Zestoarren erretolika
Zestoarren erretolika Zestoarren erretolika
astaputz. ‘astaputz’. iz. /izond. 1. Irain-hitza.Astakeriak egiten dituena, pertsona ahula. Ik.asto, putzustela. 2. Larre eta basoetan sortzenden landarea; bere fruitu-gorputzak perretxiastaputz21artxa/artxaa. iz. Ganadu eta ardientzako belarraedukitzeko aska. Artxa da askan moukuata luze-luzia.asakapona/sakapona. ‘asakapona’. iz.Ardi edo arkumeen atzeko belauneko hezurtxikia, ume-jolaserako estimazio handia izatenzuena garai batean. Hezur horrek laualde ditu, bakoitza bere izen eta guzti: asake,apone, akullu eta akerne. Bizpaihuru asakaponeta pilota batekin jolasten zen. Asakaponaardiyen belauneko hezurra izate zan, tapelota gora botiaz, bihatzakin asakaponamugituz jolasten zan. Lenbizi asakek ateabertzun ta ateatze ez bazan, pelota goyanzan bitartian eskuakin asake ipiñiber. Zenbateta pelota gutxiyo bota hobe.asa-ostro. ‘aza ostro’. iz. (askotan, pl.). Metaforikoki,norbaitek belarri handiak dituelaadierazteko. Horrek dazka asa-ostruak!asetu. ‘asetu’. da/du ad. Gosea edo egarria janedo edanez berdindu. Asetu eziñ goorrazakak.aska. ‘aska’. iz. Abereei janaria jartzen zaienkaxa-moduko ontzia.asko. ‘asko’. zenbtz. zehaztgb. 1. Ugari. Jendeasko etorri da. 2. Aski. Dagokion izenakadierazten duenaren kopurua, kantitatea edoneurria behar adinakoa behintzat badelaadierazten duen zenbatzailea. Lenuo etortziaasko zun. ASKO GAUZA EZ IZAN. ‘asko gauzaez izan’. Zerbait egiteko ahalmen handirikez eduki; gaitasun handirik ez izan. Ni aspaldiyanenaiz asko gauza artajorran ibiltzeko.asmauezin. ‘asmatuezin’. iz. Une zehatzbatean egokia den hitza, une horretan nahiden hitz zehatza, inondik inora asmatu ezindenean esan ohi da. Hau dek asmaueziñadakatena!asmo. ‘asmo’. iz. Zerbait egiteko burutapenedo proiektua. ASMUA ERAMAN. ‘asmoa eraman’.Asmo edo helburu jakin batekin joan. Harireesana niyon, ba, ze asmo eraman nuan.aspalditxo. ‘aspalditxo’ adb. Aspaldiren txikigarriadierazkorra. ASPALDITXO HONTAN. ‘aspalditxohonetan’. Joan deneko aspaldi honetan.Aspalditxo hontan ezta hona etorri. Ik. aspalditxokourte hauetan. ASPALDITXOKO URTE HAUETAN.‘aspalditxoko urte hauetan’. Joan denekourte hauetan. Aspalditxoko urte hauetaneuskal pestakin batea izaten giñan. Ik. aspalditxohontan.astakerten. ‘astakirten’. izond. Astakeriakegin edo esaten dituena. Zihero astakertenada. Ik. astapotroa.astakillo. ‘astakilo’. iz. /izond. 1. Astar gaztea.2. Batez ere irain bezala erabiltzen den hitza.Bereziki, gizonezkoei buruz. Astakilloxamarra da, baiña jatorrare bai. Ik. astakirten.astalaz gora. ‘astalaz gora’. adb. Ezer egingabe, tripaz gora deskantsuan egon. Ze ustekordubik arte astalaz gora eotia dala goizekozortzitatik iluntzearte lanian jardutia?astanaparrai. ‘astanafarreri’. iz. Barizela.astapotro. ‘astapotro’. izond. Astakirtena,astakeriak egiten edo esaten dituena. Ik. astakerten,asto.
