bat
Change language