22astelenko moduko zuri borobilak dira; zapaltzeanedo helduak daudenean esporaz osatutadagoen hauts ilun eta kirasduna botatzendutenak. Mendian astaputza ikusi ta zapalduin ohi gendun.astelen. ‘astelehen’. iz. Ajea. Gaur jesukristonastelena dakat. Ik. biharamona. ASTELENA IZAN. ‘astelehena izan’.Astelehen goizeko ajea izan. Mozkorraldi edogehiegi edan ondoren izan ohi den gorputzalditxarra. Astelen earrakin lanea junber. ASTELENIAN HAMABOST. ‘asteleheneanhamabost’. adb. Astelehenetik kontatzenhasi eta hamabost egun lehenago. Kontatze-moduhonek erreferentziatzat astekoegun zehatz bat hartzen du eta zenbaki bateransten dio, hilabetearen barruan astebetekotartea adierazten duen zenbakia: zortzi,hamabost, hogeita bi. Astelenian hamabostetorrikoia. Ik. gaur /atzo/ astelenian/asteartianzortzi /hamabost/hogeita bi, zortzi, hamabost.asteun buruzuri. ‘astegun buruzuri’. iz.Jaieguna ez dena, laneguna. Astegun hutsadela adierazteko erabiltzen da; asteguneanohikoa ez dena nabarmentzeko, alegia.Asteun buruzuriyane parrandan!/Asteunburuzuriyane onenaz aurrea ibiliko hitzake.asti ‘asti’. iz. Zerbaitetarako ematen, hartzen edoizaten den denbora. Ik. astiya eman, astiya hartu. ASTIYA EMAN. ‘astia eman’. Denboraeman. Arrastuan sartu dala? Eman, eman astiya!/Etziandana bukatzeko astik eman. Ik. asti. ASTIYA HARTU. ‘astia hartu’. Zerbaitetarakoizaten den denbora hartu; beta hartu.Baña hartzen gendun astiya ta aurrea. Ik.beta hartu.astian bi ostiral pasau. ‘astean bi ostiralpasatu’. Ezinean, egora latzean (diruziritsi ezinik) dabilenari esan ohi zaio, ostiralairistea kosta egingo zaiola adieraztekoedo. “Ez dago ostirala iritsirik” bezala parafraseadezakegu. Garai batean, izan ere, astero-astero,astearen bukaeran, kobratzen zen.Horrek pasa berko izkik astian bi ostiral. Ik.naparraya pasau.astindu. ‘astindu’. du ad. 1. Zerbaiti kolpezedo higidura bortitzez eragin. 2. Harrotu.Ohia astindu./Erropak astindu./Belarraastindu. 3. Jipoitu. BOTAK ASTINDU. ‘botak astindu’. Oinetakoetanegon litekeen lokatza lurra joazkentzen ahalegindu. Etxea sartu aurretikbotak astintziare ona izatea.astindu. ‘astindu’. iz. Astinaldia, astinketa;zerbait astintzen den aldia edo aldietakobakoitza. Ik. astindu earra eman. ASTINDU EARRAK EMAN. ‘astinduederrak eman’. Jipoitu fisiologikoki.Kirolari dagokionez, irabazi. 2. Zerbait erabili;zerbaiti probetxoa atera. Zeiñek esanber,gaur bertane Luxak astindu earrakemate izkiyola katxarro horri.asto. ‘asto’. iz. 1. Zaldiaren antzeko ugaztuna,txikiagoa eta belarriluzea, larru latzaduena eta zama eramateko erabiltzen dena.2. Zerbaiti azpitik eusteko zernahi egitura,bereziki egurrezkoa eta hiru edo lau hankakoa.Trontzan itteko enborra astuangañian jartzea. 3. Irain-hitza. Norbaitiadimen edo eskola gutxikoa dela esatekoerabiltzen da; horrez gain, gauzak modubaldar eta trakets batean esan eta egitendituenari ere esaten zaio. Motillak ondoastua haiz! ASTO BELTZANAK IKUSI/ESAN. ‘astobeltzarenak ikusi/esan’. iz. Esapidehonek “gorriak ikusi, esan” adieraztekobalio du.
- Page 4 and 5: Lan hau nire aitona-amonei eta,bere
- Page 6 and 7: viii3. Esanahi bat baino gehiago di
- Page 8 and 9: xHonako hauek izan dira lan honen i
- Page 11 and 12: 2abrastakbereziki zuhaitzetatik eta
- Page 14 and 15: al 5aixa. ‘aisa/aise’. adb. Err
- Page 16: aldrebes 7alda-aldi. ‘alda-aldi
- Page 19 and 20: 10 BETI ALLAU EZINDA. ‘beti + adi
- Page 21 and 22: 12amuztuamuztu. ‘amustu’. da/du
- Page 23 and 24: 14apopilloapopillo. ‘apopilo’.
- Page 25 and 26: 16argi ARE-ESKOTEA. iz. 1. Areak du
- Page 27 and 28: 18arrastoarrasto. ‘arrasto’. iz
- Page 29: 20artiola ARTILLIA KARDAU. ‘artil
- Page 33 and 34: 24atentziyua eman ATE-LANGA. ‘ate
- Page 35 and 36: 26atze-aurreatzealdean aurrealdean
- Page 37 and 38: 28ayazi/ayaazi/ayazoayazi/ayaazi/ay
- Page 39 and 40: 30aztarka inaztarka in. ‘aztarrik
- Page 41 and 42: 32bakasta. iz. Akaina, lakasta. Aka
- Page 43 and 44: 34bapo! BAPO IBILLI. ‘bapo ibili
- Page 45 and 46: 36batek daki!erabiltzen da; izan er
- Page 47 and 48: 38begizulo BEGIRATZE MAKAL. ‘begi
- Page 49 and 50: 40belarrixkiñakua emanurtero-urter
- Page 51 and 52: 42berna-hezurberna-hezur. ‘berna-
- Page 53 and 54: 44bezain/bezin prontobezain/bezin p
- Page 55 and 56: 46billoba LAPUR BILDURRIK EZ IZAN.
- Page 57 and 58: 48boladabezela, gurdiyakin ekartzen
- Page 59 and 60: 50burrundazale”, “pastelzale”
- Page 61 and 62: dana. ‘dena’. zenbtz.orok. Oro,
- Page 63 and 64: diru 55destajura ibilli. ‘destajo
- Page 65 and 66: dzat eman 57dunba. ‘dunba’. iz.
- Page 67 and 68: 60egunon jainkuak!de izan’. Norbe
- Page 69 and 70: 62elurrausoitteunian asko hil iteia
- Page 71 and 72: 64eraztunak erorieraztunak erori.
- Page 73 and 74: 66erretirauerretirau. ‘erretiratu
- Page 75 and 76: 68esatallehitza betetzen duena. Ume
- Page 77 and 78: 70eskuarte handiya izan/bihargañia
- Page 79 and 80: 72estimaziyo ESTIMAUA IZAN. ‘esti
astaputz. ‘astaputz’. iz. /izond. 1. Irain-hitza.Astakeriak egiten dituena, pertsona ahula. Ik.asto, putzustela. 2. Larre eta basoetan sortzenden landarea; bere fruitu-gorputzak perretxiastaputz21artxa/artxaa. iz. Ganadu eta ardientzako belarraedukitzeko aska. Artxa da askan moukuata luze-luzia.asakapona/sakapona. ‘asakapona’. iz.Ardi edo arkumeen atzeko belauneko hezurtxikia, ume-jolaserako estimazio handia izatenzuena garai batean. Hezur horrek laualde ditu, bakoitza bere izen eta guzti: asake,apone, akullu eta akerne. Bizpaihuru asakaponeta pilota batekin jolasten zen. Asakaponaardiyen belauneko hezurra izate zan, tapelota gora botiaz, bihatzakin asakaponamugituz jolasten zan. Lenbizi asakek ateabertzun ta ateatze ez bazan, pelota goyanzan bitartian eskuakin asake ipiñiber. Zenbateta pelota gutxiyo bota hobe.asa-ostro. ‘aza ostro’. iz. (askotan, pl.). Metaforikoki,norbaitek belarri handiak dituelaadierazteko. Horrek dazka asa-ostruak!asetu. ‘asetu’. da/du ad. Gosea edo egarria janedo edanez berdindu. Asetu eziñ goorrazakak.aska. ‘aska’. iz. Abereei janaria jartzen zaienkaxa-moduko ontzia.asko. ‘asko’. zenbtz. zehaztgb. 1. Ugari. Jendeasko etorri da. 2. Aski. Dagokion izenakadierazten duenaren kopurua, kantitatea edoneurria behar adinakoa behintzat badelaadierazten duen zenbatzailea. Lenuo etortziaasko zun. ASKO GAUZA EZ IZAN. ‘asko gauzaez izan’. Zerbait egiteko ahalmen handirikez eduki; gaitasun handirik ez izan. Ni aspaldiyanenaiz asko gauza artajorran ibiltzeko.asmauezin. ‘asmatuezin’. iz. Une zehatzbatean egokia den hitza, une horretan nahiden hitz zehatza, inondik inora asmatu ezindenean esan ohi da. Hau dek asmaueziñadakatena!asmo. ‘asmo’. iz. Zerbait egiteko burutapenedo proiektua. ASMUA ERAMAN. ‘asmoa eraman’.Asmo edo helburu jakin batekin joan. Harireesana niyon, ba, ze asmo eraman nuan.aspalditxo. ‘aspalditxo’ adb. Aspaldiren txikigarriadierazkorra. ASPALDITXO HONTAN. ‘aspalditxohonetan’. Joan deneko aspaldi honetan.Aspalditxo hontan ezta hona etorri. Ik. aspalditxokourte hauetan. ASPALDITXOKO URTE HAUETAN.‘aspalditxoko urte hauetan’. Joan denekourte hauetan. Aspalditxoko urte hauetaneuskal pestakin batea izaten giñan. Ik. aspalditxohontan.astakerten. ‘astakirten’. izond. Astakeriakegin edo esaten dituena. Zihero astakertenada. Ik. astapotroa.astakillo. ‘astakilo’. iz. /izond. 1. Astar gaztea.2. Batez ere irain bezala erabiltzen den hitza.Bereziki, gizonezkoei buruz. Astakilloxamarra da, baiña jatorrare bai. Ik. astakirten.astalaz gora. ‘astalaz gora’. adb. Ezer egingabe, tripaz gora deskantsuan egon. Ze ustekordubik arte astalaz gora eotia dala goizekozortzitatik iluntzearte lanian jardutia?astanaparrai. ‘astanafarreri’. iz. Barizela.astapotro. ‘astapotro’. izond. Astakirtena,astakeriak egiten edo esaten dituena. Ik. astakerten,asto.
Change language